Philosophy

The University of Batangas, a stock non-sectarian, private educational institution,

believes in the pursuit of knowledge, values and skills necessary for the preservation
and improvement of the Philippine society. It has faith in the dignity of the human
person, in the democratic process, in the reward for individual excellence, and in the
freedom of a person to worship God according to his conscience. Thus, the institution
believes that the development of the individual as a person and worker is an effective
means in building a better family, community and nation, and a better world.

Vision
We envision the University of Batangas to be a center of excellence committed to serve
the broader community through quality education.

Mission
The University of Batangas provides quality education by promoting personal and
professional growth and enabling the person to participate in a global, technology and
research-driven environment.

Goals
1. To partner communities where literacy, livelihood, and technology transfer
projects can be implemented with the direct and indirect involvement of the UB
family
2. To support medical and dental missions to indigent barangays in coordination
and cooperation with services and welfare organizations.
3. To provide staff assistance, lecturers and training on Social, Cultural and Sports
components such as anti-drug abuse education, peace and order, theater arts,
health and safety, labor laws, cooperative, leadership, culture and sports, etc.
4. To develop and strengthen the human and spiritual aspects of a person or
individual through enhancement programs like group dynamics, recollections,
retreats, etc.
5. To support environmental awareness and management programs and other
community development projects.

Objectives
1. Pursue academic excellence through continuing search for the application of
truth, and knowledge and wisdom via traditional and alternative modes of
instructional delivery.
2. Promote moral and spiritual development through an integrated educational
process that will enhance human character and dignity;
3. Develop cultural, economic and socio-civic conscience through an educational
content relevant to national development needs, conditions and aspirations;
4. Strengthen involvement in community services through varied economic and
environmental projects;
5. Attain institutional self-reliance through responsive programs for staff, facilities
and systems development;
6. Ensure financial viability and profitability
7. Adopt internationalization to meet the shifting demands in the national, regional
and global labor environment; and
8. Increase the University's productivity and innovation in research, scholarship and
creative activities that impact economic and societal development
 FIL1- KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO (MODYUL 1)

MODYUL 1 | ARALIN 2-3 Pagtataguyod ng Wikang

Pambansa sa Mataas na Antas ng Edukasyon at
Lagpas pa
FILIPINO, TUNGO SA MAS MATAAS NA ANTAS

Ang Filipino ay ang katutubong wika na ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika
ng komunikasyon, sa pagbigkas at sa pasulat na paraan ng mga pangkating katutubo
sa buong kapuluan. Sapagkat isang wikang buhay, mabilis itong pinauunlad ng araw-
araw at iba’t ibang uri ng paggamit sa iba’t ibang pook at sitwasyon at nililinang sa
iba’t-ibang antas ng saliksik at talakayang akademiko ngunit sa paraang maugnayin at
mapagtampok sa mga lahok na nagtataglay ng mga malikhaing katangian at kailangang
karunungan mula sa mga katutubong wika ng bansa.

Filipino sa Mataas na Edukasyon

Ang wika ang saligan ng lipunan at nagiging kasangkapan upang magkaisa ang
mga tao (Rubin,1989). Dapat malaman ng mga mag-aaral ang kahalagahan nito. Isa sa
mga pinag-uusapan ngayon ang balitang tatanggalin ang asignaturang Filipino sa kolehiyo
at dahil dito tila maraming mamamayan ang talaga namang nagkakagulo. Hunyo 28, 2013,
nang inilabas ng Commission on Higher Education (CHED) ang Memorandum Order No. 20
o ang “General Education Curriculum: Holistic Understandings, Intellectual and Civic
Competencies.” Batay sa memorandum na ito, hindi na ituturo ang Filipino bilang
asignatura sa kolehiyo kapag naipatupad na ang programang K to 12 sa 2016. Tinukoy ni
Pambansang alagad ng Sining sa Panitikan, Dr. Bienvenido Lumbera ang kolonyal na
edukasyon kung bakit pilit na tinatanggal ang Filipino bilang asignatura sa kolehiyo. Ayon
sa kanya ang mga awtoridad na nasa sistema ng edukasyon na gumagawa ng patakaran ay
pawang mga produkto ng isang kolonyal na edukasyon. Ingles ang kanilang wika nang sila
ay mag-aral at hindi kataka- taka na ang edukasyon sa Pilipinas na pinamamahalaan ng
ating mga awtoridad ay laging humahanay sa mga taga-kanluran ang sistema ng
edukasyon na gusto nating pantayan.

Ngunit kahit na dalawang taon pa bago ito maipatupad, may ilang grupo na ang
talaga namang tumutol dito at isa na rito ang aktibong alyansa ng Tanggol Wika. May mga
indibidwal rin tulad ng mga guro ang nagbigay ng kani- kanilang pahayag ukol sa nabangit
na kontrobersiya. Binanggit nina Briones at San Juan ng De La Salle University-Manila sa
aklat ni Mortera (2019), na ang halos buong CHED Memorandum Order (CMO) ay nasa
wikang Ingles, isang wikang banyaga at hindi ginagamit ng nakararaming mamamayan sa
pang-araw-araw na komunikasyon. Sa simula pa lamang ay kitang-kita na ang malawak na
agwat ng mga tagabalangkas ng patakarang pang-edukasyon na Ingles ang wikang gamit
at ng mga mamamayang Pilipino na wikang pambansa o mga wikang rehiyunal ang gamit.
Ayon naman kay Dr. Antonio Contreras ng DLSU sa aklat pa rin ni Mortera (2019), mas
mabilis matuto ang mga mag-aaral kung Filipino ang ginagamit na midyum sa pagtuturo
dahil naiitindihan nila ang lenggwahe. Para naman kay Marvin Lai, tagapangulo ng
Department of Filipinology sa Polytechnic University of the Philippines, ang pagtatanggal sa
Filipino bilang asignatura sa kolehiyo ay katulad ng pagtatanggal sa identidad ng
mamamayang Pilipino. Nakatuon ang pag-aaral na ito sa pagsusuri ng mga positibo at
negatibong epekto ng Memorandum Order Blg. 20 sa buong bansa. Sa katunayan, nais
ipabatid ng mga mananaliksik ang pagpapanatili ng asignaturang Filipino sa bawat antas;
sa elementarya, sa sekondarya at maging sa kolehiyo. Nais ring ipaalam ng mga
mananaliksik sa lahat ang kahalagahan ng patuloy na paggamit at pagsuporta sa ating
wikang pambansa. Ang pag-aaral na ito ay magiging
mahalaga sa lahat ng mamamayan sa ating bayan. Magiging mas mabisa ang
pagtangkilik natin sa wikang Filipino at mas lalo pa tayong magiging alerto at mabahala
ukol sa isyung nabanggit.

Sinabi ni Ridon na isa ring abogado, na dapat pag-aralan ng Kongreso ang posibleng
epekto ng direktiba ng CHEd sa mga estudyante at guro. Ayon din kay Ruby Ann Bernado,
guro ng Filipino sa Sta. Lucia High School, matapos ang ilang taong implementasyon ng K
to 12, hindi pa rin kumpleto ang kanilang mga modules sa pagtuturo nito. Nananatiling
kulang ang mga guro at iba pang rekisitos para sa programang ito. Tinatayang nasa
mahigit kumulang 100,000 na mga propesor sa kolehiyo sa buong bansa ang
pinapangambahang mawawalan ng trabaho pagdating ng 2016 sa kabuuang
implementasyon ng K to 12. Ayon sa kanya, sa halip na magsayang ng oras at pondo sa
pagpapalit ng kurikulum sa edukasyon para lamang matugunan ang pangangailangan ng
mga malalaking negosyo ng dayuhan, dapat gawing prayoridad ng gobyerno ang
pagpapaunlad ng kalidad at abot-kayang edukasyon na may kakayahang lumikha ng
pambansang industriya at ekonomiyang nakakatindig sa sarili. Ayon naman kay Wilmor
Pacay III, isang guro sa kolehiyo sa pribadong pamantasan, may diskriminasyon na noon
pa man sa Wikang Filipino at Wikang Ingles, ngayon tahasan nang tinanggal ang Wikang
Filipino. Karapatan ng mga mamamayan na matutunan ang Wikang Filipno at obligasyon ng
gobyerno na ituro ito sa mga mamamayan pero ginawa itong krimen ng CHED sa inilabas
nitong memo, sabi pa ni Pacay (Mortera, 2019).

Sinabi ni San Juan na isa sa mga hakbang na isinagawa ng Filipino Department ang
paghahain ng position paper sa CHED na naglalaman ng mga hinaing ng mga propesor ng
DLSU patungkol sa pagpapanatili ng asignaturang Filipino sa kolehiyo. Nagpahayag si Dr.
Elena R. Mirano na dapat lahat ng pumapasok sa kolehiyo ay mayroong isang kabuuan ng
kaalaman hindi lang isang makitid na larangan. Kung kaya’t kami sa mga ibang sining at iba
ring larangan at siyensiya sa Unibersidad ay nakikiisa dito sa isyung ito. Sa perspektiba
naman ni Flores tungkol sa bagong kurikulum at sa K to 12, hindi pa handa ang Pilipinas
para sa K to 12 at sinabi niya na ang balangkas talaga ng trahedya sa akademya ay ang K
to 12 kasi ilang libo ang kulang na guro, mga upuan at kuwarto, at ilang milyong teksbuk
ang kulang. Sampung milyon hanggang 15 milyong teksbuk pero tinapatan na naman ng
dagdag na tatlong taon. Hindi pa nasusulosyunan ang problema ng dating sitwasyon sa
basic education. Sinuportahan ni San Juan ang pahayag ni Guillermo at binigyang-diin na
maging sa Estados Unidos kung saan kinopya ng CHED ang balangkas ng K to 12, na hindi
nila sinasabi na ang K to 12 ng Amerika, pagdating ng college, sa GEC ay required pa rin
ang national language at iyon ay ang Ingles. Sa ibang kaso ay 6 units, sa ibang sitwasyon
ay 3 units at sa iba naman ay 9 units pa ang required na English subjects sa Estados
Unidos (Mortera, 2019).

Ang kanilang mga natuklasan at buod ay hinalaw at naging batayan ng mga

pagpapahalagang may pagkakatulad at pagkakaiba sa kasalukuyang pag-aaral. Lokal
Filipino ang opisyal na wika ng Pilipino ayon sa 1987 Konstitusyon, Artikulo XIV,
seksyon 6-9. Dito sa Pilipinas, maraming diyalektong ginagamit gaya na lamang ng
Hiligaynon, Waray, Bisaya at iba pa. Kaya marahil ginawang asignatura ang Filipino sa
paaralan mula elementarya ay upang matuto tayong gumamit ng ating wika. Kaya natin
pinag-aaralan ang Filipino ay para maging bihasa tayo sa paggamit nito. Higit sa lahat,
kaya natin pinag-aaralan ang Filipino dahil ito ang opisyal na wika ng bansa at
magagamit ito kung pupunta sa ibang bahagi ng bansa na hindi alam ang kanilang
dialekto. Dahil sa Filipino ay nagkakaintindihan tayo, bakit tatanggalin ito sa kolehiyo?
Dahil ba mula elementarya ay pinag-aaralan na ito? At hindi na kailangang pag-aralan
sa kolehiyo dahil eksperto na kami sa paggamit? Nagkakamali kayo, hindi pa kami
eksperto, marahil ay marunong kaming gumamit ng wikang ito pero hindi pa sapat ang
aming kaalaman. Marami nga sa atin, kahit nasa kolehiyo na, nahihirapan pang
magbaybay ng mga salita sa Filipino at nahihirapan ding bumuo ng mga pangungusap.
 Ang Filipino ay isang asignatura na kung saan ay natuto tayong magbasa,
magsulat at magsalita gamit ang wikang Tagalog. Ang Filipino ay napakahalagang
asignatura sapagkat ito ang humuhubog sa ating pagka-Pilipino. Dahil dito tayo ay
bihasa at pamilyar sa ating kultura. Ito ay ating wika. Kung kaya’t maraming sa
mamamayang Pilipino na sang-ayon na tanggalin sa kurikulum ng kolehiyo ang Filipino.
Hindi natin maikakaila na mayroon pa ring mga Pilipino na ikinakahiya ang sariling atin
at mas binibigyang halaga ang wika ng iba. Kung tuluyang tatanggalin ang Filipino mas
lalong mawawalan ng importansya ang ating sariling wika. Kahit tinuturo pa nga ang
Filipino sa kolehiyo marami pa ring mga estudyante na hindi bihasa sa asignaturang
Filipino. Kung may naidudulot ang asignaturang Filipino na hindi kaaya-aya para sa iba
mas marami pa rin itong naidudulot na maganda. Nararapat na ipagpatuloy ang
pagtuturo ng Filipino sa kolehiyo. Bakit hahayaan na mas maging bihasa tayo sa wika
ng iba? Pinapatunayan lamang nito na mababaw ang mga Pilipino. Kinakalimutan ang
sariling wika at mas tinatangkilik ang wika ng iba. Maaaring kilala ang mga Pilipino sa
gaya-gaya ngunit hindi ito rason upang hayaang mawala ng tuluyan ang kabuluhan at
kahalagahan ng ating sariling wika. Ipaglaban natin ang sariling atin. Iyan ang tunay na
Pilipino! Hindi pasusupil kanino man. Dahil tayong mga Pilipino ay may paninindigan at
handing ipaglaban ang sariling atin. Mula sa ating mga ninuno hanggang sa
kasalukuyan at makabagong panahon, ipaglaban, pagyamanin at huwag nating hayaan
na ang asignaturang Filipino ay tanggalin (Mortera, 2019).

Pagtatangkang Burahin ang Filipino sa Mataas na Edukasyon

Sa pagtanggal ng wika sa kurikulum ng kolehiyo, nangangahulugan din ba ito ng

pagtanggal sa sariling pagkakakilanlan ng mga Pilipino?

Pinandigan na ng Korte Suprema ang tuluyang pag-alis sa Panitikan at Filipino

bilang mga kailangang kuning asignatura sa kolehiyo, sang-ayon sa desisyon na nilabas
nila noong Oktubre 2018. Noong Marso 5, lumabas ang resolusyon patungkol sa
pagbasura ng Korte Suprema sa pag-apela ng Tagapagtanggol ng Wikang Filipino
(Tanggol Wika) sa naturang desisyon dahil ‘di umano’y wala silang napakitang
“substantial argument.”

Ayon sa desisyon ng Korte Suprema, layunin nilang masigurado na ang kukuhaning

asignatura ng mga estudyante sa kolehiyo ay mailalaan sa iba pang larangan na konektado
sa kanilang kursong kinuha. Ito rin ay siyang magbibigay lunas upang hindi na maulit ang
mga paksang naituro noong Grade 1 to 10 hanggang Senior High School.

Ngunit maraming umapela sa desisyon na inihain ng Korte Suprema. Sinasabi

ng mga may adbokasiya sa wika na tanging pagkasira at pagkalimot sa pagkakakilanlan
bilang Pilipino ang siyang kinahihinatnan ng nasabing desisyon.

Pag-apela ng Tanggol Wika

Umapela ang Tanggol Wika hinggil sa naging desiyon ng Korte Suprema at

Commission on Higher Education (CHED) kaya nagsimulang kumilos ang nasabing grupo
upang muling sumubok sa pangalawang pagkakataon para sa motion for reconsideration.

Sila rin ay umaasang makamit ang layunin na pigilan ang pagtanggal ng Wikang
Filipino sa kurikulum sa kolehiyo kahit pa ito ay labag sa desisyon ng Saligang Batas.
“But the fight is not over yet. We will file a second motion for reconsideration, and we
will stop the country’s Supreme Court-sponsored marriage to a foreign tongue, or shall
we dare say, cultural genocide,” ani ng nasabing grupo.
Boses ng mga unibersidad

Kasabay ng pagsabog ng nasabing isyu patungkol sa wika, iba’t ibang unibersidad,

partikular sa kanilang mga Departamentong Filipino, ang nakihalubilo at lubos na nabigo sa
naging desisyon ng Korte Suprema dahil sa kanilang iniwang pahayag.

Sa isinagawang panayam ng Rappler sa Unibersidad ng Pilipinas (UP) Sentro ng

Wikang Filipino direktor Rommel Rodriguez, binigyan diin niya na hindi magiging pareho
ang asignaturang kinuha ng mga estudyante sa elementarya at hayskul bagkus ito’y
mapapalalim at mabibigyang diin ang iba’t ibang konsepto pagdating sa kolehiyo.

“Ang malalang krisis pang-ekonomiya na kinakaharap ng bansa ay kinokomunika

gamit ang ating wika. Ang panawagan ng mga drayber at manininda sa unibersidad ay
naririnig natin sa ating wika. Ang wika ng mga ordinaryong mamamayan ang wikang
dapat inaaral at dinadalubhasa,” ani UP Department of Filipino Chairman Vlademeir
Gonzales.

Samantala, nagbigay din ng diskurso ang DLSU Filipino Department Coordinator

David San Juan patungkol sa isyu, siya ay tutol sa ipinataw na batas ng Korte Suprema
sapagkat kung tuluyang maaalis ang sariling lenggwahe maaari itong maging resulta ng
disintegrasyon ng ating Republika.Dagdag pa ng isang propesor na ang pagtatanggal
ng Filipino at panitikan sa kolehiyo ay patunay na ang pagkiling ng mga nasa posisyon
ay wala sa ating sariling kasarilan. Nasa bansa tayong kailangang ipaglaban ang sariling
atin, ang tama, at ang nararapat.

Sa pagtutol ng sambayanan patungkol sa isyung kinahaharap ng Panitikan at

Wikang Filipino, namayagpag ang pagmamalasakit ng iba sa sariling pagkakakilanlan.
Buhay ang sagisag na ipaglaban ang marapat na ipinaglaban ng batas, namulat ang
bawat isa sa kahalagahan ng sariling atin at hindi lamang sa kung ano ang itinakda ng
korte para sa lahat.

Kasama na natin ang asignaturang Filipino mula pa noong tumungtong tayo ng

elementarya. Inilahad ni Tasic sa aklat ni Mortera (2019) na isinulong ni dating
Pangulong Manuel L. Quezon noong 1940 ang Executive Order No. 263 na nag-uutos sa
lahat ng pribado at pampublikong paaralan na isama sa kurikulum ang pagtuturo ng
wikang pambansa. Ito ang tinatawag na asignaturang Filipino ngayon. Ito ang pag-
aaral ukol sa tamang paggamit ng wika at mga literaturang itinuturing na kayamanan
ng mga Pilipino. Binanggit rin ni Jasareno sa aklat na ito na ang asignaturang Filipino ay
lumilinang sa mga kasanayan sa pakikinig, pagsasalita, pagbasa, pagsulat at pag-iisip
sa Filipino. Sumasalamin ang asignaturang Filipino sa pagkilala sa sariling bansa. Para
naman kay Tipones, ito ang tulay sa paghasa ng analitikal na pag-iisip ng mga
kabataang Pilipino dahil ang dapat na maunang hubugin sa kanila ay ang edukasyon sa
kultura, tradisyon, kasaysayan, at lalo na sa wika ng Pilipinas. Ang pag-aaral ng Filipino
ay pag-aaral rin ng pagiging Pilipino. Pilipino tayo kaya’t nararapat lamang na mas
maging maigi ang pag-aaral natin sa sarili natin at iyan ang wikang Filipino. Ang pag-
aaral ng Filipino ay simula upang mapalawig ang pagkilala at pagmamahal sa bayan.
(“Bakit mahalaga ang Filipino,” 2014)
 Ang asignaturang Filipino ay mahalaga hindi lang dahil isa itong
pangangailangan sa paaralan, ngunit dahil mga Pilipino tayo at dapat lang na maging
sanay tayo sa sariling wika. Inilahad ni Dabu na bagamat araw-araw na ginagamit ang
wikang Filipino sa tahanan man o sa kalsada, maraming mga Pilipino pa rin ang hindi
bihasa rito. Marami pa ring mga Pilipino ang patuloy na nagkakamali sa tamang
paggamit ng mga salita. Sa pamamagitan ng pag-aaral ng asignaturang Filipino,
magiging mulat ang bawat mag-aaral tungkol sa tamang paggamit ng wika at
mapapalawig mismo ang pambansang wika (Mortera, 2019). Naniniwala si Dr.
Bienvenido Lumbera, na ang wikang Filipino ay hindi lamang isang simbolo ng ating
pagiging bansa at dahil sa wika natin nakatuon ang asignaturang Filipino, ito na rin ang
pagkilala natin na nabibilang tayo sa iisang nasyon at ito ang ating pangangailangan
upang mahubog ang bawat isa tungo sa iisang sistema ng edukasyon.

Dahil na rin sa pag-unlad ng sistema ng edukasyon sa bansa, dumarami ang

mga asignaturang kinakailangan ng mga mag-aaral upang makasabay sa sistema ng
edukasyon sa iba’t ibang mga bansang mas maunlad sa atin. Makikita ito lalo na sa
kolehiyo kung saan nakadepende ang mga asignatura ng mag-aaral batay sa kanilang
nais na propesyong kuhanin.

Tunay na mahirap pagsabaysabayin ang mga requirements sa iba’t ibang

asignatura. Kaya naman may ilang mga estudyante ng kolehiyo na hindi na prayoridad
ang mga asignaturang wala namang kinalaman sa kanilang kurso. Tulad ng ilang mga
kurso sa business, medicine, engineering at iba pa, itinuturing lamang na minor subject
ang asignaturang Filipino.

Taong 2018 nang ipapatupad na ang CHED Memorandum no. 20, series of
2013 o ang pagrerebisa sa sistema ng edukasyon. Nakatungtong na sa kolehiyo ang
mga nakapagtapos ng Grade 12 o ang unang batch ng Senior High sa bansa. Ang
memorandum na ito ay inilabas noong Hunyo 28, 2013 na naglalayong tanggalin ang
asignaturang Filipino sa kolehiyo at ilipat na lamang ito sa Senior High School. Ang
batas na ito ay may layuning paunlarin ang mga kabataan sa kanilang napiling larangan
at upang maging mga mahuhusay ding mga indibidwal na pinahahalagahan ang
kanilang mga kaalaman, maging bukas dahil dito, at upang maging mas makabuluhan
ang kanilang tungkulin sa bansa at sa mas malawak pang komunidad (Mortera,
2019).Ayon sa Commission on Higher Education, ang pangunahing layunin ng CHED
Memorandum no 20 series of 2013 ay ang sumusunod:

“General education thus lays the groundwork for the development of a

professionally competent, human and moral person. It also prepares the Filipino for the
demands of 21st century life and the requisite abilities to anticipate and adapt to swiftly
changing situation, to think innovatively and create solutions to problems. General
education enables the Filipino to find and locate her/himself in the community and the
world, take part in and hopefully assert her/his identity and sense of community and
nationhood amid the forces of globalization.”

Sinasabi rito na dahil sa patuloy na umuunlad ang mundo, marapat lang na

paunlarin din ang sistema sa bansa, lalo na sa edukasyon. Dahil ditto, matutulungan
ang mga Pilipino makipagsabayan sa agos ng makabagong henerasyon.

Mapagtutuunan ng maraming oras ang mga asignaturang kailangan ng mga

mag-aaral ayon sa nais na propesyon at mas lalawak ang kanilang kaalaman patungkol
sa kanilang larangan. Isinaad ni Tabora sa aklat ni Mortera (2019), na ang General
Education ay hindi lamang tungkol sa edukasyon ngunit ukol din sa buhay na mayroon
ngayon. Makatutulong ito sa pagbibigay liwanag sa mga mag-aaral upang maging mga
propesyonal at mga lider balang-araw.

Kaugnay ng pagtatanggal ng asignaturang Filipino sa kolehiyo, mananatili

naman ito sa Senior High School o ang itinuturing na pagsasanay sa kolehiyo.
Mananatili ding medium ang asignaturang Filipino kung nanaisin ng mga guro.

Sinabi ni Tasic na ang kahalagahan ng asignaturang Filipino ay katulad ng

kahalagahan ng ating sarili. Repleksyon ng mga Pilipino ang wika kaya hindi ito dapat
balewalain bagkus ay mas pahalagahan ito dahil ito ay magiging susi natin sa matibay
at malinaw na komunikasyon sa bawat isa. Ang komunikasyon na daan sa tagumpay ng
bawat Pilipino (Mortera, 2019).

Binanggit ni Martin sa aklat ni Mortera (2019), na malaki ang ginagampanan ng

wika sa pagbuo ng isang pambansang identidad or kaakuhan, lalo na sa pagbabagsak
sa proseso ng globalisasyon. Mahalagang mabuo muna ang identidad ng isang bansa,
para makasabay sa hamon ng kasalukuyang panahon. Ang wikang Filipino ay isang
isyung sosyo-politikal, isang krusada na nangangailangan ng pag-unawa at atensyon
mula sa mamamayan at pinuno na nangunguna sa pagpapaunlad nito bilang kaluluwa
ng isang bansa. Nakakalungkot na dahil sa globalisasyon, sa Pilipinas, sa halip na
paunlarin ang sariling wika ay unti-unting humihina ang wikang Filipino.

Sa mga bansang mauunlad, tunay na kahanga-hanga ang pagmamahal nila sa

sarili nilang wika. Sa bansang Hapon, ang mga pabatid sa trapiko ay nasa wikang
Nihonggo. Halimbawa, ang tawag sa “no right turn” sa kanilang bansa ay usetsu kinshi,
“no left turn”, sasetsu kinshi, at “no parking”, chuusa kinshi. Ang kanilang dahilan,
dapat na aralin natin ang kanilang wika upang maintindihan natin ang nais nilang
sabihin. Ayon sa mga Hapon, nasa wika lamang nila ang kanilang pag-unlad at wala
nang iba pa. Sa Malaysia, ang mga pabatid sa trapiko ay nasa wikang Bahasa Malaysia.
Sa kanilang bilihan ng mga libro, ang mga aklat ay nasa wika nila. Ang tawag sa Silicon
Valley nila ay Cyber Jaya at ang sentro ng kapangyarihan ay Patra Jaya. Ngunit tayong
mga Pilipino, panay Ingles ang titulo kahit na sa mga pampublikong mga signages.

Ayon pa rin sa pananaliksik ni Martin na binanggit sa aklat ni Mortera (2019),

napakahalaga ng wikang Filipino sa mga mananaliksik sapagkat malaki ang naitutulong
ng sariling wika sa pagsusulong ng kahusayang pang-akademya sa iba’t ibang paaralan
at unibersidad dito sa Pilipinas. Nakapaloob ang kurikulum sa mga programang ito na
nagsisilbing talaan ng mga kurso o asignatura at ang batayan at gabay ng mga guro at
mga mag aaral. Ang kurikulum ay isang bagay na napakahalaga sa isang programang
pangkolehiyo. Ito ay nagsisilbing talaan ng mga kurso o asignatura at ang batayan at
gabay ng mga guro at mag-aaral sa institusyong pang-edukasyon.

May Filipino sa Kolehiyo at Unibersidad

Nagbunga ang makabuluhang adbokasi ng Tanggol Wika. Dumating ang Abril

2018, ipinalabas ang CMO No. 4 na may pamagat na Policy on the Offering of Filipino
and Panitikan Subjects in All Higher Education Programs a Part of the New General
Education Curriculum. Simula sa Akademikong Taon ng 2018-2019, magpapatuloy na
maituro ang mga kursong Filipino at Panitikan sa lahat ng programa sa Mataas na
Edukasyon.
 Ang minimum na yunit na kakailanganin na inilahad ng CMO No. 59 noong 1996 at
CMO No. 4, nang 1997 ay mananatili.

• Para sa mga larang na kaugnay ng Humanidades, Agham-Panlipunan at

Komunikasyon, may 9 na yunit sa Filipino at 6 na yunit sa Panitikan.
• Sa iba pang larang, 6 na yunit sa Filipino at isang kurso sa Panitikan.

Malaya ang mga Institusyon sa paglalagay sa angkop na semester ng mga

nabanggit na mga kurso. Iniutos din na ipagpatuloy ang pagkakaroon ng mga
Kagawaran ng Filipino sa mga Kolehiyo at Unibersidad nang ipagpatuloy ang
pagkakaroon ng mga nasabing kurso.

Mahihinuha sa memo na hinihiling ang mas mataas na antas ng kurso sa Filipino,

kumpara sa dati na inilagay na sa antas ng Senior High School. Wala mang tiyak na
deskripsyong inilahad, ang Tanggol-Wika ay nagmungkahi ng mga kursong Filipino at
Panitikan. Ang iba-ibang Kolehiyo at Unibersidad ay sumunod dito samantalang ang iba
ay bumuo ng mga kursong tumutugon sa kakailanganin ng mga pag-aaral at thrust ng
kani-kanilang institusyon.
Mga Bagong Kursong Filipino
Dating Kurso sa Filipino (mula sa mungkahi ng Tanggol-Wika)

Komunikasyon sa Akademikong Filipino
PagbasaatPagsulatTungo
Pananaliksik
Masining na Pagpapahayag
Philippine Literature of the Region
Master Works of the World
Kontekstwalisadong Komunikasyon sa
Filipino (KOMFIL)
Sa
Filipino sa Iba’t-Ibang Disiplina (FILDIS)
Dalumat ng/sa Filipino (DALUMAT-FIL)-
iba ito sa dating kurso
Sosyedad at Literatura/ Panitikang
Panlipunan (SOSLIT)- iba ito sa dating
kurso
Sinesosyedad/ Pelikulang Panlipunan
(SINESOS)- iba ito sa dating kurso

Samantala, sa pinakahuling pangyayari, ibinaba nitong Oktubre 9, 2018 ang

pasya (G.R. 216930, 2177451, 217752, 218045, 218098, 218123) ng Korte Suprema
hinggil sa pag-alis ng TRO sa mga kursong Filipino at panitikan sa antas-Tersarya.
Isusumite ng Tanggol Wika ang motion for reconsideration dito.

Hindi naman maitatanggi na inaaral din bilang kurso ang Filipino sa mga
banyagang bansa. Sa pananaliksik ni San Juan na binanggit sa aklat ni Morter (2019),
itinala niya ang mga institusyong akademiko sa labas ng bansa na nagtuturo ng Wikang
Pambansa. Nagmula ang tala mula sa pagsusuri sa mga website ng mga kolehiyo at
Unibersidad. May dalawampung (20) institusyon ang nagtuturo ng Filipino bilang
required sa core courses, sampung (10) paaralan sa high school at humigit kumulang
na limampung (50) iba pang institusyon na nagtuturo rin ng Philippine Studies.

Narito ang ilang mga tala:

Kolehiyo/ Unibersidad na
Iba pang Kolehiyo/
Nagtuturo ng Filipino Institusyon sa
Unibersidad na Nagtuturo
bilang bahagi ng Sekondarya na Nagtuturo
ng Filipino at Philippine
kakailanganing Core ng Filipino
Studies
Courses
• Princeton
• University of
University
• Bahrain Hawaii-Manoa
• Illinois State
• China • University of
University
Michigan
• California State • East Timor
• Osaka University
University • Greece
Columbia • Sorbonne University
• • Kuwait
University (France)
• Libya
• University of • University of
• Oman Melbourne
Alabama
• Qatar • University of
• Yale University
• Kingdom of Saudi Pennsylvania
• Harvard University
Arabia • University of
• Washington State
• United Arab Washington
University
Emirates • Beijing University
• University of
Michigan
 MODYUL 1 | ARALIN 4 Proseso ng Impormasyon
Para sa Komunikasyon
KINALABASAN AT
PAGKATUTO
Pagkatapos na mabasa ang modyul na ito, ang mga mag-aaral ay:
• Nakapagpapahayag ng makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyunal
at modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino
• Nakalilikha ng dayagram hinggil sa pagpoproseso ng impormasyon para
sa komunikasyon

PAUNANG PAGTATAYA
• Ito ay isang proseso ng pagpapalitan ng impormasyon na kadalasan na
ginagawa sa pamamagitan ng karaniwang sistema ng simbolo.
• Tumutukoy ito sa proseso ng pagkatuto o pagtatamo ng kaalaman, kasanayan,
prinsipyo moralidad, paniniwala at gawi.
• Ito ay tumutukoy sa hanay ng kaugalian halaga at paniniwala na mayroon ang
isang tao.
• Sinasabing ito ay isang kamalayan sa lahi na nag-uugat sa pagkakaroon ng isang
relihiyon, wika, kultura, kasaysayan at pagpapahalaga.
• Ito ay nangangahulugang pagtuklas at pagsubok ng isang teorya para sa
paglutas ng suliranin.

NILALAMAN

Paksang Aralin: Pagbabasa at Pananaliksik ng Impormasyon

1. Pagpapalakas ng Gawaing Pananaliksik
Ang pagkilala sa Filipino bilang isang disiplina ay hindi lamang usapin ng
paggamit nito bilang midyum ng pagtuturo. Nangangahulugan ito ng pagturing sa
Filipino na mahalagang batis ng talino. Ang layong intelektwalisasyon ay gawaing
institusyunal at hindi lamang sa instruksyon kundi aabot pa sa gawaing pananaliksik.
 Mahalaga ang maingat na pagproseso ng impormasyon kapag isinasagawa ang
paghahanap sa lahat ng sulok ng batis ng talino. Ang paghahanap na ito ay
maisasakatuparan lamang tangi ng mga Pilipino gamit ang kanilang sariling wika.
Mahalaga ang gampanin ng paaralan dito. Magsisimula ang pagpapakalat ng kultura ng
pananaliksik mula sa kapaligiran tungong paaralan hanggang sa muling pagbalik sa
kapaligiran.

Kailangang patuloy na linangin ang edukasyon sa Filipino sa pamamagitan ng

pananaliksik tungkol sa Pantayong Pananaw. Ang konsepto ng pantayong pananaw ay
mula sa panghalip na tayo at perspektiba na magpapakilala ng mula sa Pilipino at para
sa Pilipino o maka-Filipino at maka-Pilipinong pamumuhay (kinuha noong 2012, Pebrero
15 sa http://kyotoreview.cseas.kyoto-u.ac.jp/issue2/article_247.html

Sa paliwanag ni Salazar (1968), makikita ang Pantayong Pananaw batay sa

pahayag na nasa ibaba.
“…. kung ang isang grupo ng tao ay nag-uusap lamang hinggil sa sarili at sa isa’t
isa, iyan ay parang sistemang closed circuit” sapagkat nagkakaintindihan ang lahat.
Samakatuwid, ang lipunan at kultura natin ay may “pantayong pananaw” lang kung
tayong lahat ay gumagamit ng mga konsepto at ugali na alam nating lahat ang
kahulugan, pati ang relasyon ng mga kahulugan, pati ang relasyon ng mga kahulugang
ito sa isa’t isa. Ito ay nangyayari lamang kung iisa ang “code” – ibig sabihin, may isang
pangkabuuang pag-uugnay at pagkakaugnay ng mga kahulugan, kaisipan at ugali.
Mahalaga at pundamental pa nga rito ang iisang wika”.
Sa loob ng malapit na ugnayan ng mga tao sa perpektibong Pantayo, ang
gamit na koda, sa pagkakataong ito ay nais tukuying wika sa loob ng institusyon. Dala-
dala rin ang konseptong Pantayo ni Salazar ang dapat taglaying nasyonalismo sa
pangkat ng mga tao o komunidad na magtataglay niyon. Sa saliksik na ito, ilalapat ang
Filipinisasyon sa domeyn ng edukasyon na tiyak na kikilala sa nasyonalismo at
makabayang uri ng sistema. Katulad ng isinasaad sa Artikulo XIV, seksyon 3 ng
Konstitusyon ng 1987, ang mga akademikong Institusyon ay naglalayong:
... ikintal ang patriotismo at nasyonalismo, itaguyod ang pagmamahal sa sangkatauhan,
ang paggalang sa karapatang pantao, ang pagpapahalaga sa papel ng mga
pambansang bayani sa makasaysayang pag-unlad ng bansa, ituro ang karapatan at
pananagutan ng mamamayan, patatagin ang etikal at espiritwal na mga
pagpapahalaga, hubugin ang katangiang moral at personal na disiplina, hikayatin ang
kritikal at malikhaing pag-iisip, palawakin ang siyentipiko at teknikal na kaalaman at
isulong ang bokasyunal na kahusayan.
Ating tunghayan ang mga sinabi ng ilang katauhan tungkol sa kanilang pagsusuri:

Inilahad ni Diokno sa aklat ni Sepeda (2012) na ang realidad ng sistema ng

edukasyon sa kasalukuyan na bunga ng maledukasyon o misedukasyon ng maraming
henerasyon ng mga Pilipino ay tila hindi tumutugon sa pagsasakatuparan ng layunin ng
nakasaad sa Saligang Batas. Hindi ito ang uri ng edukasyon na tutulong para sanayin
ang pangarap na isang dakilang bayan para sa mga anak sapagkat hindi ito isang
edukasyon ng at para sa mga Pilipino kundi isang uri ng kolonyal na edukasyon na
maglilingkod sa mga banyaga. Samakatuwid, dapat lumaya ang sistema ng edukasyon
mula sa tanikala ng kolonyalismo para umunlad ang sambayanan.

Binanggit ni Sepeda (2012), ang ilang katangiang dapat taglayin ay isang

makabayang uri ng sistema ng edukasyon sa papel na Isang Pagpapanibago ng
Edukasyon sa Filipinas Batay sa Isang Makabayang Pilosopiya. Dapat may pagkiling sa
paggamit ng sariling wika bilang pangunahing wika sa talakayan ng pagkatuto. Ang
paggamit ng wikang Filipino sa akademya at pananaliksik ay isang pagpapatuloy ng
mga pagsisikap ng ilang mga Pilipinong dalubhasa na palayain ang sariling wika sa
kolonyal ng nakaraan at kasalukuyan.

Ayon kay De Mesa (2012), sa pamamagitan ng sariling wika, nakagagamit ng

isang paraan ng pagkakaintindihan na kinalakihan at kinalalahukan ng lahat. At sa
paraang ito maiiwasan ang maraming pagkalayo ng mga pananaw at damdamin sa mga
kapwa Pilipinong pinaglilingkuran sa larang ng pag-unawa at pananampalataya kaya
ang wika ay maaaring ituring na tahanan ng pagkatao.

1. PAGPILI /PAGTIYAK SA BATIS (SORSES) NG IMPORMASYON

Sa pagproseso ng mga impormasyon para sa anumang gawaing
komunikasyon, iminungkahi nina Salazar at Lim (2017), ang pagtiyak ng mga
angkop na batis ng impormasyon sa kontekstong Filipino. Narito ang tala.

• Pagtatanong sa mga kaanak, kapitbahay o mga opisyal ng barangay hinggil sa

mga suliranin ng pamayanan.
• Pagmamasid sa pamayanan na nakatuon sa mga gawi ng tao, kapaligiran /
kalikasan.
• Pagdalaw sa munisipyo at paghingi ng pahintulot na masuri ang mga opisyal na
dokumento.
• Pagtatanong sa iba pang mga sektor ng pamayanan.
Sa pamamagitan ng pagdalaw sa mga aklatan at mga website mapupunan ang
pangangailangan sa presentasyon ng mga kaugnay na literatura at pag-aaral. Narito
ang tala ng mga maaaring gawing sanggunian.

Iba Pang Sanggunian:

• Aklat, ensayklopidya, almanac at iba katulad na reperensya
• Artikulong inilathala sa mga dyornal, magasin, pahayagan at iba pang publikasyon.
• Manuskrito, monograp, talumpati at mga liham
• Konstitusyon at mga batas
 • Buletin, sirkular at kautusan
• Pampubliko at pribadong record
• Papel mula sa mga panayam
• Opisyal na pampublikong ulat

Kasanayang Pagbabasa at Pananaliksik ng Impormasyon

Hinimay sa iba’t ibang pagkilala nina Smith at Dechant sa aklat ni Villamin et.al. ang
pagbasa bilang iba-iba ring proseso. Narito ang mga iyon na tinapatan ng mga kaugnay na
konsepto ng pagbasa ayon sa iba’t ibang paham at website tungkol sa larang na ito.

Kaugnay na Konsepto / Kahulugan ng

Konsepto ng Pagbasa Bilang Proseso
• Ito ay proseso ng pagtugon
wikang pasulat o pasimbolo.
• Ito ay proseso ng pagkilala
persepsyon.
Pagbasa
Ang pagbasa ay pagtugon sa wika bilang
sa pangkaisipang representasyon ng
kahulugan o kahalagahan niyon (Free
Online Dictionary, 2009).
Ang pagbasa ay pagkilala at persepsyon
at na ginagamitan ng mata bilang kabahagi
ng pisikal na pagpoproseso na sinusundan
at tinutumbasan ng mental na pagtugon
(Villamin et. al., 2001).

• Ito ay prosesong ginagamitan ng Ang pagbasa ay pagkilala sa titik gamit ng

pandama. mata at tainga, binabasasaka
pinakikinggan (Plato).
Ang pagbasa ay pagsasakatuparan ng
• Ito ay proseso ng interes upang makapaglibang at gawing
pagsasakatuparan ng interes. kapaki- pakinabang ang mga libreng oras
(Smith at Dechant sa Tejero, 2004).
Ang pagbasa ay kinabibilangan ng mga
yugtong kahandaan sa pagbasa
(preschool), panimulang pagbasa (unang
• Ito ay proseso ng pag-unlad at baitang sa elementarya), mabilis na
kabahagi ng paglaki. paglaki (ikalawa hanggang ikaapat na
baitang) at malawak na pagbasa (ikalima
at ikaanim na baitang sa elementarya,
mga taon sa sekondarya hanggang
kolehiyo) (Badayos, 1999/ Tejero, 2004).
Sa preschool hanggang sa unang baitang
sa elementarya, ang yugto ay pagkatuto
• Ito ay proseso ng pagkatuto. upang makapagbasa. Samantala, sa
ikalawang baitang hanggang sa kolehiyo,
ang yugto ay pagbabasa upang matuto
(Shelley Umans sa Villamin, et.al.).
Ang pagbabasa ay kinabibilangan ng mga
kasangkapan sa pagkatuto tulad ng aklat
• Ito ay prosesong ginagamitan ng (bilang pangunahin) at iba pang aklat
mga kasangkapan sa pagkatuto. sanggunian na magbubunsod sa mga
sumusunod na gawain: Pagkilala at
paggamit ng diksyunaryo, paalpabetong
 pag-aayos ng mga salita, paggamit ng
sistema ng klasipikasyon (Dewey Decimal
o Library Congress) at kard catalog (kard
ng awtor, pamagat at paksa) sa mga silid
aklatan, pagbuo at pagpapakahulugan ng
mga grapikong pantulong (grap, tsart,
mapa, dayagram at talaan) at iba pang
kaugnay na kasanayan sa pagbasa (Grace
Godell sa Villamin et. Al., 2001).

Ang mga inilahad sa itaas ay mga batayang kaalamang may malaking tulong sa
mga mag-aaral sa pagsasakatuparan ng kritikal na pagbasa bilang tugon sa
pangangailangan sa domeyn-akademiko.

MODYUL 2 | ARALIN 1 | Proseso ng Impormasyon

Para sa Komunikasyon (Ikalawang bahagi)

KINALABASAN AT
PAGKATUTO
Pagkatapos na mabasa ang modyul na ito, ang mga mag-aaral ay:
• Nakasusulat ng isang makabuluhang pagsusuri hinggil sa pagpoproseso ng
impormasyon.
• Napag-uugnay ang mga konsepto at impormasyong nakalap sa paraang pasulat.

PAUNANG PAGTATAYA
Ano ang mahahalagang ambag ng pananaliksik sa pagtataguyod ng Filipino bilang isang
disiplina? Isaalang-alang ang gabay na nasa ibaba upang mapagsunud-sunod nang
maayos ang iyong kasagutan.

Pangunahing Ideya

Paksang Pangungusap

Paksang Pangungusap

Konklusyon

NILALAMAN

Kasanayan sa Paglalagom at Pag-uugnay-ugnay ng Impormasyon

Kailangang ilahad lamang ang mga konseptong may mahalagang kaugnayan sa
pag-aaral. Mahalagang mula sa mga bagong pag-aaral ang mga konseptong ilalahad
(sampung taon ang nakaraan mula sa panahon ng pagsasagawa ng saliksik maliban sa
mga impormasyon at teoryang maituturing nang klasiko).
 Ang mga ito ay dapat ding obhetibo at walang pagkiling. Ang pagiging obhetibo
ay makikita sa pamamagitan ng maayos na pagkilala sa mga pinaghanguan.
Hindi mahalaga kung kaunti o marami ang mga ilalahad. Kailangang ito ay
sasapat na pansuporta sa paksa at mga kaugnay na suliranin.
Ang paglalagom ay nagsisilbing pundasyon ng saliksik. Ang proseso ng rebyu sa
mga ito ay malaking tulong sa kabuuan ng pagsasakatuparan ng saliksik. Ito ay
magtatakda sa pagbuo ng mga partikular na suliranin, hipotesis, konseptwal at
teyoretikal na batayan. Ito rin ay batayan ng pagpili at paglapat ng angkop na
pamaraan ng pananaliksik, teknik sa pagkuha ng sampol at estadistikang pormula.
Makatutulong din ito sa presentasyon, pagsusuri at interpretasyon ng mga datos.
Magiging pansuporta ang mga konseptong makakalap sa resulta ng saliksik. Magbibigay-
daan pa ito sa pagbuo ng bahaging natuklasan, konklusyon at rekomendasyon.
Pagsulat ng Sariling Pagsusuri Batay sa Impormasyon
Ang mga ito ay isinusulat at inilalahad din nang pasalita para sa layunin ng
pagpapakalat (dissemination). Sa antas-tersarya, malaki ang pangangailangan ng
knowledge production kaya hinihikayat na maisakatuparan ang pananaliksik saka
pagbuo ng akademikong papel. May mabuting ambag ito sa pagpapabuti ng estado ng
Unibersidad o anumang institusyong bukas at sumasabay sa pagbabago at handa sa
integrasyon at/o multidisiplinaryong pagtataguyod ng pagkatuto.
Papel sa Pagsusuri
Sinabi ni Cruz (2003), ang pagkikritiko sa ating bayan ay tulad ng pagtawid sa
kalye sa Maynila. Pinatutunayan nito ang gawaing panunuri sa bansa ay pagtitiyak ng
interpretasyon batay sa sariling karanasan at kaalaman. Napakaraming sikolohiya ang
maaaring ilapat katulad ng maraming sasakyang maaaring sampahan at kabanggain ng
manunuri habang tumatawid sa daan.
Isinasagawa ang pagsusuri sa layong maitampok ang anumang anyo ng teksto
(panitikan, isyu, kalakaran at mismong tao). Ito ay nangangahulugan ng pag-alam,
pagtantya, pagkilates, pagtimbang, pagbubusisi, pagsipat, pagpuna at kritika. Maaaring
ito ay politikal at pampanitikan kung nakaugnay sa larang-akademiko.
Maaaring gawing sanggunian ang mga sumusunod na tanong sa panunuri.
Ano ang sinasabi ng teksto?
Paano ito sinabi/ sinasabi?
Kailan ito nabuo?
Sino ang bumuo?
Para kanino ito?
Binabasa ang teksto batay sa paraang tekstuwal, kontekstuwal at pagbasa sa
subteksto at intertekstuwal.
Ang pagsusuri ay tekstuwal kung ang tuon nito ay nilalaman at elementong
bumubuo rito. Walang puwang sa ganitong pagsusuri ang intensyon ng awtor at ang
paghahari ng damdamin sa teksto.
Kontekstuwal naman ang pagsusuri kung ang binibigyang diin ay ang kondisyong
(lipunan at kasaysayan) namamayani sa teksto. Samantala, binabasa ang sub-text
kapag nakatuon sa mga detalyeng hindi hayagang sinasabi ng teksto.
Kapag nagkakaroon ng pag-uugnay ng teksto sa iba pang anyo ng teksto sa
proseso ng pagsusuri ito ay tinatawag na pagsusuring intertekstuwal.
 MODYUL 2 | ARALIN Aralin 2-4 Mga
Gawaing Pangkomunikasyon ng mga
Pilipino

PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay proseso ng pagpapalitan ng impormasyon o interaksyon ng mga tao sa
isa’t isa.
2. Sino ang madalas na kalahok sa umpukan sa loob ng klasrum?
3. Dahil sa makabagong _________ ay nakabubuo pa rin tayo ng
komunikasyon kahit na malayo ang agwat natin sa isa’t isa.
4. Ang uri ng komunikasyong ito ay karaniwang ginagamitan ng kilos ng parte
katawan na maaaring kumpas ng kamay, galaw ng braso, taas ng kila’y at
iba pa.
5. Ito ay uri ng komunikasyon na ginagamitan ng pagsusulat o pagsasalita upang
makabuo ng talastasan.

NILALAMAN
1. TSISMISAN: ISTORYAHAN NG BUHAY- BUHAY NG MGA KABABAYAN

Ang tsismisan ay itinuturing na isang pagbabahagian ng impormasyong ang

katotohanan ay di-tiyak. Ito ay maaaring totoo, bahagyang totoo, binaluktot na
katotohanan, dinagdagan o binawasang katotohanan, sariling interpretasyon sa nakita o
narinig, pawang haka-haka, sadyang di-totooo o naimbentong kwento.
Ang tsismisan ay nagaganap hindi lamang sa Pilipinas. Gossip, rumor, hearsay,
scuttlebutt o chatty talk ang ibang katawagan dito. Sa Español naman ay chismes. Sa kabila
ng negatibong konotasyon, ang tsismisan ay bahagi pa rin ng daynamiks ng interaksyon ng
mga Pilipino sa kapwa at maaaring nakapagbibigay sa mga magkakausap ng sikolohikal na
koneksyon at kultural na ugnayan sa lipunang ginagalawan.
Samakatuwid, ang implikasyon nito’y kailangan ng matinding paghimok sa mga
Pilipino na iderekta ang tsismis sa layong ito’y patotohanan o pasubalian - ang
transpormasyon ng tsismis na walang kasiguraduhan ang katotohanan tungo sa
pagiging balita na batay sa empirikal at kritikal na pagsusuri. Sa mga mapaglaro ang
isipan na sangkot sa social marketing, maaaring magamit ang tsismis para takamin ang
mga tao hinggil sa isang bagong teknolohiyang panlipunang maaaring ilako para
mapakinabang ng marami. Sa politikal na pananaw, ginagamit ng mga naghaharing-uri
ang tsismis bilang “instrumento ng kapangyarihan” para linlangin ang mga taumbayan.
• Obserbasyon ng unang tao o grupong nakakita o nakarinig sa
itsinitsismis
• Pabrikadong teksto na nagmamanipula o nanlilinlang sa isang
grupo o sa madla.

1. UMPUKAN: USAPAN, KATUWAAN, AT IBA PA SA MALAPITANG

SALAMUHAAN

Ang umpukan ay impormal na paglalapit ng tatlo o higit pang magkakakilala

upang mag-usap nang magkakaharap. Likas na sa umpukan ang kwentuhan kung saan
may nagpapalitan, “pagbibigayan, pagbubukas-loob at pag-uugnayan ng kalooban.” Sa
umpukan ng mga Pilipino’y madalas talagang maisingit ang biruan, na minsan ay
nauuwi sa pikunan. Naniniwala si Enriquez (1976) na taal na sa maraming Pilipino ang
pagkapikon dahil sa “isang kulturang buhay na buhay at masigla dahil sa pagbibiruan”
Nangyayari ang umpukan hindi lamang sa kalye dahil madalas ding may nag-uumpukan
sa paaralan, opisina, korte at batasan.
Sa isang komunidad at maging sa iba’t ibang lugar sa loob nito kagayang
paaralan at tambayan sa kanto, ang umpukan ay isang masasabing ritwal ng mga
Pilipino para mapanatili at mapalakas ang ugnayan sa kapwa. Sinasabing maaaring
ihalintulad sa Maieutic method o Socratic method ang umpukan sa pagkatang dialoging
isinasagawa ay nakabase sa pagtatanong at pagsasagot sa mga aspeto o diskursong
tinatalakay upang mas lalong pasiglahin ang mga kritikal na pag-iisip at upang ilabas
ang mga ideya at pinagbabatayang pagpapalagay.
Ang mga kalahok sa umpukan ay iyong kusang lumalapit para makiumpok, mga
di sadya-sadyang nagkalapit – lapit o mga niyayang lumapit. Kagaya ng tsismisan
walang tiyak o planadong pag-uusap sa umpukan ngunit hindi gaya ng tsismisan ang
umpukan ay maaring dumako sa seryosong talakayan mainit napagtatalo, masayang
biruan, malokong kantiyawan at maging sa laro at kantahan. Sinasabing ang mga paksa
ng umpukan ay hindi rin planado o pinag-isipang mabuti – maaring tungkol sa buhay –
buhay ng mga tao sa komunidad, magkakapareho ng interes ng mga nag-uumpukan, o
mga bagong mukha at pangyayari sa paligid.

TALAKAYAN: MASINSINANG PALITAN AT TALABAN NG KAALAMAN

Ang talakayan ay pagpapalitan ng ideya sa pagitan ng dalawa o higit pang kalahok

na nakatuon sa tukoy na paksa. Ang talakayan ay maaring pormal o impormal at pwedeng
harapan o mediated o ginamitan ng anumang midya. Ang pormal na talakayan ay
karaniwang nagaganap sa mga itinakdang pagpupulong at sa mgapalabas sa telebisyon at
programa sa radyo kung saan pinipili ang mgakalahok. Sa kabilang banda ang impormal na
talakayan ay madalas na nangyayari madalas sa umpukan at minsan sa tsismisan o di-
sinasadyang pagkikita kaya may posibilidad na hindi lahat ng kalahok ay mapipili. Ang layon
ng talakayan ay pagbusisi sa isyu o mga isyung kinakaharap ng:

Nahahasa ang kakayahan ng isang tao sa pagsasalita, pagpapaliwanag at

pangangatwiran sa pamamagitan ng talakayan. Nagkakaroon ng talakayan sa oras na
magkaroon ng hindi pagkakaunawaan hingil sa mga isyu o detalye na nangangailangan
ng paglilinaw upang mangibabaw ang katotohanan.
 1. PULONG- BAYAN: MARUBDOB NA USAPANG PAMPAMAYANAN

Ang pulong bayan ay pagtitipon ng isang grupo ng mga mamamayan sa

itinakdang oras at lunan upang pag-usapan nang masinsinan, kabahalaan, problema,
programa at iba pang usaping pampamayanan. Madalas itong isinasagawa kapag may
programang pinaplano o isasakatuparan, may mga problemang kailangang lutasin at
may mga batas na ipatutupad sa isang komunidad. Depende sa layon, maaaring ang
mga kalahok sa pulong bayan ay mga kinatawan ng iba’t-ibang sektor sa isang
pamayanan, mga ulo o kinatawan ng mga pamilya o sinumang residenteng apektado
ng paksang pag-uusapan o interesadong makisangkot sa usapin.
Isang halimbawa, sa isla ng Calauit sa Busuanga, Palawan ang tradisyunal na
“saragpunan” o tipunan ng mga tagbanua ay nagaganap sa isang malilim na lugar kung
saan may malalaking batong nakaayos nang pabilog na nagsisilbing upuan ng mga
kalahok sa pulong.
• KOMUNIKASYONG DI- BERBAL: PAGPAPAHIWATIGAN SA MAYAMANG
KALINANGAN

Ang komunikasyong di-berbal ay paraan ng pagbabatid ng kahulugan o

mensahe sa pamamagitan ng samot- saring bagay maliban sa mga salita. Malaking
bahagi ng anumang komunikasyon ng tao ay mga di-berbal na pahiwatig. Talamak din
sa midya ang mga di-berbal na pahiwatig hindi lamang dahil madalas tampok sa
maraming midya ang mukha at katawan ng tao, kundi dahil ang kahulugan ng mensahe
ay hinuhubog din ng mismong uri at katangian ng midya kung saan ito nakapaloob.
Sabi nga ni Marshall Mc.Luhan, “ang midyum ay ang mensahe” (Griffin, 2012).
Hitik ang kulturang Pilipino sa komunikasyong di-berbal na maoobserbahan sa
mga taong kalahok sa pakikisalahuma sa mga bahagi ng katawan ng mga kahalok
hanggang sa espasyo sa pagitan ng nakikisalamuha. Ang komunikasyong di-berbal ay
naisasagawa sa pamamagitan ng mga sumusunod;

1. MGA EKSPRESYONG LOKAL TANDA NG MASIGLA AT MAKULAY NA UGNAYAN

AT KUWENTUHAN
Ang mga ekspresyong lokal ay mga salita o pariralang nasasambit ng mga Pilipino
dahil sa bugso ng damdamin kagaya ng galit, yamot, gulat at pagkabigla, pagkataranta,
takot, dismaya, tuwa o galak. May mga ekspresyon din ng pagbati, pagpapasalamat o
pagpapaalam sa iba’t ibang lugar sa Pilipinas. Sa talastasang Pilipino, ang mga lokal na
ekspresyon ang nagpapaigting at nagbibigay kulay sa mga kuwento ng buhay at
sumasalamin sa kamalayan at damdamin ng mga Pilipino. Sabi nga ni Walter Fisher, ang
tao ay isang makuwentong nilalang at anumang anyo ng komunikasyon ng mga tao ay
dapat tiningnan bilang naratibo o kuwento (Griffin, 2012, p. 308). Ang buhay ay mga
kuwento at ang kuwento ay tungkol sa buhay. Ang buhay ng mga Pilipino ay mga
kuwentong nakalapat at sumasalamin sa kasaysayan, kultura, ekonomiya, pulitika at
kaligiran ng lipunang Pilipino. Bahagi ng mga kuwentong ito ang mga lokal na ekspresyon.
Sa Timog Katagalugan at iba pang mga rehiyon, halimbawa ng mga palasak na
ekspresyon ang “Nakupo!” at “Susmaryosep!” na sinasambit dahil sa pagkagulat,
pagkabagabag o pag-aalala; “Ewan” at “Ewan sayo” para sa kawalan ng tiyak na sagot,
sa sadyang pag-iwas nakakapagbitaw ng mga salitang makakasakit o di tahasang
pagsasabing “bahala ka sa buhay mo!”

MODYUL 3 | ARALIN 1 Mga Napapanahong Isyung

Lokal at Nasyonal

KINALABASAN AT
PAGKATUTO
Pagkatapos na mabasa ang modyul na ito, ang mga mag-aaral ay:
• Natutukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa
buong bansa.
• Nakapagpapahayag ng makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng
modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino.
• Nakapagpapahayag ng makabuluhang kaisipan na nauukol sa mga
napapanahong isyu.
• Nakapagpapakita ng mga kaalaman sa mga napapanahong isyung lokal at
nasyonal.

PAUNANG PAGTATAYA
1. Itinuturing na palansak na kataga na tumutukoy sa kondisyong medikal na sanhi ng
mali o kakulangan sa pagkain.
2. Tumutukoy ito sa kalagayan ng isang tao kung saan ay hindi niya matugunan ang
mga pangunahing pangangailangan sa pang-araw-araw na pamumuhay.
3. Ito ay tumutukoy sa hindi inaasahang pangyayari na sanhi ng mga proseso sa kalikasan
na nagdudulot ng pagkawasak at panganib sa mga tinatamaan nito.
4. Tumutukoy ang terminong ito sa kalagayan ng ating pangangatawan.
5. Sistema ito ng pagnanakaw ng isang nakatataas na indibidwal sa salapi ng bayan o
ng kaniyang nasasakupan.

NILALAMAN

Ang Wikang Filipino at mga Isyu ng Bansa

Mahalaga ang tungkuling ginagampanan ng wikang Filipino sa paglutas ng mga
suliranin ng Pilipinas, lokal man o nasyonal. Binanggit ni Mortera (2019) ang
sumusunod na pahayag:
“Sa paggamit ng Filipino, naitatampok ang mga mahalagang konsepto at
isyu na kilala at malapit sa sikmura ng sambayanang Pilipino. Ang tulong nito ay
 lubos na nauunawaan at nakagagawa ng mga tiyak na paraan ng paglutas sa
mga suliranin kapag naitaas na sa diskursong panlipunan.”

Nangangahulugan lamang ito na sa paggamit ng sariling wika mas lubusang

mauunawaan ng mga Pilipino ang sitwasyon ng kapwa nila Pinoy at higit na mabibigyan ng
kaukulan at mas epektibong kalutasan ang mga suliraning kanilang kinasasangkutan.
Isyu ng Malnutrisyon

Basahin ang artikulo mula sa Mediko.ph (2020) hinggil sa ugnayan ng

kahirapan at malnutrisyon sa bansa. Matapos basahin ay ilahad ang iyong
reaksyon/repleksyon sa nakalaang espasyo sa ibaba ng artikulo.

Malnutrisyon – Problema ng Kahirapan sa Pilipinas

Posted on February 18, 2020 at 10:36 am.

Ang problema ng malnutrisyon ay patuloy pa rin na gumigimbal sa milyon

milyong tao sa buong mundo partikular sa mga mahihirap na bansa kabilang na
ang Pilipinas. At patuloy itong lumalala kasabay ng tumataas na kaso ng
kahirapan at lumolobong populasyon. Ayon sa Food and Agriculture Organization
(FAO), ang kaso ng malnutrisyon sa Pilipinas ay konektado sa kakulangan ng
sapat na masusustansyang pagkain o kaya’y dahil sa hirap na maiabot ang mga
kinakailangang pagkain sa buong populasyon. Bukod pa rito hindi rin daw sapat
ang kaalaman ng lahat tungkol sa kahalagahan ng nutrisyon.

Sinasabing ang kakulangan sa protina (protein-deficiency) ang pangunahing kaso

ng malnutrisyon sa Pilipinas. At tinatayang umaabot sa tatlong milyon ang
dumaranas nito. Dahil dito, laganap ang kakulangan sa timbang at pagiging
bansot ng mga kabataan sa mga lugar na talamak ang kaso ng malnutrisyon.
Ayon sa FNRI, ang pagkabansot (stunted growth) ay problemang matagal nang
kinahaharap ng bansa at sadyang nakaaalarma, mula sa 16% rate ng
pagkabansot sa mga kabataan noong 2011, dumoble ito sa 33% rate sa
sumunod na taon. Ayon naman sa World Health Organization, 28 na milyong
Pilipino ang nanganganib na dumanas ng malnutrisyon, dahil pa rin sa hindi
maipaabot nang husto ang kinakailangang nutrisyon sa buong populasyon.

Upang malabanan ang kaso ng malnutrisyon sa bansa, nagsasagawa ng ilang

programa ang pamahalaan upang maikalat ang impormasyon sa lahat. Ipinaaabot
ang kaalaman sa kahalagahan ng nutrisyon sa mga kabataan sa mga pampublikong
paaralan, kasabay din nito ay mga feeding program para sa lahat. Target ng
pamahalaan na mapababa ang mga kaso ng malnutrisyon, gayundin ang bilang nga
mga kabataan na namamatay dulot din ng malnutrisyon sa pagsapit ng 2015.

Ayon pa sa mga pag-aaral ng ilang respetadong institusyon, ang mataas na kawalan

ng trabaho sa Pilipinas ay itinuturo ding salik kung bakit hindi sapat ang sustansyang
nakukuha ng bawat pamilya. Ang tinatayang 7.8 na porsyente ng kawalan ng
trabaho sa bansa ay masasabing dahilan kung bakit hindi nabibili ang mga wastong
pagkain na kailangan ng bawat myembro ng pamilya. Dagdag pa rito ang mataas na
presyo ng mga bilihin sa merkado. Ang mga pamilya na biktima ng mga kalamidad
ay nanganganib din na maging biktima ng malnutrisyon.

Sa huli, mahirap man malabanan ang malnutrisyon sa bansa, hindi pa rin dapat
mawalan ng pag-asa na darating at darating pa rin ang panahon na masusugpo
ang mga ito sa bansa. Kinakailangan lamang siyempre na pag-ukulan ng pansin
ang isyung ito, lalo na mula sa gobyerno. Siyempre pa, kinakailangan din ang
pakikiisa ng lahat ng sektor ng lipunan nang sa gayon ay makamtan natin ang
layuning mabura ang malnutrisyon sa mga Pilipino.
Artikulong hango mula sa https://mediko.ph/malnutrisyon-problema-ng-kahirapan-sa-
pilipinas/

Repleksyon:_____________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
____________________

Ang Kahirapan sa Kasalukuyan

Malaking porsyento ng mga Pilipino ang naapektuhan ng kasalukuyang pandemya

na kinakaharap ng mundo. Maraming Pinoy ang nawalan ng kabuhayan lokal man o
maging sa iba’t ibang panig ng daigdig.
Ngunit ano nga ba ang implikasyon ng mga nagaganap sa kasalukuyan sa isyu
ng kahirapan? Ano ang direktang epekto nito sa ekonomiya? Sa pang-araw-araw na
pamumuhay ng mga Pilipino? Gamit ang link sa ibaba, panoorin ang ulat mula sa GMA
News at sagutin ang mga katanungang kasunod nito.
Panoorin: Oras: Kahirapan, mas titindi raw ngayong patungo ang Pilipinas sa
economic recession
Link: https://bit.ly/32WsylZ

1. Paano naapektuhan ng pandemya ang inyong kabuhayan?

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
________________.
2. Ano ang tinatawag na economic recession? Paano maapektuhan nito
ang kabuhayan ng bawat Pilipino?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
________________.
Mga Natural na Kalamidad
Madalas na daanan ng mga natural na sakuna gaya ng lindol, pagsabog ng
bulkan, bagyo, baha at iba pang kalamidad ang Pilipinas dahil na rin sa kalagayang
pang-heograpiya nito (World Bank, 2005). Sa katunayan, bago pa man ang pandemya
na kinakaharap natin ngayon, sa simula ng 2020 ay bumungad agad sa bansa,
partikular na sa mga Batangueño ang pagputok ng Bulkang Taal na nagbunsod sa
paglikas ng maraming mga pamilya patungo sa mas ligtas na mga lugar. Naranasan rin
ang ilang bagyo kasabay ng pananalasa ng Covid-19.
Sa kabila ng mga sakuna at natural na kalamidad, masasabing nananatiling
malakas at puno ng pag-asa ang mga Pilipino dahil na rin sa pagtutulungan,
pananampalataya at pagkakapit-bisig ng bawat isa. Mapapansin na sa gitna ng lahat ng
mga sakunang ito, naglabasan at naririnig ang mga awiting nasa wikang Filipino na
nanghikayat sa mga Pinoy na huwag mawalan ng pag-asa at patuloy na lumaban. Ilan
sa mga ito ang mga sumusunod na awitin:
'Kapit lang Pilipino,' Awit para sa Biktima ng Bagyo.
MODYUL 3 | ARALIN 2 Mga Napapanahong Isyung
Lokal at Nasyonal (Ikalawang Bahagi)

KINALABASAN AT
PAGKATUTO
Pagkatapos na mabasa ang modyul na ito, ang mga mag-aaral ay:
• Natutukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa
buong bansa.
• Nakapagpapahayag ng makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng
modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino.
• Nakapagpapahayag ng makabuluhang kaisipan na nauukol sa mga
napapanahong isyu.
• Naipapahayag ang mga kaalaman sa mga napapanahong isyung lokal at
nasyonal.

PAUNANG PAGTATAYA
1. Kilala mo ba ang mga karakter sa ibaba? Sila ang mga karakter mula sa
Bagani, isang programang pangtelebisyon.
2. Anong konsepto ng bayani ang ipinapakita sa programa? Ang konsepto bang
ito ay katulad o naaayon sa konsepto ng bayani ng mga Manobo?

NILALAMAN

Konsepto ng Bayani
Para sa mga Manobo, ang Bagani ay siyang itinuturing na mga mandirigma na
tagapagtanggol ng kanilang komunidad mula sa panganib.
Matatandaan na noong 2018 humingi ng paglilinaw at paliwanag si Commisioner
Ronald Adamat ng CHED na nagpahayag ng kanyang pag-aalala at pangamba hinggil sa
ibang representasyon o pagpapakilala ng Bagani bilang mga karakter na nagtataglay ng
kakaibang kapangyarihan. Tinugunan naman ng produksyon ang hiling ng komisyoner.
(Para sa kabuuan ng arikulo makikita ito sa https://bit.ly/2WYml5s )

1. Anong konsepto ng bayani ang kadalasang ipinapakita sa mga epikong iyong

napag-aralan sa panitikang Pilipino?
__________________________________________________________
_________________________________________________________________
_____________________________
2. Kadalasang napapaalalahanan ang mga mamamayan na maging mapanuri. Sa
iyong palagay, bakit mahalaga na maging mapanuri rin ang mga manonood at
mambabasa sa kanilang mga natutunghayang palabas o nababasang lathalain na
may kaugnayan sa kultura at tradisyon lalo na ng mga katutubong pangkat ng
bansa?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________
Isyu ng Korapsyon
Kung ikaw ay magiging isang makabagong bayani, paano mo ipagtatanggol
ang iyong mga kababayang Pinoy mula sa mapagpahirap at di matapos-tapos na isyu
ng korapsyon sa bansa?
Ang artikulo sa ibaba ay naglarawan ng naging estado ng korapsyon sa bansa
noong taong 2018. Basahin at unawain ang nilalaman nito.

Korapsyon sa Pilipinas nabawasan — watchdog

(Philstar.com) - January 30, 2019 - 3:21pm
MANILA, Philippines — Bahagyang gumanda ang lagay ng Pilipinas sa 2018
Corruption Perceptions Index na isinagawa ng global anti-corruption watchdog
na Transparency International.

Nakakuha ang bansa ng 36 puntos para sa taong 2018, mas mataas kaysa sa 34
noong 2017.

Sa CPI, ini-iskoran ng zero ang mga bansang may pinakamatitinding korapsyon

habang 100 naman ang ibinibigay sa mga may "pinakamamalinis na pamahalaan."

Dahil dito, pang-99 na sa listahan ng mga transparent na gobyerno ang Pilipinas

mula sa dating ika-111.

Gayunpaman, malayo pa ito sa regional average ng Asya-Pasipiko na nasa 44

ayon sa grupo.

Pinu-pulsuhan ng CPI ang mga eksperto't negosyente sa kung ano sa 180 bansa
ang sa tingin nila'y pinakakorap at pinakamatuwid.

Pasok sa top 10 "least courrupt" ang Denmark, New Zealand, Finland, Singapore,
Sweden, Switzerland, Norway, Netherlands, Canada at Luxembourg.

Ayon sa Transparency International, naantala ang pagsusumikap ng karamihan

ng bansa na masugpo ang katiwalian.

“The continued failure of most countries to significantly control corruption is

contributing to a crisis of democracy around the world,” sabi ng grupo.

Hinikayat ng Transparency International ang lahat ng pamahalaan na palakasin

ang mga institusyon na magpapanatili ng checks and balances ng pampulitikang
kapangyarihan upang masukol ang katiwalian na siyang mapagtibay ng
demokrasya.

“With several democratic institutions under threat across the globe – often by
leaders with authoritarian or populist tendencies – we need to do more to
strengthen checks and balances and protect citizens’ rights,” ani Patricia Moreira,
managing director ng Transparency International.

Dapat daw ay suportahan ng mga pamahalaan ang civil society organizations, na

nakapagpapataas ng pakikilahok sa pulitika.

“Corruption chips away at democracy to produce a vicious cycle, where

corruption undermines democratic institutions and, in turn, weak institutions are
less able to control corruption,” dagdag ni Moreira.

"Pinakakorap" sa listahan ay ang Somalia, South Sudan at Syria na nakakuha ng

10 at 13 sa index.
 Tinataya ng watchdog na nakatatamasa ng "full democracy" ang may mga
puntos na 75, "flawed democracy" sa 49, "hybrid regime" (may elemento ng
pagiging diktadurya) sa 35, at "autocratic regimes" sa average score na 30.

Nanawagan din sila na suportahan ang malaya at nakapag-iisang mass media at

siguruhin ang kaligtasan ng mga peryodista nang makapagtrabaho sila nang
walang pangamba at takot.

Artikulong hango mula sa https://bit.ly/3hGY4IV

Kalagayan ng Serbisyong Pabahay, Pangkalusugan at Transportasyon

Paano ba nakakaapekto ang korupsyon sa kabuhayan ng mga mamamayan at sa
pagbibigay ng dekalidad na serbisyong pampubliko at benepisyong pangmamamayan?
Panoorin ang mga sumusunod na bidyo at bigyang pansin ang pagtalakay ng
mga kalagayan ng mga serbisyong pampubliko sa ilang lugar sa bansa. Matatagpuan
ito sa link na nasa ibaba.

Panoorin: Investigative Documentaries: Proyektong pabahay para sa mga

biktima ng Yolanda, hindi pa rin tapos?

Ipinakita ng ulat ang di matapos-tapos na proyektong pabahay sa Barangay

Sapao, sa Guuian, Eastern Samar na sinimulan noong taong 2015 at nakatakdang
matapos din sa parehas na taon. Ito ay para sa mga biktima ng bagyong Yolanda. Ano
nga ba ang mga naging isyu at aberya na naging dahilan sa di matapos-tapos na
proyektong ito?

Panoorin: Kapakanan ng mga driver, isinusulong sa PUV Modernization Program

— DOTr Consultant

“Panahon na para baguhin ang transportation landscape sa bansa.” Ayon sa ulat,

tuloy ang Public Utility Vehicle Modernization Program ng pamahalaan na naglalayon din
na pangalagaan ang karapatan ng mga driver sa pamamagitan ng pagbibigay ng
kaukulang benepisyo at sahod.

Panoorin: Bed capacity ng ilang ospital para sa COVID-19 patients, daragdagan –

DOH Link:

Umabot na sa danger zone ang bed capacity ng ilang ospital sa bansa ayon sa pahayag
ng Private Hospitals Association of the Philippines (PHAPI) na sinang-ayunan naman ng
Department of Health (DOH). Dahil dito kinailangang gumawa ng hakbang ang
kagawaran upang mabigyang solusyon ito.

MODYUL 3 | ARALIN 3-4 Mga Napapanahong

Isyung Lokal at Nasyonal sa Panahon ng
Globalisasyon
KINALABASAN AT
PAGKATUTO
Pagkatapos na mabasa ang modyul na ito, ang mga mag-aaral ay:
• Natutukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa
buong bansa.
 • Nalilinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaring diskurso na nakaugat sa
mga reyalidad ng lipunang Pilipino

PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay sistema ng pagnanakaw ng pera ng nasasakupan ng indibidwal na nasa
posisyon.
2. Tumutukoy ito sa kalagayan kung saan hindi napupunan ang mga pangunahing
pangangailangan ng isang tao.
3. Ito ay binubuo ng mga sistemang ekonomiko ng isang bansa.
4. Tumutukoy ito sa paraan ng pamumuhay at kagawian ng mga tao sa isang lugar.
5. Ito ay tumutukoy sa konsepto ng mas malawak na pagkakaugnay-ugnay ng iba’t
ibang bansa sa mundo.

NILALAMAN
Ano ang Globalisasyon?
Ang globalisasyon ay ang pang-ekonomiyang proseso na tumutukoy sa
integrasyon at interaksyon ng mga tao at organisasyon ng iba’t ibang bansa. Sa
madaling salita, ang globalisasyon ay ang pagbubuklod ng magkakaibang bansa sa
mundo. Sa tulong ng teknolohiya, ang globalisasyon ay nagpapabilis ng internasyonal
na kalakalan at pamumuhunan. Habang ang paraan o prosesong ito ay umiiral, ang
mga tao ay nagkakaroon ng pandaigdigang palitan ng mga produkto, impormasyon at
mga kaugalian. Masasabing umusbong ang globalisasyon sa pamamagitan ng mabilis
na pag-unlad ng teknolohiya.
 Ang salitang ito ay tumutukoy din sa integrasyon ng ekonomiks, kultura,
politikal, relihiyon at sistemang sosyal ng iba’t ibang lugar na umaabot sa buong
mundo. Ang globalisasyon ay nakadepende sa mga ginagampanan ng mga tao tulad ng
migrasyon, kalakalang panlabas, paglaki o pagliit ng kapital at integrasyon ng financial
market. Sa tulong naman ng globalisasyon, ang pamantayang interes ng pandaigdigang
pamilihan ay tumutugma sa mga lokal na presyo, produkto at sahod ng isang bansa.

Anu-ano ang Tatlong Uri ng Globalisasyon at Ano ang Kahulugan ng mga ito?

May tatlong anyo/uri ang globalisasyon. Ito ay ang ekonomiko, politikal, at sosyo-
kultural. Sa ibaba, makikita ang paliwanag sa bawat isa.
Ang globalisasyong ekonomiko ay anyo ng globalisasyon kung saan nakasentro
ang talakayan sa “ekonomiya”. Tinatalakay dito ang pagpapalitan ng produkto at
serbisyo sa pagitan ng iba’t ibang bansa sa daigdig. Mapapansin natin ang mabilis na
pagbabago ng kalakalan sa daigdig. Sa paglipas ng siglo, nagsilabasan ang malalaking
korporasyon na hindi lamang sa pinanggalingang lugar may operasyon, kundi,
tumatakbo rin ang kanilang mga negosyo sa labas ng kanilang bansa.
Ang globalisasyong politikal ay ang mabilis na ugnayan sa pagitan ng magka-
ibang bansa. Ito rin ay nangangahulugang pagbubuo ng isang pandaigdigang samahan
kung saan nagkakaroon ng sistematikong ugnayan ang mga bansa.
Ang globalisasyong sosyo-kultural naman ay tumutukoy sa mabilisang
pagpapalaganap ng impormasyon, kultura, kaugalian, at iba na may kinalaman sa
interaksyon ng mga tao. Naapektuhan nito ang gawi at nakasanayan ng mga tao sa isang
partikular na lugar sapagkat naiimpluwensyahan ang ito ng dayuhang kultura. Karagdagan
pa, mas nagiging konektado ang bawat isa dahil sa modernong teknolohiya.
1. EPEKTO NG GLOBALISASYON SA PAMUMUHAY
• Pinaniniwalaang ang malaya at bukas na kalakalan ay makalilikha ng trabaho at
pagkakataong makalakal ang produkto sa iba’t ibang bansa.
• Makakabuti ito sa mamimili sapagkat makabibili sila ng maraming produkto.
Makakalikha ng iba’t ibang produkto na maaaring mula sa sarili nating kagamitan o
maaaring kagamitang mula sa ibang bansa.
• Lumaki ang agwat ng maunlad at umuunlad na bansa. Makikita na sa pag-unlad ng
iba’t ibang bansa ay mayroon pa ring mga bansa ang hindi gaanong nakakahabol at ang
iba naman ay napag iiwanan na.
• Lumala ang pagitan ng mahihirap at mayayaman. Maaaring hindi mabili ng mahihirap
ang mga pangangailangan nila sa ganitong pagkakataon na siyang nagpapakita ng
agwat ng mahihirap sa mayayaman
1. EPEKTO NG GLOBALISASYON SA SEKTOR NG AGRIKULTURA
• Karaniwang agrikultura ang pangunahing kabuhayan ng mga papaunlad na bansa.
Magsisilbing buhay ito ng kabuhayan sapagkat ito ang pagmumulan ng iba’t ibang
produktong nalilikha at naibebenta sa bansa.
• Bunga ng malawakang kahirapan at mahigpit na pangangailangan sa dolyar,
ikinokompromiso ng mga pamahalaan ng mga papaunlad na bansa ang kanilang
pambansan interes.
• Cash Crop – Tumutukoy ito sa mga pananim na ibinebenta sa pamilihan upang
pagkakitaan.
• Crop Conversion – Tawag ito sa pagpapalit ng mga itinanim sa sakahan. Halimbawa,
mula palay tungong mga produktong panluwas.
• UMUUNLAD NA BANSA BILANG TAMBAKAN NG MGA LABIS NA PRODUKTO
• Ang umuunlad na bansa ay nagiging tambakan ng mga labis na produkto o surplus
product. Mistula namang tambakan ng basura ang mga umuunlad pa lamang at hindi
mauunlad na bansa na nag-aangkat ng mga depektibong produkto. Halimbawa na lamang
sa ibang mga malls sa Pilipinas, kakikitaan ito ng ilang mga produkto na surplus. Kung
 minsan ay mas mabili pa ang mga ganitong produkto sapagkat hindi gaanong kataasan
ang presyo nito.
• Technological Divide – Pagpapakita ito ng hindi pantay na antas ng teknolohiya sa pagitan
ng mayayaman at mahihirap na mamamayan. Sa ganitong pagkakataon mas may kakayahan
ang mayayaman na makabili ng mga teknolohiya kaysa sa mga mahihirap.
1. UMUUNLAD NA BANSA BILANG TAGA-SUPLAY NG LAKAS/PAGGAWA
• Ito ay makatutulong sa mahihirap na bansa na walang sapat na kakayahan upang
maglunsad ng pambansang industriyalisasyon, napipilitang umasa na lamang ang mga
ito sa tulong ng kanilang iniluluwas na lakas-paggawa.
• Ang mga mamamayan ng mga bansang ito ay nangingibang bansa bilang mga
migranteng manggagawa. Dito mabibigyan ng opurtunidad na kumita ng mas malaking
halaga ang mga manggagawa.
• Internationalization of the Division of Labor – Pagpapangkat-pangkat ito sa mga
yugto ng produksiyon kung saan ginagampanan ng bawat yugto ng mga manggagawa
mula sa iba’t ibang bansa sa Third World. Ang call center ay isang bahagi ng
organisasyon o kumpanya kung saan ito ang sumasagot sa mga katanungan o
namamahala sa mga ipinapaabot na komunikasyon ng mga kliyente.
Ilan pang halimbawa sa mga epekto ng globalisasyon:

Epekto ng Globalisasyon

Mayroong mabuti at masamang epekto ang integrasyon ng mga bansa sa

mundo. Makikita sa ibaba ang mga naidudulot ng Gglobalisasyon sa iba’t ibang parte ng
buhay ng tao.

Mabuting Epekto ng Globalisasyon

Sa Pamahalaan:
Pagkakaroon ng pagkakaisa ng mga bansa
Pagkakaroon ng demokrasya sa mga komunistang bansa
Sa Ekomomiya:
Nagkakaroon ng malayang kalakalan.
Mas napapabilis ang kalakan o ang pagpapalitan ng mga produkto at serbisyo.
Paglaki ng bilang ng export at import sa isang bansa.
Pakikipagsundo ng mga bansa tungkol sa isyu sa kalikasan.
Paglaki ng oportunidad para makapagtrabaho.
Malayang nakapaghahanap ng trabaho ang mga tao.
Maiiwasan ang Monopoly.
Pagtaas ng pamumuhunan (investment)
Sa kultura:
Mas naiintindihan natin ang mundo
Pagtanggap ng kultura ng iba

Masamang dulot ng Globalisasyon

Sa Pamahalaan:
Panghihimasok ng ibang bansa sa mga isyu at desisyon ng pamahalan.
Paglaganap ng terorismo
Sa ekonomiya:
Pagkakaroon ng environmental issues tulad ng Climate Change, Global Warming at
iba pa.
Kahirapan dulot ng paglaki ng agwat ng mayayaman sa mahihirap
Paglala ng problema sa ekonomiya ng mga bansang nakakaranas nito.
Sa kultura:
Pagtangkilik sa kultura ng ibang bansa.
Paglimot sa mga nakasayang tradisyon.
Pagkawala ng ugaling nasyonalismo.

MODYUL 4 | ARALIN 1-3 Mga Tiyak na Sitwasyong

Pangkomunikasyon

KINALABASAN AT
PAGKATUTO
Pagkatapos na mabasa ang modyul na ito, ang mga mag-aaral ay:
• Naiisa-isa ang mga uri o halimbawa ng mga tiyak na
sitwasyong pangkomunikasyon
• Napagkukumpara ang bawat uri ng mga sitwasyong pangkomunikasyon.
• Nasusuri ang mga kahalagahan at mga kapakinabangan ng bawat uri ng tiyak
na sitwasyong pangkomunikasyon.

PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay isinasagawa upang mabigyang linaw ng mga magkakausap ang bagay na
hindi nila napagkasunduan.
2. Tumutukoy sa pagpunta sa iba’t ibang lugar o tirahan upang magsiyasat ng
mga bagay-bagay na maaaring makakuha ng impormasyon.
3. Ito ay ang pagpupulong para sa isang talakayan na karaniwang isinasagawa
ng mga asosasyon o organisasyon.
4. Isang uri ng pagsasalita na nagmula sasalitang Latin na “lectura” na
nangangahulugang pagbabasa.
5. Tumutukoy ito sa sistema na ginagamit bilang paraan ng pakikipag-ugnayan
sa virtual na komunidad at mga network.

NILALAMAN
MGA TIYAK NA SITWASYONG PANG KOMUNIKASYON

Roundtable at Small Group Discussion

Mainam na balangkas ang roundtable at small group discussion na kalimitang
kinasasangkutan ng tatlo hanggang 12 kalahok upang makapagbahagi ng kaalaman
tungo sa paglutas ng isang isyu o suliranin. Mainam din itong venue upang
makapagmungkahi ng solusyon para mapabuti ang pagsasagawa ng isang bagay
(desisyon, proyekto, at iba pa). Upang maging maayos ang pangangasiwa ng nasabing
gawain, iminumungkahi ang sumusunod na mga pardon:
• Paglalahad ng layunin ng talakayan,
• Pagpapakilala ng mg kalahok (pangalan at organisasyon),
• Pagtalakay sa paksa
• Pagbibigay ng opinyon, puna at mungkahi ng mga kalahok,
• Paglalagom ng mga napag-usapan at napagkasunduan
• Pagtukoy ng susunod na mga hakbang

Dapat ding gabayan ng paggalang at respeto sa ideya ng mga kasama ang

pagsasagawa ng ganitong mga uri ng pagpupulong upang maging mas epektibo ang
pagdaraos nito. Mahalagang maunawaan na sa gawaing ito pantay-pantay ang
pagpapahalaga sa input ng mga kalahok.

Upang mapanindigan ang mga napag-usapan ng grupo mahalagang magtakda

rin ng isang documenter na magtatala ng lahat ng napagkasunduan. Maaaring sundin
ang format sa ibaba sa pagsulat ng dokumentasyon o minutes ng pagpupulong:
• Paksa ng pagpupulong
• Oras at lugar kung saan ginanap ang pagpupulong
• Mga kalahok
• Mga mungkahi at komento ng mga kalahok
• Mga napagkasunduan
• Mga susunod na hakbang ng grupo

Maaari ding gamiting estratehiya sa pagdaos ng roundtable at small group

discussion ang brainstorming. Nilalayon ng estratehiyang ito na mangalap ng iba’t ibang
tugon at mungkahi sa mga kalahok na malimit ay may iba’t ibang perspektibo hinggil sa
paksang pinag-uusapan. Epektibong estratehiya rin ang pagpaskil ng mga katanungan
na isa-isang sasagutin ng mga kalahok gaya ng ginagawa sa isang Focus Group
Discussion (FGD).

Isa rin sa maaaring gamiting mga pamamaraan sa maliliit na pagpupulong na

naglalayong magbigay ng solusyon sa isang prolema ang Six Thinking Htas ni De Bono
(1985). Ang estratehiyag ito ay nagtatakda ng tiyak na tungkulin sa mga kabahagi ng
gawain depende sa sombrerong kanilang isinusuot upang mas maging maayos ang
talakayan. Ang bawat sombrero ay tumutukoy sa tungkulin ng may suot:

• Puti- nagbabahagi ng mga impormasyon (facts) tungkol sa

paksang tinatalakay
• Dilaw- nakapokus sa positibong epekto ng mungkahi
• Itim- nakapokus sa pagpapalutang ng mga panganib na dulot ng
mungkahi
• Pula- nagpapahiwatig ng pakiramdam, bagama’t walang lohikal
na paliwanag tungkol sa mungkahi
• Berde- nakapokus sa pagbibigay ng alternatibo at bagong ideya
• Asul- tagapagdaloy ng pagpupulong

Mainam itong estratehiya upang maging mas targeted ang mga tugon na nais makalap
mula sa mga partisipant.

Lektyur at Seminar
Dalawa sa pinakaginagamit na termino ng organize na pagsasanay. Nakatuon ang
lektyur at seminar sa maliit na pagtitipon ng mga kalahok na kadalasang binubuo ng 20
hanggang 70 kalahok na naglalayong masinsinang matutuhan ang isang tiyak na paksa.
Malimit itong inoorganisa upang pagtibayin ang propesyonalismo ng mga nakikibahagi
at nagtatagal ng isang buong maghapon hanggang pitong araw depende sa layunin ng
pagsasanay. Ilan sa mga halimbawa ng lektyur at seminar ang pagsasanay ng
makabagong pamamaraan ng pagtuturo sa silid-aralan, mga mandatory seminars sa
bagong luklok na opisyal ng barangay, pagsasanay sa mga bagong pamamaraan ng
birth control na isinasagawa sa mga barangay at iba pa.

Mabisang platform ang lektyur at seminar para ipakilala ang mga bagong kaalaman
at paraan upang i-update ang dati nang nalalaman ng mga prospektibong kalahok.
Upang lalong matiyak kung natamo ang mga layunin ng lektyur at seminar
iminumungkahi na gamitin ang balangkas na ito kung may inaasahang bagong output
mula sa mga dadalo.

Kombensyon, Kongreso at Komperensiya

Di tulad ng lektyur, seminar at worksyap, mas malaking bilang ng mga kalahok ang
inaasahang dadalo sa mga kombensyon, kongreso at komperensya. Ngunit gaya ng pag-
oorganisa ng isang lektyur, seminar at worksyap, matapos na mapagtibay ang
pangangailangan na isagawa ang aktibidad kinakailangang suriin ang kapasidad ng mga
tagapagsalita upang matiyak na sulit ang panahong gugugulin ng mga kalahok sa gawain.

Kombensyon (convention) ang pinakamalaking uri ng pagtitipon sa lahat.

Inaasahang may humigit kumulang sa 2,000 kalahok ang dadalo sa ganitong uri ng
gawain. Malimit na organisasyonal at/o politikal ang layon ng isang kombensyon. at
inaasahan itong maisasagawa sa loob ng dalawa hanggang apat na araw. Ilan sa mga
tunguhin ng isang kumbensyon ay ang pagtatalaga ng mga miyembro sa isang komite,
paluklok ng kinatawan, pagrebisa ng konstitusyon ng samahan o pagdedesisyon sa
isang malaking usapin. May mga kombensyon na nagtatapos sa oath taking, o di
nama’y pagpapanibago ng pagkakasapi.

Malaking pagtitipon ang isang kongreso na dinadaluhan ng 300 hanggang 2,000

kalahok, at madalas na isinasagawa sa loob ng dalawa hanggang apat na araw.
Binubuo ito ng mga plenaryong sesyon at magkakasabay na pulong (concurrent
sessions). Gaya ng kumbensyon, may tiyak na grupo ng mga kalahok na tinutudla ang
isang kongreso. Layon nitong talakayin at pag-aralan ang isang malaking paksa sa mga
plenaryong sesyon na siyang hinihintay sa mga magkakasabay na pulong.

Pulong
Tumatawag tayo ng pagpupulong kung kailangan nating makapangalap ng
impormasyon at idea, magbigay ng mga impormasyon, o hingin ang payo ng
nakararami para sa isang desisyon. Sa mga pormal na pagpupulong, tulad ng mga
miting sa barangay, o pagtitipon ng mga magulang at guro sa eskwelahan, may mga
angkop na pananalitang ginagamit.
Halimbawa nito ay “Maging matahimik na upang masimulan na ang pagpupulong.”
at “pinagtibay ang mungkahi”. Ang mga pananalitang ito ay nakatutulong upang
maging maganda ang takbo ng pulong, maging maayos ang mga gawain at aksyon sa
pagpupulong.Tandaan na ang pagpupulong ay isang gawain kung saan ang grupo ng
mga tao ay nagtitipon sa isang lugar sa takdang oras upang mag-usap tungkol sa mga
bagay-bagay o gumawa ng pasya tungkol sa mga isyu.
 May mga angkop na pananalita na ginagamit para maging maayos, mahusay at
produktibo ang pamamahala o daloy ng isang pulong. Ang mga pormal na pananalita
na ginagamit sa pagpupulong ay maaaring gawaing simple subalit hindi naman
nababago ang kahulugan nito. Narito ang mga angkop na pananalita sa pagpupulong.
• Tumahimik na tayo at magsimula na ang ating pulong.
• Mayroon ba tayong korum?
• Iminumungkahi ko na…..
• Pinapangalawahan ko ang mungkahi.
• May pag-uusapan ba tungkol sa bagay na iyan?
• Magbobotohan na tayo. Pinagtibay ang mungkahi.
• Maaari bang itala ‘yan sa ating rekord?

Programa sa Radyo at Telebisyon

Mayaman ang kasaysayan ng radyo at telebisyon sa Pilipinas. Sa katunayan, ang
mga brodkaster sa radyo, telebisyon, at maging mga diyaryo ang ilan sa mga
nangunang kumondena sa diktaturyang Marcos noong 1972. Isa- isang ipinasara at
inatake ang mga estasyon ng radyo at telebisyon upang supilin ang mga naghahayag
ng katotohanan hinggil sa Batas Militar. Naging malaki rin ang naiambag ng radyo at
telebisyon sa paghubog ng kaisipan ng madla patungkol sa maraming bagay. Nakapag-
ambag din ito sa pagtataguyod ng kultura sa pamamagitan ng musika at pagpapalitan
ng mga kuru-kuro sa pagitan ng tagapanayam at mga eksperto na iniimbitahan sa
kanilang palatuntunan.

Kumpara sa ibang daluyan ng komunikasyon, marahil radyo at telebisyon ang may

pinakamalaking ambag o hamon sa pagpapalaganap at pagpapaunlad ng wikang
Filipino dahil na rin sa laki ng bilang ng mga tumatanggap ng mensahe mula sa mga
platform na ito.

Ngunit gaya ng ibang daluyan ng mensahe, may kahinaan din ang radio at
telebisyon. Ilan sa limitasyon ng telebisyon at radio ay ang pagiging one sided o hindi
demokratisado dahilan upang hindi mabigyan ng pagkakataon sa tagapakinig o
tagapanood upang malaya at agarang makapagbigay ng puna at haka sa mga inilalahad
na impormasyon ng tagapanayam o host. Isa pa sa mga puna sa telebisyon at radyo ay
ang pagiging corporate driven ng mga ito. Dahil may estasyon, malimit na nakakiling
ang opinyon ng mga tagapanayam.

Video Conferencing
Bilang epekto ng globalisasyon, naging mas progresibo ang teknolohiya na nagbunga ng
iba’t ibang paraan upang makipag-ugnayan. Isa na rito ang video conferencing o ang
interaksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang tao na nasa magkaibang lokasyon sa
pamamagitan ng pagtatawagan na may kasamang video. Nangangailangan ito ng internet
connection at computer o ‘di kaya’y tablet o smartphone. Epektibong midyum ito lalo na
para sa mga kompanyang may mga satellite sa ibang bansa o rehiyon. Ginagamit ito ng
mga kompanya o maging mga kinatawan ng mga bansa upang magdaos ng mga
pagpupulong para makatipid sa pamasahe, oras at iba pang pinagkukunan. Naging daluyan
na rin ng mga pagsasanay ang modang ito ng komunikasyon, partikular sa mga open
universities. Pinadali nito ang dating mas mahirap na proseso ng pagkamit ng digri o
sertipiko sa mga programa. Malimit din itong ginagamit ng mga pamilyang may kamag-
anak sa ibang bansa, lalo na ng mga pamilyang may OFW na tinatayang nasa 2.3 milyon na
noong 2017 (Philippine Statistics Authority).
 Ngunit ilan sa mga maaaring maging hamon sa paggamit ng video conferencing ay
ang limitadong internet connection sa Pilipinas at mababang antas ng karunungan sa
nabanggit na pamamaraang pangkomunikasyon. Bagama’t mainam na pamamaraan
ang video conferencing upang mapanatili ang komunikasyon sa pagitan ng mga
miyembro ng pamilya o magkakaibigan isa sa mga puna ng mga eksperto ay ang
limitasyon nito sa pagpapakita ng tunay na tugon ng mga kalahok.

Worksyap
Kadalasang nagtatagal nang anim hanggang walong oras sa maghapon o
hanggang pitong araw, inoorganisa ang worksyap o palihan nang may tiyak na
produkto o output na inaasahan mula sa mga kalahok. Upang maging produktibo ang
isang worksyap, iminumungkahi na limitahan ang dami ng mga kalahok upang himukin
ang kolaboratibong paggawa, ngunit kung malaki ang bilang, maaari din naman
magkaroon ng mga concurrent break-out session upang mas mapadali ang halimbawa
ng worksyap ay pagtuturo ng paggawa ng handicrafts sa isang komunidad upang
pasiglahin ang turismo, pagsulat ng ortograpiya ng isang wikang rehiyonal, pagbuo ng
manwal sa pagtugon sa mga suliraning kaugnay ng Gender and Development o maging
ng Disaster Risk Reduction and Mangement at iba pa.

Komunikasyon sa Social Media

Kasabay ng mabilis na pag-unlad ng teknolohiya ay ang parami na ng paraming
naiimbentong platform upang makipag-ugnayan. Ilan sa mga ito ay Facebook, Twitter,
Instagram, Youtube at iba pa na ginagamit ng mga tao upang makapagpadala ng
mensahe sa isa’t isa, magpaskil ng mga larawan, magpahayag ng mga sentimiyento,
opinyon o kuro at magbenta at bumili ng mga produkto at iba’t iba pa. Sa nakalipas na
mga taon patuloy ring pinalalawig ng management ng kanilang application. Magagamit
na rin ang mga ito upang tukuyin ang lokasyon ng mga kainan at tindahan.

Bagama’t pinadadali ng social media ang pakikipag-ugnayan sa kapwa, pinalalabnaw

naman nito ang kalidad ng mga relasyon. Sa kaso ng mga dating app, kung gaano
kabilis nabubuo ang relasyon sa flatform na ito, ganoon din ito kabilis natatapos.
Nagiging disposable ang mga relasyon dahil sa availability ng iba pang posibleng
partner. Isang banta rin ng paggamit ng mga nasabing social media site ay ang mga
online predator na nananamantala sa bata at hindi gaanong aral na miyembro nito.

Bunsod sa mga nabanggit at iba pang mali at abusadong paggamit sa social media,
isinabatas ang Republic Act 10175 o mas kilala sa tawag na Cybercrime Law of 2012.
Layon ng batas na ito na hadlangan at patawan ng kaso ang mga nais gumawa ng
krimen sa internet. Bilang tugon sa hamon ng nagbabagong panahon patuloy rin ang
ginagawang pagtuturo ng literasi sa midya sa mga paraalan at unibersidad sa Pilipinas.
Sa katunayan bahagi ng kurikulum sa Senior High School ang Media and Information
Literacy.