Professional Documents
Culture Documents
Kerpiç - AFAD ÖNERİSİ-1
Kerpiç - AFAD ÖNERİSİ-1
MESKEN MODELİ
(18.02.2023)
SUNULAN KURUM:
AFAD
HAZIRLAYAN:
Y. Mim. Serkan DUMAN
YARDIMCILAR:
Mim. Esma KARAGÜLMEZ ⃟ Mim. Hatice USTA KENAR
Mim. Nur KARA ⃟ Mim. Esma N. AKTAŞ
Psk. Dan. Semanur EKİNCİ ⃟ Şüheda KAYA
Muhammed S. ÇALIŞKAN ⃟ Zülal M. BULUT
Mim. Fatma KARABULUT
İLETİŞİM:
SDMIM MİMARLIK
Şeyhsinan Mh. Hülya Sk. Amaç İşhanı Kat: 3 No: 24 Çorlu/Tekirdağ/Türkiye
+90 2826541413 +90 5530648444
sdmimmimarlik@gmail.com
Afetzedeler İçin Alternatif Bir Mesken Modeli 18.02.2023
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 3
A. TOPRAK EV 4
1. Toprak Konut Projesi Nedir? 4
2. Toprak Malzeme Önermenin Amacı 5
3. Toprak Malzeme Kullanmanın Faydaları 5
4. Üretim Teknikleri 7
4. 1. Sıkıştırma Toprak 7
4. 2. Dökme Sistem 10
4. 3. Ahşap Direkli Toprak/ Hımış Sistemi 13
4. 4. Kerpiç Tuğla Sistem 15
5. 5. CSEB (Compressed Stabilised Earth Block) Sistem 18
5. Deprem ve Kerpiç 22
6. Bağımsız Ev 26
6. 1.Güneş Enerjisi 26
6. 2. Yağmur Suyu Toplama / Hasat 27
6. 3. Evlerin Isıtılması / Soğutulması 28
6. 4. Katı Atık Dönüşümü ve Kompost Yapımı 29
B. SÜREÇ 30
1. Uygulama Şekilleri 30
2. Uygulama Süreci 31
C. MİMARİ PROJE ÖRNEĞİ 33
D. SONUÇ 39
ÖNSÖZ
Ülkemizin geçirmiş olduğu deprem felaketinden derin üzüntü duyuyoruz. Her Türk
vatandaşı gibi biz de karşılıksız olarak elimizden geleni yapmak istiyoruz. Bu bağlamda, son
on yıldır yurt içi ve yurt dışında toprak mimari üzerine çalışan ve bu konuda uzmanlaşmış
olan Y. Mim. Serkan Duman yürütücülüğünde bir araya gelmiş bir ekip olarak bu raporu
hazırlamış bulunmaktayız.
Bu raporda;
A. TOPRAK EV
Toprak Konut Projesi; kısa, orta ve uzun vadeli ihtiyaçları karşılayabilecek bir konut yapım
önerisidir.
Toprak, binlerce yıldır insanların barınma ihtiyacını karşılamak için inşa edilen yapılarda
kullanılan temel malzemelerden biridir. Yeryüzünde ilk konut yapılarının topraktan yapıldığı
bilinir. Afet olaylarının yıkıcı etkisiyle insanların yeni bir yaşam inşa etmeleri sürecinde
toprağın gündeme gelmesi kaçınılmazdır.
Projeyi öne sürmenin kısa vadede temel amaçlarından biri, günümüzde deprem bölgelerinde
sıklıkla kullanılan konteyner ve çadır gibi geçiçi çözüm seçeneklerine bir alternatif sunmaktır.
Toprak yapılar; doğal etmenlere karşı korunaklı, çevreye ve insan doğasına uygun,
sosyo-kültürel olarak toplum yapısının aşina olduğu ve uyum sağlayabileceği bir yapıdadır.
Bu çerçevede toprak yapıyı bir alternatif olarak öne sürmenin kısa, orta ve uzun vadede
şekillenen amaçları oluşur. Kısa, orta ve uzun vadeli kullanımda farklı büyüklüklerde
konutlar yapılması planlanmaktadır.
Toprak malzemenin en önemli avantajlarından biri kolay erişilir olmasıdır. Tedarik sorunu ya
da hammadde eksikliği gibi durumlar söz konusu olmaz. Esnek üretim olanağı sayesinde
konut haricinde, kreş, umumi tuvalet, sosyal merkezler gibi farklı işlevlere hizmet edecek
yapılar da üretilebilir.
Görsel 3 - Tabiata uygun malzeme ile insan ölçekli sürdürülebilir şehir konsepti
İnsanın yurtsuzluk ve çaresizlik hissini azaltacak bir mesken modelidir. Yaşanan deprem
bölgesinde insanlar toprak mimarisine aşinadır. Bu sebeple toprak yapı modeli, yabancılık
duyulmayan ve depremzedelerin evlerinde hissedebilecekleri doğal bir ortam oluşturacaktır.
Bununla birlikte sunulan yapı modeli, inşa sürecinde deprem bölgesinde aktif yardım
sağlamak isteyen kişilerin çalışabileceği ve görev alabileceği bir modeldir. Gönüllüler
çalışabileceği için, iş gücü giderinin büyük ölçüde azalabileceği öngörülmektedir. Kamu
gücünün yanı sıra gönüllü çalışacak olan mimar ve inşaat mühendisleri sayesinde uzun
vadede ortaya çıkabilecek afet durumlarında hazır ekip ihtiyacı karşılanmış olacaktır.
Üretilmiş olan yapıların kaldırılması istendiğinde, çevresel manada zararlı atık çıkmayacaktır.
Dolayısıyla sürdürülebilir bir üretim modelidir.
Burada yapılacak çalışma, Türkiye’nin nihai konut yapı sistemine alternatif bir bakış
kazandıracak ve alanda yapılacak diğer çalışmalara rehber olacaktır.
4. Üretim Teknikleri
Toprak ile deprem bölgesinde kullanılabilecek beş tip üretim modeli vardır. Her türlü
coğrafya ve hava şartında tüm teknikler doğru çalışma biçimi ile uygulanabilir.
4. 1. Sıkıştırma Toprak
Gerekenler:
Duvar: Kalıplar çakılır. Uygun karışım kalıplara dökülür. Havalı tokmak kompresör ile
çalıştırılır ve karışım tokmaklanır. Kalıplar söküldüğü anda duvar hazırdır.
Çatı: Ahşap kirişler üzerine tahta, taş yünü, tahta veya OSB, su yalıtımı ve metal örtü
sırasıyla uygulanır. Beton ile de çatı uygulanabilir.
* Yukarda minimum şartlar tanımlanmıştır. İleri dönemde yapılacak mimari çalışmalarla daha
nitelikli üretimler gerçekleştirilebilir.
Süre:
Gereken malzemelerin temininden sonra 30 m² bir konutun 1 usta 7 işçi ile tahmini yapım
süresi; 10 gündür.
Duvar: 90 saat
Temel: 24 saat
Çatı: 24 saat
Duvarcıların temel ve çatı yapımını beklemelerine gerek yoktur. Aynı anda üretimin
yapılabilir.
Maliyet:
** Projeler, henüz çalışılmamıştır. Talep olduğu takdirde temel, duvar, çatı gibi elemanlar
mimari detaylar ile desteklenerek çalışılacaktır.
4. 2. Dökme Sistem
Gerekenler:
Duvar: Kalıpların içerisine hazırlanan toprak karışımı dökülür. Sıcak havalarda 1 gün, soğuk
havalarda 2-3 gün sonra kalıp sökülür.
Çatı: Ahşap kirişler üzerine tahta, taş yünü, tahta veya OSB, su yalıtımı ve metal örtü
sırasıyla uygulanır.
* Yukarda minimum şartlar tanımlanmıştır. İleri dönemde yapılacak mimari çalışmalarla daha
nitelikli üretimler gerçekleştirilebilir.
Süre:
Gereken malzemelerin temininden sonra 30 m2 bir konutun 1 usta 7 işçi ile tahmini yapım
süresi; kışın 12 gün, yazın 9 gündür.
Temel: 24 saat
Çatı: 24 saat
Duvarcıların temel ve çatı yapımını beklemelerine gerek yoktur. Aynı anda üretimin
yapılabilir.
Maliyet:
** Projeler, henüz çalışılmamıştır. Talep olduğu takdirde temel, duvar, çatı gibi elemanlar
mimari detaylar ile desteklenerek çalışılacaktır.
Gerekenler:
Duvar: Ahşap direklerin içerisine kerpiç tuğla, sıkıştırma toprak, kenevir, pirinç kabuğu,
saman vb. organik atıklardan oluşan hafif, ısı yalıtımı kuvvetli dolgu malzemesi doldurularak
oluşur.
Çatı: Ahşap kirişler üzerine tahta, taş yünü, tahta veya OSB, su yalıtımı ve metal örtü
sırasıyla uygulanır.
Süre:
Gereken malzemelerin temininden sonra 30 m2 bir konutun 1 usta 7 işçi ile tahmini yapım
süresi;
Duvar: 82 saat
Temel: 24 saat
Çatı: 24 saat
Duvarcıların temel ve çatı yapımını beklemelerine gerek yoktur. Aynı anda üretim yapılabilir.
Maliyet:
** Projeler, henüz çalışılmamıştır. Talep olduğu takdirde temel, duvar, çatı gibi elemanlar
mimari detaylar ile desteklenerek çalışılacaktır.
Gerekenler:
Duvar: Kerpiç tuğlaların harcı hazırlanır. Tuğla haline getirilip kurumaya bırakılır. Bu süreç
duvar üretiminden bağımsız olarak ilerler. Duvar ise kerpiçlerin dizilmesiyle meydana
getirilir aralara ahşap hatıl atılır. En son duvarlar metal örgü ile bağlanır.
Çatı: Ahşap kirişler üzerine tahta, taş yünü, tahta veya OSB, su yalıtımı ve metal örtü
sırasıyla uygulanır.
* Yukarda minimum şartlar tanımlanmıştır. İleri dönemde yapılacak mimari çalışmalarla daha
nitelikli üretimler gerçekleştirilebilir.
Süre:
Gereken malzemelerin temininden sonra 30 m2 bir konutun 2 usta 7 işçi ile tahmini yapım
süresi 10 gündür.
Duvar: 80 saat
Temel: 24 saat
Çatı: 24 saat
Maliyet:
** Projeler, henüz çalışılmamıştır. Talep olduğu takdirde temel, duvar, çatı gibi elemanlar
mimari detaylar ile desteklenerek çalışılacaktır.
Gerekenler:
Çatı: Ahşap kirişler üzerine tahta, taş yünü, tahta veya OSB, su yalıtımı ve metal örtü
sırasıyla uygulanır.
* Yukarda minimum şartlar tanımlanmıştır. İleri dönemde yapılacak mimari çalışmalarla daha
nitelikli üretimler gerçekleştirilebilir.
Süre:
Gereken malzemelerin temininden sonra 30 m2 bir konutun 2 usta 7 işçi ile tahmini yapım
süresi 10 gündür.
Duvar: 90 saat
Temel: 24 saat
Çatı: 24 saat
Duvarcıların temel ve çatı yapımını beklemelerine gerek yoktur. Aynı anda üretim yapılabilir.
Maliyet:
** Projeler, henüz çalışılmamıştır. Talep olduğu takdirde temel, duvar, çatı gibi elemanlar
mimari detaylar ile desteklenerek çalışılacaktır.
*** Bu üretim tekniği için CSEB üreten makineye ihtiyaç vardır. Bu makine uygun karışımı
sıkıştırarak tuğla haline getirir. Makine manuel ya da otomatik olarak çalıştırılabilir.
5. Deprem ve Kerpiç
Her şeyden önce depremin etkilediği bölgelerde nitelikli kerpiç yapıların yıkılmadığı
gözlemlenmiştir.
Günümüzde kerpiç üretim teknikleri modernleştirilmiş ve birçok ülkede uygulanmaktadır.
Almanya, ABD, Avusturya, Kanada, Fransa, Avustralya, İsviçre, İngiltere, İtalya, Meksika,
Fransa, Hindistan, Japonya, Yeni Zelanda ve Nepal gibi ülkelerde resmi yönetmeliklere
uygun bir şekilde yapılmaktadır.
Görüldüğü gibi bu ülkelerden bazıları deprem ülkesidir. Türkiye’de de son uygulamaya giren
deprem yönetmeliğine kadar yönetmeliklerimizde kerpiç mevcut idi. Bu bağlamda gerek yurt
dışındaki gelişmiş ülkelerin yönetmeliklerine uyarak, gerek geçmiş yönetmeliklerimize
bakarak kerpiç uygulamaları yapılabilir.
Aynı zamanda inşa edilecek yapılar, uygun zeminde, doğru geometride, hatıl vb. doğru
tekniklerle tek yahut maksimun iki katlı olarak yapıldığı takdirde sorun yaşanmayacaktır.
Avustralya İsviçre
Almanya Avusturya
Japonya Kanada
Kolombiya Meksika
Fransa Hindistan
İngiltere İtalya
Nepal
Yeni Zelanda
6. Bağımsız Ev
Deprem gibi afetler bize göstermiştir ki bu tür durumlarda elektrik, su ve doğalgaz gibi
kaynaklar kesintiye uğramaktadır. Ayrıca afet durumu olmasa bile kuraklık ve enerji sıkıntısı
yaşanabilmektedir. Bu bağlamda inşa edilecek evlerin enerji ve su bağımsızlığı önemlidir.
Evlerin güneş enerji sistemleri, yağmur hasadı, odun ve kömür yakılacak ocak ve sobasının
bulunması değerlidir.
Aynı zamanda katı atık yönetiminin ve dönüşümünün sağlanması da mahalleler açısından
fayda sağlayacaktır.
6. 1. Güneş Enerjisi
Güneş enerjisi, müstakil evlerin kendi başına ısınma, aydınlatma, pişirme gibi fiilleri
gerçekleştirebilecekleri bağımsız bir kaynaktır. Aynı zamanda güneş enerjisi çevresel manada
temiz bir enerji kaynağıdır.
Hem afet durumunda hem de kuraklık durumunda susuzlukla baş edebilmek adına, evlerin
yağmur hasadı yapması sıkıntıları hafifletecektir. Bölge ve ev bazında yağmur suyunu
değerlendirmek projelendirilebilir.
Evlerimizi toprakla yapmamızın önemli bir nedeni toprağın ısıtma ve soğutma için çok
efektif bir malzeme olmasıdır. Araştırmalara göre 60 cm’lik kerpiç duvarın verdiği ısı
konforunu, dolu tuğla 1.20 m., taş duvar olması durumunda 1.75 m., betonarme duvar ise
3.15 m. olması halinde aynı konforu verebilir. Konteyner ve çadıra nazaran ise toprağın ısı
yalıtımında karşılaştırılamayacak bir fark vardır. Kışın donan yazın yanan meskenler yapmak
yerine bunu optimum seviyeye çekmek önemlidir. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi beton
evle karşılaştırılan kerpiç bir evin ısıyı uygun seviyede tuttuğu gözlemlenmiştir.
Bu durum bize göstermektedir ki, daha az yakıt tüketerek ve çevreyi daha az kirleterek
evlerimizin ısısını optimum seviyede tutabiliriz. Gereken ısıtma ve soğutma giderleri için ise
güneş enerjisi ve soba bağlantılı ısıtma sistemleri kullanılabilir.
Toprak aynı zamanda nefes alabilen bir malzeme olduğu için özellikle konteynırlarda
yaşanacak havalandırma problemi gibi sorunlar üretmez. Doğal şekilde temiz havayı üretir.
Oluşturulacak mahallelerde atık yönetimi önemlidir. Organik atıklar, doğru şekilde kompost
hale getirilerek gübre üretimi sağlanabilir. Ayrıca kanalizasyonun olmadığı yerlerde yine
kompost tuvalet yapılarak uygun yaşam şartları sağlanabilir.
B. SÜREÇ
1. Uygulama Şekilleri
Salt barınma ihtiyacını karşılamak değil nitelikli bir yaşam alanı oluşturmak
amaçlanmaktadır. Bu bağlamda ivedilikle zemini uygun arsalar belirlenip şehircilik çalışması
yapılmalı, altyapı sistemlerine entegre olacak bir şekilde sistemler kurgulanmalı, konutlar ve
gerekli sosyal donatılar uygun şekilde projelendirilmelidir. Kanalizasyon sistemi gibi altyapı
hizmetlerinin uzun sürmesi durumunda kompost tuvalet vb. çözümlerle projeye başlanılıp
daha sonra kanalizasyon sistemine entegre edilebilir.
Örneğin; 1000 ailelik bir bölgenin planlanması iki hafta gibi bir sürede
gerçekleştirilebilir. Bu noktada aşağıdaki kriterlerin göz ardı edilmemesi değerlidir:
Türkiye’de alışılagelmiş ağır makinelerle yürütülen inşaat sisteminin aksine daha insani bir
inşaat modeli yürütülecektir.
Süreci yönetecek profesyoneller uygun bir şekilde bilgilendirilip ekiplerin işlerini takip etmek
için yönlendirilecektir.
Süreci yönetecek profesyoneller malzeme tedariği, şantiye takibi gibi konularda birimlere
bölünecektir.
Ekipler; STK, uzman inşaatçı, marangoz, bu alanda eğitim gören gönüllü öğrenciler,
profesyoneller ve gönüllü vatandaşlardan oluşacaktır.
*Acil konut ihtiyacını ortaya çıkaran afet gibi durumlar için toprak yapı alternatifi, yukarıda verilmiş
olan avantajları da göz önüne alınacak olursa herhangi bir tedarik veya ulaşım sorununda
afetzedelerin ihtiyacını karşılayacak az maliyetli ve pratik bir çözüm önerisi olarak elde
tutulabilecektir.
*Gerek toprak yapıların sayılan avantajları gerekse mevcut alternatiflerin sınırlılıkları, projenin
başlangıç olarak küçük çapta bile olsa hayata geçirilmesinin faydalı olacağını gösteriyor.
Mahallede güneş enerjisi, su hasadı, katı atık dönüşümü aracılığıyla yapıların kendi kendine
yetmesi sağlanacaktır.
D. SONUÇ
Yukarıdaki bilgiler ışığında, ilk adım olarak bir konutun deneme amaçlı inşa edilmesi, bu
esnada da belirlenmiş alana şehircilik ve mimari çalışmalarının ivedilikle yapılması
gerekmektedir. Projeler hazırlandıktan sonra şantiyenin doğru şekilde kurgulanması, ekiplerin
iş bölümü ile sahada çalışması sağlanmalıdır.