ΟΙ ΠΙΤΣΙΡΙΚΟΙ

Είδος: διήγημα
Θεματικά κέντρα
♦     Η αγριότητα των Γερμανών κατακτητών αλλά και η αφέλειά τους.
♦     Το θάρρος και η ευρηματικότητα των μικρών αγωνιστών της ελευθερίας.

Ενότητες – Πλαγιότιτλοι
1η Ενότητα: «Γενάρης του ’42 … που τρέμει όλος ο κόσμος». Γερμανική κατοχή,
δυστυχία του κόσμου, αντίσταση
2η Ενότητα: «Παίρνει τα μέτρα τον ο Πολύφημος …Αφίτερζεν». Η νίκη της
υπεροπλίας του κατακτητή με την πονηριά και την εφευρετικότητα του πιτσιρίκου.
3η Ενότητα: «Κι ο Κύκλωπας… έγιναν άφαντοι». Η αντίδραση του κατακτητή.

Χαρακτηρισμών ηρώων
Ο πιτσιρίκος: Παρά την μικρή του ηλικία, αυτός και οι συνομήλικοι του,
διακατέχονται στο σαμποτάζ από ιδέες, που συνήθως συναντά κανείς σε ενήλικους
και έμπειρους ανθρώπους. Είναι πατριώτες και για να βοηθήσουν την πατρίδα τους
θέτουν την ίδια τους τη ζωή σε κίνδυνο. Είναι αντιδραστικοί, εφόσον δεν δέχονται
την γερμανική κατοχή και κάνουν ό,τι περνά απ’ το χέρι τους για να την ανατρέψουν.
Ένας πατριώτης ασφαλώς είναι γενναίος και θαρραλέος και δε διστάζει να κινδυνέψει
για χάρη ενός ανώτερου καλού.
Γερμανοί: Περιγράφονται γλαφυρά και παραστατικά. Αρχικά παρουσιάζονται
υπερόπτες, γεγονός που φαίνεται εκ πρώτης από τον τρόπο που περπατούν και τον
οποίο κοροϊδεύουν οι πιτσιρίκοι. Επίσης παρουσιάζονται οργανωτικοί (« Ο Γερμανός
σκοπός… σαλταδόρων», «Παίρνει τα μέτρα … φορτηγό»). Τους βλέπουμε να
συμπεριφέρονται ανελέητα και απάνθρωπα, ασκώντας βία ακόμα και σε μικρά παιδιά
(« Στις αρχές πρωτομπήκαν… ως και τα μωρά»). Ωστόσο στο κείμενο, ο Γερμανός
σκοπός παρουσιάζεται αφελής εφόσον διασκεδάζει με την υπεροχή που φαίνεται να
έχει έναντι ενός μικρού παιδιού. Τέλος, οι Γερμανοί παρουσιάζονται ως ένας λαός
που δύσκολα δέχεται να κάνει λάθος και να ξεγελαστεί, γεγονός που αποδεικνύεται
από την αντίδραση του σκοπού όταν συνειδητοποιεί την κοροϊδία που υπέστη από
τον πιτσιρίκο.

Χιούμορ
Υπάρχουν έντονα κωμικά στοιχεία ανάμεσα στο πιτσιρίκι και τον Γερμανό. Το παιδί
χρησιμοποιεί γερμανικές λέξεις και λαϊκές εκφράσεις (μάπα) προκαλώντας το γέλιο.
Κωμικό στοιχείο επίσης είναι η ασυνεννοησία τους καθώς και τα περήφανα λόγια του
Γερμανού για την ανωτερότητα της φυλής του ενώ την ίδια στιγμή αυτός ξεγελιόταν
από το παιδί. Έτσι ο αφηγητής προβάλλει την εξυπνάδα, την ψυχραιμία την πονηριά
και το ταλέντο του παιδιού να παραπλανήσει τον Γερμανό. Από την άλλη
προβάλλεται η αφέλεια του Γερμανού που πέφτει θύμα του δεκάχρονου παιδιού,
αλλά και η ρατσιστική ιδεολογία του, την οποία έχει διακηρύξει ο Χίτλερ. Ο
αφηγητής ειρωνεύεται τον στρατιώτη και την ιδεολογία του, καθώς αποδεικνύεται ότι
ο παντοδύναμος γίγαντας είναι απονήρευτος και ανόητος, αφού εξαπατάται από ένα
αδύναμο παιδί.

 Αλληγορία (παραλληλισμός)
Ο αφηγητής εξιστορώντας τα γεγονότα, παρομοιάζει τους πρωταγωνιστές με μυθικά
πρόσωπα. Ο Γερμανός οδηγός παρομοιάζεται με τον Κύκλωπα Πολύφημο και ο
μικρός δεκάχρονος σαμποτέρ παρομοιάζεται με τον Οδυσσέα. Με τον παραλληλισμό
αυτό ο αφηγητής δηλώνει την παντοδυναμία των Γερμανών σε σχέση με την
αδυναμία του δεκάχρονου παιδιού. Όμως ο μικρός με την πονηριά και την πανουργία
του,  όπως ο Οδυσσέας, ξεγελάει τον γίγαντα και κερδίζει την άνιση μάχη.

Ρατσιστική ιδεολογία
Ο Χίτλερ με την προπαγάνδα του  είχε εμποτίσει τον γερμανικό λαό με τις
ρατσιστικές απόψεις του περί ανωτερότητας της γερμανικής φυλής η οποία έπρεπε να
κυβερνά όλους τους άλλους κατώτερους λαούς του κόσμου. Ο στρατιώτης, δηλαδή,
πιστεύει ότι ανήκει σε έναν ανώτερο και εξυπνότερο λαό που έχει δεχθεί το χρίσμα
από τον Θεό να κυβερνήσει όλον τον κόσμο.

Αφηγηματική Τεχνική
Αφήγηση: τριτοπρόσωπη, παντογνώστης που παρουσιάζει την ιστορία με τρόπο
ειρωνικό και κωμικό. Ο αφηγητής παρουσιάζει ρεαλιστικά την πραγματικότητα της
εποχής δείχνοντας την ωμότητα και την αφέλεια των Γερμανών με γρήγορο ρυθμό.
Διάλογος: Ανάμεσα στον πιτσιρίκο-Οδυσσέα με το Γερμανό-Πολύφημο. Δίνεται με
γοργότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα και θεατρικότητα. Περιέχει χιούμορ και
ειρωνεία.
Γλώσσα: Απλή, ζωντανή δημοτική γλώσσα με πολλές λαϊκές φράσεις και λέξεις της
προφορικής, καθημερινής ομιλίας των παιδιών (μάγκα, καρπαζά, μάπας, κ.λπ.).
Συναντώνται και πολλές γερμανικές λέξεις που κάνουν ρεαλιστικό και παραστατικό
τον διάλογο ανάμεσα στο Ελληνόπουλο και τον Γερμανό. Το κείμενο αποκτά
ζωντάνια, παραστατικότητα και θεατρικότητα εξαιτίας των σύντομων, κοφτών
διαλόγων, τη χρήση του ενεστώτα και τη ζωντανή απεικόνιση της σκηνής.
Ξεχωρίζουν επίσης τα ειρωνικά, τα χιουμοριστικά και τα αλληγορικά στοιχεία
(Κύκλωπας – Οδυσσέας).
Ύφος: ρεαλιστική απεικόνιση της κοινωνικής και ιστορικής πραγματικότητα, η
γοργότητα της αφήγησης, που οφείλεται στην εκτεταμένη χρήση του διαλόγου καθώς
και ο χιουμοριστικός τόνος που αναδεικνύεται από τους διαλόγους και από τις
γερμανικές λέξεις και εκφράσεις της καθημερινότητας των παιδιών της εποχής.

Εκφραστικά μέσα / Σχήματα λόγου

Εικόνες: «Ο πιτσιρίκος προπάντων….την περπατησιά τους»
Μεταφορές: «σκελετωμένοι άνθρωποι», «Νομίζεις…και να υπάρχει», «το αστείο η
ζωή του», «μια αδιάκοπη απειλή είναι το τραγούδι τους», «η ανθρωπιά είναι
πολυτέλεια», «λυσσασμένος, κι από τότε… τρέμει όλος ο κόσμος», «φέρνει βόλτες
γύρω γύρω το φορτηγό», «ξεκαρδίζεται ο Κύκλωπας», «δίνει φωτιά στον πιτσιρίκο»,
«να καβαλήσει όλους τους λαούς», «με το χαμόγελο στο κρύο του πρόσωπο»,
«γαβγίζει»
Παρομοίωση: «Γιατί εκείνοι χυμούν σαν αετοί», «σκελετωμένοι άνθρωποι», «Όχι
δα…και τρέμει όλος ο κόσμος», «Παίρνει τα μέτρα του… ο Κύκλωπας απορεί»
Προσωποποίηση: «το κρύο, η πείνα και ο φόβος αγωνίζονται ποιο από τα τρία αυτά
κακά θα καταφέρει να γονατίσει τον λαό»