Ο ΒΑΝΚΑΣ

Θέμα: Οι τραγικές συνθήκες ζωής ενός μικρού βιοπαλαιστή στα τέλη του 19ου
αιώνα στη Ρωσία.
Είδος κειμένου: Διήγημα.
Βασική ιδέα: Η εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας – η παιδική βιοπάλη.
Υπόθεση: Ο Βάνκας είναι ένα ορφανό παιδάκι εννιά ετών που δουλεύει σε ένα
τσαγκαράδικο στη Μόσχα. Την παραμονή των Χριστουγέννων που έμεινε μόνος στο
μαγαζί κάθισε και έγραψε ένα γράμμα στον παππού του στο χωριό σχετικά με τη ζωή
του εκεί και στο τέλος τον παρακαλεί να έρθει να τον πάρει, γιατί τον
κακομεταχειρίζονται. Το πηγαίνει να το ταχυδρομήσει, αλλά στο φάκελο γράφει μόνο
το όνομα του παππού χωρίς τη διεύθυνση.

Δομή – Ενότητες
1η Ενότητα: «Ο Βάνκας Ζούκοφ… απόμεινες». Ο Βάνκας απογοητευμένος γράφει
γράμμα στον παππού του.
2η Ενότητα: «Ο Βάνκας κοίταξε… για τις γιορτές…» Η ανάμνηση του παππού και
της ζωής στο χωριό.
3η Ενότητα: «Ο Βάνκας αναστέναξε… αγαπημένε μου παππού έλα». Οι ευτυχισμένες
στιγμές του Βάνκα κοντά στον παππού του.
4η Ενότητα: «Ο Βάνκας… την ουρά του». Ο Βάνκας στέλνει το γράμμα στον παππού
του.

Η αγάπη του Βάνκα για τον παππού του φαίνεται από:

- Τις προσφωνήσεις «Αγαπημένε μου παππού...»
- Από τον τρόπο που παρουσιάζει τον παππού. Μιλά τρυφερά γι’αυτόν και αναπολεί
τις όμορφες στιγμές που πέρασε μαζί του.
- Από τις ευχές και τις υποσχέσεις που του δίνει
- Απ’τη λαχτάρα του να γυρίσει κοντά του.

Οι διαφορές μεταξύ της ζωής του Βάνκα στην πόλη και της ζωής του στο χωριό
 Στο χωριό ήταν ανέμελος, ελεύθερος, χαρούμενος, δε δούλευε και είχε κοντά του
ανθρώπους που τον αγαπούσαν και τον φρόντιζαν. Είχε χρόνο για παιχνίδι αλλά
αποκτούσε και στοιχειώδεις γνώσεις γραφής , ανάγνωσης ακόμη και χορού!
Προφανώς θα τρεφόταν και θα κοιμόταν καλύτερα.
 Στην πόλη στερείται όλα τα παραπάνω , δουλεύει πολύ σκληρά και δεν μορφώνεται
ούτε έχει όλα αυτά που είναι απαραίτητα σε ένα παιδί για την ανάπτυξή του όπως
ύπνος, φαγητό αλλά κυρίως αγάπη. Όλοι του φέρονται απάνθρωπα και τον
κακομεταχειρίζονται σε τέτοιο βαθμό ώστε να κινδυνεύει και η σωματική
ακεραιότητά του.

Χαρακτηρισμός προσώπων
Ο Βάνκας: οι συνθήκες τον ανάγκασαν να αποχωριστεί τον παππού του και να πάει
να εργαστεί ως τσαγκάρης στην πρωτεύουσα. Τρυφερός, ευαίσθητος, θαυμάζει τον
παππού του. Είναι μόνος του, εκεί οι άνθρωποι τον κακομεταχειρίζονται,
εξαθλιωμένος και ανασφαλής. Είναι υπάκουος, σιωπηλός, ευγενής και αφελής. Το
φαγητό που του προσφέρουν είναι λιγοστό. Οδηγείται εύκολα σε απόγνωση και
παρακαλάει τον παππού του να έρθει να τον σώσει. Η απανθρωπιά των ανθρώπων της
πόλης τον έχει κάνει να χάσει την εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους και να τους
βλέπει όλους με καχυποψία. Ως τρόπο άμυνας χρησιμοποιεί την ονειροπόληση που
τον βοηθά να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον. Και μόνο το γράμμα που έγραψε στον
παππού του, τον έκανε να κοιμηθεί γαλήνια το βράδυ.
Ο παππούς: Σκιαγραφούμε τον χαρακτήρα του μέσα από το γράμμα του Βάνκα και
τις αναπολήσεις του στο παρελθόν. Παρουσιάζεται ως ένας άνθρωπος ανοιχτόκαρδος
και πρόσχαρος, με έντονη την αίσθηση του χιούμορ. Ήταν φιλόζωος και του άρεσε
να αστειεύεται με το υπόλοιπο προσωπικό του σπιτιού όπου εργαζόταν. Αυτό μας
δείχνει έναν άνθρωπο που δεν το βάζει κάτω, αλλά προσπαθεί να εκμεταλλευτεί κάθε
στιγμή της ζωής του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Οι δυσκολίες δεν τον
απογοητεύουν και δεν του δημιουργούν σκυθρωπή διάθεση.
Η δεσποινίς Όλγα: δείχνει να ενδιαφέρεται για το Βάνκα, αλλά όταν ο μικρός φεύγει
για τη Μόσχα, τον εγκαταλείπει στη μοίρα του.
Τα αφεντικά: σκληροί, βασανιστές, εκμεταλλευτές

Ο ρόλος του γράμματος στην εξέλιξη

 Το γράμμα λειτουργεί ως βασικό στοιχείο της πλοκής. Μέσα από το γράμμα
διαγράφεται ο χαρακτήρας του παιδιού και παρουσιάζονται σκηνές από την
καθημερινή ζωή στην πόλη και το χωριό. Συναισθήματα: Ο Βάνκας νιώθει φόβο την
ώρα που γράφει το γράμμα, μήπως τον ανακαλύψουν. Γενικότερα, το παιδί
είναι τρομοκρατημένο λόγω της κακοποίησης. Νιώθει απελπισία και απόγνωση όπως
φαίνεται από τις επίπονες παρακλήσεις προς τον παππού για να έρθει. Από την εκτενή
αναφορά στις αναμνήσεις, αποκαλύπτεται η νοσταλγία του για την ευτυχισμένη ζωή
στο χωριό.Ο αναγνώστης αισθάνεται οργή και αγανάκτηση για την κακομεταχείριση
του παιδιού. Νιώθει συμπόνια και οίκτο προς τον Βάνκα ,
προσωρινή ανακούφιση και ελπίδα για το μέλλον του μικρού αλλά ακολουθεί
η απογοήτευση όταν διαπιστώνει ότι το γράμμα δεν θα φτάσει ποτέ στον προορισμό
του.
Αφηγηματικές τεχνικές
Γλώσσα: Η γλώσσα της μετάφρασης είναι απλή δημοτική, χωρίς ιδιαιτερότητες και
ιδιωματισμούς.
Αφήγηση: Στο απόσπασμα υιοθετείται η διήγηση, αλλά με ένα ιδιόμορφο τέχνασμα
εκ μέρους του συγγραφέα. Ο αναγνώστης μαθαίνει για την ζωή του Βάνκα μέσα από
το γράμμα που στέλνει στον παππού του, όπου κάνει λόγο και για το παρόν και για το
παρελθόν. Η αφήγηση με αυτόν τον τρόπο κινείται σε δύο επίπεδα: στο «τώρα», που
είναι η ζωή του Βάνκα στη Μόσχα και περιγράφεται στο γράμμα, και στο «τότε», που
αναφέρεται στη ζωή στο χωριό και περιγράφεται με τη μορφή της αναπόλησης. Αυτή
η αναπόληση αν και ανατρέχει στο παρελθόν, μερικές φορές γίνεται σε παροντικό
χρόνο, δίνοντας θεατρική ζωντάνια στην αφήγηση και προκαλώντας την άμμεση
συμμετοχή του αναγνώστη.
Ύφος: Λιτό και γλαφυρό, με κάποιες δόσεις μελοδραματισμού. Ο παροντικός χρόνος
που χρησιμοποιείται μερικές φορές στις αναπολήσεις του Βάνκα δίνουν ζωντάνια και
παραστατικότητα, σπάζοντας τη μονοτονία της αφήγησης.
Σχήματα λόγου
Μεταφορές: « τον σάπισαν στο ξύλο», « κουλουριάζεται από το κρύο», « τα δέντρα
ασημωμένα από την πάχνη», « ουρανός σπαρμένος μ’αστέρια» κ.α.
Προσωποποιήσεις: «Γλυκοκοιτούσε όλο τον κόσμο… κακιά Ιησουΐτη!», «καπνό
που ανεβαίνει από τις καμινάδες», «Η Καστάνκα φταρνίζεται… παραπονεμένη»,
Παρομοιώσεις: «έτσι που νομίζεις…για τις γιορτές», «όπως κάνω και για τη μάνα
μου, την Πελαγία»
Αντίθεση: «σκοτεινό παραθύρι». Γενικά σε όλο το απόσπασμα υπάρχει αντίθεση
μεταξύ της ζωής του Βάνκα στην πόλη και της ευτυχισμένης ζωής του στο χωριό.
Επίσης υπάρχει η αντίθεση ανάμεσα στη σκληρή πραγματικότητα και στην
ονειρεμένη ευτυχία.
Εικόνες: η εικόνα του Βάνκα που γράφει το γράμμα, οι εικόνες των βασανιστηρίων
του Βάνκα, η εικόνα του παππού, η εικόνα της ζωής στο χωριό, η εικόνα της ζωής
των μικρών βιοπαλαιστών στη Μόσχα, η εικόνα των σκυλιών, η ηχητική εικόνα του
παππού να σφυρίζει, η ηχητική εικόνα του παιδιού να τουρτουρίζει, η εικόνα του
χριστουγεννιάτικου δέντρου, η εικόνα της τρόικας κ.α.