Professional Documents
Culture Documents
Lalmama (1901-1959)
Virthlileng tih hla hi nature poem huang chhunga khung theih niin poetry genre-ah
chuan ode huanga khung theih a ni thung. Virthlileng tih hla atang hian Mizoten thli chi
hrang hrang kan neih zinga tawrhhlelhawm ber thlipui kan hmu a. Lalmama hian hla thu
mawi leh inchawih tak tak hmangin mita hmuh theih hauh loh thli chu eng ang nge a nih tih
min hmuhtir thei a. Lalmama them themzia he hla atang hian hai rual lohin kan hmu thei a ni.
Mizo hla kalphung dangte ang lo takin Lalmama hian he hlaah hian thuhmahruai ang
deuhin ‘Aw, khawiah liam che maw aw? Virthli, khawiah liam che maw aw?’ tiin zawhnain
bul a tan a. He zawhna hi a hla pumpui, chang thumah hian chhanna pakhat mah kan hmu lo
thung a, he hla chhiartute chhan turin he zawhna hi a hnutchhiah tluan chhuak zak a ni.
Virthlileng tih hla hi chang thum chauha sei ni mahse chang tin hian thlipui
chungchang ngaihnawm takin a tar lang vek a. Sawi belh leh tur chuang awm lo khawpin
thlipui chungchang hi Lalmama hian a hla chang thum lekah hian a sawi zo thiam hi a ropui
takzet a ni. Hla tha chuan a chhiartu suangtuahnaah a sawi tum hlimthla fiah takin a tar lang
thin a. Lalmama pawh hian a hlaah hian chhiartuten a thawm kan lo hriat theih hial tur
khawpin virthlileng chu thlifim mai ni lovin thlipui ngei a ni tih hai rual lohin a thawm nen
lam min hriattir thei a ni. Hetiang hi kan suangtuahna benga kan hriat (auditory) niin
Lalmama chuan
Hla thu hman a thiam: Lalmama hian Mizo hlathu a hria a ni ringawt lova, a hun leh
hmuna hla thu hman a thiam hle a ni tih a hla atang hian a hmuh theih bawk. Virthlileng hla
pumpui hi hla thu mawi takin a khat a. Tlar tin hi hla thu mawi takin a zem chhuak vek a ni.
Mizote hian hla phuah nan hla thu bik kan nei a, chung hla thu bik kan neihte kan hlaa kan
zeh hian hla phuah thiam kan ni ta tihna erawh a ni kher lova; hla thu kan neihte hi a hun leh
hmun azira kan hman thiam chauhin hla tha a lo piang thin. Hemi kawngah hian Virthlileng-a
Lalmama themthiamzia hi hmuh hmaih rual a ni lo. Chang khatna atang chang thumna thleng
hian tlar tina Lalmama hla thu chheh hi inchawih lo pakhat mah a awm lova, thu mal tinte
hian a sawi tum chu fiah leh ngaihnobei takin a sawi vek a ni. Thlipui tlehin a thlen chin sawi
nana
tia a han sawi thiam tlat mai te hian Lalmaman a hun leh hmuna hla thu hman a thiamzia a
pho lang chiang hle a, sawi fiah leh ngaihna chuang awm lo khawpin a mawi a, sawi fiah tum
talh chi lah a ni hek lo. Virthlileng chang tina tlar tinte thu lam hi a nuamin a inchawih em em
vek a. Chang thumnaa
tia thlipuiin a hrut chin sawi nana khawmual hmelhmang a han sawite hi a lam a nuam chang
a ni lova, mitthlaah thlipuiin a hrut chin lui lian tak tak te, tlang sang tak leh mual pharh duai
mai te a lang uarh uarh thei a ni.
Thil chik mi a ni: Lalmama hian a hla Virthlileng atang hian thil a chik hle tih a hriat a. Thil
chik mi tak tan lo chuan hetiang taka mawi leh fiah hian thlipui chungchang hi hlaa phuah a
har hle ang tih a hriat theih a ni. Darchhawna chuan, “Thli chungchang hi a ngaihtuah chik
hle a. Sikula min zirtir lai pawhin thli a thawt vur vur tawh chuan tukverhah dakin a hawi
chhuak vang vang lai ka hmu fo mai” (Mizo HLa Leh A phuahtute, 336) tiin Lalmama hi mi
thil chik mi a nihzia a sawi a. A hla pakhat thli ‘To Haw’ tihah chuan
Hmartiang kawl a dur khung e,
Virthli leng a rum vung e,
Hnam tin phuar vel a asai ngai law’
Zawl van buk va chhem rawh maw.
tiin, thlipui chungchang hi ngaihnawm zetin a sawi bawk a. He hla leh Virthlileng atanga
thlipui hnathawh dan lo lang atang hian Lalmama hian thil a chik hle a, chu chuan mi dangte
mitthla uar uarh theih khawpin hla a phuahtir thei tih a lang a. Virthlileng tih hlaah pawh
chang tin hian thlipui tleh thawm min hriattir thei vek a ni.
Ngaihtuah zui tur a hnutchhiah thiam: Virthlileng tih hla danglam riau bikna chu
Lalmama hian he hla chhiartu tawh phawtte ngaihtuah zui tura thli chungchang a hnutchhiah
thiam hi a ni. Hla tam zawkte hi chu a chhiartuten an ngaihtuah zui tur aiin chawplehchilha a
hlaa an chen nghal theihna hla a ni tlangpui a. Lalmama Virthlileng erawh ngaihtuah zui loh
theih lohin a hla thu hmahruai leh chang tinah ‘Virthlileng khawiah liam che maw aw?’ tiin
thlipui kal zelna tur chu chhiartute ngaihtuah zui turin a hnutchhiah a, a chhanna erawh a dah
hauh si lo. Hei hian chhiartute suangtuahna a chawk tho a, thlipui tleh vur vur chu khawi
lamah tak liam ang mawi tiin chhiartuten kan ngaihtuah zui lo thei lo. Chhiartute rilruah
zawhna chhawng a siam a, thli hian eng nge maw a hriat le? Ngah chi ni si lo, dan chi lah ni
bawk si lo. Hlauh neia liam ta vur vur nge ni a, zualko tlan em ni zawk? Khawi atang lo kal
nge ni a, khawilamah nge a liam dawn? Zawhna a tam a, chhan lam erawh a awm si lo (338).
Hetiang taka Lalmaman thli chungchanga zawhna a hnutchhiat thiam hi vawiin thlengin he
hla chhiartute chuan a chhanna dapin rilru kan kawm kan kawm zui ta zel a nih hi.