Τι δηλώνεται στις παρακάτω προτάσεις λαμβάνοντας υπόψη τις

υπογραμμισμένες φράσεις:

1. Και γι’ αυτό δεν πρέπει να την απωθούμε.

2. Η αποστήθιση είναι μέθοδος διδασκαλίας.
3. Σήμερα δεν μπορείς ούτε ένα κομματάκι να κόψεις από την
ελευθερία.
4. Η εκπαίδευση δίνει το στίγμα της πορείας μας μέσα σ’ αυτά τα
διακόσια χρόνια.
5. Ο πρόσφυγας λειτουργεί σαν πλατωνική ιδέα.
6. Μακάρι η μαγειρική να μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο
7. Αυτή είναι η εντύπωση του βιβλίου της Γ΄ Λυκείου. Όπου ο
μαθητής δεν μπορεί να σχηματίσει μια ενιαία αντίληψη για τη
«Νεοελληνική Ιστορία».
8. Η Ελλάδα δεν θα υπήρχε χωρίς εκείνη την καταστροφή.
9. Ίσως έχει έρθει στην Ελλάδα.
10. Η μετάλλαξη Όμικρον μπορεί να οδηγήσει σε ανοσία της
αγέλης.
11. Ο πόλεμος ενδέχεται να συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά
12. Η πανδημία πιθανότατα θα τελειώσει το 2022
13. Θα χρειάζεται νέα δόση του εμβολίου κάθε χρόνο
14. Το υποσυνείδητο μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου
15. Μακάρι όλα να πάνε καλά
16. Η Ελλάδα επιθυμεί μείωση της έντασης με την Τουρκία
17. Τα όπλα σκορπούν τον θάνατο και, ασφαλώς, δεν
κάνουν διακρίσεις
18. To νέο επιχειρησιακό σχέδιο στοχεύει να ενισχύσει τις
διαδικασίες είσπραξης των ασφαλιστικών οφειλών.
19. Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι υποχρεωμένοι να
οργανώνουν από το σπίτι τους την τηλεκπαίδευση για τους
μαθητές.
 20. Σύμφωνα με τους δερματολόγους, το αντηλιακό πρέπει να
χρησιμοποιείται όχι μόνο για την ηλιοθεραπεία στην παραλία,
αλλά σε κάθε έκθεση στον ήλιο.
21. Οι μικρομεσαίοι πρέπει να στηριχτούν από την Πολιτεία.
22. Επιβάλλεται να περνάς τις Κυριακές με φίλους.
23. Η κυβέρνηση επιβάλλεται να διεκδικήσει από την ΕΕ την
ίδια αντιμετώπιση και την επιβολή άμεσων κυρώσεων και στην
Τουρκία.
24. Δεν είναι ανάγκη να γίνει εμπορικός πόλεμος με την ΕΕ για
τη Βόρεια Ιρλανδία.
25. Οι στρώσεις ψεύδους προξενούν στο πραγματικό
περιεχόμενο των πράξεων αλλεπάλληλες φθορές.
26. Η Ελλάδα θα ζητήσει από τη Χάγη να διερευνήσει
εγκλήματα πολέμου
27. Αν ήμουν επιχειρηματίας σίγουρα θα επένδυα στην
Ελλάδα.
28. Τα ήσυχα μέρη εκλείπουν με ρυθμό ταχύτερο από εκείνον
της εξαφάνισης των ειδών.
29. Και όμως, οι πυρκαγιές, αν και ανίατη απειλή, δεν
είναι τιμωρία εξ ουρανού, είναι δυνατόν έως ένα ποσοστό να
προληφθούν·
30. Αλλά βέβαια τα παιδιά αναζητούν όχι μόνο παιχνίδια στο
διαδίκτυο, αλλά και ταινίες, τηλεοπτικά σόου, μουσική,
συγκεκριμένους bloggers.
31. Πρέπει να βρεις το δρόμο για το σπίτι, αλλά κάποιοι
«φίλοι» δεν σου επιτρέπουν να φύγεις, οι σκιές πλησιάζουν όλο
και πιο κοντά, αν δεν «ξυπνήσεις» έγκαιρα, οι εφιάλτες σου θα
σε καταβροχθίσουν.
 

Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις κάνοντας τις απαραίτητες

μετατροπές:

 
 1. Η σκληρότητα είναι ο τρόπος με τον οποίο ο αδύνατος (λόγω
ηλικίας) μιμείται τη δύναμη. Να ξαναγράψεις αυτή την
περίοδο μετατρέποντάς την α) σε δυνατότητα και β)
υποχρέωση.
 

2. Αλλά βέβαια τα παιδιά αναζητούν όχι μόνο παιχνίδια στο

διαδίκτυο, αλλά και ταινίες, τηλεοπτικά σόου, μουσική,
συγκεκριμένους bloggers. Να ξαναγράψεις αυτή την περίοδο
μετατρέποντάς την α) σε πιθανότητα β) δυνατότητα γ)
υποχρέωση.
 

3. Τα ΑμεΑ πρέπει να αντιμετωπίζονται με σεβασμό. Να

ξαναγράψεις αυτή την περίοδο μετατρέποντάς την α) σε
ευχή.
 

4. Η κυβέρνηση επιβάλλεται να διεκδικήσει από την ΕΕ την ίδια

αντιμετώπιση και την επιβολή άμεσων κυρώσεων και στην
Τουρκία. Να ξαναγράψεις αυτή την περίοδο μετατρέποντάς
την α) σε ευχή β) σε πιθανότητα.
 

5. Ήταν απαραίτητο να αποφασίσει γρήγορα για τη θέση που

του προτάθηκε. Να ξαναγράψεις αυτή την περίοδο
μετατρέποντάς την α) σε επιθυμία β) σε πιθανότητα.
1.Να αιτιολογήσετε τη λειτουργία των ρηματικών προσώπων στις
παρακάτω παραγράφους:

 Ήμουν φοβερά τυχερός που ανατράφηκα στη συγκεκριμένη

οικογένεια, η οποία μου έδωσε πολλά σφαιρικά ερεθίσματα,
ποτέ όμως με τη μορφή μαθήματος. Πηγαίναμε συνέχεια
θέατρο, κινηματογράφο και ακολουθούσαν ενδιαφέρουσες
οικογενειακές συζητήσεις για ό,τι είδαμε. Υπήρχαν γύρω μου
πάρα πολλά βιβλία όλων των ειδών. Με θυμάμαι πολύ μικρό να
έχω βρει κάτι βιβλία μαθηματικών του πατέρα μου και να τα
χαζεύω. Μας έβαζε με τον αδελφό μου γρίφους και παζλ. Είναι
άνθρωπος λακωνικός στην ομιλία του, σε αντίθεση με την πολύ
εκφραστική μητέρα μου.
Αντικλείδι, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Χώρες χωρίς εξωστρέφεια
πεθαίνουν

 «Μακροπρόθεσμα εμείς οι επιστήμονες έχουμε τεράστιες

προσδοκίες. Θέλουμε να φτιάξουμε τεχνολογία που να
προσομοιάζει σε κριτική ικανότητα, σε ικανότητα να βγάζει
συμπεράσματα και να παίρνει αποφάσεις, στη νοημοσύνη του
ανθρώπου. Δηλαδή μια μηχανή αντίστοιχων νοητικών
δυνατοτήτων του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Αντικλείδι, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Χώρες χωρίς

εξωστρέφεια πεθαίνουν

 Οφείλω μάλιστα να ομολογήσω ότι δεν συγκαταλέγομαι σε

αυτούς τους εκλεκτούς. Πότε με προδίδει η μνήμη μου, πότε με
προδίδει η πεζή μου ιδιοσυγκρασία. Και τους ελάχιστους
στίχους που θυμάμαι από στήθους έχω ιδρώσει για να τους
απομνημονεύσω. Ως εκ τούτου, θαύμαζα πάντα όσους
κουβαλούν την ποίηση μες στην ψυχή τους και η ευαισθησία
τους την ενεργοποιεί ανά πάσα στιγμή. Η διαφορά μοιάζει
απλή, είναι όμως χαώδης.
 
 kathimerini.gr, Tάκης Θεοδωρόπουλος, Να απαγορευθεί ο Καβάφης

 Από την άλλη πλευρά η παιδεία είναι ελεύθερη ,δεν

εξουσιάζεται  ,και δεν υπακούει σε εντολές. Μπορεί μάλιστα να
είναι η ασπίδα απέναντι σε οποιαδήποτε προσπάθεια
αυθαιρεσίας  και  καταπάτησης της ελευθερίας. Αποβλέπει στη
διαφύλαξη της  δημοκρατίας  στην ποιοτική ανύψωση του
λαού.  Οι εχθροί της δημοκρατίας επιδιώκουν να κρατούν έναν
λαό αποπροσανατολισμένο, ανίκανο να σκέπτεται και αδύνατο
να αποφασίζει. Δυστυχώς πολλές φορές η παρεχόμενη
εκπαίδευση έχει χρησιμοποιηθεί ως  το εργαλείο που εξυπηρετεί
τα άνομα σχέδιά τους.
tvxs.gr, Δ.Τσιριγώτης, Εκπαίδευση χωρίς Παιδεία. Αυτό θέλουμε;

 Πώς θα μπορούσε να είναι τα πράγματα διαφορετικά, όταν η

παιδεία παγκοσμίως βρίσκεται σε κακό χάλι και έχει μεταβληθεί
σε εκπαίδευση και όχι σε μόρφωση; Και όταν ο πλούτος έχει
καταντήσει ένα υλικό μονοπώλιο και τίποτε άλλο. Μην
περιμένετε καμία αλλαγή και, αν υπάρξει αλλαγή, θα είναι προς
το χειρότερο. Πώς περιμένετε λοιπόν, μετά από όλα όσα είπαμε,
να μην αυξάνονται τα φαινόμενα της κρίσης και να μην
οδηγούν στην ανάδειξη ακραίων φαινομένων; Θα ήταν εντελώς
αφύσικο βάσει αυτών των προδιαγραφών. Αυτό, όμως, που
είναι χαρακτηριστικό είναι ότι εμείς οι άνθρωποι αντιδρούμε
πάντα στα αποτελέσματα και όχι στις αιτίες. Και πάντα η
αντίδραση έρχεται αργά. Όπως υπάρχει η προληπτική ιατρική,
καλό θα ήταν να υπάρχει και η προληπτική πολιτική».
kathimerini.gr, Βαγγέλης Παπαθανασίου: «Αν δεν υπήρχε η νύχτα,
δεν θα μπορούσε να γεννηθεί το Φως»

 Αυτή επέβαλε βιαίως την καταστροφή των βιβλιοθηκών, την

καταστροφή της τέχνης, την καταστροφή του αθλητισμού και
 την κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων και γενικά ό,τι
ωφελούσε τον άνθρωπο. Αυτό για μένα είναι το μεγαλύτερο
έγκλημα που συνέβη ποτέ στην ανθρωπότητα: η κατάργηση διά
της βίας της γνώσης, που είναι ό,τι πιο πολύτιμο και
σημαντικότερο έχει παραγάγει ο άνθρωπος». 
kathimerini.gr, Βαγγέλης Παπαθανασίου: «Αν δεν υπήρχε η νύχτα,
δεν θα μπορούσε να γεννηθεί το Φως»

Ας προσπαθήσουμε να αντιληφθούμε και να διαχειριστούμε τις

διαρκείς αναταράξεις και τις μεγάλες αλλαγές που συμβαίνουν
χωρίς να καταφεύγουμε στη λειτουργία πανικού… Γνωρίζουμε
ότι δεν μπορούμε πλέον να κρατάμε κλειστές τις πόρτες όταν
κάποιος τις χτυπάει διαρκώς. Πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι και
να ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις με γνώμονα μια θετική
αντίληψη…
www.lifo.gr, Laurie Anderson: «Μην είμαστε δέσμιοι του πανικού
που σπέρνουν τα media»

2.Να εξηγήσετε τη λειτουργία των σχολιαστικών σημείων στίξης στις

παρακάτω παραγράφους.

 Το αριστούργημα του Αντον Τσέχοφ είναι μια μεταφορά (και)

για την ελληνική κρίση. Όποιος έχει ζήσει σε επιχείρηση που
χρεοκόπησε έχει βιώσει τη μελαγχολία, την ανασφάλεια και τις
αυταπάτες του «Βυσσινόκηπου». Πώς μπορεί ο Τσέχοφ να
γνωρίζει τόσο καλά την Ελλάδα του 2019; Πώς μπορεί να
περιγράφει την άρνηση της πραγματικότητας και την
προσκόλληση στις αυταπάτες που πλήρως μάς χαρακτηρίζει;
kathimerini.gr, Ο ελληνικός «Βυσσινόκηπος»

 
  «Μεγαλώνοντας ανθρώπους σε έναν ψηφιακό κόσμο»
τιτλοφορείται το νέο «εγχειρίδιο» της Diana Graber για γονείς
που θέλουν να εκπαιδεύσουν σωστά τα παιδιά τους ώστε να
γίνουν υπεύθυνοι «πολίτες» του Διαδικτύου. Όταν οι
Αμερικανοί έφηβοι περνούν κατά μέσον όρο εννέα ώρες την
ημέρα μπροστά σε οθόνες και η ελίτ του Silicon Valley έχει
φτάσει να στέλνει τα τα παιδιά της σε σχολεία όπου
απαγορεύεται η χρήση κινητών και λάπτοπ, η Garber
υποστηρίζει πως η μόνη λύση είναι τα παιδιά να διδαχθούν τις
σωστές χρήσεις της τεχνολογίας.

kathimerini.gr, 900 αποτυπώματα

 «Η χώρα μας ήταν το κέντρο του γίγνεσθαι, δημιούργησε αυτά

που ακόμα διδάσκονται –τους τελευταίους αιώνες τουλάχιστον–
στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου και τα χάρισε στην
ανθρωπότητα. Παρεμπιπτόντως, για να θεωρηθεί μια χώρα ότι
έχει πολιτισμό, πρέπει αυτά που παράγει να μη βλάπτουν τον
άνθρωπο. Αυτό ο ελληνικός πολιτισμός το είχε πετύχει. Δεν
έβλαψε ποτέ κανέναν. Πώς λοιπόν, καταστρέφοντας όλα αυτά
σήμερα, περιμένουμε από τον Έλληνα να εξαγάγει το
οτιδήποτε; Και ερωτώ: Πιστεύετε πως ο Έλληνας σήμερα είναι
ελεύθερος; Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι γενικά είναι ελεύθεροι;» 
  kathimerini.gr, Βαγγέλης Παπαθανασίου: «Αν δεν υπήρχε η νύχτα,
δεν θα μπορούσε να γεννηθεί το Φως»

 Ο συνθέτης έχει γράψει μουσική για την αποστολή της NASA

στον πλανήτη Δία, μια αποστολή της οποίας η διάρκεια
επεκτείνεται έως το 2021. Ποια είναι τα πιο σημαντικά στοιχεία
της αποστολής αυτής, ποια είναι τα πιο σημαντικά «δώρα» του
Δία προς τη Γη, αλλά και ποιος είναι ο χαρακτήρας της
μουσικής του γι’ αυτή την αποστολή;
kathimerini.gr, Βαγγέλης Παπαθανασίου: «Αν δεν υπήρχε η νύχτα,
δεν θα μπορούσε να γεννηθεί το Φως»
 

 «Η μόδα δεν είναι μια εικόνα, είναι μια εμπειρία, και η έκθεση
είναι μια υπέροχη εμπειρία», λέει η Μαρία Γκράτσια Κιούρι,
καλλιτεχνική διευθύντρια σήμερα και πρώτη γυναίκα στο τιμόνι
του οίκου, μιλώντας στη βρετανική Vogue. Όπως και άλλες
εκθέσεις μόδας, η πλούσια παρουσίαση στο V&A φέρνει μια
νοσταλγία για ένα ευγενικό παρελθόν, που έδωσε τη θέση του
στο παγκοσμιοποιημένο, αλλά πιο δημοκρατικό, στιλιστικά
μιλώντας, παρόν.
kathimerini.gr, Όνειρα άλλης εποχής

 Ο κόσμος αλλάζει προς αδιευκρίνιστες ακόμα κατευθύνσεις.

Δεν είναι μόνο το ψηφιακό μέλλον, το Netflix που κερδίζει
διαρκώς θεατές, η οθόνη του υπολογιστή και του κινητού, το
διαρκές σκρολάρισμα, το τσεκάρισμα των λογαριασμών μας
στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που ευθύνονται για
πολυδιάσπαση (και ελάχιστα λεπτά συγκέντρωσης σε ένα θέμα).
Είναι, πιο δομικά, η σχέση μας με την εικόνα, οι οξυμένες και
την ίδια στιγμή ταλαιπωρημένες προσλαμβάνουσες, τα
ερεθίσματα που πυκνώνουν και προσφέρονται ποικιλοτρόπως
μέσα στο σπίτι· δεν χρειάζεται κανείς να μετακινηθεί. Η
ηλεκτρονική επαφή δυναμώνει. Δεν είναι εύκολο να πει κανείς
αν, ταυτόχρονα, η φυσική επαφή εξασθενεί. Ομως, η πρώτη,
ασφαλώς εδραιώνεται.

kathimerini.gr, Νέοι και πολιτισμός, μια σχέση απρόθυμη

3.Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις στα παρακάτω

αποσπάσματα με άλλες ισοδύναμες.

 «Αυτό αποδεικνύει ότι υπάρχει μια στρέβλωση που πρέπει να

διορθωθεί. Για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, κακού
σχεδιασμού και έλλειψης πόρων, τα πανεπιστήμια συντηρούν
τον νεποτισμό, δέχονται περισσότερους φοιτητές από αυτούς
που μπορούν να αντέξουν και αδυνατούν να υποστηρίξουν την
έρευνα. Συνεπώς, δυσκολεύονται να γεννήσουν καινοτομία και,
 επομένως, να στηρίξουν την ανάπτυξη της χώρας. Και
έτσι συντηρούν τον φαύλο κύκλο του brain drain».

Αντικλείδι, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Χώρες χωρίς εξωστρέφεια

πεθαίνουν

 Πρώτο δεδομένο, είναι οι σχετικά νωπές μνήμες ανάλογων

περιπτώσεων, που εξελίχθηκαν σε τραγωδία
κακουργηματικού ακρωτηριασμού της εδαφικής, από τα
πανάρχαια χρόνια, υπόστασης του Ελληνισμού. Δεύτερο
δεδομένο, είναι η κατεστημένη, σαν πολίτευμα της χώρας μας,
κομματοκρατία. Δηλαδή, η αυτονόμηση των κομμάτων και της
πολιτικής εξουσίας από το κοινωνικό σώμα και τις ανάγκες του,
η εκδοχή και η άσκηση της εξουσίας ως ηδονικής αυταξίας. 
 kathimerini.gr, Χ, Γιανναράς, Επαρχιώτες και κοσμοπολίτες

 Κι η σταθερή συναισθηματική αντίδρασή του απέναντι στην

ελληνική κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα του καιρού
του δεν ήταν άλλη από την πίκρα. Την πίκρα ότι οι
περισσότεροι γύρω του, το πλήθος, ο «παράξενος κόσμος που
λέει πως βρίσκεται στην Αττική και δεν βρίσκεται πουθενά»,
δεν (τον) καταλάβαινε. Με δεδομένη τη συνθετότητα της
σεφερικής ποίησης (ποίηση μοντέρνα,
υπαρξιακή, ουμανιστική και πανανθρώπινη), «το τραγικό όραμα
του Γιώργου Σεφέρη» μπορεί να αναγνωστεί σήμερα και ως
πολιτική ποίηση, πολιτική με την έννοια ότι εκφράζει την
αγωνία για το ανερμάτιστο μιας εθνικής συλλογικότητας που
δεν ξέρει πού πατεί και πού πηγαίνει («Την τύχη του κάθε λαός
την κάνει μοναχός του / κι όσα του κάνει η τρέλα του δεν του
[τα] κάνει οχτρός του»).
 thesprotia24, Ο θάνατος του Γιώργου Σεφέρη

 Με την συνεχή υποστήριξη του συζύγου της, καλλιέργησε το

ερευνητικό της πνεύμα και έμεινε αδιάφορη σε ιδεολογίες που
θεωρούσε εφήμερες και απηρχαιωμένες. Πάντοτε πίστευε ότι ο
 κόσμος χρειάζεται νέες αξίες προκειμένου να επιτευχθείη
απαραίτητη ισορροπία μεταξύ του ανθρώπου και της κοινωνίας
www.lifo.gr, Πέθανε η Νίκη Γουλανδρή, η φιλάνθρωπος και
ζωγράφος που ίδρυσε το μουσείο Φυσικής Ιστορίας

4.Να εντοπίσετε τους τρόπους ανάπτυξης των παρακάτω

παραγράφων:

 Η επιστήμη είναι σαν να βρίσκεσαι σε ένα απέραντο σκοτεινό

δωμάτιο και εσύ με ένα λύχνο προχωράς στα τυφλά με μικρή
ορατότητα. Παίζει ρόλο και το ένστικτο για την κατεύθυνση
που θα κινηθείς. Ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης, που τώρα
εξελίσσεται ραγδαία, έχει σίγουρα τρομερό ενδιαφέρον για τα
προβλήματα αλλά και τα διλήμματα που θέτει

Αντικλείδι, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Χώρες χωρίς

εξωστρέφεια πεθαίνουν
 

 Πράγματι, η θεραπεία με ζώα (Animal Assisted Therapy)

χρησιμοποιείται στο εξωτερικό εδώ πάνω από 20 χρόνια, με τις
πρώτες σύγχρονες εφαρμογές να έχουν κάνει την εμφάνισή τους
τη δεκαετία του 1960, από τον ψυχολόγο Δρ. Levinson ο οποίος
αξιοποίησε έναν σκύλο μέσα στα πλαίσια θεραπείας ενός
παιδιού με προβληματική συμπεριφορά[2]. Ο Δρ. Levinson
παρατήρησε τυχαία πως όταν χρειάστηκε να φύγει από το
δωμάτιο κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας με το παιδί που είχε
αναλάβει, επέστρεψε και βρήκε το παιδί να έχει αναπτύξει μια
θετική σχέση με το σκύλο, γεγονός που αξιοποίησε αργότερα
και στη θεραπεία, χρησιμοποιώντας το σκύλο του στις
μελλοντικές συνεδρίες. Έκτοτε ξεκίνησε η έρευνα γύρω από τα
θετικά αποτελέσματα χρήσης ζώων σε θεραπευτικό πλαίσιο,
πρώτα σε παιδιά με συμπεριφορικά και νοητικά προβλήματα
και αργότερα σε ενήλικες με ανάλογα προβλήματα.
 
 http://psychologein.dagorastos.net

 Αν έχετε παιδιά, μιλήστε τους από νωρίς για την ασφάλεια στο

διαδίκτυο και ρυθμίστε τους ψηφιακούς κανόνεςγια το σπίτι
σας. Ακριβώς όπως διδάσκουμε στα παιδιά μας πώς να οδηγούν
πριν τους δώσουμε τα κλειδιά του αυτοκινήτου, έτσι είναι
χρήσιμο να διδάξετε στα νέα παιδιά τις αρχές της ηλεκτρονικής
ασφάλειας πριν τους παραδώσετε μια συσκευή. Μόλις
κερδίσουν την «άδεια οδήγησης» στο διαδίκτυο, είναι επίσης
χρήσιμο να καθορίσετε κάποιους ψηφιακούς κανόνες καθώς
αρχίζουν να εξερευνούν. Αν τα παιδιά σας διαθέτουν συσκευή
Android ή Chromebook, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την
εφαρμογή Family Link για να κάνετε πράγματα όπως διαχείριση
των ρυθμίσεων του Λογαριασμού Google, έγκριση ή
αποκλεισμό των εφαρμογών και των ιστότοπων που μπορούν να
χρησιμοποιήσουν και να ορίσετε χρονικά όρια οθόνης.
www.cnn.gr, Ένας στους δέκα Έλληνες έχει πέσει θύμα
ηλεκτρονικής απάτης

 
Τροπικότητες ρημάτων
Τροπικότητες ονομάζονται οι διάφορες σημασιολογικές λειτουργίες που
εκφράζονται με τη χρήση των εγκλίσεων και δείχνουν την υποκειμενική στάση
του ομιλητή, π.χ. Να κερδίσει το λαχείο και τότε ποιος τον πιάνει! (υποθετική
τροπικότητα). Οι τροπικότητες είναι δύο ειδών: η επιστημική και
η δεοντική. Επιστημική τροπικότητα είναι αυτή που σχετίζεται με τον βαθμό
της βεβαιότητας που εκφράζει ο ομιλητής γι' αυτό που λέει, π.χ. Πρέπει να
περάσατε πολύ καλά στο ταξίδι. Δεοντική τροπικότητα είναι αυτή
που σχετίζεται με τον βαθμό της αναγκαιότητας που εκφράζει ο ομιλητής για
την πραγματοποίηση αυτού που λέει, π.χ. Λέω να πάω σήμερα θέατρο. Οι
τροπικότητες εκφράζονται στη νέα ελληνική με ένα μεγάλο αριθμό γλωσσικών
(π.χ. συνδυασμοί συνδέσμων, τροπικά ρήματα, εκφράσεις κτλ.) και
εξωγλωσσικών (π.χ. ανασήκωμα ώμων, χειρονομίες κτλ.) στοιχείων.
Εξετάζονται μαζί με τις εγκλίσεις, γιατί και οι εγκλίσεις –κυρίως οι
προσωπικές– εκφράζουν τροπικότητες. Πιο αναλυτικά:

Επιστημική τροπικότητα

Η επιστημική τροπικότητα καλύπτει ένα φάσμα σημασιών σχετικών με τη

βεβαιότητα του ομιλητή γι' αυτό που λέει, που στο ένα του άκρο βρίσκεται η
υπόθεση και στο άλλο η ρητά δηλωμένη βεβαιότητα. Ορισμένες από αυτές τις
σημασίες είναι οι εξής:
Υπόθεση
Εκφράζεται η υπόθεση του ομιλητή γι' αυτό που λέει. Εκφέρεται με το να +
υποτακτική, τα αν, εάν, άμα, έτσι και, ας + οριστική πολλών χρόνων κ.ά.,
π.χ. Να ξέρουν οι άνθρωποι τι χάνουν από τη ζωή στο χωριό, θα φύγουν από
τις πόλεις. Ας είχε αυτοκίνητο και θα έβλεπες πού θα ήταν.
Δυνατότητα
Εκφράζεται από τον ομιλητή αυτό που είναι δυνατό να γίνει. Εκφέρεται ως
εξής: μπορεί + υποτακτική, ίσως + υποτακτική, θα + οριστική κ.ά.,
π.χ. Φέτος, λόγω του καιρού, μπορεί να έχουμε μεγάλη παραγωγή λαδιού. Ίσως
κάνει λιγότερο κρύο τον επόμενο μήνα.
Πιθανότητα
Εκφράζεται από τον ομιλητή η πιθανότητα να γίνει αυτό που λέει. Από αυτήν
την άποψη είναι πιο ισχυρή από τη δυνατότητα. Εκφέρεται με τα πρέπει +
υποτακτική, θα + οριστική κ.ά., π.χ. Ο θείος σου πρέπει να έχει πολλά χρήματα
για να τα ξοδεύει τόσο εύκολα. Θα ήταν δύσκολα εκείνα τα χρόνια.
Βεβαιότητα
Εκφράζεται από τον ομιλητή βεβαιότητα γι' αυτό που λέει. Εκφέρεται με απλή
οριστική και συνοδεύεται συχνά από εκφράσεις (επιρρήματα κτλ.) που
δηλώνουν βεβαιότητα, π.χ. Ο Κολόμβος σίγουρα ανακάλυψε την Αμερική.

Δεοντική τροπικότητα

Η δεοντική τροπικότητα καλύπτει ένα ευρύ φάσμα σημασιών σχετικών με την

προσδοκία πραγματοποίησης αυτών που λέει ο ομιλητής, που στο ένα άκρο
του βρίσκεται η απλή επιθυμία και στο άλλο η υποχρέωση. Ορισμένες από
αυτές τις σημασίες είναι οι εξής:
Επιθυμία
Εκφράζεται από τον ομιλητή η επιθυμία του υποκειμένου. Εκφέρεται συχνά με
το ρήμα θέλω + υποτακτική, π.χ. Όλοι θέλουν να έχουν καλή υγεία.
Ευχή
Εκφράζεται από τον ομιλητή η επιθυμία του υποκειμένου ως ευχή. Είναι πιο
ισχυρή από την τροπικότητα της επιθυμίας. Εκφέρεται με απλή υποτακτική
(και εκφράσεις που δείχνουν πως πρόκειται για ευχή και όχι προσταγή) και με
τα ας, να, μακάρι, που + υποτακτική, π.χ. Ας πλύνει καμιά φορά το
αυτοκίνητο. Να μπεις στην εκκλησία, έστω και για λίγο.
Πρόθεση
Εκφράζεται από τον ομιλητή η πρόθεση του υποκειμένου να κάνει μια
ενέργεια. Εκφέρεται με ρήματα που δηλώνουν πρόθεση (στοχεύω να, σκοπεύω
να, προτίθεμαι να, λέω να κτλ.) + υποτακτική, π.χ. Οι μαθητές της Γ΄
Λυκείου σκοπεύουν να πάνε φέτος εκδρομή στην Ιταλία.
Υποχρέωση
Εκφράζεται από τον ομιλητή η ανάγκη, η υποχρέωση του υποκειμένου να
κάνει μια ενέργεια. Εκφέρεται, εκτός της προστακτικής, με το απρόσωπο ρήμα
«πρέπει» και με ανάλογες εκφράσεις (είναι ανάγκη, είναι υποχρεωμένος κτλ.)
+ υποτακτική, π.χ. Φέτος ο Γιάννης πρέπει να πάρει το πτυχίο του.

οριστική υποτακτική προστακτική

Θα+παρατατικός ή Να+ όλοι οι

υπερσυντέλικος (δυνατότητα) χρόνοι(ενδεχόμενο
Θα είχαμε προλάβει την - πιθανό) Δεν
παράσταση αν βιαζόσουν αποκλείεται να
λίγο. αλλάξω γνώμη (προσταγή) Βγες έξω!
 Θα+αόριστος ή
υπερσυντέλικος (υπόθεση) Να πεις
(πιθανότητα) Θα ήταν το ναι και θα δεις (προτροπή) Ντυθείτε
μεσάνυχτα όταν μου πόσο ωραία θα γρήγορα, γιατί όπου να’ ναι
τηλεφώνησε. περάσουμε! έρχονται!

(απαγόρευση) Δηλώνεται
Να+ όλοι οι χρόνοι (απορία- (προσταγή) Να μη όπως και η προτροπή,
σκέψη) Να το έχουν μάθει σ’ ακούσω να αλλά με αρνητικούς
άραγε; φλυαρείς πάλι! τύπους της προστακτικής.

(απορία - σκέψη)
Να πάω χωρίς (παράκληση) Τηλεφώνησε
(ευχή) Να έπαιρνα κι εγώ προηγούμενη μου, όταν φτάσεις, σε
μέρος στο αγώνες! ειδοποίηση; παρακαλώ!

(υπόθεση) Να με είχες (παράκληση) Να

ενημερώσει έγκαιρα με κρατήσεις
ενήμερο, σε (ευχή) Γράψε καλά στις
παρακαλώ. εξετάσεις!

(παραχώρηση -
υποχώρηση) Καλά,
(πρασταγή) Τι μου λές τώρα! μη φωνάζεις !

(ευχή) Να γίνεις
γρήγορα καλά.

Οι Τροπικότητες

Τροπικότητες ονομάζονται οι διάφορες σημασιολογικές λειτουργίες που

εκφράζονται με τη χρήση των εγκλίσεων και δείχνουν την υποκειμενική στάση
του ομιλητή, π.χ. Να κερδίσει το λαχείο και τότε ποιος τον πιάνει! (υποθετική
τροπικότητα).

Οι τροπικότητες είναι δύο ειδών: η επιστημική και η δεοντική.

Επιστημική τροπικότητα είναι αυτή που σχετίζεται με τον βαθμό της

βεβαιότητας που εκφράζει ο ομιλητής γι’ αυτό που λέει,

π.χ. Πρέπει να περάσατε πολύ καλά στο ταξίδι.

Δεοντική τροπικότητα είναι αυτή που σχετίζεται με τον βαθμό της

αναγκαιότητας που εκφράζει ο ομιλητής για την πραγματοποίηση αυτού που
λέει,

π.χ. Λέω να πάω σήμερα θέατρο.

Οι τροπικότητες εκφράζονται στη νέα ελληνική με ένα μεγάλο αριθμό

γλωσσικών (π.χ. συνδυασμοί συνδέσμων, τροπικά ρήματα, εκφράσεις κτλ.)
και εξωγλωσσικών (π.χ. ανασήκωμα ώμων, χειρονομίες κτλ.) στοιχείων.
Εξετάζονται μαζί με τις εγκλίσεις, γιατί και οι εγκλίσεις –κυρίως οι
προσωπικές– εκφράζουν τροπικότητες.

Επιστημική τροπικότητα

Η επιστημική τροπικότητα καλύπτει ένα φάσμα σημασιών σχετικών με τη

βεβαιότητα του ομιλητή γι’ αυτό που λέει, που στο ένα του άκρο βρίσκεται η
υπόθεση και στο άλλο η ρητά δηλωμένη βεβαιότητα.

Ορισμένες από αυτές τις σημασίες είναι οι εξής:

Υπόθεση

Εκφράζεται η υπόθεση του ομιλητή γι’ αυτό που λέει. Εκφέρεται με το να +

υποτακτική, τα αν, εάν, άμα, έτσι και, ας + οριστική πολλών χρόνων κ.ά.,

π.χ. Να ξέρουν οι άνθρωποι τι χάνουν από τη ζωή στο χωριό, θα φύγουν από
τις πόλεις. Ας είχε αυτοκίνητο και θα έβλεπες πού θα ήταν.

Δυνατότητα

Εκφράζεται από τον ομιλητή αυτό που είναι δυνατό να γίνει. Εκφέρεται ως
εξής: μπορεί + υποτακτική, ίσως + υποτακτική, θα + οριστική κ.ά., π.χ. Φέτος,
λόγω του καιρού, μπορεί να έχουμε μεγάλη παραγωγή λαδιού. Ίσως κάνει
λιγότερο κρύο τον επόμενο μήνα.

Πιθανότητα
Εκφράζεται από τον ομιλητή η πιθανότητα να γίνει αυτό που λέει. Από αυτή
την άποψη είναι πιοισχυρή από τη δυνατότητα. Εκφέρεται με
τα πρέπει + υποτακτική, θα + οριστική κ.ά.,
π.χ. Ο θείος σου πρέπει να έχει πολλά χρήματα για να τα ξοδεύει τόσο
εύκολα. Θα ήταν δύσκολα εκείνα τα χρόνια.

Βεβαιότητα
Εκφράζεται από τον ομιλητή βεβαιότητα γι’ αυτό που λέει. Εκφέρεται με απλή
οριστική και συνοδεύεται συχνά από εκφράσεις (επιρρήματα κτλ.) που
δηλώνουν βεβαιότητα,

π.χ. Ο Κολόμβος σίγουρα ανακάλυψε την Αμερική.

Δεοντική τροπικότητα

Η δεοντική τροπικότητα καλύπτει ένα ευρύ φάσμα σημασιών σχετικών με την

προσδοκία πραγματοποίησης αυτών που λέει ο ομιλητής, που στο ένα άκρο
του βρίσκεται η απλή επιθυμία και στο άλλο η υποχρέωση.

Ορισμένες από αυτές τις σημασίες είναι οι εξής:

Επιθυμία
Εκφράζεται από τον ομιλητή η επιθυμία του υποκειμένου. Εκφέρεται συχνά με
το ρήμα θέλω + υποτακτική,

π.χ. Όλοι θέλουν να έχουν καλή υγεία.

Ευχή
Εκφράζεται από τον ομιλητή η επιθυμία του υποκειμένου ως ευχή. Είναι πιο
ισχυρή από την τροπικότητα της επιθυμίας. Εκφέρεται με απλή υποτακτική
(και εκφράσεις που δείχνουν πως πρόκειται για ευχή και όχι προσταγή) και με
τα ας, να, μακάρι, που + υποτακτική,

π.χ. Ας πλύνει καμιά φορά το αυτοκίνητο. Να μπεις στην εκκλησία, έστω και

για λίγο.
Πρόθεση
Εκφράζεται από τον ομιλητή η πρόθεση του υποκειμένου να κάνει μια
ενέργεια. Εκφέρεται με ρήματα που δηλώνουν πρόθεση (στοχεύω να,
σκοπεύω να, προτίθεμαι να, λέω να κτλ.) + υποτακτική,

π.χ. Οι μαθητές της Γ΄ Λυκείου σκοπεύουν να πάνε φέτος εκδρομή στην

Ιταλία.

Υποχρέωση
Εκφράζεται από τον ομιλητή η ανάγκη, η υποχρέωση του υποκειμένου να
κάνει μια ενέργεια. Εκφέρεται, εκτός της προστακτικής, με το απρόσωπο ρήμα
«πρέπει» και με ανάλογες εκφράσεις (είναι ανάγκη, είναι υποχρεωμένος κτλ.)
+ υποτακτική,

π.χ. Φέτος ο Γιάννης πρέπει να πάρει το πτυχίο του.

Οι Αναφορικές Προτάσεις

Οι αναφορικές προτάσεις χωρίζονται σε δύο κατηγορίες : 

1. Ονοματικές : εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες, λειτουργούν ως

ονόματα και, επομένως, παίζουν το ρόλο υποκειμένου, αντικειμένου,
κατηγορουμένου, παράθεσης, επεξήγηση, επιθετικού προσδιορισμού,
ετερόπτωτου προσδιορισμού.

Π.χ. Όποιος πεινάει, καρβέλια ονειρεύεται (αναφορική σε ρόλο υποκειμένου)

Μην κάνεις ό,τι δεν πρέπει (αναφορική σε ρόλο αντικειμένου)

Στην εποχή μας είσαι ό,τι δηλώσεις (αναφορική σε ρόλο κατηγορουμένου)

Ο Όμηρος, που έγραψε την Ιλιάδα, ήταν σπουδαίος ποιητής (αναφορική σε

ρόλο παράθεσης)

Η άνωση, που είναι αντίθετη δύναμη του βάρους, αποτελεί το λόγο που

επιπλέουμε στη θάλασσα (αναφορική σε ρόλο επεξήγησης -υπονοείται
το δηλαδή)

Πέταξαν τα ροδάκινα που σάπισαν (αναφορική σε ρόλο επιθετικού

προσδιορισμού: που σάπισαν = τα σάπια)

Ν’ ακούς τη γνώμη όποιου σε αγαπά (αναφορική σε ρόλο ετερόπτωτου

προσδιορισμού δηλαδή γενική υποκειμενική ή κτητική).

2. Επιρρηματικές : εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα αναφορικούς

επιρρηματικούς προσδιορισμούς.

Π.χ. Πήγαινε όπου σε στείλουν (αναφορική επιρρηματική που δηλών;

Να έρθεις όποια ώρα θέλεις (αναφορική επιρρηματική που

δηλώνει χρόνο). Τακτοποίησε όπως νομίζεις (αναφορική επιρρηματική που
δηλώνει τρόπο).

Όσα δίνεις τόσα παίρνεις (αναφορική επιρρηματική που δηλώνει ποσό).

Θα δεχτώ μόνο έτσι, όπως σου είπα (αναφορική επιρρηματική που

δηλώνει όρο, συμφωνία).

Δε θα πάθουμε τίποτε, όσο κι αν το θέλουν (αναφορική επιρρηματική που

δηλώνει εναντίωση, παραχώρηση).

Χωρίς αυτά δεν πάμε πουθενά, όπως δεν πάει χωρίς όπλο στον πόλεμο ο
στρατιώτης (αναφορική επιρρηματική που δηλώνει παρομοίωση).

Οι αναφορικές προτάσεις χωρίζονται και σε δύο είδη : 

α) Προσδιοριστικές, που αποτελούν αναγκαίο όρο της πρότασης, δεν
μπορούν να παραλειφθούν και γι’ αυτό δεν χωρίζονται με κόμμα (π.χ. Η
δύση που είδαμε χτες θα μας μείνει αξέχαστη. Ο καθηγητής που διδάσκει
μαθηματικά είναι πολύ αυστηρός.)

β) Παραθετικές ή Προσθετικές που δεν αποτελούν αναγκαίο όρο της

πρότασης, μπορούν να παραλειφθούν και γι’ αυτό χωρίζονται με κόμμα (π.χ.
Μίλησε για τη χώρα του, που μας ήταν άγνωστη. Το ηλιοβασίλεμα είχε ένα
πορτοκαλί χρώμα, που ήταν υπέροχο).

Συνδέσεις

Παρατακτική: γίνεται με τη χρήση παρατακτικών συνδέσμων (και, όμως,

αλλά κ.ά). Ο λόγος γίνεται απλός και ευκολονόητος (συνηθίζεται σε
λογοτεχνικά κείμενα).

Υποτακτική: γίνεται με τη χρήση υποτακτικών συνδέσμων (γιατί, διότι,

επειδή, για να, που, ο οποίος/α/ο, όταν, ώσπου, αφού, αν, ότι, ώστε, πως, να,
μήπως, αν και, μολονότι, παρόλο που κ.ά). Ο λόγος γίνεται σύνθετος και
κάποτε πιο δυσνόητος, αλλά και πιο επίσημος (υπάρχει σε κείμενα που έχουν
«λογιότερη γραμματική», δηλαδή σε κείμενα επιστημονικού ή στοχαστικού
λόγου).

Ασύνδετο σχήμα (οι όμοιοι όροι (ρήματα, ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες,

επιρρήματα, κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις) χωρίζονται με κόμμα και όχι
με συνδέσμους) : χρησιμοποιείται, για να δηλώσει παραστατικότητα,
ζωντάνια, ρυθμό.

O συγγραφέας αποσκοπεί στο να δώσει ένταση, έμφαση στο λόγο και ίσως

να χρωματίσει συναισθηματικά το κείμενό του. Παράλληλα, διαπιστώνουμε ότι
το ασύνδετο σχήμα συμβάλλει στη ζωντάνια και την παραστατικότητα ενός
κειμένου, ενώ συνάμα πυκνώνει το λόγο. Επιπλέον, το ασύνδετο σχήμα
χρησιμοποιείται, για να δώσουμε στο λόγο μας ταχύτητα, αμεσότητα,
ζωηρότητα.

Προσδίδει μεγαλύτερη έμφαση και ένταση στο λόγο του. Το σχήμα αυτό

(βλ. 102 ερώτηση παρακάτω) χρησιμοποιείται συνήθως,
όταν απαριθμούνται οι επιπτώσεις κάποιου θέματος με στόχο την
υπογράμμιση του αρνητικού και επικίνδυνου περιεχομένου του. Έτσι
αποδεικνύεται η πολυπλοκότητα του προβλήματος και η αμεσότητα του
κινδύνου.

Λεκτικά σύνολα

Ρηματικά σύνολα: κάνουν το λόγο συγκεκριμένο, εναργή και σαφή, γιατί το

ρήμα δηλώνει διάθεση, φωνή,-χρόνο, έγκλιση, πρόσωπο και αριθμό.
Χρησιμοποιούνται κυρίως σε αφηγηματικά, επιχειρηματολογικά, περιγραφικά,
επεξηγηματικά κείμενα.
Ονοματικά σύνολα: δίνουν μεν πυκνότητα στο λόγο, γι’ αυτό και
προτιμούνται σε τίτλους και πλαγιότιτλους, αλλά κάνουν το λόγο γενικό και
αόριστο. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε κείμενα επιστημονικά, φιλοσοφικά κ.ά.

Λειτουργίες της γλώσσας

Αναφορική λειτουργία: (συνήθως δηλώνει  κυριολεξία, ακριβολογία,

σαφήνεια). Αναφέρεται στη λογική του δέκτη, αναφέρεται κυρίως στον
πραγματικό κόσμο ή στην αντίληψη που έχουμε γι’ αυτόν. Έχει
πληροφοριακό χαρακτήρα .Επομένως , είναι πιθανό μια μεταφορά ή
προσωποποίηση που χρησιμοποιούμε στον καθημερινό λόγο μας να έχει
αναφορική λειτουργία και όχι ποιητική ,όπως συνήθως νοείται κάθε μεταφορά.

Π.χ. Έσπασε το πόδι της καρέκλας / Ο ήλιος δύει στις 6 το απόγευμα.

Ποιητική λειτουργία: (συνήθως δηλώνει συγκίνηση, υπαινικτικότητα,

ελλειπτικότητα παραστατικότητα -» ποιητικότητα). Αναφέρεται στη
συγκίνηση του δέκτη. Στοχεύει στη συναισθηματική φόρτιση, στη
συγκίνηση. Το βάρος πέφτει στο ίδιο το μήνυμα του πομπού και στη μορφή
του. Είναι πολύ πιθανόν ,επομένως, μια «καθημερινή» φράση να λειτουργεί
συγκινησιακά , διότι είναι συναισθηματικά φορτισμένη ή αποτελεί σύμβολο
κ.ο.κ.

Π.χ. «Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη / να εύχεσαι να’ ναι μακρύς ο
δρόμος σου» (Κ.Π.Καβάφης, «Ιθάκη»)

Λέξεις

Λόγιες: δηλώνουν επισημότητα, σοβαρότητα, επιστημοσύνη, υψηλό

μορφωτικό επίπεδο.

Λαϊκές: δηλώνουν προφορικότητα, αμεσότητα, οικειότητα.

Ειδικό λεξιλόγιο: είναι όροι που προέρχονται από την επιστήμη ή τον

επιστημονικό κλάδο, από τη σκοπιά του οποίου εξετάζεται ένα θέμα.

Δηλωτική-Συνυποδηλωτική Σημασία των Λέξεων

Δηλωτική είναι η κυριολεκτική σημασία των λέξεων .

Π.χ. Το τρένο εκτροχιάστηκε εξαιτίας των κατολισθήσεων.

Συνυποδηλωτική είναι η μεταφορική σημασία των λέξεων.

Π.χ. Η οικονομία της χώρας εκτροχιάστηκε εξαιτίας της αβελτηρίας των

κυβερνώντων.

Ο Τίτλος ενός κειμένου

Για να σχολιάσουμε τον τίτλο του κειμένου, πρέπει να τον εξετάσουμε από
άποψη μορφής και περιεχομένου (εκτός εάν η ερώτηση είναι συγκεκριμένη και
ας προσδιορίζει από ποια άποψη να τον εξετάσουμε):

α)από άποψη μορφής/ γλώσσας/ έκφρασης:

 εξετάζουμε εάν είναι ελλειπτικός (απουσιάζει το ρήμα), αν υπάρχει

ρήμα, σε ποιο χρόνο, πρόσωπο, φωνή βρίσκεται, αν
έχουμε επίθετα, σημεία στίξης, την έκτασή του, εξετάζουμε αν
η χρήση της γλώσσας είναι κυριολεκτική ή μεταφορική, εάν
έχουμε ενεργητική ή παθητική φωνή και γιατί, εξετάζουμε το ύφος
(σοβαρό, δραματικό, χιουμοριστικό κλπ.)

β) από άποψη περιεχομένου:

 εξετάζουμε εάν ο τίτλος είναι κατάλληλος – εάν αποδίδει με ευστοχία

το κύριο θέμα του κειμένου ή ποιο ζήτημα του κειμένου επιδιώκει
να αναδείξει ο συγγραφέας με τον τίτλο, την οπτική γωνία που
προκύπτει ή διαφαίνεται από τον τίτλο.

Η χρήση παραδειγμάτων στο λόγο

Τα παραδείγματα προσδίδουν ζωντάνια, παραστατικότητα και

αμεσότητα στο λόγο του συγγραφέα, καθιστούν το κείμενο πιο οικείο,
πιο προσιτό στον αναγνώστη. Αρκεί βέβαια να είναι εύστοχα, να μην
διακόπτουν την πορεία της σκέψης και να μην πλεονάζουν.

Επίσης, ο συγγραφέας με τη χρήση των παραδειγμάτων επιδιώκει να

προσδώσει κύρος και αποδεικτική ισχύ σε όσα ισχυρίζεται, γιατί τα
παραδείγματα ανήκουν στα τεκμήρια. Επιβεβαιώνει την ορθότητα των ιδεών
και των απόψεών του.

Η χρήση ερωτημάτων στο λόγο

Στην αρχή του κειμένου :

 Προβληματίζουν τον αναγνώστη, προσελκύουν το ενδιαφέρον και την

προσοχή του, κινητοποιούν τη σκέψη του.
 Εισάγουν κατευθείαν στο θέμα, αν είναι εύστοχα.
 Δίνουν αμεσότητα και ζωντάνια στο λόγο, καθώς δίνεται η αίσθηση του
διαλόγου (ερώτηση – απάντηση).
 Διευκολύνουν το συγγραφέα να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη.

Μέσα στο κείμενο :

 Λειτουργούν συνήθως συνεκτικά, συνδέουν δηλαδή ενότητες/μέρη του

κειμένου.
 Εισάγουν στο θέμα μιας νέας ενότητας.
  Δίνουν αμεσότητα και ζωντάνια στο λόγο και διευκολύνουν το
συγγραφέα να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη.

Στο τέλος του κειμένου : Πρόκειται, συνήθως, για ρητορικά ερωτήματα:

 με τα οποία δίνεται έμφαση στην άποψη/θέση του συγγραφέα που

συνάγεται από όσα προηγουμένως έχει αναπτύξει.
 που ισοδυναμούν με ισχυρή κατάφαση ή άρνηση.
 που δίνουν αμεσότητα και ζωντάνια στο λόγο και διευκολύνουν το
συγγραφέα να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη.

Ευθύς και Πλάγιος Λόγος

Με τη χρήση του ευθέος λόγου ο συγγραφέας δημιουργεί μια σχέση

οικειότητας με τον αναγνώστη, αφού είναι σαν να παρακολουθεί και να
αντιλαμβάνεται τις σκέψεις του.

Ο ευθύς λόγος προσδίδει αμεσότητα – βοηθά τον αναγνώστη να βιώσει

άμεσα τις απόψεις που μεταφέρονται – ζωντάνια, οικειότητα, θυμίζει τον
προφορικό λόγο.

Με τον πλάγιο λόγο ο συγγραφέας μάς μεταφέρει τα λόγια κάποιου

άλλου προσώπου. Πιθανόν έτσι να κρατάει αποστάσεις από τις απόψεις του
ή να εκφράζει έμμεσα τη διαφοροποίησή του.

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επιστημική & δεοντική τροπικότητα

Τροπικότητα
Ο ομιλητής μπορεί να παρουσιάζει αυτό που θέλει να πει είτε με τρόπο
αποστασιοποιημένο, όσο το δυνατόν αντικειμενικό και ουδέτερο, είτε
εκφράζοντας την υποκειμενική του στάση, δηλώνοντας δηλαδή την
προσωπική του άποψη σχετικά:
α. με το βαθμό της βεβαιότητάς του για την αλήθεια αυτού που λέει,
β. με την αναγκαιότητα της πραγματοποίησής του, είτε αυτή είναι
εσωτερική (προκύπτει δηλαδή από προσωπική του επιθυμία) είτε είναι
εξωτερική (οφείλεται δηλαδή σε άλλους παράγοντες).

Ο σχολιασμός του μηνύματος με την έκφραση της υποκειμενικής στάσης του

ομιλητή ονομάζεται τροπικότητα.

Στην πραγματικότητα βέβαια ο ομιλητής πάντα τοποθετείται απέναντι στο

γεγονός για το οποίο μιλάει, τουλάχιστον ως προς τη βεβαιότητά του γι’ αυτό.
Ακόμη και όταν το παρουσιάζει ασχολίαστο, ως απλό γεγονός, με μια απλή
απόφανση, παίρνει έμμεσα τη θέση ότι το γεγονός στο οποίο αναφέρεται
είναι αληθές. Ο ομιλητής δηλαδή κάνει μια δήλωση που κρίνει ότι είναι
αληθής – γι’ αυτό άλλωστε οι αποφαντικές προτάσεις παραδοσιακά
ονομάζονται προτάσεις κρίσεως.

Το αεροπλάνο προσγειώθηκε στις τρεις.

Τα παιδιά παίζουν στον κήπο.
Η Τιφλίδα είναι η πρωτεύουσα της Γεωργίας.

Συνήθως, όμως, μιλάμε για τροπικότητα όταν υπάρχει ρητά δηλωμένη η

στάση του ομιλητή:
Το αεροπλάνο θα προσγειώθηκε στις τρεις.
(ενν. «μάλλον, απ’ όσο ξέρω, πιστεύω ότι»)
Τα παιδιά θα ‘πρεπε να παίζουν στον κήπο κάθε μέρα.
(ενν. «θα ήταν καλό, συνιστάται»)
Η Τιφλίδα, απ’ όσο ξέρω, είναι η πρωτεύουσα της Γεωργίας.

Τροπικότητα μπορεί να εκφράσει ο ομιλητής και στις τρεις βασικές

επικοινωνιακές δραστηριότητες: όταν αποφαίνεται σχετικά με κάτι
(απόφανση), όταν προτρέπει κάποιον να κάνει κάτι (προσταγή/παράκληση)
και όταν ζητάει πληροφορίες (ερώτηση).

α. Με την προσταγή / παράκληση ο ομιλητής ζητάει από τον ακροατή να

κάνει κάτι που προφανώς θεωρεί αναγκαίο να πραγματοποιηθεί, είτε επειδή
το θέλει ο ίδιος είτε επειδή υπάρχει κάποιος εξωτερικός παράγοντας που το
επιβάλλει. Αυτό όμως, όπως είδαμε, είναι μέρος του ορισμού της
τροπικότητας, πράγμα που δείχνει ότι η επικοινωνιακή λειτουργία της
προσταγής / παράκλησης χαρακτηρίζεται από εγγενή τροπικότητα. Η
τροπικότητα αυτή μπορεί να διατυπωθεί άμεσα, με προστακτική, ή έμμεσα
και πιο ευγενικά, και μπορεί βέβαια να ενισχυθεί από άλλα στοιχεία:

Στείλε μια κάρτα στη θεία σου!

Στείλε οπωσδήποτε μια κάρτα στη θεία σου!
Είναι απαραίτητο να στείλεις μια κάρτα στη θεία σου.
Δεν νομίζεις πως πρέπει να στείλεις μια κάρτα στη θεία σου;

β. Με την επικοινωνιακή λειτουργία της ερώτησης δεν δηλώνεται

υποχρεωτικά τροπικότητα. Ο ομιλητής δηλώνει άγνοια και ζητάει να μάθει
κάτι, επομένως δεν έχει τη δυνατότητα να προβεί σε καμία κρίση ή
αποτίμηση⸱ δεν είναι σε θέση να εκφράσει τροπικότητα. Υπάρχουν όμως
ορισμένες ερωτήσεις που δεν ζητούν απλώς πληροφορία, αλλά εκφράζουν
συγχρόνως την αβεβαιότητα και την απορία του ομιλητή.
Συχνά μάλιστα τις απευθύνει ο ομιλητής στον ίδιο του τον εαυτό, σαν να
διατυπώνει ένα συλλογισμό:

Να έφτασε άραγε το αεροπλάνο;

Μήπως είχα άδικο που τον μάλωσα τόσο έντονα;
Λες να χάσω το λεωφορείο;
Η ερώτηση βέβαια ως τύπος πρότασης χρησιμοποιείται ευρύτατα για να
δηλώσει τροπικότητα, όταν επιτελεί τις δύο άλλες επικοινωνιακές λειτουργίες,
όταν δηλαδή χρησιμοποιείται ως απόφανση και κυρίως ως παράκληση. Είναι
μάλιστα ένας από τους βασικούς μηχανισμούς ευγένειας, καθώς μετριάζει την
ευθεία προσταγή.

Μου δίνεις το μολύβι σου;

Θα μπορούσατε μήπως να μου δανείσετε το ψαλίδι σας;

Είδη τροπικότητας
Οι ομιλητές κάθε γλώσσας μπορούν να εκφράσουν μεγάλη ποικιλία
προσωπικών τοποθετήσεων (αβεβαιότητα, πιθανότητα, δυνατότητα,
υποχρέωση, επιθυμία, ελπίδα, ευχή κ.λπ.). Τα επί μέρους είδη της
τροπικότητας μπορούν να ενταχθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
την επιστημική και τη δεοντική.

Η επιστημική τροπικότητα σχετίζεται με τη γνώση του ομιλητή και

συγκεκριμένα με τον βαθμό της βεβαιότητας σχετικά με την αλήθεια
αυτού που λέει.

Η δεοντική τροπικότητα σχετίζεται με την αναγκαιότητα

πραγματοποίησης αυτού για το οποίο γίνεται λόγος, είτε αυτή είναι
εσωτερική είτε εξωτερική, είτε δηλαδή προκύπτει από την επιθυμία
του ομιλητή είτε από κάποιον εξωτερικό παράγοντα.

Πρέπει να τονιστεί και πάλι ότι και τα δύο είδη τροπικότητας τονίζουν
την υποκειμενική στάση του ομιλητή. Η επιστημική τροπικότητα δεν δείχνει
αντικειμενικά αν αυτό που λέει ο ομιλητής είναι αλήθεια ή όχι, αλλά τι νομίζει
ο ομιλητής και πόσο βέβαιος είναι:

Ο Παύλος, νομίζω, δουλεύει στο γραφείο του.

Η Άννα θα πέρασε ωραία, ε;
Πιστεύω ότι ο Αλέξανδρος δεν ευθύνεται για το ατύχημα.

Η δεοντική τροπικότητα δεν δείχνει αν πραγματικά είναι ανάγκη να γίνει

κάτι, αλλά τι πιστεύει ο ομιλητής ότι πρέπει να γίνει:

Πληρώστε τον λογαριασμό να φύγουμε.

Ο αρχιτέκτονας πρέπει να παραδώσει τα σχέδια σε μια εβδομάδα.
Είναι απαραίτητο να γίνουν ορισμένες επισκευές.
Είναι ανάγκη να πας στο χωριό.

Η επιστημική τροπικότητα καλύπτει μια κλίμακα με διαβαθμίσεις της

βεβαιότητας του ομιλητή για την αλήθεια αυτού που λέει, που περιλαμβάνει
δυνατότητα, πιθανότητα και ρητά δηλωμένη βεβαιότητα:

Δυνατότητα
Ο Πέτρος μπορεί / ίσως να αγόρασε αυτοκίνητο.
Λες να αγόρασε ο Πέτρος αυτοκίνητο;
Να αγόρασε (άραγε) ο Πέτρος αυτοκίνητο;
Πιθανότητα
Ο Πέτρος θα αγόρασε αυτοκίνητο.
Φαίνεται ότι ο Πέτρος αγόρασε αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος μάλλον αγόρασε αυτοκίνητο.
Δεν μπορεί, ο Πέτρος θα αγόρασε αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος πρέπει να αγόρασε αυτοκίνητο.

Βεβαιότητα
Ο Πέτρος σίγουρα αγόρασε αυτοκίνητο,
Είναι εκατό τοις εκατό βέβαιο ότι ο Πέτρος αγόρασε αυτοκίνητο.

[Όταν η βεβαιότητα εκφράζεται ρητά, π.χ. με σχετικές επιρρηματικές

εκφράσεις και όχι με απλή απόφανση, υποδηλώνεται ένας βαθμός
αβεβαιότητας, είτε από την πλευρά του ίδιου του ομιλητή είτε από την πλευρά
του ακροατή.]

Η δεοντική τροπικότητα καλύπτει μεγαλύτερο φάσμα⸱ περιλαμβάνει τη

δήλωση της επιθυμίας, της ευχής ή της απλής πρόθεσης του ομιλητή, την
άδεια να γίνει κάτι που ζητάει ή παραχωρεί, τους διάφορους βαθμούς της
υποχρέωσης ή της ανάγκης που προέρχεται από εξωτερικούς παράγοντες:

Επιθυμία
Ο Πέτρος θέλει να αγοράσει αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος θα ήθελε να αγοράσει αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος θα ήθελε να αγόραζε αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος θα αγόραζε ευχαρίστως αυτοκίνητο.

Ευχή
Να αγόραζε ο Πέτρος ένα αυτοκίνητο!
Ας αγόραζε ο Πέτρος ένα αυτοκίνητο!
Αχ και να αγόραζε ο Πέτρος ένα αυτοκίνητο!
Μακάρι να αγόραζε ο Πέτρος ένα αυτοκίνητο!
Πώς θα ήθελα να αγόραζε ο Πέτρος ένα αυτοκίνητο!

Πρόθεση
Ο Πέτρος σκοπεύει / προτίθεται να αγοράσει αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος λέει να αγοράσει αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος θα αγόραζε αυτοκίνητο⸱ ίσως εκεί να έχει πάει τώρα.

Παράκληση και παραχώρηση αδείας για να γίνει κάτι

- Να αγοράσω αυτοκίνητο; / Μπορώ να αγοράσω αυτοκίνητο;
- Να αγοράσεις. / Και δεν αγοράζεις; / Αγόρασε. / Άμα θες, αγόρασε.

Ανάγκη / Υποχρέωση
Ο Πέτρος πρέπει να αγοράσει αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος είναι ανάγκη / είναι απαραίτητο να αγοράσει αυτοκίνητο.
Ο Πέτρος, θέλει δεν θέλει, είναι υποχρεωμένος να
αγοράσει αυτοκίνητο.

Η δεοντική τροπικότητα αναφέρεται σε ενέργειες ή καταστάσεις που ο

ομιλητής παρουσιάζει ως αναγκαίο να πραγματοποιηθούν, πράγμα που
σημαίνει ότι δεν έχουν πραγματοποιηθεί ακόμη: μπορεί λοιπόν να πει κανείς
ότι γενικά η δεοντική τροπικότητα είναι στραμμένη προς το μέλλον. Αντίθετα,
η επιστημική τροπικότητα εκφράζει τον βαθμό βεβαιότητας του ομιλητή για
κάτι που συνέβη, στο παρελθόν, συμβαίνει στο παρόν ή θα συμβεί στο μέλλον:
δεν είναι λοιπόν συνδεδεμένη με συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Αυτή η
διαφορά έχει σημαντικές επιπτώσεις στη συντακτική συμπεριφορά των
δεικτών της τροπικότητας και των τροπικών ρημάτων.

Έκφραση της τροπικότητας

Η υποκειμενική στάση του ομιλητή απέναντι στο γεγονός που δηλώνεται από
την πρόταση μπορεί να εκφράζεται με ποικίλα μέσα, όχι μόνο γλωσσικά, αλλά
και παραγλωσσικά: ένα απλό ανασήκωμα των φρυδιών, π.χ., μπορεί να
δηλώνει αμφιβολία, ενώ μια σειρά εκφράσεων και χειρονομιών διάφορα
συναισθήματα και τοποθετήσεις του ομιλητή απέναντι στο γεγονός.

Ο ομιλητής έχει στη διάθεσή του για την έκφραση της τροπικότητας πολύ
μεγάλο απόθεμα γλωσσικών μέσων, λεξικών και γραμματικών.
Στα λεξικά μέσα συμπεριλαμβάνονται επιρρηματικές εκφράσεις, όπως κατά
τη γνώμη μου, πιθανότατα, προφανώς, αναγκαστικά κ.λπ.

Κατά τη γνώμη μου, το έργο ήταν μέτριο.

Αναγκαστικά θα γίνουν ορισμένες επισκευές στο σπίτι.
Η αποδοκιμασία μας, προφανώς, δεν του έκανε καμία εντύπωση.

Στα γραμματικά μέσα ανήκουν διάφοροι τύποι του ρήματος, όπως θα έφευγα,
φύγε, ας έφευγε, να είχε έρθει κ.λπ.:

Πήγαινε αμέσως!
Πεινάω τόσο, που θα έτρωγα ό,τι να ‘ναι.
Να ήμασταν τώρα σε μια παραλία!
Άμα θέλει, ας φύγει και τώρα αμέσως.

Σε μια ενδιάμεση κατηγορία ανήκουν λεξικά μέσα, τα οποία όμως έχουν και
ιδιαίτερη συντακτική συμπεριφορά. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκουν τα
λεγόμενα τροπικά και ημιτροπικά ρήματα, τα οποία συντάσσονται με
συμπληρωματικές προτάσεις που εισάγονται με το να (κυρίως τα πρέπει και
μπορεί):

Μπορεί του χρόνου να πάμε στην Αφρική, αλλά δεν είναι σίγουρο. (ενν.

«ίσως»)
Το μάθημα πρέπει να αρχίσει στις 11:15΄ ακριβώς. (ενν. «οφείλει»)
Το μάθημα πρέπει να άρχισε στις 11:15΄ ακριβώς. (ενν. «μάλλον»)

Άλλη ενδιάμεση κατηγορία σχηματίζουν ορισμένες τροπικές εκφράσεις, που

μπορεί να εμφανίζονται παρενθετικά στον λόγο ή να παίρνουν
συμπληρώματα που συνήθως εισάγονται με το να:

Ο Βασίλης φτιάχνει ίσως τον καλύτερο καφέ.

Ίσως (να) βρεις τα φρούτα που θέλεις στη λαϊκή.
Θα τους αρέσει άραγε το δώρο μας;
Άραγε να κατάλαβε τι εννοούσα;
Προσέγγιση Πολυτροπικού Κειμένου (Ενδεικτική
Προσέγγιση)
Θεωρητική προσέγγιση
Πολυτροπικά θεωρούνται τα κείμενα στα οποία το μήνυμα
αποδίδεται με συνδυαστικούς τρόπους όπως για παράδειγμα
συνδυασμό εικονιστικού και γλωσσικού μηνύματος (εικόνας και
λόγου).Έτσι ενδέχεται να μας δοθούν: ένα σκίτσο, μια εικόνα, μια
αφίσα, μια φωτογραφία, μια γελοιογραφία, ένα γράφημα, ένα
σχεδιάγραμμα και να ζητείται να σχολιαστεί κάποιο από αυτά τα είδη.
Προκειμένου λοιπόν να επιτευχθεί ο σχολιασμός, η νοηματική
προσέγγιση και ενδεχομένως η επιδίωξη του πομπού θα μπορούσαμε
να ακολουθήσουμε έναν παραγωγικό τρόπο ανάλυσης με τα
παρακάτω «βήματα» / «στάδια»:
Ενδεικτικές οδηγίες
Βήμα 1ο : Σύλληψη γενικής ιδέας / Εντοπισμός θεματικού κέντρου με
βάση τα δεδομένα που παρουσιάζονται.
Βήμα 2ο : Περιγραφικό στάδιο στο οποίο εάν πρόκειται για μήνυμα
στο οποίο κυρίαρχο ρόλο έχει η εικόνα εντοπίζουμε τους οπτικούς
δείκτες της εικόνας/ σκίτσου/ γελοιογραφίας και παραθέτουμε τον
αντίστοιχο συμβολισμό του, προσπαθώντας να το
αποκωδικοποιήσουμε. Παρατηρούμε τα αντικείμενα, σχήματα,
χρώματα, μεγέθη, στάση σώματος, ύφος / έκφραση προσώπου,
μορφασμό, βλέμμα, αμφίεση αντλώντας με αυτόν τον τρόπο
πληροφορίες για την πνευματική, συναισθηματική, ηθική κατάσταση,
τις προθέσεις, ακόμη και την κοινωνική συνθήκη. Ενώ, εάν πρόκειται
για γραφήματα ή διαγράμματα παρατηρούμε τα αριθμητικά
δεδομένα / στατιστικά στοιχεία και τα συγκρίνουμε μεταξύ τους,
συνεκτιμούμε τα δοθέντα στοιχεία και εξαγάγουμε τα συμπεράσματά
μας.
Βήμα 3ο : Επιδίωξη / Στόχος / Πρόθεση πομπού: Να παροτρύνει/ να
καταγγείλει / / να σατιρίσει / να καυτηριάσει / να επιβραβεύσει/ να
ευαισθητοποιήσει/ να αποτρέψει / να αναδείξει κ.ά.
Βήμα 4ο : Μήνυμα (απώτερος στόχος / βαθύτερη επιδίωξη/ «ηθικό
δίδαγμα»).
Βήμα 5ο  : Ενδέχεται να υπάρχουν επιπρόσθετες συγκεκριμένες
ερωτήσεις:
α. Συμφωνείτε ή  διαφωνείτε με τον στόχο;

β. Θεωρείτε πως είναι πειστικός;

γ. Ο πομπός πέτυχε τον στόχο του και γιατί;

δ. Σε ποιο κοινό πιστεύετε πως απευθύνεται;

ε. Να τιτλοφορήσετε το σκίτσο ή τη γελοιογραφία.

στ. Να συγκρίνετε το μήνυμα αυτού του κειμένου / τη στάση του

πομπού με το πρώτο κείμενο/ με τη στάση του συγγραφέα του
πρώτου κειμένου με ποιο / ποια από τα / τις δύο συμφωνείτε;
(ερώτημα πολύ πιθανό).

 
Προσοχή: Προσαρμόζουμε την απάντηση μας στο όριο λέξεων
Εφαρμογή σε σκίτσο

Κείμενο 2: Μη λογοτεχνικό

Στο κείμενο 2 (Μη λογοτεχνικό – σκίτσο) ποιο νομίζετε πως είναι το

θέμα το οποίο επιδιώκει να αποδώσει / να θίξει ο δημιουργός;
Πιστεύετε πως επιτυγχάνει τον στόχο του; Ποιον τίτλο θα βάζατε
στο σκίτσο; Να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας σε μια παράγραφο
100 – 120  λέξεων.
Ενδεικτική απάντηση
1ο στάδιο (Θέμα): Στο σκίτσο παρουσιάζεται η επίδραση της
τεχνολογίας στις διαπροσωπικές σχέσεις ή η αποξένωση του
ανθρώπου στη σύγχρονη εποχή εξαιτίας του εθισμού του στη
τεχνολογία.
2ο στάδιο (Περιγραφικό): Συγκεκριμένα απεικονίζονται τα μέλη μιας
οικογένειας να είναι απορροφημένα από διάφορα μέσα της
τεχνολογίας(κινητό, λάπτοπ, τηλεόραση κ.ά.), όλα καλωδιωμένα και
συνδεδεμένα στον εικονικό κόσμο, αδυνατώντας να επικοινωνήσουν
μεταξύ τους στον πραγματικό κόσμο. Όλα τα μέλη διαφαίνεται πως
είναι δέσμια της τεχνολογίας.
3ο στάδιο: Ο στόχος / η επιδίωξη του σκιτσογράφου που είναι να
καυτηριάσει / καταγγείλει την αρνητική όψη της τεχνολογίας, την
εξάρτηση από την τεχνολογία και τα μέσα που αυτή παρέχει,
επιτυγχάνεται με αποτελεσματικότητα μέσω της αποτύπωσης αυτής
της κατάστασης με έντονα χρώματα (κόκκινο και φούξια) δηλωτικά
του πάθους και της προσήλωσης (ο καθένας ασχολείται με την
ηλεκτρονική του συσκευή). Επίσης, αποτυπώνεται εμφατικά η
αλλοτρίωση του ανθρώπου από την τεχνολογία (πολλές
ηλεκτρονικές συσκευές και καλώδια με τα οποία είναι τυλιγμένα
σχεδόν τα πάντα, οι άνθρωποι, τα δώρα ακόμη και το
χριστουγεννιάτικο δέντρο) και η απουσία επικοινωνίας /
αλληλεπίδρασης ακόμη και τις γιορτινές ημέρες των Χριστουγέννων.
4ο στάδιο: Το μήνυμα που επιδιώκει να μεταδώσει είναι η
λελογισμένη και έμμετρη χρήση της τεχνολογίας/ η αλλαγή στάσης
ζωής/ η ανάγκη απεξάρτησης/ ο επανακαθορισμός των αξιών και η
ιεράρχηση των προτεραιοτήτων μας / Η ανάγκη επαναξιολόγησης
του τρόπου ζωής προκειμένου να μην χάνουμε σημαντικές στιγμές,
όπως αυτές των Χριστουγέννων.
5ο στάδιο: Τίτλος: «Δέσμιοι της τεχνολογίας», «Τεχνολογικός
εξανδραποδισμός»,  «Φορτίζοντας τη ζωή μας», «Η επικυριαρχία της
τεχνολογίας στην καθημερινότητα του ανθρώπου»,
«Απομυθοποιώντας την ηλεκτρονική εποχή»,«Δεσμώτες των
συσκευών», «Αλλοτρίωση», «Ηλεκτρονικός Εθισμός», «Έγχρωμη
οθόνη και όλοι ζούμε μόνοι».