Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2014.
ISBN: 978-604-82-1388-6
TƯƠNG QUAN ĐỘ CHẶT VỚI HỆ SỐ THẤM, VỚI LỰC DÍNH
VÀ ĐỀ XUẤT LỰA CHỌN HỆ SỐ ĐẦM NÉN HỢP LÝ
Trần Văn Hiển1, Lê Văn Hùng2
1
HEC2. Email: hienhecii@gmail.com
2
Trường Đại học Thủy lợi. Email: levanhung@wru.vn
1. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Các khối chống thấm của đập đất phần lớn
dùng đất á sét từ nhẹ đến nặng có hàm lượng hạt
sét từ 10%÷50% [2]. Đối với loại đất này khi đầm
đến độ chặt nhất định thì có khả năng chống
thấm tốt phù hợp yêu cầu cho đập đất đồng chất
(Kt ≤ 1*10-4cm/s) hoặc khối chống thấm của thân
đập (Kt ≤ 1*10-5cm/s) [11]. Trong tự nhiên, đất này
có độ ẩm rất lớn, để giảm được độ ẩm về gần độ
ẩm tối ưu sẽ rất khó khăn và tốn kém, đặc biệt là
vùng có độ ẩm không khí cao (như đập Thác Bà,
khi thi công lõi đập phải rang sấy đất sét thi công
lõi đập nhưng không thành công; đập Tả Trạch
phải phơi đất nhưng sau một năm cũng không
đạt độ ẩm thiết kế đắp đập). Như vậy, bài toán
thực tế để đạt được độ ẩm tối ưu khi đắp là
không dễ. Liệu ta có thể đầm nén đất ở độ ẩm
cao hơn độ ẩm tối ưu, sao cho vẫn đáp ứng ổn
định chịu lực và chống thấm, đồng thời đáp ứng
tiến độ thi công vượt lũ.
Mục đích nghiên cứu thực nghiệm tương quan
giữa độ chặt (hệ số đầm nén Kc) với các chỉ tiêu cơ
lý chủ yếu là hệ số thấm Kt , lực dính C, góc ma sát
trong  để làm cơ sở đề xuất những giải pháp phù
hợp khi thiết kế và thi công đập đất độ ẩm cao.
Hình 1: Tương quan giữa Kt với Kc
211
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp nghiên cứu chủ yếu là thí
nghiệm trong phòng đối với đất dính kết hợp
phân tích thống kê và chuyên gia phân tích. Các
tiêu chuẩn áp dụng chủ yếu: Các TCVN hiện hành
về đất xây dựng, thiết kế và thi công đập đất.
Đối tượng nghiên cứu: Ảnh hưởng của độ chặt
đến hệ số thấm, lực dính và góc ma sát trong của
đất trầm tích lòng sông, sườn tàn tích trong khu
vực xây dựng Hồ Tả Trạch, Hồ Truồi – Thừa Thiên
Huế, Hồ Ngàn Trươi – Hà Tĩnh.
Nguồn gốc đất thí nghiệm: đất lớp 2b bồi tích
thềm sông bậc 1 (aQ), đất lớp 3b pha tàn tích
(deQ) tại các mỏ vật liệu Hồ Tả Trạch – Huế.
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Các nhóm mẫu đất thí nghiệm được chế bị với
độ chặt (hệ số đầm nén Kc) khác nhau tương ứng
với độ ẩm bên nhánh ướt của kết quả đầm
Proctor. Mỗi mẫu có Kc (hoặc dung trọng khô)
tương ứng được thí nghiệm xác định hệ số thấm
Kt, góc ma sát trong  và lực dính C.
Thí nghiệm được tiến hành tại phòng thí
nghiệm tại các phòng Las – XD 151 – Công ty CP
TVXD Thủy Lợi II; Las-XD-320 – Tổng Công ty XD
Thủy Lợi 4; Las-XD220 – Công ty CPTVĐT và XD
Quảng Trị, thực hiện trong các năm 2012÷2013.
Kỷ niệm 55 năm thành lập Đại học Thủy lợi
Hình 2: Tương quan giữa C với Kc
Hình 3: Tương quan giữa  với Kc
4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Kết quả phân tích tương quan độ chặt với các
chỉ tiêu thí nghiệm như sau:
a) Hệ số thấm:
- Đối với đất lớp 2b:
Trường hợp Kc <0.85, khi Kc tăng thì Kt giảm
mạnh tuyến tính;
Trường hợp Kc = (0.85÷1), khi Kc tăng thì Kt
giảm chậm và qui luật không rõ ràng (nếu lựa
chọn qui luật đa thức bậc hai thì mức độ chặt chẽ
tương quan cao nhất cũng chỉ đạt R2 = 0.29). Khi
Kc ≥ 0.95 thì Kt hầu như không giảm nữa, điều này
chứng tỏ vai trò chống thấm của hàm lượng sét
cao trong đất 2b.
- Đối với đất lớp 3b:
Trường hợp Kc <0.85, khi Kc tăng thì Kt giảm
mạnh tuyến tính;
Trường hợp Kc = (0.85÷1), khi Kc tăng thì Kt giảm
theo qui luật đa thức bậc 2, hệ số tương quan R2 =
0.942, được xem là tương quan chặt chẽ.
Khi Kc ≥ 0.95 thì Kt vẫn giảm nhưng không
nhiều, điều này chứng tỏ ảnh hưởng của hàm
lượng hạt sạn trong đất 3b, khác biệt với đất 2b.
Cả hai loại đất 2b và 3b đều cho hệ số thấm
gần như là nhỏ nhất khi Kc ≈ 0.95.
b) Lực dính và góc ma sát trong:
212
- Đối với đất lớp 2b:
Lực dính C tăng tuyến tính với độ chặt Kc , hệ
số tương quan R2 = 0.937, tương quan chặt chẽ.
Góc ma sát trong tăng đồng biến với độ chặt
Kc theo dạng hàm mũ, hệ số tương quan R2 =
0.849, tương quan chặt chẽ.
- Đối với đất lớp 3b:
Lực dính C tăng tuyến tính với độ chặt Kc , hệ
số tương quan R2 = 0.951, tương quan chặt chẽ.
Góc ma sát trong tăng rất nhẹ khi độ chặt Kc
tăng, nhưng qui luật không rõ ràng. Điều này có
thể lý giải ảnh hưởng của hạt thô trong đất 3b.
Các kết quả này phù hợp với kết luận của các
tác giả khác [2].
Một số kiến nghi:
Đất có hàm lượng sét cao ở khu vực nghiên
cứu thường thi công trong điều kiện độ ẩm cao.
Việc giảm độ ẩm là việc làm rất khó khăn, thậm
chí không khả thi do thời tiết khu vực rất ẩm ướt.
Như vậy, cần chọn giải pháp dung hòa về đáp
ứng kỹ thuật với điều kiện thi công. Vì vậy tác giả
kiến nghị lựa chọn độ ẩm thi công đất loại 2b, 3b
như đã nghiên cứu đối với đập đất đồng chất
hoặc khối chống thấm của đập nên chọn độ chặt
Kc =0,95 ứng với độ ẩm nhánh ướt trong thiết kế
và thi công đập sử dụng vật liệu đất lớp 2b, 3b và
 Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2014. ISBN: 978-604-82-1388-6
có thể mở rộng nghiên cứu xem xét cho đất
tương tự. Điều này không mâu thuẫn với các
nghiên của nhiều tác giả những năm gần đây về
đất miền Trung.
Trong các bài tiếp theo tác giả cung cấp kết
quả kiểm tra thấm hiện trường bằng phương
pháp đổ nước trong lỗ khoan cho 2 loại đất trên
khi đắp đất với độ chặt Kc=0,95.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Hồ sơ thiết kế, thi công Hồ Tả Trạch – Thừa
Thiên Huế
[2]. Nguyễn Văn Thơ, Trần Thị Thanh: Sử dụng đất tại
chỗ để đắp đập ở Tây Nguyên, Nam Trung Bộ và
Đông Nam Bộ. NXB Nông Nghiệp (2001).
[3]. Roy Whitlow, cơ học đất, NXB Giáo dục, (1996)
[4]. TCVN 8297:2012 Công trình thủy lợi – Đập đất
– yêu cầu kỹ thuật thi công bằng phương
pháp đầm nén
213
[4]. TCVN 4196:2012, Đất xây dựng - Phương pháp
xác định độ ẩm và độ hút ẩm trong phòng
thí nghiệm
[6]. TCVN 4201:2012, Đất xây dựng - Phương pháp
xác định độ chặt tiêu chuẩn trong phòng
thí nghiệm
[7]. TCVN 8723 : 2012, Đất xây dựng công trình
thủy lợi - Phương pháp xác định hệ số thấm
của đất trong phòng thí nghiệm
[8]. 14 TCN 196 - 2006 Khảo sát địa chất công trình
Thủy lợi - Hướng dẫn phương pháp chỉnh lý
kết quả thí nghiệm mẫu đất.
[9]. Thi công công trình thủy lợi - Vũ Hán 1994, tr.
124-125 . Người dịch: Tống Văn Hăng
[10]. Bài giảng cao học - Công tác đất đá 2013, Lê
Văn Hùng ĐHTL;
[11]. 14TCN 157:2005 Tiêu chuẩn thiết kế đập đất
đầm nén.