Âπτα

HMEPEΣ
KYPIAKH 4 AYΓOYΣTOY 2002

Kø™
 H KA£HMEPINH
E¶TA HMEPE™
KYPIAKH 4 AY°OY™TOY 2002

2-32 A º I E P ø M A
KΩΣ
Tο νησ του Iπποκρτη
Tης °ÂˆÚÁ›·˜ KÔÎÎÔÚÔ‡ - AÏÂ˘Ú¿

Aπ τα ελληνιστικ
στα ρωμαϊκ χρνια
Tης KÒÛÙ· MÔ˘Ú·˙¤ÏË

H αρχαα πρωτεουσα
Tων ¢ËÌ‹ÙÚË MÔÛÓ¿ÎË
EÏ›‰·˜ ™Î¤ÚÏÔ˘

Tο Aσκληπιεο
Tου ¢ËÌ‹ÙÚË MÔÛÓ¿ÎË

H παλαιοχριστιανικ Kως
Tης EÚÛ˘ MÚÔ‡ÛηÚË

Πρωτοβυζαντινο οικισμο
Tης ™ÔÊ›·˜ NÙÈÓÙÈÔ‡ÌË

Bυζαντιν Kως
Tου HÏ›· E. KfiÏÏÈ·

Nετερη Iστορα
Tου B·Û›ÏË X·Ù˙Ë‚·ÛÈÏ›Ԣ

Iταλικ αρχιτεκτονικ
και πολεοδομα
Tης IÔ˘Ï›·˜ K. ¶··Â˘Ù˘¯›Ô˘

Aσφενδιο:
να παραδοσιακ χωρι
Tου M·ÓfiÏË K. X·Ù˙ËÁÈ·ÎÔ˘Ì‹

Συνπαρξη
μσα απ τη διαφορετικτητα
Tης XÚÈÛÙ›Ó·˜ ¶ÂÙÚÔÔ‡ÏÔ˘

H μεταπολεμικ Kως
Tου MÈÏÙÈ¿‰Ë §ÔÁÔı¤ÙË

EÍÒÊ˘ÏÏÔ
AÂÚÔʈÙÔÁÚ·Ê›· Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ Kˆ. Της ° ∂øƒ°ÿ∞˜ K √∫∫Ÿƒ√À –A §∂ÀƒÕ ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ: ÛÙËÓ ∫ˆ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ›¯ÓË
¢È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ, ÙÔ ÂÓÂÙÈÎfi ο- ηÙÔ›ÎËÛ˘ ‹‰Ë ·fi Ù· ‡ÛÙÂÚ· ÓÂÔÏÈıÈο ¯ÚfiÓÈ·
ÛÙÚÔ Î·È Ù· ÂÚ›È· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ·ÁÔ- Καθηγ τριας Αρχαιολογας (ÛËÏÈ¿ ∞ÛÚ˘ ¶¤ÙÚ·˜ ÛÙË ¡∞ ·ÎÙ‹ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡
Ú¿˜. (ʈÙ.: N. K·Û¤Ú˘) στο Πανεπιστ μιο της Αθ νας Î.·., Ù¤ÏË Ù˘ 5˘ Î·È ·Ú¯¤˜ Ù˘ 4˘ ¯ÈÏÈÂÙ›·˜ .Ã.),
ÂÓÒ ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÙ·È Ë Î·ÙÔ›ÎËÛ‹ ÙÔ˘ ‹‰Ë ·fi ÙËÓ
·Ï·ÈfiÙÂÚË ÓÂÔÏÈıÈ΋. ∫·Ù¿ ÙË ÓÂfiÙÂÚË ÓÂÔÏÈıÈ΋

Δ √ ¡∏™π Ù˘ ∫ˆ (¿ÏÏ· ÔÓfiÌ·Ù·: ªÂÚfiË, ¡˘Ì-

Ê·›·, ∫·Ú›˜) Â›Ó·È ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Û ̤ÁÂıÔ˜ ·fi
Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. √È ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ Ô̷Ϥ˜ ·ÎÙ¤˜,
Ù· ¢ÊÔÚfiٷٷ ‰ÈÓ¿ ‰¿ÊË Î·È Ù· ¿ÊıÔÓ· ÓÂÚ¿, Ë
ÚÔÓÔÌȷ΋ ı¤ÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›· Ó·˘ÛÈÏÔ˝· - Ôχ
ÎÔÓÙ¿ ‰ËÏ·‰‹ ÛÙȘ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈΤ˜ ·ÎÙ¤˜, ηٿ Ì‹ÎÔ˜
ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ¤ÏÂ·Ó ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ·ÛÊ·Ï›·˜ Ù· ·Ú¯·›·
ÏÔ›·, ηıÒ˜ Î·È Ë ‡·ÚÍË ·Û‚ÂÛÙfiÏÈıÔ˘ Î·È Ì¿Ú-
Ì·ÚÔ˘, ‹Ù·Ó ÌÂÚÈΤ˜ ·fi ÙȘ ·Ó·Áη›Â˜ ÚÔ¸Ôı¤-
ÛÂȘ ÁÈ· Ó· ÂÍÂÏȯı› Û ÌÂÁ¿ÏÔ Î¤ÓÙÚÔ. øÛÙfiÛÔ, Ë
ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Î·È Â›Û˘ Ôχ ÏÔ‡ÛÈ· ÁÂÈÙÔÓÈ΋ ƒfi-
Yπεθυνη «Eπτ Hμερν»
‰Ô˜ ηٿÊÂÚÓ ¿ÓÙ· Ó· Â›Ó·È Ô ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜,
E§EY£EPIA TPA´OY
·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ∫ˆ.
ÂÔ¯‹, ¿ÓÙˆ˜,
ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘
∫ˆ Èı·Ófiٷٷ
Eπιμλεια αφιερματος
ÂÎÌÂÙ·ÏχÔÓÙ·È ¢∏ª∏Δƒ∏™ ¢∞ª∞™∫√™
ÙË ÓËÛ›‰· °˘·Ï›,
fiÔ˘ ÚfiÛÊ·Ù·
ÂÓÙÔ›ÛıËÎ·Ó ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÂΛӢ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘
Î·È Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ¯·ÏÎÔ‡.
ΔËÓ ÚÒÈÌË ÂÔ¯‹ Ù˘ ¯·ÏÎÔÎÚ·Ù›·˜ (3Ë ¯ÈÏÈÂÙ›·
.Ã.) Ï›Á˜ ÌfiÓÔ ÂӉ›ÍÂȘ ˙ˆ‹˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ ÏfiÊÔ
ÙˆÓ ™ÂÚ·ÁÈÒÓ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·. ∏ ı¤ÛË
·˘Ù‹ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ·ÎÌ‹ ηٿ ÙË Ì¤ÛË Î·È
‡ÛÙÂÚË ÂÔ¯‹ Ù˘ ¯·ÏÎÔÎÚ·Ù›·˜ Ì ÔÈÎÈÛÙÈο Û‡ÓÔ-

2 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
 Tο νησ
του Iπποκρτη

Õ Aποψη του ιωνι-

κο ναο στο
Aσκληπιεο, που
ταν αφιερωμνος
στον ομνυμο θε
και την Yγιεα. Kτ-
στηκε στις αρχς του
3ου αι. π.X. (φωτ.:
N. Kασρης).

Ï· Î·È Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈÎfi ÂÚ›‚ÔÏÔ. ∏ ηÙÔ›ÎËÛË Â‰Ò ı·
ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ·‰È¿ÏÂÈÙ· Ò˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¯·˚ÎÔ‡˜
Î·È ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ¯ÚfiÓÔ˘˜. ∞ÏÏ¿ Î·È Û ¿ÏϘ ı¤ÛÂȘ
˘¿Ú¯ÂÈ Î·ÙÔ›ÎËÛË Î·Ù¿ ÙË Ì¤ÛË ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¯·ÏÎÔ‡
- ∞Ì·ÓÈÔ‡, ¶˘Ï› (·Ú¯. ¶¤ÏË) –Î·È ‚¤‚·È· ÛÙË Ì˘ÎË-
Ó·˚΋ ÂÔ¯‹– ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ ™ÂÚ·ÁÈÒÓ, ÛÙËÓ ¶¤-
ÏË, ÙËÓ ∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·, ÙËÓ ·Ú¯·›· ∞Ï¿Û·ÚÓ· (ÛËÌ.
∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ·), ÙË ÛËÏÈ¿ Ù˘ AÛÚ˘ ¶¤ÙÚ·˜, ÛÙȘ
ı¤ÛÂȘ ∂Ï·ÈÒÓ·˜ Î·È §·Áο‰· ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹
ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·, fiÔ˘ ·Ó·ÛοÊËÎ·Ó ÔÏÏÔ› Ù¿ÊÔÈ ÌÂ
ÏÔ‡ÛÈ· ÎÂÚ·ÌÈο Â˘Ú‹Ì·Ù·. π‰È·›ÙÂÚ· ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋
ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÌ‹ Ù˘ ∫ˆ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë Û˘ÌÌÂ-
ÙÔ¯‹ Ù˘ Ì·˙› Ì ٷ Á‡Úˆ ÓËÛÈ¿ Ì ÙÚÈ¿ÓÙ· ÏÔ›·
ÛÙÔÓ ΔÚˆÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ.
∞fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡ÓÙ·È ˆ˜
·Ï·ÈfiÙ·ÙÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ∫ˆ ÔÈ ÚÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ηٷ-
ÁˆÁ‹˜ ¶ÂÏ·ÛÁÔ›, ∫¿Ú˜, §¤ÏÂÁ˜, ·ÎfiÌ· Î·È ºÔ›ÓÈ-
Θ, fï˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ηٿÏÔÈ· Ô˘ Ó· ÂȂ‚·È-
ÒÓÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ Ó·
ÂÓÙÔÈÛıÔ‡Ó Î·È ÌfiÓÔ Î¿ÔÈ· ÙÔˆÓ‡ÌÈ· Ê·›ÓÂÙ·È
Ó· ÙȘ ÂÓÈÛ¯‡Ô˘Ó.
πÛÙÔÚÈÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ
°ÂˆÌÂÙÚÈ΋ ∂Ô¯‹: Ì ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ÛÈ-
‰‹ÚÔ˘ (1Ë .Ã. ¯ÈÏÈÂÙ›·) ¢ˆÚÈ›˜, Èı·Ófiٷٷ ·fi ÙËÓ
∞ÚÁÔÏ›‰·, ÂÁηı›ÛÙ·ÓÙ·È ÛÙËÓ ∫ˆ, ˆÛÙfiÛÔ Ë ÈˆÓÈ΋
ÂÈÚÚÔ‹ ·fi Ù· ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈο ȈÓÈο ΤÓÙÚ· Â›Ó·È ÂÌ-
Ê·Ó‹˜ ÛÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË. √ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÙˆÓ
™ÂÚ·ÁÈÒÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ
ÙÔ˘ ÏfiÊÔ˘, ÂÓÒ Ù· ÓÂÎÚÔÙ·Ê›· ·ÏÒÓÔÓÙ·È Ï›ÁÔ Ì·-
ÎÚ‡ÙÂÚ· ·fi ·˘ÙfiÓ. ∂ÁηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÁˆÌÂÙÚÈÎÒÓ
¯ÚfiÓˆÓ Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È Á‡Úˆ ÛÙÔ 850 .Ã. Î·È ÛÙËÓ Â-
ÚÈÔ¯‹ Ù˘ ∞ÛÙ˘¿Ï·È·˜, Ù˘ ·Ï·È¿˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜
Ù˘ ∫ˆ. °ÂˆÌÂÙÚÈΤ˜ ٷʤ˜ Î·È ÎÂÚ·ÌÈ΋ Ù˘ ›‰È·˜
ÂÔ¯‹˜ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› Â›Û˘ ÛÙËÓ ∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ· ηÈ
ÛÙËÓ ∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ·, ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ
ÛÙË Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÁÈ· ÙË ‰È·Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ∏Ú·-
ÎÏ‹ Ì ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ∫ˆ ∂˘Ú‡˘ÏÔ Î·È ÂÓ Ù¤ÏÂÈ ÙÔÓ
Á¿ÌÔ ÙÔ˘ ‰ˆÚÈÎÔ‡ ‹Úˆ· Ì ÙËÓ ÎfiÚË ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿, ̇-
ıÔ˜ Ô˘ ·˯› ÙË Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË ÙˆÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚˆÓ Î·-
ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì ÙÔ˘˜ ÓÂÔ·Êȯı¤ÓÙ˜ ¢ˆÚÈ›˜.
™ÙÔÓ ·ÔÈÎÈÛÌfi ¿ÓÙˆ˜ ÛÙË ¢‡ÛË Ë ∫ˆ˜ ‰ÂÓ Ê·›ÓÂ-
Ù·È Ó· ¤·ÈÍ ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÓÂÚÁfi ÚfiÏÔ.
∞Ú¯·˚ÎÔ› ÃÚfiÓÔÈ: ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ Ë ∫ˆ˜ ·ÔÙÂÏ›
¤Ó· ·fi Ù· ¤ÍÈ Ì¤ÏË Ù˘ ‰ˆÚÈ΋˜ ÂÍ¿ÔÏ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ
ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ ÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ ÛÙÔ
·ÎÚˆÙ‹ÚÈÔ ΔÚÈfiÈÔ Ù˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋˜
·ÎÙ‹˜. øÛÙfiÛÔ, Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹
–ÙÔÓ 7Ô Î·È 6Ô ·È. .Ã.– ‰ÂÓ Â›Ó·È ÍÂοı·ÚÔ˜, ·ÊÔ‡ ÔÈ
ÊÈÏÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Â›Ó·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ˜,
ÂÓÒ ÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË ÌÂÏÂÙËı›
Î·È ·ÍÈÔÏÔÁËı› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο. ™ÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÛËÌÂ-
ÚÈÓ‹˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ Ô R. Herzog, Ô ÚÒÙÔ˜ Û˘ÛÙË-
Ì·ÙÈÎfi˜ ·Ó·Ûηʤ·˜ Ù˘ ∫ˆ ·Ó¤Ûη„ ·Ú¯·˚Îfi ÈÂÚfi
Ù˘ ¢‹ÌËÙÚ·˜, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÎ¿Ï˘„ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·
Ë ÚfiˆÚ· ÂÎÏÈÔ‡Û· ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ Ã. ∫¿ÓÙ˙È· ÌÓË-

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 3
 Õ Aποψη του αιθρου του Aρχαιολογικο Mου-
σεου στην Kω. Στο δπεδο, ψηφιδωτ παρστα-
ση με τον μθο της φιξης του Aσκληπιο στο
ÌÂÈ·Îfi Ó·fi Ù˘ ¢‹ÌËÙÚ·˜. AÏÏÔ
H Kˆ˜ ·fi ¤Ó· Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ·Ú¯·˚ÎÒÓ Ï·-
ÙÚ¢ÙÈÎÒÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ ¤¯ÂÈ ¤ÚıÂÈ
Ù· ÚÔ˚ÛÙÔÚÈο ÛÙÔ Êˆ˜ ÛÙÔÓ Û˘ÓÔÈÎÈÛÌfi «∏Ú·-
ÎÏ‹˜» ÛÙ· ÓfiÙÈ· Ù˘ fiÏ˘, ÂÓÒ
¤ˆ˜ Ù· ‡ÛÙÂÚ· ÔÈÎÈÛÌfi˜, ÙˆÓ ·Ú¯·˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ,
·Ó Î·È ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˘ ¤ÎÙ·Û˘,
ڈ̷˚ο ¯ÚfiÓÈ· ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È Î·È ·˘Ùfi˜ ÛÙÔÓ ÏfiÊÔ
ÙˆÓ ™ÂÚ·ÁÈÒÓ. ¶ÚÔ˜ Ù· Ù¤ÏË Ù˘
·Ú¯·˚΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ë ∫ˆ˜ Èı·-
Ófiٷٷ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÂÚ-
ÛÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹ Ô˘ ¢ÓÔÔ‡ÛÂ Ù˘Ú·ÓÓÈ-
ο ÊÈÏÔÂÚÛÈο ηıÂÛÙÒÙ·, ‹Ú ̤-
ÚÔ˜ ÛÙËÓ ÂÚÛÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ηٿ
Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È.
.Ã., ·ÏÏ¿ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ
4 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
νησ (φωτ.: Iακ. Xατζησταρου).
¤ÁÈÓ ̤ÏÔ˜ Ù˘ ∞ã ∞ıËÓ·˚΋˜ ™˘ÌÌ·-
¯›·˜ (478 .Ã.).
∫Ï·ÛÈÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ: Ë Î·ÙÔ›ÎËÛË ÛÙË
ı¤ÛË ™ÂÚ¿ÁÈ· ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ̤¯ÚÈ Î·È
ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Ù˘ Ó¤·˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡, Ù˘ fiÏ˘ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ∫ˆ˜,
‡ÛÙÂÚ· ·fi ÛÙ¿ÛË ÙÔ 366 .Ã., fiÔ˘
Î·È Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÓËÛÈ-
Ô‡. ΔÔ ·Ï·Èfi fiÓÔÌ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ fiÏ˘
ÙˆÓ ÚÒÈÌˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ‹Ù·Ó
Èı·Ófiٷٷ ∫ˆ˜ ªÂÚÔ›˜ – ·fi ÙËÓ
ÔÓÔÌ·Û›· ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ÔÈÎÈÛÙÒÓ Ù˘
∫ˆ, ÙÔ˘˜ ª¤ÚÔ˜, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ
ÁÚ·Ù¤˜ ËÁ¤˜. ∞˘Ù‹Ó ÙËÓ fiÏË Ê·›ÓÂ-
Ù·È fiÙÈ Î·Ù¤ÛÙÚÂ„Â Ô ™·ÚÙÈ¿Ù˘ Ó·‡-
·Ú¯Ô˜ ∞ÛÙ‡Ô¯Ô˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¶Â-
ÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘, fiÙ·Ó ÙË
‚ڋΠÛÙÔ Ï¢Úfi ÙˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ ·ÏÏ¿
ÂÍ·ÛıÂÓË̤ÓË ·fi ÙÔÓ ÊÔ‚ÂÚfi ÛÂÈÛÌfi
ÙÔ˘ 412 .Ã. ΔËÓ ›‰È· fiÏË Ô¯‡ÚˆÛ Ô
∞ÏÎÈ‚È¿‰Ë˜ Ì ÈÛ¯˘Úfi Ù›¯Ô˜, ÙÔ˘ ÔÔ›-
Ô˘ ÛÒ˙ÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· ¤Ó· ÙÌ‹Ì· ηٿ ÙÔ
ÂfiÌÂÓÔ ¤ÙÔ˜ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÔϤÌÔ˘.
øÛÙfiÛÔ, Ì›· ¿ÏÏË fiÏË Ì ÙÔ fiÓÔÌ·
∫ˆ˜ ∞ÛÙ˘¿Ï·È· Èı·ÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÌÂ
ÈÛ¯˘Ú¿ ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· fiÙÈ ‹Ù·Ó Ë Úˆ-
ÙÂ‡Ô˘Û· Ù˘ ∫ˆ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘
Û˘ÓÔÈÎÈÛÌÔ‡. ∏ fiÏË ·˘Ù‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È
ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ∫ÂÊ¿ÏÔ˘,
ÛÙÔ ¡∞ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Î·È ·Ó‹Î ÛÂ
¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ¤ÍÈ ·Ú¯·›Ô˘˜ ‰‹ÌÔ˘˜ Ù˘
∫ˆ, ÙÔÓ ¢‹ÌÔ ÙˆÓ πÛıÌȈÙÒÓ. √ ·Ó¿Ú-
¯·ÈÔ˜ ‰‹ÌÔ˜ ÙˆÓ πÛıÌȈÙÒÓ ˘‹ÚÍ Ë
·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ ÙˆÓ ∞ÛÎÏËÈ·‰ÒÓ,
ÙˆÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎÒ ‰ÈηÈÒÌ·ÙÈ ÁÈ·ÙÚÒÓ
Ù˘ ∫ˆ, ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ηٷÁfiÙ·Ó
Î·È Ô ıÂÌÂÏȈً˜ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ·ÓÙÈ-
Ï‹„ÂˆÓ ÁÈ· ÙËÓ È·ÙÚÈ΋, Ô ÂÚ›ÊËÌÔ˜
πÔÎÚ¿Ù˘ (460-370 .Ã.).
ΔË ı¤ÛË Ù˘ ·Ï·È¿˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜
Ì·ÚÙ˘Ú› ÌÓËÌÂÈ·Îfi˜ Ó·fi˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È.
.Ã., Èı·Ófiٷٷ Ù˘ ı¿˜ ¢‹ÌËÙÚ·˜,
Ô˘ ·Ó¤Ûη„Â Ô R. Herzog οو ·fi
Ùo ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ ¶·Ï·-
ÙÈ·Ó‹˜ Û ı¤ÛË ÎÔÓÙ¿ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË
∫¤Ê·ÏÔ. ∞ÏÏ· ÌÓËÌÂȷο Ï›„·Ó· Ô˘
‚Ú¤ıËÎ·Ó Â›Û˘ ÛÙËÓ ›‰È· ÂÚÈÔ¯‹
·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÂ Ó·fi Èı·ÓfiÓ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏË-
ÈÔ‡. ∂ÓÙ˘ˆÛÈ·ÎfiÙÂÚ· fï˜ Â›Ó·È Ù·
ηٿÏÔÈ· ‰ˆÚÈÎÔ‡ Ó·Ô‡ –Èı·ÓfiÓ
Ù˘ √ÌfiÓÔÈ·˜– Î·È ı¿ÙÚÔ˘ ÙˆÓ ÂÏÏË-
ÓÈÛÙÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÛÂ
Û¯ÂÙÈο ηϋ ηٿÛÙ·ÛË Ì¤Û· Û ÎÔ-
ÓÙÈÓ‹ Î·Ù¿Ê˘ÙË Î·È Âȉ˘ÏÏȷ΋ ÙÔÔ-
ıÂÛ›·. ∂ÈϤÔÓ, ÛÙÔ˘˜ Úfiԉ˜ ÙÔ˘
ÏfiÊÔ˘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ ¶·Ï·ÙÈ·Ó‹˜
ÛÒ˙ÂÙ·È ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÔ‡
ÌÓËÌÂÈ·ÎÔ‡ ·Ó·ÏËÌÌ·ÙÈÎÔ‡ ÙÔ›¯Ô˘
Ô˘ ÙÔÓ ÂÚȤ‚·ÏÂ. º·›ÓÂÙ·È ÏÔÈfiÓ
fiÙÈ Î·È ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ Û˘ÓÔÈÎÈÛÌfi ηÈ
ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Ù˘ Ó¤·˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. .Ã., Ô
·Ï·ÈfiÙ·ÙÔ˜ Î·È ÚÒÙÔ˜ ·fi Ï·ÙÚ¢-
ÙÈ΋ ¿Ô„Ë ¢‹ÌÔ˜ ÙˆÓ πÛıÌȈÙÒÓ
ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ‰È·ÙËÚ› ÙËÓ ·›ÁÏË
ÙÔ˘ ·Ó¿Ú¯·ÈÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ÙfiÔ˘.
EÓ· ¿ÏÏÔ ÈÂÚfi ΤÓÙÚÔ, fiÔ˘ Ì·ÚÙ˘-
ÚÂ›Ù·È Û·ÊÒ˜ ·fi Ù· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο Ï›-
„·Ó· Ï·ÙÚ›· ηٿ ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ Î·È ÙËÓ
ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÔ¯‹, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÎÔÓÙ¿
ÛÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ¶˘Ï›, ÙËÓ ·Ú¯·›· ¶¤ÏË,
ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÂÚ›Ô˘ Ù˘ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ·˜ ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡. ™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú¯·È-
ÔÏÔÁÈο ηٿÏÔÈ· ‹‰Ë ·fi ÙË Ì¤ÛË
ÂÔ¯‹ Ù˘ ¯·ÏÎÔÎÚ·Ù›·˜ (2Ë ¯ÈÏÈÂÙ›·
.Ã.), ÂÓÒ ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ÙÔ ˆÚ·Èfi-
Ù·ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi οÛÙÚÔ Ì ÙȘ ·Ó¤-
ÌÔÚʘ ÂÎÎÏËۛ˜ Î·È Ù· ÂÚ›È· ÛÙÔ
¶·Ï·Èfi ¶˘Ï›. ∂‰Ò, ÛÙË ı¤ÛË ∫˘·Ú›ÛÛÈ
ÙÔ˘ ∞Ì·ÓÈÔ‡, ÛÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ¢‹ÌÔ ÙˆÓ
∞ÏÂÓÙ›ˆÓ, ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ì¿Ï-
ÏÔÓ ‹Ù·Ó Ë fiÏË AÏÂȘ, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÈÂÚfi
Ô˘ ·Ó·ÛοÊËΠ·fi ÙÔÓ L. Laurenzi
ÙÔ 1929. ΔÔ ·ÁÚÔÙÈÎfi ·˘Ùfi, Î·È ›Ûˆ˜ ÔÈ-
ÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi, ÈÂÚfi fiÚÈ˙ ¤Ó·˜ Ù·ÂÈÓfi˜
ÂÚ›‚ÔÏÔ˜ Ô˘ ÂÚȤÎÏÂÈ ÌÈÎÚfi ÙÂÙÚ¿-
ÁˆÓÔ Ó·fi, ‚ˆÌfi Î·È Ù¤ÛÛÂÚȘ ‚fiıÚÔ˘˜
·Ó·ıËÌ¿ÙˆÓ. ΔÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ fiψÓ
‹Ù·Ó ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÔÎÙÒ ·Á·ÏÌ·Ù›ˆÓ Ù˘
¢‹ÌËÙÚ·˜, Ù˘ ∫fiÚ˘ Î·È ÙÔ˘ A‰Ë. ÃÚÔ-
ÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 5Ô˘ ¤ˆ˜
Î·È ÙÔÓ 3Ô ·È. .Ã. Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Â˘-
Û‚‹ ·ÊÈÂÚÒÌ·Ù· ΢ڛˆ˜ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘
˘ËÚ¤ÙËÛ·Ó Â‰Ò ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ˆ˜ ȤÚÂȘ.
EÓ· ·ÚfiÌÔÈÔ ÈÂÚfi ¢‹ÌËÙÚ·˜ ˘‹Ú¯Â
Î·È ÛÙÔÓ ¢‹ÌÔ ÙˆÓ πȈÙÒÓ ÛÙÔ Î¤-
ÓÙÚÔ ÂÚ›Ô˘ Ù˘ ‰˘ÙÈ΋˜ ·ÎÙ‹˜ Ù˘ ∫ˆ
ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ∞Á. °ÂˆÚÁ›Ô˘
ÙÔ˘ §Â˝˙Ô˘ ‹ §Ë˝˙Ô˘. ™ÙÔÓ ›‰ÈÔ ‰‹ÌÔ
Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È Â›Û˘ Ï·ÙÚ›· Ù˘ HÚ·˜
Î·È ÙÔ˘ ¶¿Ó·. AÏϘ ·ÍÈfiÏÔÁ˜ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi-
‰Ô˘ ·fi ÙËÓ ∫ˆ ‰ÂÓ ÛÒ˙ÔÓÙ·È, ÂÎÙfi˜
·fi ÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·, ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· Á›-
ÓÂÙ·È Í¯ˆÚÈÛÙ¿ ÏfiÁÔ˜ ͯˆÚÈÛÙ¿ ÛÂ
·˘Ùfi ÙÔ ·ÊȤڈ̷.
∂ÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ
™ËÌ·ÓÙÈÎfiٷ٘ ·ÓÙ›ıÂÙ· Â›Ó·È ÔÈ Ì·Ú-
Ù˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô
ÛÙÔ ÓËÛ›, Ô˘ Â›Ó·È Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ÌÂ-
Á¿Ï˘ ·ÎÌ‹˜ ÙÔ˘. ªÂÙ¿ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË
ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ ‚·ÛÈÏ›ˆÓ ÙÔ ÓËÛ›
ı· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË Ì ÙÔ˘˜
¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘˜ Ù˘ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘ –Ô ¶ÙÔÏÂ-
Ì·›Ô˜ μ’ Ô ºÈÏ¿‰ÂÏÊÔ˜ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ
ÛÙËÓ ∫ˆ– ηٿ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‰È¿ÛÙË-
Ì· Ù˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜ (331-30
Ô˘ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó –ÙÔ˘ ¢›· ηÈ
Ù˘ ∞ıËÓ¿˜, Ù˘ ∞ÚÙ¤ÌȉԘ, §ËÙÔ‡˜,
∂ÛÙ›·˜, ¢ÈÔÛÎÔ‡ÚˆÓ, ∂οÙ˘, ∞ÊÚÔ‰›-
Ù˘, ∂ÚÌ‹– Ì ÔÏÏ·Ϥ˜ ȉÈfiÙËÙ˜
Î·È Èı·ÓfiÓ Û Í¯ˆÚÈÛÙ¿ Ï·ÙÚ¢ÙÈο
ÎÙ›ÚÈ· Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÔÎ·Ï˘Êı›
·ÎfiÌË, Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È Â›Û˘ ·fi ÔÏ-
Ϥ˜ ÂÈÁڷʤ˜. øÛÙfiÛÔ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌË
ÂÓÙÔÈÛı› Ô ·ÓÙ›ÛÙÔȯԘ ÔÈÎÈÛÌfi˜ Õ O πρσφατα
Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ- ανασκαμμνος
¯‹, ·ÊÔ‡ Î·È ÂÈه̂ȷ ÌÓËÌ›· ÚÔ- νας στην Kαρ-
¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¯ÒÚÔ δμαινα (αρχ.
Î·È ‚Ú¤ıËÎ·Ó Û ‰Â‡ÙÂÚË ¯Ú‹ÛË ÛÙÔ Aλσαρνα). E-
ÈÂÚfi ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ. ναι ολκληρος
ªÂÁ·ÏÔÚÂ¤˜ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi Ù·ÊÈ- απ μρμαρο
Îfi ÎÙ›ÛÌ· ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ και χρονολογε-
ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ¶˘Ï›, ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙËÓ Ù·- ται στον 3ο αι.
Ê‹ Î·È Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ ‹Úˆ· ÷Ú̇ÏÔ˘ π.X.
Î·È ÙˆÓ ·ÔÁfiÓˆÓ ÙÔ˘, ÙÔ Ã·Ú̇ÏÂÈ-
ÔÓ, ·ÏÏ¿ ȉȷ›ÙÂÚ· Ë ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÙˆÓ
Ï·ÌÚÒÓ ÎÙÈÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈ›Ԣ
Î·È Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜, Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÙËÓ
ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Â˘Ì¿ÚÂÈ· ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ
Ù˘ ∫ˆ ηٿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô.
∏ ÁˆÚÁ›· Î·È Ë ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·, ÙÔ
ÂÌfiÚÈÔ ÙÔ˘ Έ·ÎÔ‡ ÎÚ·ÛÈÔ‡ Î·È ÙˆÓ
·Ú·¯ÓÔ˛Ê·ÓÙˆÓ ÌÂٷ͈ÙÒÓ ˘Ê·ÛÌ¿-
ÙˆÓ –ÙˆÓ Îˆ·ÎÒÓ ÂÛı‹ÙˆÓ Ô˘ ‹Ù·Ó
ÂÚÈ˙‹ÙËÙ˜ ̤¯ÚÈ Î·È ÛÙȘ ÈÙ·ÏÈΤ˜
.Ã.) Î·È ÛÂ Û˘ÌÌ·¯›· Ì ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂ- fiÏÂȘ– ÙÔ ·ÛʷϤ˜ ÏÈÌ¿ÓÈ Ù˘ Ó¤·˜ P Eλληνιστικ ανγλυφο Hρακλ. Σμ-
ÚÔ ÂÌÔÚÈÎfi ΤÓÙÚÔ ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ·˘- ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜, Ë ÂÚ›ÊËÌË È·ÙÚÈ΋ φωνα με τον μθο, ο ρωας παντρετηκε
ÙÒÓ, ÙË ÁÂÈÙÔÓÈ΋ ƒfi‰Ô. ™ÙÂÓ¤˜ Î·È ÊÈ- Û¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡ ÎÔÓÙ¿ την κρη του βασιλι της Kω, Eυρπυλου,
ÏÈΤ˜ Â›Ó·È ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ Ù˘ Î·È Ì ÙÔ ‚·- ÛÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· Ì ÙËÓ Î·ıÈÂڈ̤- μθος που απηχε τη συμφιλιωτικ προ-
Û›ÏÂÈÔ Ù˘ ¶ÂÚÁ¿ÌÔ˘ ÙÔÓ 2Ô ·È. .Ã. ÓË ·fi ÙÔ 242 .Ã. ·Û˘Ï›· ÙÔ˘ Î·È ÙȘ σπθεια των παλαιτερων κατοκων του
H‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·›- Ï·ÌÚ¤˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓȘ ·Ó¿ ÂÓÙ·ÂÙ›· νησιο με τους νεοαφιχθντες Δωριες.
ÁÏË Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÁÈÔÚÙ¤˜, Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ÛÙËÓ ·ÎÌ‹ Î·È Kως, Aρχαιολογικ Mουσεο (φωτ.: Iακ.
Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÂÈ Ù· ÈÂÚ¿ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ÙˆÓ
πÛıÌȈÙÒÓ ÛÙËÓ ÂÚÔ¯‹ Ù˘ ÛËÌÂÚÈ-
Ó‹˜ ∫ÂÊ¿ÏÔ˘. ΔÔ ›‰ÈÔ Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È Î·È
ÁÈ· ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ·fi ÙË Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋
¿Ô„Ë Û ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· ¢‹ÌÔ Ù˘
∫ˆ, ÙÔÓ ¢‹ÌÔ ÙˆÓ ∞Ï·Û·ÚÓÈÙÒÓ, ÛÙÔ
̤ÛÔ ÂÚ›Ô˘ Ù˘ ¡ ·ÎÙ‹˜ Ù˘ ∫ˆ.
™ÙÔÓ ‰‹ÌÔ ·˘Ùfi Ï·ÙÚ¢fiÙ·Ó Ô ∞fiÏ-
ψӷ˜ ¶‡ı·ÈÔ˜ Ì·˙› Ì ÙÔÓ ∏Ú·ÎÏ‹ ÛÂ
Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÈÂÚfi Ô˘ ·Ó·ÛοÙÂ-
Ù·È ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂηÂٛ˜ ·fi ÙÔ
¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ. ∏ Ï·ÙÚ›· ÛÙÔ
ÈÂÚfi ·˘Ùfi ·Ó¿ÁÂÙ·È ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ò˜
ÙÔ˘˜ ‡ÛÙÂÚÔ˘˜ ÁˆÌÂÙÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜,
ÂÓÒ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ˙ˆ‹
ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È Î·Ù¿ ÙË Ì˘ÎËÓ·˚΋
ÂÔ¯‹. ∏ ·ÎÌ‹ ÙÔ˘ ¿ÓÙˆ˜ Û˘Ì›ÙÂÈ
Ì ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÔ¯‹, ÂÓÒ Î·È Î·-
Ù¿ ÙË ÚˆÌ·˚΋ ÂÚ›Ô‰Ô Î·ıÈÂÚÒÓÂÙ·È
Â‰Ò ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ Ï·ÙÚ›·. ¡·fi˜
ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. .Ã., ˘ÛÙÂÚÔÂÏ-
ÏËÓÈÛÙÈÎfi ÎÙ›ÚÈÔ ÌÓËÌÂÈ·ÎÒÓ ‰È·ÛÙ¿-
ÛÂˆÓ –ÔÏfiÎÏËÚÔ ·fi Ì¿ÚÌ·ÚÔ– ÛÙÔ-
¤˜, ‚ˆÌfi˜ Î·È ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ˜ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈÎfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ Ô˘ ÎÙ›ÛıËΠ¿-
Óˆ ÛÙÔ ÈÂÚfi ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ηÈ
ÙÔÓ Ì·Ú·ÛÌfi ÙÔ˘ Èı·ÓfiÓ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘
ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÛÂÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ 139 Ì.Ã., ·Ú¯·›Ô
ı¤·ÙÚÔ, ÂÈÁڷʤ˜ ÙˆÓ ÚˆÌ·˚ÎÒÓ ¯Úfi-
ÓˆÓ Î·È Ï›„·Ó· ڈ̷˚ÎÔ‡ ΢ÎÏÈÎÔ‡
ÎÙÈÚ›Ô˘ Ô˘ ·Ó¤Ûη„Â Ô R. Herzog, È-
ÛÙÔÔÈÔ‡Ó ÙË ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯Ò-
ÚÔ˘ Ô˘ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚ‹ Î·È ·fi Ù· Λ-
ÌÂÓ· ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ Ô˘ ‚Ú¤-
ıËÎ·Ó Â‰Ò. ∏ Ï·ÙÚ›· ÂÓfi˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘
·ÚÈıÌÔ‡ ıÂÔÙ‹ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÒÓ ·fi ‰ˆ-
ÚÈο Î·È ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈο ΤÓÙÚ· Î·È ·fi
¿ÏÏ· ÈÂÚ¿ Ù˘ ∫ˆ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô
Ê‹ÌË Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ¶·Ú¿- Xατζησταρου).
ÁÔÓÙ·˜ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜ Î·È Â˘ËÌÂÚ›·˜
ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ˘‹ÚÍÂ Ë Û¿ÓÈ· Û˘ÌÌÂÙÔ-
¯‹ ÙÔ˘ Û ÔÏÂÌÈΤ˜ Û˘ÚÚ¿ÍÂȘ ηı’
fiÏË ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·.
∂Ô¯‹ Ù˘ ƒˆÌ·ÈÔÎÚ·Ù›·˜: ÌÔÏÔÓfiÙÈ
Ë ∫ˆ˜ ÂÓۈ̷ÙÒıËΠÙfiÙ ÛÙËÓ Â·Ú-
¯›· Ù˘ ∞Û›·˜ Î·È ˘Ô¯ÚÂÒıËΠӷ η-
Ù·‚¿ÏÂÈ ˘„ËÏÔ‡˜ ÊfiÚÔ˘˜ ÛÙË ƒÒÌË,
ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ӷ ¢ËÌÂÚ› Î·È Ó· ‰È·-
ÙËÚ› ÙËÓ È·ÙÚÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛ‹ Ù˘. ¢È¿-
ÛËÌÔÈ ÁÈ·ÙÚÔ› Ù˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó·
ÌÂٷηÏÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ·ÚÔ¯‹ È·ÙÚÈ΋˜
‚Ô‹ıÂÈ·˜ ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙË ƒÒÌË, fiˆ˜
Û˘Ó¤‚·ÈÓ ηٿ ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜
¯ÚfiÓÔ˘˜, ÔfiÙ ¯¿ÚË Û ∫ÒÔ˘˜ ÁÈ·-
ÙÚÔ‡˜ Ô˘ ÚÔÛÎÏ‹ıËÎ·Ó Û ‰È¿ÊÔÚ˜
ÂÏÏËÓÈΤ˜ fiÏÂȘ Î·È ÚˆÙ‡ԢÛ˜ ÂÏ-
ÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ ‚·ÛÈÏ›ˆÓ, Ù¤ıËÎ·Ó ÔÈ ‚¿-
ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜ ¢-
Ú‡ÙÂÚ· ÌÂ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÙÂÚË ÙËÓ
ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜ ÙˆÓ ¶ÙÔ-
ÏÂÌ·›ˆÓ. ΔÔÓ 1Ô ·È. Ì.Ã. Ô ‰È¿ÛËÌÔ˜
∫ÒÔ˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ °¿ÈÔ˜ ™ÙÂÚÙ›ÓÈÔ˜ •ÂÓÔ-
ÊÒÓ ı· Á›ÓÂÈ Ô ÚÔÛˆÈÎfi˜ ÁÈ·ÙÚfi˜
ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ∫Ï·˘‰›Ô˘, ı· ·Ó¤Ï-
ıÂÈ Û Ôχ ˘„ËÏ¿ ·ÍÈÒÌ·Ù· Î·È ı· ›-
Ó·È Ë ·ÈÙ›· Ù˘ ··ÏÏ·Á‹˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡
·fi ÙË ÊÔÚÔÏÔÁ›·, ¯¿ÚË ÛÙËÓ Â‡ÓÔÈ·
ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ÁÈ·ÙÚfi ÙÔ˘.
∫·Ù·ÛÙÚÔÊÈÎÔ› ÛÂÈÛÌÔ› Î·È ÔÈ ÁÂÓÈ-
ÎfiÙÂÚ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·Ó·Î·-
ٷٿÍÂȘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙ·‰È·Î¿ ÛÙËÓ ·-
Ú·ÎÌ‹ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ηٿ ÙËÓ ‡ÛÙÂÚË
·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ·Ó Î·È Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘
¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ ¤‰ˆÛ ÌÈ· Ó¤· ÒıËÛË
ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ηٿ ÙÔÓ 5Ô Î·È
6Ô ·È. Ì.Ã.
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 5
 Aπ τα ελληνιστικ

Tου Kfl™Δ∞ M¶√Àƒ∞∑Œ§∏
Kαθηγητ Aρχαας Iστορας
στο Πανεπιστ μιο Aθηνν

M Œ™∞ ™Δ√ ¶§√⁄™π√ Û ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ Ê¿ÛÂȘ

Î·È ÛÙÔȯ›· Û‡ÓÔÏÔ Ù˘ IÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ Kˆ
·fi Ù· ·Ú¯·›· ¯ÚfiÓÈ· ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, ÌÈ· ȉÈ-
·›ÙÂÚ· ·ÍÈfiÏÔÁË ı¤ÛË Î·Ù¤¯ÂÈ ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ‚·ıÌÈ·›-
·˜ ÌÂÙ¿‚·Û˘ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÛËÌ·ÓÙÈ΋˜ ÓËÛÈÒÙÈ΢ fi-
ψ˜ ÙÔ˘ AÓ·ÙÔÏÈÎÔ‡ AÈÁ·›Ô˘ ·fi ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎfi
ÛÙÔ ÚˆÌ·˚Îfi ÎfiÛÌÔ Î·È Ù˘ ‚·ıÌÈ·›·˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ηÈ
ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÂÓۈ̿وۋ˜ Ù˘ ÛÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi Ù˘
ڈ̷˚΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. I‰›ˆ˜ ÔÈ ÔÏϤ˜ ·ÏÈfiÙÂÚ·
Î·È ÚfiÛÊ·Ù· ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤Ó˜ ÂÈÁڷʤ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡
ʈٛ˙Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Ï¢ڤ˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘
ÛÙËÓ ·Ú·¿Óˆ ÂÚ›Ô‰Ô Î·È ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÌÈ· ÏËÚ¤-
ÛÙÂÚË ÁÂÓÈ΋ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˘ ÂͤÏÈ͢, ·Ú¿
Ù· ÎÂÓ¿ Î·È Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó.
M¤Û· ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡ Îfi-
ÛÌÔ˘ (323–30 .X.) Ë Kˆ˜ Â˘Ù‡¯ËÛ ӷ Û˘Ó‰Âı›
ÛÙ·ıÂÚ¿ ·ÏÏ¿ fi¯È ÌÂȈÙÈο (ˆ˜ Û‚·ÛÙfi˜ Û‡ÌÌ·¯Ô˜
Î·È fi¯È ˆ˜ ˘ÔÙÂÏ‹˜) Ì ÙË ÌÂÁ¿ÏË Ó·˘ÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË
Ù˘ ÙÔÏÂÌ·˚΋˜ AÈÁ‡ÙÔ˘. MÈ· ·ÍÈfiÏÔÁË ÚÔÛˆÈ-
΋ Ù˘¯‹ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ‹Ù·Ó fiÙÈ Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜
ıÂÌÂÏȈً˜ ÙÔ˘ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜
Bã ºÈÏ¿‰ÂÏÊÔ˜, ›¯Â ÁÂÓÓËı› ÙÔ 308 ÛÙËÓ Kˆ, ηٿ
ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ
ÂÁηı›‰Ú˘ÛË Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ·ÈÁ·È·Îfi ¯Ò-
ÚÔ. H ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ· ÙÔ˘ ºÈÏ·‰¤ÏÊÔ˘ ÊÚfiÓÙÈÛ ÏÔÈfiÓ
Î·È ¤Ù˘¯Â Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ Ù˘ ·˘ÙÔ-
ÓÔÌ›· ΢ڛˆ˜ ˘fi ÙËÓ ÚÔÛٷ٢ÙÈ΋ ÛÎÈ¿ ÙˆÓ ¶ÙÔ-
ÏÂÌ·›ˆÓ, fiÛÔ ÂÈ‚›ˆÓ ÙÔ ‰È¿‰Ô¯Ô Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔ-
Ú›·˜ ÙÔ˘ AϤͷӉÚÔ˘ ÔÏÈÙÈÎfi ̈۷˚Îfi ÛÙËÓ AÓ·ÙÔ-
ÏÈ΋ MÂÛfiÁÂÈÔ. ¢ÂÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÎÙ‹ÛË Ô‡ÙÂ Î·Ó Ó·˘-
ÙÈ΋ ‚¿ÛË ÙˆÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›ˆÓ (fiˆ˜ Ë ™¿ÌÔ˜), Ú¤ÂÈ
fï˜ Ó· ÙÔ˘˜ ·¤‰ˆÛ ı›˜ ÙÈ̤˜ ˆ˜ ¢ÂÚÁ¤Ù˜ Ù˘.
EÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ ‚·ÛÈϤˆÓ–ıÂÒÓ Ë
Kˆ˜ Ù¤ıËΠfï˜ Âȉ¤ÍÈ· Î·È ˘fi ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ·ÈÁ›‰·
ÙÔ˘ ‚·ÛÈÎÔ‡ ıÂÔ‡ Ù˘ AÛÎÏËÈÔ‡: ·fi ÙÔ 242 .X.
·Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ÙËÓ ÚfiÛ‰ÔÛË ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘ ¯·Ú·-
ÎÙ‹Ú· ÛÙȘ ÙÔÈΤ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ Ù˘ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ ÂÍ·-
ÛÊ¿ÏÈÛ ÙËÓ Â˘Ú‡Ù·ÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ÙÔÈ΋˜
·Û˘Ï›·˜ Ù˘ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ‰ËÏ. ÙÔ˘ AÛÎÏËÈ›Ԣ Ù˘
(Î·È Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ fiÏÔ˘ ÓËÛÈÔ‡) ·fi ÔÏÂÌÈΤ˜
Î·È ¿ÏϘ ¯ıÚÈΤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ. H ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ fï˜ Ù˘
¿ÓÙÔÙ ¢·›ÛıËÙ˘ ÈÛÔÚÚÔ›·˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÁ·-
χÙÂÚˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ·fi
Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. .X. ÂͤıÂÛÂ Î·È ÙËÓ Kˆ ÛÙȘ ÂÈ-
ı¤ÛÂȘ ȉ›ˆ˜ ÙˆÓ ÙfiÙ ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ÂÈÚ·ÙÒÓ ÙÔ˘ AÈ-
Á·›Ô˘, ÙˆÓ KÚËÙÒÓ. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ Ë Kˆ˜ η-
Ù¤‰ÂÈÍ fiÙÈ ‰È¤ıÂÙ ÂÎÙfi˜ Ù˘ ‰Èψ̷ٛ·˜ Î·È ·Ó-
‰Ú›· Î·È ÁÓ‹ÛÈÔ ·ÙÚȈÙÈÎfi–Û˘ÏÏÔÁÈÎfi Ó‡̷,
fiˆ˜ Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· ÌÈ·˜ Â˘Ú‡Ù·Ù˘ ÂÈ-
‰fiÛˆ˜ (ÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜ ‰ËÏ. ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ÂÚ¿ÓÔ˘) Ù˘ Â-
ÚÈfi‰Ô˘ ·˘Ù‹˜ ·ÏÏ¿ Î·È „ËÊ›ÛÌ·Ù· fiÔ˘ ÂÍ·›ÚÂÙ·È Ë
‰Ú¿ÛË ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÔÏÈÙÒÓ. AÚÁfiÙÂÚ·, ÚÔ˜ Ù· ̤۷
H Aποψη της ελληνιστικς Στος του ÙÔ˘ 2Ô˘ ·È. .X. ·ÚfiÌÔÈ· ÎÚËÙÈ΋ ÂÈ‚Ô˘Ï‹ ·ÔÛÔ-
Λιμνος στην αρχαα πλη της Kω ‚‹ıËΠ̠ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙˆÓ ¿ÓÙ· ÊÈÏÈÎÒÓ ¶ÙÔ-
(φωτ.: Δ. Mποσνκης). ÏÂÌ·›ˆÓ (ÛÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ·Ó·Ï·Ì¤˜ Ù˘ ·ÈÁ·È·Î‹˜
ÙÔ˘˜ ÂÈÚÚÔ‹˜) ÌÂÙ¿ ‰È·ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË ÙÔ˘ KÒÔ˘ Ê›-
ÏÔ˘ Ù˘ ‰˘Ó·ÛÙ›·˜ ¢ÈÔÁ¤ÓË.
¶¿ÓÙˆ˜, Î·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·Ú-
¯›˙ÂÈ Û·ÊÒ˜ Ó· ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È Ë È‰È·›ÙÂÚË ·Ó¿‰ÂÈÍË Ì¤-
Û· ·fi ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ù˘ Kˆ Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ ˘ÂÚÓ›-
ÎËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÙÔÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÚÔÛˆ-
ÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ, Ô˘ Ë Ù‡¯Ë ÙÔ˘˜ Û˘Ó‰¤-
ÂÙ·È fiÏÔ Î·È ÛÙÂÓfiÙÂÚ· Ì ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË Ù˘ fiÔÈ·˜
ÔÏÈÙÈ΋˜ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ÓËÛȈÙÈ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜. TÔ

6 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
στα ρωμαϊκ
χρνια
Û¯‹Ì· ·˘Ùfi, fiˆ˜ Î·È ·ÏÏÔ‡, ÚÔ·ÙÂÈ Û·Ê¤ÛÙÂÚ·
Î·È ·ÁÈÒÓÂÙ·È ÛÙ·‰È·Î¿ Ì ÙËÓ ·Ú¯È΋ ÚÔÛı‹ÎË
Î·È ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÌÔÓÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÔ‡
ÈÔÓÈÔ‡ ÙˆÓ PˆÌ·›ˆÓ ÛÙË ÛηÎȤڷ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜
AÓ·ÙÔÏ‹˜. H ··Ú¯‹˜ ÊÈÏÈ΋ ÛÙ¿ÛË Î·È Û˘ÌÌ·¯È΋
Û¯¤ÛË Ù˘ Kˆ Ì ÙÔ˘˜ PˆÌ·›Ô˘˜ ¤Êı·Û Û ÌÈ· ÎÚ›-
ÛÈÌË Î·Ì‹ ηٿ ÙÔÓ Aã MÈıÚȉ·ÙÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ (89-85
.X.): Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÙÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘, Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·˙ ÙÔÓ
·˘Ùfi ÙÔ˘ ˆ˜ ÂÏ¢ıÂÚˆÙ‹ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ fiψÓ
·fi ÙÔÓ ÚˆÌ·˚Îfi ˙˘Áfi, ¤ÁÈÓ ÙfiÙ ÂÁοډȷ ‰ÂÎÙfi˜
ÛÙËÓ Kˆ ηı’ Ô‰fiÓ ÚÔ˜ ÙË ÔÏÈÔÚΛ· Ù˘ Pfi‰Ô˘.
OÛÔ Î·È ·Ó ÔÈ KÒÔÈ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ÙfiÓÈ˙·Ó ÌfiÓÔ ÙËÓ
–Èı·Ófiٷٷ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙˆÓ ÌÈıÚȉ·ÙÈ-
ÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÛÙÔ ÓËÛ› ÙÔ˘˜– Î·Ù·Ê˘Á‹ ηÈ
ÛˆÙËÚ›· PˆÌ·›ˆÓ ÛÙÔ AÛÎÏËÈÂ›Ô ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÙÂÏÈ-
΋ Û˘Ì·Ú¿Ù·ÍË ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ì ÙÔ˘˜ PˆÌ·›Ô˘˜ ÛÙÔ
Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, Ë ÎËÏ›‰· ÙÔ˘ ÌÈıÚȉ·ÙÈÛÌÔ‡ Ú¤-
ÂÈ Ó· ÂÈ‚¿Ú˘Ó ÙȘ ‰ÈÂΉÈ΋ÛÂȘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ Ù˘
Kˆ, fiÙ·Ó ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ÓÈÎËÙ‹˜ ™‡ÏÏ·˜ ηıfiÚÈ˙ ÙÔÓ
¯¿ÚÙË ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Î·È ·Ó·-
ÁÓÒÚÈ˙ ‹ ·Ê·ÈÚÔ‡Û ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ÂÏ¢ı¤Ú·˜ fiψ˜,
‰ËÏ. ÌË ¿ÌÂÛ· ˘ÔΛÌÂÓ˘ ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ Pˆ-
Ì·›ˆÓ ‰ÈÔÈÎËÙÒÓ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ηٿ ÙËÓ
··Ú¤ÁÎÏÈÙË ‹ fi¯È Â›‰ÂÈÍË ÊÈÏÔڈ̷˚ÎÒÓ ·ÈÛıËÌ¿-
ÙˆÓ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ™Ù· ÎÚ›ÛÈÌ· ·˘Ù¿ ¯ÚfiÓÈ· Ú¤ÂÈ
Ó· ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Ë ÚÂۂ›· ÙÔ˘ KÒÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ X·È-
Ú‡ÏÔ˘ ÛÙË PÒÌË, fiÔ˘ Î·È ¤ı·Ó ¿Óˆ ÛÙÔÓ –·Ì-
Ê›‚ÔÏ˘ ¤Î‚·Û˘– ‰Èψ̷ÙÈÎfi ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· Ó· ‰È·ÙË-
ÚËı› Ë ·˘ÙÔÓÔÌ›· (¿ÙÚÈÔ˜ ÔÏÈÙ›·) ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡.
O T‡Ú·ÓÓÔ˜ NÈΛ·˜
AÎfiÌË Û·Ê¤ÛÙÂÚ· Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚ·, ÚÔÛˆ-
ÈÎfiÙËÙ·–ÎÏÂȉ› ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Kˆ Î·È PÒÌ˘ Ú¤ÂÈ
Ó· ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ M¿ÚÎÔ˘ AÓÙÒÓÈÔ˘ Ô
ÙÔÈÎfi˜ Ù‡Ú·ÓÓÔ˜ NÈΛ·˜: ÌÈ· ÔÏfiÎÏËÚË ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-
ÛÙÈ΋ ÙÔÈ΋ ÛÂÈÚ¿ ÂÓÂ›ÁÚ·ÊˆÓ ·Ó·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ‚ˆ-
Ì›ÛÎˆÓ ÛÙÔ˘˜ ·ÙÚÒÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ù˘ Kˆ Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·
¢¯ÂÙ‹ÚÈˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ˘Á›· Î·È ÙË ÛˆÙËÚ›·
ÙÔ˘ Ì·˜ ‰È·ÛÒ˙ÂÈ Î¿ÙÈ ·fi Ù· ¤ÓÙÔÓ· fiÛÔ Î·È Úfi-
ÛηÈÚ· ·̷ٷ ÙÔÈ΋˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢ ÁÈ· ¤Ó·Ó KÒÔ
ÔÏÈÙÈÎfi Ô˘ ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ PˆÌ·›Ô ËÁ‹ÙÔÚ·
ı· ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛ·Ó ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÚÔÓfiÌÈ· ÛÙÔ ÓËÛ›. E›-
Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂӉȷʤÚÔÓ fiÛÔ ÙÔ È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ÙÔ˘
ÔÚÙÚ¤ÙÔ ·ÍÈÔÔ›ËÛ ÁÓ‹ÛÈ· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ·ÏÈfiÙÂ-
Ú˘ ÙÔÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜–ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘
(ÙË Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ ¢¿ÌÔ˘–¢‹ÌÔ˘ ˆ˜ ıÂfiÙËÙ·˜) Ì ÙËÓ
Â͇„ˆÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰ÔÚ˘ÊÔÚÈÎÔ‡ ËÁ¤ÙË ˆ˜ ˘ÈÔ‡ ÙÔ˘
¢¿ÌÔ˘ Î·È Î·Ù¿ ÏÔÁÈ΋ Û˘Ó¤ÂÈ· ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡ ‹ÚˆÔ˜
Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. AÔÎ·Ï˘ÙÈ΋ (··ı·Ó·-
ÙÈṲ̂ÓË Û ¤Ó· ˘¤ÚÔ¯Ô Ô›ËÌ· ÙÔ˘ M˘ÙÈÏËÓ·›Ô˘
KÚÈÓ·ÁfiÚ·) ‹Ù·Ó Ë ÙÂÏÈ΋ Ú¿ÍË ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ NÈΛ·
Î·È KÒˆÓ: Ë ÛÔÚfi˜ ÙÔ˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÂÓ ÙÈÌ·›˜ ·Ôı·-
ÓfiÓÙÔ˜ Î·È ÂÓÙ·ÊÈ·Ûı¤ÓÙÔ˜ NÈΛ· ·Ó·Û‡ÚıËΠ·ÚÁfi-
ÙÂÚ· (Ì¿ÏÏÔÓ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙÔ˘ OÎÙ·‚È·ÓÔ‡
ÛÙÔ AÎÙÈÔ) Î·È ‰È·ÔÌ‡ıËÎÂ, Ë ÌÓ‹ÌË ·˘ÙÔ‡ ηÈ
ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ÂÍ·Ï›ÊıËΠ·fi ÙȘ Â›ÛË̘ ·Ó·-
Áڷʤ˜.
H ȉȷ›ÙÂÚË ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ AÛÎÏËÈ·‰ÒÓ ¤·ÈÍÂ
ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ù˘ Î·È ÛÙËÓ ·Ú·¤Ú· ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ
Û¯¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ì ÙË PÒÌË ÙˆÓ A˘ÁÔ‡ÛÙˆÓ. H
ÂfiÌÂÓË ÌÂÁ¿ÏË ÌÔÚÊ‹ Î·È Ê¿ÛË Ù˘ ڈ̷˚΋˜ Kˆ
Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ÙÔÓ ÂÚ›ÊËÌÔ ÁÈ·ÙÚfi Î·È (ηٿ ÙÔÓ
T¿ÎÈÙÔ) Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË Ù˘ AÁÚÈ›Ó·˜ ÛÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›·
ÙÔ˘ KÏ·‡‰ÈÔ˘, ÙÔÓ °¿ÈÔ ™ÙÂÚÙ›ÓÈÔ •ÂÓÔÊÒÓÙ·.
O AÛÎÏËÈ¿‰Ë˜ ·˘Ùfi˜ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ıËÎÂ Î·È ÏÔ‡ÙÈ-
Û Ì ÙËÓ ¿ÛÎËÛË Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜ ÙÔ˘ Ù¤¯Ó˘ ÛÙËÓ ·˘-
ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ·˘Ï‹, ‰È·Ù¤ÏÂÛ Â›Û˘ ̤ÏÔ˜ Ù˘ ·˘-
ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ Â› KÏ·˘‰›Ô˘ Î·È ¿ÛÎËÛÂ
ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ-
΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ·-
ÙÚ›‰· ÙÔ˘, fiÔ˘ Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÛ‡ÚıËÎÂ
Ì ÔÏϤ˜ ÙÔÈΤ˜ ÙÈ̤˜ Â› N¤ÚˆÓ·. K·È
ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÛÒ˙ÂÙ·È ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÛÂÈÚ¿
ÂÓÂ›ÁÚ·ÊˆÓ ‚ˆÌ›ÛΈӖ·Ó·ıËÌ¿-
ÙˆÓ ÛÙÔ˘˜ ·ÙÚÒÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ˘¤Ú
˘Á›·˜ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔÈÎÔ‡ ¢-
ÂÚÁ¤ÙË. E‰Ò Ô Ù›ÙÏÔ˜ ˘Èfi˜ ÙÔ˘ ‰¿-
ÌÔ˘, ¯ˆÚ›˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ È· ·Ô-
¯ÚÒÛÂȘ, Ì·›ÓÂÈ Û ‰Â‡ÙÂÚË ı¤-
ÛË, ÂÓÒ ÚÔÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ¿ÏÏÔÈ Ù›Ù-
ÏÔÈ Ô˘ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙÔÓ ÙÈÌÒÌÂÓÔ
·ÂÚ›ÊÚ·ÛÙ· Ì ÙË ÚˆÌ·˚΋
ÂÍÔ˘Û›·, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔ-
Ú·: ÊÈÏfiηÈÛ·Ú, ÊÈÏÔÎÏ·‡‰ÈÔ˜, ÊÈÏÔ-
Û¤‚·ÛÙÔ˜. T¤ÏÔ˜, Û ·ÎfiÌË ÌÂÙ·ÁÂ-
Ó¤ÛÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· (Ì¿ÏÏÔÓ Ù¤ÏË ÙÔ˘
2Ô˘ - ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. Ì.X.) ‰‡Ô ·Îfi-
ÌË Èı‡ÓÔ˘Û˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜ ¢ÂÚÁÂ-
ÙÒÓ ÎÏ›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ È‰È·›-
ÙÂÚˆÓ Îˆ·ÎÒÓ ‚ˆÌ›ÛΈÓ: Ô ¤Ó·˜, Ô M. A›-
ÏÈÔ˜ ™·‚ÈÓÈ·Ófi˜ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ÁÈ·ÙÚfi˜, ·Ú·-
¤Ú· ‰Â›ÁÌ· Ù˘ Û˘Ó¯È˙fiÌÂÓ˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ÙˆÓ
AÛÎÏËÈ·‰ÒÓ, ÂÓÒ Ô ¿ÏÏÔ˜, Ô M¿ÓÈÔ˜ ™¤‰ÈÔ˜ PÔ˘- H Xρυσ οκτδραχμο του
Ê›ÓÔ˜ º·›‰ÚÔ˜, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÎÚÔÛˆ› È· ηı·Ú¿ Πτολεμαου B´ Φιλδελφου
ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ¿ÓÔ‰Ô ÌÈ·˜ ÓÂfiÎÔ˘ ÙÔÈ΋˜ ·ÚÈ- και της αδελφς του, Aρσι-
ÛÙÔÎÚ·Ù›·˜. K·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰‡Ô Ô ‚·ÛÈÎfi˜ Ù›ÙÏÔ˜ Â›Ó·È νης B´. O Aλεξανδρινς βα-
È· ˘Èfi˜ fiψ˜ Î·È ÁÂÚÔ˘Û›·˜, fi¯È ÙÔ˘ ‰‹ÌÔ˘, fiÔ˘ σιλις γεννθηκε το 308 π.X.
Ì¿ÏÏÔÓ ·Ë¯Â›Ù·È Ë ÌÂÙ·ÙfiÈÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Â›- στην Kω, γεγονς που ευνη-
ÎÂÓÙÚÔ˘ ·fi ÙËÓ ÍÂıˆÚÈ·Ṳ̂ÓË È· ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ‰Ë- σε το νησ, μια που επ βασι-
ÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡ Û˘ÓfiÏÔ˘ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ (‰‹ÌÔ˘) ÛÙË ‚ÔÏÈ- λεας του ταν το πτολεμαϊκ
ÎfiÙÂÚ· ·ÚfiÛˆË ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ fiψ˜ Î·È ÙÔÓ Î·ı·- βασλειο απ τις μεγλες δυ-
Ú¿ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎfi, ÈÔ Ù·ÈÚÈ·ÛÙfi ÛÙ· ڈ̷˚ο ‰Â‰Ô- νμεις της Mεσογεου (Aθ-
̤ӷ, ıÂÛÌfi Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÁÂÚÔ˘Û›·˜. TÔ Í¯ˆÚÈÛÙfi να, Nομισματικ Mουσεο).
‚fiÙÛ·ÏÔ ÙÔ˘ AÈÁ·›Ô˘ ›¯Â È· ÏÂÈ·Óı› ηٿÏÏËÏ·
ÁÈ· Ó· Ù·ÈÚÈ¿ÍÂÈ ÛÙÔ Ó¤Ô, ڈ̷˚Îfi ̈۷˚Îfi Ù˘ MÂ-
ÛÔÁ›Ԣ.
Õ Eνεπγραφοι αναθημα-
τικο βωμσκοι με γιρλ-
ντες ελληνιστικς εποχς
μσα στο Kστρο της Kω.
Aυτο οι βωμσκοι απετ-
λεσαν ειδικ κατηγορα
μνημεων που απαντ
στην Kω (φωτ.:
EXPLORER).
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 7
 Õ Aποψη του αι-
θρου της ρωμαϊ-
κς οικας (Casa
Romana), να απ
τα χαρακτηριστι-
κτερα αρχαα
H αρχαα
πρωτε
ουσα
Tων ¢ ∏ª∏Δƒ∏ M ¶√™¡∞∫∏
E §¶π¢∞˜ ™ ∫∂ƒ§√À
Αρχαιολγων - Μουσεο Κω
∏ ¶PøIMOTEPH KATOIKH™H ÛÙË ı¤-
ÛË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ fiÏ˘ Ù˘
∫ˆ (ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ÏfiÊÔ˘ ÙˆÓ ™Â-
Ú·ÁÈÒÓ, Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜
¶·ÏÈ¿ ¶fiÏË) ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙËÓ ÚÒÈÌË
ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ÷ÏÎÔ‡ (2300-2000 .Ã). √È
·Ó·Ûηʤ˜ ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ÙÌ‹Ì·Ù·
Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ˘ ÔÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È ÎÂÚ·ÌÈ΋
Ô˘ Ì·ÚÙ˘Ú› ÙÔ˘˜ ·ÓÔÈÎÙÔ‡˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜
ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ì ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹ Î·È ÙȘ
∫˘ÎÏ¿‰Â˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÌÈÓˆ-
È΋˜ ı·Ï·ÛÛÔÎÚ·Ù›·˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘
‡·Ú͢ ηÏÔ‡ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡ ηÈ
Ù˘ ÁÂÈÙÓ›·Û˘ Ì ٷ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈο ·-
Ú¿ÏÈ·, Ô ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÂÍ·ÏÒÓÂÙ·È Î·È
·ÔÙÂÏ› ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛÙ·ıÌfi ÁÈ· ÙË ‰È·-
ΛÓËÛË ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ. ªÂ ÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙˆÓ
ª˘ÎËÓ·›ˆÓ ·Ô›ÎˆÓ ÛÙÔ ÓËÛ› Ô ÔÈÎÈ-
ÛÌfi˜ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÌÈ· Ó¤· ÂÚ›Ô‰Ô ·ÎÌ‹˜.
8 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
κτσματα στην π-
λη της Kω.
∞Ó Î·È Ô ÁˆÌÂÙÚÈÎfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ‰È·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙËÓ ··Ú¯‹ ÌÈ·˜ Ì·- ÙÂÚÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÂÚÓÔ‡ÛÂ
¤¯ÂÈ ÂÓÙÔÈÛÙ›, Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÂÎÙÂÙ·- ÎÚ¿˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÔÈÎÈÛÙÈ΋˜ ·ÎÌ‹˜ Î·È ¤Ó·˜ Ï·Ù‡˜ ÂÚÈÌÂÙÚÈÎfi˜ ‰ÚfiÌÔ˜.
Ì¤ÓˆÓ ÓÂÎÚÔfiÏÂˆÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ì ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘. ÷ڷÎÙËÚÈ- ∞fi Â‰Ò ÍÂÎÈÓÔ‡Û·Ó ‰ÚfiÌÔÈ Î·Ù‡-
ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ ÙˆÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ ÂȂ‚·È- ÛÙÈ΋ Â›Ó·È Î·È Ë Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ¢ÈÔ‰Ò- ı˘ÓÛ˘ μ-¡ Î·È ∞-¢, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰È·-
ÒÓÂÈ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÌÈ·˜ ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ÚÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÁΈÌÈ¿˙ÂÈ ÙË Ï·ÌÚ‹ ÛÙ·˘ÚÒÓÔÓÙ·Ó Î¿ıÂÙ· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜,
ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, Ô˘ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·- Ô¯‡ÚˆÛË, ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Î·È ÙÔÓ ‰ËÌfiÛÈÔ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ fi-
Ú¿‰ÔÛË ÚÔ‹Ïı ·fi ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·-
ÛË ÙˆÓ ¢ˆÚȤˆÓ ·Ô›-
ÎˆÓ ·fi ÙËÓ ∞ÚÁÔÏ›‰·,
ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÂÚ›Ô˘ Ù˘
1˘ ¯ÈÏÈÂÙ›·˜ .Ã. √È
Î·È È‰ÈˆÙÈÎfi ÏÔ‡ÙÔ Ù˘ (¢Èfi‰. 15, 76,
EÓÙ˘ˆÛÈ¿˙Ô˘Ó
2). ÿÚÌ· ÔÊı·ÏÌÒÓ
‹Ù·Ó, Î·È Î·Ù¿ ÙÔÓ
ÁˆÁÚ¿ÊÔ ™ÙÚ¿‚ˆ-
Ó·, Ë ∫ˆ˜, ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ
Ï˘ ÌÈ· ÔÎÙ·ÁˆÓÈ΋ ÂÛ¯¿Ú·, Ô˘ ¯Ò-
ÚÈ˙ ÙËÓ Î·ÙÔÈ΋ÛÈÌË ÂÚÈÔ¯‹ Û ÔÈÎÔ-
‰ÔÌÈο ÙÂÙÚ¿ÁˆÓ·.
∏ ÂÈ‚ÏËÙÈ΋ Ô¯‡ÚˆÛË Ì‹ÎÔ˘˜ ÙÂÛ-
Û¿ÚˆÓ ¯ÏÌ. ÚÔÛٷ٢fiÙ·Ó Â͈ÙÂÚÈο
ÚfiÛÊ·Ù˜ ·Ó·Ûηʤ˜ ÔÈ ·Ó·Ûηʛۘ Ô˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈ˙ Ì ·fi ΢ÎÏÈÎÔ‡˜, ÔÚıÔÁÒÓÈÔ˘˜ Î·È Ô-
¤¯Ô˘Ó ʤÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙÔ ÏÔ›Ô ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ï˘ÁˆÓÈÎÔ‡˜ ‡ÚÁÔ˘˜. ΔÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÚÔ-
ÛËÌ·ÓÙÈο Â˘Ú‹Ì·Ù· ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜, Ù˘ Î·È ·ÓÙ›ÎÚÈ˙ Ûٷ٢fiÙ·Ó Ì ‰‡Ô Ì·ÎÚ›˜ ÏÈÌÂÓÔ-
Ù˘ ·Ú¯·˚΋˜ ÂÚÈfi- ÌÈ· fiÏË, fi¯È ȉȷ›- ‚Ú·¯›ÔÓ˜. ªÈ· ÓËÛ›‰· ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô
‰Ô˘, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓ· ·fi
‰È¿Û·ÚÙ˜ ÛÙË ÙÂÚ· ÌÂÁ¿ÏË, ·ÏÏ¿ ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û ‰‡Ô ÛÙÂÓ¿
ÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi, ÙȘ ÓÂÎÚÔ-
fiÏÂȘ Î·È Ù· ÈÂÚ¿ ÙÔ˘,
ÛËÌÂÚÈÓ‹ fiÏË ÂÚÈÔÈË̤ÓË Î·È
ηÏÔ¯ÙÈṲ̂ÓË, Ô˘
ÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙˆÓ ÏÔ›-
ˆÓ. ∏ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ §È̤ÓÔ˜ Î·È Ù˘
·Ó·ÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÙȘ ·- ÙËÓ ¤Î·Ó ӷ ͯˆ- ∞ÁÔÚ¿˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÌÈÎÚ‹ ·fiÛÙ·ÛË
Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ·fi„ÂȘ ÁÈ· Ú›˙ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ·fi ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ·ÎÙ‹ Î·È ·ÔÙÂÏ›
ÂÁηٿÏÂÈ„Ë Ù˘ ı¤Û˘ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ Â- ¿ÏϘ ÂÚÈÒÓ˘Ì˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈΤ˜ fiÏÂȘ ¤Ó· ·fi Ù· ‰‡Ô ÌÂÁ¿Ï· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο
Ú›Ô‰Ô. (™ÙÚ¿‚ˆÓ, °ÂˆÁÚ·ÊÈο, 14,2,19). «¿Úη» Ù˘ fiÏ˘. ∞fi ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹
ΔÔ 366 .Ã. ȉڇıËΠ¤ÂÈÙ· ·fi ÌÂ- ∏ Ó¤· fiÏË Ù˘ ∫ˆ ÔÚÁ·ÓÒıËΠÙÔ˘ §È̤ÓÔ˜, Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÂÎÙfi˜ Ù˘
ÙÔÈÎÈÛÌfi Ë Ó¤· fiÏË Ù˘ ∫ˆ, ÚˆÙ‡- Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÈÔ‰¿ÌÂÈÔ Û‡ÛÙËÌ·. ‚fiÚÂÈ·˜ Ô¯‡ÚˆÛ˘, ‰È·ÛÒ˙ÔÓÙ·È ‰‡Ô
Ô˘Û· ϤÔÓ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ¶ÂÚÈ‚·ÏÏfiÙ·Ó ·fi Ù›¯Ô˜, ÛÙËÓ ÂÛˆ- Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈο ÈÂÚ¿ ÙÔ˘ 2Ô˘ ·È. .Ã.
4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
ΔÔ ∞ÊÚÔ‰›ÛÈÔ, ¤Ó· ‰ÈÏfi ÈÂÚfi ·ÊÈÂÚˆ-
̤ÓÔ ÛÙËÓ ∞ÊÚÔ‰›ÙË ¶¿Ó‰ËÌÔ Î·È ¶Ô-
ÓÙ›· Î·È Ô Ó·fi˜ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ‹. ™Â Â·Ê‹
Ì ÙÔÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÏÈÌÂÓÔ‚Ú·¯›ÔÓ· ›¯Â
ηٷÛ΢·Ûı› ÁÈ· ÙȘ ÂÌÔÚÈΤ˜ ·Ó¿-
ÁΘ ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡, ηٿ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘
4Ô˘ ·È. .Ã., ÌÈ· ÔÚıÔÁÒÓÈ· ÛÙÔ¿. ΔËÓ
›‰È· ı¤ÛË Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ-
ÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ η٤Ϸ‚ ÌÈ· ·Ï·ÈÔ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈ΋ ‚·ÛÈÏÈ΋ Î·È Ï›ÁÔ ÓÔÙÈfiÙÂÚ·
¯Ù›ÛÙËΠ¤Ó· ‚·ÙÈÛÙ‹ÚÈÔ ÌÈ· ÎÔÏ˘Ì-
‚‹ıÚ· Û ۯ‹Ì· ÛÙ·˘ÚÔ‡.
∞Ú¯·›· ∞ÁÔÚ¿
™ÙÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘,
Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÂÓÙfi˜ Ù˘ Ô¯˘ÚˆÌ¤Ó˘
fiÏ˘, ¤¯Ô˘Ó ·ÔÎ·Ï˘Êı› ÙÚÂȘ ÔÈÎÔ-
‰ÔÌÈΤ˜ ÓËÛ›‰Â˜ (Ï¿ÙÔ˘˜ 33 Ì.), Ô˘
¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ‰ÚfiÌÔ˘˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘
μ-¡, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘
ÂÈ‚ÏËÙÈÎÔ‡ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘
H Aποψη της αρ-
∞Ú¯·›·˜ ∞ÁÔÚ¿˜. ∏ ∞ÁÔÚ¿ ›¯Â Û¯‹Ì·
¶, ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ÌÈ· ÂÛˆÙÂÚÈ΋
·˘Ï‹, Ï¿ÙÔ˘˜ 50 Ì. Î·È ÂÚÈ‚·ÏÏfiÙ·Ó
·fi ÛÙÔ¤˜. ™ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ Î·È Èı·-
Ófiٷٷ Î·È ÛÙË ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘,
˘‹Ú¯·Ó ηٷÛÙ‹Ì·Ù·, ÂÓÒ ÛÙË ‚fi-
ÚÂÈ· ÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ ·ÎÔ˘ÌÔ‡Û ÛÙÔ Δ›¯Ô˜
Ù˘ fiÏ˘. √È ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ·Ó·ÛηÊÈΤ˜
¤Ú¢Ó˜ ¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ÌÓË-
Ì›Ԣ ˘ÂÚ¤‚·ÈÓ ٷ 300 Ì. ·ÔÙÂÏÒ-
ÓÙ·˜ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ÁÓˆÛÙ¤˜
·ÁÔÚ¤˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘. ™Â ¤Ó·
·fi Ù· ηٷÛÙ‹Ì·Ù· ÛÙÔ ÓÔÙÈfiÙÂÚÔ
ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÂÓÙÔ›ÛÙËΠÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ
·Ú·Û΢‹˜ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ, ΢ڛˆ˜ ÙÔ˘
ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ·ÈÁ˘ÙÈ·ÎÔ‡ ÌÏÂ, ηıÒ˜
Î·È ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÏÈı·Ú-
Á‡ÚÔ˘. ΔÔ ÓÔÙÈfiÙÂÚÔ ¿ÎÚÔ Ù˘ ∞ÁÔÚ¿˜
ηٷϷ̂¿ÓÂÈ ¤Ó·˜ ‰ˆÚÈÎfi˜ ÂÏÏËÓÈ-
ÛÙÈÎfi˜ Ó·fi˜ Î·È Ô μˆÌfi˜ ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ‡-
ÛÔ˘, ÎÙÈṲ̂ÓÔ˜ ηٿ Ù· ÂÏÏËÓÈÛÙÈο
ÚfiÙ˘·, fiˆ˜ ÙÔ˘ ¢Èfi˜ ÛÙËÓ ¶¤ÚÁ·-
ÌÔ, ·fi ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ ÛÒ˙ÂÙ·È Ë ·Ó¿ÁÏ˘-
ÊË ˙ˆÊfiÚÔ˜ Ì ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙÔÓ
‰ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi ·ÎÏÔ.
™ÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÙÔ̤· Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘
fiÏ˘ ÂÎÙ›ÓÂÙ·È ¤Ó·˜ ·ÎfiÌË ·ÓÔÈÎÙfi˜
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜. ∂Ó· ·fi Ù· ÛË-
Ì·ÓÙÈο ÌÓËÌ›· ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Â›Ó·È ÙÔ
™Ù¿‰ÈÔ. ∂¯ÂÈ Û¯‹Ì· ÔÚıÔÁÒÓÈÔ Î·È fi¯È
ÂÙ·ÏfiÛ¯ËÌÔ fiˆ˜ ‹Ù·Ó ÁÂÓÈο Ô Î·-
ÓfiÓ·˜, Î·È ÛÒ˙ÂÈ Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÙËÓ
‡ÛÏËÁ·, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘
·˘ÙfiÌ·Ù˘ ÂÎΛÓËÛ˘ ÙˆÓ ‰ÚÔ̤ˆÓ.
¡ÔÙÈfiÙÂÚ· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¤Ó· ·fi Ù· ÙÚ›·
Á˘ÌÓ¿ÛÈ· Ù˘ ∫ˆ, Ì‹ÎÔ˜ 200 Ì. ÌÂ
ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÂÚ›ÛÙ˘ÏË ·˘Ï‹. E¯ÂÈ ·Ó·-
ÛÙËψı› Ë ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ‰ˆÚÈ΋ ÛÙÔ¿,
ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ •˘ÛÙfi˜ ¢ÚfiÌÔ˜, fiÔ˘ ÔÈ
·ıÏËÙ¤˜ ÚÔÔÓÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙÔ ·ÁÒÓÈÛÌ·
ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘ ηٿ ÙÔ˘˜ ¯ÂÈÌÂÚÈÓÔ‡˜
Ì‹Ó˜. ™Â Â·Ê‹ Ì ÙÔ ÌÓËÌÂ›Ô Î·Ù·-
Û΢¿ÛÙËÎ·Ó ÔÏ˘ÙÂÏ›˜ ı¤Ú̘, Ô˘
·ÓÙÈηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ÌÂÚÈÎÒ˜ ·fi ·-
Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜. ∞Ó·ÙÔÏÈ-
ο ÙˆÓ ÚˆÌ·˚ÎÒÓ ÏÔ˘ÙÚÒÓ, ‰ÂÛfi˙ÂÈ
¤Ó· ‰ËÌfiÛÈÔ ·ÊÔ‰Â˘Ù‹ÚÈÔ (‚ÂÛ·ÛÈ·-
Ó‹). ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ·Ó·ÛÙËψ̤ÓÔ
ڈ̷˚Îfi ÎÙ›ÚÈÔ, Ì ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÂÚ›-
ÛÙ˘ÏË ·˘Ï‹ Î·È ÏÔ‡ÛÈÔ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ-
Îfi ‰È¿ÎÔÛÌÔ.
√ ‰˘ÙÈÎfi˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Â-
ÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È ÙË ‰È·ÛÙ·‡ÚˆÛË ÙˆÓ
‰‡Ô ÎÂÓÙÚÈÎÒÓ Ï·ÎÔÛÙÚˆÌ¤ÓˆÓ ‰Úfi-
ÌˆÓ Ù˘ ڈ̷˚΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, ÙˆÓ
decumanus maximus (∞-¢) Î·È cardo
(μ-¡). ¡fiÙÈ· ÙÔ˘ decumanus, ·Ôη-
χÊıËÎ·Ó ÔÏ˘ÙÂÏ›˜ ڈ̷˚Τ˜ Â·‡-
ÏÂȘ Ì ÏÔ‡ÛÈ· „ËÊȉˆÙ¿ ‰¿‰· ηÈ
ÙÔȯÔÁڷʛ˜. •Â¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ ‰¿Â‰Ô ÌÂ
ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ∞Ú·Á‹˜ Ù˘ ∂˘-
ÚÒ˘. ∂Ó· ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi „ËÊȉˆÙfi ‰¿-
Â‰Ô ÙˆÓ ÚˆÌ·˚ÎÒÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÒÓ
¯ÚfiÓˆÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÛÙÔ ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈÎfi
ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, Ì ÎÂÓÙÚÈ΋ ·Ú¿-
ÛÙ·ÛË ÙËÓ «∫Ú›ÛË ÙÔ˘ ¶¿ÚȉԘ» ηÈ
·Ú·ÏËڈ̷ÙÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ ıËÚÈÔÌ·-
¯›·˜.
¡fiÙÈ· ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡
¯ÒÚÔ˘ (ηٿ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘
Ô‰Ô‡ °ÚËÁÔÚ›Ô˘ ∂ã) ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ‰‡Ô
·Ó·ÛÙËψ̤ӷ ÌÓËÌ›· ÙˆÓ ÚˆÌ·˚-
ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ. ∏ ڈ̷˚΋ √ÈΛ· (Casa
Romana) Ì ٷ ÙÚ›· ÂÛˆÙÂÚÈο ·›ıÚÈ¿
Ù˘ Î·È ÙÔÓ ÏÔ‡ÛÈÔ ‰È¿ÎÔÛÌÔ, Ô˘
‰È·‰¤¯ıËΠÌÈ· ¤·˘ÏË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ-
ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ, Î·È ÙÔ ø‰Â›Ô ¯ˆÚËÙÈÎfi-
ÙËÙ·˜ 750 ·ÙfïÓ, Ô˘ Â͢ËÚÂÙÔ‡ÛÂ
ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ Î·È ··ÁÁÂϛ˜.
ΔÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô, Ô˘ ‹Ù·Ó ·Ú¯Èο ÛÙÂÁ·-
Ṳ̂ÓÔ, ›¯Â ÌÈ· ȉÈfiÌÔÚÊË ÂÓÙ·ÁˆÓÈ-
΋ ÛÎËÓ‹ Î·È Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ ÎÔ›ÏÔ ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙÔ¿ Î·È ÔÚıÔÁÒÓÈ· η-
Ù·ÛÙ‹Ì·Ù· (tabernae). Δ¤ÏÔ˜, ÌÂٷ͇
ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Ù˘ fiÏ˘
·Í›˙ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› Î·È ÙÔ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ-
Îfi ı¤·ÙÚÔ Ô˘ ÂÓÙÔ›ÛÙËÎÂ ÛÙÔ ÓÔÙÈÔ-
·Ó·ÙÔÏÈÎfi ¿ÎÚÔ Ù˘, ·ÏÏ¿ Ë ·Ó·Ûη-
ÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÔÏÔÎÏËÚˆı›.
OÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ›ӷÈ
ÙÔ˘ ¢. MÔÛÓ¿ÎË.
χαας οχρωσης της
πλης, μσα στη
σγχρονη πλη.

à Aποψη του
αναστηλωμνου
ρωμαϊκο Ωδεου
της Kω, που τε-
λονταν μουσικς
εκδηλσεις και
απαγγελες.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 9

Tο Aσκληπιε
ο
Του Δρος ¢ ∏ª∏Δƒ∏ ª ¶√™¡∞∫∏
ΚΒ´ ΕΠΚΑ – Μουσεο Κω
H ¢H A¶O THN ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ÙÔ
∞ÛÎÏËÈÂ›Ô ‹Ù·Ó ÙÔ ÈÔ ÔÓÔÌ·-
ÛÙfi ÌÓËÌÂ›Ô Ù˘ ∫ˆ. ™‡Ìʈӷ
Ì ÙÔ ·Ú·¿Óˆ ¯ˆÚ›ÔÓ ÙÔ˘ ™ÙÚ¿‚ˆ-
ÓÔ˜ (ÃπV 2, 19), ÙÔ ÌÓËÌÂ›Ô ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó
Û ÌÈÎÚ‹ ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙËÓ fiÏË Î·È
‹Ù·Ó ÁÂÌ¿ÙÔ Ì ÂÚ›ÊËÌ· ·Ó·ı‹Ì·Ù·,
fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÔÈ ›Ó·Î˜ ÙÔ˘
ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∞ÂÏÏ‹, Ô «∞ÓÙ›ÁÔ-
ÓÔ˜» Î·È Ë «∞Ó·‰˘Ô̤ÓË ∞ÊÚÔ‰›ÙË».
ªÈ· ·ÎfiÌË ·Ú¯·ÈfiÙÂÚË ËÁ‹, Ô ∏ÚÒÓ-
‰·˜, ¤Ó·˜ ÔÈËÙ‹˜ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. .Ã.,
·Ó·Ê¤ÚÂÈ ·Á¿ÏÌ·Ù· Ô˘ ÂÈÎfiÓÈ˙·Ó ÙËÓ
ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡, ÛÙfiÏÈ˙·Ó
ÙÔÓ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ‚ˆÌfi, Î·È ‹Ù·Ó ¤ÚÁ· ÙˆÓ
ÁÈˆÓ ÙÔ˘ ¶Ú·ÍÈÙ¤ÏË, ÙÔ˘ ∫ËÊÈÛfi‰ÔÙÔ˘
Î·È ÙÔ˘ Δ›Ì·Ú¯Ô˘.
√ ∞ÛÎÏËÈfi˜ ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ıÂÚ·Â˘Ù‹
ıÂÔ‡ ∞fiÏψӷ Î·È ÌÈ·˜ ıÓËÙ‹˜ ÌËÙ¤-
Ú·˜ ‰È‰¿¯ıËΠÙËÓ È·ÙÚÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË
·fi ÙÔÓ Î¤ÓÙ·˘ÚÔ Ã›ڈӷ Î·È Î·Ù·-
ÎÂÚ·˘ÓÒıËΠ·fi ÙÔÓ ¢›· fiÙ·Ó ÙfiÏ-
ÌËÛ ӷ ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ ¤Ó· ÓÂÎÚfi. ∞˘Ùfi˜
Ô ıÂfi˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÈÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ˘˜ ·Ó-
ıÚÒÔ˘˜ ·fi fi,ÙÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ OχÌÈÔÈ
ıÂÔ›. ∂ÌÊ·ÓÈ˙fiÙ·Ó ÚÔÛˆÈο ÛÙÔÓ
10 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
‡ÓÔ ÙÔ‡ οı ·ÛıÂÓ‹ Î·È ÙÔÓ ÁÈ¿-
ÙÚ¢Â. ∏ Ó¤· Ï·ÙÚ›· ‰È·‰fiıËΠٷ¯‡-
ٷٷ Î·È Ù· ÈÂÚ¿ Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ·Ì¤ÙÚË-
Ù·. Δ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· Â›Ó·È Ù˘ ΔÚ›Î-
΢, Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘, Ù˘ ∫ˆ, Ù˘ ∞ı‹-
Ó·˜ Î·È Û ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘
¶ÂÚÁ¿ÌÔ˘. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 3Ô˘
Î·È 2Ô˘ ·È. .Ã. Ë Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ ∞ÛÎÏË-
ÈÔ‡ ·Ó·‰Â›¯ÙËΠ۠ÌÈ· ·fi ÙȘ ÛË-
Ì·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ‰ËÌfiÛȘ Ï·ÙÚ›˜ Ù˘
∫ˆ. √ ∏ÚÒÓ‰·˜ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÚÔÊ·-
ÓÒ˜ ÙȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙˆÓ ∫ÒˆÓ, ·Ó·-
ʤÚÂÈ ˆ˜ Ë Ï·ÙÚ›· ÌÂٷʤÚıËΠ·fi
ÙËÓ ΔÚ›ÎÎË. ∞Ó Ë ∂›‰·˘ÚÔ˜ ‰ÈÂΉÈ-
ÎÔ‡Û ÙË Ê‹ÌË Ù˘ ˆ˜ Ô Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó Ùfi-
Ô˜, fiÔ˘ Ô ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘
ıÂÚ·Â˘Ù‹ ıÂÔ‡ ∞ÛÎÏËÈÔ‡ Î·È Ù·
ı·‡Ì·Ù¿ ÙÔ˘, Ë ∫ˆ˜ ÙË Û˘Ó·ÁˆÓ›ÛÙË-
Π۠ʋÌË ˆ˜ Ô ÙfiÔ˜, fiÔ˘ ÂÍÂÏ›-
¯ıËÎÂ Ë È·ÙÚÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË. √ πÔÎÚ¿-
Ù˘ ˘‹ÚÍÂ Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˜ ÂÎÚfi-
ÛˆÔ˜ Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜ Û¯ÔÏ‹˜ Ù˘ ∫ˆ ηÈ
¤Ú·Ó ·˘ÙÔ‡ ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈ-
ÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜
ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÛÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ÎfiÛÌÔ.
¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ԉ›ÍÂȘ fiÙÈ ÙÔ
∞ÛÎÏËÈÂ›Ô ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ˆ˜ ΤÓÙÚÔ
Ù˘ ÙÔÈ΋˜ È·ÙÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜, Ô˘ ‚·-
ÛÈ˙fiÙ·Ó ÛÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÙÔ˘ Â·ÁÁ¤ÏÌ·-
ÙÔ˜ Ì ηı·Ú¿ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·Ú¯¤˜.
º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÏ-
ÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÔ¯‹, fiˆ˜ Î·È ÛÙ· ˘fi-
4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
ÏÔÈ· ∞ÛÎÏËÈ›·, ·ÎÔÏÔ˘ı‹ıËΠË
·Ú·‰ÔÛȷ΋ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ıÂÚ·›·,
Ì ÙË ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁ‹ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ıÂ-
Ô‡ ÛÙ· fiÓÂÈÚ· ÙˆÓ ÂÈÛÎÂÙÒÓ, ηٿ
ÙËÓ ÂÁÎÔ›ÌËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÙË Ó‡¯Ù· ÛÙÔÓ
ÚÔ·‡ÏÈÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ Ó·Ô‡. ™‡Ìʈӷ
Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ̷ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ™ÙÚ¿‚ˆÓ·
(VII 6, 15) ·Ó·ı‹Ì·Ù· Ì ·Ó·ÊÔÚ¤˜
ÛÙȘ ıÂÚ·›˜ ‹Ù·Ó ÛÙË̤ӷ ÛÙÔ ÈÂÚfi
Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘, fiˆ˜ ÛÙËÓ ∫ˆ Î·È ÙËÓ
ΔÚ›ÎÎË. ∞Ó Î·È ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏË-
È›Ԣ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÔÏ˘¿ÚÈı̘ ÂÈÁÚ·-
ʤ˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Â-
ÚȯÔ̤ÓÔ˘, ·fi Ù· «È¿Ì·Ù·» Î·È Ù·
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÁÈ· ÙȘ ıÂÚ·›˜ ·Ó·-
ıËÌ·ÙÈο ·Ó¿ÁÏ˘Ê· ‰ÂÓ ‰È·ÛÒıËΠٛ-
ÔÙ·. ∞˘Ùfi Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÚ›ÂÚÁÔ
·ÊÔ‡ ηٿ ÙÔÓ ¶Ï›ÓÈÔ (XXIX 2, 4) Ô
›‰ÈÔ˜ Ô πÔÎÚ¿Ù˘ ›¯Â Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ
ÔÏϤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·fi Ù· ·Ú¯ÂÈÔıÂ-
ÙË̤ӷ ÈÛÙÔÚÈο ÙˆÓ ·ÛıÂÓÒÓ, Ô˘
ÂÈÛΤÊıËÎ·Ó ÙÔ ∞ÛÎÏËÈ›Ô. ∏ Û¯¤-
ÛË ˆÛÙfiÛÔ ÙˆÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÒÓ ÁÈ·-
ÙÚÒÓ Ì ÙË Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡
‹Ù·Ó ÛÙËÓ ∫ˆ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙÂÓ‹ ·’
fi,ÙÈ ÛÙ· ˘fiÏÔÈ· ÈÂÚ¿. ™Ù· ∞ÛÎÏËÈ-
›·, ÙËÓ ÂÙ‹ÛÈ· ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ıÂÔ‡, ÔÈ
∞ÛÎÏËÈ¿‰Â˜ –ÌÈ· ÙÔÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË
ÁÈ·ÙÚÒÓ, Ô˘ ıˆÚÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ·˘-
ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ·fiÁÔÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ıÂÔ‡ ηÈ
·Ó‹Á·Á·Ó Û ·˘ÙfiÓ ÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ-
΋ ÙÔ˘˜ ·Ú¿‰ÔÛË, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË Ì¿-
Õ O ρωμαϊκς
νας του
Aσκληπιεου,
αναστηλωμ-
νος κατ τη
διρκεια της
Iταλοκρατας.
Στο βθος η
πλη της Kω
(φωτ.: Δ.
Mποσνκης).
ÏÈÛÙ· ÙˆÓ ‚ÈÔÁÚ¿ÊˆÓ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô
πÔÎÚ¿Ù˘ ηٿÁÂÙ·È ·fi ·˘ÙÔ‡˜-
ÚˆÙÔÛÙ·ÙÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ÂڛϷÌÚË
·ÓËÁ˘ÚÈ΋ ÔÌ‹.
ΔÔ ÌÓËÌÂ›Ô ‹Úı ÛÙÔ Êˆ˜ ·fi ÙÔÓ
°ÂÚÌ·Ófi ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ R. Herzog, ‡ÛÙÂ-
Ú· ·fi ÌÈ· ÂÚÈÂÙÂÈÒ‰Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ·
ÂÓÙÔÈÛÌÔ‡ Î·È ·Ó·ÛηÊÈ΋˜ ¤Ú¢-
Ó·˜, Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ÙÔ 1901 Î·È ÎÚ¿ÙËÛÂ
̤¯ÚÈ ÙÔ 1905. √È IÙ·ÏÔ› ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ
Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó Û ÌÈÎÚ‹ Îϛ̷η ÙËÓ ¤Ú¢-
Ó·, ·ÏÏ¿ ¤‰ˆÛ·Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‚¿ÚÔ˜
ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ·Ó·ÛًψÛ˘. ™Â ·˘ÙÔ‡˜
ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·È Ë ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÌÓËÌ›Ԣ,
Ô˘ ·ÓÙÈÎÚ›˙ÂÈ Û‹ÌÂÚ· Ô ÂÈÛΤÙ˘.
∏ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, ηٿ ÙËÓ ª˘-
ÎËÓ·˚΋ Î·È °ÂˆÌÂÙÚÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô, ‰È·-
ÈÛÙÒÓÂÙ·È ·fi Â˘Ú‹Ì·Ù·, Ô˘ ÚÔ¤Ú-
¯ÔÓÙ·È Èı·ÓfiÓ ·fi Ù¿ÊÔ˘˜. ™Ù· Ù¤ÏË
ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .Ã., ÙÔ ÈÂÚfi ¿ÏÛÔ˜ ·fi ΢-
·Ú›ÛÛÈ· ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ÈËÙ‹-
Ú· ¶·È‹ˆÓ·, ıÂfiÙËÙ· ıÂÚ·¢ÙÈ΋,
·Ó¿ÏÔÁË Ì ÙÔÓ ∞ÛÎÏËÈfi, Î·È ÛÙÔÓ
∞fiÏψӷ, Ô˘ ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ‹ Ï›ÁÔ
·ÚÁfiÙÂÚ· ¤ÊÂÚ ÙËÓ Â›ÎÏËÛË ∫˘·-
Ú›ÛÛÈÔ˜. ∫·Ù¿ Ì›· ¿Ô„Ë Ô ÂÏÏËÓÈÛÙÈ-
Îfi˜ Ó·˝ÛÎÔ˜ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ ÏfiÊÔ˘
Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Èı·ÓÒ˜ Ì ÙËÓ Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘.
ΔÔ ÈÂÚfi ¿ÏÛÔ˜ ·fi ΢·Ú›ÛÛÈ· ÚÔ-
Ûٷ٢fiÙ·Ó Ì πÂÚfi ¡fiÌÔ. √ ¯ÒÚÔ˜
·fi ÙÔÓ 4Ô ·È. Î·È ÌÂÙ¿ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ
Â›Û˘ ΤÓÙÚÔ Î·È ¿ÏÏˆÓ Ï·ÙÚÂÈÒÓ
ÙˆÓ Îˆ·ÎÒÓ Ê˘ÏÒÓ, fiˆ˜ ÙÔ˘ ¢Èfi˜
πÎÂÛ›Ô˘, ÙÔ˘ ¢Èfi˜ ¶·ÙÚÒÔ˘, ÙÔ˘ ¢Èfi˜
ª·¯·Ó¤ˆ˜, Ù˘ ∞ıËÓ¿˜ º·ÙÚ›·˜, ÙÔ˘
∞fiÏψÓÔ˜ ∫·ÚÓ›Ԣ Î·È ÙˆÓ ªÔÈÚÒÓ.
∏ ¤ÓÙ·ÍË Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈ-
Ô‡ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ¿ÏÛÔ˘˜ Ô˘ ‚ÚÈÛÎfi-
Ù·Ó ÛÙȘ Ï·ÁȤ˜ ÂÓfi˜ ¯·ÌËÏÔ‡ ÏfiÊÔ˘
Ì ·ÓÔÈÎÙ‹ ı¤· ÚÔ˜ Ù· ·Ú¿ÏÈ· Ù˘
ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÌÈ· ÌÓË-
ÌÂȷ΋ ÂÁηٿÛÙ·ÛË, Ô˘ ÂÎÙÂÈÓfiÙ·Ó
Û ÙÚ›· ¿Ó‰ËÚ·. ∏ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ‰È¿-
Ù·ÍË ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈ›Ԣ ÛÙËÓ ∫ˆ ‰È·Ê¤-
ÚÂÈ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË Û‡ÏÏË„Ë ·fi ÙÔ Ù¤ÌÂ-
ÓÔ˜ Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘, Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È
ˆ˜ ¤Ó· ÔÚÁ·ÓÈο
·Ó·Ù˘Á̤ÓÔ Û‡ÓÔ-
ÏÔ. Oˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È
·fi ÙËÓ ·Ó·ÛηÊÈ΋ Afi Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi-
¤Ú¢ӷ ÙÔ ÈÂÚfi ·Ó·-
Ù‡¯ıËÎÂ Î·È Û¯Â- ÙÂÚ· ÈÂÚ¿ ÙÔ˘ ıÂÔ‡
‰È¿ÛÙËΠηٿ ÙÔÓ
3Ô ·È. .Ã. ˆ˜ ÂÓÈ·›Ô
ÛÙËÓ AÚ¯·ÈfiÙËÙ·
Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ÎÙÈÚ›ˆÓ
Ì ·ÒÙÂÚÔ Û˘ÓÂȉË-
Ùfi ÛÙfi¯Ô ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË Î·È ÚÔÒıËÛË
Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡.
ΔÔ ¤ÙÔ˜ 242 .Ã. ·ÔÙÂÏ› Â›Û˘
¤Ó· terminus ante quem ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÔ-
ÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ηٷÛ΢‹˜ ÙˆÓ Î˘Ú›ˆ˜
ÌÓËÌ›ˆÓ, ·ÊÔ‡ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÔÈ
KÒÔÈ ‰ÈÂΉÈÎÔ‡Ó ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ù˘ ·Û˘-
Ï›·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ‰ÈÔÚ-
Á·ÓÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÓÙÂÙËÚÈ΋ ·Ó‹Á˘ÚÈ
ÙˆÓ ∞ÛÎÏËÈ›ˆÓ Ì ÙËÓ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ·
·‹¯ËÛË. °È· Ù· ªÂÁ¿Ï· ∞ÛÎÏËÈ›·,
Ô˘ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡˜ Î·È Á˘-
ÌÓÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ÛÙ¤ÏÓÔÓÙ·Ó ıˆÚÔ›
·fi fiϘ ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ fiÏÂȘ.
ΔÔ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÔ ÎÙ›ÛÌ·, Ô˘ ˘‹ÚÍÂ
Î·È Ô ˘Ú‹Ó·˜ Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÈ-
ÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡,
‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ‚ˆÌfi˜, ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ÙÔ˘ 4Ô˘
·È. .Ã., ÛÙÔ ÌÂÛ·›Ô ¿Ó‰ËÚÔ, Ô˘ Û‡Ì-
ʈӷ Ì ÂÈÁÚ·Ê‹ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ˜
ÛÙÔ˘˜ ۇ̂ˆÌÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÙÔÓ HÏÈÔ,
ÙËÓ ∏̤ڷ, ÙËÓ ∂οÙË Î·È ÛÙÔÓ ÁÈÔ
ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡ ª·¯¿ÔÓ·. ™Ù· ̤۷
ÙÔ˘ 2Ô˘ ·È. .Ã. Ô ‚ˆÌfi˜ ·Ó Î·È ·Ú¤-
ÌÂÈÓ ÛÙËÓ ·Ú¯È΋ ÙÔ˘ ı¤ÛË ÛÙÔ ÌÂ-
Û·›Ô ¿Ó‰ËÚÔ ·Ó·Î·Ù·Û΢¿ÛıËÎÂ
Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÚfiÙ˘· ÙÔ˘ ÌÂÁ·ÏÔ-
ÚÂÔ‡˜ ‚ˆÌÔ‡ ÙÔ˘ ¢Èfi˜ ÛÙËÓ ¶¤ÚÁ·-
ÌÔ. ªÈ· ¯·ÌËÏ‹ ȈÓÈ΋ ÎÈÔÓÔÛÙÔȯ›·
Â¿Óˆ Û ÌÈ· Ì·ÚÌ¿ÚÈÓË ÎÚË›‰· Â-
ÚȤ‚·ÏÏ ÌÈ· ÚÔ˜ ÙÔÓ Ó·fi ·ÓÔÈÎÙ‹ ·˘-
Ï‹. ª¤Û· ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ë ÙÚ¿-
Â˙· ÙÔ˘ ‚ˆÌÔ‡.
¡·fi˜ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡
∞¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙÔÓ ‚ˆÌfi, ÛÙȘ ·Ú¯¤˜
ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. .X. ÎÙ›ÛÙËÎÂ Ô Ó·fi˜ ÙÔ˘
∞ÛÎÏËÈÔ‡. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈÎÚfi Ó·fi,
ȈÓÈÎÔ‡ Ú˘ıÌÔ‡, ‰ÈÎÈfiÓÈÔ ÂÓ ·Ú·ÛÙ¿-
ÛÈ Ì ÔÚıÔÁÒÓÈÔ ÚfiÓ·Ô Î·È ›ÛÔ˘ ÌÂ-
Á¤ıÔ˘˜ ÛËÎfi. ™ÙÔÓ ÛËÎfi ‚Ú¤ıËΠË
Ï·ÙÈ¿ ‚¿ÛË ÙˆÓ ·Á·ÏÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘
∞ÛÎÏËÈÔ‡ Î·È Ù˘ ÀÁÈ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÁÈ-
Ô˘ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡ ª·¯¿ÔÓ·. ™ÙÔÓ ÛË-
Îfi ‚Ú¤ıËΠÂ›Û˘ Î·È ÙÔ Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ
ÎÈ‚ÒÙÈÔ, ‰ˆÚ¿ Ù˘ fiÏ˘ Û‡Ìʈӷ
Ì ÙËÓ È‰Ú˘ÙÈ΋ ÂÈÁÚ·Ê‹ (Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿
ÙÔ 300 .Ã.), ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÊ·Ï‹ ʇϷÍË
ÙˆÓ ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡, ÁÓˆÛÙfi ˆ˜
ıËÛ·˘Úfi˜. ∂ÚfiÎÂÈÙÔ ÛÙËÓ Ô˘Û›· ÁÈ·
¤Ó· ›‰Ô˜ ÙÚ¿Â˙·˜, fiÔ˘ ÔÈ Î˘Ú›·Ú¯ÔÈ
Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ÌÔӿگ˜ Î·È ÏÔ‡ÛÈÔÈ,
ÏfiÁˆ ÙÔ˘ Ú¢ÛÙÔ‡ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Îϛ̷ÙÔ˜,
η٤ıÂÙ·Ó ÁÈ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·ÛÊ¿ÏÂÈ·
ÙȘ ÂÚÈÔ˘Û›Â˜ ÙÔ˘˜.
™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. ÚÔÛÙ¤ıËÎÂ
ÓfiÙÈ· ·fi ÙÔÓ Ó·fi ¤Ó· ۯ‰fiÓ ÙÂÙÚ¿-
ÁˆÓÔ ÎÙ›ÚÈÔ–¿‚·ÙÔ, ÔÈ ‰‡Ô ¯ÒÚÔÈ ÙÔ˘
ÔÔ›Ô˘ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó Û·ÊÒ˜ ÁÈ· ÙÔÓ
ÂÁÎÔÈÌÈÛÌfi ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ.
∞Ó·ÙÔÏÈο ·fi ÙÔÓ ‚ˆÌfi ÎÙ›ÛÙËΠË
ÏÂÁfiÌÂÓË §¤Û¯Ë. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ·
ÛÙÔ¿, ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÙÔÓ ÔÈÛıfiÙÔȯÔ
Ù˘ ÔÔ›·˜ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÔÈ ‚¿ÛÂȘ ·fi ¤-
ÓÙ ·Ó·ıËÌ·ÙÈο ·Á¿ÏÌ·Ù·. ™ÙÔ˘˜
‡ÛÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·Ó Ù·
·Ó·ı‹Ì·Ù·, Ô˘ ÔÈ ÈÛÙÔ› ÚÔÛ¤ÊÂ-
Ú·Ó ÛÙÔÓ ÈÂÚfi ¯ÒÚÔ.
¶›Ûˆ ·fi ÙÔÓ ‚ˆÌfi ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ¿Ï-
ÏÔ˜, ÌÂÚÈÎÒ˜ ·Ó·ÛÙËψ̤ÓÔ˜, Ó·fi˜,
Ô˘ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙˆÓ
PˆÌ·›ˆÓ ∞˘ÙÔÎÚ·-
ÙfiÚˆÓ, ÙˆÓ ∞ÓÙˆÓ›-
ÓˆÓ, ·¤ÎÙËÛ ÙÂ-
Úfi Ì ΛÔÓ˜ ÎÔÚÈÓ-
ıÈ·ÎÔ‡ Ú˘ıÌÔ‡. ¶È-
ÛÙ‡ÂÙ·È ˆ˜ ‹Ù·Ó
·ÊÈÂڈ̤ÓÔ˜ ÛÙÔÓ
∞fiÏψӷ. ªÈ· ËÌÈ-
΢ÎÏÈ΋ Âͤ‰Ú·, È-
ı·ÓÒ˜ ηٷÛ΢·Ṳ̂ÓË ÁÈ· ÙȘ Û˘ÓÂ-
‰ÚÈ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÈÂÚ·Ù›Ԣ, Î·È ÌÈ· ÎÚ‹ÓË,
Û˘ÌÏ‹ÚˆÓ·Ó ÙȘ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘
ÌÂÛ·›Ô˘ ·Ó‰‹ÚÔ˘, Ô˘ ÂÎÏËÚÔ‡Û·Ó
΢ڛˆ˜ ÙȘ Ï·ÙÚ¢ÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ.
∏ ‰È¿Ù·ÍË ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ ÛÙÔ ÌÂÛ·›Ô
¿Ó‰ËÚÔ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ¯·Ï·Ú‹ ηÈ
ÂχıÂÚË, Â͢ËÚÂÙÒÓÙ·˜ ÙȘ ÈÂÚ¤˜
ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ηÈ
fi¯È ¤Ó· ·˘ÛÙËÚ¿ ÔÚÁ·ÓÈο ‰Â̤ÓÔ Û‡-
ÓÔÏÔ. ΔÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 2Ô˘
·È. .Ã. ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ¤Ó· ¯·ÌËÏfiÙÂÚÔ
¿Ó‰ËÚÔ, Ô˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÛÙȘ ÙÚÂȘ
Ï¢ڤ˜ ·fi ÂÚ›ÛÙ˘Ï˜ ÛÙÔ¤˜. ¶›Ûˆ
·fi ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÛÎÈÂÚfi Û ۯ‹Ì· ¶ ‰È¿-
‰ÚÔÌÔ ÙˆÓ ÛÙÔÒÓ ˘‹Ú¯·Ó 26 ¯ÒÚÔÈ
ÁÈ· ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ·ÛıÂÓÒÓ. √È Ï¢-
ÚÈΤ˜ ÛÙÔ¤˜ ‰ÂÓ ¤Êı·Ó·Ó ̤¯ÚÈ ÙÔÓ
·Ó·ÏËÌÌ·ÙÈÎfi ÙÔ›¯Ô ÙÔ˘ ÌÂÛ·›Ô˘ ·Ó-
‰‹ÚÔ˘ ·ÏÏ¿ ¿ÊËÓ·Ó ÂχıÂÚ˜ ‰‡Ô
Ï·ÙȤ˜ ‰Èfi‰Ô˘˜. ∞fi ÙÔ ¯·ÌËÏfi ¿Ó‰Ë-
ÚÔ ÁÈÓfiÙ·Ó Ë Â›ÛÔ‰Ô˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ì¤Û·
·fi ¤Ó· ÂÈ‚ÏËÙÈÎfi ÙÂÙÚ¿ÛÙ˘ÏÔ ¶Úfi-
˘ÏÔ, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô‰ËÁÔ‡Û ÌÈ· ÌÂÁ·ÏÔ-
ÚÂ‹˜ ˘·›ıÚÈ· Îϛ̷η.
∏ ÙÚÔÊÔ‰ÔÛ›· ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ÌÂ ÓÂÚfi ÁÈ-
ÓfiÙ·Ó ·fi ÙÚÂȘ ÎÚ‹Ó˜, Ô˘ ‹Ù·Ó
ÂÓÙ·Á̤Ó˜ ÛÙÔ˘˜ ÂÓÈÛ¯˘Ì¤ÓÔ˘˜ ÌÂ
ÙfiÍ· ·Ó·ÏËÌÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ›¯Ô˘˜, ‰ÂÍÈ¿
Î·È ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Ù˘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ Îϛ̷η˜,
Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û ÛÙÔ ÌÂÛ·›Ô ¿Ó‰ËÚÔ. ¡Â-
Úfi Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ΢ÏÔ‡ÛÂ Î·È Ì¤Û· ÛÙ·
Ì·ÚÌ¿ÚÈÓ· Ú›ıÚ· ηٿ Ì‹ÎÔ˜ ÙˆÓ
ÛÙÔÒÓ ¯·Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ‰ÚÔÛÈ¿˜
ȉȷ›ÙÂÚ· ÙË ıÂÚÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. ΔÔ ÓÂÚfi
¤Êı·Ó ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈ›Ԣ
·fi ‰‡Ô ËÁ¤˜ ÛÙȘ Ï·ÁȤ˜ ÙÔ˘ øÚÔ-
̤‰ÔÓÙÔ˜, ÌÈ· ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ∞ÛÎÏË-
È›Ԣ, ÙÔ ∫ÔÎÎÈÓfiÓÂÚÔ, Ì ٷ ÛȉË-
ÚÔ‡¯· ÓÂÚ¿ Î·È ÌÈ· ·fi Ù· ÓÔÙÈÔ·Ó·-
ÙÔÏÈο, ÙË ËÁ‹ μÔ˘Ú›Ó·, Ô˘ ̤¯ÚÈ
Û‹ÌÂÚ· ÙÚÔÊÔ‰ÔÙ› ÙËÓ fiÏË.
£¤Ú̘
¶›Ûˆ ·fi ÙË ‰ÂÍÈ¿ ÛÙÔ¿ ÎÙ›ÛÙËηÓ
ÙÔÓ 1Ô ·È. Ì.Ã. ·Ô¯ˆÚËÙ‹ÚÈ·. ΔËÓ
›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙËÓ ·ÚÈÛÙÂÚ‹ ÏÂ˘Ú¿
ÙÔ˘ ·Ó‰‹ÚÔ˘ ηٷÛ΢¿ÛÙËΠ¤Ó· ÌÂ-
Á¿ÏÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ıÂÚÌÒÓ. √È ı¤Ú̘
Î·È Ë ·ÚÔ¯‹ ÓÂÚÔ‡ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ‰ˆÚÂ-
¤˜ ÂÓfi˜ ÊËÌÈṲ̂ÓÔ˘ ∫ÒÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡,
ÙÔ˘ °¿ÈÔ˘ ™ÙÂÚÙ›ÓÈÔ˘ •ÂÓÔÊÒÓÙÔ˜,
Ô˘ ¤˙ËÛ ÛÙË ƒÒÌË Î·È ˘‹ÚÍ ÚÔ-
ÛˆÈÎfi˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·
∫Ï·˘‰›Ô˘. Oˆ˜ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÔÏϤ˜
ÂÈÁڷʤ˜ ÔÈ Û˘ÌÔϛ٘ ÙÔ˘ ÙÔÓ Ù›ÌË-
Û·Ó Â·ÓÂÈÏËÌ̤ӈ˜ ˆ˜ ¢ÂÚÁ¤ÙË Ù˘
·ÙÚ›‰·˜. ªÂٷ͇ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Â˘ÂÚÁÂ-
ÛÈÒÓ ÙÔ˘ ÂÚÈÒÓ˘ÌÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÁÈ·ÙÚÔ‡
ÛÙÔÓ ÈÂÚfi ¯ÒÚÔ ıˆÚÂ›Ù·È Î·È Ô
Ó·˝ÛÎÔ˜, ‰ÂÍÈ¿ Ù˘ Îϛ̷η˜ Ô˘ Ô‰Ë-
Á› ÛÙÔ ÌÂÛ·›Ô ¿Ó‰ËÚÔ, Ô˘ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂ-
ڈ̤ÓÔ˜ ÛÙÔÓ ∞ÛÎÏËÈfi, ÙËÓ ÀÁÈ›·
Î·È ÙËÓ ∏ÈfiÓË, ηıÒ˜ Î·È ÌÈ· ‚È‚ÏÈÔ-
ı‹ÎË.
∏ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· Ê‹ÌË Ô˘ ·¤ÎÙËÛÂ
ÙÔ ∞ÛÎÏËÈÂ›Ô ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË Ù˘
∞Û˘Ï›·˜ Î·È ÙË ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÁÈÔÚ-
Ù‹˜ ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ∞ÛÎÏËÈ›ˆÓ ÙÔ 242
.Ã. Ô‰‹ÁËÛ Û Ӥ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ ÛÙÔÓ
¯ÒÚÔ. ∞Ó Î·È ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ 3Ô ·È. ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁÂ›Ù·È ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ „ËÏfiÙÂÚÔ ¿Ó‰ËÚÔ,
Ô ¯ÒÚÔ˜ ·ÔÎÙ¿ ÙȘ ·ÚÌfi˙Ô˘Û˜ ÌÂ
ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ ·Ó‰‹ÚˆÓ ÌÓËÌÂȷΤ˜
ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÌfiÏȘ ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ÙÔ˘ 2Ô˘ ·È. .Ã., fiÙ·Ó ÙÔ ∞ÛÎÏËÈ›Ô
Ù¤ıËΠ˘fi ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ∂˘Ì¤-
ÓË μã Ù˘ ¶ÂÚÁ¿ÌÔ˘ (197-57 .Ã.). ªÈ·
ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÌÓËÌÂȷ΋ Îϛ̷η Ô‰Ë-
Á› ÛÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ¿Ó‰ËÚÔ, ÛÙÔÓ ÎÂ-
ÓÙÚÈÎfi ¿ÍÔÓ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ó·È ÙÔÔ-
ıÂÙË̤ÓÔ˜ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ‰ˆÚÈÎfi˜ ÂÚ›-
ÙÂÚÔ˜ Ó·fi˜, Ô˘ ÎÙ›ÛÙËΠÁ‡Úˆ ÛÙÔ
170-60 .Ã., ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÙÔ˘
∞ÛÎÏËÈÔ‡ Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘. ¢ˆÚÈΤ˜
ÛÙÔ¤˜ Ì ‰ˆÌ¿ÙÈ·, Ô˘ ·ÓÙÈη٤ÛÙË-
Û·Ó ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ͇ÏÈÓ˜, ÁÈ· ÙËÓ
ÂÁηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÔÏ˘¿ÚÈıÌˆÓ ÂÈ-
ÛÎÂÙÒÓ Î·Ù·Û΢¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙȘ ÙÚÂȘ
Ï¢ڤ˜ Î·È ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ·Ó‰‹ÚÔ˘. ∞Ó
Î·È Ô ÈÂÚfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ÎÏ›ÓÂÈ Ì ÙȘ ÛÙÔ¤˜
ÙÔ˘ οو Î·È ÙÔ˘ ¿Óˆ ·Ó‰‹ÚÔ˘, ‰È·Ù‹-
ÚËÛ ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ Ù· ·ÓÔ›ÁÌ·Ù· ÛÙÔ ¿Ï-
ÛÔ˜ ·fi ÙȘ Ï¿ÁȘ Ï¢ڤ˜ ÙÔ˘ ÌÂ-
Û·›Ô˘ ·Ó‰‹ÚÔ˘. °ÂÓÈο Û fiÏË ÙË ‰È¿-
Ù·ÍË ÙÔ˘ ÌÓËÌ›Ԣ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô
Â›Ó·È ¤ÓÙÔÓÔ˜ Ô ·fi˯Ԙ Ù˘ ÂÚÁ·ÌË-
Ó‹˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Ì ÙȘ ȉȿ˙Ô˘Û˜
ÛÎËÓÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ.
EÓ·˜ ıËÛ·˘Úfi˜ ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘
4Ô˘ ·È. Ì.Ã. Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ fiÙÈ Ô ¯ÒÚÔ˜
ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ӷ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ̤¯ÚÈ Î·È
ÙËÓ ‡ÛÙÂÚË ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. √È ÛÂÈÛÌÔ›
ÙÔ˘ 469 Î·È 554 Ì.Ã. ÂÚ‹ÌˆÛ·Ó ÙÔ ÈÂ-
Úfi. √ÚÈṲ̂ӷ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο ·Ú¯È-
ÙÂÎÙÔÓÈο ̤ÏË ‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó fiÙÈ Ë Ó¤·
¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ Ï·ÙÚ›· η٤Ϸ‚ ÙÔÓ ¯Ò-
ÚÔ. ™Ù· ÌÂ۷ȈÓÈο ¯ÚfiÓÈ· ¤Ó· ÌÔÓ·-
ÛÙËÚ¿ÎÈ ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·
Δ·ÚÛÔ‡, ‹Ù·Ó ÌÂÙfi¯È ÙÔ˘ ÌÔÓ·ÛÙËÚÈÔ‡
Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘. ΔÔ Ó·˛‰ÚÈÔ, Ô˘ ÔÈÎÔ‰Ô-
Ì‹ıËΠ̠·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο ̤ÏË ÙÔ˘
·Ú¯·›Ô˘ Ó·Ô‡, ı· ηٷÛÙÚ·Ê› ÁÈ· Ó·
Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËıÔ‡Ó ÔÈ ·Ó·Ûηʤ˜.
™ÙÔÓ ¯ÒÚÔ ‰È·ÛÒ˙ÂÙ·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Ë
∞Á›· ΔÚ¿Â˙·.
P Aποψη της μνημειακς κλμα-
κας του ιερο που οδηγε στο αν!-
τερο πλτωμα (νδηρο). H περιο-
χ, πως και στην αρχαιτητα, ε-
ναι κατφυτη με δντρα με πυκν
φλλωμα (φωτ.: Δ. Mποσνκης).
4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 11
 H διπλ βασιλικ του Aγου Στεφ-
νου στην Kφαλο (5ος-6ος αι.).
Kτισμνη επνω στην παραλα,
αποτελε σμερα ναν απ τους κυ-
ριτερους πλους λξης επισκεπτν
στο νησ (φωτ.: N. Kασρης).

12 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
H παλαιοχριστιανικ Kως
à Tο Bαπτιστριο
της βασιλικς του
Kαπαμ στο Aσφεν-
διο (6ος αι.) σζει
το οκταγωνικ σχ-
μα του εσωτερικο
με τις κγχες.

Morricone Î·È H. Balducci ·Ó¤Ûη„·Ó ̤۷ ÛÙËÓ fiÏË Ù˘

Της E ƒ™∏˜ M ¶ƒ√À™∫∞ƒ∏
Kˆ ‰‡Ô ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Ô˘ ›¯·Ó ÎÙÈÛı› ̤۷ Û ¤Ó· ÎÙ›ÚÈÔ Úˆ-
Δρος αρχαιολγου, Διεθυνση Bυζαντινν και Mεταβυζαντινν Ì·˚ÎÒÓ £ÂÚÌÒÓ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. Ì.X., ÙË ÌÂÁ¿ÏË ‚·ÛÈÏÈ΋ ÙÔ˘ §È-
Mνημεων-YΠΠO ̤ÓÔ˜, ηıÒ˜ Î·È ÙÔÓ Ó¿ÚıËη Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ AÁ. Iˆ¿Ó-
ÓÔ˘. OÈ IÙ·ÏÔ› ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ ·Ó¤Ûη„·Ó ·ÎfiÌË ÔÏϤ˜ ‚·ÛÈÏÈ-
Τ˜ ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ Ù˘ Kˆ, fiˆ˜ ÙÔ˘ AÁ. °·‚ÚÈ‹Ï ÛÙËÓ ÂÚÈÔ-

™ Àªºø¡∞ ª∂ Δπ™ ¶Ú¿ÍÂȘ ÙˆÓ AÔÛÙfiÏˆÓ (XXI, 1), Ô Afi-

ÛÙÔÏÔ˜ ¶·‡ÏÔ˜ ‰›‰·Í ÙÔÓ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi ÛÙËÓ Kˆ ηٿ
ÙËÓ Â›Û΄‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ ÓËÛ› ÙÔ 57 Ì.X. °ÓˆÚ›˙Ô˘Ì ·Îfi-
ÌË fiÙÈ ÔÈ Â›ÛÎÔÔÈ Ù˘ Kˆ MÂÏ›ÊÚˆÓ Î·È IÔ˘ÏÈ·Ófi˜ ¤Ï·‚·Ó
̤ÚÔ˜ ÛÙȘ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈΤ˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜ Ù˘ N›Î·È·˜ (325) Î·È Ù˘
¯‹ æ·Ï›‰È, ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ Kˆ, ÙË ‚·ÛÈÏÈ΋ Ù˘ §¿-
Ì˘, ‰˘ÙÈο Ù˘ fiÏ˘, ÙË ‚·ÛÈÏÈ΋ ÙÔ˘ K··Ì¿ ÛÙÔ AÛÊÂÓ-
‰ÈÔ‡, ÙÔ˘ AÁ. ¶·‡ÏÔ˘ ÛÙÔ ZË¿ÚÈ, ÙË ‚·ÛÈÏÈ΋ ÛÙÔ K·Ì¿ÚÈ
ÎÏ. M›· ·ÎfiÌË ‰ÈÏ‹ ‚·ÛÈÏÈ΋, Ë ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎfiÙÂÚË ·fi
fiϘ, ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ ÛÙËÓ K¤Ê·ÏÔ, ·ÓÂÛοÊË ·fi ÙÔÓ
X·ÏÎˉfiÓÔ˜ (451) ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. Afi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ·ÈÒ- ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ L. Laurenzi.
Ó˜ fï˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ûˆı› ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ηٿÏÔÈ· Ô˘ Ó· MÂÙ¿ ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, Ô
Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÙÔÓ ÂίÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡Ø Ù· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο AÓ. OÚÏ¿Ó‰Ô˜ ·Ó¤Ûη„ ¿ÏϘ ‰‡Ô ‚·ÛÈÏÈΤ˜, Ì›· ÛÙËÓ Â-
Â˘Ú‹Ì·Ù· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ·ÏÒ˜ ÌÈ· ·ÎÌ¿˙Ô˘Û· fiÏË, ÎÙÈṲ̂ÓË Î·- ÚÈÔ¯‹ M·ÛÙȯ¿ÚÈ Î·È Ì›· ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi AÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·. TÔ 1992 Ì›·
Ù¿ ÙÔ IÔ‰¿ÌÂÈÔ Û‡ÛÙËÌ·, Ì Ï·Ù›˜ ·ÎfiÌË ‚·ÛÈÏÈ΋ ÛÙËÓ K·Ú‰¿Ì·ÈÓ· ÚÔ-
‰ÚfiÌÔ˘˜, ÔÏ˘ÙÂÏ‹ ‰ËÌfiÛÈ· Î·È È‰ÈˆÙÈο ÛÙ¤ıËΠ·fi ÙËÓ ˘ÔÁÚ¿ÊÔ˘Û· ÛÙȘ ‹‰Ë
ÎÙ›ÚÈ·, Ó·Ô‡˜ Î·È ÈÂÚ¿. ÁÓˆÛÙ¤˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜, ÂÓÒ ÙÌ‹Ì·Ù· ‚·ÛÈÏÈ-
Afi ÙÔÓ 5Ô ·È. Ì.X. Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ fiÏ˘ O ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÎÒÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÛηÊ› ÚfiÛÊ·Ù· Û ‰È¿-
Î·È Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘ ·ÏÏ¿˙ÂÈ, ȉ›ˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ ÊÔÚ· ÛËÌ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡.
469 Ì.X., fiÙ·Ó ¤Ó·˜ ÈÛ¯˘Úfi˜ ÛÂÈÛÌfi˜ ÚÔ-
ÙˆÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ Î·Ù·-
ÍÂÓ› ÌÂÁ¿Ï˜ ηٷÛÙÚÔʤ˜ Û fiÏÔ ÙÔ ÓË-
Û›. H fiÏË ‰È·ÙËÚ› ÙÔ IÔ‰¿ÌÂÈÔ Ú˘ÌÔ-
‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ OÈ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Ù˘ Kˆ
ÙÔÌÈÎfi Ù˘ Î·È Ù· ȉȈÙÈο ÎÙ›ÚÈ· ·Ú·Ì¤- ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÙËÓ Úˆ- OÈ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Ù˘ Kˆ
ÓÔ˘Ó Ï·ÌÚ¿Ø Ù· ·Ú¯·›· ÈÂÚ¿ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ¤¯Ô˘Ó ÙË ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÈ
fï˜ ÛÙ·‰È·Î¿ Ó· ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È, ÂÓÒ ÙÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÔ¯‹ ͢ÏfiÛÙÂÁ˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Û fiÏÔ ÙÔÓ ÂÏÏ·‰È-
ÔÏÏ¿ ‰ËÌfiÛÈ· ÎÙ›ÚÈ· ¯¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯È΋ Îfi ¯ÒÚÔ, Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ÙÚ›ÎÏÈÙ˜ Ì ӿÚ-
ÙÔ˘˜ ¯Ú‹ÛË. T·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ·Ú¯›˙ÂÈ Ë ·ÓÔÈ- ıËη, ‚·ÙÈÛÙ‹ÚÈÔ Î·È ÚÔÛÎÙ›ÛÌ·Ù·,
ÎÔ‰fiÌËÛË ÙˆÓ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ, ÙˆÓ ÏÂÁfiÌÂ- ÂÓÒ ÌÂÚÈΤ˜ ¤¯Ô˘Ó Î·È ·›ıÚÈÔ. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó fï˜ Î·È Î¿ÔÈ·
ÓˆÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ ÛÙËÓ fiÏË Î·È ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ. ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Û˘Ó‹ıË ÛÙË ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ, fiˆ˜ .¯. ÙÔ ÌÂ-
Afi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ (5Ô˜-6Ô˜ ·È. Ì.X.) ¤¯Ô˘Ì Ï‹ıÔ˜ ıÚË- Á¿ÏÔ Ï¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÌÂÛ·›Ô˘ ÎÏ›ÙÔ˘˜ Ô˘ Â›Ó·È ˘ÂÚ‰ÈÏ¿ÛÈÔ ÙÔ˘
Û΢ÙÈÎÒÓ Î·È ÎÔÛÌÈÎÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Û fiÏÔ ÙÔ ÓËÛ›. ∂ˆ˜ Û‹ÌÂ- Ï¿ÙÔ˘˜ ÙˆÓ Ï·Á›ˆÓ ÎÏÈÙÒÓ, ÙÔÓ ˘ÂÚ˘„ˆÌ¤ÓÔ ÛÙ˘ÏÔ‚¿ÙË,
Ú· ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÛηÊ› 18 ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Î·È ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÙÔ‡Ó ÔÈ Î›ÔÓ˜ Ô˘ ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó Ù· ÎÏ›ÙË, ÙÔ ·Ïfi,
¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛı› ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ¿ÏϘ ¤ÍÈ, ÂÓÒ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ Â˘ı‡ÁÚ·ÌÌÔ Ù¤ÌÏÔ ÎÏ. OÈ ¿Ì‚ˆÓ¤˜ ÙÔ˘˜, Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ-
·Ú¯·›· fiÏË, ¤¯Ô˘Ó ÂÚ¢ÓËı› Î·È ÙÚÂȘ ÔÈÎÈÛÌÔ› Ù˘ ˘·›- ÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÌÂÛ·›Ô˘ ÎÏ›ÙÔ˘˜, Â›Ó·È Î·Ù·-
ıÚÔ˘ (M·ÛÙȯ¿ÚÈ, K·Ú‰¿Ì·ÈÓ·, K¤Ê·ÏÔ˜) Î·È ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈ- Û΢·Ṳ̂ÓÔÈ ·fi ÓÙfiÈÔ Ì¿ÚÌ·ÚÔ (ÏËÓ ÂÓfi˜ Ô˘ Â›Ó·È Î·Ù·-
Ûı› ÌÂÚÈÎÔ› ·ÎfiÌË. M¤Û· ÛÙËÓ fiÏË Ù˘ ∫ˆ ÔÈ ÚfiÛÊ·Ù˜ Û΢·Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÚÔÎÔÓÓ‹ÛÈÔ Ì¿ÚÌ·ÚÔ) Î·È Ê¤ÚÔ˘Ó ÏÔ‡-
·Ó·Ûηʤ˜ ·ÂÎ¿Ï˘„·Ó ȉȈÙÈο ΢ڛˆ˜ ÎÙ›ÚÈ· Ì ÏÔ‡ÛÈ· ÛÈÔ ÁÏ˘Ùfi ‰È¿ÎÔÛÌÔ.
„ËÊȉˆÙ¿ ‰¿‰· ÙÔ˘ 5Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 6Ô˘ ·È. T¤ÏÔ˜, Ù· ‚·ÙÈÛÙ‹ÚÈ· ¤¯Ô˘Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ οÙÔ„Ë ÙÂÙÚ¿ÁˆÓË
OÈ ÚÒÙ˜ ·Ó·Ûηʤ˜ ¤ÁÈÓ·Ó ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·È. ·fi Â͈ÙÂÚÈο Î·È Î¿Ï˘„Ë Ì ıfiÏÔ (ÛÒ˙ÂÙ·È ·Î¤Ú·ÈË ÛÙÔ ‚·ÙÈ-
ÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ R. Herzog Î·È ¤ÊÂÚ·Ó Û ʈ˜ ÙË ‚·- ÛÙ‹ÚÈÔ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ AÁ. Iˆ¿ÓÓÔ˘ ÂÓÒ ›¯ÓË Ù˘ ‰È·ÙË-
ÛÈÏÈ΋ Ù˘ AÁ›·˜ £ÂfiÙËÙÔ˜, ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi K·Ú‰¿Ì·ÈÓ·. K·Ù¿ ÙËÓ ÚÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙÔÓ ∞Á. ¶·‡ÏÔ Î·È ÙÔÓ K··Ì¿)Ø Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂ-
ÂÔ¯‹ Ù˘ IÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·˜ ÔÈ ¤Ú¢Ó˜ Û˘Ó¯›ÛÙËηÓ: ÔÈ L. Ú· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·È Û fiϘ ‹ Û οÔȘ ·fi ÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ Ï¢-

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 13
Ú¤˜ ÙÔ˘˜ ·fi η̷ÚÔÛÎÂ›˜, ÔÚıÔÁÒ-
ÓÈÔ˘˜ ‰È·‰ÚfiÌÔ˘˜. EÛˆÙÂÚÈο ·ÚÔ˘-
ÛÈ¿˙Ô˘Ó Ù· ‚·ÙÈÛÙ‹ÚÈ· ÔÈÎÈÏ›· ‰È·-
ÌÔÚÊÒÛˆÓ: ÙÂÙÚ¿ÁˆÓ·, ÔÎÙ·ÁˆÓÈο
Ì ÎfiÁ¯Â˜ ‹ ΢ÎÏÈο Ì ÎfiÁ¯Â˜ Î·È ÎÈÔ-
ÓÔÛÙÔȯ›·. TÔ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÒÙÂÚÔ ·-
Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ·˘ÙÔ‡ Â›Ó·È ÙÔ
‚·ÙÈÛÙ‹ÚÈÔ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ AÁ. Iˆ-
¿ÓÓÔ˘ (ÁÓˆÛÙfi Û‹ÌÂÚ· Î·È ˆ˜ EÙ¿
B‹Ì·Ù· ÏfiÁˆ ÙˆÓ ÂÙ¿ ÎÔÁ¯ÒÓ Ô˘
‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘),
Ô˘ ÛÒ˙ÂÙ·È ·Î¤Ú·ÈÔ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›
ˆ˜ ÎÔÈÌËÙËÚȷ΋ ÂÎÎÏËÛ›·. OÈ ÎÔÏ˘Ì-
‚‹ıÚ˜ Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ¿ÓÙÔÙ ÛÙ·˘Úfi-
Û¯Ë̘.
√Ϙ ÔÈ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ ¤¯Ô˘Ó ‰¿Â‰Ô ‰È·-
ÎÔÛÌË̤ÓÔ Ì „ËÊȉˆÙ¿, ÙÔ˘ ÏÂÁÔ̤-
ÓÔ˘ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›Ô˘ Ù˘ Kˆ. TÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹-
ÚÈÔ ·˘Ùfi Ô˘ ·ÎÌ¿˙ÂÈ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘
5Ô˘ Î·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·È. ¤¯ÂÈ Î¿-
ÔÈ· ›‰È·›ÙÂÚ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, fiˆ˜
Ë Û˘¯Ó‹ ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ «ÛËÚÈÎÒÓ ÙÚÔ-
¯ÒÓ» (›‰Ô˜ Û˘ÌÏÂÎfiÌÂÓˆÓ Î‡ÎψÓ)
Û ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡˜, fiˆ˜ ηÈ
ÙˆÓ ÔÎÙ·ÁÒÓˆÓ Ô˘ ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·È
Ì ÙÂÙÚ¿ÁˆÓ· Î·È ÛÙ·˘ÚÔ‡˜. ¶Ôχ ¯·-
Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È ·ÎfiÌË Ë ¯Ú‹ÛË
Ù˘ ÛÙÈÎÙ‹˜ ÁÚ·ÌÌ‹˜ ·fi ¿ÛÚ˜ ηÈ
Ì·‡Ú˜ „ËÊ›‰Â˜, Ë ÔÔ›· ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ
ÂÚÈʤÚÂÈ· ÙˆÓ Î‡ÎψÓ.
OÈ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Ù˘ Kˆ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó
‚¤‚·È· ÌÂÌÔӈ̤ӷ Â˘Ú‹Ì·Ù·, ·ÏÏ¿
Ô ÏÔ‡ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ì·ÚÙ˘Ú›ٷÈ
Î·È ·fi Ù· Ï·ÌÚ¿ ȉȈÙÈο ÎÙ›ÚÈ·
ÙÔ˘ 5Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 6Ô˘ ·È. AÎfiÌË, ÔÈ
‚ÈÔÙ¯ÓÈΤ˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ, fiˆ˜
ÎÂÚ·ÌÈÎÔ› ÎÏ›‚·ÓÔÈ Î·È ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ·
˘·ÏÔ˘ÚÁ›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ·Ú·ÁˆÁ‹
Ì·ÚÌ·Ú›ÓˆÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÒÓ ÌÂÏÒÓ
Î·È „ËÊȉˆÙÒÓ Ì·˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÂӉ›-
ÍÂȘ ÁÈ· ÙȘ ÂÌÔÚÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙË-
Ù˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Î·È ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó
ÙË ˙ˆÓÙ¿ÓÈ· Ù˘ fiÏ˘ Î·È Ù˘ ˘·›-
ıÚÔ˘.
H ·ÎÌ‹ Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜
ÂÔ¯‹˜ ÛÙËÓ Kˆ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ¯ÚÔÓÈ-
ο ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‰˘Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÛÂÈ-
ÛÌÔ‡˜, Ô˘ ¤ÏËÍ·Ó ÙÔ ÓËÛ›: ÙÔÓ
ÛÂÈÛÌfi ÙÔ˘ 469 Ì.X. Ô˘ ÚԷӷʤ-
Ú·ÌÂ Î·È ÙÔÓ ÛÂÈÛÌfi ÙÔ˘ 554 Ì.X. O
ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ·˘Ùfi˜ ÛÂÈÛÌfi˜, Ô˘ ÂÚÈ-
ÁÚ¿ÊÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ·Ú·ÛÙ·ÙÈο
·fi ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi AÁ·ı›·, Ô ÔÔ›Ô˜ H Tμμα του παλαιοχριστιανικο οικισμο στην Kφαλο, 6ος αι.
˘‹ÚÍ ·˘ÙfiÙ˘ Ì¿ÚÙ˘˜, Ê·›ÓÂÙ·È μ.X. Xαρακτηριστικ εναι η κανονικτητα στη χραξη του πολεο-
fiÙÈ ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ηٷÛÙÚÂÙÈÎfi˜ Î·È δομικο ιστο και τα διροφα κτσματα, οι τοχοι των οποων σ-
·Ú¯Èο ›¯Â ıˆÚËı› fiÙÈ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ζονται σε ψος μχρι και 1,60 μ.
ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙÔ˜ ÛÙÔ ÓËÛ› ηÈ
ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙˆÓ ÏÂÁfiÌÂÓˆÓ «ÛÎÔÙÂÈÓÒÓ
¯ÚfiÓˆÓ». H Û‡Á¯ÚÔÓË ¤Ú¢ӷ, ˆÛÙfi-
ÛÔ ¤¯ÂÈ ·ԉ›ÍÂÈ Ì ÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜ fiÙÈ Πρωτοβυζαντινο οικισμο
Ë ˙ˆ‹ Û˘Ó¯›ÛıËΠÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÁÈ·
¤Ó·Ó ·ÈÒÓ· ·ÎfiÌË, ¤ˆ˜ ÙȘ ·Ú·‚ÈΤ˜
ÂȉÚÔ̤˜ ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·È. ¶¿- Της ™ √ºÿ∞˜ N Δπ¡Δπ√⁄ª∏
ÓÙˆ˜ ‹‰Ë ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·È. Ë
ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ¿ÏϘ ̤۷ ÛÙËÓ ·Ú¯·›·
fiÏË Î·È ¿ÏϘ ÛÙÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ Ù˘
˘·›ıÚÔ˘. Afi ÙȘ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Ù˘ Kˆ
Ù¤ÛÛÂÚȘ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ̤۷ ÛÙËÓ ·Ú-
¯·›· fiÏË Î·È ‰‡Ô ÛÙ· ÂÚ›¯ˆÚ¿ Ù˘
ÂÓÒ fiϘ ÔÈ ˘fiÏÔÈ˜ ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ.
OÈ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Ù˘ fiψ˜ ¤¯Ô˘Ó ÎÙÈÛı›
¿Óˆ ÛÂ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·Ù·,
fiˆ˜ £¤Ú̘ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. Ì.X., fi¯È fï˜
¿Óˆ Û ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚÈÎÔ‡˜ Ó·Ô‡˜, ηÈ
¤¯Ô˘Ó ÂÓۈ̷وı› ÁÂÓÈο ÛÙÔ IÔ-
‰¿ÌÂÈÔ Ú˘ÌÔÙÔÌÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ Ù˘ fiÏ˘.
OÈ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÎÙÈ-
Ûı› ÎÔÓÙ¿ ‹ Î·È Ì¤Û· ÛÙÔ˘˜ ÔÈÎÈ-
ÛÌÔ‡˜.
O ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ Ù˘ Kˆ ÂÓÙ˘ˆ-
ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È Ô‰ËÁ› ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ
Ë ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÂÔ¯‹ ·ÎÌ‹˜ ÁÈ·
ÙÔ ÓËÛ›. ¶¤Ú· ·fi ÙȘ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ fï˜,
P Ψηφιδωτ απ τον Aγιο Παλο
στο Zηπρι με τα χαρακτηριστικ
για τις βασιλικς της Kω γεωμε-
τρικ σχματα.
14 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
fiÏË ·Ú¯›˙ÂÈ ·ÚÁ¿-·ÚÁ¿ Ó· Û˘ÚÚÈÎÓÒ-
ÓÂÙ·È. OÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ÔÈ-
ÎÔÓÔÌÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ú¯›ÛÂÈ
‹‰Ë ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜,
Î·È Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Ó Î·È ¿ÏϘ fiÏÂȘ Ù˘
MÂÛÔÁ›Ԣ Û ̷ڷÛÌfi, ÂËÚ¿˙Ô˘Ó
Î·È ÙËÓ Kˆ, ÂÓÒ ÔÈ ·Ú·‚ÈΤ˜ ÂȉÚÔ̤˜
‰›ÓÔ˘Ó ¤Ó· ‚·Ú‡ ¯Ù‡ËÌ· ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡. O ÏËı˘ÛÌfi˜ ÌÂÈÒÓÂÙ·È Î·È
Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È Èı·ÓfiÓ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ
ÏÈÌ¿ÓÈ, ÛÙË ı¤ÛË fiÔ˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ı·
ÎÙÈÛı› ÙÔ ÈÔÙÈÎfi οÛÙÚÔ. MÂÙ¿ Ù·
̤۷ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·È. ‰ÂÓ ¤¯Ô˘ÌÂ, ÙÔ˘Ï¿¯È-
ÛÙÔÓ ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ, ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜
Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ fiÏË ¤ˆ˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜
ÙÔ˘ 14Ô˘ ·È., fiÙ·Ó ÙÔ ÓËÛ› ηٷϷ̂¿-
ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ IfiÙ˜. ™ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ
·ÓÙ›ıÂÙ·, ·fi ÛÔÚ·‰Èο Î·È ·Ó·Ûη-
ÊÈο Â˘Ú‹Ì·Ù·, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ë ˙ˆ‹ Û˘-
Ó¯›˙ÂÙ·È.
4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
Αρχαιολγου, Mουσεο Kω
O I ¶ƒøΔ∂™ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ÛÙÔ ÓËÛ› ¤ÁÈÓ·Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô-
‰Ô Ù˘ πÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·˜, ÔÈ Ôԛ˜ ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·ÚÈı-
Ìfi ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ. ΔÔ ÂӉȷʤÚÔÓ fï˜ ÙˆÓ
·Ó·ÛηʤˆÓ ÂÚÈÔÚ›ÛıËΠÛÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ,
¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÂÎÙ·ıÔ‡Ó Û ·Ó·Ûηʤ˜ ÙˆÓ È‰ÈˆÙÈÎÒÓ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙËÓ
‡·ÈıÚÔ. √È ÚfiÛÊ·Ù˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfiÙÂÚ˜ ¤Ú¢Ó˜, Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹-
ıËÎ·Ó Û ·Ú¿ÏÈÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜, fiˆ˜ ÙÔ˘ M·ÛÙȯ·Ú›Ô˘, Ù˘ K·Ú‰¿Ì·È-
Ó·˜ Î·È Ù˘ KÂÊ¿ÏÔ˘, ‰›ÓÔ˘Ó Ù· ÚÒÙ· ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙÔȯ›·.
√È ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ› ÔÈÎÈÛÌÔ› Ù˘ ∫ˆ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ¿ÏÏÔÙ ¿Óˆ
Û ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ Î·È ¿ÏÏÔÙ ¿Óˆ Û Ӥ˜ ı¤ÛÂȘ. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË
·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÈ· ηÓÔÓÈÎfiÙËÙ· ÛÙË ¯¿Ú·ÍË ÙÔ˘ ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ÈÛÙÔ‡, Ë
ÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ηٷÚÁÂ›Ù·È ÛÙÔ ‚’ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 6Ô˘ ·È., ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ÛÂÈÛÌfi
ÙÔ˘ 554 Ì.Ã., ÂÓÒ Ë Î·ÙÔ›ÎËÛË Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È Ò˜ Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·È., Ôfi-
ÙÂ Î·È ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙˆÓ ·Ú·‚ÈÎÒÓ ÂȉÚÔÌÒÓ ÛÙÔ
NA AÈÁ·›Ô.
™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÛÙÔ M·ÛÙȯ¿ÚÈ, ‰˘ÙÈο Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ ∞Ë °È¿ÓÓË
ÙÔ˘ ¶ÂÚÁÈ·Ï›ÙË, ‹Úı ÛÙÔ Êˆ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÌ‹Ì· ÔÈÎÈÛÌÔ‡ Ì ÔÚıÔÁÒÓÈ· ÛÂ
οÙÔ„Ë ÎÙ›ÚÈ· Î·È ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÛÙڈ̤ÓÔ˘˜ ·fi ËÏfi¯ˆÌ·, Ô˘ ‰È·ÛÙ·˘-
ÚÒÓÔÓÙ·È Î¿ıÂÙ· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. √È ÙÔ›¯ÔÈ Â›Ó·È Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ÓÔÈ ·fi
·‰Ú¿ Ï·ÍÂ˘Ì¤ÓÔ˘˜ Ï›ıÔ˘˜ Ì ·Û‚ÂÛÙÔÎÔÓ›·Ì·, ÂÓÒ Û ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒ-
ÛÂȘ Ù· ÂÛˆÙÂÚÈο ¯ˆÚ›ÛÌ·Ù· Â›Ó·È ·fi ‹ÏÈÓ˜ Ï›ÓıÔ˘˜. ™ÙËÓ ·Ú·Ï›·
Ù˘ KÂÊ¿ÏÔ˘ ‰È·ÈÛÙÒıËΠfiÙÈ Ô ÔÈÎÈÛÌfi˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Û ÙÚ›· ÛËÌ›·,
Ì ΤÓÙÚÔ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ù· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ÎÙ›ÚÈ· Ô˘ ·Ó·ÛοÊıËÎ·Ó ·fi
ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜. Δ· ÂÓÙ˘ˆÛȷο ‰ÈÒÚÔÊ· ÎÙ›ÚÈ· ÛÒ˙ÔÓÙ·È
ηٿ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Û ‡„Ô˜ 1,60Ì., Ì ÙÔ›¯Ô˘˜ ·fi ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ÓË ÓÙfiÈ·
·Ì˘Á‰·ÏfiÂÙÚ·. ∂Ó·˜ ÎÂÓÙÚÈÎfi˜ ‰ÚfiÌÔ˜ ‰È·Û¯›˙ÂÈ ÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi, ÛÙڈ̤-
ÓÔ˜ Û οÔÈ· ÛËÌ›· ÙÔ˘ Ì ϛıÈÓ˜ ϿΘ. ™˘ÛÙ‹Ì·Ù· ·ÔÚÚÔ‹˜ ÙˆÓ
fiÌ‚ÚÈˆÓ ˘‰¿ÙˆÓ ·ÔηχÊıËηÓ, Ì ·ÁˆÁÔ‡˜ ÙÂÙÚ¿ÁˆÓ˘ ‰È·ÙÔÌ‹˜ ηÈ
Î¿Ï˘„Ë ·fi Ï›ıÈÓ˜ ϿΘ.
∏ Ù¯ÓÔÁÓˆÛ›· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·È. ¤ˆ˜ ÙÔ ·’ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 7Ô˘ ·È. ›-
Ó·È ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ Î·È ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›ˆÓ,
ȉȷ›ÙÂÚ· ÙˆÓ ÎÂÚ·ÌÈÎÒÓ, ÌÈ· ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ
ۯ‰fiÓ ¯·ı›. ™ÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi Ù˘ AÁ. £ÂfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ ∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ·, Ô ÔÔ›-
Ô˜ ‰È·‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ ˘ÛÙÂÚÔڈ̷˚΋ fiÏË, ·ÔηχÊıËΠÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÎÂ-
Ú·ÌÈ΋˜. √ ÎÂÚ·ÌÈÎfi˜ ÎÏ›‚·ÓÔ˜ Ù˘ ∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ·˜ ·Ú‹Á·Á ηٿ ·ÚÈÔ
ÏfiÁÔ ·ÌÊÔÚ›˜, Ì ÎÔÓÙÈÓfiÙÂÚ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙÔ
ÁÓˆÛÙfi Ó·˘¿ÁÈÔ ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·È., ÛÙË ‚Ú·¯ÔÓËÛ›‰· ÙÔ˘ Yassi Ada
Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È μ∞ Ù˘ ∫ˆ. Δ· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ÌÈÌÔ‡ÓÙ·È Û¯‹Ì·Ù· ÙˆÓ ÁÓˆ-
ÛÙÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ¡∞ ªÂÛÔÁ›Ԣ, ÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·˜ ÙË ıˆڛ·
Ù˘ «ÎÔÈÓ‹˜» ÎÂÚ·ÌÈ΋˜ Ù˘ ªÂÛÔÁ›Ԣ. Δ¤ÏÔ˜, Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· ÂÈÛËÁ̤Ó˘
ÎÂÚ·ÌÈ΋˜ ‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙȘ ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ ÂÌÔÚÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Ô˘ ·Ó¤Ù˘-
Í·Ó ÔÈ ·Ú¿ÏÈÔÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹, ÙÔÔıÂÙÒ-
ÓÙ·˜ ÙËÓ ∫ˆ Û ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜ ÎfiÌ‚Ô˘˜ Ù˘ ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ªÂ-
ÛÔÁ›Ԣ.
 Bυζαντιν Kως

H Tο κστρο της Aντι-

μχειας. Tο μγεθς του
και τα σωζμενα κτρια
στο εσωτερικ του δε-
χνουν τι ταν νας οχυ- Toυ H §ÿ∞ E. K Ÿ§§π∞ Ó˜ fiˆ˜ Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· ÓËÛÈ¿
ρωμνος οικισμς Ù˘ ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ªÂÛÔÁ›Ԣ. Δ·
(φωτ.: EXPLORER). Eφρου Αρχαιοττων ε.τ.
™ YMºøNA ME ANA™KAºIKA
ÛÙÔȯ›· Ë fiÏË Ù˘ ∫ˆ η-
Ù·ÛÙÚ¿ÊËΠÛÙ· ̤۷ ÂÚ›-
Ô˘ ÙÔ˘ 2Ô˘ ·È. Ì.Ã. Èı·ÓÒ˜ ·fi
¤Ó·Ó ÈÛ¯˘Úfi ÛÂÈÛÌfi Ô˘ ÔÈ ÈÛÙÔÚÈ-
Τ˜ ËÁ¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ ¤ÏËÍÂ
·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋
ªÂÛfiÁÂÈÔ. ∞fi ÎÂÈ Î·È ‡ÛÙÂÚ· ÔÈ
Ô¯˘ÚÒÛÂȘ Ù˘ ‰ÂÓ ·ÓÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ıË-
ηÓ, ·ÓÙ›ıÂÙ· ÍËÏÒıËÎ·Ó Î·È Î·-
Ù··Ù‹ıËÎ·Ó ·fi ÓÂfiÙÂÚ· ÎÙ‹ÚÈ·
ÙÔ˘ 2Ô˘ Î·È 3Ô˘ ·È. Ì.Ã. ∏ ∫ˆ˜ ı·
Ì›ÓÂÈ ·ÓÔ¯‡ÚˆÙË Â› ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒ-
H K A £ H M E P I N H
«‚·Ú‚·ÚÈο» ÁÂÚÌ·ÓÈο ʇϷ ηÈ
ÔÈ ™Ï¿‚ÔÈ Ô˘ ÏÂËÏ·ÙÔ‡Û·Ó Î·È Î·-
Ù¤ÛÙÚÂÊ·Ó Ù· ·ÛÙÈο ΤÓÙÚ· ÙÔ˘
ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ·fi ÙÔÓ 3Ô ·È.
Î·È ‡ÛÙÂÚ· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Ù·
ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ó, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÛÙfi-
ÏÔ˘˜. ∏ ı¿Ï·ÛÛ· Û·Ó ÌÈ· ¢Ú›·
Ù¿ÊÚÔ˜ Ù· ÚÔÛٿ٢Â.
ΔÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 7Ô˘ ·È. Ì.Ã.
·ÔÙÂÏ› ÛÙ·ıÌfi ÁÈ· ÙÔÓ ÓËÛȈÙÈ-
Îfi ¯ÒÚÔ Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ªÂÛÔÁ›-
Ô˘. ∏ Ï·›Ï·· ÙˆÓ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÒÓ
Ó·˘ÙÈÎÒÓ ·Ú·‚ÈÎÒÓ ÂȉÚÔÌÒÓ Û·-
ÚÒÓÂÈ Ù· ÓËÛÈ¿ ÌÈÎÚ¿ Î·È ÌÂÁ¿Ï·
Ô˘ ·ÓÔ¯‡ÚˆÙ· ηٷϷ̂¿ÓÔÓÙ·È
Î·È ÏÂËÏ·ÙÔ‡ÓÙ·È. √È ÔÈÎÈÛÌÔ› ÙÔ˘˜
¿ÏÏÔÙ ÂÚËÌÒÓÔÓÙ·È Î·È ÔÈ Î¿ÙÔÈ-
B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 15
 H Tο εσωτερικ του
Kστρου της Nερα-
ντζις στην Kω. H
πρτη φση του
χρονολογεται στα
τλη του 7ου αι.,
σμερα διακρνο- ÎÔ› ÙÔ˘˜ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó Ó¤Â˜ ·ÛʷϤÛÙÂ-
νται μως οι δο οι- Ú˜ ı¤ÛÂȘ Ô›ÎËÛ˘ Î·È ¿ÏÏÔÙ Êı›-
κοδομικς φσεις ÓÔ˘Ó Î·È Û˘ÚÚÈÎÓÒÓÔÓÙ·È. ∂›Ó·È Ë ÂÔ-
απ την περοδο της ¯‹ Ô˘ ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘ Ô¯˘ÚÒıË-
ιπποτοκρατας, Î·Ó ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔÈ ÓËÛȈÙÈÎÔ› ÔÈ-
14ος-16ος αι. ÎÈÛÌÔ›, ÂÓÒ Î·ıfiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘
(φωτ.: Iακ. Xατζη- ˘ÛÙÂÚÔڈ̷˚΋˜ Î·È ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ-
σταρου). ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ‹Ù·Ó ·ÓÔ¯‡ÚˆÙÔÈ.
À¿Ú¯Ô˘Ó ÂӉ›ÍÂȘ, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó
fï˜ ÂȂ‚·Èˆı› ·fi ÙËÓ ·Ó·ÛηÊÈ-
΋ ¤Ú¢ӷ, fiÙÈ ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘
7Ô˘ ·È. ÎÙ›˙ÂÙ·È ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÊÚÔ‡ÚÈÔ
ÂΛ, fiÔ˘ ÔÚıÒÓÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ÌÂ-
۷ȈÓÈÎfi οÛÙÚÔ Ù˘ fiÏ˘. £¤ÛË Ê‡-
ÛÂÈ Ô¯˘Ú‹, ÂÂȉ‹ ÙfiÙÂ, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÚÁfi-
ÙÂÚ·, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ 15Ô ·È.,
·˘Ùfi˜ Ô ¯ÒÚÔ˜ ‹Ù·Ó ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÓËÛ›,
Ô˘ ÙÔ ¯ÒÚÈ˙Â ·fi ÙË ÛÙÂÚÈ¿ ¤Ó·˜ ÂÏÒ-
‰Ë˜ ÔÚıÌfi˜. ™¯Â‰fiÓ Ï‹Ú˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi
ÛÎfiÙÔ˜ ηχÙÂÈ ÙËÓ ∫ˆ ̤¯ÚÈ Ù· Ù¤ÏË
ÙÔ˘ 11Ô˘ ·È., ̤¯ÚÈ ÙËÓ ¿ÊÈÍË ‰ËÏ·‰‹
ÛÙÔ ÓËÛ› ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘ ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘,
Ô˘ ·˘ÙfiÁÚ·Ê· ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘ Î·È ¤Á-
ÁÚ·Ê· Û¯ÂÙÈο Ì ٷ ÌÔÓ·ÛÙËÚȷο
ȉڇ̷ٿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∫ˆ ‹ ÙËÓ ¶¿ÙÌÔ
Ì·˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜
ÁÈ· ÙÔ ÓËÛ› ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË.
¶ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ 11Ô ·È. Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ηÈ
Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÛÙÔÈ-
¯Â›· ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜. ∏ ∫ˆ˜ Ê·›ÓÂ-
Ù·È fiÙÈ ·Ú¯Èο Û˘ÌÂÚÈÂÏ‹ÊıË ÛÙ·
fiÚÈ· ÙÔ˘ Ó·˘ÙÈÎÔ‡ ı¤Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ Î·Ú·-
‚ËÛÈ·ÓÒÓ Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÌÂÙÂÍÂÏ›¯ıË-
Πˆ˜ ı¤Ì· ÙˆÓ ∫È‚˘ÚڷȈÙÒÓ. ∏
‡·ÚÍË ÂÓfi˜ ÌÔÏ˘‚‰fi‚Ô˘ÏÔ˘ ÙÔ˘ 8Ô˘
‹ 9Ô˘ ·È., fiÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô ‰ÚÔ˘Á-
Á¿ÚÈÔ˜ Ù˘ ∫ˆ §¤ˆÓ, ı¤ÙÂÈ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·
·Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ë ∫ˆ˜ ‹Ù·Ó ÌÈ·
·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋ ÌÔÓ¿‰· Ô˘
‰ÂÓ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·
16 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÒÓ Ó·˘ÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ù˘
B˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ A˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ∞ÚÁfiÙÂÚ·
ÛÙ· ÌÂÛÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ
ı¤Ì· Ù˘ ™¿ÌÔ˘.
OÛÈÔ˜ XÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜
™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 11Ô˘ ·È., fiˆ˜ ·Ó·Ê¤Ú-
ıËΠ·Ú·¿Óˆ, Êı¿ÓÂÈ ÛÙËÓ ∫ˆ,
ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓË ·fi Ù· ÌÔÓ·ÛÙËÚȷο
ΤÓÙÚ· Ù˘ ª. ∞Û›·˜, ·fi fiÔ˘ ÂΉÈÒ-
¯ıËΠ·fi ÙËÓ ÚԤϷÛË ÙˆÓ ΔÔ‡Ú-
ΈÓ, ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈ-
Τ˜ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ Ù·Ú·Á̤Ó˘ ·˘Ù‹˜
ÂÔ¯‹˜, Ô fiÛÈÔ˜ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜. √
∞ÚÛ¤ÓÈÔ˜ ™ÎËÓÔ‡Ú˘, ·Ï·Èfi˜ ÁÓÒÚÈ-
ÌÔ˜ Î·È ı·˘Ì·ÛÙ‹˜ ÙÔ˘ √Û›Ô˘, ÙÔÓ
·Ê‹ÓÂÈ ÂχıÂÚÔ Ó· ÂÈϤÍÂÈ ·fi Ù·
ÎÙ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÙÔÓ ¯ÒÚÔ fiÔ˘ ı· ‹ıÂÏÂ
Ó· ÂÁηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙË ÌÔÓ‹ ÙÔ˘. ¢È·Ï¤-
ÁÂÈ ÙÔÓ ÏfiÊÔ ÙÔ˘ ¶·Ï·ÈÔ‡ ¶˘Ï›Ô˘
fiÔ˘ ÎÙ›˙ÂÈ ÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘. ¢È·ÎÚ›-
ÓÔÓÙ·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·-
ÙÔÏÈÎfi ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ ¤ÚËÌÔ˘ Î·È ÂÚÂÈˆÌ¤-
ÓÔ˘ ÔÈÎÈÛÌÔ‡ ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÂÚÈ‚fiÏÔ˘,
Ï›„·Ó· ÙˆÓ ÎÂÏÈÒÓ Î·È Ë ÌÔÓfi¯ˆÚË
η̷ÚÔÛΤ·ÛÙË ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ ¶·Ó·-
Á›·˜ ÙˆÓ ∫·ÛÙÚÈ·ÓÒÓ, ηıÔÏÈÎfi Ù˘
ÌÔÓ‹˜. ™ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜
‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ‰˘Ô Â¿ÏÏËÏ· ÛÙÚÒÌ·Ù·
ÙÔȯÔÁÚ·ÊÈÒÓ, Ô˘ ÙÔ ÚÒÙÔ Î·È ·Ú-
¯·ÈfiÙÂÚÔ ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÛÙȘ
·Ú¯¤˜ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ˘ 12Ô˘ ·È. Î·È ÙÔ ‰Â‡-
ÙÂÚÔ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘
16Ô˘ ·È. Î·È ·Ó‹ÎÂÈ Û ÙÔÈÎfi ÂÚÁ·-
ÛÙ‹ÚÈÔ.
μÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ÎÙËÚÈ·ÎÔ‡ Û˘-
ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÌÔÓ‹˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜
ÙˆÓ ∫·ÛÙÚÈ·ÓÒÓ ÔÚıÒÓÂÙ·È ÙÔ ∫¿-
ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶˘Ï›Ô˘. ∂›Ó·È Ôχ Èı·Ófi
Ó· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ıËΠÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¤Ï¢-
ÛË ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘ ÛÙËÓ ∫ˆ. ™Ù·
Ù¤ÏË ÙÔ˘ 11Ô˘ ·È. ‹ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘
12Ô˘ ·È. ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Ë ‡ÏË ÙÔ˘ ÌÂ
ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ Ï›ÓıÔ˘˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ
Ù¯ÓÈ΋ Ù˘ ÎÚ˘Ì̤Ó˘ Ï›ÓıÔ˘. ΔÔÓ
15Ô ·È. ÔÈ ÈfiÙ˜ ı· ÙÔ ÂÓÈÛ¯‡ÛÔ˘Ó
Î·È ı· ÙÔ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓ›ÛÔ˘Ó ÒÛÙ ӷ Á›-
ÓÂÈ ¤Ó· ·fi ·fiÚıËÙ· οÛÙÚ· ÙÔ˘˜.
ªÂ ÙË ÌÔÓ‹ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È
ÙÚ›· ·ÎfiÌ· ÌÓËÌ›·, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È
Û ¤ÁÁÚ·Ê· ÙÔ˘ ∞Ú¯Â›Ô˘ Ù˘: Ë ÌÔÓ‹
ÙˆÓ ™ÔÓ‰ÒÓ, Ë ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ AÏÛÔ˘˜ ηÈ
Ë ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹Ú· ÃÚÈÛÙÔ‡. ∞fi ÙÔ
ÚÒÙÔ, ÙË ÌÔÓ‹ ÙˆÓ ™ÔÓ‰ÒÓ, ‰È·ÛÒ-
ıËΠ·Î¤Ú·ÈÔ Î·È ÂÏ·ÊÚ¿ ·ÏÏÔȈ̤ÓÔ
Ì ÚÔÛı‹Î˜, ÙÔ Î·ıÔÏÈÎfi Ù˘. ∂›Ó·È
ÌÈ· ÂÎÎÏËÛ›· Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ ·Ï‹
ÙÂÙÚ¿ÛÙ˘ÏË ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ÙÚÔ˘Ï·›Ô˘
ÛÙ·˘ÚÔÂȉԇ˜ ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ÓÔ˘ ·Ú¯ÈÙÂ-
ÎÙÔÓÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ Î·È Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È Ô
ÂÓÔÚÈ·Îfi˜ Ó·fi˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ∞ÛÊÂÓ‰È-
Ô‡. ∂› ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â‡ÎÔÏË
Ë ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ‹ Ù˘. ∂›Ó·È fï˜ ÔˆÛ-
‰‹ÔÙ ·Ï·ÈfiÙÂÚË ÙÔ˘ 1241.
∏ ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ AÏÛÔ˘˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔÓ
¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈ›Ԣ Ù˘ ∫ˆ, ·ÊÈÂ-
ڈ̤ÓË ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·. ΔÔ Î·ıÔÏÈÎfi
Ù˘, ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÌÔÓfi¯ˆÚÔ ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ,
‹Ù·Ó ÎÙÈṲ̂ÓÔ ¿Óˆ ÛÙ· ÂÚ›È· ÙÔ˘
ÚÔÓ¿Ô˘ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ ∫˘-
·ÚÈÛÛ›Ô˘, Ô˘ Û˘ÏÏ·ÙÚ¢fiÙ·Ó Ì ÙÔÓ
∞ÛÎÏËÈfi. ª¤¯ÚÈ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô˘
·È. Ûˆ˙fiÙ·Ó Û ÂÚÂÈÈÒ‰Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË.
∫·Ù‰·Ê›ÛÙËΠ·fi ÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi ·Ú-
¯·ÈÔÏfiÁÔ R. Herzog ÁÈ· Ó· ·ÔÎ·Ï˘-
Êı› Ô ·Ú¯·›Ô˜ Ó·fi˜. ∏ ÌÔÓ‹ ÙÔ˘
AÏÛÔ˘˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ¤ÁÁÚ·Ê· Ù˘
ÌÔÓ‹˜ ¶¿ÙÌÔ˘ ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È., ·ÏÏ¿ Ù·
·Ó·ÛηÊÈο ‰Â‰Ô̤ӷ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡Ó
ÙÔ ÌÓËÌÂ›Ô ÛÙÔ 10Ô ‹ 11Ô ·È.
ΔÔ ÙÚ›ÙÔ ÌÓËÌ›Ô, Ë ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹-
Ú· ÃÚÈÛÙÔ‡, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Î¿Ô˘ ÛÙÔ
fiÚÔ˜ ¢›Î·ÈÔ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ‚ÚÂı› Ë ı¤-
ÛË ÙÔ˘. ∞ӷʤÚÂÙ·È Û ·ÙÌȷο ¤Á-
ÁÚ·Ê· ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È.
T· οÛÙÚ· Ù˘ Kˆ
∏ ∫ˆ˜ ‰È·ı¤ÙÂÈ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ
ÛÙÔ ¶·ÏÈfi ¶˘Ï›, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚıËΠ·-
Ú·¿Óˆ, ¿ÏÏ· Ù¤ÛÛÂÚ·:
Ù˘ ∫ÂÊ¿ÏÔ˘, ÙÔ˘ ¶ÂÚÈ-
¿ÙÔ˘, Ù˘ ∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·˜
Î·È Ù˘ ¡ÂÚ·ÓÙ˙È¿˜.
B˘˙·ÓÙÈÓ¤˜
Δ· Ï›„·Ó· ÙÔ˘ ∫¿- ÂÎÎÏËۛ˜
ÛÙÚÔ˘ Ù˘ ∫ÂÊ¿ÏÔ˘ ‚Ú›-
ÛÎÔÓÙ·È ÛÙȘ ·Ú˘Ê¤˜ Î·È Î¿ÛÙÚ·
ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡.
°È· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·Ó·Ê¤-
Iˆ·ÓÓÈÙÒÓ
ÚÂÙ·È ÙÔ 1457 fiÙ·Ó ¤ÌÂÈÓÂ
·fiÚıËÙÔ Û ÌÈ· ÂȉÚÔ-
ÈÔÙÒÓ
Ì‹ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚΈÓ, ÂÓÒ ÙÔ
∫¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈ¿ÙÔ˘,
Ô˘ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÙ·È ÎÈ ·˘Ùfi ÁÈ· ÚÒÙË
ÊÔÚ¿ ÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿, ÙÔ Î·Ù¤Ï·‚·Ó
¤ÚËÌÔ ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘˜. EÓ·
ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ·ÎfiÌ· ÛÙÔ ¡¤Ô
¶˘Ï›.
ΔÔ 1314 Ë ∫ˆ˜ ηٷϷ̂¿ÓÂÙ·È ·fi
ÙÔ˘˜ πˆ·ÓÓ›Ù˜ ÈfiÙ˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ 1317
‹ 1318 ÂÚȤگÂÙ·È ÛÙÔ μ˘˙¿ÓÙÈÔ. ΔÔ
1337 ·Ó·Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ÌÂ-
Á¿ÏÔ Ì¿ÁÈÛÙÚÔ H. de Villeneuve, Ô˘
ÂÈÛ΢¿˙ÂÈ ‰˘Ô ·fi Ù· οÛÙÚ· Ù˘,
Ù˘ ∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·˜ ÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ ÂÚ›Ô˘
ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Î·È ÂΛÓÔ Ù˘ fiÏ˘, ÙÔ
οÛÙÚÔ Ù˘ ¡ÂÚ·ÓÙ˙È¿˜ (·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜,
ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ÙÔ˘ 14Ô˘ ·È. ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È
ˆ˜ οÛÙÚÔ Ù˘ ¡ÂÚ·ÓÙ˙È¿˜, ‰ÈfiÙÈ ¤Íˆ
Î·È Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ fiÏË ˘‹Ú¯·Ó ΋-
ÔÈ ÁÂÌ¿ÙÔÈ ÓÂÚ·ÓÙ˙Ȥ˜).
∏ ÚÒÙË ÌÓ›· ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘ Ù˘
∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·˜ Á›ÓÂÙ·È ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ
ÔÚÈÛÙÈ΋ ηٿÏË„Ë ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ·fi
ÙÔ˘˜ πˆ·ÓÓ›Ù˜ ÈfiÙ˜ ÙÔ 1337. ™Ù·
·ÙÌȷο ¤ÁÁÚ·Ê· ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È. Ë
∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ ÂÚÈÔ¯‹ ‹
Î·È ˆ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ Î·È fi¯È ˆ˜ ∫¿ÛÙÚÔ. ∂›-
Ó·È ›Ûˆ˜ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Î·È ÈÛ¯˘ÚfiÙÂ-
ÚÔ ÊÚÔ˘ÚÈ·Îfi Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· Ù˘ ∫ˆ ̤-
¯ÚÈ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È. ™Â ·˘Ùfi ¤‚ÚÈ-
ÛÎ·Ó Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ ÁÈ· Ó· ÛˆıÔ‡Ó ·fi
ÙȘ Û˘¯Ó¤˜ ÂÈı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ fi¯È
ÌfiÓÔ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙˆÓ Á‡Úˆ ·’ ·˘Ùfi
ÂÚÈÔ¯ÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÂΛ-
ÓÔÈ Ù˘ fiÏ˘. Δ· ÂÚ›È·
ÔÏ˘¿ÚÈıÌˆÓ ÎÙËÚ›ˆÓ
Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ
ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó
fiÙÈ ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ ∞ÓÙÈÌ¿-
¯ÂÈ·˜ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ Ô¯˘ÚˆÌ¤-
ÓÔ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜. ™ÙÔ ÂÛˆÙÂ-
ÚÈÎfi ÙÔ˘ ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È
‰˘Ô ÂÎÎÏËۛ˜, Ë ∞Á. ¶·-
Ú·Û΢‹, ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓfi
ÌÓËÌÂ›Ô ÙÔ˘ 18Ô˘ ·È. Î·È Ô
∞Á. ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, ÌÔÓfi¯ˆÚË
η̷ÚÔÛΤ·ÛÙË ÂÎÎÏËÛ›· ÙˆÓ ·Ú-
¯ÒÓ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·È. ¢È·ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔ
Ï›„·Ó· ÙˆÓ ÙÔȯÔÁÚ·ÊÈÒÓ Ô˘ ‰È·ÎÔ-
ÛÌÔ‡Û·Ó ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘.
√ ¯ÒÚÔ˜ fiÔ˘ ÔÚıÒÓÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔ
∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ∫ˆ, ÁÓˆÛÙfi
·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 14Ô˘ ·È. ÙÔ˘Ï¿¯È-
ÛÙÔÓ ˆ˜ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ ¡ÂÚ·ÓÙ˙È¿˜, ˘Ô-
ı¤ÙÔ˘Ì fiÙÈ Ô¯˘ÚÒıËΠÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘
7Ô˘ ·È.
™‹ÌÂÚ· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Ì ۷ʋÓÂÈ·
‰‡Ô ÔÈÎÔ‰ÔÌÈΤ˜ Ê¿ÛÂȘ Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó
ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÈÔÙÔÎÚ·Ù›·˜. ∞fi
ÙËÓ ÚÒÙË Î·È ·ÏÈfiÙÂÚË ‰È·ÛÒ˙Ô-
ÓÙ·È Ë ÓfiÙÈ·, Ë ‰˘ÙÈ΋ Î·È Ë ‚fiÚÂÈ·
ÏÂ˘Ú¿ Ù˘. ¶Èı·ÓÒ˜ οو ·’ ·˘Ù‹
Ó· ˘ÔÎÚ‡ÙÂÙ·È ÙÔ ÌÂÛÔ‚˘˙·ÓÙÈÓfi
οÛÙÚÔ. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È. ηÈ
ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·È. ‰È¢ڇÓÂÙ·È Ë
Ô¯‡ÚˆÛË Ì ÙËÓ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË Ó¤ˆÓ
ÈÛ¯˘ÚÒÓ ÙÂȯÒÓ Î·È ÂÓfi˜ ËÌÈ΢ÎÏÈÎÔ‡
ÚÔÌ·¯ÒÓ· ÛÙË ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈ΋ ÁˆÓ›·
ÙÔ˘. ∏ Ô¯‡ÚˆÛË ϤÔÓ ¤¯ÂÈ ÙË ‰˘Ó·-
ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔ ˘ÚÔ‚fi-
ÏÔ fiÏÔ.
ªÈ· ¤ÙÚÈÓË Á¤Ê˘Ú· ÂÚÓÒÓÙ·˜ ¿-
Óˆ ·fi ¤Ó· ¤ÏÔ˜, Û˘Ó¤‰Â ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ
Ì ÙËÓ fiÏË, Ô˘ ̤¯ÚÈ Ù· Ù¤ÏË ÂÚ›-
Ô˘ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È. ‹Ù·Ó ·ÓÔ¯‡ÚˆÙË.
™Â ¤ÓÙ ÌÓËÌ›· Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ∫ˆ
¤¯ÂÈ ‰È·ÙËÚËı›, ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈο, Ô
˙ˆÁÚ·ÊÈÎfi˜ ÙÔ˘˜ ‰È¿ÎÔÛÌÔ˜. ™ÙÔ ·-
Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ‚·ÙÈÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ ∞Á.
πˆ¿ÓÓÔ˘ ÛÙ· ∂Ù¿ μ‹Ì·Ù·, Ô˘ ηٿ
ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô Â›¯Â ÌÂÙ·ÙÚ·›
Û ÂÎÎÏËÛ›·, ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÙÚ›· ÛÙÚÒ-
Ì·Ù· ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÂÔ-
¯ÒÓ (ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 13Ô˘, ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜
ÙÔ˘ 13Ô˘ ‹ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 14Ô˘ ηÈ
ÙÔ˘ 15Ô˘ ‹ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·È.).
™ÙÔÓ ∞Á. ¡ÈÎfiÏ·Ô ÙÔÓ ºÙˆ¯fi ¤¯ÂÈ ‰È·-
Ûˆı› ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÙÔȯÔÁÚ·-
ÊÈÒÓ ÙÔ˘. ¢È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ‰˘Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-
ο ˙ˆÁÚ·ÊÈο ÛÙÚÒÌ·Ù·. ΔÔ ¤Ó· ¯ÚÔ-
ÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 15Ô˘
·È. Î·È ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ηÏÏÈÙÂ-
¯ÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘. ΔÔ ‰Â‡-
ÙÂÚÔ ÛÙÚÒÌ· ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔÓ 16Ô ·È. ¢‡Ô
·ÎfiÌ· ÌÓËÌ›· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ì¤Û·
ÛÙË ÃÒÚ·, ̤۷ ‰ËÏ·‰‹ ÛÙË ÌÂ۷Ȉ-
ÓÈ΋ fiÏË, Ë ¶·Ó·Á›· Ë °ÔÚÁÔÂ‹ÎÔÔ˜
Î·È Ô ∞Á. πˆ¿ÓÓ˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÙÌ‹Ì·
ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ‰È·ÎfiÛÌÔ˘, Ô˘
·Ó‹ÎÂÈ ÛÂ ¤Ó· ÙÔÈÎfi ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÙˆÓ
·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·È. ™ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ Ù˘
∫ˆ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛı› Ì ˙ˆÁÚ·ÊÈÎfi
‰È¿ÎÔÛÌÔ, ÌÈÎÚ¤˜ ÂÎÎÏËۛ˜, Ô˘ ÔÈ
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Â›Ó·È ÌÈÎÚ¿ ÌÔÓfi¯ˆÚ·
ÎÙ›ÛÌ·Ù·: Ë ∑ˆÔ‰fi¯Ô˜ ¶ËÁ‹ ÛÙÔ ªÔ-
Ó¿ÁÚÈ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È., Ô ∞Á.
°ÂÒÚÁÈÔ˜ ÛÙ’ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È.,
Ô ∞ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È. Î·È Ô ∞Á.
∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·È.,
ÌÓËÌ›· Î·È Ù· ‰˘Ô ÛÙÔ ¶·ÏÈfi ¶˘Ï›

Õ Aποψη του κ-

στρου στο Παλι Πυ-
λ, στο εσωτερικ του
νησιο, 11ος αι. Λ-
γω της θσης του δε-
σπζει και προσφ-
ρει δυναττητα επο-
πτεας του νησιο
και του ευρτερου γε-
ωγραφικο χρου.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 17
 Nετερη Iστορ α
à Kως, 1912: Iταλο
στρατιτες ποζρουν
στον Πλτανο του
Iπποκρτη, που κατ
την παρδοση γιτρευε
τους ασθενες του ο πε-
ρφημος γιατρ ς της
Aρχαι τητας.

Tου B ∞™ÿ§∏ X ∞Δ∑∏μ∞™π§∂ÿ√À
Δικηγ ρου - Iστορικο
‰Ô˜, ı· ÂÍ·ÈÚÂı› ÙˆÓ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ Ù˘ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ηÈ
Ù·ÙÔ ÊÔÚÔÏÔÁÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ú‡ıÌÈ˙ ¤Ó·˜ ÎÒ‰Èη˜ («Î·ÓÔ˘-
ӷ̤˜») ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ·. H Kˆ˜, fiˆ˜ Î·È Ë Pfi-
ÙˆÓ ÊÔÚÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰È¢ÎÔχÓÛˆÓ, Ô˘ ·Ú¤¯ÔÓÙ·Ó ÛÙ· Á‡-
Úˆ ÓËÛÈ¿.

™ TI™ 5 IANOYAPIOY ÙÔ˘ 1523 ÔÈ TÔ‡ÚÎÔÈ Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙËÓ

Kˆ, Ô˘ ÙÔ T¿ÁÌ· ÙˆÓ Iˆ·ÓÓÈÙÒÓ IÔÙÒÓ Î·Ù›¯Â
‹‰Ë 209 ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¯ÚfiÓÈ·. OÈ ˘ÔÙÂÏ›˜ KÒÔÈ ˘Ô¯ÚÂ-
ÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ Î·Ù·‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÎÂÊ·ÏÈÎÔ‡ ÊfiÚÔ˘ («¯·Ú¿ÙÛÈ»),
ÂÓÒ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ Â‡ÊÔÚˆÓ Â‰·ÊÒÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡
¤Ú·Û ÛÙÔÓ Î·Ù·ÎÙËÙ‹ ›Ù Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ Ï‹ÚÔ˘˜ ȉÈÔ-
TÔ ÓËÛ› ı· ‰Â¯ı› ÂÈı¤ÛÂȘ ·fi IfiÙ˜ Ù˘ M¿ÏÙ·˜
(1603), N·ÔÏÈÙ¿ÓÔ˘˜ (1610), ºÏˆÚÂÓÙÈ·ÓÔ‡˜ (1612) Î·È BÂ-
ÓÂÙÛÈ¿ÓÔ˘˜ (1648). K·Ù¿ ÙÔÓ Aã PˆÛÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ ¤ÁÈ-
Ó ·fiÂÈÚ· ηٿÏË„‹˜ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ PÒÛÔ˘˜ (1773), ÂÓÒ
ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Bã PˆÛÔÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘
(1788–1792) ı· ˘ÔÛÙ› ÛÊ·Á¤˜ Î·È ÙÚÔÌÂÚ¤˜ ÏÂËϷۛ˜
P Eπιστολικ δελτ- ÎÙËÛ›·˜ ›Ù Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÈÌ·Ú›ˆÓ οو ·fi ¤Ó· ÂÚ›ÏÔ- ·fi ÙÔ˘˜ TÔ‡ÚÎÔ˘˜, Ì ·ÊÔÚÌ‹ Ù· ÂÏÏËÓÈο Â·Ó·ÛÙ·ÙÈο
ριο με ποψη της ÎÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ÂÍ·ÚÙË̤Ó˘ ÓÔÌ‹˜, ÂÓÒ ¿ÏÏÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ Á˘ ÎÈÓ‹Ì·Ù·. MÂÁ¿Ï˜, Â›Û˘, ÛÊ·Á¤˜ Î·È ··Á¯ÔÓÈÛÌÔ› ı·
πλατεας της αγο- ‰fiıËΠ۠ıÚËÛ΢ÙÈο ȉڇ̷ٷ («‚·ÎÔ‡ÊÈ·»). TÔ ‚·Ú‡- ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË Ù˘ EÏÏËÓÈ΋˜
ρς της Kω απ τη E·Ó¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ 1821.
δεκαετα του 1920. T· ‰ÂÈÓÔ·ı‹Ì·Ù· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ı· Û˘Ó¯ÈÛÙÔ‡Ó Ò˜
Ù· ̤۷ ۯ‰fiÓ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÔfiÙ ÔÈ KÒÔÈ ı· ·Ú-
¯›ÛÔ˘Ó Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Î¿ÔÈ· ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë ‰ÈηÈÒ-
Ì·Ù·, fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë ‰ÔÙ‹ ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ «ÚÔÂÛÙÒÓ» ‹
«‰ËÌÔÁÂÚfiÓÙˆÓ», Ì ۷ÊÒ˜ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ӷ ηı‹ÎÔÓÙ·.
°‡Úˆ ·fi ÙÔÓ MËÙÚÔÔÏ›ÙË Ù˘ Kˆ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È
οı ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ
¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ.
OÈ Í¤ÓÔÈ Ù·ÍȉÈÒÙ˜ Ô˘, ·fi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 16Ô˘ ̤¯ÚÈ
Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÂÈÛΤÊıËÎ·Ó ÙËÓ Kˆ, ÛÎÈ·-
ÁÚ¿ÊËÛ·Ó ÁˆÁÚ·ÊÈο, ÙÔÔÁÚ·ÊÈο Î·È ÈÛÙÔÚÈο ÙÔ
ÓËÛ›, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔÓ ı·˘Ì·ÛÌfi ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔÓ
ÏÔ‡ÙÔ ÙˆÓ Â‰·ÊÒÓ ÙÔ˘, Ù· ÔÔ›· ‹Ù·Ó ˘ÎÓÔÊ˘ÙÂ̤-
Ó· ·fi ·Ì¤ÏÈ·, ÔÚÙÔηÏȤ˜, ÏÂÌÔÓȤ˜, ÓÂÚ·ÓÙ˙Ȥ˜ ηÈ
¿ÏÏ· ÔˆÚÔÊfiÚ· ‰¤Ó‰Ú·, ÁÈ’ ·˘Ùfi ¿ÏψÛÙÂ, Î·È Ë Úˆ-
ÙÂ‡Ô˘Û¿ ÙÔ˘ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó «NÂÚ·ÓÙ˙›·» ‹ «NÂÚ·ÓÙ˙È¿».
M ÙËÓ ·Ó·Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜
(1908) ÔÈ KÒÔÈ ·ÈÛı¿ÓıËÎ·Ó ·Ó·ÎÔ‡ÊÈÛË, ·ÏÏ¿ ·ÎÔ-
ÏÔ‡ıËÛ ÙÔ Í¤Û·ÛÌ· ÙÔ˘ IÙ·ÏÔÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘
(1911), Ë ‰ÈÂΉ›ÎËÛË ÈÙ·ÏÈÎÒÓ Î˘ÚÈ·Ú¯ÈÎÒÓ ‰ÈηȈ̿-
ÙˆÓ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· Î·È Ë Î·Ù¿ÏË„Ë ÙÂÏÈÎÒ˜ ÙˆÓ ÓË-
ÛÈÒÓ ·˘ÙÒÓ ·fi ÙÔ˘˜ IÙ·ÏÔ‡˜ (1912).

IÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·
O Ï·fi˜ Ù˘ Kˆ ˘Ô‰¤¯ıËΠÙÔ˘˜ IÙ·ÏÔ‡˜ Û·Ó ÂÏ¢ıÂ-

18 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
 Ã Kως, Σεπτμβριος 1912. O
υπονα!αρχος Leone Viale και το
επιτελεο του στο κεντρικ καφε-
νεο της παραλας.

P Eπιστολικ δελτριο
με στιγμι τυπο απ τον
καταστρεπτικ σεισμ
της 23ης Aπριλου
1933. Aπεικονζονται
τα ερεπια δπλα στο
Διοικητ#ριο.
ÚˆÙ¤˜, ·ÊÔ‡ ˘fiÛ¯ÔÓÙ·Ó ·˘ÙÔÓÔÌ›·
Î·È ÂÏ¢ıÂÚ›· ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. MÂÙ¿
ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ fï˜ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ (IÔ‡ÓÈÔ˜
1912), Ô˘ ‰È·Î‹Ú˘Í·Ó ÔÈ ÓËÛÈÒÙ˜
·˘ÙÔÓÔÌÔ‡ÌÂÓ· Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘˜, Ì ÙËÓ
ÔÓÔÌ·Û›·: «¶ÔÏÈÙ›· AÈÁ·›Ô˘» Î·È ÌÂ
ÛÎÔfi ÙËÓ EÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ EÏÏ¿‰·,
ÔÈ IÙ·ÏÔ› ÛÎÏ‹Ú˘Ó·Ó Ù· ̤ÙÚ· ηÙÔ-
¯‹˜. AÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ·ÏÏÂ¿ÏÏËÏ· ÂÓˆÙÈ-
ο Ì ÙËÓ EÏÏ¿‰· „ËÊ›ÛÌ·Ù· Î·È ‰È·-
Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ KÒˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿Ù·-
ÛË Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜, ¯ˆÚ›˜ ·ÔÙ¤-
ÏÂÛÌ·. AÚ¯›˙ÂÈ ÙÔ ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¢ÙÈÎfi
Ú‡̷ ÔÏÏÒÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÚÔ˜ ÙËÓ
EÏÏ¿‰· Î·È ÙËÓ AÌÂÚÈ΋.
M ÙË ™˘Óı‹ÎË Ù˘ §ˆ˙¿ÓÓ˘
(1923) ÂÎÓ¤ÂÈ Î¿ı ÂÏ›‰· ÁÈ· EÓˆÛË
Î·È Â‰Ú·ÈÒÓÂÙ·È Ë ÈÙ·ÏÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›·.
H Kˆ˜ ·Ó‹ÎÂÈ ϤÔÓ ÛÙ· ÈÙ·ÏÔÎÚ·ÙÔ‡-
ÌÂÓ· «NËÛÈ¿ ÙÔ˘ AÈÁ·›Ô˘». ¶Ï‹Ú˜
ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÍÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÂıÓÔÏÔÁÈ-
΋˜ ·ÏÏÔ›ˆÛ˘ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù›ıÂÙ·È
Û ÂÊ·ÚÌÔÁ‹. ™ÂÈÚ¿ Ê·ÛÈÛÙÈÎÒÓ Î·È
·ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÓfiÌˆÓ Î·ıÈÂÚÒÓÂÈ
Ó¤· ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋, ‰ÈηÛÙÈ΋ Î·È ‰ËÌÔ-
ÛÈÔÓÔÌÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋, Ì ¿ÌÂÛÔ ÛÙfi¯Ô
ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·Ê·›Ì·ÍË ÙˆÓ Î·ÙÔ›-
ΈÓ. OÈ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ ÛÙË ıÚËÛΛ·
(ÚÔÛ¿ıÂÈ· ηıȤڈÛ˘ «·˘ÙÔΤʷ-
ÏÔ˘ ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜» ÛÙȘ MËÙÚÔfiÏÂȘ
Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘), ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË,
ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›·, ηıÒ˜ Î·È Ë «ÔÏÈÙÈ-
΋ ÙÔ˘ Ï›ıÔ˘» Ì ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓÙ˘-
ˆÛÈ·ÎÒÓ Û fiÁÎÔ Î·È ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋
ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ· ‰ËÌfiÛÈˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ, ‰˘Û·-
Ó¿ÏÔÁˆÓ ÚÔ˜ ÙȘ ·Ó¿-
ÁΘ Ù˘ ÌÈÎÚ‹˜ ÙfiÙÂ
fiÏ˘ Kˆ, ˘‹ÚÍ·Ó Û˘- Afi ÙËÓ ÙÔ˘Ú-
ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜. °È· 23 ÔÏfi-
ÎÏËÚ· ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ IÙ·ÏÔ› ÎÔÎÚ·Ù›·
ı· ·ÔÛÙÂÚ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ
Kˆ ·fi ÙÔÓ ¶ÔÈÌÂÓ¿Ú- ÛÙËÓ EÓˆÛË
¯Ë Ù˘, ·ÚÓÔ‡ÌÂÓÔÈ Ó·
‰Â¯ıÔ‡Ó MËÙÚÔÔÏ›ÙË,
Ì ÙËÓ EÏÏ¿‰·
Ô˘ ı· ¤ÛÙÂÏÓÂ ÙÔ OÈ-
ÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ¶·ÙÚÈ·Ú-
¯Â›Ô. MÂÙ¿ ÙÔ ¤ÙÔ˜1926 ™¯ÔÏÈÎfi˜ K·-
ÓÔÓÈÛÌfi˜ Ú‡ıÌÈ˙ ٷ Ù˘ ›‰Ú˘Û˘ ηÈ
ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ ÛÙÔ
ÓËÛ›, ÂÓÒ ÙÔ 1938 ÎÏ›ÓÔÓÙ·È ÔÚÈÛÙÈο
Ù· ÂÏÏËÓÈο Û¯ÔÏ›· Î·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜
˘Ô¯ÚÂÒÓÔÓÙ·È Ó· ÊÔÈÙÔ‡Ó ÛÙ· ÈÙ·ÏÈ-
ο Ì Ï‹Ú˜ Ê·ÛÈÛÙÈÎfi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi
ÚfiÁÚ·ÌÌ·. ™ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÍ·-
ıÏ›ˆÛË ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Î·Ù¤ÏËÍ·Ó ÙÂÏÈ-
ο Ù· ̤ÙÚ· ÙˆÓ ·Ó·ÁηÛÙÈÎÒÓ ··Ï-
ÏÔÙÚÈÒÛÂˆÓ Û ÎÙ‹Ì·Ù· Î·È ÙˆÓ ÌÔÓÔ-
ˆÏ›ˆÓ Ù˘ ÓÙfiÈ·˜ ηٷӿψÛ˘ ηÈ
ÂÍ·ÁˆÁ‹˜ ÛÙ·Ê˘ÏÈÒÓ Î˘Ú›ˆ˜, ·ÏÏ¿ ηÈ
¿ÏÏˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡.
M ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔÓ Î·Ù·ÛÙÚÂÙÈÎfi ÛÂÈ-
ÛÌfi ÙÔ˘ 1933, Ô˘ ÛÙÔ›¯ÈÛ ÙË ˙ˆ‹ ÛÂ
178 KÒÔ˘˜, ۯ‰ȿÛÙËΠÔÏÂÔ‰ÔÌÈο
Î·È ·ÓÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ıËΠ̠Ï‹Ú˜ ‰›ÎÙ˘Ô
‡‰Ú¢Û˘ Î·È ·Ô¯¤-
Ù¢Û˘ Î·È ·ÍÈÔı·‡Ì·-
ÛÙË Ú˘ÌÔÙÔÌ›· Ë Ó¤·
fiÏË Ù˘ Kˆ. ™’ ·˘Ùfi
‚Ô‹ıËÛÂ Î·È Ë Î·ıȤڈ-
ÛË ÁˆÌÂÙÚÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘
KÙËÌ·ÙÔÏÔÁ›Ô˘ ÛÙÔ ÓË-
Û›. M ˘ÚÂÙÒ‰ÂȘ Ú˘ı-
ÌÔ‡˜ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎ·Ó ÔÈ
IÙ·ÏÔ› ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ ÌÂ
·Ó·ÛηÊÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜
Î·È ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÛÂ
¤ÎÙ·ÛË Î·È ÏÔ‡ÙÔ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ÌÓË-
Ì›· Î·È Â˘Ú‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡.
EÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜
O ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ 1940
·Ó·ÙÂÚÒÓÂÈ ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ KÒˆÓ
ÁÈ· ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË. H ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ fï˜
ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ·Ó·ÙÚ¤ÂÈ ·˘Ù¤˜
ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ηıÒ˜ ÔÈ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ·fi
ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ÏÂ˘Ú¿˜ Â›Ó·È Ú·Á‰·›Â˜.
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
A̤ۈ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·Îˆ¯‹ ÙˆÓ IÙ·-
ÏÒÓ, ÛÙȘ 3 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1943 Á›ÓÂ-
Ù·È ·fi‚·ÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È Î·Ù·-
Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙÔ ÓËÛ›. ™ÎÔÙÒÓÔÓÙ·È ·Ú-
ÎÂÙÔ› ·ıÒÔÈ Ôϛ٘ ·fi ÙÔ˘˜ ‚ÔÌ‚·Ú-
‰ÈÛÌÔ‡˜. H ‡·ÈıÚÔ˜ ÂÚËÌÒÓÂÙ·È. H
ÁˆÚÁÔÎÙËÓÔÙÚÔÊÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÌÂÈÒ-
ÓÂÙ·È ÛÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ. OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ¿ÊË-
Û·Ó ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ‰ÈÔ›ÎËÛË ÛÙÔ˘˜ IÙ·-
ÏÔ‡˜, Ô˘ ·Ú¤ÌÂÓ·Ó ÈÛÙÔ› Û’ ·˘-
ÙÔ‡˜, Î·È ÂÚÈÔÚ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙ· ηı·ÚÒ˜
ÛÙÚ·ÙȈÙÈο ÙÔ˘˜ ηı‹ÎÔÓÙ·. A·Á-
¯ÔÓ›˙Ô˘Ó 2 ·ıÒÔ˘˜ Ôϛ٘. AÎÔÏÔ˘ı›
Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ‰ÈÎÙ‡ˆÓ Î·È Û˘Ó‰¤Û̈Ó
Ì IÂÚÔÏÔ¯›Ù˜ Î·È ™˘ÌÌ·¯Èο KÏÈÌ¿-
ÎÈ· K·Ù·ÛÎÔ›·˜ ηٿ ÙˆÓ °ÂÚÌ·-
ÓÒÓ, ÂÓÒ ÔÏÏÔ› KÒÔÈ ı· ηٷʇÁÔ˘Ó
ÛÙË M¤ÛË AÓ·ÙÔÏ‹ Î·È ı· ÂÓÙ·¯ıÔ‡Ó
ÂıÂÏÔÓÙÈο ÛÙȘ EÏÏËÓÈΤ˜ EÓÔϘ
¢˘Ó¿ÌÂȘ. OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Ï›ÁÔ ÚÈÓ ÙË
¯ˆÚ›˜ fiÚÔ˘˜ ·Ú¿‰ÔÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜
™˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ı· ··Á¯ÔÓ›ÛÔ˘Ó ¿ÏÏÔ˘˜ 3
KÒÔ˘˜ ·ÙÚÈÒÙ˜ (16 AÚÈÏ›Ô˘ 1945).
H 9Ë M·˝Ô˘ ÙÔ˘ 1945 ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ›
ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ BÚÂÙ·ÓÈ΋˜ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ-
΋˜ ¢ÈÔ›ÎËÛ˘ ÛÙËÓ Kˆ. K·Ù·Ï·Ì‚¿-
ÓÔÓÙ·È fiϘ ÔÈ ‰ËÌfiÛȘ ÈÙ·ÏÈΤ˜ ˘Ë-
ÚÂۛ˜ ·fi ÙÔÓ ÂÓıÔ˘ÛÈÒ‰Ë Ï·fi ηÈ
Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡ÓÙ·È Ù· ηı’ ‡ÏËÓ ·ÚÌfi‰È·
ÁÚ·Ê›· ÁÈ· ÙËÓ Â‡Ú˘ıÌË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·
ÙˆÓ ¢ËÌÔÙÈÎÒÓ AÚ¯ÒÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. OÈ
AÁÁÏÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó
ÛÙÔÓ Ï·fi ÙËÓ È‰¤· Ù˘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ο-
Ùˆ ·fi ÙÔ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎfi ÛÙ¤ÌÌ·. AÔÙ˘Á-
¯¿ÓÔ˘Ó. øÛÔ˘ ÙÔÓ IÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1946 ÔÈ
˘Ô˘ÚÁÔ› E͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÙˆÓ MÂÁ¿ÏˆÓ
¢˘Ó¿ÌÂˆÓ ·ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·Ú·¯Ò-
ÚËÛË ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ ÛÙËÓ EÏÏ¿-
‰·. H ·fiÊ·ÛË ÂÁÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙË ¢È¿-
ÛÎÂ„Ë EÈÚ‹Ó˘ ÙˆÓ ¶·ÚÈÛ›ˆÓ
(10–2–1947) Î·È ÔÈ AÁÁÏÔÈ ·Ú·‰›‰Ô˘Ó
ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÛÙȘ EÏÏËÓÈΤ˜ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ-
Τ˜ AÚ¯¤˜. H °·Ï·ÓfiÏ¢ÎË ˘„ÒÓÂÙ·È
Â›ÛËÌ· Î·È ÛÙËÓ Kˆ ÙËÓ 31Ë M·ÚÙ›-
Ô˘ ÙÔ˘ 1947.
OÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Â›Ó·È ·fi ÙÔ
·Ú¯Â›Ô ÙÔ˘ AÓÙÒÓË ™Â‚. M·˝ÏÏË.
4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 19
Iταλικ αρχιτεκτονικ

H H παραλιακ
ζ
νη του λιμανι-
ο μπροστ στο
δημαρχεο της
πλης παραμνει Της π √À§ÿ∞˜ ∫. ¶ ∞¶∞∂ÀΔÀÃÿ√À ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ÂÍ·-
πως χει δια- ıÏ›ˆÛË ‹ ÙË ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË ÙˆÓ ÓÙfiȈÓ, ¢ÓÔÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜
μορφωθε επ Αρχιτ
κτονος Μηχανικο ÂÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ ·fi πÙ·ÏÔ‡˜. ª¿ÚÙ˘Ú˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘
ιταλοκρατας με ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Â›Ó·È Ù· ηٿÏÔÈ· ÙˆÓ ÁˆÚÁÈÎÒÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ
νετερες φυτε- Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÎfiÚÈÔÈ ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Î·È Ù˘
σεις φοινκων.
∏ ¢π∞º√ƒ√¶√π∏™∏ ÙÔ˘ ·ÓıÚˆÔÁÂÓÔ‡˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜
ÛÙȘ fiÏÂȘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, Ù˘ ∫ˆ Î·È ÛÙÔ §·ÎΛ Ù˘ §¤-
ÚÔ˘ ·fi ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÙˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ ¿ÏÏˆÓ ·ÈÁ·ÈÔ-
ÂÏ·Á›ÙÈÎˆÓ ÓËÛÈÒÓ, Á›ÓÂÙ·È ·Ì¤Ûˆ˜ ·ÓÙÈÏËÙ‹ ·fi ÙÔÓ
ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ÂÈÛΤÙË. ªÂÏÂÙË̤ÓË Ú˘ÌÔÙÔÌ›· Ì ‰ÂÓ-
∫ˆ. ΔÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂˆÓ ÛÙËÚ›¯ıËΠÛÙËÓ ÎÙËÌ·-
ÙÔÁÚ¿ÊËÛË ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ÓËÛÈÒÓ Î·È ÛÙËÓ ÚÒÈÌË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·
ÙÔ˘ KÙËÌ·ÙÔÏÔÁ›Ô˘ ƒfi‰Ô˘ Î·È ∫ˆ-§¤ÚÔ˘. ΔÔ 1929 ıÂÛ›-
ÛÙËÎÂ Ô Â›ÛËÌÔ˜ ∫ÙËÌ·ÙÔÏÔÁÈÎfi˜ ∫·ÓÔÓÈÛÌfi˜ (Ordina-
mento Fondiario) ÁÈ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, ˆ˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÂÈ-
‰ÚÔÛÙÔȯ›Â˜ Î·È ÌÂÁ¿Ï· ÎÙ›ÚÈ· Ì ȉÈfiÌÔÚÊ· ÌÔÚÊÔÏÔÁÈο Û·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ ÙˆÓ ∫ÙËÌ·ÙÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Ô˘ ¤ÁÈÓÂ
ÛÙÔȯ›·, ·ÓÙÂÏÒ˜ ͤӷ ÚÔ˜ ÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ÓËÛÈÒÙÈÎÔ ÛÙȘ 3 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1924.
ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÂÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ÛÙÔ ÙÔ›Ô Î·È ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜.
™Ù· ˘fiÏÔÈ· ÓËÛÈ¿ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÌÂÌÔ- ¶ÔÏÂÔ‰ÔÌÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ
ӈ̤ӷ ‹ Û ÌÈÎÚÔ‡˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜, ·ÚfiÌÔÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ ηÈ
fiÁÎÔ˘ ÎÙ›ÚÈ· Ù· ÔÔ›· ÛÙÂÁ¿˙Ô˘Ó ‰ËÌfiÛȘ ˘ËÚÂۛ˜. Δ· ∏ fiÏË Ù˘ ∫ˆ ·ÔÙÂÏ› ȉÈfiÌÔÚÊË ÂÚ›ÙˆÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ
ÎÙ›ÚÈ· ·˘Ù¿, Ì ÎÔÈÓfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ Ù˘ ·- ÔÈÎÈÛÌÒÓ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ Ô˘ ‰¤¯ıËÎ·Ó ÛËÌÂȷΤ˜ ‹
ÚÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ ¤ÎÙ·Û˘ ÈÙ·ÏÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ. ∏ ȉÈÔÌÔÚÊ›·
ÛÊÚ·Á›‰· Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ Î·Ù¿ ÙÔ Ù˘ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙËÓ ··Ú¯‹˜ ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛ‹ Ù˘ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Î·-
‰È¿ÛÙËÌ· ·fi ÙÔ 1912 ¤ˆ˜ Î·È ÙÔ 1943. Ù·ÛÙÚÔÊÈÎfi ÛÂÈÛÌfi ÙÔ˘ 1933, Û‡Ìʈӷ ÌÂ Û˘ÓÔÏÈÎfi ÔÏÂ-
√È ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓË- Ô‰ÔÌÈÎfi Î·È ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi Ô˘ ¤ÁÈÓ ÙÔ 1934
Û· Â› ÈÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·˜, ‰ÂÓ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ·ÓÔÈÎÔ‰fi- ·fi ÁÓˆÛÙÔ‡˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. √ ÛÂÈÛÌfi˜
ÌËÛË ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÒÓ ‰ËÌfiÛÈˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÂÈ- ·˘Ùfi˜ ·ÂÙ¤ÏÂÛ ¿ÚÈÛÙË Â˘Î·ÈÚ›· ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÔÈ-
‚ÔÏ‹ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ ¿Óˆ ÛÙÔ˘˜ ÓÙfiÈÔ˘˜ ÎÈÛÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ, ¿ÓÙ· ̤۷ ÛÙÔ Ï·›-
ÏËı˘ÛÌÔ‡˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Û˘- ÛÈÔ Ù˘ ÂÈ‚ÔÏ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ∂›-

20 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
και πολεοδομα
Õ H ανατολικ ψη
του Διοικητηρου της
Kω, ργο του Iταλο
αρχιτκτονα
Florestano di
Fausto. Oικοδομθη-
κε ανμεσα στα χρ-
νια 1927 και 1929.

à Tο 3ο Δημοτικ Σχο-
λεο της Kω στεγζεται
στο κτριο Asilo
infantile που οικοδο-
μθηκε το 1934.

Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Ë ¯ˆÚÔı¤ÙËÛË ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎÒÓ ÔÈÎÈÛÙÈ-

ÎÒÓ ˙ˆÓÒÓ ÛÙÔ Ú˘ıÌÈÛÙÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ Ù˘ ∫ˆ, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ-
ÍÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ· Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ‰fiÌËÛ˘ Û οıÂ
˙ÒÓË. º˘ÛÈο, ÁÈ· ÙËÓ ˘ÏÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Ú˘ıÌÈÛÙÈÎÔ‡ ۯ‰›Ô˘
Î·È ÙËÓ ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛË Ù˘ fiÏ˘, ÂÈ‚Ï‹ıËÎ·Ó ·Ó·ÁηÛÙÈ-
Τ˜ ··ÏÏÔÙÚÈÒÛÂȘ Ì ÂÍ¢ÙÂÏÈÛÙÈΤ˜ ·Ô˙ËÌÈÒÛÂȘ, ·Ó·-
ηٷÓÔÌ‹ ÙˆÓ È‰ÈÔÎÙËÛÈÒÓ Î·È ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË ÙÔ˘ ÓÙfiÈÔ˘
ÂÚÁ·ÙÈÎÔ‡ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Ì ÌÈÛıÔ‡˜ ›ӷ˜.
™ÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ fiÏ˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÔÈÎÔ‰ÔÌÈο
ÙÂÙÚ¿ÁˆÓ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˘ ‰fiÌËÛ˘, Ì ÌÈÎÚ¤˜ ηÙÔÈ˘ ÁÈ·
ÙË ÛÙ¤Á·ÛË ÙˆÓ Ï·˚ÎÒÓ ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ (case
popolari). ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi˜ Ô Î·Ù·ÎÂÚÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ
ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÒÓ ÙÂÙÚ·ÁÒÓˆÓ Û Ôχ ÌÈÎÚ¤˜ ȉÈÔÎÙËۛ˜ Î·È Ë
ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ï·˚΋˜
·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ÛÙ· ÎÙ›ÚÈ·. ™ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹-
ıËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ‰ÈÒÚÔʘ ηÙÔÈ˘ Ì ÈÛfiÁÂÈ· ηٷÛÙ‹Ì·Ù·
ÛÙȘ ÚÔÛfi„ÂȘ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÙÈ΋ Ù¿ÍË (palazzine). ∂Ê·Ú-
ÌfiÛÙËΠÙÔ Û˘Ó¯¤˜ Û‡ÛÙËÌ· ‰fiÌËÛ˘ Î·È ‰fiıËΠ¤ÌÊ·ÛË ‰ÔÌËı› Ì ¯Ú‹ÛË ÔÏÈṲ̂ÓÔ˘ Û΢ÚÔ‰¤Ì·ÙÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·-
ÛÙȘ ÚÔÛfi„ÂȘ ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Ì ¯Ú‹ÛË ÂÓfi˜ Û˘ÓÔÓı˘Ï‡̷- ÏÔ‡˜. ∂¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ‰Â‰Ô̤ӷ ÙÔÓ ˘Ú‹Ó· Ù˘ ·ÏÈ¿˜ fiÏ˘,
ÙÔ˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ. Δ¤ÏÔ˜, ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÙÌ‹Ì· Ù· ‰È·Ûˆı¤ÓÙ· ‰ËÌfiÛÈ· ÎÙ›ÚÈ·, ÙÔ ÈÔÙÈÎfi οÛÙÚÔ Î·È ÙËÓ
fiÔ˘ ÚÔ¸‹Ú¯·Ó ÌÂÁ¿Ï˜ Â·‡ÏÂȘ ÏÔ‡ÛÈˆÓ Á·ÈÔÎÙËÌfi- ÚfiıÂÛ‹ ÙÔ˘˜ Ó· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙË ÚˆÌ·˚΋ ÂÔ¯‹ Ì ÙËÓ È-
ÓˆÓ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú·ÏÈ·ÎÔ‡ ÌÂÙÒÔ˘, ·Ó·Ù‡¯ıËΠÔÙÔÎÚ·Ù›· Î·È ÙËÓ ÈÙ·ÏÔÎÚ·Ù›· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, ÚÔ¤-
ÌÈ· ˙ÒÓË Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÎËÔ‡ÔÏ˘, Ì ‚›Ï˜ ÎÙÈṲ̂- ‚Ï„·Ó ÛÙÔ Ú˘ıÌÈÛÙÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ Ù˘ fiÏ˘ ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ˘˜ ¯Ò-
Ó˜ Û ΋Ô˘˜ Ì Ú·ÛȤ˜ Î·È ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ πÙ·- ÚÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÓ¤ÚÁÂÈ· ·Ó·ÛηÊÒÓ, ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜
ÏÔ‡˜ ÂÔ›ÎÔ˘˜ (villini). Û·Ó ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜. ∏ ·ÏÈ¿ ÂÚÈÙÂȯÈṲ̂ÓË fiÏË Ô˘ η-
∞ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó Û·Ê¤Ûٷٷ Ù· fiÚÈ· ÙˆÓ Ù·ÛÙÚ¿ÊËΠηٿ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚfi Ù˘ ̤ÚÔ˜ ÛÙÔÓ ÛÂÈÛÌfi
ÙÚÈÒÓ ˙ˆÓÒÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÂÚÈÌÂÙÚÈο ÙÔ˘ ˘Ú‹Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÙËΠ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ¿ÚÎÔ Î·È ·ÂÙ¤ÏÂÛ ÙËÓ
Ù˘ ÚÔÛÂÈÛÌÈ΋˜ fiÏ˘ Ô˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËΠÌÂÙ¿ ÙÔÓ ÛÂÈÛÌfi ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ˙ÒÓË ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡. √È ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ
Î·È Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ÷ÏÔ˘‚·˙È¿. ∞fi ÙÔÓ ÛÂÈÛÌfi Û‹ÌÂÚ· ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó ÂÚ›Ô˘ ÙÔ 11% Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜
‰È·ÛÒıËÎ·Ó Î·È fiÏ· Ù· ‰ËÌfiÛÈ· ÎÙ›ÚÈ· Ô˘ ›¯·Ó ·ÓÔÈÎÔ- ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘ fiÏ˘.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 21
 Ã Tμμα του ανα-
τολικο παραλια-
κο μετ
που της
πλης, με ζ
νη
πρασνου μπροστ
απ κατοικες που
προορζονταν για
την αστικ τξη.

à Tο Γενικ Nο-
σοκομεο «O
Iπποκρτης»
(Ospedale
Ippocrateo)
ανοικοδομθηκε
προ του σεισμο
(1926-28).

™Ù· ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ¯·Ú·-
ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ fiÏË Ù˘ ∫ˆ ·Ó‹ÎÔ˘Ó
ÔÈ ¯ÒÚÔÈ Ú·Û›ÓÔ˘ Î·È ÔÈ ‰ÂÓ‰ÚÔÛÙÔÈ-
¯›Â˜ ηٿ Ì‹ÎÔ˜ ÙˆÓ ‰ÚfïÓ. √È ¯Ò-
ÚÔÈ Ú·Û›ÓÔ˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Û‡Ìʈ-
Ó· Ì ÚÔÛÂÈÛÌÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi ηٿ
Ì‹ÎÔ˜ ÙˆÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎÒÓ ·ÎÙÒÓ Î·È Ì¤-
¯ÚÈ ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÏÈÌ¿ÓÈ Ù˘ fiÏ˘ ηÈ
‰fiıËΠȉȷ›ÙÂÚË ÚÔÛÔ¯‹ ÛÙËÓ ÂÈ-
ÏÔÁ‹ ÙˆÓ Ê˘Ù‡ÛˆÓ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·-
ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ÙÚÔÈÎÒÓ Ê˘ÙÒÓ.
ΔÂÚ¿ÛÙÈÔÈ Ê‡ÎÔÈ ÛÎÈ¿˙Ô˘Ó Ù· ¿Úη
Î·È Ë ÁÓˆÛÙ‹ §ÂˆÊfiÚÔ˜ ºÔÈӛΈÓ
ÔÊ›ÏÂÈ ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· Ù˘ ÛÙȘ ‰ÂÓ-
‰ÚÔÛÙÔȯ›Â˜ ÙˆÓ ÊÔÈÓÈÎfi‰ÂÓ‰ÚˆÓ Ô˘
ÙË ÛÙÔÏ›˙Ô˘Ó. ∫¿ı ‰ÚfiÌÔ˜ ‰È·ı¤ÙÂÈ
‰ÂÓ‰ÚÔÛÙÔȯ›Â˜ ÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜ ‰¤Ó‰ÚˆÓ
Ô˘ ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ·ÓıÔÊÔ-
Ú›·˜ ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ·È-
ÛıËÙÈ΋ ·fiÏ·˘ÛË ÛÙÔ˘˜ ‰ÈÂÚ¯fiÌÂ-
ÓÔ˘˜.
™ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ÛÙÔ Ï·›-
ÛÈÔ Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÙˆÓ πÙ·-
ÏÒÓ, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ‰‡Ô ·ÁÚÔÙÈÎÔ›
ÔÈÎÈÛÌÔ› ÛÙȘ ÂÏÒ‰ÂȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ §¿ÌË
Î·È §ÈÓÔfiÙË, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË
ÙˆÓ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓˆÓ ·ÔÛÙÚ·ÁÁÈÛÙÈÎÒÓ
¤ÚÁˆÓ. √ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÛÙË §¿ÌË ÔÓÔÌ·-
˙fiÙ·Ó Torre Di Lambi Î·È ÔÈ ÂÁηٷ-
ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Â͢ËÚÂÙÔ‡Û·Ó 12 ÔÈÎÔ-
Á¤ÓÂȘ ÂԛΈÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ÌÂٷʤÚıË-
Î·Ó ÂΛ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ 1935-37. √ ÔÈÎÈ-
ÛÌfi˜ ηٷÛÙÚ¿ÊËΠۯ‰fiÓ ÔÏÔÛ¯Â-
ÚÒ˜ ηٿ ÙȘ ÔÏÂÌÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ
ÙÔ˘ 1943-45 Î·È ÌfiÓÔ ÌÂÌÔӈ̤Ó˜
ηÙÔÈ˘ ı˘Ì›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÏÏÔÙÈÓ‹ ·-
ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘. √ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÛÙÔ §ÈÓÔfiÙË
¿ÏÏ·Í ‰È·‰Ô¯Èο ÙÚÂȘ ÔÓÔ̷ۛ˜
(Anguillara, Primavera Î·È La
Fiorenza) Î·È ÂÔÈΛÛÙËΠ̠25 ÔÈÎÔ-
Á¤ÓÂȘ ÛÙ· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘
1930. ¶·Ú›¯Â fiϘ ÙȘ Â͢ËÚÂÙ‹ÛÂȘ
ÛÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ ÎÂÓÙÚÈÎfi
˘Ú‹Ó· Ô˘ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ۯÔÏ›Ô,
·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎfi ÛÙ·ıÌfi, ÂÎÎÏËÛ›· ηÈ
fascio. ™‹ÌÂÚ·, Ô ÎÂÓÙÚÈÎfi˜ ˘Ú‹Ó·˜
ÙÔ˘ ÔÈÎÈÛÌÔ‡ Â͢ËÚÂÙ› ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜
ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÂÓÒ Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ·Ô-
ÛÙ¿ÛÂȘ ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘ ˘Ú‹Ó· ÛÒ˙Ô-
ÓÙ·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ηÙÔÈ˘-·ÁÚÔÈ˘.
∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ
™Ùfi¯Ô˜ ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ ‹Ù·Ó
Ó· οÓÔ˘Ó ¤ÓÙÔÓË ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜
Û οı ÁˆÓÈ¿ Ù˘ «ÎÙ‹Û˘» ÙÔ˘˜, ̤-
Û· ·fi ÙËÓ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ‰ÈÔ›ÎËÛË.
ª¤ÛÔÓ ‹Ù·Ó Î·È Ë ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÙÔ˘-
Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÂÓfi˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ÎÙÈÚ›Ô˘ ÛÂ
οı ÔÈÎÈÛÌfi ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ·Ú¿ ÙËÓ
·Ó¤ÁÂÚÛË ÔÏÏÒÓ ‰ËÌfiÛÈˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ
ÛÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·. ∞ÈÛıËÙ‹ Â›Ó·È Ë
·ÚÔ˘Û›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ, ·ÎfiÌË
Î·È Û‹ÌÂÚ·, Ì ٷ ȉÈfiÌÔÚÊ· ÌÔÚÊÔ-
ÏÔÁÈο ÙÔ˘˜ ÛÙÔȯ›· ÛÙÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜
Ù˘ ∫ÂÊ¿ÏÔ˘, Ù˘ ∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·˜ Î·È Ù˘
∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ·˜, Ù· ÔÔ›· ÛÙÂÁ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ
∞ÛÙ˘ÓÔÌ›· ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÏϘ ‰ËÌfiÛȘ
˘ËÚÂۛ˜.
ªÂÚÈο ·fi Ù· ÚÒÙ· ‰ËÌfiÛÈ· ÎÙ›-
ÚÈ· Ô˘ ·ÓÂÁ¤ÚıËÎ·Ó ÛÙËÓ fiÏË Ù˘
∫ˆ ·fi ÙÔ 1926 ¤ˆ˜ ÙÔ 1928 ‹Ù·Ó ÙÔ
‰Ë̷گ›Ô, ÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌ›Ô, ÙÔ ¢ÈÔÈÎË-
Ù‹ÚÈÔ, Ô Ï·ÙÈÓÈÎfi˜ ÈÂÚfi˜ Ó·fi˜ Agnus
Dei (∞ÌÓfi˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡) Î·È ÙÔ ÍÂÓÔ‰Ô-
¯Â›Ô il Gelsomino (ÙÔ °È·ÛÂÌ›). √Ï· ¯ˆ-

22 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
ÚÔıÂÙ‹ıËÎ·Ó Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú·-
ÏÈ·ÎÔ‡ ÌÂÙÒÔ˘ Ù˘ fiÏ˘. ΔÔ 1928
ȉڇıËÎÂ Ë Compania Agricola
Industriale Rodi - C.A.I.R. (∞ÁÚÔÙÈ΋
μÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›· ƒfi‰Ô˘) Ë ÔÔ›·
·Ú‹Á·Á Ͽ‰È Î·È ÎÚ·Û›, ¤‰Ú¢ ÛÙË
ƒfi‰Ô, ·ÏÏ¿ ‰È·ÙËÚÔ‡Û ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ
Î·È ÛÙÔÓ Û˘ÓÔÈÎÈÛÌfi ∫Ô‡ÌÔ˘ÚÓÔ Ù˘
fiÏ˘ Ù˘ ∫ˆ. ΔËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ¿Ú¯È-
Û·Ó ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ‰ËÌÔÙÈο
Û¯ÔÏ›· ÛÙËÓ fiÏË Ù˘ ∫ˆ, ·ÚÚ¤ÓˆÓ
Î·È ıËϤˆÓ, Û ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÓÂfiÎÙÈ-
ÛÙ· ÎÙ›ÚÈ·, fiÔ˘ ‰›‰·ÛÎ·Ó ÔÈ ∞‰ÂÏÊÔ›
ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ™¯ÔÏÒÓ Ù˘ ∂·Ú-
¯›·˜ ƒÒÌ˘ (Fratelli delle Scuole
Cristiane della provincia Romana) ηÈ
ÔÈ ∞‰ÂÏʤ˜ ∑ËÏÒÙÚȘ Ù˘ πÂÚ¿˜ ∫·Ú-
‰›·˜ (Suore Zelatrici del Sacro Cuore)
·ÓÙ›ÛÙÔȯ·.
ªÂÙ¿ ÙÔÓ ÛÂÈÛÌfi ÙÔ˘ 1933, ·fi ÙÔ
1934 ¤ˆ˜ ÙÔ 1936 ·ÓÂÁ¤ÚıËÎ·Ó Ë Casa
del FasciÔ, Ë ¢ËÌÔÙÈ΋ ∞ÁÔÚ¿ Î·È ÙÔ
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ÌÔ˘ÛÂ›Ô ÛÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋
Ï·Ù›· Ù˘ fiÏ˘, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ·
ÔÏÔÎÏËÚˆÓfiÙ·Ó Ë Î·Ù·Û΢‹ 567 Ï·˚-
ÎÒÓ Î·ÙÔÈÎÈÒÓ. ΔÔ 1935 ·ÓÂÁ¤ÚıËÎÂ
Î·È ÛÙËÓ ∫ˆ Ë Casa Balilla ÌÂÙ¿ ÙËÓ
·Ó¤ÁÂÚÛË ·ÚfiÌÔÈˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ ÛÙË ƒfi-
‰Ô (1928) Î·È ÛÙË §¤ÚÔ (1933). ∏ ·Ó¤-
ÁÂÚÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ ¤ÁÈÓ ÛÙÔ
Ï·›ÛÈÔ ÛÙ‹ÚÈ͢ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ùo˘ ∂ıÓÈ-
ÎÔ‡ √ÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Balilla (Opera
Nazionale Balilla - ONB) Ô˘ ηÙ¢ı˘-
ÓfiÙ·Ó ·fi ÙÔ Ê·ÛÈÛÙÈÎfi ÎfiÌÌ· Î·È Â›-
¯Â ÙËÓ ÂÔÙ›· ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁ›Ԣ ∂ıÓÈ-
΋˜ ¶·È‰Â›·˜, Ì ÛÙfi¯Ô ÙË Ê˘ÛÈ΋ ηÈ
ËıÈ΋ ‰È··È‰·ÁÒÁËÛË Ù˘ ÓÂÔÏ·›·˜.
Δ· ·ÁfiÚÈ· ·fi 8 ¤ˆ˜ 14 ¯ÚÔÓÒÓ ÔÓÔ-
Ì¿˙ÔÓÙ·È Balilla. √È Ê·ÛÈÛÙÈΤ˜ ÔÚÁ·-
ÓÒÛÂȘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓË-
Û· ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ٷ ÈÙ·ÏÈο Û¯ÔÏ›·
Î·È Â›¯·Ó ˘ԉȷÈÚÂı› Û ÔÏ˘¿ÚÈı-
̘ ËÏÈÎȷΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜.
∂›Ó·È Û·Ê›˜ ÔÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙȘ fi„ÂȘ
ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Ô˘ ·ÓÂÁ¤ÚıËÎ·Ó ÚÈÓ
·fi ÙÔÓ ÛÂÈÛÌfi, Û ۯ¤ÛË Ì ÂΛӘ
ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Ô˘ ·ÓÂÁ¤ÚıËÎ·Ó ÌÂÙ¿.
Δ· ÚÔÛÂÈÛÌÈο ÎÙ›ÚÈ· Â›Ó·È Î·Ù¿ η-
ÓfiÓ· «ÛÙÔÏÈṲ̂ӷ» Ì ·Ó·ÙÔÏ›ÙÈ΢
Î·È ‚ÂÓÂÙÛÈ¿ÓÈ΢ ÚÔ¤Ï¢Û˘ ÌÔÚÊÔ-
ÏÔÁÈο ÛÙÔȯ›· Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÁÓ‹ÛÈ·
¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ÂÎÏÂÎÙÈÎÈÛÌÔ‡. ∞ÓÙÈı¤-
Ùˆ˜, Ù· ÌÂÙ·ÛÂÈÛÌÈο ÎÙ›ÚÈ· ¯·Ú·ÎÙË-
νουν διαφορετικς ιδιοκτησες.
Ú›˙ÔÓÙ·È ·fi «Î·ı·ÚfiÙËÙ·» Î·È ¤¯Ô˘Ó
ÛÙÔȯ›· Ù˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ªÔÚÊÔÏÔÁ›·˜,
ÙÔ˘ Ú·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ Ê·ÛÈÛÙÈ-
΋˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜. ΔÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·
Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ÓÔÔÙÚÔ›· ÙˆÓ ÙfiÙÂ
‰ÈÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔÓ ªÔ˘ÛÔÏ›ÓÈ ‰ÈÔÈ-
ÎËÙÒÓ, ÙÔ˘ ª·riÔ Lago (1923-36) ηÈ
ÙÔ˘ ‰È·‰fi¯Ô˘ ÙÔ˘ Cesare Maria De
Vecchi Conte Di Val Cismon (1936-40).
√ Mario Lago ‹Ù·Ó ÈÔ ‹ÈÔ˜ ÛÙË ‰È·-
΢‚¤ÚÓËÛË Î·È ÂÙ‡¯·ÈÓ ÙÔ˘˜ ÛÙfi-
¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÚÔηÏ› ·ÓÙȉڿ-
ÛÂȘ, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔÓ ‰È¿‰Ô¯fi ÙÔ˘,
Ô˘ ‹Ù·Ó ÛÎÏËÚfi˜ Î·È Î¿ıÂÙÔ˜ ÛÙËÓ
Ù·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘. º˘ÛÈο, ÔÈ ÛÙfi¯ÔÈ Î·È Ù·
·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ‹˜
ÙÔ˘˜ ·Ú¤ÌÂÓ·Ó Ù·˘ÙfiÛËÌ·.
™˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·
™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο, Ë Ó‹ÛÔ˜ ∫ˆ ·ÚÔ˘-
ÛÈ¿˙ÂÈ È‰È·›ÙÂÚÔ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi ÂӉȷ-
ʤÚÔÓ fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÂȉÈÎfi ·ÏÏ¿ ηÈ
ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ·Ú·ÙËÚËÙ‹, ÂÍ·ÈÙ›·˜
ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÒÓ
Î·È ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎÒÓ ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ Ô˘
‰È·ı¤ÙÂÈ. £· ‹Ù·Ó Ï¿ıÔ˜ Ó· ıˆÚËı›
fiÙÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ·˘Ùfi Ú¤ÂÈ Ó·
ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙÔ ‰ÔÌË̤ÓÔ ÂÚÈ-
‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ù˘ ÈÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·˜
Î·È ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÙ· ÎÂχÊË ÙˆÓ
ÈÙ·ÏÈÎÒÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Î·È ÛÙÔ Ú˘ÌÔÙÔÌÈÎfi
Û¯¤‰ÈÔ. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È Ë ·Ó¿-
ÁÎË ÎÚÈÙÈ΋˜ ÛÙ¿Û˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙ·
«ı·˘Ì·ÛÙ¿ ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù·» ÙˆÓ IÙ·ÏÒÓ
ηٷÎÙËÙÒÓ Ì¤Û· ·fi ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ
Û˘ÓıËÎÒÓ Î¿Ùˆ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ Ú·Á-
Ì·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Ù· ¤ÚÁ· ·˘Ù¿. ªfiÓÔ
¤ÙÛÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÔÎ·Ï˘ÊıÔ‡Ó ÔÈ
ÛÎÔÔ› Ô˘ Â͢ËÚÂÙÔ‡ÛÂ Ë ·ÚÔ˘Û›·
·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÛÙËÓ
ÈÙ·ÏÈ΋ «ÎÙ‹ÛË» ÙˆÓ
¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, ηıÒ˜
Î·È Ù· ıÂÙÈο ‹ ·ÚÓËÙÈ- AÓ¿ÁÎË Ó· ‰È·Ê˘-
ο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ·˘-
Ù‹˜ Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ̤-
Ï·¯ıÔ‡Ó Ù· ¤ÚÁ·
¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜. ˆ˜ ÎÔÌÌ¿ÙÈ
¢ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÙÔ-
ÓÈÛı› Ë ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜
Ù˘ ‰È·Ê‡Ï·Í˘ ÙˆÓ
¤ÚÁˆÓ ·˘ÙÒÓ ˆ˜ ÎÔÌ-
ÌÓ‹Ì˘
Ì¿ÙÈ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜
ÌÓ‹Ì˘ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘, ÌÂ
ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· Î·È ·Ó¿‰ÂÈÍ‹ ÙÔ˘˜.
∂Í¿ÏÏÔ˘, ÁÈ· ÙÔÓ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÙËÓ
˘ÏÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ ÙˆÓ ÂÊ·ÚÌÔ-
ÁÒÓ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· Î·È ÙȘ ¿ÏϘ
ÈÙ·ÏÈΤ˜ ·ÔÈ˘, ÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó ÂÒÓ˘-
ÌÔÈ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙÔ› πÙ·ÏÔ› ·Ú¯È- H Tο Δημαρχεο της Kω οικο-
Ù¤ÎÙÔÓ˜, Ì˯·ÓÈÎÔ› Î·È Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜, δομθηκε πριν απ τον σεισμ
ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙÔ ¤ÚÁÔ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÌÂÏÂÙË- του 1933 (1926-27).
ı› Ï‹Úˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ‚¿ÚÔ˘˜ Ù˘
Ê·ÛÈÛÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ
‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈ-
ÎÔ‡ ÂÂÎÙ·ÙÈÛÌÔ‡. √̈˜, ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜
·˘Ùfi ‰ÂÓ ÌÂÈÒÓÂÈ ÛÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÙËÓ
ÈÛÙÔÚÈ΋ Î·È ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ·Í›· ·˘-
ÙÒÓ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙË Û˘Ì-
‚ÔÏ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜
Ù˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜, Û ۯ¤ÛË Ì ٷ
·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο Ú‡̷ٷ ÙÔ˘ 20o‡ ·È.
ÛÙÔÓ ‰ÈÂıÓ‹ ¯ÒÚÔ.
OÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ›ӷÈ
Ù˘ IÔ˘Ï›·˜ K. ¶··Â˘Ù˘¯›Ô˘.
P Mεσοπολεμικς αστικς κατοικες επ της οδο
Bασιλως Παλου. Oι διαφορετικο χρωματισμο
των ψεων υποδηλ
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 23
 Aσφενδιο :
να
παραδοσιακ χωρι
Του M ∞¡√§∏ K. X ∞Δ∑∏°π∞∫√Àª∏
Φιλολγου - Αρχαιολγου
Διδκτορος Πανεπιστημου Αθηνν
T O A™ºEN¢IOY Â›Ó·È ¤Ó· ·ÏÈfi
·ÁÚÔÙÈÎfi ¯ˆÚÈfi, ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ
·fi Ù· ¤ÓÙÂ Û˘ÓÔÏÈο ¯ˆÚÈ¿
fiÏ˘ Ù˘ ∫ˆ. ∫ÙÈṲ̂ÓÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙË
Ú¿¯Ë ÙÔ˘ ÂÈ‚ÏËÙÈÎÔ‡ ÔÚÂÈÓÔ‡ fiÁÎÔ˘
«¢›Î·ÈÔ˜», ̤۷ Û ÏÔ‡ÛÈ· ‚Ï¿ÛÙËÛË
(ÂÏȤ˜, ΢·Ú›ÛÛÈ·, ‡η, ‰¿ÊÓ˜,
Ì˘ÚÙȤ˜ Î.¿.), ‰ÂÛfi˙ÂÈ Û ÌÈ· ·ÓÔÚ·-
ÌÈ΋ ‚·ıÌȉˆÙ‹ ηوʤÚÂÈ· Ô˘ η-
Ù·Ï‹ÁÂÈ ÔÌ·Ï¿ Û’ ¤Ó·Ó ¢ڇ, ·ÓÔÈÎÙfi
οÌÔ. ΔÔ Ê˘ÛÈÎfi, Î·È ÎÙÈÛÙfi, ·˘Ùfi ÙÔ-
›Ô, ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÁÈ· ÙË ÌÔÓ·‰ÈÎfi-
ÙËÙ¿ ÙÔ˘, Â›Ó·È ·fi Ù· ˆÚ·ÈfiÙÂÚ· ÔÏfi-
ÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡.
√ ÚÒÙÔ˜ ˘ÔÏÔÁ›ÛÈÌÔ˜ ÔÈÎÈÛÙÈÎfi˜
˘Ú‹Ó·˜ ÙÔ˘ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ
Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 18Ô˘
24 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
·È. Î·È ÂÌ‰ÒÓÂÙ·È ÔÚÈÛÙÈο ÛÙȘ ·Ú-
¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘. øÛÙfiÛÔ, Ë ÌÂÁ¿ÏË ·Ó¿-
Ù˘Í‹ ÙÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔ ‚ã ÌÈ-
Ûfi ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡
(‰ËÏ·‰‹ ÂÚ›Ô˘ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· 1850-
1930), Ì ÙËÓ ·Ú¿ÏÏËÏË Â›Û˘ ÌÂÁ¿-
ÏË ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ·ÌÂÏÔ˘ÚÁ›·˜ ηÈ
ÂÏ·ÈÔ˘ÚÁ›·˜, ¤ÂÈÙ· ·fi ÂÎÙÂٷ̤Ó˜
ÂίÂÚÛÒÛÂȘ, ΢ڛˆ˜ ÛÙÔÓ ÔÚÂÈÓfi
fiÁÎÔ. ∂›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ë ÂÔ¯‹ ηٿ ÙËÓ
ÔÔ›· ÔÚÈṲ̂Ó˜ (ÁÓˆÛÙ¤˜) ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ-
˜ ·ÔÎÙÔ‡Ó ÏÔ‡ÛÈ· ÂÈÛÔ‰‹Ì·Ù·, ηÈ
ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂÈ‚ÔÏ‹, Ì ¿ÌÂÛÔ ·ÓÙ›ÎÙ˘-
Ô ÛÙËÓ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·.
™ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Î·È Ù· ÌÂÁ¿-
Ï· ·ÁÚÔÙÈο ·Ú¯ÔÓÙfiÛÈÙ·, ÔÈ ÁÓˆÛÙÔ›
¶‡ÚÁÔÈ (ÌÂ Û˘¯Ó¤˜ ˘¤Úı˘Ú˜ ¯ÚÔÓÔ-
ÏÔÁ›Â˜ 1861, 1862, 1875, Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ·
1903, 1908 Î.Ï.), ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜
ÔÔ›Ô˘˜ ÛÒ˙ÔÓÙ·È, Â˘Ù˘¯Ò˜, ̤¯ÚÈ Û‹-
ÌÂÚ·. ™Ù· ¯ÚfiÓÈ· ·˘Ù¿ (1850-1930) ÙÔ
∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÔÈÎÈÛÙÈ-
΋ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛·, Ë ÔÔ›· ·Ú·Ì¤-
ÓÂÈ ¤ÎÙÔÙ ۯ‰fiÓ ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙË, ÙÔ˘Ï¿-
4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
¯ÈÛÙÔÓ ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÔÈÎÈ-
ÛÙÈÎÔ‡˜ ˘Ú‹Ó˜, ÙÔ˘ ∞ÛÒÌ·ÙÔ˘ ηÈ
Ù˘ ∂˘·ÁÁÂÏ›ÛÙÚÈ·˜.
ΔÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ Û˘-
ÁÎÚÔÙÔ‡Ó Ù¤ÛÛÂÚȘ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ·Ï·ÈÔ›
ÔÈÎÈÛÌÔ›: Ë ∂˘·ÁÁÂÏ›ÛÙÚÈ· ‹ ¶¤Ú· °ÂÈ-
ÙÔÓÈ¿ (·fi ÙËÓ ÔÌÒÓ˘ÌË ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘
∂˘·ÁÁÂÏÈÛÌÔ‡), Ô ∞ÛÒÌ·ÙÔ˜ (Â›Û˘
·fi ÙËÓ ÔÌÒÓ˘ÌË ÂÎÎÏËÛ›· ÙˆÓ ∞Ûˆ-
Ì¿ÙˆÓ), ÔÈ ‰‡Ô ÎÂÓÙÚÈÎÔ› Î·È ·Ú¯·ÈfiÙÂ-
ÚÔÈ, Ì¿ÏÈÛÙ· Û˘Ó¯fiÌÂÓÔÈ (¤ÚËÌÔÈ Û¯Â-
‰fiÓ Î·È ÂÁηٷÏÂÈÌ̤ÓÔÈ Û‹ÌÂÚ·), Â›-
Û˘ ÙÔ ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ÓÔ ÚÔ˜ Ù· ‰˘ÙÈ-
ο Î·È ·Ú·ÈÔηÙÔÈÎË̤ÓÔ §·ÁÔ‡‰È, Ù¤-
ÏÔ˜, ÚÔ˜ Ù· ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈο, Ë ∑È·, ÌÈ-
ÎÚfi˜ Âȉ˘ÏÏÈ·Îfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÔÈ̤ӈÓ
οÔÙ (ÁÓˆÛÙ‹ Û‹ÌÂÚ· ÁÈ· ÙË ÌÂÁ¿-
ÏË ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ Ù˘ ΛÓËÛË). ™’ ·˘ÙÔ‡˜
Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó Ô AÁ. ¢ËÌ‹-
ÙÚÈÔ˜ (·Ï·ÈÔ› «Ã·˚¯Ô‡Ù˜», ÔÏÔÛ¯Â-
ÚÒ˜ ηÙÂÛÙÚ·Ì̤ÓÔÈ) Î·È ÔÈ ‰‡Ô Û‡Á-
¯ÚÔÓÔÈ: ÙÔ ‰ÈÓfi ∑Ë¿ÚÈ, ÛÙÔÓ ÎÂ-
ÓÙÚÈÎfi Ô‰ÈÎfi ¿ÍÔÓ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ÙÔ ÛË-
ÌÂÚÈÓfi Â›ÛËÌÔ ÃˆÚÈfi (ÁÈ· ¯¿ÚË ÙÔ˘
Õ Aποψη του Aσφεν-
διο. Tμμα Πρα
Γειτονις και Aσωμ-
του. Φωτογραφα του
1979.
ÔÔ›Ô˘ ÂÁηٷÏ›ÊıËΠÙÔ ÔÚÂÈÓfi
∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡) Î·È ÙÔ ·Ú·ÏÈ·Îfi ΔÈÁοÎÈ,
Ì ÔÏ˘¿ÓıÚˆË ıÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋
‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ∞fi fiÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜
ÙÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÈÛÙÔÚÈ-
Îfi ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ÔÈ ‰‡Ô ·Ú¯·È-
fiÙÂÚÔÈ Î·È ÎÂÓÙÚÈÎÔ› (∞ÛÒÌ·ÙÔ˜ ηÈ
∂˘·ÁÁÂÏ›ÛÙÚÈ·).
ΔÔ ·ÏÈfi ·ÁÚÔÙÈÎfi ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ ·-
ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·fi οı ¿Ô„Ë, ÈÛÙÔÚÈ΋,
ÎÔÈÓˆÓÈ΋, ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, Î·È Â˘Ú‡ÙÂ-
Ú· ÔÈÎÈÛÙÈ΋, ÌÂÁ¿ÏÔ ÂӉȷʤÚÔÓ. ∫·Ù’
·Ú¯‹Ó, ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· Û¿ÓÈÔ ·ÁÚÔ-
ÙÈÎfi ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ, ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘
ÛÒ˙ÂÙ·È Û¯Â‰fiÓ ·Î¤Ú·ÈÔ fi¯È ÌfiÓÔ
ÛÙÔÓ ÓËÛȈÙÈÎfi ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓË-
ÛÈ·ÎÔ‡ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜, ·ÏÏ¿, ÌÔÚ›
Ó· ÂÈˆı›, Î·È Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∂ÏÏ¿-
‰·. °È· ÙËÓ ∫ˆ, ÂÈϤÔÓ, Â›Ó·È ÙÔ ÌÔ-
Ó·‰ÈÎfi ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ Ô˘ ‰È·-
ÙËÚ› ·Ó¤·ÊÔ ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÓÂÔÂÏÏËÓÈ-
Îfi ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ηıÒ˜ Ë ÈÛÙÔÚÈ΋
¶fiÏË Ù˘ ∫ˆ Â›Ó·È ÈÙ·ÏÈ΋ Î·È Ù· ˘fi-
ÏÔÈ· ¯ˆÚÈ¿ ¤¯Ô˘Ó ÔÚÈÛÙÈο ·ÏÏÔȈı›

ÌÂ ÙÔÓ ·ÎÚ·›Ô Û‹ÌÂÚ· ÂÎÙÔ˘ÚÈÛÌfi. ΔÔ
∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ ˘‹ÚÍ ˙ˆÓÙ·Ófi Î·È Ô-
Ï˘¿ÓıÚˆÔ (2.800 οÙÔÈÎÔÈ Î·Ù¿ ÙËÓ
·ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ 1951) Ò˜ ÙË ‰ÂηÂÙ›·
ÙÔ˘ ’60, ÔfiÙÂ Î·È ÂÁηٷÏ›ÊıËÎÂ
ۯ‰fiÓ Ì·˙Èο (Ì ÙËÓ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË
·Ô‰˘Ó¿ÌˆÛË Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜).
√È ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔÈ fi‰Â˘Û·Ó
ÚÔ˜ ÙËÓ ¶fiÏË Ù˘ ∫ˆ Î·È ÚÔ˜ ÙÔ ∑Ë-
¿ÚÈ, ÙÔ ÔÔ›Ô, ÌÂ ÙË ÁÚ‹ÁÔÚË ·Ó¿-
Ù˘Í‹ ÙÔ˘, ·ÔÚÚfiÊËÛ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔÓ
ÌÂÁ¿ÏÔ fiÁÎÔ ÙÔ˘ ÔÚÂÈÓÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡,
ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ, ·ÛıÂÓ¤ÛÙÂÚÔÈ, ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢-
Û·Ó ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi (°ÂÚÌ·Ó›·, ∞˘-
ÛÙÚ·Ï›·). ™ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ·Ï·ÈÔ‡˜ ÔÈÎÈ-
ÛÌÔ‡˜ ¤ÌÂÈÓ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ·
ÌfiÓÔ (Ë ÊÙˆ¯fiÙÂÚË) Ì ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡˜ ηÈ
ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ¿ÏÏÔ˘˜ (∑È·˜ Î·È §·ÁÔ˘‰ÈÔ‡),
ÂÍ›ÛÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈο ·‰‡Ó·ÙÔ˘˜. √ÚÈ-
Ṳ̂ÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÌÂ-
ÙÂÁηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÏÈÔ‡˜ ·Ú-
¯ÔÓÙÈÎÔ‡˜ ‡ÚÁÔ˘˜ (ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ηÈ
·ÁfiÚ·Û·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÚÒËÓ È‰ÈÔÎً٘
ÙÔ˘˜). √ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ·˘Ùfi˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·-
Õ Σπτι του 1923 (ιδιοκτη-
σα M. K. Xατζηγιακουμ).
Aνακαινισμνο (1985-90) με
αυτεπιστασα του ιδου. Eσω-
τερικ ψη μετ και πριν
απ την επμβαση.
H Xαρακτηριστικ γυναικεα μορφ του Aσφεν-
διο: η Φωτειν Aγγελ Παπαγγελ (1910-1993)
σε φωτογραφα του 1980.
ÙÈÛÌfi˜ ˘‹ÚÍ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi˜ ÁÈ· ÙË È‰È¿˙ÔÓÙ· ·˘ıÂÓÙÈÎfi ÔÈÎÈÛÙÈÎfi Î·È ·Ú- øÛÙfiÛÔ, Ë ÂÎÙÂٷ̤ÓË ·ÁÚÔÙÈ΋ ‰Ú·-
ÛËÌÂÚÈÓ‹ ȉÈÔÎÙËÛȷ΋ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· ¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· (Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ··ÈÙÔ‡ÛÂ Î·È ¿ÏÏ·, ÔÏ-
ÙÔ˘ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡. °È·Ù› ÔÈ Ó¤ÔÈ È‰ÈÔÎÙ‹- ÙÔ 1983, Ì ÚÔÛˆÈ΋ Â›Û˘ ‰Ú·- Ï¿, ÂÚÁ·ÙÈο ¯¤ÚÈ·, Ù· ÔÔ›· ÂÍ·ÛÊ·-
Ù˜ (Î·È ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔ‡˜) ¿Ú- ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛË, ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ¶·Ï·Èfi Ï›˙ÔÓÙ·Ó ‹ ·fi ÙË ÌÈÎÚ‹ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ·
¯ÈÛ·Ó, ÛÙ· ̤۷ Ù˘ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ ÎËÚ‡¯ıËÎÂ ÙˆÓ ·ÎÙËÌfiÓˆÓ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ (˘‹Ú¯Â
‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’70, Ó· ·fi ÙÔ ˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈ- ÂȉÈ΋ ÂÚÁ·ÙÈ΋ Û˘ÓÔÈΛ·, Ë ÏÂÁfiÌÂÓË
ÌÂÙ·ˆÏÔ‡Ó Ù· Û›- ÙÈÛÌÔ‡ ÚÔÛٷ٢fiÌÂ- ÙÔ˘ «ª·ÛÈ¿», Ì ¯·ÌËÏ¿ Î·È ÌÈÎÚfi-
ÙÈ· ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÚÒ- ™¿ÓÈÔ ·Ú¯ÈÙÂ- ÓÔ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜). ¯ˆÚ· Û›ÙÈ·) ‹ ·fi Ù· ‰‡Ô ¿ÁÔÓ· ηÈ
ÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜ ∂˘Úˆ- ·ÁÂÒÚÁËÙ· ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ ∫ˆ (∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·
·›Ô˘˜ ·ÁÔÚ·ÛÙ¤˜,
ÎÙÔÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ, AÁÚÔÙÈ΋ ‰ÔÌ‹ ηÈ, ΢ڛˆ˜, ∫¤Ê·ÏÔ). ∂›Û˘, Ú¤ÂÈ
ԉ‡ÔÓÙ·˜ Î·È ·˘ÙÔ›
ÚÔ˜ ÙÔ ∑Ë¿ÚÈ.
ۯ‰fiÓ ·Î¤Ú·È· ΔÔ Î‡ÚÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ-
Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ Î·ÏÏÈÂÚ-
ÁËÙ¤˜ ÚÔ¤‚·ÈÓ·Ó ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜, ÁÈ·
∞ÎÚÈ‚Ò˜ ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ Ûˆ˙fiÌÂÓÔ Îfi ÙÔ˘ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡, ÛÙÔ ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ·ÁÚÔηÏÏÈÂÚÁÂÈÒÓ, ÛÂ
·˘Ù‹ ÛÙÈÁÌ‹, Ì ‰Ú·- Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘, Â›Ó·È Ë ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡˜ ·fi ÂÒÓ˘Ì˜ ·ÛÙÈΤ˜ ÔÈ-
ÛÙÈ΋ ÚÔÛˆÈ΋ ÛÙÔÓ ‰ˆ‰ÂηÓË- ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·ÁÚÔÙÈ΋ ÎÔÁ¤ÓÂȘ Ù˘ ¶fiÏ˘ Ù˘ ∫ˆ (Ì fiÚÔ˘˜
·Ú¤Ì‚·ÛË,
‰˘Ó·Ùfi Ó· ·ÔÎÙË-
¤ÁÈÓÂ
ÛÈ·Îfi ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ‰ÔÌ‹ Î·È Ê˘ÛÈÔ-
Áӈ̛·. ø˜ ÙË ÛÙÈÁÌ‹
ÛÎÏËÚ‹˜ ˘Ôı‹Î¢Û˘ ÙˆÓ È‰ÈÔÎÙË-
ÛÈÒÓ ÙÔ˘˜, ÙȘ Ôԛ˜ Û˘¯Ó¿ Î·È ¤¯·-
ıÔ‡Ó fiÏ· Ù· ÈÔ ¯·- Ù˘ ÂÁηٿÏÂȄ˘ Ó·Ó). ¢‡Ô ‹Ù·Ó ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ηÏÏȤÚÁÂÈ-
Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È Ù· ˘‹ÚÍ ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ ˜ ÙÔ˘ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ (¯¿ÚË ÛÙÔ Î·Ù¿ÏÏË-
ÈÔ ·ÍÈfiÏÔÁ· Û›ÙÈ· (·Ï·ÈÔ› ‡ÚÁÔÈ, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ (·ÁÚÔÙÈ΋˜) ‰Ú·ÛÙËÚÈfi- ÏÔ ¤‰·ÊÔ˜): Ë ÂÏ·ÈÔ˘ÚÁ›· Î·È Ë ·ÌÂ-
·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο Û‡ÓÔÏ·, Î·È ¿ÏÏ·), ÙËÙ·˜ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ™¯Â‰fiÓ ÏÔ˘ÚÁ›· (Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ÚÔÛÙ¤-
ÒÛÙ ۋÌÂÚ·, Î·È Ì ÙȘ η›ÚȘ ·Ó·- fiÏÔÈ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ‹Ù·Ó ȉÈÔÎً٘ Á˘, ıËÎÂ Î·È Ë ÙÔÌ·ÙÔηÏÏȤÚÁÂÈ·). Δ·
ηÈÓÈÛÙÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ (1980 Î.ÂÍ.), ÌÈÎÚ‹˜ ‹ ÌÂÁ¿Ï˘, Î·È ÂÈϤÔÓ ·˘ÙÔ- ÚÔ˚fiÓÙ· ·˘Ù¿ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ·˘-
ÙÔ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ Ó· ¤¯ÂÈ ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙÔÓ Î·ÏÏÈÂÚÁËÙ¤˜ (ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Ê›ÏÂÚÁÔÈ). ÙÔηٷӿψÛË, ‰È¿ıÂÛË ÛÙÔ ÓËÛ› ηÈ
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 25

H Συγκρτημα σπιτι"ν. Aνακαινισμνο το 1981-
83, πρε το 1984 A´ Aρχιτεκτονικ Bραβεο
YΠEXΩΔE . Iδιοκτησα M. K. Xατζηγιακουμ.
H Xαρακτηριστικ ανδρικ μορφ του
Aσφενδιο: ο Aλκιβιδης Xατζηνικολου
(1897-1992) με τοπικ ενδυμασα, σε φω-
τογραφα του 1980.
26 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y
ÂÍ·ÁˆÁ‹ (ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·È. Ë
ÂÍ·ÁˆÁ‹ ÛÙ·Ê˘ÏÈÒÓ ¤ÊÙ·Ó Ҙ ÙËÓ
∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·). ∏ ·Ú·Û΢‹ ÙÔ˘ ÎÚ·-
ÛÈÔ‡ ÁÈÓfiÙ·Ó ÛÙ· ÔÈÎÔÙ¯ÓÈο «¶·ÙË-
Ù‹ÚÈ·» ηÈ, ·fi οÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹, ηÈ
ÛÙÔ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÎfi √ÈÓÔÔÈÂ›Ô Ù˘ ∫ˆ
(ÈÙ·ÏÈÎfi ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ·). ∂›Û˘, Ô-
Ï˘¿ÚÈıÌ· ‹Ù·Ó Ù· ÂÏ·ÈÔÙÚȂ›· (ÙÔÈ-
ο «ÏÈÔÙÚ›‰È·»), Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÂÓÙfi˜
‹ ÛÙȘ ·Ú˘Ê¤˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡, ·fi Ù·
ÔÔ›· ÙÔ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ ‹Ù·Ó ÙÔ ÂÚ›-
ÊËÌÔ ÙÔ˘ ∞ÛÒÌ·ÙÔ˘ (ȉÈÔÎÙËÛ›· Ù˘
ÔÌÒÓ˘Ì˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜). √È ÏÔ‡ÛȘ ·˘-
Ù¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ
∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ ÌÂÁ¿ÏË ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· Î·È Â˘-
Ì¿ÚÂÈ· (Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔ›
ÙÔ˘ Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ¿ÓıÚˆÔÈ
«§ÂÛ¤Úˉ˜» Î·È «¡ÔÈÎÔ·Úˉ˜»).
∏ ÎÔÈÓ‹ (Î·È ÛÎÏËÚ‹) ·ÁÚÔÙÈ΋ ˙ˆ‹
›¯Â ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ Î·È ·Ó¿ÏÔÁ· ‹ıË.
Èڛ˜ ÈÛ¯˘Ú¤˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ,
‹ÈÔÈ ÛÙȘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜,
ÛÙÈ‚·ÚÔ› Î·È ÌÂÙÚË̤ÓÔÈ, ¿Óˆ ·’
fiÏ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Ê›ÏÂÚÁÔÈ Î·È ÊÈÏfiη-
ÏÔÈ, Ì ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë ηÈ
ÚfiÓÔÈ·, Â›Û˘ Ì ÛÔ˘‰·›Ô˘˜ ÎÔÈ-
ÓÔÙÈÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Î·È ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË.
∏ ‰ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›· (·fi Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜
¿Ú¯Ô˘Û˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ) ·ÛÎÔ‡Û ÙËÓ
ÂÔÙ›· (Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛË) ÛÙËÓ ÂÎ·›-
‰Â˘ÛË, ÊÚfiÓÙÈ˙ ÁÈ· ÙȘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ˜
·Ó¿ÁΘ Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ÁÈ· ÙËÓ Î·-
Ù·Û΢‹ ÎÔÈÓˆÊÂÏÒÓ ¤ÚÁˆÓ, ›¯Â
·ÎfiÌË Î·È ‰ÈηÈÔ‰Ôۛ˜ Â› ·ÁÚÔÙÈ-
ÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ Î·È ‰ÈÂӤ͈Ó. ∂ȉÈ΋
ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈÙÚÔ‹ ‰È·¯ÂÈÚÈ˙fi-
Ù·Ó, Ì ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÛÌfi Î·È ÂÚ›ÛÎÂ-
„Ë, ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÚÈÔ˘-
Û›· (΢ڛˆ˜ ÙÔ˘ ∞ÛÒÌ·ÙÔ˘). ªÂ Û˘Ï-
ÏÔÁÈ΋ Î·È ÂıÂÏÔÓÙÈ΋ ÂÚÁ·Û›· ηٷ-
Û΢¿˙ÔÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿ ·Ó·Áη›· ÎÔÈÓˆ-
ÊÂÏ‹ ¤ÚÁ·, fiˆ˜ Ô ·Ï·Èfi˜ ÏÈıfiÛÙÚˆ-
ÙÔ˜ ‰ÚfiÌÔ˜ ÚfiÛ‚·Û˘ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi (Ô
ÔÔ›Ô˜, ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜, ηٷÛÙÚ¿ÊËÎÂ
ÔÏÔÛ¯ÂÚÒ˜ ÙÔ 1983 ηٿ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔ-
Á‹ ÙÔ˘ ·ÙÂϤÛÊÔÚÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ù˘ ÌÂÙ·-
ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ·fi ÙË ∑È· ÛÙÔ ∑Ë-
¿ÚÈ). ∏ ÎÔÈÓ‹ Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ˙ˆ‹ ‹Ù·Ó
Ï‹Úˆ˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Î·È ·˘Ù¿Ú΢
(Ì ̷Á·˙È¿, ÎÔ˘Ú›·, ηÊÂÓ›·, ·fi
Ù· ÔÔ›· ÙÔ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ ‹Ù·Ó Â›-
Û˘ ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ ∫·ÊÂÓÂ›Ô ÙÔ˘ ∞ÛÒ-
Ì·ÙÔ˘, Î·È ·˘Ùfi ȉÈÔÎÙËÛ›· Ù˘ ÔÌÒ-
Ó˘Ì˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜). ∏ ÌÈÎÚ‹ ·˘Ù‹
·ÁÚÔÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ, ÛÂ
ÙÔÈÎfi, ·ÏÏ¿ Î·È ÂıÓÈÎfi Â›‰Ô,
ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ˘ÏÈÎfi, Î·È ¤Ó·Ó ÛÔ˘-
‰·›Ô ¿˘ÏÔ ÔÏÈÙÈÛÌfi.
ΔÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜, ‹ıË, Û¯¤ÛÂȘ, fiÏ·
¤¯Ô˘Ó ·ÔÙ˘ˆı› ÂÍ·›ÚÂÙ· ÛÙÔ Ûˆ-
˙fiÌÂÓÔ, ·ÙÔÌÈÎfi Î·È Û˘ÏÏÔÁÈÎfi, ÎÙÈ-
ÛÙfi Î·È ‰ÔÌË̤ÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ™›-
ÙÈ· ÏÈÙ¿, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈο, ηϷ›ÛıËÙ·
(«ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÌÈ·˜ Ù¤¯Ó˘ Ù·ÂÈÓ‹˜» η-
Ù¿ ™ÂʤÚË), ΢‚fiÛ¯ËÌ·, Ì ÈÛ¯˘Ú‹,
·ÓÙÔ‡, ÙËÓ ·›ÛıËÛË ÙÔ˘ ·Ó·Áη›Ô˘
Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈÙÙÔ‡. ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο Û‡-
ÓÔÏ· Û ·‰ÚÔ‡˜ Î·È ‹ÈÔ˘˜ ÌÔÚÊÔÏÔ-
ÁÈÎÔ‡˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜. ∂È̤ÚÔ˘˜ ·Ú-
¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο Î·È ¿ÏÏ· ÎÙÈÛÙ¿ ÛÙÔȯ›·
fiÓÙˆ˜ ÂÌ„˘¯ˆÌ¤Ó· Î·È ·¤ÚÈÙÙ·. √
‚·ÛÈÎfi˜ Ù‡Ô˜ ÛÈÙÈÔ‡ Â›Ó·È Ô ÌÔÓfi-
¯ˆÚÔ˜, ΢ڛˆ˜ ÛÙÔÓ ÎÏ·ÛÈÎfi, ÂÍÂÏÈÁ-
̤ÓÔ Ù‡Ô °¿Ì· (Ì fiÏ· Ù· ·Ó·Áη›·,
Û˘Ó‹ıˆ˜, ·Ú·ÛÙÔȯ›· Î·È ·Ú¿-
ÛÈÙ·). øÛÙfiÛÔ, ÙÔ È‰È·›ÙÂÚÔ ·Ú¯ÈÙÂ-
ÎÙÔÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ∞ÛÊÂÓ-
‰ÈÔ‡ Â›Ó·È ÔÈ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔÈ «‡ÚÁÔÈ»
(‰ÈÒÚÔÊ·, ÂÈ‚ÏËÙÈο ·Ú¯ÔÓÙfiÛÈÙ·)
Ì ÊÚÔ˘Úȷ΋ ۯ‰fiÓ ‰fiÌËÛË, ·ÏÏÔ‡
Û ÂÓÙ˘ˆÛȷο Û˘ÌϤÁÌ·Ù· ηÈ
2 0 0 2
·ÏÏÔ‡ ÌfiÓÔÈ Î·È ·Á¤Úˆ¯ÔÈ (̤۷ ÛÂ
«·ÂÛÙÚÔʤ˜», ·ÓÔÈÎÙ¿ ‰ËÏ·‰‹ ÔÈÎfi-
‰·, ‹ Û ·È¯Ì¤˜ ‚Ú¿¯ˆÓ). ∂ȉÈ΋
ÌÓ›· Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Â›Û˘ ÁÈ· ÙÔ
ȉÈfiÙ˘Ô Ï·ÌÚfi ∂Ï·ÈÔÙÚÈ‚Â›Ô ÙÔ˘
∞ÛÒÌ·ÙÔ˘, ÛÊÚÈÁËÏfi˜ ÂÚÁ·ÛÈ·Îfi˜
¯ÒÚÔ˜ οÔÙÂ, Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ «ÏÔÁfiÙ˘-
Ô˜» ÙÔ˘ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ (Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô
Ú¤ÂÈ Ó· ‚ÚÂı› ÙÚfiÔ˜ Û‹ÌÂÚ· Ó·
ÂÈÛ΢·Ûı› Î·È Ó· Û˘ÓÙËÚËı›). √
·˘ıÂÓÙÈÎfi˜, Î·È ·˘Ùfi¯ıˆÓ, ·˘Ùfi˜ ·Ú-
¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ·Ú¤ÌÂÈÓÂ
·ÓÙÔ‡ ÔÌÔÈÔÁÂÓ‹˜ Î·È Î·ı·Úfi˜, ÌÂ
ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÌfiÓÔ ÓÂÔÎÏ·ÛÈΛ˙ÔÓÙ·
ÛÙÔȯ›· Û ÓÂÒÙÂÚ· ÎÙ›ÛÌ·Ù· ηÈ
ۯ‰fiÓ Î·ıfiÏÔ˘ ÈÙ·ÏÈο. ∏ ·Ú¯ÈÙÂ-
ÎÙÔÓÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡, ÛÂ
ÙÔÈÎfi, ÂıÓÈÎfi Î·È Î·ıÔÏÈÎfi Â›‰Ô,
›ӷÈ, Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓÈÛı›, ȉȷ›ÙÂÚ·
ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Î·È ÌÂÁ¿ÏË.
A›ÙÈ· ‰È·Ù‹ÚËÛ˘
∏ ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ Û‹ÌÂÚ·
ÔÊ›ÏÂÙ·È fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋, ·Ï-
Ï¿ Î·È ÛÙË Ê˘ÛÈ΋ Û˘Á΢ڛ·: ÍÂÓÈ΋
ηٿÎÙËÛË (ÙÔ˘ÚÎÈ΋ Ò˜ ÙÔ 1912 ηÈ
ÈÙ·ÏÈ΋ Ò˜ ÙÔ 1948), Ì·˙È΋ ÛÙË Û˘Ó¤-
¯ÂÈ· ÂÁηٿÏÂÈ„Ë (‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’60)
Î·È ÔÚÂÈÓ‹ ı¤ÛË, Ë ÔÔ›· ÙÔ ¿ÊËÛÂ
¤Íˆ ·fi ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË (1975 Î.ÂÍ.) Ì·-
˙ÈÎÔÔÈË̤ÓË ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË.
¶·Ú’ fiÏ’ ·˘Ù¿, Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ›ÎÔÛÈ
¯ÚfiÓÈ· ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ÔÏϤ˜ ÂÈÛ΢·-
ÛÙÈΤ˜ ‹ ÓÂfi‰ÌËÙ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ, ·Ï-
ÏÔȈÙÈΤ˜ Î·È ·Û‡Ì‚·Ù˜ ÚÔ˜ ÙÔ fiÏÔ
Ó‡̷ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘
(fiˆ˜ .¯. ÙÔ ·Î·Ï·›ÛıËÙÔ Î·È ÔÁÎÒ-
‰Â˜, Ì ÈÛfiÁÂȘ Ì¿ÏÈÛÙ· η̿Ú˜, Ó¤Ô
ÎÙ›ÛÌ· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÎ-
ÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ∞ÛÒÌ·ÙÔ˘). ∏ ‰È·Ù‹ÚËÛË
Î·È Ë ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ·Ó·‚›ˆÛË ÙÔ˘
∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ Â›Ó·È Î·ı‹ÎÔÓ (·ÏÏ¿ ηÈ
fiÊÂÏÔ˜) fiψÓ, Î·È Û’ ·˘Ùfi Ú¤ÂÈ Ó·
Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó: ÔÈ È‰ÈÔÎً٘ (ÚÒÙÔÈ ·’
fiÏÔ˘˜) ·Ï·ÈÔ› Î·È ÓÂÒÙÂÚÔÈ, Ô ÓÂÔÛ‡-
ÛÙ·ÙÔ˜ ‰‹ÌÔ˜ Ì ÙË ıÂÙÈ΋ Î·È ÂÎÏÔ-
ÁÈÎÂ˘Ì¤ÓË ËÁÂÛ›· ÙÔ˘, ÔÈ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ›
Û‡ÏÏÔÁÔÈ, ÔÈ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜ Î·È ÔÈ ÌË-
¯·ÓÈÎÔ›, Ë ıÂÛÌÈ΋ ·Ú¯‹ Ù˘ ÔÏÂÔ‰Ô-
Ì›·˜, Ù¤ÏÔ˜, Ë ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÂıÓÈ΋ ̤ÚÈ-
ÌÓ· Î·È ÊÚÔÓÙ›‰·. ™ÙÔ˘˜ ˙ˆÔÔÈÔ‡˜,
ÁÈ· ÙÔ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡, ÚÔÛˆÈÎÔ‡˜ Û¯Â-
‰È·ÛÌÔ‡˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È (Â¿Ó ÙÔ ÂÈ-
ÙÚ¤„Ô˘Ó Ù· ÙÂÏÈο ‰Â‰Ô̤ӷ) Ë ıÂ-
ÛÌÔı¤ÙËÛË ÂÓfi˜ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈ-
ÎÔ‡ Î·È ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ∫¤ÓÙÚÔ˘ (ÌË
ÎÂÚ‰ÔÛÎÔÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·), Â›Û˘ Ë
›‰Ú˘ÛË ÂÓfi˜ ÂȉÈÎÔ‡ «∫¤ÓÙÚÔ˘ ¢ˆ‰Â-
ηÓËÛÈ·ÎÒÓ ªÂÏÂÙÒÓ Î·È ÂÓfi˜ ·ÎfiÌË
∫¤ÓÙÚÔ˘ ªÔ˘ÛÈÎÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ (Ì ÂȉÈ-
ÎfiÙÂÚÔ ÛÙfi¯Ô ÙË Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ
Ì ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ Ù˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ·ÛÈ·ÙÈ-
΋˜ ·ÎÙ‹˜), ÁÈ· ÙȘ Ôԛ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfi-
ÙËÙ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ‹‰Ë ¤ÙÔÈÌË ÂÎÙÂٷ̤ÓË
˘ÏÈ΋ ˘Ô‰ÔÌ‹. ªfiÓÔ Ì ÌÈ· ·Úfi-
ÌÔÈ· Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ
∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·‰Âȯı› Û’
¤Ó·Ó ÛÔ˘‰·›Ô, Î·È ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎfi, Ùfi-
Ô ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜, ‰È·-
‚›ˆÛ˘, ·Ï‹˜ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ (Ì¿ÏÈÛÙ·
Û 12ÌËÓË ‚¿ÛË) ̤۷ ÛÙÔ ÙfiÛÔ
ˆÚ·›Ô Î·È Âȉ˘ÏÏÈ·Îfi Ê˘ÛÈÎfi ÙÔ˘ Â-
ÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. EÚÁÔ ·Ôχو˜ ·Ó·Áη›Ô,
Î·È ¯ÚËÛÈÌfiÙ·ÙÔ, ÁÈ· fiÏË ÙËÓ ∫ˆ (ηÈ
fiÏË ÙË ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ) Î·È Ì ¢ڇÙÂÚ˜
ÂıÓÈΤ˜ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ, ηıÒ˜ ÂÈϤÔÓ
ÙÔ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ ‰È·ÙËÚ› ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙÔ
ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ·˘ıÂÓÙÈÎfi ÚfiÛˆÔ Ù˘
¯ıÂÛÈÓ‹˜ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ∫ˆ (Î·È Ù˘ ¯ıÂ-
ÛÈÓ‹˜ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ∂ÏÏ¿‰·˜).
Συνπαρξη μσα απ
τη διαφορετικ
τητα
à Tο τζαμ Nτε-
φεντ
ρ στην
Πλατεα Eλευθε-
ρας. Xτστηκε
στα τλη του
1700 απ τον
Iμπραμ Eφντι,
υπουργ Oικονο-
μικν του Σουλ-
τ
νου (φωτ.:
Σωτ. Xρηστ
κη).
Της à ƒπ™Δÿ¡∞˜ ¶ ∂Δƒ√¶√⁄§√À
Κοινωνικς ανθρωπολγου
μ ∞™π∫Ÿ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ ÂıÓÔÏÔÁÈ-
΋˜ Û‡ÓıÂÛ˘ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡
Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ∫ˆ ‹Ù·Ó, ·fi ·È-
ÒÓ˜, Ë ÔÏ˘ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfiÙËÙ· ‹, ¿Ó
ı¤ÏÔ˘ÌÂ, ÔÏ˘Ê˘ÏÂÙÈÎfiÙËÙ·. ∏‰Ë ·fi
ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô, ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ›,
ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ Î·È ∂‚Ú·›ÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ
ÙÚÂȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡-
Û·Ó ÙËÓ ÂıÓÔÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ Î·È ıÚË-
Û΢ÙÈ΋ Û‡ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡
Ù˘. ∏ Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ·˘Ù‹ Û˘Ó‡·ÚÍË
·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙÔÓ 16Ô ·È. Î·È ·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ
ÙËÓ ∫ˆ Î·È ÙË ƒfi‰Ô, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ
˘fiÏÔÈ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡
∞ÈÁ·›Ô˘ Ô˘ ›¯·Ó Û˘Ì·Á›˜ ÂÏÏËÓÔÚ-
ıfi‰ÔÍÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜. ªÂÙ¿ ÙËÓ Ôıˆ-
Ì·ÓÈ΋ ηٿÎÙËÛË, ÙÔ 1522, ÛÙÔ˘˜
ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÚˆÙ‡Ԣ-
Û·˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ÓËÛÈÒÓ, Ô˘ ·Ó¤Î·ıÂÓ
·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ Î˘Ú›·Ú¯Ë ÏËı˘-
ÛÌȷ΋ ÔÌ¿‰·, ÚÔÛÙ¤ıËÎ·Ó ¤ÔÈÎÔÈ
ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ ·fi ÙȘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÌÈ-
ÎÚ·ÛÈ·ÙÈΤ˜ ·ÎÙ¤˜, ηıÒ˜ Î·È ∂‚Ú·›ÔÈ
ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ ·fi ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙˆÓ
™ÂÊ·Ú‰ÈÙÒÓ ÈÛ·ÓfiÊˆÓˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ
Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢.
ΔÔ 1922, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ Â›ÛËÌË
·ÔÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ, ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘
∫ˆ ‹Ù·Ó 16.169, ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ
11.385 ‹Ù·Ó √Úıfi‰ÔÍÔÈ, ÔÈ 4.662 ªÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ, ÔÈ 66 ∂‚Ú·›ÔÈ Î·È ÔÈ ˘fi-
ÏÔÈÔÈ πÙ·ÏÔ›, ΢ڛˆ˜ ÎÚ·ÙÈÎÔ› ˘¿Ï-
ÏËÏÔÈ. ªÂÙ¿ ÙÔ 1922, ÛÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi
·˘Ùfi ı· ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó ªÈÎÚ·ÛÈ¿Ù˜
ÚfiÛÊ˘Á˜, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ ·fi ÙËÓ
·ÎÚÈ‚Ò˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙËÓ ∫ˆ ∞ÏÈηÚ-
Ó·ÛÛfi (¶ÂÙÚÔ‡ÌÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÃÚÈÛÙÈ·-
ÓÔ‡˜, ªfiÓÙÚÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜).
√ÏÔÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ ÏËı˘ÛÌÔ› ·ÂÙ¤ÏÂÛ·Ó
ÙȘ „ËÊ›‰Â˜ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹-
ıËÎÂ ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi, ÔÏÈ-
ÙÈÛÌÈÎfi Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÚfiÛˆÔ Ù˘
ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ∫ˆ. ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›-
Ô˘˜ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ Û‹ÌÂÚ·
ÌÈ· ÌfiÓÔ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ ·-
Ï·ÈfiÙÂÚË ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÓËÛ›.
√È ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ›
¶ÚÈÓ ·fi ÙÔ 1922 ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ¶Â-
H K A £ H M E P I N H
ÙÚÔ˘ÌÈÔ‡ ·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Û 11.000, ÂÎ
ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ 5.000 ‹Ù·Ó EÏÏËÓ˜ ηÈ
ÔÈ 6.000 ΔÔ‡ÚÎÔÈ. À‹Ú¯Â, Â›Û˘,
‚ڷ˚Îfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜. √ ΔÔ˘ÚÎÔÌ·¯·-
Ï¿˜, Ë √‚Ú·˚΋ Î·È Ô ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔÌ·¯·-
Ï¿˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÙÚÂȘ ÁÂÈÙÔÓȤ˜ ÙÔ˘. √È
EÏÏËÓ˜ ηÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈο
ÙÔ˘ ÌÂ۷ȈÓÈÎÔ‡ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘.
ª·˙ÈΤ˜ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÚÔ˜ Ù· ·¤-
Ó·ÓÙÈ ÂÏÏËÓÈο ÓËÛÈ¿,
΢ڛˆ˜ ÙËÓ ∫ˆ, ¤¯Ô˘ÌÂ
ηٿ Ù· ¤ÙË 1912, 1913
Î·È ’14, ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ì H ÂıÓÔÏÔÁÈ΋
ÛÙÔÓ ÔÚÈÛÙÈÎfi ÍÂÚÈ˙ˆÌfi
ÙÔ˘ 1922. ÀÔÏÔÁ›˙ÂÙ·È Û‡ÓıÂÛË
fiÙÈ ÙÔ 1922 ÛÙËÓ ∫ˆ η-
Ù¤Ê˘Á·Ó Á‡Úˆ ÛÙÔ˘˜
ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡
2.000 ªÈÎÚ·ÛÈ¿Ù˜, ÂÎ ÛÙËÓ fiÏË Ù˘ Kˆ
ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ÂÚÈÛÛfi-
ÙÂÚÔÈ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ›, ·Ï-
Ï¿ Î·È ·ÚÎÂÙÔ› ·fi ÙÔÓ °¤ÚÔÓÙ· Î·È ÙȘ
Á‡Úˆ ÂÚÈÔ¯¤˜. √È ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ› ÂÁη-
Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙËÓ fiÏË Ù˘ ∫ˆ, ÔÈ °Â-
ÚÔÓÙÈ·ÓÔ› ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿, ΢ڛˆ˜ ÛÙÔ ¶˘Ï›.
ªÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÒÓ
ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÛÙÔ ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ Ù˘
∫Ú‹Ù˘, fiÔ˘ ÙÔ 1925 ›‰Ú˘Û·Ó ÙË ¡¤·
∞ÏÈηÚÓ·ÛÛfi.
B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 27
 ¶ÚÈÓ ·fi ÙÔ 1922 Ë ÌÂÙ¿‚·ÛË
ÛÙ· ÈÙ·ÏÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓ· ¢ˆ‰Âο-
ÓËÛ· ÁÈÓfiÙ·Ó Ì ÔÏϤ˜ ÚÔÊ˘-
Ï¿ÍÂȘ, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ó‡-
¯Ù·˜, Û ÂÚËÌÈο ·Ú¿ÏÈ·, ΢-
Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ æ·Ï›‰È, ‰Èfi-
ÙÈ ÔÈ πÙ·ÏÔ› fiÛÔ˘˜ Û˘ÓÂÏ¿Ì‚·-
Ó·Ó ÙÔ˘˜ Â·Ó·ÚÔˆıÔ‡Û·Ó
ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·. Oˆ˜ ¯·Ú·ÎÙË-
ÚÈÛÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ ÏËÚÔ-
ÊÔÚËÙ¤˜, «ÔÈ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ›
¤ÊÙ·Ó·Ó ÛÙËÓ ∫ˆ fiˆ˜ Êı¿-
ÓÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÔÈ Ï·ıÚÔÌÂÙ·Ó¿-
ÛÙ˜, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤ÙÛÈ ‹Ù·Ó». ªÂ-
Ù¿ ÙÔ 1922 Ë ÂÁηٿÛÙ·ÛË «ÁÈ-
ÓfiÙ·Ó ÔÌ·Ï¿», Û‡Ìʈӷ ÌÂ
ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜. ∂ÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ¶Â-
ÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÒÓ ÛÙËÓ ∫ˆ ¤¯Ô˘ÌÂ
Î·È ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ Ì ·Ú¯¤˜
ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·
ÂÈÁ·ÌÈÒÓ. ∞ÚÎÂÙÔ› ‡ÔÚÔÈ ¶Â-
ÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ›, ¤¯ÔÓÙ·˜ ‹‰Ë ·Ó·-
Ù‡ÍÂÈ ÂÌÔÚÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÌÂ
ÙËÓ ∫ˆ, ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Û ÎÔÈÓˆÓ›·
Á¿ÌÔ˘ Ì ∫Ò˜ «fiÌÔÚʘ, ÏÔ‡-
ÛȘ Î·È ÙÛ·¯›Ó˜», fiˆ˜ ϤÓÂ
Ì η̿ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÔÈ ·fiÁÔÓÔ›
ÙÔ˘˜. ∞ÏÏ¿ Î·È Û˘ÓÔÈΤÛÈ· Û˘-
Ó¿ÙÔÓÙ·Ó ÌÂٷ͇ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·-
ÓÒÓ –·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ–
·fi ÙËÓ ∫ˆ Î·È ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ
Î·È ·ÓÙÈÛÙÚfiʈ˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘
¢ÓÔÔ‡Û ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· fi¯È Ìfi-
ÓÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÁÁÂ-
ÓÈÎÒÓ-ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÌÂ-
ٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÎÙÒÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›-
Ô˘. ∫ÒÔÈ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜ Û˘ÌÌÂ-
Ù›¯·Ó Î·È ÛÙÔ ·ÓËÁ‡ÚÈ ÙÔ˘
AË-°ÈÒÚÁË, Ô˘ Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ ÌË-
ÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi Ó·fi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ¡È-
ÎÔÏ¿Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙȘ ‰˘Ô
ÌÂÁ¿Ï˜ ÔÚıfi‰Ô͘ ÂÎÎÏËۛ˜
ÙÔ˘ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈÔ‡. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈΤ˜
ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ∫ˆ-¶ÂÙÚÔ˘ÌÈÔ‡
Â›Ó·È Î·È ÔÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ô˘
¤¯Ô˘Ó Û˘ÁÎÂÓÙÚˆı› ÛÙÔ
ν Πασ
(1786) στην πλατεα της Λτζιας, που βρσκε-
τανος του Iπποκρ
τη (φωτ.: Σωτ. Xρηστ
κη).
∞Ú¯Â›Ô ¶ÚÔÊÔÚÈ΋˜ ¶·Ú¿‰Ô-
Û˘ ÙÔ˘ ∫¤ÓÙÚÔ˘ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ-
ÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ
∞Ó·ÛÙ. ∫·˚Û·ÚÏ‹ (ÁÂÓÓ. 1897), ÔÈ ¶Â-
ÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ› ÁÓÒÚÈ˙·Ó ηχÙÂÚ· ÙÔ˘˜
∫ÒÔ˘˜ ·Ú¿ ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÎÔÓÙÈÓÒÓ
ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎÒÓ ¯ˆÚÈÒÓ: «...ÂÚÈÛÛfiÙÂ-
ÚÔ ÁÓˆÚ›˙·Ì ·˘ÙÔ‡˜, ·Ú¿ ÙÔ˘˜ ªÔ˘-
ÁÏ·Ï‹‰Â˜ Î·È ÙÔ˘˜ ªÂÏÈÛÛÈ·ÓÔ‡˜».
√È ·fi ·ÈÒÓ˜ Û¯¤ÛÂȘ ∫ˆ - ¶ÂÙÚÔ˘-
ÌÈÔ‡, ΢ڛˆ˜ fï˜ ÔÈ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÌÂ-
Ù¿ ÙÔ ’22, Â¤ÊÂÚ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·ÏÏ·-
Á¤˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ∫ˆ ÙfiÛÔ Û ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÎfi fiÛÔ Î·È Û ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ηÈ
ÁψÛÛÈÎfi Â›‰Ô. ªÂ ÙȘ ÂÌÔÚÈΤ˜
Î·È Ó·˘ÙÈÏȷΤ˜ ÙÔ˘˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜
ÔÈ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ› Û˘Ó¤‚·Ï·Ó Ù· ̤ÁÈ-
ÛÙ· ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘
∫ˆ. ªÂ ÙȘ ηÁο‚˜ ÙÔ˘˜ –η˝ÎÈ· ÁÈ·
ÙËÓ ÛÔÁÁ·ÏÈ›·– ‰È·ÎÈÓÔ‡Û·Ó Ù· ÁÂ-
ˆÚÁÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ÙˆÓ ∫ÒˆÓ. ∏ ‰È·Î›-
ÓËÛË ÁÈÓfiÙ·Ó ÚÔ˜ Ù· Á‡Úˆ ÓËÛÈ¿ ∫¿-
Ï˘ÌÓÔ, ¡›Û˘ÚÔ, Δ‹ÏÔ, ƒfi‰Ô, ·ÏÏ¿ ηÈ
ÚÔ˜ ÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·.
∏ Û˘Ó¯‹˜ Â·Ê‹ ÙˆÓ ∫ÒˆÓ ÌÂ
ÙÔ˘˜ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ‡˜ ÂËÚ¤·ÛÂ Î·È ÙÔ
ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. √È ÂÈ-
‰Ú¿ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ·ÏȤ˜, Ô˘
ÙÒÚ· È· Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ͯˆÚ›ÛÂÈ
ηÓ›˜ Ù· Â›۷ÎÙ· ÛÙÔȯ›· ·fi Ù·
·˘Ùfi¯ıÔÓ·. √ÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÛÙ¿ÛË
ÙˆÓ ÁËÁÂÓÒÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ «Â‹Ï˘-
‰Â˜», fiÏÔÈ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙Ô˘Ó ÙËÓ Î·ÏÔÛ‡-
ÓË ÙˆÓ ∫ÒˆÓ, ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È fï˜ Î·È Î¿-
ÔÈÔ˘˜ ·ÚÓËÙÈÎÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ‡˜
28 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
H Tο τζαμ Γαζ Xασ
ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·. ∂Λ ¿ˆ Û·Ó
ται και ο επονομαζμενος Πλ
Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÙȘ Á˘Ó·›Î˜:
«•ÂÓÔÎÔ˘ÚÔ‡Ù˜ Ì·˜ ÂϤÁ·Ó, ‰ËÏ·‰‹
ÂÈÛ·ÁfiÌÂÓ˜... ∞ÏÏ¿ ÂÌ›˜ ÌÂÙ¿ ‰Â›Í·-
Ì ÙÈ ·Í›˙·ÌÂ...». ∏ ÔÌÔÚÊÈ¿ ·ÏÏ¿ ηÈ
ÙÔ ¯Ú˘Û¿ÊÈ Ô˘ ¤ÊÂÚ·Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜
(fiÛ˜ ÚfiÏ·‚·Ó) ʤÚÔÓÙ·È ˆ˜ ·Èٛ˜
·˘Ù‹˜ Ù˘ ÛÙ¿Û˘ ÙˆÓ ∫ÒˆÓ Á˘Ó·È-
ÎÒÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·Ó¤˜.
∞˘ÙÔÚÔÛ‰ÈÔÚÈ˙fiÌÂÓÔÈ ÔÈ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·-
ÓÔ› –¿Ó‰Ú˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜– ¯ÚËÛÈÌÔ-
ÔÈÔ‡Ó ÙȘ ϤÍÂȘ ÔÌfiÁÓˆÌÔÈ, ÂÚÁ·ÙÈ-
ÎÔ›, ¤ÓÙÈÌÔÈ, ˘ÔÌÔÓÂÙÈÎÔ›, ¤Í˘ÓÔÈ,
ÊÈÏfiÙÈÌÔÈ. ∞ÚÂÙ¤˜ Ô˘ Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ
ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÛÙËÓ ÎÔÈ-
Ó‹ ·ÙÚ›‰·, ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹: «¶·Ú·‰Â¯fi-
ÓÙ·Ó ˆ˜ ›̷ÛÙ Ϸfi˜ ‰˘Ó·ÌÈÎfi˜ ηÈ
‰Ú·ÛÙ‹ÚÈÔ˜. «™·˚Ù¿Óȉ˜» Ì·˜ ϤÁ·ÓÂ,
¤Í˘ÓÔ «ÌÂϤÙÈ» Ì·˜ ıˆÚÔ‡Û·ÓÂ...»
·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ë ∂. °ÂˆÚÁÔÔ‡ÏÔ˘ (√ ÌÈ-
ÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎfi˜ °¤ÚÔÓÙ·˜, ∞ı‹Ó· 1972).
OÏÔÈ ÙÔÓ›˙Ô˘Ó ÙȘ ·Á·ı¤˜ Û¯¤ÛÂȘ Ô˘
›¯·Ó Ì ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ
‰ÈˆÁÌfi, ÎÏ›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘˜
Ì ÙË ÊÚ¿ÛË: «√È ÔϤÌÔÈ Ù· ¯·ÏÔ‡Ó
fiÏ·».
™‹ÌÂÚ· ηÌÈ¿ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ‰ÂÓ
˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂٷ͇ ¶ÂÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÒÓ Î·È
∫ÒˆÓ Û ηӤӷ Â›‰Ô. ªfiÓÔ ÁÈ·
ÂÙ˘¯Ë̤ÓË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ¤ÓÙ·ÍË Î·È ÌÂ-
Á¿ÏË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ¿ÓÔ‰Ô ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ
ÏfiÁÔ˜. ∞ÎfiÌË Î·È Ô ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ˜ ™‡Ï-
ÏÔÁÔ˜ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÒÓ ∫ˆ «√ ∏Úfi‰ÔÙÔ˜»
4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
ÛÎÔfi ¤¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË
Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÙÔ˘ ∞Ë-°ÈÒÚÁË ÙÔ˘ ¶Â-
ÙÚÔ˘ÌÈ·ÓÔ‡ –¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÎÙÈÛÙ› ¤Ó·
ÔÌÒÓ˘ÌÔ Â͈ÎÎÏ‹ÛÈ– ·Ú¿ ÙËÓ ·Ó¿-
‰ÂÈÍË ÌÈ·˜ ͯˆÚÈÛÙ‹˜ ÂıÓÔÔÏÈÙÈÛÌÈ-
΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜.
√È ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ Ù˘ ∫ˆ
¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· EÏÏËÓ˜ Ôϛ٘, ªÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ ÛÙÔ ıÚ‹ÛÎÂ˘Ì· Ô˘ ·-
Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ÌÈÏÔ‡Ó Ôχ
ηϿ Î·È ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È, ‰Ë-
Ï·‰‹, ÁÈ· ‰›ÁψÛÛÔ ÏËı˘ÛÌfi. ™ÙËÓ
∫ˆ (Î·È ÛÙË ƒfi‰Ô) Ë ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈ΋
ÎÔÈÓfiÙËÙ· ‰ÂÓ ÔÚ›˙ÂÙ·È ÓÔÌÈο ˆ˜ ÌÂÈ-
ÔÓfiÙËÙ· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ‰ÈÂıÓÒÓ Û˘ÓıË-
ÎÒÓ, fiˆ˜ ÛÙË £Ú¿ÎË. ™‡Ìʈӷ ÌÂ
‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤Ó· ‰Èψ̷ÙÈο ¤ÁÁÚ·Ê·
ÙÔ˘ πÛÙÔÚÈÎÔ‡ ∞Ú¯Â›Ô˘ ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁ›-
Ô˘ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ, Ì ÙËÓ ÚÔÛ¿ÚÙËÛË
ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ ÛÙÔÓ ÂıÓÈÎfi ÎÔÚ-
Ìfi, «fiÏÔÈ ÔÈ πÙ·ÏÔ› ˘‹ÎÔÔÈ Ô˘ ηÙÔÈ-
ÎÔ‡Û·Ó ÙËÓ 10Ë πÔ˘Ó›Ô˘ 1940 ÛÂ ÂÎ-
¯ˆÚÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙËÓ πÙ·Ï›· ¤‰·ÊÔ˜
¤·ÈÚÓ·Ó ·˘ÙfiÌ·Ù· ÙËÓ Èı·Á¤ÓÂÈ· ÙÔ˘
‰È·‰fi¯Ô˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜». ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, ηÈ
ÔÈ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ Ù˘ ∫ˆ Î·È Ù˘ ƒfi-
‰Ô˘ ‹Ú·Ó ·˘ÙfiÌ·Ù· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋
Èı·Á¤ÓÂÈ·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÌÂÈÔ-
ÓfiÙËÙ·.
∂ÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘
16Ô˘ ·È., ÂÈÛÚÔ‹ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-
ÓˆÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚËÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ∫ˆ
(Î·È ÛÙË ƒfi‰Ô) ¤¯Ô˘ÌÂ Î·È ÌÂÙ¿
ÙËÓ ∫ÚËÙÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘
1896. √È ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ‹Ù˜ ÂÁη-
Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹
∫Ô‡ÌÔ˘ÚÓÔ ‹ ∫ÚËÙÈο, ÛÙË
ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈ΋ ¿ÎÚË Ù˘ fiÏ˘.
ªÂÙ¿ ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË Ù˘
¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ·ÚÎÂÙÔ› ªÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ, ÔÈ ÈÔ Â˘Î·Ù¿ÛÙ·-
ÙÔÈ, ÂÁηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙËÓ
ΔÔ˘ÚΛ·.
√È ·Ï·ÈfiÙÂÚÔÈ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈ-
ÎÔ› ÏËı˘ÛÌÔ› Â›Ó·È ÂÁηÙÂÛÙË-
̤ÓÔÈ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ∫ÂÚÌÂÓÙ¤˜
(¶Ï·Ù¿ÓÈ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ÔÓÔÌ·Û›·
ÙÔ˘), Û ·fiÛÙ·ÛË 2 ¯ÏÌ ‰˘ÙÈο
Ù˘ fiÏ˘. √ ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘˜ ›ӷÈ
·ÚÎÂÙ¿ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜ Û ۯ¤-
ÛË Ì ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÂÔ¯¤˜, ¯ˆ-
Ú›˜ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎÚÈ‚‹ ÛÙÔÈ-
¯Â›·, ·ÊÔ‡ ÛÙËÓ ·ÔÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ
ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÙÔ ıÚ‹-
ÛÎÂ˘Ì· ‰ÂÓ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÙ·È √È
›‰ÈÔÈ ·˘ÙÔÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ˆ˜
√ıˆÌ·ÓÔ›, fiÚÔ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔ-
ÔÈÔ‡Ó Î·È ÔÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ·Ó·-
ÊÂÚfiÌÂÓÔÈ Û ·˘ÙÔ‡˜, ·Ú·¤-
ÌÔÓÙ·˜ Î·È ÔÈ ‰˘Ô ÛÙËÓ Ôıˆ-
Ì·ÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô Î·È fi¯È ÛÙË
Û‡Á¯ÚÔÓË ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜-
ÎÚ¿ÙÔ˘˜. √È ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ∫ÒÔÈ
¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Î·È ÙÔÓ fiÚÔ
ΔÔ‡ÚÎÔÈ, οÙÈ Ô˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ›‰È-
Ô˘˜ ÙÔ˘˜ √ıˆÌ·ÓÔ‡˜ ¤¯ÂÈ ‰È·-
ÊÔÚÂÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ÊfiÚÙÈÛË.
∞˜ ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ì ÌÈ· ·fi ÙȘ ÔÏ-
Ϥ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ô˘ ηٷÁÚ¿„·-
Ì ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Â˘Ú‡ÙÂÚ˘ ¤Ú¢-
Ó·˜, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÂͤÏÈÍË:
«ªÔÚÒ ÂÁÒ Ó· ˆ fiÙÈ Â›Ì·È
ΔÔ‡ÚÎÔ˜; ΔÔ˘ÚÎfiʈÓÔ˜ Ó·È, ·Ï-
Ï¿ ηı·˘ÙÔ‡ ΔÔ‡ÚÎÔ˜ fi¯È.
ΔÔ‡ÚÎÔÈ Â›Ó·È ·˘ÙÔ› Ô˘ ˙Ô‡ÓÂ
ÙÔ˘Ú›ÛÙ·˜, ·ÏÏ¿ Ë ÁÏÒÛÛ· ÌÔ˘
Â›Ó·È Ë ÙÔ˘ÚÎÈ΋».
∏ ·ÚÌÔÓÈ΋ Û˘Ó‡·ÚÍË ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ Î·È ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ-
¯Â›Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÁÂÁÔÓfi˜ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙË-
ÙÔ, ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Û Â-
ÚÈfi‰Ô˘˜ ÎÚ›Û˘ ÌÂٷ͇ ∂ÏÏ¿‰·˜ ηÈ
ΔÔ˘ÚΛ·˜ ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ‰È·Ù·-
Ú¿ÛÛÔÓÙ·È. √̈˜ ÔÈ ‰ÂÛÌÔ› ÊÈÏ›·˜,
ÁÂÈÙÓ›·Û˘ Î·È ¿ÚÈÛÙ˘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜
Ô˘ ·fi ·ÈÒÓ˜ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙȘ ‰˘Ô ÎÔÈ-
ÓfiÙËÙ˜ ˘ÂÚÈÛ¯‡Ô˘Ó ÙˆÓ fiÔÈˆÓ ·-
ÚÔ‰ÈÎÒÓ «ÎÚ›Ûˆӻ – Î·È ·˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ
ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Ú¤ÂÈ
Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÔ˘ÌÂ. ∞ÚÈÛÙÔÈ Ù¯ӛÙ˜,
ÛÔ˘‰·›ÔÈ ÂÛÙÈ¿ÙÔÚ˜ Î·È ÂÈÙ˘¯Ë̤-
ÓÔÈ Â·ÁÁÂÏ̷ٛ˜ ÔÈ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ
η٤¯Ô˘Ó Û‚·ÛÙ‹ ı¤ÛË ÛÙËÓ ÙÔÈ΋
ÎÔÈÓˆÓ›·.
™·Ê¤˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·ÔÙÂ-
Ï› Ë ıÚËÛΛ·, οÙÈ Ô˘ Û ÎÔÈÓˆÓÈÎfi
Â›Â‰Ô ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿Ù·È ÛÙË ‰˘ÛÎÔÏ›·
Û‡Ó·„˘ ÌÈÎÙÒÓ Á¿ÌˆÓ Î·È ·fi ÙȘ
‰‡Ô Ï¢ڤ˜. ¶·ÚfiÏ· ·˘Ù¿, ÌÈÎÙÔ› Á¿-
ÌÔÈ, ¤ÛÙˆ Î·È Ï›ÁÔÈ, ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ΢ڛˆ˜
ÔÏÈÙÈÎÔ›. ∏ ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓË ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋
Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ¤ÓÙ·ÍË ÙÔ˘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·-
ÓÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÛÙËÓ Îˆ·Î‹ ÎÔÈÓˆ-
Ó›·, Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Â˘Ì¿ÚÂÈ· Ô˘ ‰Ò
Î·È ¯ÚfiÓÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ
ۯ‰fiÓ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ ∫ˆ ηıÒ˜
Î·È ÔÈ ÈÛ¯˘ÚÔ› ‰ÂÛÌÔ› ÊÈÏ›·˜ ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡Ó ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÁÁ‡ËÛË ÁÈ· ÙËÓ
Û˘Ó¤¯ÈÛË Ù˘ ·ÚÌÔÓÈ΋˜ Û˘Ó‡·Ú͢
ÙˆÓ ‰‡Ô ÎÔÈÓÔًوÓ.
 H μεταπολεμικ
Kως
Του Δρος M π§Δπ∞¢∏ § √°√£∂Δ∏
H Σκφη λων των μεγεθν ελλιμενζονται στην Kω, λγο
πριν συνεχσουν το ταξδι τους για λλους προορισμος
Διευθυντ
του Ινστιτοτου Τουριστικν και Ξενοδοχειακν στην Eλλδα και τα μικρασιατικ παρλια (φωτ.: Iακ. Xα-
Ερευνν, Ειδικο Συμβολου της Eνωσης Ξενοδχων Ρδου τζησταρου).

H Kø™ EINAI ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Û ̤ÁÂıÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙË ƒfi-

‰Ô, Ì ¤ÎÙ·ÛË 290 Ù. ¯ÏÌ., ‡ÊÔÚË ÁË, ÏÔ‡-
ÛÈ· ‚Ï¿ÛÙËÛË Î·È ¿ÊıÔÓ· ÓÂÚ¿. Δ· ¢ÓÔ˚ο
·˘Ù¿ ÁÂˆÊ˘ÛÈο ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÂËÚ¤·Û·Ó
·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο ÙËÓ ··Û¯fiÏËÛË ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘,
Ô˘ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ̤¯ÚÈ Î·È Ù· Ù¤-
ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. ÌÔÓ·‰È΋ ۯ‰fiÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿
ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Ë ÁˆÚÁ›· Î·È Ë ÔÈÌÂÓÈ΋ ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·.
∏ ∫ˆ˜ ‰È·Ù‹ÚËÛ ÙÔÓ ÁˆÚÁÔÎÙËÓÔÙÚÔÊÈÎfi ¯·Ú·-
ÎÙ‹Ú· Ù˘ Û fiÏË ÙË ‰È·‰ÚÔÌ‹ Ù˘ Ì·ÎÚ·›ˆÓ˘
ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ̤¯ÚÈ Ù· ‡ÛÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÔ-
ÎÚ·Ù›·˜, ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜ ηÈ
ÁÈ· ¿ÏϘ ·Ú¿ÏÏËϘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙË-
Ù˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘, Ô˘ ˆÛÙfiÛÔ ‰ÂÓ ÌÂÙ·‚¿Ï-
ÏÔ˘Ó ÙË ‰ÔÌ‹ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡.
√ ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ ∫ˆ ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ 18Ô˘
Î·È 19Ô˘ ·È. Î˘Ì¿ÓıËΠÌÂٷ͇ 8.000 Î·È 10.000 η-
ÙԛΈÓ. ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ù˘ ÔıˆÌ·ÓÈ-
΋˜ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ Ô˘ ηٷ¯ˆÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔ
Ù˘ ¡ÔÌ·Ú¯›·˜ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜ ÙÔ˘ 1886-87, Ô ÏËı˘-
ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó 10.177, ·fi
ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ 7.680 ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ›, 2.497 ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ,
67 ‚ڷ›ÔÈ Î·È 33 ·ı›ÁÁ·ÓÔÈ ·ÁÓÒÛÙÔ˘ ıÚËÛ·̷-
ÙÔ˜. ™ÙËÓ fiÏË Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó 3.000 ÂÚ›Ô˘ οÙÔÈÎÔÈ
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Î·È ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ
Á·ÈÔÎÙ‹ÌÔÓ˜ Ô˘ ηıfiÚÈ˙·Ó ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÂÎÌÂÙ¿Ï-
Ï¢Û˘ ÙˆÓ ·ÁÚÒÓ Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘. √ ÏÔÈfi˜ ÏËı˘-
ÛÌfi˜, ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘ ۯ‰fiÓ ·ÁÚÔÙÈÎfi˜, ηÙÔÈÎÔ‡- H H παραλα του Mαστιχαριο, στα βρεια του νησιο. Oι φυσι-
Û ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ ∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·, ¶˘Ï›, ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡, ∫¤Ê·ÏÔ, κς ομορφις της Kω απετλεσαν τις τελευταες δεκαετες πλο
∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ· Î·È ÛÙÔÓ ∫ÂÚÌÂÙ¤ Ô˘ ‹Ù·Ó ÌÔ˘ÛÔ˘Ï- λξης χιλιδων τουριστν κθε καλοκαρι με αμφιλεγμενα απο-
Ì·ÓÈÎfi ¯ˆÚÈfi Î·È Â›¯·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÁˆÚÁÈ΋ Î·È τελσματα για τους κατοκους του νησιο (φωτ.: EXPLORER).
ÎÙËÓÔÙÚÔÊÈ΋ ··Û¯fiÏËÛË. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·-
ÓÈÎfi Î·È ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi ÌÈÎÚ‹ ÌÂÚ›‰·
‹Ù·Ó ÔÈ ¤ÌÔÚÔÈ Î·È ÔÈ Ù¯ӛÙ˜, ÂÓÒ ÔÈ Â‚Ú·›ÔÈ ÌÂ-

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 29
Ù¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ ÙÔÎÔÁχÊÔ˘ Î·È ÙÔ˘
Û·Ú¿ÊË.
∏ ∫ˆ˜ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ·Ú¿ÁÂÈ ÛÙ·Ê›‰Â˜, ˘‰ÚÔ¤-
ÔÓ˜ (ηÚÔ‡˙È·), ¤ÔÓ˜ (ÂfiÓÈ·), ÛÈÙ¿ÚÈ, ÎÚÈı¿-
ÚÈ, ÛËÛ¿ÌÈ Î·È Î¯ڛ. ∂Í¿ÁÂÈ Î¿ı ¯ÚfiÓÔ 660.000
Ôο‰Â˜ ÛÙ·Ê›‰· ÛÙËÓ ΔÂÚÁ¤ÛÙË, 1.500.000 Ôο‰Â˜
ÛٷʇÏÈ· ÛÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· Î·È ¿Óˆ ·fi 1.000.000
Ôο‰Â˜ ÂfiÓÈ· Î·È Î·ÚÔ‡˙È· ÛÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·,
ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË. ∂›Û˘ ÂÍ¿-
ÁÂÈ ÛÈÙ¿ÚÈ Î·È ÎÚÈı¿ÚÈ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, fiÙ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ
˘ÂÚ·Ú·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ∫ˆ, Î·È ÛËÛ¿ÌÈ Î·È Î¯ڛ
ÛÙ· ÎÔÓÙÈÓ¿ ÓËÛÈ¿. ∏ ÁˆÚÁÈ΋ ÁË ‹Ù·Ó 120.667
ÛÙÚ¤ÌÌ·Ù· Î·È ˘‹Ú¯·Ó 20.476 ·ÈÁÔÚfi‚·Ù·.
§ÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó 229 ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· fiÏˆÓ ÙˆÓ Â·Á-
ÁÂÏÌ¿ÙˆÓ, 3 ‚˘ÚÛԉ„›·, 4 ÂÏ·ÈÔÙÚȂ›· Î·È 75
·Ï¢ÚfiÌ˘ÏÔÈ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó Î·È
ıÂÛÌÔ› Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó ÙȘ ÁˆÚÁÈΤ˜ Î·È ÁÂÓÈ-
ο ÙȘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Î·-
ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, fiˆ˜ ÙÔ ∂ÌÔÚÔ‰ÈΛÔ, ÙÔ
∂ÌÔÚÈÎfi ∂ÈÌÂÏËÙ‹ÚÈÔ, ÙÔ °ÂˆÚÁÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ, ÙÔ
°ÂˆÚÁÈÎfi Δ·ÌÂ›Ô Î·È ÙÔ ∫ÙËÌ·ÙÔÏfiÁÈÔ. ∞˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë
‰ÔÌ‹ Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ∫ˆ Î·È Ë ‰È¿Ú-
ıÚˆÛË ÙÔ˘ ÂÓÂÚÁÔ‡ Ù˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ηٿ Â·ÁÁÂÏ-
Ì·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó ¯ˆÚ›˜
Ô˘ÛÈÒ‰ÂȘ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·-
Ù›·˜, Ì ÂÍ·›ÚÂÛË ÙËÓ ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ΢-
Ú›ˆ˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡.
IÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·
∏ ÈÙ·ÏÈ΋ ηÙÔ¯‹ Ù˘ ∫ˆ, fiˆ˜ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÓË-
ÛÈÒÓ, ·fi ÙÔÓ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1912 ÚÔͤÓËÛ ÌÂÁ¿Ï˜
·Ó·Ù·Ú¿ÍÂȘ ÛÙË ÁˆÚÁÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ηÈ
ÛÙȘ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ. √ ÏËı˘ÛÌfi˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜
ÙˆÓ ÂÍÔÓÙˆÙÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ ·Ú·›ˆÛÂ Î·È ÔÈ ·Ú·‰Ô-
ÛȷΤ˜ ÁˆÚÁÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ
Ô˘ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ› Û˘ÚÚÈÎÓÒıËηÓ. ∏ ÁˆÚÁÔ-
ÎÙËÓÔÙÚÔÊÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÂÚÈÔÚ›ÛıËΠÛÙÔ ‹ÌÈÛ˘
ÂΛӢ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È Ú¤ÂÈ
30 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
Ó· ·Ô‰Ôı› ÛÙË ‰¤ÛÌ¢ÛË ÛËÌ·ÓÙÈ΋˜ ÁˆÚÁÈ΋˜
Á˘ ÁÈ· ÛÙÚ·ÙȈÙÈο Î·È ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο ¤ÚÁ·, ÛÙÔÓ ¯·-
Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi ˆ˜ ‰·ÛÈÎÒÓ ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓˆÓ ÂÎÙ¿ÛˆÓ, η-
ıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·ÛË πÙ·ÏÒÓ ·Ô›ÎˆÓ ÛÙ·
ÚfiÙ˘· ·ÁÚÔÙÈο ¯ˆÚÈ¿ Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ÛÙÔ §È-
ÓÔfiÙÈ Î·È ÛÙË §¿ÌË. ¡· ÚÔÛÙÂı› Û’ ·˘Ù¿ Î·È Ë
·Ó·ÁηÛÙÈ΋ ÒÏËÛË ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ÁˆÚÁÈÎÒÓ ÚÔ˚-
fiÓÙˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ (ÛٷʇÏÈ, ÛÙ·Ê›‰·, ηÓ¿ Î.Ï.)
Û ¯·ÌËϤ˜ ÙÈ̤˜ ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ÚÔÓÔÌÈÔ‡¯ˆÓ ÈÙ·ÏÈ-
ÎÒÓ ÂÙ·ÈÚÂÈÒÓ Ô˘ ȉڇıËÎ·Ó ÛÙË ƒfi‰Ô (CAIR,
H ·ÏÌ·Ù҉˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË
·Ó¤‚·Û ÙÔ ‚ÈÔÙÈÎfi Â›‰Ô, ·ÏÏÔ›ˆ-
ÛÂ, fï˜, ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡
SAIFE, TEMI Î.¿.). ∞ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔÓ ÂÌÔÚÈÎfi ÙÔ̤· Ë
ÚÔÓÔÌȷ΋ ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ ÂÌÔÚÈÎÒÓ
ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ÂÚÈfiÚÈÛ ÛÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÙË ‰Ú·ÛÙË-
ÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÁËÁÂÓÒÓ ÂÌfiÚˆÓ.
ªÂ ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ‹Ú ÌÈ·
ÛÂÈÚ¿ ¢ÂÚÁÂÙÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ Ô˘ ·¤‚ÏÂ·Ó ÛÙËÓ
·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ∞¤‰ˆÛ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÚfi-
Ù˜ ÙȘ ··ÏÏÔÙÚȈı›Û˜ ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ÂÎÙ¿ÛÂȘ
Î·È ÙÔ˘˜ ‚Ô‹ıËÛ Ì ÈÛ¯˘Ú¿ ÔÈÎÔÓÔÌÈο ΛÓËÙÚ· ̤-
Ûˆ Ù˘ ∞Δ∂ Î·È ÙˆÓ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÒÓ Ô˘ ›‰Ú˘ÛÂ, ‰È·-
Ù‹ÚËÛ ÙÔ ÌÂȈ̤ÓÔ ‰·ÛÌÔÏÔÁÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜, ÂÊ¿Ú-
ÌÔÛÂ ¯·ÌËÏ‹ ÊÔÚÔÏÔÁ›·, ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛÂ ¿ÓÂÙË ¯ÚËÌ·-
ÙÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·Ú·ÁˆÁÈ-
ÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Î·È ÚÔ¯ÒÚËÛÂ
ÛÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Î·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ··Ú·›-
ÙËÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÒÓ ˘Ô‰ÔÌÒÓ. ™‡-
ÓÙÔÌ· Ô ·Ú·ÌÂÏË̤ÓÔ˜ ·ÁÚfiÙ˘ ÔÚÁ·ÓÒıËΠηÈ
¿Ú¯ÈÛ ӷ Âȉ›‰ÂÙ·È ÛÙȘ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ηÏÏȤÚÁÂÈ-
˜ Î·È Ó· ÂÂÎÙ›ÓÂÙ·È Î·È Û Ӥ˜ ÈÔ ‰˘Ó·ÌÈΤ˜,
fiˆ˜ ÙËÓ ÙÔÌ·ÙÔ·Ú·ÁˆÁ‹, Î·È Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Î·È
4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2
ÙËÓ ·ÁÂÏ·‰ÔÙÚÔÊ›·. ∏ ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÓÙÔ-
Ì¿Ù·˜ Î·È ÛÙ·Ê˘ÏÈÒÓ Ô‰‹ÁËÛ ÙËÓ ∞Δ∂ ÛÙËÓ ›‰Ú˘ÛË
ÙÔ 1954 ÂÚÁÔÛÙ·Û›Ô˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÔÌ·ÙÔÔÏÙÔ‡
(∞μπ∫ø) Î·È ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË, ̤ۈ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÙÈ-
΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘, ·Ï·ÈÔ‡ ÔÈÓÔÔÈ›Ԣ (VINKø) Ô˘
·Ú‹Á ٷ ÂÚ›ÊËÌ· ÎÚ·ÛÈ¿ £ÂfiÎÚÈÙÔ˜ Î·È ∞ÂÏÏ‹˜,
ÁÈ· Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·Ú·ÁˆÁÔ‡˜. °È· ÙËÓ ·ÔÚÚfi-
ÊËÛË Ù˘ ˘ÂÚ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÔÌ¿Ù·˜ ÂȯÂÈÚË̷ٛ˜
·fi ÙË ™·ÓÙÔÚ›ÓË Î·È ÙËÓ ∏Ï›· Î·È ·ÏÏÔ‡ ›‰Ú˘Û·Ó
ÛÙÔ ÓËÛ› ¿ÏÏ· 6 ·ÎfiÌ· ÂÚÁÔÛÙ¿ÛÈ· ÙÔÌ·ÙÔÔÏÙÔ‡
ÛÙËÓ ·Ú·Ïȷ΋ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ fiÏ˘, ÛÙÔ ΔÈÁο-
ÎÈ, ÙÔ ¶˘Ï› Î·È ÛÙËÓ ∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ· Ì ÂÍ·ÁˆÁÈ-
ÎÔ‡˜ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ‡˜. ∏ ÙÔÌ·ÙÔ·Ú·ÁˆÁ‹
ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ¤Êı·Ó ÌÂٷ͇ 25.000 ηÈ
30.000 ÙfiÓÓˆÓ. ∫·Ó¤Ó· ·’ fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ÂÚÁÔ-
ÛÙ¿ÛÈ· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Û‹ÌÂÚ·, Ù· ÂÍ·Ê¿ÓÈÛÂ Ô ÌÂ-
Ù·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡ Û ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋. ªÔÓ·‰È΋ ÂÍ·›ÚÂÛË Ù·
‰‡Ô Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÙÈο ÂÚÁÔÛÙ¿ÛÈ· Ô˘ ‰È·ÛÒıË-
Î·Ó ÁÈ· Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó ÛÙË ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›· Ù˘ ‚ÈÔÌ˯·-
ÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜.
¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙË ÁˆÚÁ›· ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ Î·È ÙÔ
ÂÌfiÚÈÔ ¯¿ÚȘ ÛÙÔ ÂȉÈÎfi ‰·ÛÌÔÏfiÁÈÔ Î·È ÙË ¯·ÌËÏ‹
ÊÔÚÔÏÔÁ›· Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Î·È Û˘-
ÁΤÓÙÚˆÛË ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÂÂÓ‰‡ıËÎÂ
ÛÙÔÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô fiÙÈ ÔÈ ÚÒÙ˜ ÍÂÓÔ-
‰Ô¯ÂȷΤ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ ÛÙËÓ ∫ˆ ¤ÁÈÓ·Ó ·fi ÂÌfiÚÔ˘˜
(∞ÊÔ› ¢È·Ì·ÓÙ›‰Ë, ∞ÊÔ› ª·Ùı·›Ô˘, ª·ÎfiÏÔÁÏÔ˘
Î.¿.). ΔÔ ÂÌfiÚÈÔ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ÙÔ Û˘ÓÙËÚÔ‡Û·Ó
Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÔÈ ∂ÏÏËÓ˜ ÂÈÛΤÙ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡
Ô˘ Û˘Ó‰‡·˙·Ó ÙȘ ‰È·ÎÔ¤˜ ÙÔ˘˜, Ì ٷ „ÒÓÈ· ÙÔ˘˜
(˘Ê¿ÛÌ·Ù·, ›‰Ë ÚÔ˘¯ÈÛÌÔ‡, ÔÚÛÂÏ¿Ó˜, ÔÙ¿
Î.Ï.). ª¤¯ÚÈ Ù· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ‘60 ˘‹Ú¯Â
ÌÈ· ÈÛÔÚÚÔ›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÁˆÚÁÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfi-
ÙËÙ˜ Î·È ÛÙÔ ÂÌfiÚÈÔ Î·È ÛÙÔÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi Ô˘ ¿Ú¯È-
Û ӷ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È, fï˜ ‰È·Ê·ÈÓfiÙ·Ó ÌÈ· ÂÂÚ¯fi-
ÌÂÓË ‡ÊÂÛË ÛÙÔÓ ÁˆÚÁÈÎfi ÙÔ̤·, Ô˘ ÂΉËÏÒıËÎÂ
È· ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ·˘Ù‹˜.
ΔÔ ÎÏ›ÛÈÌÔ Ù˘ ÎÚ·ÙÈ΋˜ «∫·ÓÔ‚ÈÔÌ˯·Ó›·˜ ƒfi-

H O «Πλτανος του
Iπποκρτη», να απ τα
αξιοθατα του νησιο.
Σμφωνα με την τοπικ#
παρδοση, κτω απ
ναν πλτανο δεχταν
τους ασθενες του ο πε-
ρφημος γιατρς της
αρχαιτητας (φωτ.:
Iακ. Xατζησταρου).
à Aποψη παραλας της Kω,
με φντο χαρακτηριστικ κτ-
σματα της ιταλοκρατας. Tο
νησ κατακλζεται το καλοκα-
ρι απ Eλληνες και αλλοδα-
πος τουρστες, κυρως απ τις
Σκανδιναβικς χρες και τη
M. Bρετανα (φωτ.: I. Παπαευ-
τυχου).
‰Ô˘» Ô˘ ·ÔÚÚÔÊÔ‡Û ٷ ηÓ¿ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Ë ÎÚ›-
ÛË ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ ÙÔÌ·ÙÔÔÏÙÔ‡ ·fi ÙÔÓ
·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi Ù˘ √˘ÁÁ·Ú›·˜ Î·È Ù˘ μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜,
Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔ ÛÙ·‰È·Îfi ÎÏ›ÛÈÌÔ ÙˆÓ ÂÚÁÔÛÙ·-
Û›ˆÓ Î·È ÔÈ ¯·ÌËϤ˜ ÙÈ̤˜ ·Ú¤Ì‚·Û˘ ÛÙË Û˘ÁΤ-
ÓÙÚˆÛË ÙˆÓ ÛÙ·Ê˘ÏÈÒÓ ÁÈ· ÔÈÓÔÔ›ËÛË ¤ÏËÍ·Ó ÙÔ
·ÁÚÔÙÈÎfi ÂÈÛfi‰ËÌ· Î·È ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó ÙÔÓ ·ÁÚÔÙÈÎfi
ÏËı˘ÛÌfi Ó· ÌÂÙ·Ó·ÛÙ‡ÛÂÈ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, ÙËÓ ∞˘-
ÛÙÚ·Ï›·, ÙÔÓ ∫·Ó·‰¿ Î.Ï. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ
Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ ∫ˆ ·fi 18.187 ÙÔ 1961 ÌÂÈÒıËÎÂ
Û 16.650 ÙÔ 1971 Î·È fiÙÈ Ë Ì›ˆÛË ·˘Ù‹ ÚÔ‹ÏıÂ
·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi Ù· ¯ˆÚÈ¿, Ô˘ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔ› ÙÔ˘˜
·fi 9.283 ÌÂÈÒıËÎ·Ó Û 7.737 Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ¯ÚfiÓÈ·.
AÓıËÛË ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡
∏ ‡ÊÂÛË ÛÙÔÓ ÁˆÚÁÈÎfi ÙÔ̤· ¤ÊÂÚ ÙËÓ ¿ÓıËÛË
ÛÙÔÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi. ∞fi Ù· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’70
¤ÁÈÓ ʷÓÂÚfi fiÙÈ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ù˘ ∫ˆ ‹Ù·Ó Ô ÙÔ˘ÚÈÛÌfi˜
Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ô ‰ÈÂıÓ‹˜. ΔÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘ ÓË-
ÛÈÔ‡, ÔÈ Ê˘ÛÈΤ˜ ÔÌÔÚÊȤ˜, ÔÈ ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ ·Ú·Ï›Â˜
Î·È ÙÔ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ˘fi‚·ıÚÔ ÚÔÛ¤ÏÎ˘Û·Ó ÙÔ
ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓˆÙÒÓ Ù·Íȉ›ˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î·-
Ù¤ÛÙËÛ·Ó ÙËÓ ∫ˆ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ ‰ËÌÔÊÈÏ›˜ ÚÔ-
ÔÚÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ªÂÛÔÁ›Ԣ. ∞fi ÙÔ 1982
Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È Ù· ·Ó·Ù˘Íȷο ΛÓË-
ÙÚ· ÂˆÊÂÏ‹ıËÎ·Ó ÂȯÂÈÚË̷ٛ˜ Ù˘ ∫ˆ, ·ÏÏ¿ ηÈ
∫ÒÔÈ Ù˘ ‰È·ÛÔÚ¿˜ Î·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó Ó¤· ÍÂÓÔ‰Ô-
¯Â›· ÛÙË ¶fiÏË Î·È ÛÙȘ ·Ú¿ÏȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ §¿-
Ì˘, ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ºˆÎ¿ Î·È Ù˘ ∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ·˜.
∞fi 52 Ó¤· ÍÂÓԉԯ›· Ì 4.262 ÎϛӘ Ô˘ ‰È¤ıÂ-
ÙÂ Ë ∫ˆ˜ ÙÔ 1980, ¤ÁÈÓ·Ó 151 Ì 13.314 ÎϛӘ ÙÔ
1990 ÁÈ· Ó· Êı¿ÛÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÛÂ 280 ÌÂ 42.000 ÎÏ›-
Ó˜, Î·È ÂÈϤÔÓ 10.500 ÎϛӘ Û ÂÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ·
‰ˆÌ¿ÙÈ·. √È ·Ê›ÍÂȘ ÛÙÔ ÓËÛ› ÙÔ 1980 ‹Ù·Ó 86.950
Î·È ÙÔ 1999 ¤ÙÔ˜ ·È¯Ì‹˜ ¤Êı·Û·Ó Û 524.818. ™‹ÌÂ-
Ú· Ë ∫ˆ˜ Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ 4 ÛËÌ·-
ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ‰ÈÂıÓ›˜ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡˜ ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡˜ Ù˘
∂ÏÏ¿‰·˜. ΔËÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ∫ˆ ‚Ô‹ıË-
Û·Ó ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο Î·È ÔÈ ÍÂÓÔ‰Ô¯ÂȷΤ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ
Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ·fi ∂ÏÏËÓ˜, ÌË ÁËÁÂÓ›˜
Î·È Í¤ÓÔ˘˜ ÂȯÂÈÚË̷ٛ˜, Ô˘ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ·Ó¤-
‚·Û·Ó ÙÔ Â›Â‰Ô ÙˆÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡. √È ·Ú¿ÏÏËϘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ,
fiˆ˜ Ù· ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈ·, ÔÈ Ù·‚¤ÚÓ˜, ÔÈ Î·ÊÂÙ¤ÚȘ, Ù·
ΤÓÙÚ· ‰È·ÛΤ‰·Û˘, Ù· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο ηٷÛÙ‹Ì·Ù·
Î·È ÁÂÓÈο ÔÈ ÌÈÎÚÔÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÚÔÛÊÔÚ¿˜ ˘ËÚÂ-
H K A £ H M E P I N H
ÛÈÒÓ ÛÙÔ˘˜ ÙÔ˘Ú›ÛÙ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ÓÙfi-
ÈÔ Î˘Ú›ˆ˜ ·ÛÙÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi Ù˘ fiÏ˘, ·fi ·ÏÈÓ-
ÓÔÛÙÔ‡ÓÙ˜ ∫ÒÔ˘˜ Î·È ·fi ÙÔÓ ·ÁÚÔÙÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi
ÙˆÓ ·Ú¿ÏÈˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ, Ô˘ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›ÛıËΠÛÂ
ÌÈÎÚÔÂȯÂÈÚËÌ·Ù›· ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡ ΢ÎÏÒÌ·ÙÔ˜. √
ÏËı˘ÛÌfi˜ ÙÔ˘˜ ÓËÛÈÔ‡ ·˘Í‹ıËΠÂÓÙ˘ˆÛȷο ÌÂ
ÙËÓ ·ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ 2001 Û 30.001 ¯¿ÚË ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÈ-
ÛÙÈ΋ ÙÔ˘ ·Ó¿Ù˘ÍË, Ë ÔÔ›· fi¯È ÌfiÓÔ ‚ÂÏÙ›ˆÛ ٷ
‰ËÌÔÁÚ·ÊÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ·Ó¤‚·Û ÛÂ
˘„ËÏfi ‚·ıÌfi ÙÔ ‚ÈÔÙÈÎfi Â›Â‰Ô ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ,
·ÊÔ‡ Ë ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜, Ì ·È¯Ì‹ ÙË ƒfi‰Ô Î·È ÙËÓ ∫ˆ,
Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ Ù˘
¯ÒÚ·˜ Ì ÙÔ ˘„ËÏfiÙÂÚÔ Î·Ù¿ ÎÂÊ·Ï‹Ó ·Î·ı¿ÚÈÛÙÔ
ÂıÓÈÎfi ÚÔ˚fiÓ.
∏ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ∫ˆ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ¤¯ÂÈ
Êı¿ÛÂÈ Î·È ›Ûˆ˜ Ó· ¤¯ÂÈ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ Ù· fiÚÈ· ·ÓÙÔ¯‹˜
ÙÔ˘ ÙfiÔ˘, ·˘Ùfi Ô˘ ·ÔηÏԇ̠ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ¯ˆÚË-
ÙÈÎfiÙËÙ· ‹ ʤÚÔ˘Û· ÈηÓfiÙËÙ·, Ì ÙȘ ÁÓˆÛÙ¤˜ ÂÈ-
ÙÒÛÂȘ ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ‰ÔÌË̤ÓÔ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÁÂÓÈ-
ο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ∏ ˘ÂÚÊfiÚÙˆÛË ÙˆÓ
˘Ô‰ÔÌÒÓ, Ë Î˘ÎÏÔÊÔÚȷ΋ Û˘ÌÊfiÚËÛË, Ë ¿Ó·Ú¯Ë
‰fiÌËÛË, Ë Î·Ù¿ÏË„Ë ÎÔÈÓfi¯ÚËÛÙˆÓ ¯ÒÚˆÓ, ÙÔ ÛÙÔ›-
‚·ÁÌ· ÛÙȘ ·Ú·Ï›Â˜, ÔÈ ıfiÚ˘‚ÔÈ, Ë ·ÈÛıËÙÈ΋ Ú‡-
·ÓÛË, ÔÈ Ô˘Ú¤˜ ÛÙÔ˘˜ ÛÙ·ıÌÔ‡˜ Ù·Í› Î·È ÛÙȘ ı˘Ú›-
‰Â˜ ÙˆÓ ÙÚ·Â˙ÒÓ Î·È Ù·¯˘‰ÚÔÌ›ˆÓ Î·È ÔÈ ÌÂÙ·ÏÏ¿-
ÍÂȘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ Î·È Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘ ÓÙfi-
ÈÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡, Â›Ó·È ÌÂÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ ÂÈ‚Â-
‚·ÈÒÓÔ˘Ó fiÙÈ Ô ÙfiÔ˜ ¿ÁÁÈÍÂ Ù· fiÚÈ· ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡
·‰È·¯ÒÚËÙÔ˘. ∏ ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ Ù˘ ∫ˆ
Û ÌÈ· Û¯¤ÛË ‚ÈÒÛÈÌ˘ ·Ó¿Ù˘Í˘, Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ·›-
ÙËÌ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È Ì¤ÙÚ· Ô˘
Ó· ·Ì‚χÓÔ˘Ó ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ·ÚÓËÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ,
ÔÈ Ôԛ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û‡Ó‰ÚÔÌÔ ÙÔ˘ Ì·˙ÈÎÔ‡ ÙÔ˘ÚÈ-
ÛÌÔ‡, ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ÙÔ ÓËÛ› Î·È ¤¯Ô˘Ó
ÂÈÛËÌ·Óı› ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’70.
¶Ú¤ÂÈ ÔÈ ÙÔÈÎÔ› ÊÔÚ›˜, ÔÈ ÂȯÂÈÚË̷ٛ˜ Î·È fiÛÔÈ
ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛÙ· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο Ú¿ÁÌ·Ù· Ó· ÚÔ‚ÏË-
Ì·ÙÈÛıÔ‡Ó Î·È Ó· Â·Ó·Î·ıÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘˜
ÛÙ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. μ·ÛÈÎÔ›
¿ÍÔÓ˜ ÛÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ ˘ÂÚÌÂÁ¤ı˘ÓÛ˘ ÙÔ˘
ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ Ù˘ ∫ˆ Î·È ÛÙ· fiÛ· ·˘Ù‹ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È
Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë Î·Ï‡ÙÂÚË ¯ÚÔÓÈ΋ (ÂÈÌ‹Î˘ÓÛË
Ù˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘) Î·È ¯ˆÚÈ΋ (ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋
·ÔΤÓÙÚˆÛË) ηٷÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡, Ë ‰ËÌÈÔ˘Ú-
Á›· ÙˆÓ ··Ú·›ÙËÙˆÓ ÂȉÈÎÒÓ ˘Ô‰ÔÌÒÓ ÁÈ· ÙËÓ
·Ó¿Ù˘ÍË ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ ÌÔÚÊÒÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡, Ë ÚÔ-
ÛÙ·Û›· ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ Î·È ‰ÔÌË̤ÓÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜,
B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2 31
 H H λεωφρος των
Φοινκων στην πλη
της Kω αποτελε προ-
σφιλ# διαδρομ# για Ô ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜, Ô ÂÎ- Û˘Ó·ÓÙ¿ ηÓ›˜ ÛÙÔ Î·ÊÂÓÂ›Ô ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ÙÔÓ Ì·˘ÚÈ-
τους περιπατητς και Û˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ Î·Ù·Ï˘Ì¿ÙˆÓ, Ë Ṳ̂ÓÔ ·fi ÙÔÓ ‹ÏÈÔ Î·È Î·ıËÌÂÚÈÓfi Ìfi¯ıÔ ·ÁÚfiÙË
τους ποδηλτες, εξαι- ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚË ÚÔ‚ÔÏ‹ Î·È ‰È·Ê‹ÌÈÛË ÙÔ˘ Ì ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÙÚ·ÁÈ¿Ûη Ó· ›ÓÂÈ ÙÔÓ Î·Ê¤
τας του σκιου που ÓËÛÈÔ‡ Î·È ÁÂÓÈο Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË Î·È ·Ó·‚¿ıÌÈÛË ÙˆÓ ÙÔ˘ Î·È Ó· Û˘˙ËÙ¿ÂÈ ÁÈ· ÙȘ ÙÈ̤˜ Ù˘ ÙÔÌ¿Ù·˜ ηÈ
προσφρει το βαθ ˘ËÚÂÛÈÒÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ô Î·ıËÌÂÚÈÓfi˜ ÂÈÛΤ- ÙˆÓ ÛÙ·Ê˘ÏÈÒÓ. √ ÛËÌÂÚÈÓfi˜ ı·ÌÒÓ·˜ Ù˘ ηÊÂÙ¤-
φλλωμα των φοινκων Ù˘ Î·È fi¯È ÌfiÓÔ. ÚÈ·˜ Â›Ó·È Ó¤Ô˜, ηÏÔÓÙ˘Ì¤ÓÔ˜ Î·È ›ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ
(φωτ.: N. Kασρης). ∏ ÌÂÙ·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ∫ˆ ·fi ·ÁÚÔÙÈ΋ ÂÛÚ¤ÛÔ ÙÔ˘ Û˘˙ËÙ¿ÂÈ ÁÈ· ÙÔ ·Ó ı· ¿ÂÈ Î·Ï¿ Ô ÙÔ˘-
Û ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ ‚ÂÏ- ÚÈÛÌfi˜, ÁÈ· ÙȘ ·Ê›ÍÂȘ, ÙȘ ÙÈ̤˜ ÙˆÓ ÍÂÓԉԯ›ˆÓ ηÈ
Ù›ˆÛ ÙÔ ‚ÈÔÙÈÎfi Â›Â‰Ô ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Î·È ÙÔ˘˜ ¤Î·- ÁÈ· ÙÔ ¯ÚËÌ·ÙÈÛÙ‹ÚÈÔ. ∞Ó ·˘Ùfi˜ Ô ¡ÂÔÎÒÔ˜ Â›Ó·È ÈÔ
ÌÂ Â˘Ù˘¯¤ÛÙÂÚÔ˘˜, ·Ó ·Ú·‰Â¯ıԇ̠fiÙÈ Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ- Â˘Ù˘¯‹˜ ·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘, ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· ¿ÏÏË
΋ ¢ËÌÂÚ›· Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ÌÂ Â˘Ù˘¯›·. ™‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ ı¤ÏÂÈ ÔÏÏ‹ Û˘˙‹ÙËÛË.

32 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 4 A Y ° O Y ™ T O Y 2 0 0 2