Untitled

This is a reproduction of a library book that was digitized
by Google as part of an ongoing effort to preserve the

information in books and make it universally accessible.
https://books.google.com
University of Virginia
Libraries
FRANCISCAN INSTITUTE PUBLICATIONS
ST. BONAVENTURE UNIVERSITY
ST. BONAVENTURE, N.Y.
B. IOANNIS DUNS SCOTI
OPERA PHILOSOPHICA
I
General Editor: Girard J. Etzkorn
HOC VOLUMEN PIAE ATQUE CARAE MEMORIAE

REV. GEDEON GAL, O.F.M.
EDITORIS OPERUM UBERTATE CELEBERRIMI
SCHOLARISQUE INDAGATIONE SUBTILISSIMI
NECNON PATRIS HUMANITATE DmSSIMI
EDITORES ORBATI PERAMANTER DEDICANT
В. IOANNIS DUNS SCOTI
QUAESTIONES IN LIBRUM PORPHYRII
ISAGOGE
ET
QUAESTIONES SUPER PRAEDICAMENTA
ARISTOTELIS
Edited by
R. ANDREWS, G. ETZKORN, |G. GAL,
R. GREEN, T. NOONE, R. WOOD
The Franciscan Institute

St. Bonaventure University
St. Bonaventure, N. Y.
1999
Al D
В
7ib
.Р73
} ЭЪ1
The preparation of this volume would not have been

possible without the continuous support of grants
from the Collaborative Research Program of the
National Endowment for the Humanities, an
independent federal agency.
Copyright © 1999 The Franciscan Institute

of St. Bonaventura University
ISBN 1 57659 121 2
Printed in the United States of America
BookCrafters
Fredericksburg, VA
FOREWORD
Volume I is the third of five volumes to be published that will contain

the critical edition of the philosophical writings of Blessed John Duns Scotus.
We gratefully acknowledge the authorization by the Minister General
of the Order of Friars Minor for The Franciscan Institute to prepare the critical
edition of Scotus's philosophical works.
The present volume has been made possible, in large part, by grants
from the National Endowment for the Humanities. It has also been made
possible by the financial support of St. Bonaventura University, The Catholic
University of America, and the Holy Name Province of Friars Minor. To the
first of these institutions, we owe many years of support and the provision of
facilities; to the second, we owe the inestimable service of sponsoring us during
the final stages of preparations; and to the last, we owe the generous
contribution of funds for the expenses of printing the volumes.
We wish to thank the past Directors of The Franciscan Institute,
Maurice Sheehan, O.F.M. Cap., and Edward Coughlin, O.F.M., under whose
directorships much of the research was conducted. We should also thank the
current Director, Anthony Carrozzo, O.F.M.
Our sincere thanks to Msgr. John Wippel (The Catholic University of
America, Washington, D.C.), whose timely intervention and wise counsel made
possible his university's hosting our final grant. It is heartening to know that,
even in these difficult times for medieval studies and textual scholarship, there
remain friends such as he who are willing to lend a hand.
We express our heartfelt gratitude to the younger members of the
research team, Dr. Roberto Plevano, Dr. Andrew Traver, and Dr. Oleg Bychkov,
each of whom has labored long and hard with us during the last months in
preparing this volume for publication.
Finally, we acknowledge our tremendous debt to those who made it
possible for us to prepare in-house, camera-ready copy of the complicated pages
of this volume. The computer program that made this possible was first written
in a simple form in 1984 by Ms. Rosalie Dieteman, a St. Bonaventura University
student. It was then taken in hand by Mr. Terrence Dobbelsteyn of Toronto,
and, with a great amount of labor over a number of years, was developed for us
into a very comprehensive program named Imprimatur. To appreciate the
complications Terry overcame, one has only to look at the arrangement of an
additio interpolata, with its accompanying variants and citations. Our debt to
Terry is incalculable.
I.
QUAESTIONES IN LIBRUM PORPHYRII

ISAGOGE
§1
DESCRIPTION OF THE MANUSCRIPTS
The manuscripts containing Scotus's logical works are generally late,

most of them stemming from the fifteenth century. The sigla assigned to the
various manuscripts do not correspond to the places of their origin, nor are
they indicative of the age or quality of the text they transmit.
The Isagoge questions have survived in twenty complete and three incom
plete manuscripts whereas the Categories are found in fourteen manuscripts,
three of which are incomplete. All of the codices which have the questions on
the Categories also have those of the Isagoge.
A. THE COLLATED MANUSCRIPTS
1. Berlin, Stoatsbibl., lat. Phil 1700 [- A]1.

Parchment, late 15th century, mm. 230 x 120, ff. 256. Formerly of the
Collegii Societatis Jesu Parisius (n. 544) "ex libris Philippi Portaei", written in
an Italian Humanist hand. Part of the initial letter on f. 3 has been excised.
The manuscript contains:
1) Duns Scotus, Quaestiones super librum Porphyrii, ff. 3r-68v.
inc.: Circa logicalia diligenter intendens ut veritates quae in eis sunt dubiae
clarius elucescant, movendo dubia primo supra librum Porphyrii quaero
utrum logica sit scientia.
Exp.-. ut necessario determinat inhaerentiam, non inhaerens.
Colophon: Expliciunt universalia, sequuntur praedicamenta.
2) Duns Scotus, Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 69r-185v.
Inc.: Quaeritur utrum liber Praedicamentorum sit de decem vocibus decem pri
ma genera rerum significantibus.
Exp.: Unus igitur princeps qui est Deus benedictus in saecula saeculorum.
Amen.
1V. Rose, Die Handschriften-Verzeichnisse der Königlichen Bibliothek zu Вerlin (Вerlin 1893) I, p. 455.
viii Introduction
3) Duns Scotus, Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 187r-222r.

[on f. 186r: Ioannis Scoti super libro Perihermenias Aristotelis quaestiones
incipiunt. Lege feliciter. F.R.]
Inc.: Primum oportet constituere quid sit nomen, quid verbum etc. Circa subi-
ectum huius libri notandum quod Вoethius ponit illud esse interpretatio-
nem.
Exp.-. per quid significatur actualis inhaerentia, quae est causa restrictionis2.
Colophon: Finiunt quaestiones Scoti super libro Perihermenias.
4) The questions of Antonius Andreas on the Liber Sex Principiontm, ff. 225r-
256r.
This manuscript frequently exhibits stylistic changes made to conform to
the Latin of the classicists. It could conceivably postdate the first incunabula.
2. Brussels, bibl Royale 2908 (14310-12) [■ В]3.

Parchment, 14th century (circa 1325-1350), mm. 305 x 205, ff. 142. This
manuscript was written by perhaps as many as five different hands stemming
from Northern Europe and written probably during the second quarter of the
14th century. The initial letters are in red and blue. The binding is modern
and on the spine the title reads: "Aristotelis Ioannis Scoti quaestiones super
metaphysicam etc., XIV Saec."
This codex contains four works by Duns Scotus:
1) Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis, ff. 1-lOOvb4.
2) Quaestiones super librum Elenchorum Aristotelis, ff. 101га-119rЬ [Table of ques
tion titles: f. 119rЬ-ш].
Inc.: De sophisticis autem elenchis etc. Quaeritur utrum logica procedit ex com-
munibus.
Exp.: a positione respectus ad unum non sequitur remotio respectus ab alio.
Explicit.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis, scilicet Magistri Ioannis
Scoti de Ordine Fratrum Minorum, super librum Elenchorum Aristote
lis.
3) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. 119vb-131va [Table of question titles: f.
131wwb].
Inc.: Quaeritur utrum logica sit scientia. Quod non videtur, quia modus scien-
di non est scientia.
Exp.: capitulo 'De accidente' tantum exemplificat de concretis.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super Porphyrium.
4) Quaestiones super librum Praedicamentorum Aristotelis [incomplete], ff. 131vb-
142vb.
2Вoth the questions on book II of the Perihermenias (II, Quaestiones primae) as well as the sec
ond set of questions on the Perihermenias (I, Quaestiones alterae) are missing in this manuscript.
5Cf. ]. Van den Gheyn, Catalogue des Manuscrits de la Вibliothèque Royale de Вelgique (Вruxelles
1904) IV, p. 338; A. Pattin, O.M.I., Repertorium Commentariorum Medii Aevi in Aristoielem Latino-
rum quae in Вibliothecis Belgicis Asservantur (Leuven 1978) pp. 84-85; F. Masai, "L'Edition Vati-
cane des Oeuvres de Duns Scot", Scriptorium 8 (1954) 137.
4Consult our description and analysis of this manuscript in the introduction to Scotus's Meta
physics (OPh III xiii-xiv).
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge ix
Inc.: Aequivoca etc. Circa librum Praedicamentorum quaeritur utrum liber

Praedicamentorum sit de decem vocibus decem genera significantibus.
Exp. [incomplete; ends at q. 12 n. 5]: Haec praedicatio non est in quid 'aliquis
homo est animal'.
While this is perhaps the oldest manuscript containing (in part) the logi
cal works, nevertheless its readings are often faulty and had to be evaluated ju
diciously5.
3. Leipzig, bibl Univ. 1351 [- D].

Paper, 15th century, mm. 300 x 205, ff. 210.
The first part of this manuscript contains Porphyry's Isagoge (ff. 2r-10v),
followed by Aristotle's Categories (ff. 1 lv-27r), then the Liber sex principiorum (ff.
29r-38v), and the nova transiatio of Aristotle's De anima6.
The first two of Scotus's logical works are found in this manuscript:
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. 143га-160rа.
Inc.: Utrum logica sit scientia. Quod non probatur: modus sciendi non est sci-
entia.
Exp.-. Ideo pro hac ratione potest dici ad oppositam partem quaestionis.
Colophon: Et tantum de quinque universalibus Doctoris Subtilis. Deo gratias.
Sequitur liber Praedicamentorum.
2) Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 160rb-193va.
Inc.: Circa librum Praedicamentorum quaeritur primo utrum liber Praedica
mentorum sit de decem vocibus decem rerum genera significantibus.
Exp.-. Unus igitur princeps qui est Deus benedictus in saecula saeculorum.
Amen.
Colophon: Expliciunt quaestiones Ioannis Schoti super libro Praedicamento
rum Aristotelis. Deo gratias.
This is followed by Antonius Andreas's Commentary on the Liber sex princi
piorum, ff. 194r-201r.
4. Oxford, Balliol Coll 291 [- E]7.

Parchment, 15th century (1464), mm. 430 x 290, ff. 231. This manu
script was written by John Reinbold for Вishop William Gray in 1464. Вishop
Gray also commissioned Reinbold to transcribe other Scotus texts8. Initial let
ters alternatively red and blue. Capitals in blue flourished in red, occasionally
gold flourished in blue.
This codex contains exclusively the works of Scotus.
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. l-20v [f. 20v: the table of questions].
5See our description in Scotus's Metaphysics (OPh III xiii).

6G. Lacombe et al., Aristoteles Latinus - Pars prior (Rome 1939) p. 701, n. 970.
?R. Mynors, Catalogue of the Manuscripts of Вalliol College, Oxford (Oxford 1963) pp. 310-311; cf.
Joannes Duns Scotus, Opera Omnia ed. Vaticana (Vatican 1950) I, pp. 152M53*.
8Cf. L Meier, "Die Skotusausgabe des Iohannes Reinbold", Scriptorium 7 (1953) 89-114, par
ticularly pp. 95-97; by Meier's count, John Reinbold was the scribe of some seventeen manu
scripts, nine of which are now in Вalliol College and seven in Merton College; another made its
way into the Vat. lat. collection where it is now codex Vat. lat. 822; cf. A. Pelzer, Codices Vaticani:
Latini: Codices 6791 134 (Vatican 1931) pp. 267-268.
X Introduction
Exp.-. capitulo 'De accidente' exemplificat de concretis.
Colophon: Huius tractatus auctor tibi sit recitatus
Hunс nititur scuto Scotus defendere tuto
Quem bene cum sapias eius sub dogmate stando
Ne logicis faveas miseris sed corrige fando
2) Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 21r-57r.
inc.: Quaeritur utrum liber Praedicamentorum sit de decem vocibus decem ge
nera rerum significantibus.
Exp.: Unus igitur princeps est qui est Deus benedictus in saecula. Amen.
Colophon: Explicit sententia super Praedicamenta secundum Doctorem Sub
tilem.
Hoc qui fecit opus Duns subtilis vocitatur
Doctor theologus logica cunctis dominatur
Qui cupit in logica merito consultus haberi
Discat dicta sua sic cautus habet retineri
3) Scotus's first set (Quaestiones primae, I) of Quaestiones super librum Pen'her-
menias Aristotelis, ff. 57v-67r (ed.Vivès I 539a-568b).
Inc.: Primum oportet consutuere. Circa subiectum huius libri notandum quod
Вoethius ponit illud interpretationem esse.
Exp.: ... omnis homo currit.
Colophon: Expliciunt quaestiones quaedam Doctoris Subtilis super primum lib-
rum Perihermeniarum Aristotelis. Et incipiunt quaestiones eiusdem su
per eundem, hiс consequenter.
4) Scotus's second set (Quaestiones alterae, I) of Quaestiones super librum Periher-
menias Aristotelis, ff. 67v-74v (ed.Vivès I 58 1-60 1b).
Inc.: Sicut dicit Philosophus, III De anima, triplex est operatio intellectus.
Exp.: ideo non est de praesenti.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super primum librum Peri
hermeniarum. Et incipiunt quaestiones eiusdem super secundum librum
Perihermeniarum.
5) Вook two (Quaestiones primae, II) of Scotus's Quaestiones super librum Peri-
hermenias Aristotelis, ff. 74v-78t (ed.Vivès I 569a-57%).
Inc.: Quaeritur circa secundum librum an verbum infinitum maneat infinitum
in oratione.
Exp.: ideo propositio plures.
Colophon: Explicit liber secundus Perihermeniarum Doctoris Subtilis scriptus per
me Iohannem Reynboldi de Monte Ornato terrae Hassiae Almanicum.
6) Scotus's Metaphysics, ff. 79-2299.
This manuscript has almost no marginal emendations or additions, and
there are no indications marking 'Extras', 'Additiones' or 'Textus cancellati'.
'See our section on the description of manuscripts in the introduction to Scotus's Metaphysics (OPh
III xvi-xvii).
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge xi
5. Oxford, Bodleian 643 [- F]1".

Parchment, 15th century, mm. 210 x 145, ff. v + 259; ff. 88r-102v are
blank. Written by several scribes, one of whom was John Esteby. Owned by
Robert Norton, John Maynsforth(?), Richard Lansing, and William Cotton.
Of Scotus's logical works, this codex contains only his Quaestiones super
librum Porphyrii, ff. 69v-87v.
Exp.-. capitulo 'De accidente' tantum exemplificat de concretis. Deo gratias.
Among other works contained in this manuscript are Walter Вurley's Ex-
positio Porphyrii (ff. lr-16v) and his Expositio Iibri Praedicamentorum (ff. 16v-65v).
There is also an anonymous treatise De modis significandi (ff. 103r-121v) and a
treatise De arte grammatica (ff. 127r-255v) which is possibly the work of Ioan-
nes Estey. Folia 88r-102v are blank.
6. Oxford, Bodleian Rawls D.235 [- G].

Parchment, last quarter of 14th century, mm. 190 x 130, f. i + 53. Card
board binding with leather spine.
This codex contains Scotus's:
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. lr-42r.
inc.: Quaeritur utrum logica sit scientia. Quod non videtur. Modus sciendi non
est scientia.
Colophon: Ioannes (followed by an erasure).
2) Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 43r-47v [incomplete].
Inc.: Quaeritur circa librum Praedicamentorum utrum sit de decem vocibus de
cem genera rerum significantibus.
Exp. [incomplete; q. 4 in med. n. 14]: qui dicit ens non dicit substantiam nec
accidens.
7. Oxford, Bodleian Seville 18 [- H]n.
Parchment and paper, early 15th century, mm. 200 x 145, ff. 172. Card
board binding covered with white leather. Previously owned by Franciscans of
Doncaster, George Eden, Richard Eden, and John Dee.
Of Scotus's logical works, this codex contains only his Quaestiones super
librum Porphyrii, ff. 5r-32г.
Inc.: Quaeritur utrum logica sit scientia. Et videtur quod non. Modus sciendi
non est scientia.
Exp.: capitulo 'De accidente' tantum exemplificat in concretis etc.
Other works contained in this manuscript include:
Petrus Thomae, De formalitatibus (ff. 32v-36v); Antonius Andreas, Super
1CF. Madan and H. Craster, A Summary Catalogue of Western Manuscripts in the Вodleian Library at Ox-
ford (Oxford 1922) II, part 1, p. 281, n. 2256.
"F. Madan, H. Craster, and N. Denholm-Young, A Summary Catalogue of Western Manuscripts in the
Bodleian Library at Oxford (Oxford 1937) II, part 2, p. 1 105, n. 6564.
xii Introduction
librum De sex principiis (ff. 41r-87r); Rogerus Вacon, De multiplicatione specierum (ff.
88r-104v; 166v-169r)12; Matthew of Verona, De arte memorandi (ff. 105r-112v);
Rogerus Вacon, Perspectiva (ff. 1 13r-166v)13.
8. Oxford, Magdalen Coll 162 [■ K]14.

Parchment, first quarter of 15th century, mm. 220 x 170, ff. ii + 264.
Вinding of wooden boards covered with leather. Various scribes including
Thomas Coken.
This codex contains the following logical works of Scotus:
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. 77r-100r.
Exp.: capitulo 'De accidente' exemplifícat tantum de concretis etc.
Colophon: Expliciunt quaestiones super Porphyrium secundum Doctorem Sub
tilem.
2) Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 122r-165r.
Inc.: Quaeritur utrum liber Praedicamentorum sit de decem vocibus decem ge
Exp.: Unus igitur princeps qui Deus est bened ictus in saecula. Amen.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super librum Praedicamen
torum Aristotelis. Quod Вoston.
3) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis [only Quaestiones primae, I is
complete], ff. 166r-182v (ed. Vives I 539a-568b).
Inc.: Primum oportet constitutere etc. Circa subiectum huius libri notandum
quod Вoethius ponit illud interpretationem esse.
Exp.-. per quid significatur inbaerentia quae est causa restrictionis.
Exp. 2: Nota... ubi distribuitur ut 'omnis homo currit' etc.
Colophon: Expliciunt quaestiones Duns doctoris multum subtilis super duos
libros Perihermenias cuius animae propitietur Deus. Amen. Quod domi
nus Thomas(?) Coken monachus Dunelm etc. Deo gratias.
On folio 249t a fragment is found which begins (in medias res) as follows:
... per 'posse non esse', sed non posse non esse quae est ratio formalis neces-
sarii... et ita accipitur modus ut res vel e converso, ut convertatut modus in
rem.
This is followed by the cobphon:
Expliciunt quaestiones super libros Perihermeniarum secundum Duns sive
Doctorem Subtilem in alma universitate Oxoniensi, scriptae per Iohannem de
Almania sive de Kasterle, in usum venerandi viri Thomae Grace, illic in arti-
bus graduati.
Вesides the works of Scotus, this manuscript contains William Mylver-
12Ed. D. Lindberg in Roger Bacon's Philosophy of Nature (Oxford 1983); cf. p. Ixxvii.
"Rogerus Вacon, Perspectiva ed. J. Вridges in The 'Opus Maius' of Roger Вacon (Oxford 1897) II,
pp. 1-166.
14H. Coxe, Catalogue Codicum Manuscriptorum qui in CoUegiis Aulisque Oxoniensibus Hodie Adservan-
tur (Oxford 1852) pars II, pp. 75-76.
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge xiii
ley's compendium De quinque universalibus (ff. 1га-5ш)15, Walter Вurley's com

mentaries on Porphyry (ff. 6га-20rа) and on the Categories (ff. 20rb-76vb [qua-
ter])16, and John of Cornwall's commentary on the Posterior Analytics (ff. 183r-
246v), printed with the works of Scotus in the Vives edition (II 199a-347b).
9. Rame, coll S. Isidori 1/14. [■ L]

Paper, mid-late 15th century, mm. 225 x 165, ff. 211. Cardboard bind
ing covered with leather17.
This codex contains the following works of Scotus:
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. 121rа-133га [atop f. 121r: Incipiunt
quaestiones magistri Ioannis Scoti Doctoris Subtilis super universalia Por
phyrii].
Inc.: Quaeritur utrum logica sit scientia. Videtur quod non, quia modus scien-
Exp.-. capitulo 'De accidente' tantum exemplificat de concretis.
This is followed by an addition with the following annotation in the mar
gin:
Hoc in multis libris non habetur et maxime in antiquis, et credo quod non sit
Scoti, sed potius quaedam additio alicuius alterius.
This addition begins as follows:
Inc.: Et Aristoteles similiter in I Topicorum.
Exp.-. similiter de audibili respectu soni.
Colophon: Finis. Deo gratias. Amen.
2) Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 134га-156га (atop f. 134r: In
cipiunt quaestiones Doctoris Subtilis magistri Ioannis Scoti Ordinis Minor-
um professons super libro Praedicamentorum Aristotelis].
inc.: Circa librum Praedicamentorum quaeritur utrum sit de decem vocibus
decem genera rerum significantibus.
Exp.: Unus ergo princeps qui est Deus benedictus in saecula. Amen.
3) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 156rb-163ra (ed. Vivès I
539a-568b).
Inc.: Primum oportet constituere etc. Circa subiectum huius libri notandum
quod Вoethius ponit illud esse interpretationem.
Exp.: per quid significatur inhaerentia quae est causa restrictionis.
Exp. 2: Nota ... ut 'omnis homo currit' etc.
Colophon: Expliciunt quaestiones primi operis primi libri Perihermenias Aristo
telis.
4) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 163ra-167vb (ed. Vivès I
58 1-60 lb).
"Ed. A. Conti in Ioannes Sharpe, Quaestio super universalia (Florence 1990) pp. 159-164 [excerpta
Mylverley].
our description of Oxford, Вodleian 643 [ - F],
are grateful to Fr. Contad Harkins, O.F.M. for having provided us with the description of
the physical characteristics of this manuscript.
xiv Introduction
Colophon: Explicit primus liber Perihermenias Aristotelis secundi operis Docto

ris Subtilis. Incipit secundus eiusdem.
5) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 167vb-170rb (ed. Vivès I
569a-579b).
Inc.: Quaeritur circa secundum librum Perihermenias primo an verbum infini
tum maneat infinitum in oratione.
Exp.: ideo est propositio plures.
Colophon: Finis. Deo gratias. Amen.
The Questions on the Perihermenias beginning with book I q. 12 (f. 161va),
including the second set of Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis until
the end (f. 170rb) are written in a different and later hand.
Scotus's Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis are followed by
John Foxal's Commentary on Scotus's Questions on the Isagoge (ff. 171ra-210vb).
Вesides the questions of Scotus, this manuscript contains John Sharpe's
Questions on the De anima (ff. 1r-18v) and his Questions on the Physics (ff. 19r-
59r)18, John Foxal's Commentary on the Metaphysics of Antonius Andreas (ff. 61r-
80rb), Peter of Candia's De universalibus (ff. 86ra-92vb), and Richard of Media-
villa's Quaestio disputate n. 39 'De gradibus formarum' (ff. 93га-104rа).
10. Vatic, [at. 870 [■N]19.

Parchment, first quarter of 15th century, mm. 280 x 195, ff. ii + 62. Fo
lia i-ii and 55v-62v are blank. Coat of arms of Pius VI on the spine.
This codex contains Scotus's Quaestiones in Artem Veterem:
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. lra-1 Ivb.
Inc.: Utrum logica sit scientia. Quod non videtur, quia modus sciendi non est
scientia.
Exp.: capitulo 'De accidente' tamen exemplificat de concretis et sic finis.
Colophon: Duns super librum Porphyrii.
(The remainder of f. 1 Ivb contains an outline and explanation of Por
phyry's Isagoge).
2) Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 12ra-39vb.
Inc.: Quaeritur utrum liber Praedicamentorum sit de decem vocibus decem ge
Exp.: Unus igitur princeps qui Deus est benedictus in saecula.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super librum Praedicamen
torum.
3) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 40ra-47vb (ed. Vivès I
539a-568b).
quod Вoethius ponit illud interpretationem esse.
Exp.: per quid significant inhaerentia quae est causa restrictionis.
Exp. 2: Nota... ubi distribuitur ut 'omnis homo currit'. (Confer codex Oxford,
Magdalen College 162 [ - К] above).
4) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 47vb-52vb (ed. Vivès I 581-
601b).
18Cf. C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries", Traditio 27 (1971) 279-280.

19A. Pelzer, Codices Vaticani Latini: Codices 679-1 134 (Vatican 1931) pp. 254-255.
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge XV
Inc.: Sicut dicit Philosophus in III De anima, triplex ext operatio intellectus.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super primum librum Peri-
hermenias. Incipiunt quaestiones eiusdem super secundum.
5) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 52ш-55гЬ (ed. Vivès I
569a-579b).
Inc.: Quaeritur circa secundum librum an verbum infinitum maneat infinitum
in oratione.
Exp.-. ideo propositio plures.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super duos libros Periher-
meniarum.
11. Vatic, lot. 3092 [- Q]20.

Paper, mid-late 14th century, mm. 290 x 220, ff. ii + 148 + i. Owner:
Jacobus de Nova Civitate.
This is a miscellany codex containing many works principally by Francis
can authors of the 14th century, including an account of Ockham's being sum
moned to a provincial chapter of the Franciscans held at Cambridge in 132321.
Вesides questions on the De anima attributed to Scotus, this manuscript
contains the following logical works:
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. l[bis]ra-10ra.
Inc.: Cum sit necessarium. Quaeritur utrum logica sit scientia. Videtur quod
non, quia modus sciendi non est scientia.
Colophon: Expliciunt quaestiones Scoti numero 34.
2) Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 10ra-29rb.
Inc.: Aequivoca dicuntur etc. Quaeritur primo utrum liber Praedicamentorum
sit de decem vocibus decem genera rerum significantibus.
Exp.: Unus est ergo princeps qui est Deus benedictus.
3) Quaestiones super librum Perihermenias AristoteUs, ff. 29rb-34va (ed. Vivès I
539a-568b).
Inc.: Primum oportet constituere. Circa subiectum huius libri notandum quod
Вoethius ponit illud esse interpretationem.
Exp. [incomplete22]: quia quodlibet per se suppositum necessario comparatur
ad commune.
Colophon: De quaestionibus sequentibus super librum Perihermenias est alibi
etc. Expliciunt quaestiones reverendi Doctoris Scoti super veterem artem
et alia [ad] usum fratris Iacobi de Nova Civitate scriptae etc.
20Cf. G. Etzkom, Iter Vaiicanum Franciscanum: A Description of Some One Hundred Manuscripts of the
Vaticanus Latinus Collection (Leiden/New York 1996) pp. 26-33; cf. P. T. Stella, "Res generalis
simplex est: il radicalismo ilemorfico di Tommaso Вarneby e di Giacomo di Carseto nella recen-
sione di Pietro Tomas (Thomae tl340)", Salesianum 38 (1976) 758-764.
J1Cf. G. Etzkorn, "Ockham at a Provincial Chapter: 1323. A Prelude to Avignon", Archivum Francis-
canum Historicum 83 (1990) 557-567.
"Ends at question 1 1 n. 54.
xvi Introduction
12. Vatic, lat. 9402 [- R]23.

Paper, late 15th century, mm. 220 x 145, ff. 237.
This manuscript contains most of the logical works of Scotus.
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. 93ra-108rb [At the top of f. 93r in a later
hand: Quaestiones magistri Ioannis Scoti super Universalia Porphyrii].
Inc.: Utrum logica sit scientia. Quod non sit videtur, quia modus sciendi non
est scientia.
Exp.-. Ideo pro hac ratione potest dici ad oppositam partem quaestionis.
Colophon: Finis Porphryii Scoti quinque universalium.
2) Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 108va-137rb [At the top of f.
108v in a later hand: Quaestiones Scoti in Praedicamenta Aristotelis].
Inc.: Quaeritur circa librum Praedicamentorum utrum sit de decem vocibus
Exp.-. Unus igitur princeps qui est Deus benedictus in saecula saeculorum. Amen.
Colophon: Expliciunt Praedicamenta.
3) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 137гЬ-146rb (ed. Vivès I
539a-568b); [after the end of Praedicamenta in a later hand: Quaestiones ma
gistri Ioannis Scoti in librum Perihermenias Aristotelis etc.].
Exp.: per quid significant inhaerentia quae est causa restrictionis.
Exp. 2: Nota... ubi distribuitur ut 'omnis homo currit'.
Coiophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super primo primi opens
Perihermenias.
4) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 146rb-152rb (ed. Vivès I
58 1-60 lb).
Inc.: Sicut dicit Philosophus III De anima, triplex est operatio intellectus.
Colophon: Explicit liber primus Perihermeniarum Aristotelis et operis secundi
Doctoris Subtilis ac incipit secundus liber Perihermenias.
5) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 152rb-155rb (ed. Vivès I
569a-579b).
Inc.: Quaeritur circa secundum librum primo an verbum infinitum manet infi
nitum in oratione.
Exp.: Ideo est propositio plures etc.
Colophon: Librorum Perihermenias summi(?) naturalis philosophi Aristotelis
Doctoris venerabilis mirificem subtilis utrorumque operum solutiones hiс
suis aequiparanti quaestionibus consummationis in finem. Deo gratias.
Amen.
This manuscript begins with John Foxal's commentary on Scotus's Quaes
tiones super librum Porphyrii and contains a number of other works authored by
Foxal2\ including a symposium on future contingents in which he partici-
25Cf. G. Etzkorn, Iter Vaticanum Franciscanum, pp. 230-233.

24G. Etzkorn, "John Foxal, O.F.M.: His Life and Writings", Franciscan Studies 49 (1989) 17-24.
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge xvii
pated25. In this manuscript, there are frequent marginal annotations which

may be in Foxal's handwriting and he may at one time have been the owner of
the codex. This is confirmed by a marginal note to question 26 (f. 125ra)
where reference is first made to Francis Mayronis's Conflatus in 1 Sent., and then
to a literal exposition on this work by John Foxal26.
B. THE NON-COLLATED MANUSCRIPTS
13. Cremona, bibl civit. 6 [- C]27.

Paper, 15th century, mm. 200 x 155, ff. ii + 38 + ii. On f. lr, at the top
in a later hand: Incipiunt quaestiones subtilissimi doctoris magistri Ioannis
Scoti Ordine Minorum super Artem Veterem. Вibliothecae et Conventus S.
Himerii Cremonae.
This small manuscript once may have contained all of Scotus's logical
works Super artem veterem, but now has only his Quaestiones super librum Porphy
rii, ff. lra-22rb.
Inc.: Utrum logica sit scientia. Quod non sit videtur, quia modus sciendi non
est scientia.
Colophon: Deo gratias.
14. Prague, bibl Capit. MM [■ P]28.

Paper, mid-15th century, mm. 220 x 200, ff. 447. This is a large miscel
lany codex containing works of a number of authors.
Scotus's Quaestiones super librum Porphyrii are found on ff. 1 15ra-138v [On
the top of f. 1 15r: Universalia Scoti et Vetus Ars].
Inc.: Utrum logica sit scientia. Arguitur quod non. Modus sciendi non est sci
entia.
Colophon: Expliciunt quaestiones super libro Porphyrii Doctoris Subtilis Scoti.
The Theoremata of Scotus are found on ff. 78rb-90rb.
Inc.: Intellectionem intellectuale natura praecedere.
Exp.: et si non nec toti nisi intelligatur propositio causaliter.
Colophon: Explicit tractatus qui dicitur Theoremata magistri Ioannis Scothy
finem arripiens feria quarta cum veneratione sanctae Marthae soliicitae
anno ut supra(?)
This codex likewise contains the De primo principio of Scotus29.
25G. Etzkorn, "A Symposium on God's Knowledge of Future Contingents", Miscellanea Francesca-
na 96 (1996) 569-571; cf. G. Etzkorn and S. Вrown, Liber De arcanis Dei. A Fifteenth Century Sympo
sium on Future Contingents (Rome 1997).
Z6"Vide in Conflatu Francisci, disc 23 in fine. Et ideo caute legitur illa littera, ira quod intelligatur
de specie scientiae et non de ipsa scientia, sicut exposui, quia scientia non refertur ad correlati-
vum sui generis, scilicet qualitatis, quia non habet correlativum, cum sit absolu tum"; Foxal's
Spiraculum Francisci de Mayronis survives in four (possibly five) manuscripts.
27G. Dotti, Catalogo di Manoscritti Filosofici nelle Biblioteche Italiane (Florence 1985) V, pp. 35-36.
28A. Podlaha, Soupis Rukopisu Knihovny Metropolitni Kapiloly Prazfke (Prague 1922) [I, pp. 315-
316, n. 1439; cf. the introduction forthcoming in OPh II.
xviii Introduction
Other works to be found in this manuscript include Francis Mayronis's

De duplici esse rerum (ff. lr-10r), Peter of Candia's De nominibus divinis (ff. 44r-
48r), excerpts of Nicolas Вoneti's Metaphysics (ff. 52r-62v), Roger Whelpdale's
De compositione continui (ff. 91r-110v)30, Augustinus de Ferrara's Quaestiones
super librum Porphyrii (ff. 139r-163v) and a set of Questions on the Metaphysics (ff.
273t-380v); the 'Incipit' of the latter work being: "Utrum ista scientia quae Meta-
physica dicitur sit ab aliis partibus philosophiae distincta"".
15. Upsala, ЫЫ. Univ. C.627 [- M]32.

Paper, 15th century (1462), mm. 215 x 150, ff. 213. This is a miscellany
codex containing the works of several authors. The principal scribe was Lau
rence Nicholas, O.F.M. The ownership was subsequently passed to friar Knute
[illegible] O.F.M. , guardian of the friary of Stockholm in 1484.
Scotus's Quaestiones super librum Porphyrii are found on ff. 82r-107r.
Exp.: Ideoque [pro] hac ratione potest dici ad oppositam partem quaestionis
etc.
Cobphon-. Expltciunt quaestiones reverendi magistri Ioannis Scoti qui appela-
tur Doctor Subtilis de Ordine Fratrum Minorum et transcriptae per me
fratrem Laurentium Nicholai eiusdem ordinis de provincia Daciae et cus
todia Stokholmensis tempore studii mei in Erfordis anno domini 1462
feria 2a Palmarum.
In this manuscript, Scotus's Quaestiones super librum Porphyrii are followed
by the exposition of this work by John Foxal (ff. 109га-121га)33. Also to be
found in this codex are Augustinus de Ferrara's Quaestiones super Praedicamenta
Aristotelis (ff. 138rа-165rа) and Francis Mayronis's Passus super Universalia et
Praedicamenta Amtotelis (ff. 166га-210га).
16. Vatic, lat. 2155 [• J]34.

Parchment and paper, 15th century, mm. 295 x 215, ff. iii + 149. The
second part of this codex, containing most of the logical works of Scotus
appears to have been written by a single scribe in 1440 (f. 147v).
Of the logical works of Scotus, this manuscript contains his Quaestiones
super librum Porphyrii, ff. 97га-1 1 1rа [at the top of f. 97: St. Thomae de Aquino(!)
quaestiones in Logica extravagantes].
29M. Müller, Ioannis Duns Scoti Tractatus De primo principio (Freiburg 1941); descriptio codicis pp.
xxvii-xxviii, textus pp. 1-165.
"Excerpts of Whelpdale's 7-гаcшш de universalibus have been edited by A. Conti in Ioannes
Sharpe, Quaestio super Universalia (Florence 1990) pp. 189-197.
"This work is also found in Oxford's Вodleian library Canon. Misc. 211, ff. 256-266 according
to G. Mohan's Incipits of Philosophical Writings of the 13th-I5th Centuries (pro manuscripto in the
Franciscan Institute Library of St. Вonaventure University, p. 890).
nL Collijn, Nordisk Tidskrift for Вok-och Biblioteksvdsen (Upsala-Stockholm 1917) pp. 151-153, n.
18; M. Hedlund, Katalog der Datierten Handschri/iten in Lateinischer Schri/t vor 1600 in Schweden
(Stockholm 1977) I, p. 43.
53Cf. supra in the description of Vatic. lat. 9404 [■ R].
"A. Maier, Codices Vaticani Latini: Codices 21 18-2 1 92 (Vatican 1961) pp. 96-100.
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge xix
Inc.: Quaeritur utrum logica sit scientia. Videtur quod non, quia modus scien-
Exp.-. igitur abstractum nomen praedicatur de aliquo ut proprium vel accidens.
This is followed by the Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 1 1 lra-
138vb.
Inc.: Circa librum Praedicamentorum quaeritur primo de subiecto et primo de
subiecto Вoethii an sit de decem vocibus decem prima genera rerum sig-
nifkantibus.
Exp.: Unus ergo princeps qui est Deus benedictus in saecula saeculorum.
Amen.
Next come the Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 138vb-
146vb (ed. Vivès I 539a-568b).
Inc.: Primum oportet constituere etc. Circa subiectum istius libri notandum
Exp.: quia quodlibet per se suppositum necessario comparatur ad commune.
Colophon: De quaestionibus sequentibus super librum Perihermenias dictum
est alibi. Amen. Amen.
Вesides the works of Scotus, the first part of this manuscript (written in
part in 1428) contains Gratiadei of Aesculo's Commentarium super Artem veterem
(ff. 1-76) followed by Armand de Вelvezer's exposition of Thomas Aquinas's De
ente et essentia (ff. 77-91) after which comes the latter treatise of Aquinas him
self (ff. 92-96)35.
17. Venice, S. Marco 284 [- S]36.

Paper, 15th century, mm. 290 x 210, ff. 128. This manuscript was writ
ten by a single scribe and contains only Scotus's logical works.
The Quaestiones super librum Porphyrii are found on ff. lr-33v.
scientia.
Exp.: Ideo pro hac ratione potest obici ad oppositam partem quaestionis.
Colophon: Finis Porphyrii Scoti vel quinque universalium.
Next are the Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis, ff. 34t-93v.
Inc.: Quaeritur circa librum Praedicamentorum utrum sit de decem vocibus de
cem genera rerum significantibus.
Exp.: Unus igitur princeps qui est Deus benedictus in saecula saeculorum.
Amen.
Colophon: Explicit.
These questions are followed by the first set (Quaestiones primae, I) of
Scotus's Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 94t-1 1 Iv (ed. Vivès I
539a-568b).
Exp.: in propositione ubi distribuitur ut 'omnis homo currit'.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super primo Perihermenia-
rum.
"Cf. S. Thomas de Aquino, Opera Omnia (Rome 1976) LIII, p. 330, n. 140.
^J. Valentinelli, Bibliotheca Manusaipta ad S. Marri Veneliarum (Venice 1871) IV, pp. 21-22.
XX Introduction
Next are the second set of questions (Quaestiones alterae, I) of the Quae-
stiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 1 12r-123г (ed. Vivès I 581-601b).
Exp.-. ideo non est de praesenti.
Colophon: Explicit liber primus Perihermeniarum Aristotelis et operis Scoti docto-
ris ac incipit secundus liber Perihermeniarum.
Finally, there is the second book (Quaestiones primae, II) of Quaestiones
super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 123r-128v (ed. Vivès I 569a-579b).
Inc.: Quaeritur circa secundum librum primo an verbum infinitum manet infi
nitum in oratione.
Exp.: Ideo est propositio plures etc.
Colophon: Expliciunt quaestiones Scoti Doctoris Subtilis super libros Periherme
niarum.
18. Tarragona, bibl munic. 1 1 1 [■ Т].

Paper, 15th century (1466-1467), mm. 255 x 190, ff. 101.
Scotus's Quaestiones super librum Porphyrii are located on ff. 39га-55rb.
Inc.: Quaestio est utrum logica sit scientia. Et arguitur quod non, quia modus
sciendi non est scientia.
Exp.: et toto capitulo de accidente exemplificat de concretis etc.
Colophon: Expliciunt quaestiones reverendissimi magistri Iohannis Scoti super
librum Porphyrii cuius anima conquiescat in paradisi gloria.
These are followed by the Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis on ff.
55va-75vb which are incomplete, terminating in the middle of n. 27 of ques
tions 37-38.
Inc.: Utrum liber Praedicamentorum sit de decem vocibus decem prima ge
Exp.: oppositio habens alterum extremum non-ens quod dicitur de oppositi-
one privativa et contradictoria aut habet extremum non...
While it does not seem to be generally known, folios 1-34 of this manu
script contain another copy of Francis Mayronis's Passus super universalia, Prae
dicamenta et Perihermenias37.
In the final section of this codex (ff. 76ra-100rb) is found Nicolas Вoneti's
Commentarium in Praedicamenta Aristotelis. It was copied by Martinus Angles
and completed on October 14, 1467.
19. Florence, bibl Laurenziana, Ashbumham 1 00 1 [■ U]38.

Parchment, 15th century, mm. 285 x 205, ff. ii + 68 + iv. Wooden cov
ers covered with tan leathet.
Scotus's Quaestiones super librum Porphyrii are found on ff. 1rа-22гЬ.
Inc.: Quaeritur utrum logica sit scientia. Videtur quod non, quia modus scien
Exp.: ubi abstractum nomen praedicatur de aliquo ut proprium vel accidens.
"Cf. G. Mohan, "Incipits of Logical Writings of the XHIth-XVth Centuries", Franciscan Studies
12 (1952) 360; C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries", Traditio 23 (1967) 419.
58This 'Scotus manuscript' was discovered by Gedeon Gál; see his review of volume III of the
Vatican edition of Scotus's works in Studi Francescani 52 (1955) 281.
Quaestiones in Worum Porphyäi Isagoge xxi
The Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis follow on ff. 22rЬ-58иЬ.

Inc.: Circa librum Praedicamentorum quaeritur primo de subiecto huius libri,
an sit de decem vocibus decem prima genera rerum significantibus.
Exp.-. Unus ergo princeps qui est Deus benedictus in saecula saeculorum.
Amen.
Finally, there follow the Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis,
ff. 59vi>68ra (ed. Vives I 539a-568b).
Inc.: Primum oportet consutuere etc. Circa subiectum istius libri notatur quod
Вoethius ponit illud esse interpretationem.
Exp.-. quia quodlibet per se suppositum necessario comparatur ad commune.
Colophon: De quaestionibus sequentibus super librum Perihermenias dictum
est alibi. Deo gratias.
20. Oxford, Bodleian e Museo 167 [■ W]39.

Parchment and paper, mid-15th century, mm. 220 x 155, probably by an
English scribe, bound in wood with leather covers.
The following works of Scotus are found in this manuscript:
1) Quaestiones super librum Porphyrii, ff. 1г-19t.
Inc. [incomplete; q. 7-8 in med. n. 23]: licet habeat plura contenta sub se.
Exp.-. capitulo 'De accidente' tantum exemplificat de concretis etc.
2) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 84r-97г (ed. Vives I 539a-
568b).
Exp. [incomplete; f. 96v (Quaestiones primae, I q. 13 in med. n. 15)]: ... non
potest sumi sub minori de contingenti.
Exp. 2: [Nota] ... ubi distribuitur ut 'omnis homo currit'.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super primum librum Peri
hermenias Aristotelis. Incipiunt aliae quaestiones eiusdem Doctoris su
per eundem librum.
3) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 97r-104v (ed. Vives I 581-
601b).
Inc.: Sicut dicit Philosophus in III De anima, triplex est operatio intellectus.
Exp. [incomplete; f. 104v (Quaestiones alterae, I q. 7-9 in med. n. 32)]: ... ipsum
sit praesens. Ideo haec 'Hoc est...
4) Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 105r-108r (ed. Vives I
569a-579b).
Inc. [incomplete; f. 108r (Quaestiones primae, II q. 4-5 in med. n. 25)]: ... homo
et tunc alterum praedicatorum dicitur de altero.
Exp.: Ideo propositio plures etc.
Colophon: Expliciunt quaestiones Doctoris Subtilis super duos libros Periher-
meniarum.
Вesides the above works of Scotus, this codex contains Robert Holcot's
Tractatus de steüis (ff. 19v-41r), Antonius Andreas's Questions on the Uber sex princi-
59F. Madan, H. Craster, and N. Denholm-Young, A Summary Catalogue of Western Manuscripts in

the Bodleian Library at Oxford (Oxford 1937) II, part 2, p. 680, n. 3557.
xxii Introduction
piorum (ff. 42r-83v) and anonymous Questions on Aristotle's Meteorologica (ff. 109r-
155v):
inc.: Uttum autem speculatio de corpomm caelestium actione.
Exp. [incomplete]: ... unde duo accidentia sunt consequentia ad...
C. TOE PARTIAL AND NON-COLLATED MANUSCRIPTS
21. Cambridge, Jesus Сóй. 72 [- VT*.

Parchment and paper, late 15th century, mm. 155 x 1 15, ff. 205.
Of the works of Scotus, this manuscript contains only the first eight ques
tions of his Quaestiones super librum Porphyrii, and ends abruptly.
Inc.: Uttum logica sit scientia. Quod non sit probatur, quia modus sciendi non
est scientia.
Exp. [incomplete; q. 9 n. 1]: si commune primo inest individuis, si igitur esset
accidens.
The text of this manuscript more closely resembles an outline of the first
eight questions made by a student; it deviates significantly from the basic text
of Scotus.
22. Padua, bibl Antoniana 407. [■ X]41.

Paper, 15th century (1470), mm. 298 x 204, ff. 73 + i.
This codex contains only the first twelve questions of Scotus's Quaestio
nes super librum Porphyrii. Like the Вerlin manuscript [■ A], it begins with the
florid introduction, ff. 57ra-61vb.
Inc.: Circa logicalia diligenter intendens ut veritates quae in eis sunt dubiae
clarius elucescant, movendo dubia primo supra librum Porphyrii qui in-
cipit 'Cum sit necessarium Grisorii', quaero utrum logica sit scientia.
Exp. [incomplete; beginning of q. 14 in med. n. 1]: cum sit accidens non prae-
dicatur in quid. Item.
23. Oxford, Magdalen Coll. 38 [■ Y]42.

Paper and parchment, 15th century, mm. 260 x 180, ff. ii + 74. Owners:
Ioannes Chesterfield, William Kirkidith.
This manuscript contains only the first two questions of Scotus's Quae
stiones super librum Porphyrii and a part of the third question, ff. 29ш-30га.
scientia.
Exp. [incomplete; ending abruptly at the end of q. 3 n. 17]: tamen non prop
ter hoc quod quodlibet istorum est principale subiectum in scientia.
In addition to this fragment of Scotus's Quaestiones super librum Porphyrii,
this codex contains a number short logical works as well as some treatises on
natural philosophy (most of which are anonymous or of doubtful attribution):
10M. James, A Descriptive Catalogue of the Manuscripts in the Librai} ofJesus College, Cambridge (London
1895) pp. 108-110.
*5G. Abate-G. Luisetto, Codici e Manoscritti della Biblioteca Antoniana (Vicenza 1975) I, p. 340a.
42We have the description of this manuscript courtesy of our colleague, Robert Andrews.
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge xxiü
Kilwardby(?), Divisiones super librum Boethii (ff. 2r-5r); De modalibus (ff. 5v-6v); De
locis argumentorum (ff. 7r-8v); Walter Вurley, Commentum super Prohlemata Aristo-
telis (ff. 9ra-10vb); De fallaciis (ff. 10vb-13rb); De obligationibus (ff. 13vb); De re-
duplicativis (ff. 14ra-vb); Traccatus in laudem logicae (ff. 15ra-vb); Ps.-Scotus, Quae
stiones super librum De divisione Boethii (ff. 16ra-rb); De insolubilibus (ff. 23ra-28vb)43.
This manuscript also includes norms for incepting in the arts faculty.
The text reads (f. 32r): "Hic incipit modus faciendi in vesperiis magistrorum
artium secundum usum Oxoniae"44. Among the scholars mentioned are: Ro
bert Dobbes, John Littleton, Thomas Eland, Thomas Vicary and Robert Glou-
cester 45 .
D. EDITIONS
Вesides the Wadding edition (Lyons 1639) and the Vivès edition (Paris
1891), Scotus's Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge and his Quaestiones super
Praedicamenta Aristotelis have appeared, according to Hain, in eight earlier edi
tions46. In the rare cases where we have selected readings taken from just one
or two manuscripts, we have likewise noted in our apparatus of variants the
readings of the Venice 1492 edition [- p] and/or the Wadding-Vivès edition [■
§2
GROUPINGS OF MANUSCRIPTS & RATIONALE
Samplings or soundings were initially made both for Scotus's Questions

on the Isagoge of Porphyry and for his Questions on the Categories of Aristotle, by
collating all the surviving manuscripts for selected questions. Questions 1, 6,
16, 28, and 36 were chosen from the Isagoge and questions 1,15, 26, 29, 38-39
and 44 were collated from the Categories. A computer program called TACT',
developed by the University of Toronto, was applied to these soundings in
order to determine the number of variant readings for each of the manuscripts
as well as the dependencies and familial relationships between the various
codices.
4,Most of the incipits of these works are listed by G. Mohan, "Incipits of Logical Writings of the
XHIth-XVth Centuries", Franciscan Studies 12 (1952) 361, 395, 400, 431,434; and in his Incipits
of Philosophical Writings of the XUIth-XVth Centimes (pro mss): pp. 46, 77, 221, 258, 301, 552-553,
554, 669.
MS. Gibson describes this 'Order of Disputations' in his Statuta Antiqua Universitatú Oxoniensis
(Oxford 1931) append. C, pp. 643^47.
45Cf. A. В. Emden, A Biographical Register of the University of Oxford to A.D. 1500 voll. I-II (Oxford
1957-58) who has listings for most of these scholars: Dobbes (I 579-580), Littleton (II 1152),
Eland (I 633), who were fellows of Merton College around 1420.
''Cf. L Hain, Repenonum bibliographicum (Stuttgart-Paris 1826-1838) I, pars 2, pp. 286-7.
xxiv Introduction
A. COLLATED MANUSCRIPTS
The following pairings and association among the collated witnesses

were detected through statistical analysis:
A is closely associated with К and more loosely associated with L.
В is associated with G, N, and Q.
D is highly correlated with E, J, L, M, P and T.
E exhibits a high degree of correlation with manuscripts H, К, M, and
P.
F is associated with K, N, and R.
B. NON-COLLATED MANUSCRIPTS
Among the complete manuscripts С, P, M, J, S, T, U, and W were ex

cluded for one or more of the following reasons: comparative lateness of date,
obvious dependence on an earlier collated witness, or an unsatisfactory copy of
the text. The particular associations noted in the soundings were the follow
ing:
There is a high incidence of readings of the С manuscript with L, R, and
S.
The readings of P are most frequently associated with D and M.
The readings of the M manuscript are frequently associated with those D
and P.
The J manuscript frequendy exhibits faulty readings. Our soundings
have shown that it is most frequently associated with codices P and M.
The text of the T manuscript is most closely associated with the readings
ofD.
The readings of the U manuscript show an exceptionally high incidence
of correlation with J.
C. FAMILIAL RELATIONS AMONG COLLATED MANUSCRIPTS
Of the twenty complete manuscripts preserving Scotus's Questions on the

Isagoge, fourteen also preserve his Questions on the Categories. Hence, observa
tions regarding the manuscript tradition of one of the works apply for the most
part to the other. First, most of the manuscripts preserve the entirety of both
works, many containing Scotus's other logical writings as well. An unfor
tunate and noteworthy exception to this general characterization is B, which
carries the whole text of the Isagoge questions but breaks off in the middle of q.
12 of Scotus's Questions on the Categories. Second, most of the manuscripts are
relatively late; approximately three quarters of the manuscripts for both the
questions on the Isagoge and the Categories date to the fifteenth-century.
The relationship between the various witnesses is complex in a manner
somewhat similar to that which characterizes the manuscript tradition of Sco
tus's Questions on Aristotle's Metaphysics. In the case of the Isagoge questions, a
quantitative analysis based on the soundings yields the following results.
Among the collated witnesses, the two highly correlated groups of manuscripts
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge XXV
are group I, consisting of the fifteenth-century manuscripts L and R, and

group 2, consisting of two fifteenrivcentury witnesses, D and K. Вut there is a
third group. The witnesses in group 3 consist of three fourteenth-century
manuscripts, B, G, and Q, along with a fifteenth-century witness, N. There is a
much lower incidence of correlation in this group and individual witnesses
within this group change allegiances frequently by associating themselves with
one of the other of the first two groups. Among the non-collated witnesses, the
only appreciable correlation among manuscripts is to be found in the pairing
of С and S which are highly coincident with group 1 and more loosely asso
ciated with group 2 among the collated witnesses. The extent of their ad
herence to the tradition of groups J and 2 may be readily seen by noting that
С and S carry the text of both the amalgamation of material printed below as
Appendix I and the addition to q. 36 printed below as Appendix II, whereas
none of manuscripts from group 3 contain that same material.
Although three of the four manuscripts in group 3 of the collated manu
scripts belong to the fourteenth century, the failure of this group of manu
scripts to read consistently together and their tendency to vary widely from the
other two groups pose problems for constructing a critical text based upon
them, and pose similar problems for establishing a justifiable stemma codicum. A
noteworthy example of the failure of this early group of witnesses to read
consistently together may be seen below at Isagoge q. 13 n. 4-6 where there is an
omission of approximately two paragraphs by В and Q and roughly half of the
manuscripts, yet G and N and the other manuscripts contain the material. In
deed, there is no clear sign of convergence among the early witnesses which
might serve as the basis for inferring the underlying text of a single apograph
or Urexemplar. Although all explanations of why we discover such a lack of con
vergence among the early witnesses are highly speculative and conjectural, our
own interpretation would be that the Questions on the Isagoge were copied early in
their tradition by non-professional scribes, probably friar-scholars, who re
produced the sense of the text with little regard to retaining the exact word
ing of their exemplars.
Despite the fact that the relationship between the witnesses for Scotus's
Quaestions on the Isagoge resembles that found among the witnesses for his
Questions on Aristotle's Metaphysics by reason of its complexity, the quality of the
text is much better overall. First, the manuscripts of the two logical works
presented here generally have the paragraphs in the same order, whereas those
of the Metaphysica frequently do not. Second, with the exception to be noted
below in the discussion of the dating of the works, the Questions on the Isagoge
do not generally have material, whether extras, adnotationes interpolatae, or textus
canceilati, added by one group of manuscripts and omitted by others, although
one does find the occasional individual manuscript adding a notation or ex
planation. What all this entails for editing is that, unlike in the case of the
Metaphysica, the editors are not faced with controversial and difficult decisions
such as whether to allow the text to read with the order of paragraphs presented
by one set of manuscripts rather than that presented by others, or whether to
place extraneous material in the text or in the apparatus. Explanations of why
the text of the logical writings is less fragmented and more finished are as
conjectural as those regarding the lack of convergence among the earliest
witnesses. One possible theory is that Scotus's questions on the logical writings
xxvi Introduction
were products of courses Scorns taught only once or only a few times and that he
then allowed the literary record of those courses to circulate without further
tampering, whereas in the case of the Metaphysial he may have taught the ma
terial over many years, perhaps revising it continuously until the time of his
death.
D. CONCLUSION
The main principle of the editors has been to select the readings that make
the best sense in the context of Scotus's arguments and the sources he employs.
A subsidiary principle has been to follow the convergence of two of the three
groups whenever possible; should such convergence be lacking, we have tried
to follow the convergence of the fourteenth century witnesses (B, G, and Q)
whenever possible.
§3
AUTHENTICITY
The logical works of John Duns Scotus were critically reviewed for their
authenticity, along with his other philosophical writings, at the time of the for
mation of the Cammissio Scotistica in the late 1930s47. Using the standards of
modern scholarship and the earlier research of Seeberg, Longpré, Grabmann,
and others, the Commission rejected the claims for the authenticity of the
questions on Aristotle's Analítica prima and Analítica posteriora as well as the
treatise De grammatica speculativa which had been printed under Scotus's name
in the Wadding edition of the seventeenth century. As was demonstrated am
ply by Grabmann48, the last of these works belonged to Thomas Erfurt, the
fourteenth-century logician, whereas the commentary on the Analítica post
eriora was written, according to the sole manuscript in which it survives, by John
of Cornwall. Although no alternative author was proposed for the questions on
the Analytica priora, the fact that no manuscripts of the work, whether bearing
Scotus's name or not, survived into the modern period seems to have inclined
the Commission to doubt its authenticity. The logical works that did with
stand the test of the Commission's scrutiny are the questions on Porphyry's
Isagoge and those on Aristotle's Praedicamenta, Perihermenias (two sets), and
Sophistici elenchi.
47В. Gölz, "Die echten und unechten Werke des Duns Scotus nach dem gegenwärtigen Stand der
Forschung", Lektorenkon/eren? der deutschen Franziskaner für Philosophie und Theologie 6-7 (1931-
1933) 54, 56, 58-59.
WM. Grabmann, "De Thoma Erfordiensi auctore Grammaticae quae Ioanni Duns Scoto ascribi-
tur speculativae", Archivum Franciscanum Historicum 15 (1922) 273-277.
Quaestiones in libmm Porphyrii Isagoge xxvii
Yet doubts have been raised both in the early modern period and more
recently about the authenticity of Scotus's logical works49. Writing in the early
sixteenth century, Naveros judged that difficulties of doctrinal interpretation
concerning apparent contradictions between the logical works of Scotus and
his other writings could be alleviated by denying the former came from Scotus.
Among recent scholars, Richter has advanced the view that, owing to the lack
of citations by Scotus's near-contemporaries and critics and the late date of the
majority of the manuscripts that attribute the works to him, in all probablity
none of the logical writings ascribed to Scotus in the manuscripts belongs to
Scotus50.
The primary evidence for the authenticity of these works remains the
manuscript tradition for each of them, which consistently attributes the works
to Scotus. To take a notable and early example, B, which probably dates to the
second quarter of the fourteenth century, explicitly ascribes its copies of the
questions on the Isagoge and the Sophistici elenchi to Scotus . Altogether six
teen of the twenty-three surviving manuscripts containing the questions on the
Isagoge ascribe them to Scotus; six of the surviving manuscripts containing the
questions on the Praedicamenta ascribe them to Scotus; eight of the manu
scripts containing the first set of questions on the Perihermenias; five of the
manuscripts containing the second set of questions on the Perihermenias; and
both of the manuscripts containing the questions on the Sopfustici elenchi.
Apart from the strength of the manuscript ascriptions, three other pieces
of evidence attest to the authenticity of the logical works in general and the
Isagoge and Praedicamenta in particular. First, the fact that Antonius Andreas
includes summaries of these writings among his works indicates how old their
tradition is52, since Antonius is one of the earliest and, on balance, one of the
most faithful followers of Scotus53. That is to say, the tradition that Scotus
wCf. Jacobus de Naveros, Expositio super duos libros Perihermenias Aristotelis (Compluti 1533) f.
Iva: "Doctor Subtilis in Logica dicit vocem speciem aut actum intelligendi significare, et nescio
quae alia disserit; sed quia eius doctrina in quattuor libris Sententiarum tradita praefertur doctri-
nae aliorum librorum, praesertim cum dubitetur an illa Logica fuerit ab illo composita, ideo sen-
tentiam eius quam primo libro Sententiarum adinveni referam"; cf. E. Jennifer Ashworth, "Jacobus
Naveros (fl. ca. 1533) on the Question: 'Do Spoken Words Signify Concepts or Things?'," Logos
and Pragma. Essays on the Philosophy of Language in Honour of Professor Gabriel Nuchelmans, edited
by L. M. de Rijk and H. A. G. Вraakhuis (Nijmegen 1987) p. 204: "Naveros himself said that it
was doubtful whether Duns Scotus wrote a Lоgica at all..." We would like to thank Prof. Ashworth
for providing us with a copy of the text of Naveros.
"V. Richter, Studien jum Literarischen Werk von .Johannes Duns Scotus (Münster 1988) p. 16:
"Gegen die Authentizität der übrigen philosophischen Kommentare sprechen vor allem folgende
Gründe: nur eine Hs. (Вruxelles, Вibl. royale cod. 2908) stammt aus dem Ende des 14 Jhs., alle
übrigen aus dem 15 Jh.; bei Scotus' Zeitgenossen sowie seinen unmittelbaren Schülern und
Kritikern fehlt jede Notiz von diesen Werken".
"Вrussels, Вibliothèque royale, 2908, f. 131 v. "Expliciunt quaestiones doctoris subtilis"; f. 1 19r:
"Quaestiones doctoris subtilis, scilicet magistri Iohannis Scoti de ordine fratrum minorum super
librum Elenchorum Aristotelis".
52Antonius Andreas, Scriptum super librum Porphyrii in Scriptum super tota arte veteri Aristotelis cum
quaestionibus (Venetiis 1480) and numerous subsequent printings.
"Antonius Andreas, Quaestiones de principüs naturae (Pamplona, Вiblioteca de la catedral, 6, f.
59rb): "Artende, lector, qui legis, quod si quid bene dictum est in quaestionibus supradictis ab arte
xxviii Introduction
wrote on the Isagoge and the other logical works is traceable to the second decade
of the fourteenth century and not simply to the fifteenth, as Richter suggests.
Second, there are two early citings of the questions on the Perihermenias in the
theological writings of Adam Wodeham54. To appreciate the complete force of
these quotations, one must bear in mind that Wodeham delivered the Lectura
secunda which contains the references to Scotus's Perihermenias questions about
133055; hence these accurate and verifiable citations are close to Scotus in time.
Вut another significant feature of Wodeham's references to the Perihermenias is
that, when the latter are combined with internal references, they help to
establish the authenticity of three of the logical works, since a catena of internal
references may be followed from the Perihermenias through the Questions on the
Categories back to the Questions on the Isagoge56. Third, regarding Scotus's
Questions on the isagoge in particular, there are also the comments of John Foxal
on Scotus's questions on Porphyry, dating from the fifteenth century57. Foxal's
extensive quotations of the text and his occasional identification of Scotus's
opponents are not only helpful for establishing the text's wording and sources,
but provide witness to there being a continuous tradition of medieval
scholarship on Scotus's Questions on the Isagoge.
doctrinae scoticae processif:, cuius vestigia, quantum potui, et quantum ipsum capio, sum secutus".
On the extent of Antonius's fidelity and his place in the formation of the Scotistic school, see P.
S. A. Sagues Azcona, "Apuntes para la historia del escotismo en Expaña en el siglo xiv", De doctrina
loannis Duns Scotï. Acta Congressus Scottstici Internationalis Oxonii et Edinburgh, 11-17 Sept. 1966 cele
bran (Rome 1966) I, pp. 3-19; C. Вérubé, "Antoine André, témoin et interprète de Scot", Antonia-
num 54 (1979) 386-446; idem, "La première école scotiste", Preuve et raisons à l'université' de Paris:
logique, ontologie, et théologie au xiv' siècle (Paris 1984) pp. 9-24; G. Pini, "Una lettura scotista della
Metafísica di Aristotele: L' 'Expositio in libros Metaphysicorum' di Antonio Andréa", Documenti e
studi sulla tradizione filosofica m*diévale 2 (1991) 529-586; and M. Gensler, "Antonius Andreae -
the Faithful Pupil? Antonius Andreae's Doctrine of Individuation", Mediaevalia Philosophica Polo-
norum 31 (1992), 23-37.
MAdam de Wodeham, Lectura secunda in ptimum librum Sententiarum ed. R. Wood and G. Gál
(St. Вonaventure, N.Y. 1990) I d. 1 q. 1 4, p. 187: "Item, hoc idem, scilicet quod res extra est
extremum propositionis, licet non ut extra, tenet ipse [Scotus] super I Perihermenias, quaestione
2..."; ibid., I d. 22 qu. unica (ed. Wood-Gâl, p. 283): "Aliter respondet Scotus, quaestione 2
Super primum Hermenias..."; ibid., I d. 22 qu. unica (ed. Wood-Gâl, p. 287): "Sic enim exponit
Scotus illas auctoritates, quaestione 2 super I Perihermenias".
"Adam de Wodeham, Lectura secunda, 37 *•
"Scotus's Quaesliona primae super libros Perhermenias I q. 1 n. 1 refer to his Quaestiones in librum Prae-
dicamentorum q. 1 n. 1 1, while the latter in q. 3 n. 13 refer to the Quaestiones in Isagogen Porphyni
q. 1 n. 12, q. 5 n. 4, and q. 9-11 n. 20.28.
"On John Foxal's Commentarium in Porphyrium Scoti, see G. Etzkorn, "John Foxal", 17-24.
Quaestiones in librum PorpHyrii Isagoge xxix
§4
CHRONOLOGY
The vast majority of modern scholars place the logical writings of Scotus
early in his life, either on the basis of making the pattern for his career con
form to the ordinary university scholar's progress from arts to theology or based
on considerations of doctrine or both58. As will be become evident in the sec
tion on sources below, there is no clear indication from the sources that
Scotus uses in the work that the work could not stem from as early as 129559.
On the other hand, there is also no telling internal evidence to indicate that
the work is late. True, there are numerous parallel passages between the Ques
tions on the Isagoge and the Questions on the Metaphysics as well as between the
latter and Scotus's other logical writings. Вut few of these parallels are worded
in such a way as to prove definitively which is the chronologically earlier and
which is the chronologically later60.
There are at least two pieces of external evidence, however, that would,
at first glance, suggest a chronologically later date than is generally supposed by
scholars. In the manuscripts of Antonius Andreas's Commentarium in librum Por-
phyrii, we find the following colophon:
Another piece of external evidence that deserves consideration along the same
lines comes from Walter Chatton in whose Reportatio on the Sentences we read:
Cum aliqui enim concepissent ex verbis eius [sс.

Scoti] aliquibus talem distinсtionem formalem,
ipse Parisius ordinavit quasdam quaestiones
logicales...62
WA. Vos, "On the Philosophy of the Young Duns Scotus: Some Logical and Semantical Aspects",
Mediaeval Semantics and Metaphysics: Studies Dedicated to L M. de Rijk ed. E. P. Вos (Nijmegen
1985) pp. 195-220. Вrampton, however, suggests a date from Scotus's mid<areen 1301-1302.
See C. K. Вrampton, "Duns Scotus at Oxford, 1288-130Г, Franciscan Studies 24 (1946) 17.
5The approximate date of 1295 has been suggested for Scotus's Quaestiones super librum Elench-
omm by Prof. Ebbesen in Incerti auctores, Quaestiones super Sophisticos Elenchos ed. S. Ebbesen (Hau-
niae 1977) XLII.
'"One of the references that indicates that at least Scotus 's Quaestiones super libros Metaphysicorum
V q. 19 must be later than the Quaestiones super lib. Porph. occurs at n. 60 of the former text
wherein the reader is told: "Quare alibi exempla de capitato et manuato quantum ad per se in-
tellectum et quantum ad modum concipiendi". The terms 'manuatum' and 'capitatum' are used
and explained in just this fashion in the Quaestiones super lib. Porph. q. 16 n. 37.
'1Pamplona, Вiblioteca de la Catedral, 6, f. 71ra.
"Gualterus de Chatton, Reportatio I d. 25 q. un. dub. 3 (Paris, Вibl. nat., lat. 15778, ff. 57 vb-
58ra).
XXX Introduction
The second of these pieces of evidence should be understood to refer to

the so-called Lógica Scoti and not to the logical writings of Scotus on the Aristo
telian corpus, since the context of the discussion in Chatton's Sentences is that
of Trinitarian theology, and the Lógica Scoti, if it is to be identified with the
first of the Quaestiones miscellaneae printed in the Wadding edition, does deal
with predication in the Trinity63.
The first piece of evidence, however, seems to admit of no such simple
explanation. The Latin text itself is ambiguous, since the troublesome phrase
'sedentis super cathedram magistralem' may be taken to refer either to the
time that Antonius did the gathering and compiling or to the time that Scotus
made the statements. Certainly, if one interprets the 'sedentis' in the latter
sense, one must conclude that Scotus wrote the Questions on the Porphyry and
the Questions on the Categories in 1305 or later, since Antonius adds a like colo
phon to the Questions on the Categories, and Scotus did not become master until
1305. Furthermore, the latter interpretation of this piece of external evidence
has at least one small piece of internal evidence to corroborate it. After q. 2 1
of Scotus's Isagoge questions, there is an additional piece of material con
tained in many manuscripts prior to the beginning of q. 22 that contains com
mon paragraphs with Scotus's Questions on the Metaphysics V q. 12-14 and n.
22-3 Iм. If the Metaphysics is, at least in part, from later in Scotus's career, it
seems that Scotus could be working on the two texts simultaneously and that
the common material in the Isagoge questions and the Metaphysics might be an
indication of that common point of origin65. Вut the amalgamation of mate
rial from the two works could just as likely come from a later student or scribe,
who, upon seeing the similarity of doctrine and expressions in the two works,
introduced materials from the later Metaphysics to expand upon the earlier
Isagoge questions. Of course, another hypothesis is that Scotus conducted his
course on the Isagoge several times, as he appears to have done with the Meta
physics, and that Antonius's statements should be taken in reference to a repeti
tion of material that originated earlier. Such a hypothesis, however, seems to
63The title 'Logica Scoti' derives from the reference to it by Adam Wodeham ( Lectura Oxoniensis I
d. 33 q. 1, Vat. lat. 955, f. 173 r): "Istum sensum ponit Scotus in quaestione sua de hac materia,
quae vocatur 'Lógica Scoti', et Alnwick in additionibus Scoti super primum librum Sententiarum,
d. 33. q. l".The identification of the 'Logica Scoti' with the first question of the Quaestiones miscel
laneae has been made by A. Wolter, Duns Scotus: Philosophical Writings 2nd ed. (Indianapolis 1987)
p. xxvi.
MSee infra, Appendix I.
65For example, if Scotus taught the material on the logical works, as he did the Quaestiones in
libros Metaphysicorum, in the Franciscan studia, one might suggest that he returned to teaching
the arts despite his own advanced position in theological studies, just as Ockham did when he
went to London while waiting to attain the mastership in theology. Вrampton suggested as
much in his dating of the logical writings of Scotus (Вrampton, "Duns Scotus", 17). On
Ockham's period at London, see the remarks of G. Gál in Guillelmus de Ockham, Summa lоgica*
(OPh I) 'Introductio', p. 56*. On the system of education in the Franciscan studia, see A. G.
Little, The Franciscan School at Oxford in the Thirteenth Century", Archivum Franciscanum His-
toricum 19 (1926) 803-874; W. J. Courtenay, Schools and Scholars in Fourteenth Century England
(Princeton 1987) 66-69; and R. A. В. Mynors, M. A. Rouse, and R. Rouse, Registrom Anglie de
libris doctorum el auclorum veterum (London 1991) pp. cxli-cxlviii.
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge xxxi
be ruled out by the absence of widespread redaction in the form of extras or

additiones of the sort we find in the Metaphysics.
On balance, we must conclude that no certain date can be established
for the Isagoge questions, although in all probability the traditional early date is
correct. The source evidence does not warrant a late date and, apart from the
statements of Antonius, there is little positive indication of a late date. Since
the statements of Antonius are ambiguous and remain the strongest evidence
available suggesting a late dating, the traditional early dating can tentatively be
maintained, but is subject to future revision and correction should additional
evidence come to light.
§5
SOURCES AND TRANSLATIONS USED
When we examine the sources of Scotus's Questions on the Isagoge, we

find a range of sources drawn from both the French and Вritish logical tradi
tions. Yet some of the knowledge of French sources, especially that concerning
late thirteenth-century French modism, seems to be mediated, insofar as we
can trace it, through figures such as Simon of Faversham. What the source
evidence suggests on balance is that Scotus's knowledge of French logical
tradition, though extensive, is not so vast as to compel conclusion that he
studied in Paris prior to commencing his theological studies there around
130066, and that the more immediate context for Scotus's Questions on the
Isagoge is the Вritish logical tradition of the final decades of the thirteenth
century.
First, let us note the range of the sources. In addition to the standard
auctontates such as Aristotle, Averroës, Avicenna, and Porphyry himself,
sources noted in the apparatus include the Commentary on the Posterior Analytics
of Giles of Rome, De praedicabilibus of Albert the Great, the Questions on the
Isagoge of Andrew of Cornwall, the Logica of Lambert of Lagny (Ps. Lambert of
Auxerre), Notes on the Isagoge by Nicholas of Cornwall, the Questions on the
Isagoge by Peter of Auvergne, the Tractatus by Peter of Spain, the Logical Ques
tions of Peter John Olivi, the Commentary on the Posterior Analytics of Robert
Grosseteste, the De ortu scientiarum and the Exposition on the Posterior Analytics
of Robert Kilwardby, the Questions on the Isagoge of Simon of Faversham, the
Scolia on Aristotle's Categories of Themistius, the Questions on the Isagoge by Wil
liam of Arnauld, and the introductiones in logicam by William of Sherwood. As
may be readily seen, the sources are diverse and wide-ranging, encompassing
both the Parisian and Oxford logical traditions. Scotus's indebtedness is more
to the Вritish sources, however, than to the French.
For the discussion of the date for Scotus's teaching in Paris, see W. Courtenay, "Scotus at
Paris", Via Scoti (Rome 1995) I, pp. 149-163; A. Wolter, "Scorns at Oxford", Via Scoti I, pp. 181-
192; and A. Wolter, "Reflections about Scotus's Early Works", John Duns Scotus: Metaphysics and
Ethics ed. L. Honnefelder, R. Wood, and M. Dreyer (Leiden/New York/Köln 1996) pp. 37-57.
xxxii Introduction
Second, we should review in detail Scotus's use of Вritish sources so as

to show how close his dependence is upon them. Let us begin with his use of
Simon of Faversham. In q. 13 of his Questions on the Isagoge, Scotus is clearly
dependent upon Simon for his solution to the question, since an entire sec
tion of his reply is parallel with Simon's own solution:
Simon of Faversham John Duns Scotus

Quaest. in lib. Porph. Quaest. in lib. Porph.
q. II67 q. 13 n. 6
Est autem advertendum quod locus Est autem advertendum quod locus
habet duplicem naturam, scilicet qualiati- duplicem habet naturam: qualitativam, per
vam et quantitativam. Per qualitativam ge quam conservat et generat in quantum in
nerat et conservat, per quantitativam con- eo recipitur aliqua virtus influxa a cor-
tinet, ita quod est locus ipse principtum poribus supracaelestibus quae virtus nata
generationis, non in quantum est quan- est ad generationem et conservationem
titas, sed in quantum in loco recipitur alia corporis locati. Et ideo locus ille, in quo
virtus influxa a corpore caelesti, quae vir nos sumus, est principium hominis et
tus nata est facere ad generationem et con- aliorum animalium. Unde et propter talem
servationem corporis locati. Et ideo locus virtutem sibi influxam potest dici locus
iste medii, in quo nos sumus, est prin- causa efficiens. Habet etiam locus naturam
cipium hominum et aliorum animalium, quantitativam per quam continet, et ut sic
non secundum quod continet abstracte, non est causa...
sed secundum quod in eo influxa est a cor
pore caelesti...
Although in the case cited, Scotus is indebted to Simon for part of his
rationale in his solution, he is also beholden to Simon elsewhere for opening
arguments, thematic considerations, or alternative replies that Scotus proceeds
to refine to his liking.
Yet Scotus's use — or better, appropriation — of Simon's ideas is often
mediated by way of another late thirteenth century author, Andrew of Corn
wall68. Clear cases wherein Scotus's text reflects his reading of both Andrew
and Simon may be seen in q. 18 n. 6-7 and q. 29 n. 6-7. Andrew's own views,
however, seem to have influenced Scotus, in the sense that they caused him to
defend his own positions against Andrew's arguments.This type of influence
may be readily seen in the following passages:
"Simon de Faversham, Quaestiones super libro Porphyrii in Magistri Simonis Angliri sive de Faverisham
Opera omnia ed. P. Mazzarella (Padua 1957) I, pp. 30-31.
68The case for the dependency of Scotus on Andrew and not the reverse has been made by R.
Andrews, "Andrew of Cornwall and the Reception of Modism in England", Proceedings of the Sym
posium of the Copenhagen School of Medieval Philosophy, Copenhagen, Denmark, Jan. 10-13, 1996
(Historisk-/iloso/iske Meaaeleser) Royal Danish Academy of Sciences and Letters (Copenhagen forth
coming).
Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge xxxiii
Andrew of Cornwall John Duns Scotus

Quaat. super lib. Рorph. Quaest. in lib. Porph.
q. 4 (cod. Munich, SВ q. 9-11 n. 22-23
Clm. 14383, f. 8Ы>)
Contra: probo quod esse intentionale con- Contra hoc: species inest homini secun
veniat rei secundum esse exsistere, quod sibi dum quod dicitur de pluribus, etc. Sed non
convenit per sua supposita; quia definitio dicitur de illis nisi secundum quod est in
cuiuslibet communis dicitur 'praedicari de illis, et hoc est secundum esse materiale.
pluribus', ratione cuius attribuunt sibi inten- Igitur primo modo est propositio vera.
tionem, et hoc est per habitudinem ad indi
vidua; igitur intentio convenit rei secundum Ad hoc dico quod species inest homini
esse materiale, quod habet esse in suppositis. secundum quod 'homo' praedicatur de in-
dividuis, loquendo de praedicatione signa
ta, non de praedicatione exercita, id est non
secundum quod est idem suppositis...
Another example of the same type may be seen a little later in the Questions on
the Isagoge where Scotus is concerned about the unity of logical intentions and
their antecedents among the things from which they are abstracted:
Andrew of Cornwall John Duns Scotus

Quaest. super lib. Porph. Quaest. in lib. Porph.
q. 7 (cod. Munich, SВ q. 15 n. 26-27
Clm. 14383, f. 87vb)
Est intentio una, quae quidem unitas Dicitur quod aliqua unitas in re suf-
sumpta est ab unitate proportionis. Et tale ficit, scilicet unitas proportionis a qua
unum potest diversis praedicamentis con- scilicet unitas proportionis a qua move-
venire secundum nomen et rationem. Quod tur intellectus attribuens hanc intentio
sic patet, quia animal dicitur de homine et nem univocam huic et illi. Similiter enim
asino, qui differunt specie; similiter color de se habet color ad albedinem sicut animal
albedine et nigredine praedicatur, quae ad hominem.
differunt specie. Ideo propter unitatem
huiusmodi proportionis attribuimus eis Contra: unitas univocationis maior est
unam intentionem, quae dicitur genus, et unitate proportionis. Igitur haec ab illa
eius definitionem. non sumitur...
In brief, Scotus employs both French and Вritish sources for his logical
writings, including the Questions on the Isagoge, but the more immediate con
text of his writing and the tradition into which his own questions fit is the
Вritish logical tradition of the late thirteenth century.
Scotus uses the Вoethian translation of the Isagoge, although occasionally

Scotus's texts seem to include minor variations that are neither found in the
text of Вoethius's translation edited in the Aristoteles Latinus series nor detec
table in its apparatus. Such variations do not, however, seem to be extensive
xxxiv Introduction
enough to indicate the presence of another translation or redaction. For other

works of Aristode, we have used versions edited in the Aristoteles Latinus series
where available. For the De anima, we have usually cited the text accompanying
R.-A. Gauthier's edition of St. Thomas Aquinas's Sentencie libri De anima in
volume XLV1 of the Leonine edition since the version of the De anima used by
Scotus is often closer to that text than the arabico-latina; we have, however,
noted one instance in which Scotus's text seems closer to the arabico-latina
than to that used by Aquinas69.
1Cf. Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge q. 36 n. 2.

п.
QUAESTIONES SUPER PRAEDICAMENTA

ARISTOTELIS
§1
DESCRIPTION OF THE MANUSCRIPTS
Since the manuscripts for the Quaestiones super Praedicamenta AristoteUs are the
same as for the Quaestiones in hagogen Porphyrii described above, only the sigla and
foliation will be reported here.
A. THE COLLATED MANUSCRIPTS
A - Berlin, Staatsbibl, lat. Phil. 1700, ff. 69r-185v.
В - Brussels, ЫЫ Royale 2908 (14310-12), ff. 131v-142v (incomplete: ends at q.

12 n. 22).
D - Leipzig, ЫЫ. Univ. 1351, ff. 160rЬ-192rа.
E - Oxford, Baüiol Coll 291, ff. 21r-57f.
G - Oxford, Bodleian Rawls D.235, ff. 43t-47v (incomplete: ends at q. 4 n. 14).
К - Oxford, Magdalen Coll. 162, ff. 122r-165r, 247r-v.
L - Rome, co!l. S. lsidori 1/14, ff. 134ra-156ra.
N - Vatic. lat. 870 , ff. 12ra-39vb.
Q - Vatic, lat. 3092, ff. 10ra-29rb.
R - Vatic, lat. 9402, ff. 108va-137rb.

xxxvi Introduction
В. THE NON-COLLATED MANUSCRIPTS
P - Vatic, lat. 2155, ff. 11 lra-138vb.
S - Venice, S. Marco 284, ff. 34r-93v.
T - Tarragona, bibl muniс. Ill, ff. 55va-75vb.
U ■ Florence, bibl. Lauren^iana, Ashbumham 1001, ff. 22rb-58vb.
C. EDITIONS
p - Venice 1492 edition.
ь ■ Wadding-Vivès edition.
§2
GROUPINGS OF MANUSCRIPTS & RATIONALE
The principle of the editors has been at all times to adopt the reading which
best makes sense of the arguments presented by Scotus. In the case of the Categories
there is not, in our judgement, any manuscript or set of manuscripts which leads
back to an autograph or apograph.
The uncollated manuscripts have been dismissed because P and U, from the
same tradition, are represented by L; S is represented by R; and T is represented by
D.
In establishing the text we have preferred, as with the Isagoge commentary,
the convergence of manuscripts В and Q. (and G when available).
§3
AUTHENTICITY
There is little direct external confirmation for the authenticity of the Quaes-
tiones super Praedicamenta Aristotelis, and doubts about the authenticity of Scotus's
logical works are perennial1.The evidence for the origin of the Categories commen
tary is much the same as for the commentaries on the Isagoge and the Periherme-
nias, one or both of which it always accompanies in the manuscripts. Unlike the lat-
1See above the Introduction to the Quaestiorm in librum Porphyrii Isagoge, § 3.

Quaestiones super Praedicamenta xxxvii
ter, it has no verifying citations in authors such as Adam Wodeham. It does have,
however, the convincing witness of Scotus's first disciple Antonius Andreas, whose
Categories commentary2 (as his other logical works) is a reworking of Scotus's.
A. REFERENCES IN OTHER SCOTISTIC WORKS
The authenticity of Scotus's Quaestiones super Praedicamenta Aristoteiis is evi

denced by references to this work in other authenticated texts. In Duns Scotus's
Quaestiones super libros Perihermenias, Quaestiones primae, I q. 1 n. 1, he alludes to
an earlier treatment: "nulla pars logicae sit de voce ut de subiecto, sicut dictum est in
principio Praedicamentorum quaestione prima"; this treatment may be found in
Praedic. q. 1 n. 11. Also in the Quaestiones super libros Perihermenias, Quaestiones
primae, I q. 5-8 n. 73, is a specific reference to a Categories commentary: "Ad
sextum: qualiter illud dictum in libro Praedicamentorum (i.e., 2b 6-7) sit
intelligendum, ibidem dictum est"; this may be identified in Praedic. q. 3 n. 18-21.
24-25.
The editors of Duns Scotus's Lectura^ find in I, dist. 23, q. unica, n. 32
(XVII 313) a discussion of actus exercitus and actus signatus parallel to Praedic. q. 9
n. 14-18. In Lectura II, dist. 3, pars 2, q. 3, n. 346 (XVIII 344), they refer to Sco
tus's definition of habitus in Praedic. q. 36 n. 40.
B. REFERENCES TO OTHER SCOTISTIC WORKS
The only work which Scotus was likely to have completed before the Catego
ries commentary is his commentary on the Isagoge. Therefore it is not surprising
that in the Categories commentary there is an explicit reference to an Isagoge commen
tary; Praedic. q. 3 n. 13: "De hoc dictum est in libro PORPHYRIl" (cf. Porph. q. 1 n.
12; q. 5 n. 4; q. 9-11 n. 20. 28). Also, an unspecified reference to an earlier dis
cussion can be linked to the commentary on Porphyry; Praedic. q. 3 n. 7: "nulla in-
tentio inest rei primae intentionis per se, ut ostensum est prius" (cf. Porph. q. 9-11
n. 28).
Scotus promises a discussion to be held in a commentary on the De interpre-
tatione; Praedic. q. 42 n. 4: "Et ideo de hoc forte fiet mentio in libro Perihermenias, ubi
illa sunt magis propria." He carries through on this promise in his Quaestiones super
libros Perihermenias, Quaestiones primae, I q. 5-8 n. 7-8. 49-50.
C. SURVEY OF DOCTRINES
In light of the incompleteness of external evidence for authenticity, it may be

useful to review the doctrines propounded in the Quaestiones super Praedicamenta
Aristoteiis as they accord with the standards of a thinker of the status of Duns Sco-
2Antonius Andreas, Liber Praedicamentorum in Scriptum Antonii Andree in arte veteri et in divisionibus Boetii
cum questionibus eiusdem (Venice 1492) among many other editions.
5Ioannes Duns Scotus, Lectura in librum primum Sententiarum, a disrinctione octava ad quadragesimam quin
tana ed. Vaticana (Vatican 1966) XVII.
xxxviii Introduction
tus. The logical works were presumably written long before the flights of metaphys
ical speculation characterizing his mature works; but already in the Categories com
mentary are signs of a strong and autonomous thought. The work includes many
conventional turns, but also a spirit of innovation: Scotus is willing to challenge
the authority of Aristotle, and to oppose long-standing traditions.
In Praedic. q. 1, he determines the subject of the science of the Categories to

be concepts (n. 17), rejecting the claim of William of Sherwood and Robert Kil-
wardby that it is a scientia sermocinalis (n. 19)4.The Categories is a science of a univer
sal subject, the concept 'category' (q. 2 n. 19). This same conclusion is reaffirmed in
q.3.
On the issue of the univocity of being, q. 4 holds that 'being' is not said
analogically, but equivocally, of the ten categories (n. 26). This position is perhaps
not inconsistent with the famous subsequent Scotistic position that being is uni-
vocal5.
The determination of q. 5 (n. 1 1) presents a type of analysis which survives
from an earlier tradition of literal commentary6, in which sections of Aristotle's
text are interspersed with clarifying elaborations; this may also be seen in q. 6 n. 6-
7. Another remnant of an earlier tradition, in which noiabiIia are pronounced out
side the format of a question, may be found in q. 12 n. 32; q. 26 n. 18; qq. 30-36
n. 93. 115-116; qq. 37-38 n. 4445; q. 39 n. 16; q. 42 n. 5-10; and q. 44 n. 20. 21-
24.
In q. 7 (n. 10) he determines that genus indicates something material in its
species.
Scotus in q. 8 is one of the first to propose a new solution to the question of
the signification of a denominative term: it signifies form only (n. 14). This solu
tion overturns centuries of debate, in which the signifieate of 'album' was taken to
be: primarily the subject, secondarily the accident (Avicenna); primarily the acci
dent, secondarily the subject (Averroës); both subject and accident sub ratione acci
denta (Giles of Rome)7.
In q. 9, Scotus argues against an unidentified analysis of Aristotle's first
antepraedicamental rule (lb 10) "Whenever one thing is predicated of another as
of a subject, all things said of what is predicated will be said of the subject abo". Cf.
Appendix III, "Search for an Unnamed Source".
Albert the Great's influence is explicitly acknowledged in q. 10 (n. 1 1).
4For history, see C. Marmo, "Suspicio. A Key Word to the Significance of Aristotle's Rhetoric in
Thirteenth Century Scholasticism", Cahiers de l'institut du MoyerwJge grec et latin 60 (1990) 145-198.
5Cf. A. Wolter, The Transcendentals and Their Function in the Metaphysics of Duns Scotus (St. Fiona-
venture, N.Y. 1946) pp. 46-48; idem, "Reflections about Scotus's Early Works", in John Duns Scotus:
Metaphysics and Ethics ed. L Honnefelder, R. Wood, and M. Dreyer (Leiden 1996) p. 39, n. 11; E.
Jennifer Ashworth, "Suárez on the Analogy of Вeing: Some Historical Вackground", Vivarium 33
(1995) 50-75.
6For the different types of philosophical commentaries, cf. D. A. Callus, "The Introduction of Aristo
telian Learning to Oxford", Proceedings o/ the British Academy 27 (1943) 229-281.
7Cf. S. Ebbesen, "Concrete Accidental Terms: Late Thirteenth-Centuty Debates about Problems Rela
ting to Such Terms as 'Album'," in Meaning and Inference in Medieval Philosophy: Studies in Memory of Jan
Pinborg ed. N. Kretzmann (Dordrecht, Holland 1988) pp. 107-174, esp. pp. 1 18-121; idem, "Termini ac
cidentales concreti. Texts from the Late Thirteenth Century", Cahiers de l'institut du Moyen-dge grec et
latin 53 (1986) 37-150.
Quaestiones super Praedicamenta xxxix
Q. 1 1 concludes that there are in reality ten categories, and these are not mere
ly derived from logical considerations. This view was modified — perhaps under the
influence of Peter of John Olivi8 — by the time of Scotus's commentary on the Meta
physics V q. 6 n. 73-76, where he regards the division into ten categories as arbitrary.
In q. 12 Scotus argues against a literalist reading of Aristotle, from an un
named commentator who takes Aristotle literally when he gives the example of
'some man', an individuum mgum, as a first substance (2a 14). Scotus says that it is
better to give an interpretation of Aristotle's text than to overthrow all of logic (n.
12).
In q. 13 Scotus discusses certain consequentiae arising from Aristotle's text.
Scotus anticipates the language of Walter Burley9; this question, like questions 9,
10, and 12, seem to arise out of a Вritish tradition in logic, and is one not usually
discussed on the Continent. In this question, n. 18 offers a brief statement about
the status of non-existents: they have "quidditative or intelligible being" (quiditati-
vum vel esse intelligibile, n. 18).
Questions 14 and 15 exhibit a unity; q. 14 determines that differentia is a
substance (n. 10); q. 15 that parts of a substance are substances. Q. 15 (n. 11-14)
answers the arguments ad oppositum of q. 14.
Questions 16-17 provide evidence of a continuity with Scotus's Metaphysics
commentary, for the arguments here (n. 17-19) are also made in Metaph. lib. V q. 9
n. 2. 4. 8. Scotus rejects as the distinguishing characteristic of quantity 'to be the
principle of measure' from Metaphysics X,l10, a position held by Albert the Great";
instead, he follows Metaphysics V,1312 to claim that distinguishing of quantity is 'to
have a principle of divisibility' (n. 13).
In q. 18-19, he holds the usual position that speech is a quantity (n. 12), and
a discrete quantity (n. 14); and in q. 24, the usual position that quantity admits of
contrariety (n. 8). Вut in q. 20-23, he takes the unusual position that place (locus) is
not a quantity, and is not necessarily continuous (n. 20-21). He explicitly criticizes
Aristotle's enumeration of the species of quantity (n. 23).
Scotus's questions on the chapter of relation reproduce standard views: re
lation is one genus (q. 25 n. 10); relatives are simultaneous in nature (q. 27 n. 12);
the proper definition of a relative thing requires the inclusion of its correlative (q.
28 n. 1 1); and a referent cannot primarily refer to two things (q. 29 n. 8). Question
25 concludes with a paragraph in which he encourages the reader to solve the
usual problems surrounding relation (n. 56); a similar encouragement is offered in
q. 37-38 n. 16. However, Scotus makes a startling break with tradition in q. 26; he
rejects the long-standing (see note to n. 6) distinction between relatives secundum
'Petrus Ioannis Olivi, Quaestiones in secundum librum Sententiarum q. 28 ed. В. Jansen, Вibliotheca
Franciscana Scholastica IV-VI (Quaracchi 1926) I, pp. 482-498.
9Cf. Gualterus Вurlaeus, De púntate artis logicae tiaeutüa longiot, with a Revised Edition of the Tractatus
brevior ed. P. Вoehner (St. Вonaventure, N.Y. 1955) pp. 6066. 199-219.
1"Aristoteles, Metalísica (Aristoteles Latinus XXV, 2-3) ed. G. Vuillemin-Diem (Leiden 1976-1995) X,
1 1052b 18-9: "Maxime vero metrum esse primum cuiuslibet generis et maxime prop rie quantitatis".
"Albertus Magnus, Liber de Praedicamentis I, 1, in Opera omnia ed. A. Вorgnet (Paris 1890) 1, 194b.
12Aristoteles, Metaph. V, 13 1020a 7-9: "Quantum dicitur quod est divisibile in eis que insunt, quorum
utrumque aut singulum unum quid et hoc aptum natum esse". This view was perhaps first propounded
by Peter of Auvergne in "Petrus de Alvernia Quaestiones super Praedicamentis. An Edition", ed. R.
Andrews, Cahiers de l'institut du moyen-âge grec et latin 55 (1987) 40-43. 62.
xl Introduction
esse and secundum did (n. 10). Parallels to other treatments of relation by Scotus are
to be found in q. 25 n. 29-51 (cf. Metaph. V q. 5-6 n. 1 14-129); q. 29 n. 8 (cf. Metaph.
V q. 12-14 n. 22-32; this text also appears as an additio to Duns Scotus's Porph. q.
2113); and q. 28 n. 24 (cf. Periherm., Quaestiones primae, 1 1 q. 2 n. 20).
In the combined questions on the chapter of quality (q. 30-36), Scotus again
advances beyond conventional accounts. Traditionally, Aristotle is taken to divide
quality into four species. Scotus, giving reasons to doubt this interpretation, di
vides quality instead into four modes (n. 35-36). He expresses his concern not to dis
tort Aristotle's words (n. 39); and lest his revisionary treatment seem too extreme,
Scotus provides an alternative account which can preserve the traditional division
into species (n. 65), supplying a sufficientia of the four species according to this under
standing (n. 73).
Since Aristotle's Categories does not discuss all ten categories in detail (only
four are considered extensively), Scotus treats no more than those categories; yet
since Aristotle does have an extensive discussion of the so-called postpraedicamenta
— opposition, priority, simultaneity, motion, and 'having', Scotus tailors his expo
sition accordingly.
Scotus's speculation into the nature of opposition concludes that opposition
occurs both in real things and in mental acts (intentiones) (q. 37-38 n. 17).
In q. 39 n. 10, he shows that he is aware of the standard medieval solution of
the problem of first and last instants of change: there is a first instant of being, but
no last instant of non-being 4.
In q. 4 1 Scotus agrees with Aristotle that one of a pair of contraries can be de-
terminately in its subject (n. 5).
Q. 41 argues, against Aristotle, that there may be a change from a privation
to a habit (n. 5). However, in n. 10 there is a second attempt to preserve what Aris
totle seems to say, and there follows new answers to the preliminary arguments
according to this understanding (n. 1 1-13).
The determination of q. 42 (n. 4) is left hanging; it requires a treatment of
terms referring to non-existent things, and such a treatment he promises in a De in-
terpretatione commentary. See above, §3 В, "References to Other Scotistic Works".
In q. 43 n. 10-11, Scotus explains why fewer types of priority are treated in
the Categories than in the Metaphysics.
In q. 44, Scotus says that Aristotle's division of motion in the Physics is more
appropriate; the division in the Categories of six kinds of motion is incorrect, and is
only a listing of different expressions.
In conclusion, the parallels to authenticated texts, the independence of
thought, and the continuity of doctrine with other Scotistic works, all constitute
"Noted in the Vives edition (I 273b): "Habentur haec quae sequuntur in codice manuscripto Aniciano.
De hoc vide Doctorem quaestione vigesima nona Praedicamentorum".
14Cf. N. Kretzmann, "Incipit/Desinit", in Motion and Time, Space and Matter ed. P. Machamer and R.
Turnbull (Columbus 1976) pp. 101-136; ibid. "Continuity, Contrariety, Contradiction, and Change", in
Infinity and Continuity in Ancient and Medieval Philosophy ed. N. Kretzmann (Ithaca, N.Y. 1982) pp. 270-
296; P. Spade, "Quasi-Aristotelianism", in Infinity and Continuity in Ancient and Medieval Philosophy ed.
N. Kretzmann (Ithaca, N.Y. 1982) pp. 297-307. Fot the discussion of this problem in the Вritish tra
dition, cf. R. Plevano, "Richard Rufus of Cornwall and Geoffrey of Aspall: Two Questions on the
Instant of Change", Medioevo 19(1993) 167-232.
Quaestiones super Praedicamenta xli
the internal evidence for the authenticity of the Quaestiones super Praedicamenta Aris
totelis.
§4
SOURCES AND TRANSLATIONS USED BY SCOTUS
A. SOURCES USED BY SCOTUS
The predominance of Scotus's references are of course to Aristotle (never to

"The Philosopher"); works cited, besides all of the logic, include De anima, De
caelo, De generatione et corruptione, Ethics, Metaphysics, and Physics. Other authorities
explicitly cited are Avicenna, Averroës (as "The Commentator"), the author of the
Liber de sex principiis, Вoethius, Priscian, Porphyry, and Themistius on the Posterior
Analytics. He mistakenly cites the pseudo-Aristotelian De causis (q. 4 n. 8); his
quote is from Proclus's institutio theoiogica. The work ends with a passage of Aristo-
de quoting Homer.
The only author from the thirteenth century explicitly cited is Albert the
Great — not unexpectedly, given Albert's role as an authority on the Categories.
Identification of Scotus's unnamed opponents has proven difficult. A num
ber of the authors we have quoted in the apparatus fontium may be taken as repre
sentative of the traditions of Categories commentaries, rather than authors Scotus is
certain to have read himself; such authors include Lambert of Lagny (Ps.-Lambert
of Auxerre), Nicholas of Paris, William Arnaud, and Peter of Auvergne. The
authors Walter Вurley and Radulphus Вrito, who have provided useful parallels,
are almost certainly too late to have been known by the young Scotus.
A working hypothesis for our research, one that developed over the course of
our investigations, is that Scotus here and in the commentary on the Isagoge was
drawing upon Вritish sources. Authors in which we have found promising con
nections include the Вritish writers William of Sherwood, Robert Kilwardby,
Simon of Faversham, John of Sackville, and Thomas Sutton15. However, in the
case of the Categories we have not found such an intriguing character as Andrew of
Cornwall, who for Scotus's Isagoge commentary seemed to provide an intermediary
link between Scotus and the Continental doctrines imported by Simon of Faver
sham. Andrew may be presumed to have written a commentary on the Categories,
granting that he is the author of flanking Isagoge and Liber de sex principiis commen-
15An opinion unidentified in Scotus's Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis (OPh III) may
be now identified as Thomas Sutton's; Me\aph. IV q. 1 n. 27 (III 301): "Ad quaestionem istam de
univocatione entis DIcrrUR quod quaestio est de significato nominis, quod est ad placitum"; cf. Thomas
de Sutton, Quaestiones Ordinariae q. 32A ed. J. Schneider in Вayerische Akademie der Wissenschaften
III (Munich 1977): 'Quod ens sit univocum deo et creaturis', in corp.: "Dicendum quod non est con
troversia nisi in verbo", p. 898.
xlii Introduction
taries; whether he or some other author serves as the foil for Scotus remains to be
discovered.
The expression 'Dicitur...' in Scotus's text might sometimes indicate a hypo
thetical objection proposed by the author; at other times it might indicate a real
opponent. Whenever possible, we have attempted to identify such unnamed oppo
nents; where a real opponent was clearly intended, and we have not been able to
provide an identification, we have marked our failure with 'Non invenimus'. Appen
dix III, "Search for an Unnamed Source", show some of the authors we have
surveyed. It is hoped that increasing availability of texts will help to fill these la
cunae.
B. TRANSLATION USED BY SCOTUS
Scotus has only brief lemmata and, rarely, literal exposition, that cites directly
from the text of Aristotle's Categories. From this sparse evidence, it can be seen that
the text Scotus uses is closest to the editio composita of those versions printed in
Aristoteles latinus16. For example, Scotus's lemma for q. 42 reads aQuaecumque vero
tamquam affirmatio et negatio..." (Aristot., Praedic. c. 10, 13a 37-b 2). The editio com
posita reads the same: "Quaecumque vero tamquam affirmatio et negatio..."11 . The
Translatio Boethii, a modern reconstitution by the editor Minio-Paluello1 , has "Quae-
cumque vero ut affirmatio et negatio..."19. The Translatio Guillelmi de Moerbeka, sur
viving in few manuscripts, has "Quaecumque autem ut affirmatio et negatio..."20.
The evidence is inconclusive as to which manuscript tradition of the editio com
posita the text used by Scotus belongs.
C. SEARCH FOR AN UNNAMED SOURCE
In these questions, Scotus's citations of unnamed sources have often proved

intractable to identification. Frequently, searches through published sources have
proven fruitless. Perhaps a mitigating excuse is that texts in print of thirteenth-
century logic are limited, and Scotus is quite likely to have been conversant with
writers who have hitherto escaped modern attention. Wherever possible, in our
search to identify sources, we have conducted primary research ourselves, and thus
are sometimes able to appeal to sources extant only in manuscript. Unfortunately,
sometimes even our best efforts were not sufficient. In the belief, however, that
even disconfirming information can be valuable, we here provide the results of one
of our unsuccessful searches for Scotus's sources.
The issue is a minor one: the proper understanding of Aristotle's first ante-
predicamental rule, presented at Categories lb 10, which states "Whenever one
thing is predicated of another as of a subject, all things said of what is predicated
"Aristoteles, Categoriae vel Praedicamenta (Aristoteles Latinus I, 1-5) ed. L Minio-Paluello (Leiden 1961)
pp. 47-79.
"Ibid., p. 73.
1"Ibid., pp. xlvii-xlix.
"Ibid., p. 35.
20Ibid., p. 112.
Quaestiones super Praedicamenta xliii
will be said of the subject also"21. Scotus in q. 9 n. 5-7 presents an allusion to the
opinion of someone unnamed, who holds that the rule must be understood as true
only under three clearly-stated conditions. Athough our search for the author of
these conditions encompassed seventeen texts, we were ultimately unable to identify
the relevant source22.
21Translation by J. L Ackrill, Aristotle's Categories and De Interpretatione Translated with Notes (Oxford
1963) p. 4.
22See Appendix HI.
SIGLORUM INTERPRETATIO
SlGLACODICUM phyrii quaestiones acu-

tissimae (I 51a-435b);
A Вerlin, Staatsbibl., lat. Phil 1700 In librum Praedicamen-
torum quaestiones (I
В Вrussels, bibl. Royale 2908 437o-538b). Opera om
(14310-12) nia, ed. L. Vives, vol. 1.
Parisiis 1891
D Leipzig, bibl. Univ. 1351
AHDLM Archives d'histoire doc
E Oxford, Вalliol Coll. 291 trinale et littéraire du
Moyen âge. ed. E. Gil-
F Oxford, Вodleian 643 son et al. Paris 1926
sqq.
G Oxford, Вodleian Rawls D.235
AL Aristoteles latinus. Cor
H Oxford, Вodleian Seville 18 pus philosophorum me-
dii aevi, Academiarum
К Oxford, Magdalen Coll. 162 consociatarum auspiciis
et consilio editum. 1939
L Rome, coll. S. Isidori 1/14 sqq.
N Vatic, lat. 870 AMPh Ancient and Medieval

Philosophy. De Wulf -
Q Vatic, lat. 3092 Mansion Centre. Series
2. Leuven 1979 sqq.
R Vatic, lat. 9402
AverL Corpus Commentariorum
Alia sigla Averrois in Aristotelem,
consilio et auspiciis Aca-
p Questiones Scoti super demiae Americanae me-
universalibus predica- diaevalis adiuvantibus
mentis et periherme- Academiis consociatis.
niis. Venice 1492. Cambridge, MA 1953
V R. P. F. Joannis Duns AviL Avicenna latinus. Lou-

Scoti Doctoris Subtilis vain-Leiden 1968 sqq.
Super universalia Por-
xlvi SIGLORUM INTERPRETATIO
ВAW Вayerische Akademie der CPDMA Corpus philosophorum

Wissenschaften. Mün Danicorum Medii Aevi.
chen 1965 sqq. ed. A. Otto et al.
Hauniae 1955 sqq.
ВFS Вibliotheca franciscana CSEL Corpus scriptorum eccle-

scholastica medii aevi, siasticorum latinorum,
cura Patrum Collegü S. ed. Academia Vindo-
Вonaventurae. Ad Cla bonensis. Wien 1866
ras Aquas-Grottaferrata sqq.
1903 sqq.
FIP t. s. Franciscan Institute Pu
ВGPTM Вeiträge zur Geschichte blications. Text series.
der Philosophie und St. Вonaventure, N.Y.
Theologie des Mittelal 1951 sqq.
ters. Вegründet von Cle
mens Вaeumker. Mün GL Grammatici latini. Ex re-
ster i. W. 1891 sqq. censione Henrici Keilii.
Leipzig 1855-1880
CAG Commentaria in Aristo-
telem Graeca. ed. Aca PhВ Les Philosophes belges.
demia litterarum regiae Textes et études. Col
Вorussicae. Вerlin 1891 lection publiée par
sqq. l'Institut Supérieur de
Philosophie de l'Uni
CCL Corpus christianorum, versité de Louvain.
series latina. Turnhout Leuven 1901 sqq.
1954 sqq.
PL Patrologiae cursus com-
CCLCM Corpus christianorum, pletus, series latina,
series latina, continu- accurante J. P. Migne.
atio mediaevalis. Turn Parisiis 1844 sqq.
hout 1971 sqq.
SВ Spicilegium Вonaventu-
CIMAGL Cahiers de l'Institute du rianum, cura Patrum
Moyen âge grec et latin, Collegii S. Вonaventu
ed. S. Ebbesen et al. rae. Ad Claras Aquas-
Copenhagen 1968 sqq. Grottaferrata 1963 sqq.
CLCAG Corpus latinum com-

mentariorum in Aristo-
telem graecorum. De
Wulf-Mansion Centre.
Leuven 1971 sqq.
SIGNORUM INTERPRETATIO
— (linea) inter duo verba posi- post sigla codicum, est tan-
ta, in apparatu critico et tum signum attentionis,
in apparatu variantium, quod remittit ad aliam,
lemma intermedium sup- correctam lectionem eo-
ponit rumdem codicum, quae
legitur immediate post vel
(tria puncta) inter duo ante
verba posita, in apparatu
lectionum variantium, lem
ma intermedium excludunt
(tria puncta) in auctorum

allegationibus adhibita,
verba intermedia, utpote
ad propositum non ne-
cessaria, excludunt
Numeri 2 3 post verba lemmatum

altius positi distinguunt
verba in eadem textus
linea pluries occurrentia
Numerus 1 post sigla codicum lectio-

nem manu ipsiusmet scri-
ptoris inductam significat
Numeri 2 3 post sigla codicum lectio-

nem alia vel ulteriore ma
nu inductam designat
-2, -3 linea et numerus adiuncti

verba lemmatis pluries
occurrentia in textu, non
immediate, sed cetera
porro sequentia conferunt
AВВREVIATIONUM INTERPRETATIO *
-á casus ablativus (E.g.: med. medius, in medio

'forma naturá prior
mg. margo, in margine
est materiá')
not. notavit
add. addidit
от. omisit
adnot. adnotavit
praem. praemisit
cap. caput
quaest. quaestio
cod. codex
rell reliqui codices
codd. codices
rep. repetivit
col columna
rescrip. rescripsit
con. correxit
restit. restituit
del delevit
scrip. scripsit
exp. expunxit
seq. sequitur
fin. finis, in fine
sign. signavit
1 folium
trp. transposuit, transpo-
ff. folia sitio
init. initium, in initio spat. vac. spatium vacuum
lac. lacuna text. textus
lib. librum
[in. linea, in linea, sub
linea, supra lineam
* Interpretatio abbreviationum secundum numerum vel casum vel tempus varietur, con-
textu adhibito.
[QUAESTIONES IN LIBRUM PORPHYRII ISAGOGE]
[QUAESTIO 1
UTRUM LOGICA SIT SCIENTIA]
Quaeritur utrum logica sit scientia.

Quod non, videtur. 1
5 Quia modus sciendi non est scientia; logica est modus sciendi,
igitur etc. Maior patet ex simili, quia modus videndi non est visus.
Probatio minoris per ARISTOTELEM II Metaphysicae1 "Absurdum est
simul quaerere scientiam et modum sciendi". Et exponitur: 'modum
sciendi', id est, 'logicam2'.
10 Item, VI Metaphysicae3 distinguit ARISTOTELES scientias in ma- 2
thematicam, naturalem et divinam sive metaphysicam, sub quarum
nulla continetur logica.
Item, scientia est ex propriis sicut et demonstratio, per ARISTO 3
3 Quaeritur] praem. Cum sit necessarium Q praem. Circa logicalia diligenter intendens ut
veritates quae in eis sunt dubiae clarius elucescant movendo dubia primo supra librum Porphyrii A
Quaero А om. DNR adnot. mg. Quaestio 1 G1K1L1Q1 adnot. mg. Corrigitur (et sic deinceps in
quaestionibus sequent.) В2 adnot. (in imo /.) Liber domus de Вalliolo in Oxonie ex dono Willimi Gray
Eliensis episcopi E2 adnot. (in summo /.) Incipiunt quaestiones magistri Ioannis Scoti Doctoris Subtilis
super universalia Рorphyrii L1 adnot. (in summo /.) liber I Londonensi(?) H ; (littera mitialis codicil A ex
cisa est); Quaestiones magistri Ioannis Scoti in Universalia Porphyrii (in cap. col) R5 4 Quod]
praem. Et H | non] add. sit R l videtur] ante Quod AHLQ probatur D 5 Quia om. ADGH l logica
— sciendi om. D l modus sciendi2] huiusmodi Q 6 etс] logica non est scientia EN l Maior om. D l
patet] add. per G l ex] a ADG l ex simili om. H l quia om. D l visus] add. igitur E 7 Probatio minoris]
Probo minorem AEKNR Probatur minor D Et (om. H) minor patet GH l minoris] add. quia L l per]
secundum L om. G l per Aristotelem om. Q l Aristotelem] Philosophum IV Physicorum et G l
Metaphysicae] add. ubi dicit H 8 simul quaerere] q. s. ВGK l scientiam et modum sciendi] m.
sciendi et scientiam LR l Et] Ubi communiter A l Et — sciendi om. В l Et — logicam] Logicam sic
exponit D | modum2] modus H l modum sciendi2 om. G 9 id est logicam] pro logica H 10 dis
tinguit] dividit E | Aristoteles] ante distinguit Q Philosophus ВD om. G l scientias] scientiam L l
mathematicam] exp. Q2 post naturalem DG arithmeticam F 1 1 et om. Q l et — metaphysicam] et
metaphysicam seu divinam G l sive] scilicet N vel Q l metaphysicam] mathematicam Q 12 logica]
add. igirur logica non est scientia G add. igitur etc. (om. E) ELN 13 Item] add. illud quod procedit
ex communibus non est scientia quia A l propriis — demonstratio] propriis principiis et demonstrati-
onibus G | et demonstratio] demonstratur Q
1 Aristot., Metaph. II t. 15 (AL XXV2 39-40; a c. 3, 995a 14-15): "... et absurdum est simul quaerere
scientiam et modum scientiae".
2 Averroës, Metaph. II com. 15 (f. 17rb): "Et dixit hoc quia ars logica quaedam est universalis omnibus
scientiis et quaedam propria unicuique scientiae. Et homo non potest esse instructus in qualibet arte
nisi sciendo universalia et propria de eis. Et cum dixit hoc, dedit praeceptum valde utile, et est ut
homo addiscat illam cum adiunctione aliarum scientiarum. Quoniam tunc neque addiscent hanc,
neque istam, sicut dixit. Quoniam malum est quaerere aliquam scientiam et modum secundum quem
declaratur".
5 Aristot., Metabh. VI t. 2 (AL XXV2 117-1 18; E c. 1, 1026a 18-19): "Quare tres erunt philosophiae
theoricae: mathematica, physica, theologia..."
4 QUAEST. 1
TELEM I Posteriorum*; logica est ex communibus5; ergo etc.

Ad oppositum:
Scientia est effectus demonstrationis; in logica autem multa
demonstratione ostenduntur; igitur etc.
Item, haec est per se 'logicus est sciens', ergo logica est scientia; 5
quia a concretis, ubi est praedicatio per se, tenet ad abstracta.
[I. — Solutio quaestionis]
Dicendum quod logica est scientia, quia quae docentur in ea

demonstratione concluduntur sicut in aliis scientiis; igitur sciuntur,
quia "demonstratio est syllogismus faciens scire6". Sunt etiam in К
logica omnia requisita ad demonstrationem: ut subiectum, passio
demonstrabilis de subiecto per medium, quod est definitio.
Intelligendum tamen quod logica dupliciter consideratur7. Uno
modo in quantum est docens, et sic ex necessariis et propriis
1 logica] praem. sed DNQ praem. et E add. autem L l est post communibus D l ex om. В l
ergo om. Q l etc.] non est scientia AD 2 Ad oppositum] Contra D add. arguitur sic G 3 in]
praem. sed G l autem] in K sunt G om. F l multa] add. quae G 4 demonstratione] ante multa K
demonstrative N l ostenduntur] ostenditur F l igitur om. Q add. illa sciuntur DL l etc.] igitur (om. G)
logica est scientia DGL 5 haec] hoc H l est] add. praedicatio G l se] add. vera AD l sciens] add.
(mg. L1) quia est habens demonstrationem ergo haec est (add. per se D) vera DL1 l ergo om. D l
scientia] add. patet consequentia G 6 praedicatio] ante est E l abstracta] abstracrum H add.
consequentia (ante ad A) AF 8 Dicendum] add. est G add. ad quaestionem Q l est — quia om. Q l
quia quae] quae enim В l docentur] concluduntur N l docentur ... concluduntur] doceretur ...
concluditur В 9 demonstratione] demonstrative DNQ l concluduntur] concludunt F ostenduntur
Q | scientiis om. N l igitur sciuntur om. Q 10 quia demonstratio] d. enim D l scire] add.
quod est definitio E l Sunt] add. autem F 1 1 ut] sicut D add. est H l subiectum] add. et AD
12 demonstrabilis] demonstranda Q l subiecto] add. lin. et Q2 l definitio] not. sive demonstratio E
13 Intelligendum] add. est A 14 docens] add. et doctrina F l sic] sicut lin. F2 add. (lin. Q2) est
FGKLNQ2 | necessariis — principiis] propriis prin. et n. DGL prin. propriis et n. EK add. et sic G
add. lin. vel Q2 l et2] add. ex N
'Aristot., Anal. post. 1 c. 9-10 (AL IV4 295-296; A c. 9-10, 76a 17-b 16).
5 Aegidius Rom., Anal. post. prologus (ed. Venetiis 1520, f. 5ra D): "Quantumcumque ergo logicus
consideretur ut docens et quantumcumque secundum quod huiusmodi faciat necessarias rationes —
quia non omnis necessaria ratio est demonstratio, sed illa quae procedit ex propriis cuiuslibet
disciplinae et quae aggenerat in nobis scientiam — , rationes quas tradit logicus ut est docens et ut
tradit artem demonstrandi et syllogizandi (rum quia huiusmodi rationes procedunt ex quibusdam
communibus; tum etiam quia non in omnibus aggenerant scientiam sed modum sciendi) demonstra-
tiones dici non debent nisi forte acciperetur large demonstratio pro omni necessaria ratione..."
6 Aristot., Anal. post. I c. 2 (AL IV2 113; A c. 2, 71b 18-20): "Demonstrationem autem dico syllo-
gismum facientem scire"; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 312): "Demonstratio est syllogismus
faciens scire quod in habendo demonstrationem scimus".
7 Cf. Lambemis de Latiniaco (Lambertus Altissiodorensis attr.), Summa logicae c. 1 (ed. F. Alessio p.
5): "Logica enim scientia est de omni syllogismo docens... Similiter logica ars omni syllogismo uti-
tur..."
UTRUM LOGICA SIT SCIENTIA 5
principiis procedit ad necessarias conclusiones, et est scientia. Alio

modo in quantum utimur logicá, applicando ad illa in quibus est
usus, et sic non est ex propriis sed ex communibus, nec est scientia.
Sicut patet in naturalibus ubi ARISTOTELES8 ponit rationes logicas
5 quae procedunt ex medio communi et non faciunt scire proprie
loquendo.
[II. — Ad argumenta principalia]
Ad primum9 DICITUR10 quod modus sciendi non est scientia 8

specialis; potest tamen esse communis.
io Contra: si haec est vera aliquo modo 'modus sciendi est scien- 9
tia\ cum sit praedicatio in abstracto, erit per se primo modo. Con-
sequens est falsum, igitur et antecedens. Consequentia patet, quia
omnis praedicatio in abstracto est essentialiter vera. Falsitas con
sequents patet, quia in intellectu subiecti non includitur praedi-
15 catum.
Item, modus sciendi posterior est scire; igitur posterior quam 10
scientia, quia scire est posterius quam scientia.
1 necessarias post conclusiones FN l et] add. sic AEFKLR l est] add. necessaria et N 2 logi
ca] ea A add. ad alia G l applicando] add. eam AFHK l illa] ea ВE alia H 3 propriis] add. principiis
DG | ex2] lin. F1 | nec] add. (del lin. F2) sic AFL 4 Sicut] Ut EK Sic Q l ubi] cum EK l ponit] ad-
ducit A addit В vocat DL' docet FN facit Q assumit (post logicas) H add. tales F not. vel ponit L l logi
cas] ante rationes GN logicales EFHR add. non valere E 5 procedunt] praecedunt K l et] quae Q l
faciunt] add. proprie L 8 primum] add. argumentum FHLQ l dicirur] dicendum GQ dicatur N add.
ad maiorem L l modus sciendi] logica В l scientia] mg. Q1 9 specialis] specialiter K l potest tamen
esse] sed est E t. p. R l esse] add. scientia EN 10 Contra] add. hoc AВ add. haec Q l est] sit EFN
esset G l aliquo modo] aliqualiter R l modus] mg. В2 11 cum] add. ibi N l abstracto] add. ergo A l
se] add. et Q 12 est om. N l et] illud N om. Q l patet] ante Consequentia E 13 praedicatio] add.
vera DGH l abstracto] add. vero F l Falsitas] praem. Sed A rescrip. mg. В2 post consequentis H 14 in
tellectu] add. ipsius H l includitur] intelligitur ВH 16 posterior est] est p. ADG l est] add. quam
LR | scire] add. cuius est modus DL | igitur] add. est GH l posterior2] posterius ВGLNQR' restit. lin.
R1 17 quia] quare В l scire est posterius] p. est s. L l scire — scientia] logica (logica — est in spat. vac.
N1) formaliter (formaliter — accidens in ima col. N2) sumpta est tantum ex suis principiis abstrahens ab
omni modo quod est accidens KN l est post posterius AEFHR om. ВQ l posterius] R' posterior lin.
R2 | scientia2] add. logica formaliter sumpta est tantum ex suis principiis abstrahens ab omni modo
quod est accidens E
8 Aristot., Physica 1 t. 8 (AL VII1 9; A c. 2, 184b 25-185a 4)

'Cf. supra n. 1.
10Robertus Kilwardby, Anal. priora (ed. Venetiis 1499 f. Ira): "Et runc ulterius dubitatur propter quid
in doctrinis specialibus non denominarur ars inveniendi et iudicandi sicut in logica. Et dicendum
quod inconveniens est simul quaerere scientiam et modum sciendi. Doctrinae autem speciales
determinant ipsas scientias, quare modum sciendi non determinabunt. Sed modus sciendi consistit
inveniendo et iudicando, quare modus inveniendi et iudicandi non habet determinan in aliqua
scientia speciali, et ideo in logica quae est scientia communis determinabitur".
6 QUAEST. 1
Ideo dicitur aliter quod minor11 est falsa formaliter loquendo.
I Vel potest dici quod maior12 est falsa, quia de modo sciendi
est vera scientia. Unde intellectus intelligit obiectum suum de quo
habet scientiam, et iterum de illo actu intelligendi reflectendo potest
scientiam acquirere sibi. Quia licet prius fuerit quasi modus, post 5
tamen se habet in ratione obiecti. Я
Ad probationem13 potest dici quod illa expositio debet intelligi

materialiter; et ita haec praedicatio 'modus sciendi est scientia' est
vera, quia logica docet modum sciendi pro tanto quia est de syllo-
gismo vel argumento per quod tantum habetur scientia. ю
Aliter potest dici quod si 'modus sciendi' exponatur per 'logi-
cam', copulatio non debet cadere inter 'scientiam' et 'modum scien
di', sed inter 'quaerere scientiam' et 'quaerere modum sciendi'. Nam
hoc quaerere est illud quaerere propter concomitantiam, sicut quae
rere aliquid est quaerere quodlibet sibi necessario coniunctum, licet 15
unum non sit reliquum.
Ad secundum14 dico quod distinguit ibi scientias reales; logica
1 aliter] ante dicitur H om. EGK add. ad argumentum Q l loquendo om. EK 2 Vel] Secun
dum R' restit. mg. R1 adnot. mg. Ista responsio confirmatur in libro Praedicamentorum quaestione ter-
tia in fine L1 l Vel — obiecti] in ima col L1N om. ВHQ l falsa] add. materialiter E l de modo] demon
stratio E 3 vera om. G l intelligit] intelligens F l obiectum suum] s. o. GNR se sicut obiectum mg.
L1 4 reflectendo] reflectens ВHKQ om. L1 5 scientiam acquirere] a. s. DL1R l sibi om. F l fuerit]
fuit DEF | quasi] contrarius ВHQ l post] postea FL1R 6 tamen om. F add. modus R 7 Ad] add.
eius A | probationem] expositionem ВFN primum R' restit. mg. R1 l potest post dici A debet В l
debet] potest EFGKLNR l intelligi] sumi E 8 praedicatio] probatio ВDFK l est vera] ante modus H
9 quia] et H l logica] logicus F l quia2] quod EFLNR l syllogismo] add. demonstrativo EGK l
syllogismo ... argumento] arg. ... syllog. H 10 vel] add. de AH l vel argumento om. G l quod] quem
GH | tantum] autem K 11 dici] ante potest A add ad illam propositionem L l quod om. D l si
modus] modum FL l exponatur] ante modus A exponitut EFKLN l pet logicam] pro logica H id est
logica A 12 debet] potest E l inter] in K l scientiam et modum sciendi] m. s. et scientiam В
1 3 sed] licet AD l quaerere2] mg. В2L2 om. Q l modum — quaerere-2] mg. L2 l sciendi] add. et tunc
concedo quaerere modum sciendi est logica D 14 hoc post quaerere F haec H hic K l est] et
ВDGKL I illud] idem DE l propter concomitantiam] mg. L2 licet hoc non sit idem D l sicut] scitum
K 15 aliquid] aliud R l quodlibet] aliud quod est В illud quod est AD quid est E quod est HKQ l
necessario] ante sibi DEG l coniunctum] add. scilicet Q l licet] quamvis DG 17 dico quod om. K l
quod] add. Philosophus GLR add. Aristoteles H l distinguit] distinxit R l reales] add. in Q l logica —
rationalis] cuiusmodi non est logica sed est scientia rationalis AL
11 Scilicet, 'logica est modus sciendi'; cf. supra n. 1.

12 Videlicet, 'modus sciendi non est scientia'; cf. supra n. 1.
"Cf. supra n. 1.
14 Cf. supra n. 2.
UTRUM LOGICA SIT SCIENTIA 7
autem est rationalis15.

Ad tertium16 patet quod logica per propria principia ostendit 16
passiones, licet usus eius sit circa communia17."
1 Sequitur textus interpolatus: Dico quod quando procedit ex propriis principiis ad

5 proprias conclusiones, tunc est scientia; sed quando procedit ex propriis principiis
quae sunt communia ad conclusiones aliarum scientiarum, tunс non est scientia.
1 autem] igitur E l est] add. scientia GN l rationalis] rationale R 2 quod] add. in Q l

logica — passiones] ex propriis principiis arguuntuK?) proprie conclusiones D l per] propter N l
ostendit] sumit N add. mg. proprias L1 3 passiones] propria В passionem Q l licet] sed FNR l usus
eius] e. u. ADGK l sit] fît N l communia] add. etc. A add. sequitur quaestio utrum logica etc. D add.
et sic patet solutio ad quaestionem N 4 Dico — scientia-2] - G 2 (in ima col) om. reü. pu
15 Cf. Duns Scotus, Metaph. VI q. 1 n. 43: "Ubi sciendum est quod intelligendum est hic primo de
scientia speculativa reali, quae scilicet considerat intentiones primas abstractas a singularibus realibus
et dictas de illis in quid. Per quod excluditur logica, quae est de secundis intentionibus, quae de nulla
re primae intentionis praedicantur in quid".
16 Cf. supra n. 3.
"Cf. infra q. 2.
[QUAESTIO 2
UTRUM LOGICA SIT SCIENTIA COMMUNIS]
Quaeritur utrum logica sit scientia communis.

HI Videtur quod non: 1
5 Quia communitas scientiae est a communitate subiecti1; subiec-
tum logicae distinctum est a subiectis aliarum scientiarum.
Ad oppositum arguitur per BOETHIUM2: 2

'Logica est de secundis intentionibus applicatis primis'; sed illae
sunt applicabiles omnibus primis.
10 [I. — Solutio quaestionis]
12] Dicendum quod scientia dicitur communis a subiecto. Potest 3

igitur intelligi dupliciter 'communis': vel quia subiectum est praedi-
cabile de subiectis aliarum scientiarum; vel quia subiectum eius cadit
in usum aliarum scientiarum.
15 Primo modo non est3 communis logica nisi forte per accidens, 4
3 Quaeritur om. DFLNPR adnot. mg. Quaestio 2 G1K1L1Q1 4 Videtur] pram- Et H post
non AВFLNR om. D 5 subiectum] praem. sed L add. enim EK add. autem AGQ 6 distinctum
est] est d. DHL distinguitur EN l a] lin. K1 l scientiarum] add. igitur logica non est communis G add.
igitur etc. AEFLNR add. etc. Q 7 Ad - arguitur] Contra DG l arguitur om. ВFHQR l per Вoethi-
um om. H 8 Lógica om. В l secundis intentionibus] i. s. EGN l sed om. ВFKN l sed illae] istae
(illae A) autem AH l illae] istae KLQ l illae — primis om. В 9 sunt] add. communes quae sunt A l
applicabiles] applicabilia D l primis] add. ergo etc. (om. E) ВEFQ 1 1 Dicendum] praem. Ad quaesti-
onem Q l dicitur] dici FG l a] de E l subiecto] communitate subiecti F add. et hoc EK 12 igi
tur om. DEFGKQ | intelligi] esse E l dupliciter] ante intelligi D ante Potest LR post communis N om.
AH | communis] videlicet EK om. FGQ l vel] aut G l vel — aliarum] mg. В2 l quia] add. (mg. В2) eius
(post subiectum H) В2H l subiectum om. L 13 scientiarum om. В2 l subiectum — usum] datur usui
N | eius] ante subiectum A om. DEGK l cadit in usum] est applicabile subiectis EK 14 usum] usita-
tionem В usu DGHLR add. omnium AR l scientiarum om. ВHLQR 15 communis] add. scientia R l
logica] ante non HL ante communis ВKL om. Q aaU scientia L' add. (mg. ultra L1) per se AL1 l nisi —
sit] ut probat prima ratio sed per accidens hoc est quia subiectum eius est forte L l accidens] add.
sicut probat prima ratio G
1 Aristot., Anal. post. I с 28 t. 179 (AL IV2 151; А c. 28, 87a 38-87b 4); cf. Thomas, Expos. lïbri Post. 1
lect. 20 (I2 75): "... logica etiam erit de his quae communia sunt omnibus, id est, de intentionibus rati-
onis, quae ad omnes res se habent; non autem ira quod logica sit de ipsis rebus communibus sicut de sub
iectis... pars autem logicae quae demonstrativa est, etsi circa communes intentiones versetur docendo,
tamen usus demonstrativae scientiae non est in procedendo ex his communibus intentionibus".
2 Potius Avicenna, Metaph. I c. 2 (AviL 10): "Subiectum vero logicae, sicut scisti, sunt intentiones
intellectae secundo, quae apponuntur intentionibus intellectis primo..."
1 Lirtera initialis excisa est de codice E; ideoque de causa aliqua verba desunt in hoc codice.
10 Quaest. 2
si subiectum eius sit applicabile omnibus. Secundo modo est com

munis.
1 si] quia DEG add. forte DG l subiectum eius] e. s. DG l sit] non est E est DGH add.
praedicabile vel N l applicabile] praedicabile E add. per accidens (post omnibus L) DL l omnibus]
subiectis aliarum scientiarum E add. aliis scientiis A l Secundo] add. vero GK l Secundo — communis
om. D | modo] add. logica A add. scilicet ut applicabile subiectis E l communis om. Q add. quia omnes
(add. aliae L) scientiae utuntur syllogismo et aliis de quibus est logica ADL
[QUAESTIO 3
UTRUM SYLLOGISMUS SIT SUBIECTUM LOGICAE]
Quaeritur de subiecto logicae an sit syllogismus.

Quod non, videtur: 1
5 Quia omnis scientia est per syllogismum. Si igitur de syllogismo
sit scientia, hoc erit per syllogismum, quod est falsum:
Tum quia syllogismus de quo quaeritur scientia est ignotus; 2
syllogismus autem per quem habetur scientia est notus; nam per ig-
notum nihil scitur.
10 Tum quia quaero de syllogismo per quem habetur scientia: aut 3
de illo est scientia, aut non. Si non, pari ratione nec de syllogismo in
communi, quia quod scitur de communi, scitur de quolibet particu-
lari. Si sic, igitur per alium syllogismum, et sic erit procedere in infi
nitum in syllogismis ad habendum scientiam; quod est inconveni-
15 ens, quia tunc nihil sciretur. Infinitum enim est incognitum, per
AristOTELEM I Physicorum1; igitur idem notum et ignotum.
Item, nihil est subiectum totius et partis; sed syllogismus est 4
subiectum partis logicae2, scilicet libri Priorum, igitur etc.
3 Quaeritur] praem. Deinde H add. (exp. Q2) utrum Q adnot. mg. Quaestio 3 G1H1K1L1Q 1 l
Quaeritur — syllogismus] Utrum logica sit de syllogismo aut quid sit subiectum logicae D Quaeritur
utrum syllogismus sit subiectum logicae vel non G l de — an] utrum subiectum logicae H l an] lin.
Q2 | syllogismus] add. aut quid sit subiectum logicae K 4 Quod non videtur] Quod non syllogi
smus probatur D Et quod non videtur H Et videtur quod non sit syllogismus EK Et videtur quod non
L | videtur] ante Quod GQ 5 Si igitur] I. si E l de] est Q 6 sit] est KL esset E l sit scientia om.
Q | hoc] igitur GK om. DE l erit] habetur D est K l per] add. alium L l est falsum] f. est AВHQR
7 quaeritur] habetur H add. in В 8 syllogismus autem] et s. H l per quem] de quo N l notus] add.
ergo idem est notum et ignotum DL l nam] modo N om. DK l ignotum] autem DK 10 quaero post
syllogismo E quaestio N' restit. mg. N2 l per quem] aut E l scientia] add. (mg. si В2) est notus В' add.
quaero de illo N 11 est] erit D l aut] vel N l non2] add. igitur G l in om. K 12 de] in A l com
muni2] demonstratione universali E 13 Si] praem. Et F l erit] est F l procedere] processus EGKN l
in om. В 14 in syllogismis om. H l syllogismis] syllogismo G l quod] consequens D l inconveniens]
minus verum K 15 quia] et G l sciretur] scietur EFKQ l Infinitum enim] Quia i. FGHQ l enim
om. N | incognitum] ignotum A add. ut patet Q l per Aristotelem om. D 16 I] VII F l Physicorum]
Posteriorum AR' restit. lin. R1 l igitur — ignotum om. L l idem] add. esset G add. est N 17 nihil]
add. idem D l subiectum om. F l sed] autem (post syllogismus) A om. FHLNQR 18 subiectum] add.
scilicet Q | logicae] add. per Philosophum H | scilicet] quia G ut E om. DH l libri] in libro E l libri] I
H | igitur etc.] secundum Philosophum ibidem D om. ВHLNR l etc. om. AE
1 Aristot., Physica 1 1 35 (AL VII1 19-20; A c. 4, 187b 7-8): "Si igitur infinitum quidem secundum quod est
infinitum ignotum est..."; Aristot., Anal. post. I a 24 t. 167 (AL IV2 147-148; A c. 24, 86a 5-6): "Sunt
autem, secundum quod quidem infinita, non scibilia; secundum quod autem terminata sunt, scibilia".
2 Thomas, Expos. libri Post. I prooem. (I2 6): "Certitudo autem iudicii quae per resolutionem habetur
est vel ex ipsa forma syllogismi tantum, et ad hoc ordinatur liber Priorum Anaiyticorum qui est de syllo
gismo simpliciter".
12 QUAEST. 3
Item, syllogismus numquam fuit in sensu, igitur nec in intel

lects. Consequentia patet per ARISTOTELEM, De sensu et sensato3.
Ad oppositum:
Passiones syllogismi in logica principaliter demonstrantur de eo
et de aliis propter ipsum, igitur etc4. 5
[I. — Opiniones diversae de subiecto logicae]
DlCITUR5 quod subiectum logicae est conceptus formatus ab actu

rationis, quia ille communis est omnibus consideratis in logica. Nam
cum actus rationis sit triplex6: primus indivisibilium intelligentia,
secundus compositio vel divisio illorum indivisibilium, tertius dis- ю
cursus a noto ad ignotum: de conceptu formato a primo actu ratio
nis est liber Praedicamentorum, qui est de incomplexo; de conceptu
formato a secundo actu est liber Perihermenias, qui est de enuntia-
1 Item] add. nihil est in intellect*! quin prius ftierit sub sensu LR l syllogismus] sic N l in]
sub DEGQ | nec] add. umquam fuit N l in2 om. K 2 Consequentia] Quaestionem(?) K l per Ari-
stotelem] in D om. GK add. in H add. in libro L 3 oppositum] add. arguitur G 4 Passiones]
praem. Proprietates et D add. id est A add. et proprietates L l principaliter post eo Q l de eo] ante prin
cipaliter L ante demonstrantur A 5 igitur om. Q l etc. om. EG 7 Dicitur] praem. Ad quaestionem
Q' Dicendum K 8 ille] iste DNQ l communis est] est c. ADEGKLQ l consideratis post logica A
9 actus] mg. Q1 l sit] est G l primus] add. scilicet A add. est G l intelligentia] intellectus G 10 com
positio vel divisio post indivisibilium E l vel] et N l illorum] istorum AN l illorum indivisibilium]
ante compositio DC illarum indivis. (ante compositio) K not. simplicium sive A l tertius] add. est AG l
discursus] add. formatus A lia noto ad ignotum] ab ignoto ad notum D l a2] de R l rationis om.
ВFHLQR 12 incomplexo] complexo В' restit. lin. В2 incomplexis G l de2] add. secundo Q 13 actul
add. rationis ВGK
1 Ariftot., De sensu et sensato c. 6 (c. 6, 445b 16-17); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 197): "In
tellectus noster nihil intelligit sine sensu".
4 Cf. Robettus Kilwardby, De orru scientiarum c. 49 (ed. G. Judy p. 160-161): "Sermo igitur inquisiti-
vus veri ignoti circa thesim est syllogismus et species eius, de quibus est logica".
s Cf. Thomas, Expos, libri Post. I prooem. (I2 4-5): "Oportet igitut logicae partes accipere secundum
diversitatem actuum rationis. Sunt autem rationis tres actus. Quorum primi duo sunt rationis secun
dum quod est intellectus quidam: una enim actio intellectus est intelligentia indivisibilium, sive incom-
plexorum, secundum quam concipit quid est res, et haec operatio a quibusdam dicitur informatio intel
lectus sive imaginatio per intellectum: et ad hanc operationem rationis ordinatur doctrina quam tradit
Aristoteles in libro Praedicamentorum; secunda vero operado intellectus est compositio vel divisio intellectuum,
in qua est verum et falsum: huic rationis actui deservit doctrina quam tradit Aristoteles in libro Peri-
heimenias. Tertius vero actus rationis est secundum id quod est proprium rationis, scilicet discurrere ab uno in
aliud, ut per id quod est notum deveniat in cognitioneni ignoti: et huic actui deserviunt reliqui libri logicae".
6 Cf. Aristot., De an. III t. 21 (Гc. 6, 430a 26-28); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 187): "Duplex
est operatio intellectus: una quae dicitur simplicium terminorum apprehensio. Alia simplicium termi-
norum apprehensorum compositio et divisio sub qua comprehenditur tertia, scilicet ratiocinatio re
mota".
UTRUM SYLLOGISMUS SIT SUВIECTUM LOGICAE 13
tione; de conceptu formato per tertium actum est nova logica quae
est de syllogismo et eius partibus subiectivis.
Aliter ponitur quod est de secundis intentionibus applicatis 8
primis, sicut dicit ВOETHIUS7 quia illae sunt communes omnibus de-
5 terminatis in logica.
Tertio modo ponitur ens esse subiectum, quia per ArISTOTELEM 9
IV Metaphysical8, circa idem laborant metaphysicus, dialecticus et
sophista; metaphysicus laborat circa ens; igitur etc.
Quarto modo ponitur oratio9 quia de ipsa et eius partibus 10
io determinatur in veteri logica, cum sit genus enuntiationis; ponitur
etiam in definitione syllogismi in I Priorum10.
Quinto modo ponitur argumentado11, quia de eius speciebus et 11
partibus est tota logica.
Sexto modo ponitur syllogismus12, quia omnia alia quae consi- 12
15 derantur in logica considerantur propter ipsum.
1 per — actum] a tertio actu rationis (om. L) DGL l actum] add. rationis E l est] add. tota A l
nova logica] 1. n. N 2 et] add. de AВFGQ l eius partibus] p. e. Q l subiectivis] subiunctivis A add.
et de omnibus aliis propter ipsum determinatis H 3 secundis intentionibus] i. s. EG l applicatis]
adiunctis D 4 sicut] ut E l Вoethius] add. et Avicenna R l illae] istae N l omnibus] add. quae sunt
in logica et G l determinatis post logica A demonstratis E de quibus determinatur GQ 6 modo om.
DEHKL | ens esse] esse ens (post subiectum) EK l esse] add. eius (post subiectum F) EFKN l quia om.
EH | per] secundum DQ 7 laborant] operantur E laborat FH 8 sophista] sophisticus A l
metaphysicus] praem. sed G add. autem ADHL l metaphysicus laborat] sed metaphysica est Q l igitur
om- Q | igitur etc. om. DFGNR l etc. om. AEH adnot. mg. Commentator IV Metaphysicae dicit
quod metaphysica convenit cum logica in subiecto quia dicit quod ens est subiectum utriusque L 1
9 modo om. DEHLN l oratio] add. subiectum logicae L l ipsa] ea ВEK l et] add. de G l partibus]
ante eius H parte F 10 veteri] add. et nova A l enuntiationis] add. et A 11 etiam om. N l in2 om.
ADGLR | Priorum] Posteriorum Q 12 modo om. DEHL l ponitur] dicitur quod est (om. E) DEK l
speciebus et partibus] p. et s. G 13 est] add. in A 14 modo om. DEFHL l ponitur] add. quod
E | alia om. ВFGKNR l considerantur post logica A 15 considerantur post ipsum A l propter]
perD
7 Potius Avicenna, Mewph. I c. 2 (AviL 10).

8 Aristot., Metaph. IV t. 5 (AL XXV2 63; Г c. 2, 1004b 22-23): "Nam circa idem genus versatur et
sophistica et dialectica cum philosophia"; in translatione arabico-latina habetur: "...quoniam logici et
sophistae laborant in hoc quod philosophus debet laborare".
9 Boethius, In Categ. Aristot. I (PL 64, 161CD): "Quare quoniam omnis ars logica de oratione est, et in
hoc opere de vocibus principaliter tractatur..."
1"Aristot., Anal. priora I с 1 (AL III1 6; А c. 1, 24b 18-20): "Syllogismus autem est oratio in qua posiris
quibusdam aliud quid ab his quae posita sunt ex necessitate accidit eo quod haec sint".
" Albertus M., Liber de praeaicabilibus I с 4 (ed. Вorgnet I 8a): "Argumentatio igitur logicae docentis
proprium subiectum est. Et haec est trium philosophorum sententia, Avicennae scilicet, Alfarabii, et
Algazelis".
12 Albertus M., Liber de praeaicabilibus I c. 4 (ed. Вorgnet I 8b): "De argumentation igitur vel syllogis
mo est logica tota ut de de subiecto."; Thomas, Expos. libri Post. I lect. 20 (I2 75): "Considerat enim
logica sicut subiecta syllogismum et enuntiationem et praedicamentum, aut aliquid huiusmodi".
14 QUAEST. 3
[II. — Ad quaestionem
A. — Condiciones scientiae]
Ad videndum quae positio sit verior, notandum quod tres con

diciones sunt requisitae subiecti in scientia, videlicet quod sit notum
'quid est' et 'quia est', nam haec duo oportet praesupponere demon- 5
strationi, ut dicitur I Posteriommn . Secunda est quod per eius 'quid
est' demonstrentur in scientia passiones illius subiecti de eo. Tertia
est quod ad ipsum omnia alia determinata in scientia reducantur et
propter ipsum considerentur. Aliter enim ab eius unitate non esset
unitas scientiae. 10
Duae primae condiciones desunt tribus primis opinionibus14
quae ponuntur, quia nullius eorum secundum rationem generalem,
ut ponuntur subiecta, habetur definitio in logica. Nec praemittitur
ut principium scientiae, nec passio de eis aliqua in generali demon-
stratur; ergo quodlibet illorum est nimis commune subiectum. 15
Etiam non differunt inter se istae tres, quod manifestum est de prima
3 videndum] sciendum R add. autem ADEKLR add. tamen H l positio] istarum positionum
A ratio D | positio sit verior] v. sit opinio H l verior] melior G add. est (post notandum E) EGQ l
condiciones om. N 4 sunt] ante condiciones AEKLQ om. N l requisitae] requiruntur N praecisae
(post subiecti Q) ВQ praecipuae ADHLR l subiecti] subiecto E ad hoc quod aliquid sit subiectum F l
subiecti in] ad subiectum in (add. qualibet G) GN l videlicet] praem. prima A l notum] add. in scientia
(ante notum D) DGL 5 est2 om. Q l nam] quia EK l haec] hoc EGHQ l duo om. ВGHQ add. ut
inquit Aristoteles A l praesupponere] supponere В l demonstrationi] de subiecto omni ( om. DR) de-
monstrationis (om. GR) ADGLR demonstratorem(!) N demonstrationibus Q add. ante omnem (om.
D) demonstrationem DL 6 ut] sicut Q prout F l dicitur] patet KN l ut dicitur] secundum Aristote-
lem D om. AВ l I Posteriorum] ante oportet A l Secunda] praem. Et L add. condicio G l est om. F add.
ut E | eius] add. quod DLR 7 est om. H l demonstrentur] demonstrantur DEKNQ l passiones]
ante in G | illius om. Q l de eo om. F l Tertia] add. condicio G 8 est om. ВD l quod] quid Q l alia
om. В | determinata post scientia A l in] add. illa G l reducantur] ante omnia Q reducuntur DE
9 considerentur] considerantur DEKQ l enim om. В 11 desunt] add. pro H l tribus] duabus F l
tribus primis opinionibus] p. t. subiectis D l opinionibus] mg. N positionibus A om. H 12 quae
ponuntur om. AEFK l ponuntur] ponitur В add. subiectum Q l nullius] de nullo (nullis L) GL l eo
rum] istorum N add. subiectorum A l generalem] substantialem В formalem Q 13 ponuntur] poni
tur В imponuntur EK ponunt F l subiecta] substantia ВKQ | habetur] videtur В l definitio] add. sub
iecti E | in logica] mg. N2 om. FLR l Nec] Ut Q l praemittitur] praetermirtitur F permittitur A add.
mg. scilicet nullum istorum L1 14 principium scientiae] s. p. EK l de eis] eius D l aliqua] ante de
AВL | in generali om. G 15 ergo] sed N l illorum] eorum DN om. Q l est] erit В l nimis] minus
В'EFGKLN restit. iin. В2 16 Etiam] Et ВFL Item E om. H l non] nec H l istae] illae EGKLN l tres]
add. positiones A add. opiniones H l quod] ut E om. Q
"Aristot., Anal. post. I c. 1 (AL IV1 5; А c. 1, 71a 11-16); cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
311): "Unde iterum habemus quod in qualibet scientia oportet praesupponere subiectum esse et quid
significet ipsum".
14 Cf. supra n. 7-9.
et secunda. Et de tertia probatur: quia aut ens reale est subiectum

hic, aut ens rationis. Si primo modo, igitur haec scientia est realis,
quod falsum est. Si secundo modo, aut igitur tantum est de ente
rationis, id est, considerate ab intellectu, aut de ente rationis ut
5 causate a ratione. Si primo modo, sic adhuc poterit esse realis. Nam
nihil est subiectum alicuius scientiae nisi consideratum ab intellectu
vel ratione, quia nonnisi ut est universale. Igitur, oportet dare quod
sit de ente causate a ratione, quod est idem cum aliis.
151 Ad rationem quae est pro prima parte15 patet quod arguit ab 15
10 insufficienti et facit fallaciam consequentis, quia desunt aliae duae
condiciones subiecti.
Ad auctoritatem ВOETHII16 dico quod logica est de illis, sed illa 16
non sunt primum subiectum, sed communius subiecto, sicut dici-
mus quod omnis scientia est de ente quia nulla de non-ente17.
161 is Ad rationem tertiae positionis18 dico quod laborant circa 17
idem, non quia idem sit subiectum, sed quia in logica consideratur
aliquid per quod circa omnia contingit laborare. Nam circa multa
laboratur in scientia, non tamen propter hoc quodlibet illorum est
principale subiectum in scientia.
1 et om. EFN add. de K I Et om. ADLR l Et — modo om. Q l de om. F l tertia] add. autem
A | probatur] probo ВH est probatio KQ l quia aut] aut q. N 2 hic] ante subiectum EH huius
scientiae A l modo] rеp. K l igitur post scientia F quia Q l est realis] r. est D 3 falsum est] e. f. EK l
aut] ita Q | igitur om. G l tantum om. H | est2] ante igitur R ante tantum G om. ADFHLN 4 id est
om. EGH | ab intellectu] a ratione D l de] lin. K1 om. ВDN l rationis2 — ratione] scrip. in summo /. K1 l
ut] primo GH post Q id est AFLNR om. DE 5 causato] add. ab intellectu et G l Si — ratione-2 om.
Q | sic om. KNR | adhuc] lin. K1 post poterit E l poterit] potest FKN 6 nisi] add. ut AGL l conside
ratum] consideretur HK consideratur EG l ab intellectu vel] a AВFHLNR l ab — ratione] a ratione
sive ab intellectu G 7 vel] add. a E l nonnisi] non est subiectum nisi G l est universale] u. est
EHKQ | universale] universalis R l dare] ponere EK dicere G 8 ente] add. rationis (lin. K1) id est
K' | est idem] i. est EHN l aliis] add. duabus ADFKLNR duobus E 9 rationem] add. autem L l
quae est] quidem A l parte] positione ADL l quod] quia ВHQ l quod arguit] argumentum non
valere quia arguitur AEK l arguit] arguitur FHR 10 insufficienti] add. divisione A l consequentis]
add. patet A l quia om. D l duae om. F 11 subiecti om. E 12 Вoethii] lin. В2 l illa] ista В illae K
13 primum subiectum] s. p. G l sed] add. est E add. sunt AG non Q l communius] communiora A
14 quia] et L l nulla] nihil E add. (lin. K2) est AGHK2Q 15 positionis] opinionis K l dico] lin. В2
16 quia] quod K l consideratur aliquid] a. c. H l consideratur — quod] considerantur (add. illa FK1)
per quae DEFGKN 17 aliquid] illud A om. LQR l contingit] convenit AD 18 non tamen] t.
non ВDFNQR l hoc] quo quod K om. ВD 19 principale subiectum] s. p. DEHK l in] lin. L1 add.
lin. illa K2 | in scientia] illius scientiae A
"Cf. supra n. 7.
16 Cf. supra n. 8.
17 Cf. Aristot., Anal. post. I c. 2 (AL IV1 7; A c. 2, 71b 25-26); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
312): "... de non ente non est scientia".
"Cf. supra n. 9.
16 QUAEST. 3
Quarto19, scilicet orationi, deficit secunda condicio et tertia20. Et

quando accipitur quod convenit syllogismo, dico quod nonnisi aequi-
voce ei et enuntiationi; et aequivocum non est subiectum, quia nec
definibile; sumitur enim in definitione syllogismi pro argumentatione.
Quinto21, scilicet argumentation^ deest primum22. Non enim 5
ab ARISTOTELE usquam definitur argumentado in communi, nec
ponitur eius definitio ut principium scientiae; sed ВOETHIUS definit
eam in Topicis suis23. Secundum etiam deest sibi, ut manifestum est
secundum rationem generalem. Tertium etiam probo: quia vel est
aequivocum, et tunc manifestum est quod ab eius unitate non est 10
scientia una, cum tunc non sit unum scibile nec unum intelligibile;
vel est analogum ad contenta sub ipso, et tunc scientia non erit una
ab ipso sed ab unitate primi ad quod alia attribuuntur, — et illud est
syllogismus — sicut unitas metaphysicae est ab unitate substantiae ad 15
quam alia entia attribuuntur.
[B. — Solutio quaestionis]
Dicendum ergo quod subiectum primum et proprium est
1 Quarto] Ad quartam L Quartae positioni Q l orationi] omninoO) ВQ rationi K orationem L l

deficit] desunt D add. sibi L l Et] Id est Q l Et — ei] Quia convenit nonnisi aequivoce syllogismo dialecti
co H 2 quando] quod AВGN l accipitur] dicitur D arguitur E | quod om. G l convenit] contingit F l
nonnisi] non convenit nisi AG l nonnisi aequivoce] a. convenit Q 3 ei] spat. vac. K l et] vel R' restit.
mg. R1 | subiectum] add. in scientia A l quia om. F l nec] non EK add. est E l nec definibile] non po
test definire A 4 definibile] add. quia E | sumitur enim] e. s. EK add. oratio LR l in] lin. N1 5 Quin
to] Quintae Q add. enim D l argumentationi] argumento K l deest primum] p. d. L deficit prima
condicio Q | primum] prima D l Non] mg. N1 l enim om. A 6 ab Aristotele] a Philosopho DEK l
usquam] umquam DEGHK l definitur] distinguitur В om. E 7 eius definitio] d. e. G l principium]
primum G l scientiae] mg. В2 l sed] licet AD l definit] definiat AD definivit L l definit eam] e. d. K
8 Secundum] Secunda DQ l etiam] autem K enim R om. E add. condicio Q l sibi] ante deest E scilicet
H om. LR 9 secundum] per H add. eius GH l generalem] add. mg. vel substantialem В2 l Tertium] Ter
tio E Tertia FQ l etiam] enim K l probo] probatur FL probatio Q add. sic G l vel] universale A
10 tunc] sic R | eius unitate] u. e. H l est2] add. unitas scientiae nec ADEK add. ultra est E 11 cum] et
В | tunc] sic R | non] nec (post sit E) EK l sit] erit В est E 12 est om. H add. unum G l analogum]
analogia Q l ipso] mg. N1 eo ADF om. ВQ l tunc] sic R l erit] est KQ l una] ante non D 13 sed] si F l
primi] principii A l quod] quid omnia A l alia] aliqua E talia L l alia attribuuntur] aliud attribuitur
ВK | et om. D | et — attribuuntur om. H l illud] idem K 14 substantiae] subiecti K 15 quam]
add. omnia AGQR l attribuuntur] attribuitur В 17 Dicendum] Quantum D l Dicendum ergo] Est
ergo d. L | ergo om. G add. ad quaestionem DE add. ad primam consequentiam K | subiectum primum]
primum obiectum sive subiectum Q l subiectum — proprium] proprium subiectum et primum H l
primum et proprium] proprium et primum K l et proprium om. DG l proprium] add. logicae ADG
"Cf. supra n. 10.

20 Cf. supra n. 1 3.
21 Cf. supra n. 11.
22 1. e. prima condicio; cf. supra n. 13.
25 Boethius, De differentiis topicis I (PL 64, 1 180C): "Argumentum est ratio rei dubiae faciens fidem".
syllogismus24. Habet enim primam condicionem, quia statim post

determinationem de partibus eius in veteri logica, in principio Prio-
rum25 praemittit eius definitionem. Et secundam, quia in eodem
multas passiones de illo ostendit per illam definitionem, ut modum
5 et figuram, in Ulis de inesse et modo — ut habere tres terminos — in
illo capitulo26 "Quoniam igitur in his" per hoc quod est de necessi
tate accidere conclusioni etc27. Et tertiam, quia propter ipsum deter-
minatur de partibus eius, scilicet de incomplexo et enuntiatione et
integralibus partibus eius subiectivis in libro Priorum et Posteriomm;
10 et de aliis speciebus argumentationis, quia illa reducuntur ad ipsum
ut imperfectum ad perfectum; et de syllogismo sophistico, ut de
privatione eius, quia eiusdem est cognoscere habitum et privatio-
nem28. Sic ergo penes eius divisionem et attributa illi patet divisio
logicae.
1 Habet — condicionem] Syllogismus enim р. c. habet Q l quia] add. Aristoteles Q 2 partibus

post eius A | principio] primo GR l Priorum] Prions В 3 praemittit] add. Aristoteles H l eius
definitionem] d. e. FG l secundam] add. condicionem (essentiam Q um. E) habet (ostendit H) EGHQ
4 illo] ipso AВFGHNR eo DEQ eodem L l ostendit] ante de FQ ostenduntur G demonstrat (post
definitionem) H add. Aristoteles A l illam] ipsam FLNR eandem Q l ut] add. lin. habere K2 5 de messe
om. K ] et] add. de ВH ] modo] modum KQ in modalibus A l ut] et E l in2 — etc. om. Q 6 illo] isto
EF | in his] nullis A add. figuris AD add. praemissis LR l per hoc om. EKQ l est] erit K om. F l de] ex
AFGLNR et В' est lin. В2 l de necessitate] necesse H 7 accidere post conclusioni L l conclusioni] con-
clusione HN conclusionem FR l etc.] et G om. ВEHQ l Et om. GK l tertiam] add. condicionem G
add. habet AВQ add. patet H l quia] et lin. K1 om. AВ l propter] lin. K1 l ipsum] add. enim in veteri
logica A | determinatur om. F 8 partibus post eius A l scilicet de incomplexo] incomplexis H l sci-
licet — subiectivis] inteprpntihus (integralibus AR) scilicet (add. de A) incomplexo et (add. in Q) enunti
atione et de (om. R) partibus subiectivis (add. ut Q) AQR l de2] in L om. FN l incomplexo] complexo
В' restit. lin. В2 | et2 om. DFLN add. de H 9 integralibus] ante scilicet L post partibus H integrantibus
В add. et FN add. ut (om. L) in veteri logica et (om. DL) de (om. D) DGL add. in libris Praedicamento-
rum et Perihermenias et de H l eius] et В om. DFHL l subiectivis] ante partibus N subiectis GKQ l
libro] libris (mg. N2) LN2R l Priorum] add. Topicorum DLR 10 et] lin. В2 l de om. Q l speciebus]
add. id est N l quia illa] quae H l reducuntur] requirunt F requirantur K' restit. lin. K2 1 1 ut] sicut
A | syllogismo sophistico] elencho H l ut2] et EGH l de2 om. H 12 eius] ante privatione F eius
dem D add. in libro Elenchorum H 13 Sic] Sicut A l eius post divisionem DE om. K l divisionem]
rep. Q | et] lin. В2
24 Cf. supra n. 12.

25 Aristot., Anal. priora I c. 1 (AL III1 6; А c. 1, 24b 22-24): "Perfectum ergo voco syllogismum, qui
nullius alius indiget praeter ea quae sumpta sunt ut appareat necessarium".
26 Aristot., Anal. priora I c. 23 (AL III1 228; А c. 23, 40b 17).
27 In expositione Ioannis Foxal legitur (f. 65rb): "... ex necessitate accidete conclusioni ]ed. conclusi
onem], id est, conclusionem necessario sequi ex praemissis"; in commentario vero Mauritii de Portu
habetur (ed. Vives I 82a): "... et quod sequitur non est de textu Aristotelis ibidem, sed est littera
Doctoris cum dicit 'per hoc quod est ex necessitate accipere conclusionem'..."
MCf. Aucumiaies Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 122. 187): "Eiusdem scientiae est opposita considerare,
hoc est oppositorum eadem est disciplina"; "Privatio cognoscitur per habitum"; resp. Aristot., Metaph.
IVt.4(ALXXV2 62;rc. 2, 1004a 9-10); Metaph. V t. 16 (ALXXV2 97; Дc. 10, 1018a 20-24).
18 QUAEST. 3
[III. — Ad argumenta principalia]
Ad primum argumentum29: concedo quod scientia est de syllo-

gismo per syllogismum aliquem particularem.
Ad primum30 contra hoc31, dico quod syllogismus ille notus est
quoad veritatem praemissarum, quia sunt propositiones immediatae, 5
et quantum ad illationem conclusionis ex praemissis, quia illa est per
se manifesta, cum "syllogismus perfectus sit qui nullius indiget ad
hoc ut appareat necessarius32", id est, ad hoc ut manifestum sit con-
clusionem sequi ex praemissis. Sed ille syllogismus per quem est
scientia est ignotus quoad passionem, quae demonstratur de syllogismo ю
in communi, quoad quam33 ipse syllogismus in communi est ignotus.
Non enim quaeritur cognitio de syllogismo in communi nisi quoad
passionem, et ita non est idem notum et ignotum secundum idem.
Ad aliud34 contra hoc, dico quod scientia est de syllogismo per
quem est scientia. Et cum quaeritur 'per quem syllogismum?', dico 15
quod per se ipsum, quia in quantum per ipsum ostenditur passio
aliqua de omni syllogismo, ostenditur de se ipso in quantum est
syllogismus; nec aliter est scientia de particulari."
* Sequitur adnotatio interpolata-. Nota tamen quod demonstrando passionem syllogismi

de syllogismo hoc et illo fiet per alium et alium syllogismum et procederetur in in- 20
ftnitum in non essentialiter ordinatis, quod non est inconveniens.
2 concedo] dico H dicitur concedendo LR 3 syllogismum aliquem] a. s. DEG 4 primum]

probationem D l quod om. L l ille] iste (ante syllogismus H) AFHNQ add. particulars E add. per
quem est (habetur А om. D) scientia ADL l est] ante notus GL om. Q 5 quoad] quantum ad K l
praemissarum] add. et В l immediatae] add. illativae conclusionis A 6 et om. EFG l quantum ad]
quoad LR om. ВEFNQ l ex praemissis om. Q l illa] illatio A l est] erit E 7 qui] quia AFH 8 ut]
quod DEKN | necessarius] necessitas DG necessarium K add. I Priorum AВQ add. probationem H
add. ultra primo Q l id est] lin. В2 om. HQ l hoc2] add. scilicet H l ut2] quod EN l sit] est K 9 praemissis]
add. ex I Priorum E l ille] iste AEFHQR l syllogismus] add. particularis E l est] habetur A 10 quoad -
ignotus om. K | passionem] add. illam AD l passionem ... demonstratur] passiones ... demonstrantur Q l
quae] quod ВKQ l quae — quoad] quaesitam ad D 11 communi] add. et GQ l quoad] ad EFLNR
secundum A add. hoc Q l quam] quem ВKQ ipsam G l ipse post syllogismus D ille EGL 12 enim]
quia Q' restit. lin. Q1 l cognitio] congrue Q l de] lin. D2 l de syllogismo] syllogismi E l de — communi]
syllogismo K 13 passionem] add. in communi K l ita] ideo R 14 aliud] secundum H 15 est post
scientia F habetur Q l cum om. Q l quaeritur] quaeratur F 16 quod om. ВDKN l se ipsum] semetip-
sum LR | per2] add. se H l per ipsum] post ostenditur L de se ipso G om. EK 17 aliqua] ante passio R
om. H | omni] communi ADK om. EGHR l syllogismo] add. in communi EGHLR l ostenditur] add.
passio H 18 est scientia] s. est F l est — particulari om. G 19 Nota — inconveniens] - D om. kIL pu
29 Cf. supra n. 1.
wCf. supra n. 2.
"Videlicet, contra responsionem Scoti in n. 21.
12 Cf. supra n. 20.
1 Scilicet, quoad quam passionem.
MCf. supra n. 3.
I9] Ad secundum argumentum principale35 dico quod syllogismus 24

quoad proprietäres formaliter ipsum consequentes est subiectum
libri Priorum. Est autem subiectum totius logicae quoad omnes passi-
ones in se vel in suis partibus integralibus vel subiectivis vel reducibi-
5 libus ad ipsum. Nec oportet subiectum praedicari de omnibus consi-
deratis in scientia, sed esse propter quod alia considerantur, ut patet
de subiecto naturalis scientiae, quod est corpus mobile, ubi tamen
agitur de motu et natura, quae non sunt corpus mobile. — Vel potest
dici quod maior est falsa in scientiis quando subiectum totius multa
io requirit determinari propter eius cognitionem. Tunc enim de illis
multis oportet in illa scientia determinare et cum hoc de ipso subiec
to. Igitur aliqua pars scientiae erit de illo subiecto quod est subiec
tum totius. Ita est hic, ut patet de libro Physicorum respectu totius
scientiae naturalis36.
Hol 15 Ad tertium37 dico quod illa propositio ARISTOTELIS "nihil est in 25
intellectu" etc., vera est de eo quod est primum intelligibile, quod est
'quid' rei materialis, non autem de omnibus per se intelligibilibus,
quia multa per se intelliguntur, non quia speciem faciunt in sensu,
1 argumentum post principale A om. DEKQ l dico] dicendum В om. N 2 formaliter post
consequentes DEK post ipsum QR l consequentes] continentes E 3 autem] igitur K l totius om.
EK | omnes om. L l passiones] add. eius EK 4 integralibus] integrantibus Q l vel2] et A 5 consi-
deratis post scientia A 6 sed] secundum Q l esse] add. id A add. idem E l alia] aliqua EF 7 natu
ralis] add. philosophiae seu D l scientiae] philosophiae G l quod — mobile] mg. В2 l ubi tamen] ve-
rumtamen ibi A l tamen om. G 8 natura] aliqua E 9 subiectum totius] unius rei L l totius om.
ВQ | multa requirit] multis (multum E) requiritur EQ 10 cognitionem] coniunctionem E l enim
om. K | illis om. EK 1 1 oportet om. Q l illa post scientia LR alia Q l determinare] ante oportet GN
ante in HLR determinari DF considerare AВ determinatur Q l ipso] illo Q om. D l subiecto] ante de
В add. isto D 12 Igitur aliqua] Est Q l Igitur — subiecto] secundum se D l aliqua] alia L l pars]
add. illius L l scientiae om. G l erit — subiecto om. Q l illo] ipso FL l quod] secundum se proprie quia
A | est] erit E 13 Ita est hic post naturalis Q l hic] de hoc E l de] in EQ 14 scientiae post natura
lis H philosophiae DL 15 dico] ante Ad R dicendum В l illa] ista G l est] valet R' restit. lin. R1 om.
F 16 etc.] quin prius fuerit sub (in A) sensu AG l vera est] est v. DEF intelligitur K l quod2] quid(!)
G 17 quid] quod quid DL quod quid est R quiditas Q scilicet quod quidem A l non] mg. В2 l non
autem] non tamen G et non H l autem om. ВFNQ l per] de G 18 per se om. В l non quia] quae
non ВH non ideo L l speciem] species (post faciunt) G similitudinem (post faciunt) H l faciunt] prius
fiierint В | in sensu om. A l sensu] sensum Q
Cf. supra n. 4.
и Cf. Aegidius Rom., Physica prolog. (ed. Venetiis 1502, f. libУ "Et quia sic essentiale est physico
versari circa corpus mobile secundum divisionem corporis mobilis oportet accipere partiales libros in
scientia naturali. Corpus enim mobile, ut communiter dicitur, vel sumitut simpliciter vel contracte.
Simpliciter, et sic determinatur de eo in libro Physicorom".
" Cf. supra n. 5; cf. Aegidius Rom., Anal. post. I t. 33 (ed. Venetiis 1520, f. 62J. 63E): "Dicendum
quod nihil est in intellectu quod prius non fuerit in sensu... totius ergo in se cognitionis ianua est sen-
sus".
20 QUAEST. 3
sed per reflexionem intellectus; et ita est de syllogisme "In plus enim
est 'per se' quam 'primo'," ut dicitur I Posteriorum38. Isosceles enim
per se habet tres, sed non primo.
1 et om. Q | est om. A 2 est] lin. Q1 ante enim DR l dicitur] patet ВQ 3 per se post
habet F {«est tres Q l tres] add. (mg. K2) angulos EK2 l sed non] - DGLpu et non Q non autem GK
non tamen R
M Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV1 14; А с 4, 73b 38-39): "Sed iaooxeXéç habet quidem forasse
duobus recris aequales, sed non primum, sed triangulus prius".
[PROOEMIUM AD QUAESTIONES DE UNIVERSALI]
In speciali quaerendum est de universali. Et quia omnera

quaestionem praecedit quid dicitur per nomen, ideo notandum est
quod 'universale', sicut et cetera concreta, sumitur tripliciter.
5 Quandoque pro subiecto, scilicet pro re primae intentionis cui
applicatur intentio universalis, et hoc modo universale est primum
obiectum intellectus." Quandoque sumitur pro forma, scilicet pro re
secundae intentionis, causata ab intellectu et applicabili rebus primae
intentionis, et sic loquitur logicus proprie de universali. Tertio modo
10 pro aggregato ex subiecto et forma, et illud est ens per accidens, quia
aggregat diversas naturas ex quibus non fit unum per se; et sic non
est de consideratione alicuius artificie, quia de ente per accidens, per
ARISTOTELEM VI Metaphysicae\ nulla est scientia, quia non est
definibile. Tantum igitur de cetero fiet sermo de universali secundo
15 modo sumpto.
[QUAESTIO 4
UTRUM UNIVERSALE SIT ENS]
Quaeritur utrum universale sit ens.
' Sequitur adnotatio interpolate: Et omnis scientia est universalium, maxime tamen
20 metaphysica quia considerat 'quod quid est' cuiuslibet rei quod est primum obiectum
intellectus.
2 In] adnot. mg. Quaestio 4 G1K1Q1 3 quaestionem] cognitionem G l quid] add. quod H l
est om. ADEFLR 4 et om. AEHL l cetera] alia EL l sumitur post tripliciter A dicitur В 5 Quan
doque] add. enim sumitur A add. sumitur H l Quandoque — intellectus post universali H l subiecto]
fundamento G l scilicet] id est A l pro2 om. ВHN 6 applicatur] add. secunda H l universalis
om. H | hoc] tilo E l primum obiectum] o. p. D 7 sumitur om. G l scilicet] omni K l pro2] de (fin.
K2) K2Q om. ВDN 8 applicabili] applicabile EG applicata В 9 proprie] ante logicus KQ om. E l
modo] add. sumitur FL 10 et2 om. В l illud] istud В sic L l ens] accidens KQ l quia aggregat] a.
enim D 11 aggregat] add. in se E l naturas] substantias D materias FK l unum post se EFLNR vere
KQ | non2] exp. F 12 artificis] artis E scientiae H l per2] secundum D l per Aristotelem om. H l
per — Metaphysicae post scientia AD 13 VI] spat. vac. N l nulla] non EGR l non] nec AВFKNQR l
est2 om. A 14 Tantum om. DH l igitur post cetero H l cetero] add. de ¡llo A l sermo] add. scilicet A
add. principaliter D l de universali om. KQ l secundo] primo H 15 sumpto] sumptum F om. H add.
etc. G add. non autem de aliis A 18 Quaeritur] Quaeratur E om. D add. primo (ante Quaeritur
A) AВFHN adnot. mg. Quaestio quarta L1 l utrum] numquid R l sit] est R l ens] add. vel non G
19 Et — intellectus] - DEG om. rell. pu
1 Aristot., Metaph. VI t. 6 (AL XXV5 129; E c. 2, 1027a 20-26): "Quod autem scientia non est acci-
dentis, palam; scientia namque omnis aut est eius quod est semper aut eius quod secundum magis...
Oportet enim defmiri aut per semper aut per magis... accidens autem est praeter haec".
22 QUAEST. 4
Quod non, videtur, per ВOETHIUM2:

Quia "omne quod est, ideo est quia unum numero est"; univer
sale non est unum numero quia praedicatur de pluribus; igitur etc.
Item, per ARISTOTELEM in Praedicamentis3: omne quod est aliud
a prima substantia, aut dicitur de prima substantia, aut est in ilia; 5
universale est aliud a prima substantia, et nec dicitur de prima
substantia, nec est in ilia; igitur etc. Probatio minoris: solae secundae
substantiae dicuntur de primis, per ARISTOTELEM4. Universale, cum
sit accidens, non est secunda substantia. Nec est in primis, quia tunc
prima substantia esset universale, sicut in quo est albedo, est album, ю
Item, aut est a natura, aut ab intellectu. Non a natura, quia
tunc esset singulare et terminus transmutationis. Igitur ab intellectu
solo; igitur est figmentum et ita non-ens.
Ad oppositum:
Universale definitur ab ArISTOTELE I Perihermenias5; sed non-en- 15
tis non est definitio; igitur etc.
1 Quod] praem. Et H | videtur] ante Quod Q om. D l per Вoethium] post Quia В secundum
Вoethium (post Quia) LR quia Вoethius dicit G 2 Quia] Quod G Dicentem А om. DEFHN l
unum] add. in FK 3 unum] add. in FK l numero] add. est universale autem non est unum numero
L | quia] add. universale FGH l pluribus] multis N add. univoce A add. etc. K add. differentibus R l
igitur om. Q 4 per Aristotelem] Aristoteles E l Praedicamentis] libro Praedicamentorum D l quod
est om. EH 5 aut — illa] vel est in illa vel dicitur de illa mg. В2 l dicitur] dicit Q l substantia2 om.
ВDFKL | illa] prima substantia DE 6 universale] praem. (mg. В 2) sed AВ2 add. autem DL l univer
sale — substantia] mg. В2 l et om. K add. tamen L l nec] non AR l prima2] illa В ea D 7 substantia
om. KQ | nec — illa] ante dicitur В l illa] ea D prima substantia (om. E) EG l Probatio minoris] Minor
probatur EKLR Probo minorem N l minoris om. Q l solae] del В2 spat. vac. D solum E om. Q l se
cundae post substantiae ВDG 8 primis] add. ut patet A l per] secundum Q l per Aristotelem om.
LR | Aristotelem] add. in Praedicamentis G l Universale] praem. Sed L add. autem AG 9 secunda
substantia] substantia s. DL l primis] prima E 10 esset] esse F l universale] universalis ADHLQ l
sicut] add. illud ADLR l est om. В l albedo] add. lin. illo K1 add. illud N l est2] dicitur GL l album]
albus F add. igitur etc. D 11 Item] add. universale (post aut H) AEGH add. ultra est ens A l est]
esset ER | a] - DGLpu ex rell l natura] add. rei HQ l ab] - DLpu ex AВEFGHNQR om. K l Non]
add. est H | a2] ex EGHQ l natura2] add. manifestum est D add. rei H 12 et] lin. R2 l terminus]
subiectum K 13 solo om. H l igitur] et sic Q l est] erit L l figmentum] add. tantum D l ita] sic LR
om. H I non-ens] non est ens ELNR 14 oppositum] add. arguitur ELR add. arguit GK 15 ab
Aristotele] per Aristotelem (ante definitur) DF 16 igitur om. Q l igitur etc. om. AВFN l etc. om. E
2 Boethius, In Isagogen Porphyr» [ed. secunda] I c. 10 (CSEL 48, 162; PL 64, 83В): "Omne enim quod
est, idcirco est, quia unum est"; cf. Dominicus GundissaL, De imitate et uno (ВGPTMA I 3): "Quid-
quid est, ideo est quia unum est".
1 Aristot., Proedic. c. 5 (AL I2 49; c. 5, 2b 4-5): "Quare alia omnia aut de subiectis principalibus sub-
stantiis dicuntur aut in subiectis eis sunt".
4 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 50; c. 5, 2b 29-31): "Merito autem post principales substantias sola
aliorum species et genera secundae substantiae dicuntur; sola enim haec indicant principalem sub-
stantiam eorum quae praedicantur".
5 Aristot., De interpr. I c. 7 (AL II2 45; c. 7, 17a 39-40): "... dico autem universale quidem quod de
pluribus natum est praedicari..."
Utrum universale sit ens 23
Item, per ВOETHIUM6 secundae substantiae applicantur primis; 5

sed non-ens non applicatur enti.b
Dicendum7 quod universale est ens, quia sub ratione non-entis 6

5 nihil intelligitur, quia intelligibile movet intellectum. Cum enim
intellectus sit virtus passiva, per ArisTOTELEM III De anima8, non
operatur nisi moveatur ab obiecto; non-ens non potest movere
aliquid, quia movere est entis in actu; igitur nihil intelligitur sub
ratione non-entis. Quidquid autem intelligitur, intelligitur sub
io ratione universalis; igitur ilia ratio non est non-ens.
Ad primum argumentum: BOETHIUS9 intelligit de illo quod est 7

praeter operationem intellectus, cuiusmodi non est universale.
Ad secundum10 dicitur similiter quod ARISTOTELES sic intelligit. 8
15 b Setpätur tortus interpolatus: Item de universali datur nobis scientia a Porphyrio.
1 Item — enti om. D l per Вoethium om. EHLR l substantiae] intentiones (ante secundae F)
FGQ not. mg. vel intentiones L1 l applicantur om. L | primis — applicatur am. K 2 sed om. ВEFGLNR l
sed non-ens] non-ens autem A l non] lin. G2 l enti] add. igitur etc. EGLR 4 Dicendum] praem. Ad
quaestionem Q Dicatur D l non-entis] add. non definitur EK 5 nihil] nec EK l nihil intelligitur] non
intelligi N | intelligitur] intelligatur Q l quia intelligibile] i. enim D l enim] autem ER om. L 6 per]
secundum Q l per Aristotelem] ex D l anima] rep. F 7 moveatur] movetur EN l non-ens] add.
autem L l non] lin. Q1 8 aliquid om. В add. ut obiectum A l movere] motus AВ l igitur] quia Q l
nihil om. N 9 non-entis] entis N l Quidquid] Quod KN l Quidquid autem] Sed q. R l
Quidquid — universalis om. D l autem] enim GH l sub] add. aliqua H 10 illa] ista ВD prima Q l
ratio] omnino(?) K l non om. H l est] add. omnino AL l non-ens] ens В' restit. lin. В2 non-entis DH
add. vel entis H 12 argumentum] add. dicendum quod G dico quod AH dicitur quod ELR om. DL l
Вoethius] add. lin. dico K2 add. lin. dicitur Q2 l illo] eo ВE l est] add. exsistit H 13 cuiusmodi] cuius
В | cuiusmodi — universale om. H 14 secundum] add. argumentum ВK l dicitur] dico А om. K l
similiter] supra F om. H l similiter — Aristoteles] per Aristotelem E l quod] quomodo Q l sic] add.
etiam H l sic intelligit] i. sicut Porphyrius F l intelligit] intellexit AD intelligitur E intellexit (intelligit
R) de his (illo LR) quae (quod LR) sunt (est LR) praeter operationem intellectus GLR 15 Item —
Porphyrio1] - L om. rell. pi)
6 Potius Avicenna, Mewph. I tr. 1 c. 2 (AviL 10): "Subiectum vero logicae, sicut scisti, sunt intentiones
5Cf. Guillelmus de Ockham, Scriptum I d. 2 q. 8 (OTh II 269).
8 Aristot., De an. III t. 5 (Г c. 4; 429a 21-24): "Vocatus itaque animae intellectus (dico autem intel
lectum quo opinatur et intelligit anima) nihil est actu eorum quae sunt ante intelligere"; Averroes, De
an. com. 4 (AverL 385): "Et ideo dicet Aristoteles post quod necesse est ponere in anima rationali has
duas differentias, scilicet virtutem actionis et virtutem passionis".
' Cf. supra n. 1 .
10 Cf. supra n. 2.
24 QUAEST. 4
Contra: probat conclusionem illam per hoc quod secundae

substantiae dicuntur de primis; accidentia sunt in primis. Secundae
autem substantiae, ut ibi loquitur, non sunt praeter operationem
intellectus. Probatio minoris: dividit in principio capituli substan-
tiam in primam et secundam. Si igitur ilia divisio valeat, sequitur 5
quod membra, ut ibi intelligit, opponuntur. Sed quod est 'secunda
substantia praeter operationem intellectus' non opponitur primae
substantiae, sed est idem sibi. Igitur non intelligit de secunda
substantia quoad illud quod est ens praeter operationem intellectus.
Ideo dicitur quod universale dicitur de primis. ю
Ad illud11 quod est contra hoc quod solae secundae substantiae

dicuntur de primis, dico quod secundae substantiae, ut ibi loquitur,
sunt accidentia non realia, de quibus ponit aliud membrum, scilicet
'esse in', sed intentionalia, quibus per se competit 'dici de'. Universale
autem est quid communius ad secundam substantiam, quia secunda 15
substantia dicit universale applicatum ad aliquid in genere substantiae.c
c Sequitur textus interpolatus: Contra: si universale dicatur de prima substantia, igitur

'Ioannes' est universale. — Dicendum quod differentia est inter actum praedicandi ex-
1 Contra) (mum. Sed E add. hoc quia A add. quod K' (Aristoteles mg. K2) add. Aristoteles EK
add. quia Philosophais L l probat om. ВQ l probat — quod om. A l probat] responsionem lin. D2 probatio-
nem Q om. В l illam] istam ВF suam KQ l per] ex E l secundae post substantiae EKQ 2 accidentia]
praem. et L rep. A l Secundae autem substantiae] Subs. enim (autem D) secundae DK 3 autem om.
G | ibi] hic EK om. ВH l loquitur] add. de ipsis AD l non sunt] mg. Q1 l sunt] lin. K 2 4 intellectus]
ante operationem A add. igitur EGH add. ergo non tantum intellexit (intelligit ALR) de his quae sunt
praeter operationem intellectus ADL'R add. ultra sed etiam de his quae sunt per operationem intellectus
LR | Probatio minoris] Probo minorem LNR add. lin. Philosophus K2 l dividit] praem. quia A praem.
nam E add. enim DGLR add. ibi Q l capituli] ita (del. K2) K' l substantiam om. D 5 in] add. sub
stantiam DGK | illa] ista L om. GK l valeat] valet DHLQ valeret E add. ergo R 6 quod] ut G add.
illa Q | membra] add. ibi G l ut ibi intelligit om. E l ibi] ita K om. В l intelligit] intellects KQ l Sed]
rep. D' add. lin. illud D2 l secunda post substantia LE 8 substantiae om. D l sibi] et quiditative in ea
includitur mg. D2 om. AВEFHNR | intelligit] intelligitur G l secunda] lin. D2 prima FN om. В 9 illud]
rationem eius G l ens] - AВDFpu eius(!) LNQR om. idL 10 dicitur] dico H add. aliter Q l dicitur2]
praedicatur G l primis] add. substantiis H 11 illud] aliud E l est] lin. K2 l quod2] quia AВDFN l
solae] solum KL l secundae post substantiae ВD 12 dico] dicendum E l dico — figmentum] scrip. in
ima col. В2 | dico quod] igitur N l secundae post substantiae mg. В2 l substantiae om. NQ l ibi loqui
tur] mg. В2 hic dicitur EK 13 sunt — esse in] sunt accidentia intentionalia non tamen realia de
quibus ponit quoddam membrum scilicet esse in E l non] ante sunt mg. N2 add. quidem A l aliudl
illud H 14 sed] add. accidentia D haec sunt H l intentionalia] add. sunt (ante intentionalia F) DF l
per se competit] proprie convenit mg. В2 c. per se Q l competit] convenit N 15 est post communius
H | quid om. D l communius] commune G l secundam] mg. В2 post substantiam KLR l secunda]
tertia (mg. В2) В2E post substantia K 16 dicit] dicitur A l applicatum] applicativum L l aliquid]
aliud DE add. quod est Q 17 Contra — animal] - F om. rell. pu
" Cf. supra n. 9.

Utrum universale sit ens 25
Ad tertium12 dico quod universale est ab intellectu. Cum dicitur

'igitur est figmentum', dico quod non sequitur, quia figmento nihil
correspondet extra; universali autem aliquid correspondet extra a
quo movetur intellectus ad causandum talem intentionem. Est enim,
5 secundum BOETHIUM13, species tenuis similitudo singularium, et
genus magis tenuis specierum. Dico igitur quod effective est ab intel
lectu, sed materialiter sive originaliter sive occasionaliter a proprieta-
te in re; figmentum autem non sic; igitur non est figmentum.
ercitum et actum praedicandi signatum. Quia ab actu praedicandi signato ad actum

10 praedicandi exercitum in eisdem terminis non tenet consequentia per se, tamen ab
intentionibus cum hoc verbo 'praedicari' per se ad fundamenta cum hoc verbo 'est'
tenet consequentia. Quia esse est rei, non intentionis; praedicari autem e converso,
scilicet intentionis et non rei. Ut hic: genus praedicatur de specie, ergo homo est
animal.
1 tertium] tertiam A l Cum] praem. Et (mg. В2) AB2EQ l Cum dicitur om. N 2 est om. G l
dico] dicitur A dicatur F 3 correspondet] respondet GN add. ad EGKR add. in re ADLQ l aliquid
— extra] sic D l correspondet2 post extra A respondet GN est correspondent (ante aliquid) H add. ad
EGKLR add. in re F 4 causandum] causandam E l intentionem] add. secundam D l enim] add. sci
endum E 5 species] add. est E l similitudo] lin. В2 om. Q l et om. N 6 tenuis] add. suarum A add.
similitudo H | effective] universale D l effective est] est effective E 7 sive2] vel Q l occasionaliter]
add. est GLR 8 in re] rei D l figmentum — sic] non sic a. f. Q l autem] vero LR om. EFGHN l
autem non sic] vero minime AВ l igitur om. AВLQ add. universale EF adnot. Nota ita solvit Occan В l
non est figmentum] etс ALR om. ВQ l figmentum2] add. sicut dicebatur ab adversario D add. ut patet
intuenti F 9 signato] assignato F
12 Cf. supra n. 3.
13 Cf. potius Themistius, De an. I (CLCAG I 8-9): "Genus quidem enim conceptus est sine hypostasi
summatim collectus ex tenui singularium similitudine et aut omnino nihil est genus aut multo po
sterius singularibus, species autem natura quaedam vult esse et forma"; Boethius, in Isagogen Porphyrii
[ed. secunda] I с 1 1 (CSEL 48, 166; PL 64, 85ВC): "Itaque haec sunt quidem in singularibus, cogitantur
vero universalia nihilque aliud species esse putanda est nisi cogitatio collecta ex individuorum dis-
similium numero substantiali similitudine, genus vero cogitatio collecta ex specierum similitudine''.
[QUAESTIO 5
UTRUM UNIVERSALE SIT PER SE INTELLIGIBILE]
Quaeritur utrum universale sit per se intelligibile.

|l] Quod non, videtur, per ARISTOTELEM De sensu et sensato1: 1
5 "Nihil est in intellectu nisi quod prius fuit sub sensu"; sed
universale numquam fuit sub sensu; igitur etc.
Item, omnis virtus passiva praesupponit suum obiectum in actu 2
ante eius operationem, quia ab obiecto capit suum actum per quem
potest operari; universale autem non praesupponitur ab intellectu
10 sed causatur, per COMMENTATOREM II De anima2; igitur etc.
Ad oppositum: 3
Quidquid definitur, est per se obiectum intellectus; universale
autem definitur ab ArISTOTELE3; igitur etc."
12] 15 Dicendum quod universale est per se intelligibile. Quod patet 4

sic: primum obiectum intellectus, scilicet 'quod quid est' intelligitur
* Sequitur textus interpolatus: Praeterea, omne definibile est intelligibile; universale defi-
nibile, ergo etc.
3 Quaeritur] Quaeratur В om. D add. Quinto A adnot. mg. Quaestio 5 G1K1L1Q1 l utrum] an
AВEFKNR | intelligibile] add. vel non G 4 videtur] ante Quod HQ add. quia L add. quia universale
numquam fuit sub sensu sed ut patet D l Aristotelem] add. in DGHL 5 in om. В l nisi quod] quin
ADR quod non Q l quod om. E l fuit] fuerit LR l sub om. F in ВL l sed om. ВHNR l sed universale]
u. autem AL l sed — etс om. D 6 sub] in AВL l igitur om. Q l igitur etc. om. ВN 7 suum] add. pri
mum D 8 ante om. В l operationem — potest om. В l quia ab obiecto] ab o. enim D l capit] add.
suam operationem sive N l quem] quam(!) D 9 autem] enim D om. H l ab intellectu post causatur G
10 causatur] add. ab eo A add. per actum intellectus DLR per ipsum E l Commentatorem] ipsum
KN add. ex HKN l II] III K I L l igitur om. Q l igitur etc. om. DEHL 1 1 Ad oppositum] Contra D
12 Quidquid definitur] Quia (om. В) quod quid est ВQ l definitur om. D l est per se] per se est FQ l
est — universale-2 om. D l universale] pram. se E l universale — Aristotele] ipsum autem est universale В
13 autem] vero R om. AEG l ab Aristotele] per Aristotelem В add. I Perihermenias ALR l igitur om.
Q | etc.] intelligitur A 15 Dicendum] praem. Ad quaestionem DKQ praem. Pro illo N add. est ad
quaestionem G l Quod] Ut E l patet sic] sic p. D 16 intellectus om. K l scilicet] est В l est] add.
quod В add. rei material LR 17 Praeterea - etc.] - В om. DEFGHKLNQpu
1 Aristot., De sensu et sensato c. 6 (c. 6, 445b 16-17): "Nec enim intelligit intellectus quae exterius nisi
cum sensu" .
2 Averroës, De an. I com. 8 (AverL 12): "... sed intellectus est qui agit in eis universalitatem";
Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 176): "Intellectus agens causat universalitatem in rebus".
1Aristot., De interpr. I с 7 (AL II2 45; c. 7, 17a 39-40): "... dico autem universale quidem quod de pluri-
bus natum est praedicari...".
28 QUAEST. 5
sub ratione universalis. Illa autem ratio non est idem essentialiter cum
illo 'quod quid est', sed modus eius accidentalis. Igitur intellectus
potest cognoscere differentiam inter suum primum obiectum et ilium
modum, quia potest distinguere inter omnia quae non sunt essen
tialiter eadem. Sed omnis virtus, cognoscens per se differentiam inter 5
aliqua duo, cognoscit utrumque extremum sub propria ratione, per
ARISTOTELEM II De anima4. Per hoc enim probat sensum commu-
nem esse. Igitur intellectus potest cognoscere illum modum sive ra-
tionem universalis per se et sub propria ratione. Hoc modo, reflec-
tendo, cognoscit intellectus se et suam operationem et modum ope- 10
randi et cetera quae sibi insunt.
[IL — Ad argumenta principalia]
Ad primum5 dictum est supra6 quod intelligit de primo obiecto,

quod est quid rei materialis. — Vel aliter: intelligit secundum naturam
sensitivam, scilicet de sensibilibus, cuiusmodi non est universale. 15
Ad secundum7 dico quod intellectus possibilis est virtus passiva,
et illa praesupponit universale, quod est eius obiectum. Sed intellec
tus agens non praesupponit, quia non est virtus passiva. Universale
etiam non est obiectum eius, sed 'quod quid est' in phantasmatibus,
et universale est finis eius. 20
1 Illa] Isa R | Illa autem] Et illa G Sed i. L l autem] vero А om. DEFHNR l idem] eadem EFK
2 illo] add. cuius est (om. N) HN l quod] quia В l eius om. F 3 potest] add. intelligere et F l diffe
rentiam] lin. K1 ] primum] ante suum EGK post obiectum AВ l obiectum] ante suum H l illum modum]
m. i. K 4 quia potest] p. enim D l omnia] add illa В 5 eadem] idem L l Sed] Similiter HR l cogno
scens post se DGHK 6 aliqua om. K l extremum] extremorum LR l propria ratione] r. p. E l per]
secundum Q l per — ratione] scrip. in ima col. В2 l per — anima] Aristoteles II De anima (post probat) D
7 Per hoc] mg. L1 l enim] mg. В2 ubi (ante Per) L om. K l probat] mg. K2 8 illum post modum R
istum (mg. В2) В2Q om. A l modum] add. esse EK l sive] seu KL l sive rationem] sub ratione H l sive
— universalis om. В2 9 universalis] universalitatis K l et om. H l propria ratione] r. p. E l ratione]
forma Q 10 intellectus se] se i. E l se et] per se H 11 sibi insunt] i. s. D 13 primum] add. argu
mentum KQ | quod] quia AВFLNR add. ipse ВH l intelligit] intelligitur AD l obiecto] lin. K2 add. lin.
intellectus K2 14 est] add. quod ADL l quid] add. est L l aliter] add quod ADGH add potest dici
quod LR add. quia Q l intelligit] est intellecta В intelligitur ADHL l intelligit — intellectus om. N l
naturam] materiam В 15 sensitivam] subiectivam D add tantum В add et sensibilem LR l cuiusmodi]
cuius В 16 dico] dicitur AEF l quod om. E 17 et — passiva] mg. R2 om. D l illa] ita GQ om. H l
universale — eius] suum A l quod — obiectum] suum obiectum in actu scilicet (ante universale) L l eius
om. F | Sed] Licet G 18 agens] mg. Q1 l praesupponit] add. universale LR 19 etiam] autem EGR
enim L | est] add ut est K 20 et] sed F l et universale] u. autem LR l eius] add. etc. A add ideo etc. H
* Aristot., De an. II t. 146 (Г c. 2; 426b 15-23).

5 Cf. supra n. 1 .
6 Cf. supra n. 4.
7 Cf. supra n. 2.
[QUAESTIO 6
UTRUM UNIVERSALE HABEAT ALIQUAS

PROPRIETATEN]
Quaeritur utrum universale habeat aliquas proprietates.
5 Quod non, videtur: 1

Quia proprium eius non potest esse singulare, quia tunc non
converteretur cum ipso, igitur est universale. Igitur non est aliud ab
illo cuius proprium ponitur; quod est inconveniens, quia proprium
non indicat esse eius cuius est proprium, per ArISTOTELEM I Toxicó
lo rum1.
Item, si habeat aliquam passionem, ilia inerit ei "omni et soli et 2
semper2". Igitur erit proprium; quod est inconveniens, quia tunc ilia
contineretur sub proprio, quod est species universalis, et erit conver-
tibile cum ipso universali, quod est inconveniens.
15 Item, accidens non est subiectum accidentis, per ARISTOTELEM 3
IV Metaphysicae3; universale est accidens; igitur etc.
В Item, omnis passio est minus ens suo subiecto; sed minus 4
ens ente rationis est non-ens; igitur cum universale sit ens rationis,
eius passio erit non-ens. I
4 Quaeritur] praem. Sequitur quaestio D om. DFNQR adnot. mg. Quaestio 6 G1Q1 l habeat]
habet KN 5 videtur] ante Quod Q 6 esse singulare] s. e. F l tunc om. В l non2] оф. Q 7 conver
teretur] convertitur E | aliud] lin. K2 8 illo] eo AF ipso HK l cuius] add. esse FLR l proprium poni
tur] ponitur proprium DHQ | ponitur] add. esse EK 9 esse] essentiam AL add. quid H hic scrip.
respon. ad 4 arg. princip. D l per Aristotelem om. D 11 Item] add. lin. universale K2 l aliquam passio
nem] p. a. D | inerit] inhaeret EFGKR l ei] sibi L om. В add. (lin. L1) et FL1NQR add. lin. ultra est Q2 l
omni et] lin. G1L1 l et om. HK 12 erit] est E l quod — inconveniens om. R l quia tunc] et sic R l
quia — inconveniens om. N l illa] ante tunc Q om. G add. passio ADHLR 13 contineretur] contine-
bitur AВDR continetur EQ l et] add. etiam H l erit] sit K l convertibile] convertibilis A 14 ipso]
illo EFGKN | universali om. F l inconveniens] add. ergo etc. A 15 per Aristotelem] ex D 16 uni
versale] praem. sed A add. autem N l igitur etc. om. ВGHNQ 17 Item — non-ens om. ВNQ l suo om.
DF 18 est non-ens] non est ens AF l igitur cum] cum i. G l igitur — non-ens om. AH l sit] est EK l
rationis2] add. igitur E 19 eius om. K l erit] est (lin. K1) FK1 l erit non-ens] non est ens E l non-
ens] add. igitur G add. quod est inconveniens FLR
1 Aristot., Tоpica I c. 4 (AL V1 8; А c. 4, 101b 19-23): "Quoniam autem proprii hoc quidem 'quid est
esse' significar, illud autem non significat, dividatur proprium in utrasque dictas partes, et vocetur
illud quidem quod 'quid est esse' significat terminus; reliquum vero secundum communem de ipsis
assignatam nominationem nuncupetur proprium''.
2Porph., Liber pruedicabilium c. 'De proprio' (AL I6 19-20; ed. Вusse 12.17-18): "... quartum vero in
quo concurrit et soli et omni et semper..."
1 Aristot., Metaph. IV t. 14 (AL XXV3 77; Г c. 4, 1007b 2-4): "Accidens enim non accidenti accidens,
nisi quia ambo eidem accidunt".
30 QUAEST. 6
Ad oppositum est PORPHYRIUS4 qui assignat aliquam conveni-

entiam omnium quinque universalium. Unde manifestum est quod
conveniunt in aliqua proprietate. Si ergo illa insit Ulis univoce, hoc
erit per rationem communem quae est in eis, et illius communis erit
passio. Quia si passio univoca sit, eius subiectum primum erit univo- 5
cum, per ArISTOTELEM II Posteriorem5. Ergo talis passio est ipsius uni
versalis primo.
[1. — Solutio quaestionis]
Dicendum quod sic: quia definitio, definiens sufficienter, in-

dicat essentiam cuiuslibet. Igitur cuicumque inest aliquid conver- ю
tibiliter, praeter ea quae ponuntur in eius definitione, illud habet
tale inhaerens pro passione; sic inest aliquid universali. Quia si
definitio vera sit 'universale est praedicabile de pluribus', quae poni-
tur I Perihermenias6 , convertibile praeter essentiam universalis erit
illud quod ponitur I Posteriorum7, scilicet esse unum in multis et 15
1 Porphyrius] ante est F Philosophus N l aliquam om. DGK l aliquam convenientiam] ali-
quas convenientias A 2 omnium] ante convenientiam mg. L post universalium G om. D l quinque
om. ВG | manifestum est] patet D 3 proprietate] propositione В' passione lin. В2 l Si ergo] Ergo si
G | illa om. ER | insit] inest K l illis] eis (mg. R2) ADELR2 4 erit] est DEH l quae est om. Q l est
post eis H erit E l illius] istius В eius A l erit2] est G 5 passio] primo DN haec proprietas et primo
L primo passio AF l Quia] Et K l univoca sit] sit u. Q l sit] erit E add. eis D add. et AQR l subiectum
primum] p. s. (ante eius D) DG l erit post univocum E est AВFHKLNR 6 per] secundum H l per
Aristotelem om. D l II] I EGH l Posteriorum] not. mg. alias: Priorum L1 l Ergo — primo om. H l est]
erit GLQ 7 primo] proprie D passio G 9 Dicendum] praem. Ad(!) Q Dico ergo ad quaestionem
H add. est E l sic] universale habet aliquas proprietates L l quia] add. eius L l definiens] sufficiens
(del. K2) GK' | sufficienter] universalis K om. В l indicat post cuiuslibet D 10 cuiuslibet] cuius est
G add. sufficienter В l aliquid] aliquod (post convertibiliter) K 11 ponuntur post definitione D l
eius definitione] d. e. G l illud] idem F add. definitum H 12 inhaerens] add. sibi A l passione]
add. et AHKR add. sed L l si] add. haec K 13 definitio] add. ipsius (om. D) universalis AD l defi
nitio vera] v. d. E | sit om. H l universale] universalis FHN quae A om. DR l est] scilicet DGLR sit H
om. ВFN | quae ponitur] ante praedicabile В 14 Perihermenias] add. tunc ADH l universalis] defi-
niti L' restit. lin. L1 om. ВQ l erit] est D 15 esse om. K l et] add. unum DK l et de multis om. В
4Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6-7; ed. Вusse 2.15-20): "... de tertio apud philo
sophos sermo est, quod etiam describentes assignaverunt genus esse dicentes quod de pluribus et dif-
ferentibus specie in eo quod quid sit praedicatur, ut 'animal'. Eorum enim quae praedicantur alia
quidem de uno dicuntur solo... alia vero de pluribus, quemadmodum genera et species et differentiae
et propria et accidentia communiter sed non proprie alicui".
5 Aristot., Anal. post. 1 c. 28 (AL IV1 60-61; A c. 28, 87a 38-39): "Una autem scientia est quae est
unius generis, quaecumque ex primis componuntur et partes aut passiones horum sunt per se".
6 Cf. supra q. 4 n. 4.
7 Aristot., Anal. post. II c. 19 (AL iV 105-106; В c. 19, 100a 68): "Ex experimento autem aut ex omni
quiescente universali in anima, uno luniversali] praeter multa, quodcumque in omnibus unum sit illis
idem est, artis principium et scientiae...; Anctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 321): "Universale est
unum in multis et unum praeter multa".
UTRUM UNIVERSALE HAВEAT ALIQUAS PROPRIETATES 31
de multis. Et e converso, si ilia sit definido vera, illud erit proprium,

et ita alterutrum per definitionem universalis potest de universali de
monstrative concludi et ita sciri.
[11. — Ad argumenta principalia]
13] 5 Ad primum argumentum8 dico quod passio ipsius universalis — 7

ponatur quod sit a — a est universale, non quod sit essentialiter idem
suo subiecto, sed quod universale applicetur sibi ut modus eius et
erit praedicatio denominativa: 'a est universale'.
Contra: subiectum non praedicatur denominative de accidente 8

10 nec dicit modum eius. Ergo nec universale dicit modum suae passi-
onis.
Dico quod universale potest sumi ut 'quid' vel ut 'modus'. 9
Ratio concludit primo modo.
141 Per idem ad secundum9 dico quod est proprium denominative, 10

15 sed non continetur sub proprio. Possibile est enim — maxime in
intentionibus — aliquid converti cum genere et denominan a specie.
15I Ad tertium10 dico quod accidens non est subiectum primum 11
accidentis quod est subsistens et supportans, nam tale est sola sub-
1 multis] add. etc. R l si] add. enim D l illa] haec A illud ВDFGLNR istud H l sit] est H l
definitio vera] v. d. В add. bona et A l vera] et ВK l illud] istud ADGR idem E aliud H isa K l erit]
est HLR 2 ita] illa N om. E l alterutrum] add. sit idem D l potest post demonstrative AВ habet
D poterit K | demonstrative] demonstratione ВEFHNR per demonstrationem L om. K 3 ita] ista F
add. circaO) Q 5 primum om. KN l argumentum om. R l dico] add. mg. dato L2 l quod] add. licet
EGKN add. si sit F l ipsius] lin. В2 illius N om. DKQ l universalis om. R 6 ponatur] ponitur R l
ponatur quod] posito quod N om. L l a] lin. K2 add. tunc F add. tunc haec (post est G) est vera GHQ l a]
lin. В1 oт D | est] sit E l non] add. tamen K add. dicitur E l idem] ante essentialiter LR add. omni
K add. cum Q 7 suo] cum H om. G l subiecto] supposito N l sibi] ei LR l et] add. sic E l et
erit] tunc est Q 8 erit] add. tunc G l denominativa] add. dicendo AR 9 non] lin. R2 10 dicit
modum] de modis В de modo HQ dicitur modus A l eius om. G l nec universale] u. non D l dicit
modum2] dicitur modus A 12 potest] poterit В l sumi] capi K 13 Ratio] Ideo F 14 Per —
dico] Ad secundum argumentum per idem dico Q l idem] illud EH l dico] ante ad G dicitur EFL om.
ВHN | quod] add. a DFG 15 est enim] enim est EG l enim] add. et ALR l in] lin. В2 mg. K2 om. N
16 intentionibus] lin. В2 l et] add. tamen Q 17 tertium] add. argumentum K l subiectum pri
mum] proprium s. Q 18 accidentis om. A l est] lin. K 2 l subsistens et supportans] substans et sub
sistens E | et supportans om. N l supportans] suppositans A superstans DFK substans G add. ac ulti
mate determinans (terminans LR) dependentiam eius (aaU scilicet accidentis L) ALR l nam] sed D l
sola substantia] sub. sola G
8 Cf. supra n. 1.
'Cf. supra n. 2.
10 Cf. supra n. 3.
32 QUAEST. 6
stantia. Potest tamen accidens esse proximum et immediatum sub-

iectum accidentis, quia est ratio susceptiva per quam aliud inest sub-
stantiae, ut superficies est subiectum albedinis. Hoc modo est in ac-
cidentibus subiectum passionis.
В Ad quartum dico quod in ente rationis sunt multi gradus 5
sicut in ente naturae, quia modus intelligendi est minus ens ente
intelligibili. Unde quod est minus ens ente rationis in ultimo gradu
est non-ens, sed non sic est proprium quod convertitur cum uni-
versali. Я
1 accidens om. K l proximum] proprium E l subiectum accidentis] a. s. E 2 est om. D l

susceptiva] susceptivi ВDHQ l quam] quod N l aliud] aliquid ADFKLR l substantiae] subiecto H
3 est2 om. Q add. subiectum DK l accidentibus] add. solum et dicuntur В add. intentionibus GK add.
universale E 4 subiectum] subiecta respectu propriae В add. respectu propriae A l passionis] add.
etc. D add. Ad quartum dictum est supra H 5 Ad — universali] rep. supra post n. 4 K om. ВNQ l Ad
quartum om. DGH l quartum] hoc EK add. argumentum AK l in ente] esse K' restit. lin. K2 l ente]
esse D add. vel esse LR 6 in] lin. K2 l ente] esse DF l est] add. in uno gradu et in alio ens
intelligibile et modus intelligendi est ALR l minus — intelligibili] in uno et in alio ens (esse F)
intelligibile FKL l ente2] lin. G1 om. AD 7 Unde] add. concedo ALR l quod] add. illud (idem R)
quod ALR | est] lin. L1 post minus DG l ens] lin. L1 l ente om. R l ente rationis] r. e. G l rationis —
non-ens] mg. R2 8 est non-ens] non est ens E l sed] cuiusmodi AFKLR om. DH l sic om. FKLR l
est2 oт. D l quod — universali] universalis DEH universale G
[QUAESnO 7
UTRUM UNIVERSALE SIT SUBIECTUM LIBRI PORPHYRII]
Viso quod universale habet condiciones requisitas ad subiectum

scientiae, quia videlicet est ens et definibile et habens passiones
5 demonstrabiles de eo, quaeritur an ipsum universale sit subiectum
libri PORPHYRII.
Quod non, videtur:
Quia aut universale in quantum est intentio, aut in quantum
est applicabile rei. Primo modo non, quia sic intentio habet con-
10 siderari a metaphysico. Probatio: quia metaphysicus considerât quod-
libet in quantum ens, igitur et intentionem in quantum ens, ergo et
intentionem in quantum intentio, quia idem est intentio in quan
tum intentio et intentio in quantum ens, sicut idem est homo in
quantum homo et homo in quantum ens. Non secundo modo, quia
15 sic est illud totum 'ens per accidens' de quo non est scientia1.
Item, omnis scientia realis est de universali, quia "singularium
non est scientia2"; ergo haec scientia rationalis non est de universali.
Item, hic determinatur de istis quinque sub propria ratione,
3 Viso] adnot. mg. 7 Quaestio G1K1Q1L1R1 l universale habet] universalia habent D l requisi
tas] lin. G2 4 quia om. E l est om. ВEFHKNQ l et om. H l habens passiones] p. h. A 5 demon
strabiles post eo A | eo] add. igitur G add. etc. FGK add. ideo consequenter D l quaeritur] quaeratur E
add. nunc HLN l an] utrum DGL l ipsum] proprium F om. EGKLNR l universale om. Q l sit] add. et
habens passiones de eo demonstrabiles de eis D l subiectum libri Porphyrii] ipsius 1. P. s. A 7 vide
tur] ante Quod Q 8 aut universale] u. aut В l est] ante in lin. K1 om. DFQ l aut 2] vel D l quan
tum2] add. universale L 9 est om. DK l applicabile] applicabilis E l non] ante Primo (lin. K1)
ADGK1 | sic intentio] videlicet in quantum intentio quia intentio sic D om. G l habet] haberet L
10 a metaphysico] mg. H2 ante consideran A l Probatio] Probo AEG Probatur KR l quia om. EFHNQR
| quodlibet] quidlibet FKNQR add. reale E 1 1 igitur - ens om. ВEFHKLN l quantum2] add. est
AD | et om. AH | in — intentio om. K 12 quantum] add. est AD add. ens ergo et intentionem in
quantum FLN l intentio] ens E l quia — intentio] mg. В2 13 intentio] ens D l intentio2 om. ADK l
ens] intentio D l idem om. ВKNR l est om. KR 14 Non] Nec LR l Non — modo] Nec in quantum
est applicabile rei universale potest esse subiectum in libro Porphyrii D Sed metaphysicus considerat
ens in quantum ens igitur et intentionem in quantum intentio nec in quantum est applicabile rei G l
quia] add. (post sic R) illud QR 15 est] esset (post totum) LR l illud] idem EF l illud totum] t. i. ag-
gregatum G l ens om. ВG 16 omnis om. K 17 scientia] lin. В2 l ergo] add. cum (ante ergo A post
haec R) AEGLNR l haec] mg. N1 add. sit AR l haec scientia] logica sit E l scientia] cum sit D sit (mg.
L1) GLN1 | scientia rationalis om. ВFHQ l rationalis] mg. N1 l non2] nec Q l est2] erit A 18 pro
pria ratione] r. p. DG
1 Cf. Aristot., Metapn. VI t. 6 (AL XXV2 120; E c. 2, 1027a 20-26): "Quod autem scientia non est acci-
Oportet enim definiri aut per semper aut per magis... accidens autem est praeter haec"; cf. Duns
Scotus, Metaph. VI q. 2.
2 Cf. Aristot., Metaph. VII t. 53 (AL XXV2 151; Z с 15, 1039b 27-1040a 5); Auctoritates Aristotelis (ed.
J. Hamesse p. 130): "Singularium nec est scientia neque definitio".
30 QUAEST. 6
Ad oppositum est PORPHYRIUS4 qui assignat aliquam conveni-

entiam omnium quinque universalium. Unde manifestum est quod
conveniunt in aliqua proprietate. Si ergo illa insit illis univoce, hoc
erit per rationem communem quae est in eis, et illius communis erit
passio. Quia si passio univoca sit, eius subiectum primum erit univo- 5
cum, per ArISTOTELEM II Posteriorum5. Ergo talis passio est ipsius uni
versalis primo.
[1. — Solutio quaestionis]
Dicendum quod sic: quia definitio, definiens sufficienter, in-

dicat essentiam cuiuslibet. Igitur cuicumque inest aliquid conver- ю
tibiliter, praeter ea quae ponuntur in eius definitione, illud habet
tale inhaerens pro passione; sic inest aliquid universali. Quia si
definitio vera sit 'universale est praedicabile de pluribus', quae poni-
tur I Perihermenias6, convertibile praeter essentiam universalis erit
illud quod ponitur I Posteriorum7, scilicet esse unum in multis et 15
1 Porphyrius] ante est F Philosophus N l aliquam om. DGK l aliquam convenientiam] ali-
quas convenientias A 2 omnium] ante convenientiam mg. L1 post universalium G om. D l quinque
om. ВG | manifestum est] patet D 3 proprietate] propositione В' passione lin. В2 l Si ergo] Ergo si
G ] illa om. ER l insit] inest K l illis] eis (mg. R2) ADELR2 4 erit] est DEH l quae est om. Q l est
post eis H erit E l illius] istius В eius A l erit2] est G 5 passio] primo DN haec proprietas et primo
L primo passio AF l Quia] Et K l univoca sit] sit u. Q l sit] erit E add. eis D add. et AQR l subiectum
primum] p. s. (ante eius D) DG l erit post univocum E est AВFHKLNR 6 per] secundum H l per
Aristotelem om. D l II] I EGH l Posteriorum] not. mg. alias: Priorum L1 l Ergo — primo om. H l est]
erit GLQ 7 primo] proprie D passio G 9 Dicendum] praem. Ad(!) Q Dico ergo ad quaestionem
H add. est E l sic] universale habet aliquas proprietares L l quia] add. eius L l definiens] sufficiens
(del. K2) GK' | sufficienter] universalis K om. В l indicat post cuiuslibet D 10 cuiuslibet] cuius est
G add. sufficienter В l aliquid] aliquod (post conveitibiliter) K 11 ponuntur post definitione D l
eius definitione] d. e. G l illud] idem F add. definitum H 12 inhaerens] add. sibi A l passione]
add. et AHKR add. sed L l si] add. haec K 13 definitio] add. ipsius (om. D) universalis AD l defi
nitio vera] v. d. E | sit om. H l universale] universalis FHN quae A om. DR l est] scilicet DGLR sit H
om. ВFN | quae ponitur] ante praedicabile В 14 Perihermenias] add. tunc ADH l universalis] defi-
niti L' restit. lin. L1 om. ВQ l erit] est D 15 esse om. K l et] aaU unum DK l et de multis om. В
4Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6-7; ed. Вusse 2.15-20): "... de tertio apud philo
sopher sermo est, quod etiam describentes assignaverunt genus esse dicentes quod de pluribus et dif-
ferentibus specie in eo quod quid sit praedicatur, ut 'animal'. Eorum enim quae praedicantur alia
quidem de uno dicuntur solo... alia vero de pluribus, quemadmodum genera et species et differentiae
et propria et accidentia communiter sed non proprie alicui".
s Aristot., Anal. post. I c. 28 (AL IV1 60-6 1; A c. 28, 87a 38-39): "Una autem scientia est quae est
unius generis, quaecumque ex primis componuntur et partes aut passiones horum sunt per se".
7 Aristot., Anal. post. II c. 19 (AL IV1 105-106; В c. 19, 100a 6-8): "Ex experimento autem aut ex omni
quiescente universali in anima, uno (universali] praeter multa, quodcumque in omnibus unum sit illis
idem est, artis principium et scientiae...; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 321): "Universale est
UTRUM UNIVERSALE HAВEAT ALIQUAS PROPRIETATES 31
de multis. Et e converso, si ilia sit definitio vera, illud erit proprium,

et ita alterutrum per definitionem universalis potest de universali de
monstrative concludi et ita sciri.
13] 5 Ad primum argumentum8 dico quod passio ipsius universalis — 7

ponatur quod sit a — a est universale, non quod sit essentialiter idem
suo subiecto, sed quod universale applicetur sibi ut modus eius et
erit praedicatio denominativa: 'a est universale'.
Contra: subiectum non praedicatur denominative de accidente 8

10 nec dicit modum eius. Ergo nec universale dicit modum suae passi-
onis.
Dico quod universale potest sumi ut 'quid' vel ut 'modus'. 9
Ratio concludit primo modo.
141 Per idem ad secundum9 dico quod est proprium denominative, 10

15 sed non continetur sub proprio. Possibile est enim — maxime in
intentionibus — aliquid converti cum genere et denominari a specie.
15] Ad tertium10 dico quod accidens non est subiectum primum 11
accidentis quod est subsistens et supportans, nam tale est sola sub-
1 multis] add. etc. R l si] add. enim D l illa] haec A illud ВDFGLNR istud H l sit] est H l
definitio vera] v. d. В add. bona et A l vera] et ВK l illud] istud ADGR idem E aliud H ista K l erit]
est HLR 2 ita] illa N om. E l alterutrum] add. sit idem D l potest post demonstrative AВ habet
D poterit K | demonstrative] demonstratione ВEFHNR per demonstrationem L om. K 3 ita] ista F
add. circa(!) Q 5 primum am. KN l argumentum om. R l dico] add. mg. dato L2 l quod] add. licet
EGKN add. si sit F l ipsius] lin. В2 illius N om. DKQ l universalis om. R 6 ponatur] ponitur R l
ponatur quod] posiro quod N om. L l a] lin. K2 add. tunc F add. tunc haec (post est G) est vera GHQ l a]
lin. В1 om. D | est] sit E l non] add. tamen K add. dicitur E l idem] ante essentialiter LR add. omni
K add. cum Q 7 suo] cum H om. G l subiecto] supposito N l sibi] ei LR l et] add. sic E l et
erit] tunc est Q 8 erit] add. tunc G l denominativa] add. dicendo AR 9 non] lin. R2 10 dicit
modum] de modis В de modo HQ dicitur modus A l eius om. G l nec universale] u. non D l dicit
modum2] dicitur modus A 12 potest] poterit В l sumi] capi K 13 Ratio] Ideo F 14 Per —
dico] Ad secundum argumentum per idem dico Q l idem] illud EH l dico] ante ad G dicitur EFL om.
ВHN | quod] add. a DFG 15 est enim] enim est EG l enim] add. et ALR l in] lin. В2 mg. K2 om. N
16 intentionibus] lin. В2 l et] add. tamen Q 17 tertium] add. argumentum K l subiectum pri
mum] proprium s. Q 18 accidentis om. A l est] lin. K 2 l subsistens et supportans] substans et sub
sistens E | et supportans om. N l supportans] supposions A superstans DFK substans G add. ac ulti
mate determinara (terminans LR) dependentiam eius (add. scilicet accidentis L) ALR l nam] sed D l
sola substantia] sub. sola G
8 Cf. supra n. 1.
9 Cf. supra n. 2.
10 Cf. supra n. 3.
32 QUAEST. 6
stantia. Potest tamen accidens esse proximum et immediatum sub-

iectum accidentis, quia est ratio susceptiva per quam aliud inest sub-
stantiae, ut superficies est subiectum albedinis. Hoc modo est in ac-
cidentibus subiectum passionis.
R Ad quartum dico quod in ente rationis sunt multi gradus 5
sicut in ente naturae, quia modus intelligendi est minus ens ente
intelligibili. Unde quod est minus ens ente rationis in ultimo gradu
est non-ens, sed non sic est proprium quod convertitur cum uni
versale Я
1 accidens om. K l proximum] proprium E l subiectum accidentis] a. s. E 2 est om. D l

susceptiva] susceptivi ВDHQ l quam] quod N l aliud] aliquid ADFKLR l substantiae] subiecto H
3 est2 om. Q add. subiectum DK l accidentibus] add. solum et dicuntur В add. intentionibus GK add.
universale E 4 subiectum] subiecta respectu propriae В add. respectu propriae A l passionis] add.
etc. D add. Ad quartum dictum est supra H 5 Ad — universali] rep. supra post n. 4 K om. ВNQ l Ad
quartum om. DGH l quartum] hoc EK add. argumentum AK l in ente] esse K' restit. lin. K2 l ente]
esse D add. vel esse LR 6 in] lin. K2 l ente] esse DF l est] add. in uno gradu et in alio ens
intelligibile et modus intelligendi est ALR l minus — intelligibili] in uno et in alio ens (esse F)
intelligibile FKL l ente2] lin. G1 om. AD 7 Unde] add. concedo ALR l quod] add. illud (idem R)
quod ALR l est] lin. L1 post minus DG l ens] lin. L1 l ente om. R l ente rationis] r. e. G l rationis —
non-ens] mg. R2 8 est non-ens] non est ens E l sed] cuiusmodi AFKLR om. DH l sic om. FKLR l
est2 om. D | quod — universali] universalis DEH universale G
[QUAESTIO 7
UTRUM UNIVERSALE SIT SUB1ECTUM LIBRI PORPHYRII]
Viso quod universale habet condiciones requisitas ad subiectum

scientiae, quia videlicet est ens et definibile et habens passiones
5 demonstrabiles de eo, quaeritur an ipsum universale sit subiectum
libri PORPHYRII.
Quod non, videtur:
Quia aut universale in quantum est intentio, aut in quantum
est applicabile rei. Primo modo non, quia sic intentio habet con-
10 siderari a metaphysico. Probatio: quia metaphysicus considerât quod-
libet in quantum ens, igitur et intentionem in quantum ens, ergo et
intentionem in quantum intentio, quia idem est intentio in quan
tum intentio et intentio in quantum ens, sicut idem est homo in
quantum homo et homo in quantum ens. Non secundo modo, quia
15 sic est illud totum 'ens per accidens' de quo non est scientia1.
Item, omnis scientia realis est de universali, quia "singularium
non est scientia2"; ergo haec scientia rationalis non est de universali.
Item, hic determinatur de istis quinque sub propria ratione,
3 Viso] adnot. mg. 7 Quaestio G1K1Q1L1R1 l universale habet] universalia habent D l requisi
tas] lin. G2 4 quia om. E l est om. ВEFHKNQ l et om. H l habens passiones] p. h. A 5 demon
strabiles post eo A | eo] add. igitur G add. etc. FGK add. ideo consequenter D l quaeritur] quaeratur E
add. nunc HLN l an] utrum DGL l ipsum] proprium F om. EGKLNR l universale om. Q l sit] add. et
habens passiones de eo demonstrabiles de eis D l subiectum libri Porphyrii] ipsius I. P. s. A 7 vide
tur] ante Quod Q 8 aut universale] u. aut В l est] ante in lin. K1 om. DFQ l aut 2] vel D l quan
tum2] add. universale L 9 est om. DK l applicabile] applicabilis E l non] ante Primo (lin. K1)
ADGK1 | sic intentio] videlicet in quantum intentio quia intentio sic D om. G l habet] haberet L
10 a metaphysico] mg. H2 ante consideran A l Probatio] Probo AEG Probatur KR l quia oт EFHNQR
| quodlibet] quidlibet FKNQR add. reale E 1 1 igitur — ens om. ВEFHKLN l quantum2] add. est
AD | et om. AH | in — intentio om. K 12 quantum] add. est AD add. ens ergo et intentionem in
quantum FLN l intentio] ens E l quia — intentio] mg. В2 13 intentio] ens D l intentio2 om. ADK l
ens] intentio D l idem om. ВKNR l est om. KR 14 Non] Nec LR l Non — modo] Nec in quantum
est applicabile rei universale potest esse subiectum in libro Porphyrii D Sed metaphysicus considerat
ens in quantum ens igitur et intentionem in quantum intentio nec in quantum est applicabile rei G l
quia] add. (post sic R) illud QR 15 est] esset (post totum) LR l illud] idem EF l illud totum] t. i. ag-
gregatum G l ens om. ВG 16 omnis om. K 17 scientia] lin. В2 l ergo] add. cum (ante ergo A post
haec R) AEGLNR l haec] mg. N1 add. sit AR l haec scientia] logica sit E l scientia] cum sit D sit (mg.
L1) GLN1 | scientia rationalis om. ВFHQ l rationalis] mg. N1 l non2] nec Q l est2] erit A 18 pro
pria ratione] r. p. DG
1 Cf. Aristot., Metaph. VI t. 6 (AL XXV2 120; E c. 2, 1027a 20-26): "Quod autem scientia non est acci-
Oportet enim definiri aut per semper aut per magis... accidens autem est praeter haec"; cf. Duns
Scotus, Metaph. VI q. 2.
2 Cf. Aristot., Metaph. VII t. 53 (AL XXV2 151; Z с 15, 1039b 27 1040a 5); Auctoritates Aristotelis (ed.
]. Hamesse p. 130): "Singularium nec est scientia neque definitio".
34 QUAEST. 7-8
dividendo et definiendo quodlibet per propria sibi, nullam faciendo

mentionem de universali secundum se, nec quoad eius 'quod quid
est' nec quoad passiones. Ergo haec quinque erunt subiectum, et
non universale.
Ad oppositum: 5
Haec scientia est una; ergo habet unum subiectum. Igitur haec
quinque non sunt subiectum nisi secundum quod conveniunt in
uno communi, quod erit primum subiectum et illud est universale.
[QUAESTIO 8]
[AN UNIVERSALE SIT UNIVOCUM AD QUINQUE 10

PRAEDICABILIA]
Iuxta hoc quaeritur, de unitate istorum quinque in hoc quod

est 'universale', an 'universale' sit univocum ad haec quinque.
Quod non, probo:
Omne univocum multis se habet ad illa sub ratione alicuius 15
universalis; universale non comparatur ad haec sub ratione univer
salis; igitur etc. Probatio minoris: quia non sub ratione alicuius
istorum quinque, quia nullum istorum convenit aliis, sed quodlibet
est distinctum ab aliis; si ergo sub ratione alterius, erit sextum uni
versale. 20
DlCITUR3 quod comparatur ad haec quinque sub ratione gene-
1 quodlibet] quidlibet EQ add. illorum E l propria sibi] principia sui D propriam sibi ratio-
nem E | sibi om. G 2 mentionem] ante faciendo L l quoad] ad E l quod om. AВEFHKQ 3 quoad
om. DEFHKN add. (lin. В2) eius (post passiones D) В 2DEGK l passiones] proprietares L l erunt] essent
K add. hic L l et om. D 5 Ad oppositum] Contra D 6 ergo] cognitio una cognitio В l unum sub
iectum] s. u. EFKLR 7 sunt] erunt KQ add. hic G l nisi] in quantum universalia sed В 8 erit] est
DGH | primum post subiectum R l et om. ВDFHKN l illud] hoc H l est] erit LQR' restit. lin. R2 l
universale] add. igitur etc. D 12 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 8 L1 l hoc] haec N l istorum] illorum
DEN | in — universale] universalium LR om. KN 13 est universale] sunt universalia G l an] add.
scilicet A | univocum] unicum R' restit. lin. R2 l haec] ista DQ \ quinque om. K 14 Quod] praem.
Videtur Q | probo] primo A probatio В videtur D 15 Omne] praem. Quia ADG l multis] multas(!)
Q | illa] illam FK l sub — universalis] mg. H2 16 universale] u. enim K sed u. HL l haec] add. quin
que AG | ratione] add. alicuius DLR 17 Probatio minoris] Probo minorem EKLNR l sub om. ВK
18 istorum] illorum E l istorum2] illorum В add. quinque FLR l convenit] add. istis K add. cum N l
aliis] antecedens Q' restit. lin. Q2 l sed — aliis] mg. N1 l quodlibet] add. illorum E 19 si] sex K om.
F | sub om. H | ratione] add. alicuius E l alterius] add. illud H add. tunc L l erit] esset H est K l sex
tum] obiectum ВK subiectum EN 21 Dicitur] Dicatur F l quinque] add. universalia E l ratione]
add. universalis scilicet H
5 Cf. Albertus M., Liber de praedicabilibus tr. 2 c. 9 (ed. Вorgnet I 39b): "Quaedam enim istorum sunt
in multis et de multis per essentiale quod est quid, et quasi substantia in ipsis, sicut genus quod
est quasi fundamentum in quo formatur et fundarur esse speciei".
An universale sit UNIVOCUM AD QUINQUE praedicabilia 35
ris, quia praedicatur de istis in quid, et haec differunt specie inter se.
Contra hoc: si universale est genus ad haec, ergo quodlibet 7
istorum est species; ergo genus est species. Quod falsum est, quia
species opposita non praedicatur de alia vere cum hoc verbo 'est';
5 sed genus et species sunt species disparatae sub universale si univer
sale ponatur genus istorum quinque.
Item, "genus non praedicatur de speciebus secundum magis et 8
minus", per PORPHYRJUM cap. 'De differentia4'; universale praedicatur
secundum magis et minus de istis, quia genus est universalius quam
io species vel differentia, quia praedicatur de pluribus.
Ad oppositum: 9
Universale praedicatur secundum nomen et rationem; ergo uni-
voce. Consequentia patet per ARISTOTELEM in principio Praedicamen-
torum5. Antecedens est manifestum, quia quodlibet istorum est "aptum
15 natum dici de pluribus"; per quod definitur universale, I Perihermenias6.
[I. — Ad octavam quaestionem:

Opinio Alberti]
Ad istam quaestionem DICITUR7 quod universale est analogum 10
1 istis] eis D add. quinque K l specie] specifice K | inter se] ante differunt A 2 hoc om. EHN l
est] sit FLR | haec] add. quinque AE l ergo om. EQ 3 istorum] illorum ВEFHKN l ergo — species] mg.
L1 | falsum est] est f. AEFHKLR 4 alia] altera K add. specie R l vere] ante de EK om. AВHQ l verbo
om. L 5 species2 post disparatae E om. D l disparatae] desparata D distinctae L'R add. mg. et disparatae
L1 | si] sed F 6 ponatur] ponitur EFK add. esse G l istorum] illorum EFKN 7 de] mg. H1 add.
suis K | magis] maius EFN l et om. N 8 Porphyrium] Philosophum Q add. in ВLQ l universale]
praem. sed G 9 secundum] add. quod D l magis] maius EFN l de istis] ante secundum Q l istis]
illis R | universalius] magis universale L 10 vel] et GQ l vel differentia] del В2 l quia] et Q l quia
praedicatur] p. enim AD l pluribus] aaU igitur etc. G 12 praedicatur] add. (mg. L1) de istis quinque
(om. FHL) DEFHL1 l secundum] add. idem EFH l et] add. secundum AВGH add. (mg. N1) eandem
EFHN1 | rationem] definitionem GQ add. nominis EK 13 Consequentia post patet ELR l per Aris-
totelem] Aristoteles F l Aristotelem] Philosophum D add. cap. De univocis K l in principio] primo
R | principio Praedicamentorum] Antepraedicamentis K 14 est manifestum] patet m. D l quia]
quod G | istorum] illorum ВEGHKN 15 quod] lin. В2 l definitur universale] u. d. K 18 istam]
secundam GQ illam EN om. DFK adnot. mg. Albertus L1 l Ad istam quaestionem] Responsio D l uni
versale om. Q | analogum] analogicum ВK
4 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 16; ed. Вusse 9.18-19): "... nam neque
genus magis et minus praedicatur cuius fuerit genus..."
5 Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 6-8): "Univoca vero dicuntur quorum et nomen commune
est et secundum nomen eadem substantiae ratio, ut animal, homo atque bos".
6 Aristot., De interf>r. I c. 7 (AL II2 45; c. 7, 17a 39-40): "... dico autem universale quidem quod de pluri
bus natum est praedicari..."; cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 305): "Universale est quod
aptum natum est praedicari de pluribus, et singulare quod non".
7 Cf. Albertus M., Liber de praedicabilibus tr. 2 c. 9 (ed. Вorgnet I 39b): "Et sic patet, quod non per
36 QUAEST. 7-8
ad ista quinque, quia per prius dicitur de genere, per posterius de

aliis, ut patet per tertiam rationem ad primam partem.
[II. — Ad septimam quaestionem

A. Opinio Alberti]
Et secundum hoc RESPONDETUR8 ad aliam quaestionem quod 5

universale non est hic subiectum, sed quinque universalia, et tamen
scientia est una propter unitatem primi ad quod alia attribuuntur,
quod est genus.
Contra hoc: in omni genere aliqua species perfectius participât

naturam generis quam alia. Ideo dicit naturalis quod "in genere ю
latent aequivocationes," VII Physicorum9. Sed logicus ponit genus
univocum propter unitatem rationis, sicut in principio Praedicamento-
rum10 animal univocum est homini et bovi; ergo, logice loquendo,
poterit universale esse genus istorum quinque, licet genus aliquo mo
do sit perfectius aliis. 15
1 ista] illa EKN haec ADG l quia per prius] per p. еnim A l quia — genere] rep. L l per] uni
versale G | per prius] mg. F1 l dicitur post genere G l genere] add. et HL l per2] et Q l per posterius]
rep. A et postea G add. de specie et D add. vero A 2 ut] sicut Q l per om. N l tertiam post rationem
HLR secundam F l ad — partem] huius quaestionis G l partem] add. mg. quaestionis N2 5 Et] Sed
G | respondetur] in spat. vac. N2 dicitur HKLR l aliam] adnot. mg. scilicet primam L l quaestionem]
add. videlicet A add. dicendo Q 6 hic subiectum] s. hic H l universalia om. H l et] sed G 7 scientia
est] est haec s. В l quod] add. omnia AG l alia] cetera K add. reducuntur et G 9 hoc om. EG l
genere] add. est EFHKN l aliqua species] s. a. mg. F1 l species] add. quae AEFHKN l perfectius post
generis Q 10 quam] mg. N1R1 om. ВFHKL l alia] altera K l Ideo] praem. Et LR Nam D l dicit
naturalis] n. ostendit HKN ostendit n. EF l genere] generibus DG 1 1 latent] multas Q add. plures
H add. multae (ante latent R) EKNR l latent aequivocationes] ante in D add. ut patet K l VII] I E
1 2 sicut] add. dicitur H add. mg. dicit L1 l sicut — bovi] mg. L1 om. AВHKNQ l principio Praedica-
mentorum] Antepraedicamentis H add. mg. quod L1 13 animal om. E add. esse H l univocum] com
mune (post est) FR om. E | est om. H | bovi] add. et est univocum F 14 universale] ante poterit AG post
esse D l istorum] illorum ВEFGKN ad illa E l aliquo modo post sit EFL post perfectius Q 15 per
fectius] add. mg. particeps R2 l aliis] istis K
unam rationem sunt haec in multis et de multis; et per prius hoc convenit generi et speciei... constat
quod per prius convenit universale generi et per posterius speciei. Haec enim est ratio communitatis
analogicae... et per hoc patet, quod universale non praedicatur de his ut genus, vel ut species, vel ut
differentia, vel ut accidens; sed praedicatur de his ut commune secundum analogiam ad communita-
tem generis proportionatam".
"Cf. Albertus M., Liber de praedicabilibus tr. 2 c. 1 (ed. Вorgnet 1 18a).

' Aristot., Physica VII t. 31 (AL VII1 272; H c. 4; 249a 22-24); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
155): "Aequivocationes latent in generibus".
10 Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, la 6-8): "Univoca vero dicuntur quorum et nomen commune
est et secundum nomen eadem substantiae ratio, ut animal homo atque bos".
An universale sit univocum AD QUINQUE praedicabilia 37
Item, quoad solutionem alterius quaestionis11 non dicitur con- 13

venienter, ut videtur, quia in principio VII Metaphysicae ex hoc quod
substantia est primum ens, concludit ARISTOTELES12: "quapropter
solum et maxime et primum de sic ente speculandum est". Ex quo
5 accipitur quod ad determinandum de multis, dictis per attributionem
ad aliquod primum, sufficit determinare de illo primo. Secundum
hoc igitur PORPHYRIO sufficeret determinare de genere tantum.
Item, ratio sic PONENTIUM non concludit, quia numerus est 14
multitudo aggregata ex unitatibus13, nec tamen dicitur analogice de
io binario et ternario, licet ternarius sit ex pluribus unitatibus, sed sim-
pliciter univoce praedicatur.
[B. — Solutio octavae quaestionis]
Propter hoc ad rationem suppositam ad oppositum quaestionis 15

dicendum quod universale praedicatur univoce de istis quinque.
15 [III. — Ad argumenta principalia

octavae quaestionis]
Ad primum argumentum14 dico quod intentio generis sibi appli- 16

catur respectu istorum quinque. Cum dicitur 'quodlibet istorum est
1 quaestionis] add. scilicet secundae L l dicitur] videtur dicere D l convenienter] mg. D1 2 ut

videtur om. D l in principio post Metaphysicae DG add. et F l Metaphysicae] add. dicitur G 3 ens
om. L ] quapropter] praem. quod F quod G 4 et om. HLR ] et2] id est Q l primum] ante et E primo
K add. esse F l sic] ante de F substantia ADLR hoc G genere В' tali lin. В2 l sic ente] substantia entis Q l
ente] mg. D1 ante sic E om. ALR l est] ante speculandum LR om. В 5 quod] mg. R2 6 aliquod]
unum Q | sufficit] sufficeret HR l Secundum hoc om. G 7 hoc igitur] igitur hoc D l Porphyrio]
post sufficeret AHLRQ Porphyrius FK l sufficeret] ante igitur В sufficit (ante Porphyrio) DG l tantum]
primo В' add. mg. quod est falsum quia agit et de aliis В2 8 ratio om. F l quia] quoniam H l est —
aggregata] aggregatur В 9 aggregata post unitatibus ADGL congregala N l unitatibus] universalibus
F ] nec tamen] tamen non A l dicitur] erit F l dicitur analogice] a. d. В 10 binario et ternario] t. et
b. Q | ex] de R 11 praedicatur] ante simpliciter G om. ADEHLNR add. de istis ideo (om. F) FK
13 ad] et DR et propter A l suppositam] supra positam DLQR add. dicendum est G l quaestionis]
rationis H add. est E 14 dicendum] dicitur В dico K om. G l universale om. D l univoce] ante praedi
catur ADHNR post quinque lin. В2 post istis L l de] add. omnibus AG l istis] illis H l quinque om. LR
17 Ad — quinque om. В l dico] dicitut ВEFHKLR l quod om. N 18 istorum] illorum EFN l quin
que] add. et GHQ l Cum] add. autem A l dicitur] add. quod FHQ l istorum2] illorum EHN add.
quinque DFGK
" Cf. supra n. 10.

12 Aristot., Metaph. VII t. 5 (AL XXV2 124; Zc. 1, 1028b 7-8): "... quapropter nobis maxime et pri
mum et solum, ut si ita dicatur, de sic ente speculandum est quid est".
11 Cf. Euclides, Elementa VII def. 2 (ed. H. Вusard p. 196): "Numerus est multitudo ex unitatibus
composita".
14 Cf. supra n. 5.
38 QUAEST. 7-8
distinctum ab aliis', verum est. Ideo non praedicantur de se invicem

praedicatione exercita, nec aliquid de uno istorum sub ratione alte-
rius, sed praedicatione signata, quia ratio generis est extranea univer-
sali quando unitur istis per hoc verbum 'est', sicut et animali cum
dicitur 'homo est animal'. 5
Ad argumentum primum15 contra hoc concedo quod quodlibet
istorum est species, nec est inconveniens species eiusdem generis in
accidentibus praedicari de se invicem denominative.
Contra: inconveniens est in speciebus eiusdem generis. Nam

sicut haec est falsa 'albedo est nigredo', ira haec 'album est nigrum', ю
Dico quod non est verum universaliter, licet forte in absolutis
ita sit; non tamen in relativis, ut idem est pater et filius. Qua ratione
enim sequitur 'pater huius, ergo pater', pari ratione sequitur 'filius
huius, ergo filius'. Sicut ergo antecedentia stant simul, sic et conse-
quentia. Similiter et relativa talia possunt dici de eodem et de se invi- 15
cem, non tamen relative opposita, quia non sunt opposita nisi respec-
tu eiusdem. Sunt autem relativa secundum communem rationem
suam. Pater enim primo refertur ad filium; non pater huius ad filium
huius. Ita in proposito, 'genus est species', non respectu eiusdem.
1 Ideo] praem. Et ER l de se] ad E 2 exercita] essentiali ВNQ add. sive (et ALR) essentiali
AEFGLR add. ultra sed praedicatione assignata F l aliquid] aliud D l aliquid de uno] aliquod G l
istorum] mg. D1 illorum EGHKN l alterius] mg. D1 3 sed — signata om. ВNQ l signata] significata
A | quia ratio] ratio enim DG l extranea] extra Q 4 unitur] univocatur N l est] lin. K1 l et om.
G | et animali om. В l animali cum] aliquando(!) AQ l cum] quando G 6 argumentum pri
mum] p. a. ADGK | contra hoc om. GK l hoc] illud H licet N l concedo] respondeo concedendo mai-
orem G 7 istorum] illorum ВEHNQ om. F l nec] non N l species2] speciem E l in accidentibus] ante
species L om. H l in — denominative] de se invicem praed. denom. in accid. intentionibus G 8 acci
dentibus] add. intentionalibus E l praedicari post invicem AD l denominative] rasura N' add. mg. nota N2
adnot. mg. nihil difficile vacarC) G2 9 est om. L l in] de H l speciebus] add. immediaris DEG l generis]
add. praedicari de se invicem G add. et hoc immediaris H l Nam] Quia HQ 10 haec] illa E l haec est
falsa] hoc est falsum K l ita] add. et LR l ita — nigrum] et ita etc. K l haec2] hoc EF add. est falsa GQ
1 1 Dico] praem Ad illud Q l est] lin. Q1 l verum universaliter] u. verum HQ l forte] formae E l in abso
lutis] absolute A l absolutis] abstractis D 12 ita] verum R l sit] sint E l tamen] ante non D om. ВFKN l
relativis] respectivis H l Qua — filius-2 om. F 13 enim] ante ratione ВHL om. G l sequitur] add. est EH l
ergo] add. est E l pari] eadem LR l pari — sequitur] pariformiter est H l ratione om. N l sequitur2] est E l
filius huius] h. f. Q 14 ergo2] ante Sicut F enim H l antecedentia] accidens В' restit. mg. В2 l ante
cedentia stant] accidentia sunt Q l stant] sunt R l simul] ante stant LR l et] in AQ 15 Similiter et] Sic
igitur В Et universaliter D om. Q l et] enim G om. ELR l talia] ante relativa EQ om. K l de — invicem]
de se invicem et de eodem LQ 16 tamen] tantum Q autem R l relative] relativa AEFKN relatione
R | opposita2] praem. relativa E praem. relative LR add. relativa K 17 Sunt autem relativa] Relativa
referuntur Q l autem] enim H l communem rationem] r. c. DLR 18 suam] referendi H l non] add.
enim ВFKQ 19 Ita] Ideo D l est] et ВFHKN l species] add. sed A l non] lin. В2 add. sunt relative
(relativa K) opposita nisi GK l respectu om. В aaU unius et K l eiusdem] add. sed diversorum E
"Cf. supra n. 7.
An universale sit UNIVOCUM AD QUINQUE praedicabilia 39
Aliter dicitur quod tales 'genus est species' possunt esse verae 20
denominativa praedicatione. Quaelibet istarum intentionum potest
accipi ut 'quid' vel ut 'modus'. Quando enim est illud quod
intelligitur, tunc est quid; quando autem est ratio sub qua aliud in-
5 telligitur, tunc accipitur ut modus. Secundae ergo intentiones non
opponuntur nisi utrumque accipitur ut quid vel utrumque ut mo
dus16. Haec autem 'genus est species', ut vera est, accipitur genus ut
'quid', quia in comparatione ad universale quod est suum genus;
species ut modus, quia sub tali modo intelligitur genus respectu uni-
10 versalis.
Sed si inferatur 'ergo praedicatur oppositum de opposite17', fit 21
fallada figurae dictionis, commutando modum in quid vel e con-
verso. Verbi gratia 'plurale est singulare', haec est vera ut 'plurale'
accipitur ut quid, 'singulare' ut modus, quia quod significatur per
15 singulare est modus eius quod significatur per plurale; nec est oppo-
sitio.
1 dicitur] dicunt aliqui K l tales] haec N add. orationes E propositiones AQ add. scilicet
KLNR | species] add. et cetera huiusmodi L l possunt esse verae] potest esse vera N 2 deno
minativa praedicatione] p. d. GKL l Quaelibet] praem. Cum E Quodlibet F add. enim ADGHLR l
istarum] illarum EFN duarum H 3 accipi] lin. F1 capi HLR l ut] vel Q l Quando — species] not.
cap. col Alia bona habet sic: Quando enim illud quod intelligitur intelligitur secundum se tunc
intelligitur ut quid sed quando intelligitur sub ratione intelligendi aliud intelligitur ut modus ut genus
est species L1 l est om. FHNR l illud] idem E 4 intelligitur] add. intelligitur (om. EG) secundum se
EFGHR | tunc] etiam A l est] intelligitut FHR add. ut FGHR l quando autem] sed quando EFHR l
autem om. KN l est2 om. N l est ratio] intelligitur sub ratione FR l sub qua] intelligendi R l aliud post
intelligitur Q aliquid AD 5 tunc] add. est aut В add. est modus aut Q add. aliter E l tunc accipitur
om. R | accipitur] est DGL intelligitur H l ut om. L l modus] add. ut genus est species AR l
Secundae] Duae H l Secundae ergo intentiones] Intentiones enim s. L l Secundae — modus om. D l
ergo] enim R l intentiones] add. lin. secundae R1 6 nisi] add. ut AВEFLR add. quando N l
utrumque] utraque AL l accipitur] sumatur G intelligitur H accipiatur K l utrumque2] utraque AL
om. В 7 Haec] Hoc E l ut post est FGL om. N l ut — genus] vera est ut g. a. A l vera est] ante genus
K est v. mg. L | accipitur pos\ genus K 8 quid] add. mg. et species vero modus G1 l in com
paratione] ad comparationem K l ad] add. suum F l ad — est om. ВGLNQ l universale quod est] q.
est u. (post genus) R l suum genus] g. s. AD et E l genus] lin. В2 concretum Q add. quod est universale
est (et L) GL add. est F add. et R 9 species] add. vero A l modo] ratione D l intelligitur post genus R
accipitur H | universalis] add. et (om. D) ideo non praedicatur oppositum de opposito DH 1 1 Sed]
Et ВHK | ergo] quod LR l praedicatur oppositum] o. p. L l opposito] add. ibi LR l fit] est GHLR
12 fallada om. ВHN l figurae] figura N l figurae dictionis] accidentis Q l modum om. Q l converso]
contrario ВDKQ contra R 13 Verbi gratia om. Q l ut] si ВK 14 accipitur] accipiatur ВDGK l
ut] per quid vel ut Q l quid] add. et AВKL IS singulare] plurale EF add singulare E l eius] mg. В2
est Q | quod — plurale om. E l plurale] F' singulare mg. F1 l nec] add. sic A l nec est oppositio] non
sic est oppositum G
"Cf. Duns Scotus, Praedic. q. 37-38 n. 43.

17 Cf. Aristot., Tоpica IV c. 4 (AL V1 75; А c. 4, 124b 4-5): "Si oppositum in opposito, et propositum
in proposito erit".
40 QUAEST. 7-8
Dicitur tamen quod 'singulare' dicit quid, quia accipitur pro

suo significato respectu subiecti; 'plurale' dicit modum, quia
accipitur pro suo modo respectu praedicati. Nam pro re significata
non inest sibi praedicatum. Et si utroque modo dicatur, non est
differentia ad propositum. 5
Ad aliud18 dico quod genus non est magis universale, — quia
'magis' dicit intensionem formae eius cui adiungitur —, sed quodam-
modo maius universale, quia extenditur ad plura, sicut quaternarius
est maior numerus binario, non magis. Sicut etiam una species
specialissima non dicitur magis species quam alia, licet habeat plura ш
contenta sub se.
[IV. — Solutio septimae quaestionis]
Ad primam quaestionem dicendum quod universale est sub-

iectum huius scientiae. Cum enim sint tres principales condiciones
subiecti19, 'universale' primam habet, quia hic supponitur 'quid est' 15
et 'quia est' tamquam notum. Nec enim esset possibile aliquam spe-
ciem eius sciri, ignoto de ipso 'quid est' et 'quia est'. Hic autem eius
species definiuntur, nec oportuit hic definitionem universalis poni,
quam supponit auctor sufficienter assignatam fuisse ab ARISTOTELE I
1 Dicitur] Dicendum est G l tamen om. H l quod] add. est A l dicit] significat E ut N l quia]
quando ВFGHK 2 suo] subiecto N l respectu] add. sui L l subiecti] add. ut E l plurale] add. enim
G add. vero L l dicit om. ВD l quia] quando FH 3 modo] mg. В2 significato F l significata] signata
L 4 inest sibi] est E | Et si om. ВH l utroque modo] ut modus H l dicatur] ponarur G sumarur
ALR dicitur DEHK add. quod FH 5 differentia om. A add. id est non infert L l propositum] add.
quia semper (scilicet L om. E) non praedicatur oppositum de opposito DELNR 6 dico] dicit N l
magis] maius N l universale] add. quam species EFG add. ultra vel differentia EF 7 formae] in
forma D forae N primo R l eius om. В l adiungitur] addirur L l sed] add. est AK 8 maius] magis
KQ | sicut] quemadmodum A si N' restit. lin. N1 9 est post maior FHR post numerus ВEGL l
numerus] ante est DR om. FH l non] add. tamen F l Sicut] Sic N l etiam] et G om. EHKLNR l una]
nulla R 10 species om. H l species quam] universale D l quam om. G l quam alia om. AВ FN l
habeat — se] p. sub se h. c. A 11 contenta] consignificat F 13 primam] add. igitur D l subiectum
post scientiae A 14 huius] istius DG l Cum enim sint] Patet quia habet L l sint post tres AF l
principales] ante tres Q post condiciones ВDFHN 15 subiecti] add. in scientia H l universale] add.
enim E om. L l primam post habet FG add. enim L l quia hic supponitur] s. enim hic A l hic] -
ВDQpu huic rell. | supponitur] supponuntur H l quid] quod K 16 et om. K l tamquam] add. sit В l
notum] nota H l aliquam] add. aliam E 17 eius] ante speciem GHQ eiusdem В l sciri] scire A om.
N add. quid est D l ignoto] ignotis H l de om. Q l quid — est-2] quia est et (vel E) quid est EK l est]
esset A l et] vel ВDN l est2 om. L add. igitur F l autem] ergo HLR l eius species] s. e. DE 18 de
finiuntur] definitur EFGQ definitive В' add. mg. cognoscitur В2 l nec] non R l oportuit] oportet E l
universalis] animalis L 19 quam om. D l ab Aristotele] per Aristotelem H
"Cf. supra n. 8.
"Cf. supra q. 3 n. 13.
UTRUM UNIVERSALE SITSUВIECTUM LIВRI PORPHYRII 41
Perihermenias20 vel I Posteriorum21. Unde ratione universalis, scilicet

'praedicari de pluribus' utitur in definitione istorum universalium.
17] Habet etiam secundam condicionem subiecti22 quia si aliqua 25
passio univoca istis quinque de eis ostenditur per rationem universa-
5 lis, illa per hoc ostenditur de universali tamquam de primo subiecto,
et si de uno hic demonstratur per rationem universalis quae est 'prae
dicari de pluribus' in hoc ostenditur de universali quia medium
demonstrationis aequatur passioni; aliter esset inconveniens. Sed hoc
fit hic, ut patet, quia 'differre ab individuo' demonstratur de genere
io per hanc particulam 'praedicari de pluribus', et ita supponitur posse
ostendi de aliis.
|8l Tertia condicio23 manifesta est, quia quodlibet istorum est eius 26
species et ipsum dividitur in haec quinque a PORPHYRIO, quia posita
definitione generis ad eius declarationem ponit divisionem, cuius
15 unum membrum est 'praedicari de pluribus', per quod intelligit
universale quod subdividitur in haec quinque.
[V. — Ad argumenta principalia

septimae quaestionis]
Ad primum argumentum24 dico quod illa divisio non est per 27
1 vel] et FHLR l Unde] Вene Q add. de H l ratione universalis] u. ratio D l scilicet] est H
2 pluribus] add. et eodem H l istorum] illorum ВEKN add. quinque DGL 3 etiam] et В l si] sub
A om. R | aliqua] qua AВD 4 univoca] unica F l univoca — quinque] sit univoca istis quinque dictis G l
istis om. E | quinque om. H add. praedicabilibus L l de om. A l eis] istis E his A l per — ostenditur om.
K | universalis] add. et H 5 illa] ita F l illa per hoc] ita pari ratione D l tamquam — universali om.
8 | de2] add. proprio et A l subiecto] add. etiam G 6 et] etiam EFHLR l et — demonstratur] Etiam
si aliqua passio demonstraretur D l hic] haec passio EFGK hoc H add. ita G l demonstratur] demonstre-
tur H | quae] add. scilicet ratio L l quae — pluribus om. K 7 pluribus] add. per quod intelligit uni
versale EF | in] per H et N l in — pluribus om. A l universali] add. primo H 8 aequatur] F appro
priate (mg. F2) DF2 adaequatur G l aliter] aut R l inconveniens] lin. В2 consequens В'QR con- (sequitur
spat vac.) D communius HN fallada consequentis (del H1) GH'L l Sed] add. licet EK l hoc fit] sic est LR
9 fit] sit ВEK | fit hic] sic habetur FG l individuo] individuis D 10 pluribus] add. etc. LR l ita om. FK
11 de aliis] ante posse AL 12 manifesta est] est m. EKLR l quia] quod GN l quodlibet] quidlibet E l
istorum] illorum ВFGHKR om. E l eius om. K 13 et] etiam D cum AL l dividitur] dividatur AL l
in haec quinque post Porphyrio A l quia posita] p. enim A l posita definitione] habita definitione G po-
ninir definitio Q 14 definitione generis] g. d. A l ponit] add. eius H 15 unum] primum EKLR l est]
scilicet D | intelligit] intelligitut ВDG 16 quod om. D l subdividitur] subdividit ADKQ l haec] ista
G | quinque om. K 19 primum argumentum] a. p. E l dico] dicendum L l illa] ista DFL haec AGQ
20 Aràtot., De interpr. I c. 7 (AL II1 10; c. 7, 17a 39-b 1).
21 Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV1 14; A c. 4, 73b 26-27): "Universale autem dico quodcumque de
omni sit et per se et secundum quod ipsum est".
22 Cf. supra q. 3 n. 14.
25 Cf. supra q. 3 n. 14.
2,Cf. supra n. 1.
40 Quaest. 7-8
Dicitur tamen quod 'singulare' dicit quid, quia accipitur pro

suo significato respectu subiecti; 'plurale' dicit modum, quia
accipitur pro suo modo respectu praedicati. Nam pro re significata
non inest sibi praedicatum. Et si utroque modo dicatur, non est
differentia ad propositum. 5
Ad aliud18 dico quod genus non est magis universale, — quia
'magis' dicit intensionem formae eius cui adiungitur —, sed quodam-
modo maius universale, quia extenditur ad plura, sicut quaternarius
est maior numerus binario, non magis. Sicut etiam una species
specialissima non dicitur magis species quam alia, licet habeat plura ю
contenta sub se.
(IV. — Solutio septimae quaestionis]
Ad primam quaestionem dicendum quod universale est sub-

iectum huius scientiae. Cum enim sint tres principales condiciones
subiecti19, 'universale' primam habet, quia hic supponitur 'quid est' 15
et 'quia est' tamquam notum. Nec enim esset possibile aliquam spe-
ciem eius sciri, ignoto de ipso 'quid est' et 'quia est'. Hic autem eius
species definiuntur, nec oportuit hic definitionem universalis poni,
quam supponit auctor sufficienter assignatam fuisse ab AristOTELE I
1 Dicitur] Dicendum est G l tamen om. H l quod] add est A l dicit] significat E ut N l quia]
quando ВFGHK 2 suo] subiecto N l respectu] add sui L l subiecti] add. ut E l plurale] add. enim
G add. vero L l dicit om. ВD l quia] quando FH 3 modo] mg. В2 significato F l significata] signata
L 4 inest sibi] est E l Et si om. ВH l utroque modo] ut modus H l dicatur] ponarur G sumatur
ALR dicitur DEHK add. quod FH 5 differentia om. A add. id est non infert L l propositum] add.
quia semper (scilicet L om. E) non praedicatur oppositum de opposito DELNR 6 dico] dicit N l
magis] maius N l universale] add. quam species EFG add ultra vel differentia EF 7 formae] in
forma D forae N primo R l eius om. В l adiungitur] additur L l sed] add. est AK 8 maius] magis
ICQ | sicut] quemadmodum A si N' restit. lin. N1 9 est post maior FHR post numerus ВEGL l
numerus] ante est DR om. FH l non] add tamen F l Sicut] Sic N l etiam] et G om. EHKLNR l una]
nulla R 10 species om. H l species quam] universale D l quam om. G l quam alia om. AВFN l
habeat — se] p. sub se h. c. A 11 contenta] consignificat F 13 primam] add. igt tur D l subiectum
post scientiae A 14 huius] istius DG l Cum enim sint] Patet quia habet L l sint post tres AF l
principales] ante tres Q post condiciones ВDFHN 15 subiecti] add in scientia H l universale] add
enim E om. L l primam post habet FG add. enim L l quia hic supponitur] s. enim hic A l hic] -
ВDQpu huic reЦ. l supponitur] supponuntur H l quid] quod K 16 et om. K l tamquam] add sit В l
notum] nota H l aliquam] add aliam E 17 eius] ante speciem GHQ eiusdem В | sciri] scire A om.
N add quid est D l ignoto] ignotis H l de om. Q l quid — est-2] quia est et (vel E) quid est EK l est]
esset A l et] vel ВDN l est2 om. L add. igitur F l autem] ergo HLR l eius species] s. e. DE 18 de
finiuntur] definitur EFGQ definitive В' add. mg. cognoscitur В2 l nec] non R l oportuit] oportet E l
universalis] animalis L 19 quam om. D l ab Aristotele] per Aristotelem H
18 Cf. supra n. 8.
"Cf. supra q.3n. 13.
UTRUM UNIVERSALE SrrSUВIECTUM LIВRI PORPHYRII 41
Perihermenias20 vel I Posteriomm11 . Unde ratione universalis, scilicet

'praedicari de pluribus' utitur in definitione istorum universalium.
17] Habet etiam secundam condicionem subiecti22 quia si aliqua 25
passio univoca istis quinque de eis ostenditur per rationem universa-
5 lis, illa per hoc ostenditur de universali tamquam de primo subiecto,
et si de uno hic demonstratur per rationem universalis quae est 'prae
dicari de pluribus' in hoc ostenditur de universali quia medium
demonstrationis aequatur passioni; aliter esset inconveniens. Sed hoc
fit hic, ut patet, quia 'differre ab individuo' demonstratur de genere
10 per hanc particulam 'praedicari de pluribus', et ita supponitur posse
ostendi de aliis.
18] Tertia condicio23 manifesta est, quia quodlibet istorum est eius 26
species et ipsum dividitur in haec quinque a PORPHYRIO, quia posita
definitione generis ad eius declarationem ponit divisionem, cuius
15 unum membrum est 'praedicari de pluribus', per quod intelligit
universale quod subdividitur in haec quinque.
[V. — Ad argumenta principalia

septimae quaestionis]
Ad primum argumentum24 dico quod illa divisio non est per 27
1 vel] et FHLR l Unde] Вene Q add. de H l ratione universalis] u. ratio D l scilicet] est H
2 pluribus] add. et eodem H l istorum] illorum ВEKN add. quinque DGL 3 etiam] et В l si] sub
A om. R | aliqua] qua AВD 4 univoca] unica F l univoca — quinque] sit univoca istis quinque dictis G l
istis om. E | quinque om. H add. praedicabilibus L l de om. A l eis] istis E his A l per — ostenditur om.
K | universalis] add. et H 5 illa] ita F l illa per hoc] ita pari ratione D l tamquam — universali om.
8 | de2] add. proprio et A l subiecto] add. etiam G 6 et] etiam EFHLR l et — demonstratur] Etiam
si aliqua passio demonstraretur D l hic] haec passio EFGK hoc H add. ita G l demonstratur] demonstre-
tur H | quae] add. scilicet ratio L l quae — pluribus om. K 7 pluribus] add. per quod intelligit uni
versale EF | in] per H et N l in — pluribus om. A l universali] add. primo H 8 aequatur] F appro
priate (mg. F2) DF2 adaequatur G l aliter] aut R l inconveniens] lin. В2 consequens В'QR con- (sequitur
spat. vac.) D communius HN fallada consequentis (del. H1) GH'L l Sed] add. licet EK l hoc fit] sic est LR
9 fit] sit ВEK | fit hic] sic habetur FG l individuo] individué D 10 pluribus] add. etc. LR l ita om. FK
1 1 de aliis] ante posse AL 12 manifesta est] est m. EKLR l quia] quod GN l quodlibet] quidlibet E l
istorum] illorum ВFGHKR om. E l eius om. K 13 et] etiam D cum AL l dividitur] dividatur AL l
in haec quinque post Porphyrio A l quia posita] p. enim A l posita definitione] habita definitione G po-
nitur definitio Q 14 definitione generis] g. d. A | ponit] add eius H 15 unum] primum EKLR l est]
scilicet D | intelligit] intelligitur ВDG 16 quod om. D l subdividitur] subdividit ADKQ l haec] ista
G | quinque om. K 19 primum argumentum] a. p. E l dico] dicendum L l illa] ista DFL haec AGQ
20 Aristot., De interpr. I c. 7 (AL II1 10; c. 7, 17a 39-b 1).
21 Aristot., Anal. post. 1 c. 4 (AL IV1 14; A c. 4, 73b 26-27): "Universale autem dico quodcumque de
omni sit et per se et secundum quod ipsum est".
22 Cf. supra q. 3 n. 14.
25 Cf. supra q. 3 n. 14.
"Cf. supra n. 1.
42 QUAEST. 7-6
opposita. Quia intentio, secundum quod intentio, est applicabilis rei.

Unde concedo utrumque membrum, cum sit idem.
Cum obicitur contra primum membrum25, dici potest quod me-
taphysicus omne ens reale considerât, non ens rationis cuiusmodi est
universale ut hic loquimur. — Vel concedatur quod considerât inten- 5
tionem in quantum ens; non tamen sequitur 'intentionem in quan
tum intentio', quia non sunt idem. Quod universaliter accidit quan-
do sequens reduplicationem non significat absolute essentiam; sicut
non est idem 'mobile in quantum mobile' et 'mobile in quantum
ens'. Per hoc patet ad exemplum de homine, quia non est simile. m
Quod obicitur contra aliud membrum26 de ente per accidens:
dico quod non est ens per accidens sicut aggregatum, quia res non
cadit in intellectu illius ut pars sed ut determinans respectum. Hoc
modo accidens intelligitur in dependentia ad substantiam, nec tamen
ut ens per accidens.3 15
Ad tertium27 patet per dicta in solutione quaestionis etc.
* Sequitur textus interpolatus: Ad secundum28 dicendum quod scientia realis est de uni
versali primo modo, quod est res; sed logica est de universali secundo modo, quod est
intentio.
1 Quia] Quod N l secundum] secundo(!) A 2 Unde concedo om. KLR l Unde — mem
brum om. FH | utrumque membrum post cum KLR l sit] sint E sim Q 3 Cum] Et tamen Q add.
autem A l obicitur] obiciatur F arguitur (post membrum) H l contra] quod R l membrum om. G l
dici potest] p. d. LQ 4 considerat] ante omne L l non] praem. et L praem. sed N add. autem R
5 loquimut] loquitur Q l Vel] add. si ALR l concedatur] conceditur HNR consideratur В' restit. lin.
В2 6 ens] add. est D l sequitur] ante tamen L add. quod AQR add. quod considerat E add. mg.
consideret L1 l intentionem] intentio DG 7 Quod] Quia EFGKN l universaliter] uniformiterC') F |
accidit] accipit DEFK l quando] add. terminus AFLR 8 sequens] requens(?) N l reduplicationem]
reduplicatio В l absolute] ante non G post essentiam В l essentiam — mobile-2 om. K 10 ad] quod
E om. K | quia] quod G om. E l non] nihil H 11 Quod] praem. Ad Q praem. Ad illud Cum FKL
Cum R | obicitur] subicitur H l contra aliud] ad K l aliud] illud E alterum Q 12 dico — accidens
om. K | ens] accidens F 13 intellectu] add. totius (post illius L) DL l illius] ipsius G add. totius AHR l
determinans] terminans DLR l respectum] rectum D substantiam EGN add. ipsum FK 14 modo]
autem F add. (lin. omne В2) В2R l accidens intelligitur] i. a. AG l substantiam] add. solum G l nec]
non G | tamen] add. intelligitur G 16 Ad] add. secundum et Q l tertium] tettiam KR add. partem
R | patet] add. tesponsio ВEFK | patet per] dictum est R l per] add. iam Q l per dicta in] quid
dicendum sit L l dicta] praedicta DG l in — etc. om. Q l etc. om. EFHNR 17 Ad — intentio] -
AEpu om. ВDFGHKLNQR
25 1, e. universale in quantum intentio; cf. supra n. 1 .

26 Videlicet, universale in quantum applicabile rei; 'est illud totum ens per accidens', cf. supra n. 1.
27Cf. supra n. 3.
"Cf. supra n. 2.
[QUAESTIO 9
UTRUM UNIVERSALE SIT IN RE VEL IN INTELLECTU]
Quaeritur de universali, ut hic loquimur, cum sit accidens, in

quo est ut in subiecto, utrum in re vel in intellectu.
5 Quod non in re, probo: 1
Omne accidens, quod est in re, est proprium vel commune. Si
proprium, inest individuis, licet non primo, quia proprium per se
inest speciei, et 'per se' praesupponit 'de omni'." Si commune, primo
inest individuis. Si igitur esset accidens in re, esset primo in indivi-
10 duis. Hoc est falsum, quia tunc individuum esset universale; igitur etc.
Item, intellectus est virtus pâssiva, per ArISTOTELEM III De 2
anima1. Igitur non agit extra mittendo, sicut est de sensu, per ARISTO
TELEM I Topicorum2. Igitur cum causet universale, non extramittit illud.
Igitur non est in subiecto aliquo extra ipsum.
15 Item, ex intellectu et intelligibili fit verius unum quam ex mate- 3
ria et forma, per COMMENTATOREM III De anima?. Sed forma non
' Sequitur textus interpolate: sicut dicit PORPHYRIUS4 quod proprium inest omni.
3 Quaeritur post accidens DG adnot. mg. Quaestio 9 G1K1L1Q1 Quaestio 8 R1 l ut] de quo
DG | ut hic loquimur pos\ accidens ALR l loquimur] loquitur E l accidens] add. quaeritur DG 4 est]
sit DG 5 probo] probatio ВQ videtur G add. quia DG add. primo H 6 re] add. extra (om. D) vel
DG add. aut N add. vel R l Si] Sed ВEFHKQ 7 inest] est in G add. lin. per se В2 l individuis -
inest om. K l primo] privatio Q add. modo F l per se post inest EF post speciei L add. lin. et primo В2 l
se] add. primo A 8 inest speciei] est specierum R l et] quia G om. AВDQ l praesupponit] supponit
В | Si] Sed EKQ om. В l primo inest] i. p. DG 9 individuis] individuo В l Si] Licet Q l igitur] mg.
В5 add. universale G | accidens om. Q l esset2] inesset ADG l primo] per se В om. LR l primo in om.
DG | in2 om. R 10 Hoc] praem. Sed A add. autem DGL l quia tunc] tunc enim G l tunc om. В l
igitur etc. om. FGHQ 11 per Aristotelem] ex D l Aristotelem] Philosophum G l III] II D 12 est
de sensu] nec sensus В l sensu] add. ut patet H l per Aristotelem om. EG 13 I] II G l Igitur cum]
Cum ergo AВ add. intellectus H l causet] causat GHN l extramittit] extramitteret В extramittet N
14 Igitur post est ВDFG l est] add. in aliquo ut E add. ut N l subiecto] add. in N l aliquo om. E add. uno
F | ipsum] add. ut in re sicut in subiecto L 15 fit post verius Q fiet R 16 III] II D I H 17 sicut]
similiter (mg. N1) DHN1 l sicut - omni] - ADHKN1R(mg. N1) om. rell. pi)
1 Aristot., De an. III t. 5 (Г c. 4, 429a 21-24); Averroës, De an. com. 4 (AverL 385).
2 Aristot., Tоpica I с 14 (AL V1 20; А c. 14, 105b 6-10): "... et quoniam videmus intus suscipientes
aliquid, non extra mittentes; nam et in aliis sensibus sic; nam et audimus intus suscipientes aliquid,
non extra mittentes, et olifacimus eodem modo".
1 Averroës, De an. III com. 5 (AverL 404): "Et est etiam manifestum quod materia et forma copulan-
tur ad invicem ita quod congregarum ex eis sit unicum, et maxime intellectus materialis et intentio in-
tellecta in actu; quod enim componitur ex eis non est aliquod tertium aliud ab eis sicut est de aliis
compositis ex materia et forma".
4 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De proprio' (AL I6 19-20; ed. Вusse 12.17-20): "... quarrum vero
in quo concurrir et soli et omni et semper (quemadmodum homint esse risibile; nam, etsi non ridet,
tamen risibile dicitut, non quod iam rideat, sed quod aptus natus sit; hoc autem ei semper est
naturale; et equo hinnibile)."
44 QUAEST. 9-1 1
est extra materiam nec e converso; igitur nec intelligibile extra intel-
lectum nec e converso. Igitur nec modus intelligibilis extra intellec-
tum. Igitur nec universale.
Ad oppositum:
"Materia et efficiens non coincidunt", per AristOTELEM II 5
Physicorum5. Intellectus est causa efficiens universalis; igitur non est
materia. Ergo nec subiectum, quia accidentia non habent materiam
nisi 'in qua6', quae dicitur subiectum eorum.b
Item, per COMMENTATOREM II De anima1: "Intellectus facit

universalitatem in rebus"; igitur ilia est in re et non in intellectu. ю
Item, accidens est in illo ut in subiecto quod denominat; uni
versale denominat rem, non intellectum; ergo etc.
[QUAESTIO 10]
[UTRUM HAEC SIT VERA 'HOMO EST UNIVERSALE']
Iuxta hoc quaeritur de veritate istius 'homo est universale' et 15
b Sequitur textus interpolatus: ergo est in re, non in intellectu.
1 converso] contra EGNR l intelligibile] add. est G 2 nec] vel DEK l nec e converso post
intelligibilis В om. AL l nec — intellectum om. HR l Igitur om. В l intelligibilis] intelligendi FN add. est
GN add. erit L l extra intellectum om. ВQ 3 Igitur nec universale] Nec e contra G 4 oppositum]
add. arguitur HLR 5 non] in quantum G l per Aristotelem] ex D l Aristotelem] Philosophum G
6 Physicorum] add. sed G l Intellectus] add. autem L l non] nec K add. est ВEFGK l est2 om.
DHLNQR 7 Ergo om. KN l quia accidentia] a. enim DG l accidentia non habent] accidens non
habet H | habent] add. aliam A 8 in qua] lin. K2 l dicitur] add. esse H l eorum] illorum EFKL istorum
R 9 per Commentatorem] Commentator K l II] I L super (ante II A) DHQ om. ВN 10 universali
tatem] unitatem EF l illa] illud H spat. vac. R l et] igitur KQ om. AВD l in1 om. A l intellectu] add.
igitur etc. AВ 1 1 Item — etc.] scrip. ante n. 5 EK om. В l denominat] add. sed G l universale] add.
autem L 12 rem] add. et FGHLNR l non — etc. om. Q l etc.] est in re ut in subiecto G 15 Iuxta]
praem. Item K Circa G adnot. mg. Quaestio 10 G1K1L1Q 1 l hoc om. K l de — istius] utrum haec sit
vera В | istius] illius EF add. propositionis AD add. quaestionis Q 16 ergo — intellectu] - EFGHK
om. rell. pv> | re] add. et EGH
5 Cf. Aristot., Physica II t. 70 (AL VII1 79-80; В c. 7, 198a 24-27); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 147): "Materia vero et efficiens numquam coincidunt".
6 Cf. Aristot., Metaph. VIII t. 12 (AL XXV2 164; H c. 4, 1044b 9-10); cf. Thomas, De principe naturae
c. 1 (XLIII 39a): "Tam illud quod est in potentia ad esse substantiale quam illud quod est in potentia
ad esse accidentale potest dici materia, sicut sperma hominis et homo albedinis; sed in hoc differt
quia materia quae est in potentia ad esse substantiale dicitur materia ex qua, quae autem est in poten
tia ad esse accidentale dicitur materia in qua"; cf. Duns Scotus, Metaph. IX q. 14 n. 111. 114 (OPh IV
669).
7 Averroes, De an. I com. 8 (AverL 12): "Sed intellectus est qui agit in eis universalitatem"; Auctoritates
Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 176): "Intellectus agens causat universalitatem in rebus".
Utrum tales propositiones, UT 'HOMO EST UNIVERSALE', sint per se 45
consimilium ubi praedicatur intentio.
H| Quod sint falsae, probo: 7

Subiectum significat veram naturam, ergo istam supponit. Praedi-
catum non praedicat veram naturam, quia nec significat. Ergo, praedi-
5 catur non vera natura de vera natura; igitur oppositum de opposito.
Item, si homo est species; et species est intentio; igitur homo 8
est intentio. Conclusio est falsa; et non minor, igitur maior.
Item, praedicatio vera in abstracto est vera per se primo modo. 9
Haec non est vera per se primo modo 'homo est species', et praedica-
10 tum et subiectum sunt abstracta; igitur propositio falsa.
U) Ad oppositum: 10
De quocumque praedicatur definitio, et praedicatur definitum.
Sedc 'homo' praedicatur de pluribus differentibus numero8. Igitur est
species, igitur universale.
is [QUAESTIO 11
UTRUM TALES PROPOSITIONES, UT 'HOMO EST

UNIVERSALE', SINT PER SE]
Iuxta hoc quaeritur an tales sint per se.

Quod sic, videtur:
20 Cui per se inest definitio, et definitum; sed 'homo' per se praedi-
c Sequitur textus interpolatus-. Sed definitio speciei praedicatur de homine siс dicendo.
1 consimilium] consimiles В de consimilibus LR l ubi] unrum KQ l praedicatur] ponitur Q l in

tentio] add. de re AEFGHKLR 2 Quod] praem. Et DEK l sint falsae] sit falsa F l probo] probatio ВDQ
add. quia D 3 veram] unam Q l ergo] add. pro AK l istam] illam DEHNR illa A l supponit]
praesupponit E add. et L l Praedicatum] Praedicamentum Q 4 praedicat post naturam N l veram] unam
Q | quia] cum LR quare Q om. N l nec] non AEGKLR l significat] significet LR supponit N' restit. Im.
N1 add. veram naturam EGKLR add. eam A 5 non] add erit Q l igitur] et sic DG 7 Conclusio] Corv
sequentia F l Conclusio est falsa] Consequens est falsum EKLR l est2 post falsa ВQ l et] igitur aliqua prae-
missarum ADGR igitur et antecedens EL om. Q add. et R 8 Item] add. omnis A l vera2] ante est В post
se H 9 Нaec — modo om. Q l vera om. G l et] add. tamen EGKL l praedicatum et subiectum] s. et p.
GQ 10 igitur — falsa om. Q l propositio] praedicatio HN add. est G 11 Ad om. Q 12 quocumque]
mg. N1 quo ВDFHKLR l et post praedicatur HLN de eodem EGK om. R l praedicatur2 om. AN 13 dif
ferentibus] add. in FGK l numero] add et species similiter Q l Igitur] add. homo AGHLQR 14 igitur] et
per consequens DEKQ add. homo est G 18 Iuxta] Circa G adnot. mg. Quaestio 1 1 G1K1L1 Quaesrio Q1 l
hoc om. F | an] utrum В l se] add. homo est species F 19 videtur] probatur EK om. D 20 Cui] praem.
Quia GQ Cum F add. enim A l per se] post inest N primo K l definitio] add eidem inest E add. per se inest
AG add. inest LR l sed] add. et (om. GK) definitio speciei (add per se G) inest homini quia EGK l per se2
post praedicatur ADHR om. F 21 Sed — dicendo] - EGJL om. rell. pv l sic dicendo] igitur etc. quia L
8 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4. 1 1-12): "... species est quod de pluri
bus et differentibus numero in eo quod quid sit praedicatur".
46 QUAEST. 9-1 1
catur de pluribus differentibus numero; igitur homo per se est species.

Item, quod est per se intelligibile est per se universale; homo est
per se intelligibile, quia per suum 'quod quid est', quod est idem sibi.
Item, universale convenit homini secundum quod abstrahitur
ab omni accidente; igitur non inhaeret ei ut accidens. Antecedens est 5
manifestum, quia homo, ut coniungitur accidentibus, est singulare.
Ad oppositum:
'Per se' praesupponit 'de omni'; igitur si homo est per se uni
versale, omnis homo est universale. Consequens est falsum, igitur et
antecedens. io
[I. — Responsio ad nonam quaestionem]
Ad primam quaestionem dicendum quod universale est in re ut

in subiecto, quia illam denominat, non intellectum. Sed in intellectu
est ut in efficiente et ut cognitum in cognoscente.
Sciendum tamen quod significatum termini communis, signi-
ficantis veram naturam, tripliciter potest consideran9. Uno modo
secundum esse in suppositis, quod dicitur esse materiale eius, et hoc
modo insunt ei accidentia communia. Secundo modo consideratur
1 differentibus om. Q add. in DFK l numero om. Q l homo om. G l per se] post est EFK ipsa
G | species] add. igitur haec est per se homo est species G 2 est post se R l se om. F l intelligibile
post est R | se2] add. est R l homo] praem. sed LR 3 per se intelligibile] huiusmodi DEGK add.
igitur etc. AEKR add. igitur per se universale N add. minor patet (om. N) ALNR l quia] est enim intel
ligibile Q om. F add. est intelligibile N l quod om. ВK l quod est om. K | est2 post sibi G l sibi] add.
ergo etc. В add. igitur etc. (om. G) DGH 4 abstrahitur] abstrahit N 5 igitur om. Q l inhaeret]
convenit AВ inest GN inerit DQ 6 manifestum] verum AВ l homo om. LN l accidentibus] add. in
(om. H) singularibus GH l est] lin. K2 8 praesupponir] supponit GL praesupponitur K add. (lin. Q2)
dici AQ2 | homo — se] per se homo est Q l est post se FHNR l universale] add. igitur LNQ 9 omnis
— universale om. R l est] erit AВ add. (ante est LN) per se EFKLN l Consequens — antecedens] Con-
clusio est falsa H l et om. ВQ 12 quaestionem] add. est L 13 quia illam] i. enim D add. tantum G l
denominat] add. et ELR l in2 — est] est in intellectu Q 14 ut] veluti A l in] add. causa R 15 tamen]
autem В om. EGKQ l termini] rei В 16 tripliciter potest] p. t. GHLNR l considerari] not. in ima
col Nota quod materia tripliciter consideratur, vel triplex est materia scilicet materia ex qua, materia
in qua et materia circa quam; primo modo ut ex pane fit sanguis; secundo modo ut forma in materia;
tertio modo ut scientia circa materiam, id est circa subiectum quia materia et subiectum scientiae ali-
quo modo convertuntur L l Uno] add. quidem A 17 hoc] illo G 18 ei] sibi A l communia]
add. realia H
'Cf. Avicenna, Logica pars 3 (f. 12ra): "Usus fuit ut cum quinque haec distinguerentur, diceretur se
cundum hoc quod uno respectu sunt naturalia et alio respectu logicalia et alio intellectualia...";
Albertus M., Liber de praedicabilibus tr. 2 c. 3 (ed. Вorgnet I 24a); Andreas de Cornubia, Porph. q. 4
(cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 86vb): "Dicitur quod res triplex habet esse. Habet enim esse exsis-
tere, et secundum illud esse accidunt sibi accidentia realia. Et habet esse quiditativum, per quod sibi
conveniunt praedicata realia, ut 'homo', 'animal', et huiusmodi. Tertium esse habet res in intellectu;
secundum illud esse conveniunt sibi praedicata intentionalia, ut 'species' vel 'genus'."
Utrum universale sit in re vel in intellectu 47
absolute secundum esse quiditativum10, et sic insunt ei praedtcata

essentialia. Tertio modo ut per formam intelligibilem ab intellectu
apprehenditur, quod est esse cognitum, et sic insunt ei intentiones.
Intellectus enim, considerans naturam hominis unam in multis 17
5 et de multis, ab aliqua proprietate reperta in natura sic considerala
movetur ad causandum intentionem; et illam causatam attribuit illi
naturae cuius est proprietas a qua accipitur.
[II. — Ad argumenta principalia

nonae quaestionis]
ю Ad primum11 dico quod procedit de accidente reali quod inest 18

naturae secundum esse materiale.
Ad secundum12 dico quod non attribuit aliquam proprietatem 19
rei per eius transmutationem, quia non est virtus factiva. Potest
tamen aliquam attribuere quae dicit habitudinem rei ad intellectum,
15 praesertim si accipiatur a proprietate illius rei, sicut attribuit modos
significandi dictioni significativae, qui sunt in voce ut in subiecto,
effective tamen ab intellectu.
Ad tertium13: illud dictum COMMENTATORIS non potest intelligi 20
1 secundum — essentialia] rep. (ante Sciendum) N 2 essentialia] substantial D l modo]

add. consideratur G l ut] secundum quod R 3 quod est esse] quia esse eius F l est esse] esse est В l
cognitum] cognoscibile EK cognoscere ВFQ add. eius GH l insunt ei] ei i. DFLNR 4 naturam]
veram Q' restit. mg. Q1 l hominis] add. esse KLR 5 proprietate] add. sic FHR l considerata]
considerando EH 6 intentionem] add. secundam N add. vel intentiones Q l et illam] secundam D l
illam] istam ВN l illam causatam] illas causatas Q l attribuit post naturae FH l illi om. ВFHLQR 7 pro
prietas] add. et G l accipitur] causatur HR 10 primum] add. argumentum AВGHLNR l dico]
dicitur FHLN dicatur R l de] ab K om. E 12 quod] add. lin. id est intellectus F1 add. intellectus LR l
attribuit om. F l aliquam] aliam E l aliquam proprietatem] aliquas proprietate« Q add. realem В
13 eius] eiusdem H add. rei HR l transmutationem] transitionem D l quia] add. lin. id est intellectus
F1 | est om. F | factiva] add. lin. id est factiva F1 l Potest] add. lin. scilicet intellectus F1 14 aliquam
post attribuere NR a. proprietatem (post attribuere) F aliquas Q aliqua (post attribuere) HL l dicit]
dicunt HLQ 15 accipiatur] accipitur EFKLR add. lin. scilicet proprietas F1 l rei om. L l attribuit]
add. lin. scilicet intellectus F1 16 significativae] significatae K l qui] quae EGHNQ l sunt] add. lin.
modi significandi F1 l ut in subiecto] subiective Q 17 tamen] autem L add. sunt EK l intellectu]
add. ab aliquo K 18 tertium] aliud cum dicitur В' add. mg. ex intellectu et intelligibili fit etc. dico
quod non potest intelligi quod fiat В2 add. dico quod L l Commentatoris post potest K communiter
EFG add. convenienter (post potest L) LNR
10 Anon., Sophisme, (cod. Vigorniae bibl. cathedr. Q.13, f. 74ш): "Suppono quod terminus communis
imponitur ad significandum rem, non speciem; et non imponitur ad significandum esse Potentiale
sed actuale, hoc est, esse quidditativum praeter omneт differentiam temporis et praeter oтneт signi-
flcationem in praesentia. Nec imponitur ad significandum suppositum, quia significatio est extra sig
nificatum".
"Cf. supra n. 1.
12 Cf. supra n. 2.
"Cf. supra n. 3.
48 QUAEST. 9-11
quod fiat unum compositum ex illis, quia tunc intellectus esset

compositus ex quiditatibus omnium sensibilium. Sed intelligendum
est quod intellectus in actu verius recipit praedicationem 'unius' cum
intelligibili actu quam materia cum forma, quia intellectus in actu est
intelligibile in actu, quia per speciem intelligibilis in actu potest se 5
ipsum intelligere, reflectendo. Materia autem non est forma per hoc
quod componitur cum forma.
(111. — Responsio ad decimam quaestionem]
Ad secundam quaestionem dicendum quod est vera14 eo modo15

quo nunc dictum est, hoc accidens inest rei, quia illo modo definitio ю
intentionis inest rei.
Contra16 hoc: species inest homini secundum quod dicitur de

pluribus etc. Sed non dicitur de illis nisi secundum quod est in illis,
et hoc est secundum esse materiale. Igitur primo modo est proposi-
tio vera. 15
Ad hoc dico quod species inest homini secundum quod 'homo'
praedicatur de individuis, loquendo de praedicatione signata, non de
praedicatione exercita, id est non secundum quod est idem supposi
ng, et illud est primum membrum distinctionis.
1 ex illis] ab istis K l illis] eis H l quia tunc] tunc enim DEK 2 compositus] conceptus F l
omnium] add. rerum A 3 est om. FN add. sic L l quod om. A l in actu om. G l recipit] respicit(!)
E | unius] illius L' add. intelligibilis EK add. intellectus F add. per quod est in actu scilicet ipsius
intelligibilis L | cum intelligibili] intelligibilis R 4 intelligibili post actu E intelligitur HN om. K add.
in AG | cum] et A aut E l quia] cum FN add. semper G l quia intellectus] i. enim R l quia — forma-2
om. D | in actu om. Q 5 intelligibile] intelligibilis DGKR l quia] cum N add. tamen H l quia —
actu] nam В l intelligibilis] intelligibilem AFGLQ intelligit H intentionalem R l se ipsum intelligere]
i. se ipsum EK 6 est] lin. K1 l per — forma] not. mg. alia littera: licet sit in actu per ipsam L1 7 compo
nitur] componit DFGK 9 Ad] add. aliam N l dicendum] add. est EG l quod] illa propositio Q l est
vera] v. est Q l eo] de HK eodem Q 10 nunc] mg. L1 om. HNR l est] add. quia hoc modo G l hoc]
mg. D1 quod E tale G om. ALR add. est H l hoc accidens] hic actus В' restit. mg. В2 l inest] inesse
ADLR | illo] isto DFLQR l illo modo post rei A l modo om. Q 12 hoc] haec DE om. G l quod]
add. homo AHLR l dicitur] praedicatur Q 13 illis] eis L l est in] inest ВG 14 primo modo]
prima N | est2 post propositio AEGHKLR om. N 17 praedicatur] ante homo N dicitur Q add.
dicatur F | individuis] divinis В' restit. lin. В2 l signata] significata A add. et GHLNR l de1 om. G
18 id est om. EH l secundum] abrasura K2 l est2 post idem DL om. Q l idem] add. suis EHKLNR
19 et illud] quod A l illud] idem D l primum membrum] m. p. D l distinctionis] divisionis(?) GK om. Q
14 1. e. propositio ut 'homo est universale'.
"Scilicet, tertio modo; cf. supra n. 16.
16 Cf. Andreas de Coroubia, Porfm. q. 4 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 86vb): "Contra: probo
quod esse intentionale conveniat rei secundum esse exsistere, quod sibi convenit per sua supposita;
quia definitio cuiuslibet communis dicitur 'praedicari de pluribus', ratione cuius attribuunt sibi inten-
tionem, et hoc est per habitudinem ad individua; igitur intentio convenit rei secundum esse materi
ale, quod habet esse in suppositis".
Utrum haec sit vera 'homo est universale' 49
[IV. — Ad argumenta principalia

decimae quaestionis]
Ad primum argumentum17 dico quod Vera natura' potest 24

supponi tripliciter. Nec tamen propositio est distinguenda, quia
5 diversitas suppositionis stat cum unitate subiecti. Sed est magis
multiplicitas figurae dictionis, si qua sit. Est igitur propositio sim-
pliciter vera, quia secundum quod subiectum supponit veram
naturam, ut comparatur ad intellectum, inest ei tale accidens.
Multiplex enim secundum figuram dictionis non est vere multiplex,
io sed tantum phantastice18. Unde haec non distinguitur 'Socrates est
homo', licet esset falsa si 'homo' acciperetur sicut accipitur hic
'homo est species'.
Ad secundum19 dico quod haec est falsa 'species est intentio', 25
sicut haec 'album est color', quia species denominative aliquid aliud
15 importat quam intentio in abstracto.
Contra: tunc haec est vera 'species est intentionale', et ita 26

sequitur 'ergo homo est intentionale'. — Dici potest quod est fallada
accidentis, quia 'species' respectu hominis accipitur ut modus, res-
pectu intentionis ut quid, quia quodlibet in suo genere est quid.
20 Ad tertium20 dico quod non est ibi praedicatio in abstracto, 27
3 dico] dicendum H l vera] aliqua K l potest] habet FNR 4 supponi] supponere H sumi A l
Nec] Non A l tamen] add propter hoc L l est] ante propositio DFN post distinguenda A 5 suppositi
onis om. Q | unitate] add. significationis D l subiecti] significationis HN add. et (vel EGK) significati-
onis EGKLR add et significan A | magis om. N 6 qua] aliqua E | Est post simpliciter R om. H l sim-
pliciter] ante propositio E post vera N om. В 7 supponit] significat HLR l veram] unam Q 8 ut]
add. tamen A l ei] sibi В 9 Multiplex] Multiplicitas AFLR l enim om. EK l secundum figuram]
figurae AFLR l non] add. et dicendum quod EK l vere post multiplex GH de lin. В1 om. Q l multi
plex] multis В multiplicitas AFLR 10 phantastice] phantastica ВKLR l haec om. D l distinguitur]
est distinguenda В distingueretur G negatur L 11 licet] sed AВQ tamen L l esset] est Q l homo1
post acciperetur AEK om. ЕЮ add. hic L l sicut] ut ADN add. homo HQ 12 homo] add. Socrates G
13 species] homo ВEFKLQR 14 haec] hoc EF l aliquid post importat DGH om. A l aliud] -
EFQpu om. rell. 15 importat] ante denominative В ante aliud A ante aliquid R l quam] sed mg. В2
in concreto GH om. DKLR add. sed H l intentio post abstracto В intentionem E intelligibile K add
enim G add vero L add. autem R 16 tunc om. N l tunc ... est] cum ... sit G l est] esset EL l inten
tionale] intelligibile В' restit. lin. В2 l ita] sic D 17 ergo] quod K om. DG l quod] add. haec В
add. hic A 18 modus] add. et GH l respectu] add vero AL 19 intentionis] intentionalis D l
quodlibet] quidlibet ВEKR quolibet GQ 20 ibi] ante non ВFGLR om. EKQ
17 Cf. supra n. 7.
18 Cf. Petras Hispanus, Tractatus tr. 7 n. 25 (ed. L. M. De Rijk p. 97): "Sciendum autem quod, ut vult
Alexander in commento super librum Elenchorum, quod multiplex fit tripliciter. Aliud enim est
actuale, aliud potentiale, aliud phantasticum"; Duns Scotus, Elench. q. 35-36.
"Cf. supra n. 8.
10 Cf. supra n. 9.
50 QUAEST. 9-11
quia species est concretum et denominative praedicatur de re.
[V. — Responsio ad undecimam quaestionem]
Ad tertiam quaestionem dicendum quod tales non sunt per se21.

Quod patet de primo modo sic: in primo modo praedicatur defini-
tio vel pars definitionis de definite Impossibile est autem aliquam 5
rem secundae intentionis definire rem primae intentionis22, quia
tunc illa res secundum suam essentiam partim esset a natura et
partim ab intellectu, et ita a diversis causis non ordinatis; quare non
esset unum essentialiter. Igitur impossibile est aliquam intentionem
primo modo per se praedicari de re23. Nec secundo modo24, quia ю
non causatur intentio ex per se principiis subiecti. Nec quarto modo25,
quia res non est causa efficiens intentionis, sed intellectus. Nec
universaliter aliquo modo, quia tunc esset natura sufficiens causa
talis accidentis. In quocumque igitur esset illa natura, illi inesset
accidens, quod falsum est.d 15
Sequitur adnotatio interpólala: quia singulari inest illa natura simpliciter.
1 est] add. quid DG l praedicatur] ante denominative FLR praedicatum (ante denominative)
Q | re] homine ВEK 3 tertiam quaestionem] q. t. FLR 4 Quod] Ut FR om. L l de om. G l
modo om. G l sic] quia L om. A l in primo modo post praedicatur A l praedicatur] add. enim A l defi-
nitio vel pars om. A 5 vel] ut F l vel pars definitionis post definito DG l de] add. suo L l autem]
ante est D enim G om. FHN l aliquam rem] r. a. ВKQ 6 rem2 om. L l intentionis2 om. F 7 suam
essentiam] e. s. DL l et om. ВDG 8 ita] illa E om. N l a] de (lin. В2) В2EGKR om. F l causis om. A l
ordinatis] ordinati L subordinaos HNQ l quare] unde D et ita N om. G 9 aliquam] add. secundam
(post intentionem N) LN 10 modo] et LR om. A l per se] ante primo A l praedicari] probari E l re]
lin. K2 add. primae intentionis L l modo] add. per se L 11 quarto] tertio DGR 12 est om. K
13 modo] add. alio (ante modo AL) AEKL l tunc] add. ubicumque L l natura] ante esset GQR add.
ipsa esset L l sufficiens post causa R om. D 14 In] praem. Et tunc R l igitur] ante in EFKQ om. D l
illi] ibi H | illi inesset accidens] in eo est intentio В 15 falsum est] est f. DEGHLNR 16 quia— sim
pliciter] - DEFGHK om. rell. pu l illa] talis G
21 De quattuor modis per se, cf. Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV1 12-14; A c. 4, 73a 34-b 24).
22 Cf. Duns Scotus, Metaph. V q. 4 n. 27: "... quia ens secundae intentionis non definitur per ens pri
mae intentionis..."
25 Cf. Robertus Grossatesta, Anal. post. I c. 4 (ed. P. Rossi p. Ill): "Pet se igitur est et dicitut alterum
de altero cum unum recipit reliquum in sui definitione. Cum igitur genus vel differentia substantialis,
a quibus substantialiter et non per accidens egreditur quiditas speciei, praedicantur de specie, est pri
mus modus essendi vel dicendi per se alterum de altero".
"Robertus Grossatesta, Anal. post. I c. 4 (ed. P. Rossi p. 112): "Cum autem accidens, quod essen
tialiter et non per accidens egreditur a quiditate subiecti, praedicatur de suo subiecto, est secundus
modus essendi per se vel dicendi alterum de altero, et in hunc modum secundum incidunt omnia illa
quae oblique praedicant causatum per se de causa per se..."
25 Thomas, Anal. post. I c. 10 (I2 40b): "Deinde cum dicit: 'Item alio modo' etc. ponit quartem
modum, secundum quod haec praepositio 'per' designat habitudinem causae efficientis vel cuiuscum-
que alterius [extrinsecae]".
UTRUM TALES PROPOSiTIONES, UT 'HOMO est universale', sint per se 51
[VI. — Ad argumenta principalia

undecimae quaestionis]
Ad primum argumentum26: negatur minor. 29
Contra: si non praedicatur per se, tunc per accidens. Igitur 30

5 haec est per accidens 'homo est animal'. Et ista responsio est contra
communem modum loquendi.
Ideo dico quod 'per se' in minori potest determinare inhaeren- 3 1
tiam huius praedicati 'praedicatur de pluribus'; vel inhaerens, scilicet
praedicatum. Primo modo est falsa et sequitur conclusio falsa. Secun-
io do modo est vera, nec infert consequens. Sicut simile patet hic
'accidens est per se ens'. Quia si 'per se' determinet inhaerentiam,
vera est;e si inhaerens, falsa est.
Ad secundum27 per idem: minor est vera ut 'per se' determinat 32
inhaerens, et sic maior falsa.
15 Ad tertium28 dico quod universale inest homini ut abstrahitur 33
ab omni accidente reali quod consequitur ipsum secundum esse
materiale, non ab accidente intentionali.
' Sequitur adnotatio interpolata: quia ens non praedicatur in quid de quolibet.
3 negatur] negetur G 4 tunc] igitur Q praedicatur A add. praedicatur EKL 5 haec] hoc
F | est] esset В l animal] add. sive homo est universale EKLR l Et] Item D Etiam FH om. E add. ¡ta
R | ista] illa ВDEKN ita Q l responsio] ratio EK 6 communem] omnem K' restit. mg. K1 add.
scholam et F l communem modum] omnes modos Q 7 Ideo dico] Dico igitur G l quod] add. ly
AD | in minori] ante quod Q l determinare] add. inhaerens vel D 8 huius] illius E l huius — in
haerens om. D | huius — pluribus post inhaerens H l praedicati] add. scilicet G l praedicatur]
praedicari DFKLNQR om. E l vel] add. potest determinare EKR l scilicet praedicatum] sed prae-
dicatio N om. EHK add. sed praedicatio K 9 et] add. sic D l et — falsa om. FN l Secundo] add. vero
A 10 nec] et H non tamen A l infert] add. tunc A add. sic D l Sicut] Sic AFGHNR om. D l Sicut
simile] Istud similiter L l simile patet] p. per simile В l hic accidens] huius actus Q 1 1 est per se]
per se est KQ l si] lin. K2 l determinet] determinaret DQ 12 est] add. oratio EK l si] add. autem
determinet R l est2 om. AВL 13 Ad — inhaerens] mg. R1 om. F l secundum om. N add. patet DG l
determinat] determinet GNQ 14 inhaerens] mg. В2 inhaerentiam K l sic om. N l maior] add. est EGL
15 homini om. F l ut] et K secundum quod R 16 omni om. ВH l consequitur] sequitur В 17 materi
ale] add. sed N l non] add. autem L l intentionali] add. etc. DEH 18 quia — quolibet] - DEKNR
om. rell. pvj | quia ens] ens enim DR l non] per se R om. DN l in quid om. NR
"Cf. supra n. 12; Duns Scotus, Metaph. VII q. 1 n. 8-10. 12-22.
28 Cf. supra n. 13.
[QUAESTIO 12
UTRUM UN1VERSAL1A SINT TANTUM QUINQUE]
Quaeritur de numero universalium utrum sint tantum quinque.

5 Quia praedicari est proprium universale quot igitur sunt praedi-
cata, tot universalia. Sed in I Topicorum1 non ponuntur nisi quattuor
praedicata, igitur etc. Per idem ostenditur quod sunt tantum tria, quia
ibi non ponuntur species et differentia; igitur illa non sunt universa
lia. — Etiam quod sunt sex, quia ibi ponitur definitio; igitur praeter
10 haec quinque, illud erit sextum universale.
Item, "quot modis dicitur unum oppositorum, tot modis dicitur 2
et reliquum" per ArISTOTELEM I Topicorum2. Universale et singulare
sunt opposita, et 'singularia sunt infinita3', igitur et universalia.
Item, individuum est universale, quia praedicatur de pluribus; 3
15 et est nullum istorum, ut patet inductive; igitur etc.
Item, ens est universale. Et non est genus, per ARISTOTELEM III 4
Metaphysicae*; praedicatur enim per se de differentia. Nec species,
3 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 12 G1K1L1 Quaestio 1 1 Q1 l numero] add. illorum quinque
G | tantum post quinque H om. ВD 4 videtur] ante Quod Q arguitur N 5 praedicari] praedicare
R add. de pluribus EF l universali] ante proprium A universalis LR l quot] quod (et sic saepe) Q l sunt
om. DFKR 6 tot] add. sunt EGNQ erunt L l Sed om. А l in om. AВ l ponuntur] ponitur Q 7 igitur
om. Q | igitur etc. om. F l Per] praem. Et R Et A l idem] add. modum G l ostenditur om. D l sunt]
sint AВ | sunt tantum] non sunt nisi QR 8 ibi om. K l ponuntur] ponitur EL l et] nec L l illa] ista
AFLQ ita E l illa non] tantum tria D 9 Etiam] Item EFGK Et ALR Per idem Q add. per idem
ostenditur EK l sunt] sint LQR l sex] add. videtur DF add. (lin. K1) probatur (ante quod G) AGHK1LR l
ibi] ibidem D l igitur] lin. K1 10 haec] add. ergo Q l illud om. DEGHL l illud — sextum] erunt sex
Q | erit] est AH l universale om. F add. scilicet definitio L 1 1 modis] add. tot Q l dicitur om. D
12 et om. H | reliquum] add. sed N l per Aristotelem] ut patet H om. DEK l Universale] praem. Sed
GL 13 et] sed HR om. D l et2 om. F l universalia] cetera ВH 14 quia] et L l pluribus] add. dif-
ferentibus numero L 15 est post nullum G post istorum A om. ВDHKLRN l istorum] illorum EFH
horum (eorum R) quinque RL add. quinque AN l igitur om. Q 16 est2 om. ВDFHNR l genus] add.
ut patet EFGHKNR add. mg. patet L2 l per] lin. K1 l per Aristotelem] ex D l Aristotelem] Philo-
sophum F 17 praedicatur enim] quia p. GL l Nec] add. est FG
1 Aristot., Tоpica I c. 4 (AL V1 8; A c. 4, 101b 24-26): "Palam ergo ex his quae dicta sunt propter quid
secundum praesentem divisionem quattuor omnia accidit fieri: aut proprium, aut terminum, aut
genus, aut accidens".
2 Aristot., Tоpica I c. 15 (AL V1 23; A c. 15, 106b 14-15): "Nam si hoc multipliciter dicitur, et quod
huic contradictorie opponitur multipliciter dicitur"; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 323): "Quot
modis dicitur unum oppositorum, tot modis dicitur et reliquum".
1 Porphyrius, Liber praedicabilium, c. 'De specie' (AL I6 12; ed. Вusse 6.13-14): "... individua autem
quae sunt post specialissima infinita sunt"; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 300): "Individua
sunt infinita".
4 Aristot., Metaph. III t. 10 (AL XXV2 49; В c. 3, 998b 21-28); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
121): "Ens et unum non sunt genera".
54 QUAEST. 12
quia tunc haberet genus supra se. Nec aliquod aliorum trium univer-
salium, quia illa praedicantur in quale. Ens praedicatur in quid de
omnibus, per ARISTOTELEM IV Metaphysial5.
Ad oppositum est PORPHYRIUS.
[I. — Ad quaestionem] 5
Dicendum quod sunt tantum quinque universalia. Sed illud

diversimode ponitur.
[A. — Opinio prima: Alberti Magni

1.— Opinionis expositio]
Uno modo6 accipitur sufficientia eorum sic: universale vel ю

significat substantiam vel accidens. Si substantiam, vel totam vel
partem. Si partem, vel materialem, et sic est genus; vel formalem, et
sic est differentia. Vel totam substantiam, et sic est species, quia
'species dicit totum esse individuorum7'. Si accidens, vel convertibile,
1 quia om. R l haberet] habebit A l se om. FN l Nec] add. est ADF l trium om. LR l uni-
versalium om. H 2 illa om. В l Ens] add. autem LR add. vero AQ l praedicatur om. D 3 omnibus]
quolibet G add. ut patet AВFHLR l per Aristotelem] ex D om. EK l IV] VIII ВGHNQ l Metaphysi-
cae] add. igitur (om. Q) etc. EKLQ 4 Porphyrius] add. dicens quod sunt tantum quinque L 6 Di
cendum] praem. Ad quaestionem EKQ Dicendo G l quod] quoniam D l sunt post tantum GQ post
quinque D l tantum om. F l illud] hoc В istud L 10 Uno] add. quidem A l accipitur] sumitur F l
eorum] ante sufficientia ADLQ istorum H illorum N l sic] ante accipitur L ante sufficientia R add. (mg.
L1) omne L1R l vel ... vel] aut ... aut QR 1 1 substantiam2] primo modo D l veI2] aut K oт HN l
totam] totum F 12 vel] add. partem G l est om. Q 13 est om. Q l Vel] Si LQ add. significat G l
substantiam et om. FLQ l quia om. D l quia species] species enim A 14 species om. ВDGN l dicit]
add. enim D l individuorum] individui EK 1ndividuum Q l vel] add. est F
5 Aristot., Metaph. IV t. 2 (AL XXV2 60-61; Г c. 2, 1003b 5-10).
6 Cf. Albertus M., Liber de praedicabilibus I c. 4 (ed. Вorgnet I 17b-18a): "Universale autem sic accep-
tum prout est praedicabile quod in multis et de multis, aut inest essentialiter, aut accidentaliter: sive
ut essentia, sive ut accidens. Si inest ut essentia: aut inest ut tota essentia, aut ut pars essentialis. Si
inest ut tota formalis essentia, constat quod est species... Si autem ut pars essentialis: tunc aut est se
cundum potentiam in qua est esse per inchoationem, aut est pars secundum actum in quo est esse se
cundum actum perfectum. Et priori quidem modo est genus, secundo vero modo est differentia. Si
vero inest ut accidens: aut inest ut accidens naturae, quod de ipsius naturae aptitudine causatur et
emanat: aut ut accidens commune, quod est accidens individui. Et priori quidem modo est proprium,
et secundo modo est accidens vocatum".
7 Cf. Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 14; ed. Вusse 7.27-8.3): "Continetur igitur
individuum quidem sub specie, species autem sub genere; totum enim quiddam est genus, 1ndividuum
autem pars, species vero et totum et pars (sed pars quidem alterius, totum autem non alterius sed aliis;
partibus enim totum est)"; cf. Boethius, In bagogen Porphyrii [ed. secunda] III c. 12 (CSEL 48, 237; PL 64,
115В-116A); Duns Scorus, Lectura II d. 3 p. 1 1. 5-6 n. 186 (XVIII 288): "Ad aliud, quando arguitur se
cundum Вoethium in Divisionibm quod 'species praedicat totum esse individuorum', dico quod Вoethi
us hoc non dicit, sed tamen dicit alia verba..."; cf. Boethius, Liber de Avisione (ed. J. Magee p. 38; PL
64, 887D): "In definitione vero et genus et differentiae partes sunt; definita vero species totum" .
UTRUM UNIVERSALE SINT TANTUM QUINQUE 55
et sic est proprium; vel non convertibile, et sic est quintum universale.
Cum igitur non sit possibile significare aliquid dicibile de pluribus nisi
aliquo istorum modorum, non erunt nisi haec quinque universalia.
[2. — Refutatio opinionis primae]
5 Contra hunc modum: universalia, cum sint intentiones secun- 7

dae, accidunt rebus primae intentionis. Sed nihil per se distinguitur
secundum illud cui accidit, igitur nec intentiones distinguuntur per
se penes res. Sed logicus considerât intentiones per se, igitur illa
divisio non est logicalis.
10 Item, omnia universalia inveniuntur in genere accidentis; igitur 8
male distinguuntur per 'significare substantiam vel accidens'.
[B. — Opinio secunda:

1. — Opinionis expositio]
Ideo datur aliter sufficientia eorum penes 'ordinari'. DlCITUR8 9

15 enim quod, quia hic liber immediate ordinatur ad librum Praedica-
mentorum ubi determinatur de ordinabili in genere, ideo hic loquitur
de universalibus secundum quod sunt ordinabilia in genere. Et datur
1 et om. Q | est om. ВQ l vel] add. si F l convertibile] add. et sic est accidens EKL add. ultra
per accidens E l et sic2] quod L l est2] erit H om. Q l universale] add. scilicet accidens A 2 possibile
om. K add. nominaliter L l significare] signare H assignare N l aliquid] aliquod LNR add. esse F l
dicibile] divisibileO) E add. dici L 3 aliquo] aliquod R add. modo В l istorum post modorum F
illorum EG add. quinque D l modorum] add ideo E add. igitur F sequitur quod L l erunt] sunt EFK l
haec] tantum F om. DHLNR 5 modum] add. ponendi G add. habent quinque F add. arguitur L l
universalia cum] quia cum u. L 6 Sed] Et E om. DGNQ l Sed nihil] n. autem LR l per se] lin. R2 l
distinguitur] diciturf.?) K 7 secundum] per G l distinguuntur] dicuntuK-') K l per se] ante dis
tinguuntur N post res Q om. F 8 penes] per lin. В2 l considerat] add. illas GR l intentiones] add. lin.
secundas K1 l se] ante considerat A l illa post divisio H haec AD ista Q 9 est] erit В om. Q l logi
calis] logica ВDN 10 accidentis] add. ut patet de genere specie et (om. H) differentia et aliis DH add.
ultra duobus secundum esse D 1 1 distinguuntur] dividuntur LR l significare] signare HR om. G l
vel] et N add. per G 14 Ideo] Item ВEFHLNR om. G l datur om. Q l aliter] alia ВD alicui KQ l
eorum] ante sufficientia AFLR istorum DHQ add. scilicet DF l ordinari] ordinationem H add. eorum
F add. in genere G l Dicitur enim] Dicendum E Dicendo K IS quod om. Q l quia] exp. lin. K1 om.
DGHKLNR | hic] iste HL haec N om. Q l liber om. N add. ¡lle R l immediate ordinatur] o. i. N
16 determinatur] terminatur E tractatur LR l ordinabili] ordinari D coordinatione F l ideo] ideo
que A ergo H om. N l ideo — genere om. GK l hic loquitur] 1. h. F 17 universalibus] universali H l
quod] add. haec (om. FHN) universalia EFHN l sunt ordinabilia] post genere A o. s. E l in om. F
8 Cf. Anonymus, Porph. q. 8 (cod. Вerolin. SВ lat. f. 624, f. 5rb): "Quia praedicamentum dicitur
quantum ad ordinem praedicabilium sub et supra ascendendo et descendendo, praedicatum dicitur
quando actu praedicatur in propositione, praedicabile quando in potentia praedicatur; et praedica
tum sumirur ab istis modis praedicandi essentialiter et convertibiliter, praedicabile ab istis in quid et
in quale, et sic differunt"; cf. Boethius, In hagogen Porphyrii [ed. secunda] II c. 5 (CSEL 48, 187; PL
64, 94AВ).
56 QUAEST. 12
sic sufficientia: quia ordo potest esse eorum quae sunt in eodem
genere inter se, vel eorum quae sunt in uno genere ad illa quae sunt
in alio genere. In eodem genere potest esse ordo directus3 secundum
'sub' et 'supra', et sic sunt duo universalia, scilicet genus et species;
vel ordo indirectus, et sic est differentia supra speciem indirecte et 5
sub genere. Accidentium autem ad substantias est ordo: vel converti-
bilium vel non convertibilium; et secundum hoc sunt alia duo uni-
versalia.bc
[2. — Refutatio opinionis secundae]
Contra hunc modum: aliqua, secundum quod sunt ordinabilia ю

in genere secundum 'sub' et 'supra', sunt praedicabilia et subicibilia,
igitur hic determinatur de istis in quantum sunt praedicabiliad et
subicibilia.
1 Loco 'directus — genere', tortus interpolatus-. vel eorum quae se habent secundum sub
et supra vel eorum quae non se habent secundum sub et supra. Si primo modo, sic est 15
genus et species quae directe se habent secundum sub et supra. Si secundo modo, sic
sunt differentiae quae sunt supra species et sub generibus indirecte et lateraliter.
b Sequitur adnotatio interpolata-. quia si convertibilium sic est proprium, si non converti
bilium sic erit accidens.
c Sequitur alia adnotatio: scilicet proprium et accidens. 20
d Sequitur adnotatio interpolata: ergo non in quantum sunt ordinabilia, quia ut sic non
sunt tantum ordinabilia immo.
1 sic] ante datur EHK post sufficientia GQ l sufficientia] add. (ante sufficientia A) eorum
AFLR | quia ordo] ordo enim A l eodem om. EK 2 genere] add. vel В l inter] in Q' restit. iin. Q1 l
veil et E | uno] lin. L1 eodem EK add. eodem L l illa] alia R 3 eodem] add. autem L 4 et2 —
species] mg. В2 l sunt om. H l duo — scilicet om. Q l scilicet] lin. H1 post genus G videlicet R 5 vel
om В | ordo om. ADFHNR l indirectus] indirecte H l et — et] mg. dat differentiam В2 l est] erit F l
est differentia] sunt differentiae Q l supra — genere] quae est indirecte supra speciem et sub genere A
om. Q | indirecte] add. aut E l et2] aut (lin. K1) ВK1L om. G 6 Accidentium] praem. Item F Acciden
tia E | autem] lin. K1 aliter N om. FH l substantias] substantiam AQ аbrашга octo litterarum K l vel om.
AHK | convertibilium ... convertibilium] convertibilis ... convertibilis Q 7 vel non] mg. В2 l
convertibilium om. В l et om. GHN l secundum hoc] sic A l hoc] haec N l duo] ante alia EFGL et
alia В' restit. mg. В2 10 modum] add. arguitur AEKL add. ultra quia AL l aliqua] del L2 omnia D om.
H 1 1 in genere om. FGNR l sunt] add. in aliquo genere (ante sunt DFH) DEFHK l praedicabilia]
praeambula(!) Q l et2] vel R 12 igitur] sed LQ l hic post determinatur G om. ВDFHNQR l deter
minatur] datur Q spat. vac. В | istis] illis EK his D l in quantum] secundum quod D l sunt post prae
dicabilia EK | praedicabilia] add. tantum L l praedicabilia et subicibilia] s. et p. N l et] etiam Lu add.
sunt u | et subicibilia om. AВDFQ 14 vel] mg. L1 l vel — lateraliter] - L om. rell. pu l eorum] mg. L1
18 quia — accidens] - F om. rell. pu 20 scilicet — accidens] - G om. rell pu 21 ergo — immo] -
ALu om. rell. p | quia — immo om. A 22 ordinabilia] praedicabilia u l immo] sed \)
UTRUM UNIVERSAL^ SINT TANTUM QUINQUE 57
Item, unumquodque definitur hic per 'praedicari' vel ei aequi- 1 1

valens.
Item, si non datur diversitas inter hunc librum et librum Topi- 12
corum, tunc differentia magis esset ibi numeranda quam hic, cum
5 magis habeat rationem praedicabilis quam ordinabilis.
Item, individuum est per se ordinabile in genere. Igitur, licet 13
non praedicetur proprie, tamen esset ponendum hic sextum univer
sale, quia per sic DICENTES non agitur hic de istis in quantum sunt
praedicabilia.'
10 Item, sicut accidentia habent ordinem ad subiectum, quod est 14
substantia vel aliud accidens, ita subiectum ad accidens. Igitur ex
parte subiecti possunt accipi duo universalia penes eius ordinatio-
nem duplicem ad accidens sicut est ex parte accidentis.
[11. — Opinio Scoti]
15 Propter istas tres rationes omittendus est iste modus9, et dicen- 15

dum est aliter quod sufficientia eorum accipitur penes 'praedicari'
sic: quia praedicari dividitur 'in quid' et 'in quale' tamquam in per
se differentias, quia isti sunt primi modi praedicandi. Praedicari
e Sequitur adnotatio interpolata: sed potius in quantum sunt ordinabilia.
1 ltem] Patet minor quia L l definitur post hic L disringuitur K om. Q l hic om. ВFHN l
praedicari] praedicare F prius Q add. de pluribus D l vel] et E l ei post aequivalens D sibi G substantia
N om. В | aequivalens] add. igitur etc. G 3 si non] inde D sic ponendo F l non] ibidem В sic H per
hoc AL bene R om. NQ add. bene A l datur] detur EL dicatur N om. H 4 tunc] quia D l magis post
ibi F | esset] ante magis ELQR post ibi A est D add. lin. non G1 l ibi] ibidem K l numeranda] enume-
randa A connumeranda F annumeranda R 5 habeat] ante magis G habet FQ l praedicabilis] prae-
dicabilitatis G praedicabilem EN praedicandi Q l ordinabilis] ordinantis G ordinabilem NR 6 or
dinabile] ante per N om. В l Igitur om. D 7 praedicetur] praedicatur EN l tamen] add. propter hoc
Q | hic] hoc E om. Q 8 per] secundum H add. se ВEKL l hic] ante non A om. F l istis] illis H add.
nisi E 9 praedicabilia] ordinabilia H 10 habent post ordinem A l subiectum] add. eorum A
11 vel aliud accidens om. EK l aliud] ad DHN aliquod AFLR l ita] sic GR ut Q 12 subiecti] subi-
cibilium Q | possunt post accipi A ponunt K l accipi] add. alia G l duo] lin. В2 om. Q add. alia A l or-
dinationem] ordinem (ante eius Q) DEHNQ 13 est] ostenditur F om. L l exl a AВFQ | accidentis]
accidentium Q 15 Propter] praem. Et F adnot. mg. Positio propria H1 l istas] illas EN l tres om.
HLR | iste] ille EGR l modus] add. dicendi Q l et] item D om. G 16 est om. AВDKL add. etiam
G | quod] quia R rep. D l eorum] ante sufficientia AB istorum D illorum EFK l accipitur] sumitur
EN | praedicari] add. sic (om. F) ergo (om. F) accipitur sufficientia FHNR 17 sic om. GHLNR l
quia] quod К l quia praedicari] praedicari enim A l dividitur] add. in praedicari AВF l in2] K1 l in1
om. EFGKNR | per om. A 18 quia isti] isti enim DEK l primi modi] m. p. В l praedicandi] add. in
quid F | Praedicari] add. autem L 19 sed — ordinabilia] - ALpu om. rell. l potius om. A
'Scilicet, 'sufficientia penes ordinari'; cf. supra n. 9.

58 QUAEST. 12
in quid est praedicari essentiam subiecti per modum essentiae, id

est, per modum subsistentis, non denominantis. Sed hoc contingit
dupliciter. Vel quod praedicet totam essentiam subiecti, et sic est
species. Si enim aliquid esset in essentia individui praeter essen
tiam speciei, duo individua differrent essentialiter, et per difieren- 5
tias acceptas ab illo quod plus est in hoc et in illo, posset species
dividi formaliter et individuum definid10, quod est inconveniens.
Si partem essentiae, sic est genus. Si enim ipsum diceret totam
essentiam speciei, sufficeret ad definiendum speciem et superflueret
differentia. ю
Praedicari in quale est praedicari per modum denominantis,
quod contingit dupliciter. Vel quod aliquid praedicet essentiam
subiecti per modum denominantis, et tunc praedicatur 'in quale
substantiale' et sic est differentia. 'Est enim differentia substantiae
qualitas', per ArISTOTELEM V Metaphysicae11 . Vel quod praedicet 15
accidens per modum denominantis, et tunc praedicatur 'in quale
accidentale'. Vel igitur praedicat accidens convertibile, egrediens a
principiis subiecti, et sic est proprium. Vel accidens commune, et sic
1 praedicari] praedicare AGR l subiecti om. N l essentiae] quid В l essentiae — modum om.
F 2 subsistentis] substantis E add. et AL l non] add per modum L l Sed] Et AF om. G l Sed —
subiecti] Et hoc potest esse dupliciter quia vel praedicat totam essentiam vel partem secundum totam
mg. K3 | Sed hoc] Hoc autem DE l Sed hoc contingit] Quod dividitur В 3 Vel quod praedicet]
Quia vel praedicat L l praedicet] praedicans G l totam essentiam] e. t. F 4 enim] autem K l
aliquid esset] e. a. H l esset — individui] haberet individuum В l essentia] essentiam E 5 speciei]
add. tunc D I duo individua] i. duo F l essentialiter] ante differrent A add. id est formaliter N l et om.
ВGKQ 6 illo] add. lin. secundum Q2 l quod] rep. D l plus est] est p. K l et] vel H add. non F l in
om. ER | illo om. R add. et tunc F add. quam (add. est E) essentía individui (specierum et ¡ta N) DEGN
add. et ideo illo modo GK l posset] potest K 7 formaliter] ante dividi AE post definiri N l et] add.
ita L 8 Si] Quando E add. praedicet EF add. per D add. vero A l ipsum] add. (lin. В2) genus AВ2 EЮ. l
diceret post essentiam A 9 definiendum] distinguendum H l definiendum speciem] definitionem
speciei D l et] add. sic E l superflueret post differentia A 11 Praedicari] add. vero L l praedicari]
praedicare DGNQ l modum] add. determinantis vel K 12 quod — denominantis om. В l quod2]
quia L om. N l aliquid om. AEHN l praedicet] praedicat L l essentiam post subiecti A 13 denomi
nantis] denominandi F denominati R l tunc] sic EHKNR add. lin. vel В 14 substantiale] add. sive
essentiale A l sic om. G l Est enim differentia] D. enim est EK l differentia2] add. quaedam D |
substantiae qualitas] substantiale R l substantiae — Aristotelem om. D 15 qualiras] ante substantiae
ВEKQ | Vel om. DK l quod] quia L contingit quod praedicatum DEK l praedicet] praedicat L
16 tunc] sic EHKN 17 accidentale] add. si autem praedicatur in quale accidentale L l igitur] aliter
H om. E | praedicat] praedicet E praedicatur Q
10 Cf. Aristot., Metaph. VII t. 53 (AL XXV2 151; Zc. 15, 1039b 27-29): "Unde substantiarum sensi-
bilium singularium nec definitio nec demonstratio est, quia habent materiam cuius natura talis est
quare contingit esse et non..."
11 Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 96; Д c. 9, 1018a 13-17): "... amplius quorum diversum genus,
contraria, et quaecumque habent in substantia diversitatem. Similia dicuntur quae idem sunt... et
quorum qualitas una".
UTRUM UNIVERSALLY SINT TANTUM QUINQUE 59
est ultimum universale. Nam de tali accidente se exponit PORPHY-

RIUS12 intelligere ubi ponit divisionem ad declarandum definitionem
generis.
Cum igitur 'praedicari de pluribus' non contingat nisi aliquo 17
5 istorum quinque modorum qui per se dividunt 'praedicari de pluri
bus', quod est ratio ipsius universalis, sequitur quod universale divi-
ditur in haec quinque tantum. Et haec divisio videtur conveniens,
quia dividit rationem generis per differentias per se; et ex hac etiam
non tantum patet sufficientia universalium, sed et ordo et ratio ordi-
10 nis quem tenet PORPHYRIUS, determinando de istis.
Contra hunc modum obicitur: si hic determinatur de istis 18

quinque secundum quod sunt praedicabilia, et ita loquitur ARISTO
TELES in I Topicorum13 de eis, tunc videtur quod non possit solvi
controversia hic et ibi. Sed hoc patebit respondendo ad argumenta.
15 [II. — Ad argumenta principalia]
Ad primum argumentum14 dico quod ARISTOTELES, in I Topico- 19
1 ultimum] quintum GN l se post exponit ВL post Porphyrius D sic EK 2 intelligere] intel-

ligi N | ubi ponit] quando dicit В l declarandum] determinandum G 4 praedicari] add. in quid D l
contingat] contingit DEH convenit KN l nisi] mg. N2 l aliquo] alicui N 5 istorum] illorum ВEG l
quinque post modorum D om. H l modorum] ante istorum E l de pluribus om. E 6 ipsius] illius
F om. H | universale] add. per se D l universale — quinque] per haec q. dividitur u. H 7 haec] his E
| Et] ante tantum DGLQR om. AВK l videtur] add. esse AL 8 quia] quae E l per2] secundum В l
et om. GH | hac] hoc AFGH om. Q l etiam] enim E et K om. GH 9 non tantum] tantum non G l
patet] ante tantum EK l et] lin. Q1 etiam AВELGR om. DFH l ratio ordinis] o. r. D 10 quem]
quam DEFK l Porphyrius] add. in ADHKLQ l determinando de istis] de i. determinando D l istis]
add. quinque F 1 1 Contra] praem. Sed FKQ l obicitur om. H add. sic KL add. quia A l si] abrasura
K | hic] sic E ] determinatur] determinetur DF l istis] his R 12 ita] illo modo L 13 in om.
ADGH | de eis] ante Aristoteles FQ l eis] istis K l tunc om. H l possit] posset GHN potest EK add. de
eis F | solvi controversia] c. s. Q add. dicta D 14 Sed] Et Q l hoc] hic K l hoc patebit] haec
patebunt D l patebit] add. in ВEHKL l respondendo] responsio D l respondendo ad argumenta]
posterius F 16 argumentum] add. principale EKQ l Aristoteles] add. quod E l in om. ВDKLQR
12 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 8; ed. Вusse 3.15-19): "Quare 'de pluribus
praedicari' dividit genus ab his quae de uno solo eorum quae sunt individua praedicantur, 'differen-
tibus' vero 'specie' separat ab his quae sicut species praedicantur vel sicut propria, 'in eo' autem 'quod
quid sit praedicari' dividit a differentiis et communiter accidentibus quae non in eo quod quid sit, sed
in eo quod quale est vel quodammodo se habens praedicantur de his de quibus praedicantur".
"Cf. supra n. 1.
14 Cf. supra n. 1; cf. Duns Scotus, Lectura I d. 8 p. 1 q. 3 n. 120-121 (XVII 42-43); Ordinatio I d. 8 p. 1
q. 3n. 125 (IV 214-215).
60 QUAEST. 12
гит diversificat praedicata penes hoc quod est praedicare essentiam

vel non, vel convertibiliter vel non, et sic non contingit esse nisi illa
quattuor quae ibi ponit. — Hic autem, licet consideretur de uni-
versalibus penes 'praedicari', non tamen quoad illa quae ibi, quia
istorum quinque tantum unum praedicatur convertibiliter; tria 5
praedicant essentiam non convertibiliter sed penes praedicari in
quid et in quale, ut dictum est prius15. Non ponit igitur ibi
differentiam, quia ilia, ut dictum est ibi16, reducitur ad genus.
Praedicat enim essentiam subiecti non convertibiliter. Unde in IV
Topicorum11, ubi docetur construere et interimere genus, docetur 10
etiam hoc de differentia. Aliqua est etiam differentia ultima specifica
quae convertitur cum specie, quae praedicatur de ea conversim,
quod reducendum est ad definitionem. Et forte propter talem di-
versitatem differentiarum non posuit differentiam cum aliquo uno
praedicato. — Definitionem hic non ponit, quia non habet aliquem 15
unum modum praedicandi in quid vel in quale. Speciem ibi non
ponit, vel quia reducitur ad definitionem, cum definitio sit proprium
speciei, vel potius ad genus, quia praedicatur de quo praedicatur
essentialiter, non convertibiliter. Et ideo ex IV Topicorum16 habentur
1 hoc quod est om. H l praedicare] praedicari FHK 2 vel non om. AВF l vel2] et illud F
essentiam N et Q add. non essentiam E om. AL l non2] add. convertibiliter AFR l sic] tunc F l con
tingit] convenit F | esse om. F l illa] illis F 3 ponit] ante ibi A add. Aristoteles Q l Hic autem licet] Licet
autem (оm. G) hic EGHLNR l consideretur] consideratur EHKN l de] add. quinque N 4 quoad]
penes F | ibi] add. ponit EFHKLR add. ponuntur G 5 istorum] illorum ВFGK l praedicatur] ante
unum Q post convertibiliter G praedicitur K l tria] praem. alia R alia L add. autem D 6 sed — prae
dicari] et ista dividuntur hic penes praedicata Q 7 et] vel A l in om. В l prius] ante dictum A in
principio Q | Non om. E l igitur om. FG 8 differentiam] ante ibi D add. unum praedicatum DE l dic
tum est] dicitur (post ibi A) ADQ l ibi] ante dictum DQ prius HN om. ВEK l reducitur] reducetur A
reducuntur Q 9 in om. A l IV] VI F 10 ubi] ut K l construere] add. vel destruere H l inter
imere] destruere D i. et destruere N l interimere genus] destruere problemata de genere В 11 etiam]
et FR enim H vel K l hoc] haec ВF ibi N' hic (mg. N2) N2Q ibidem K l de om. FK l Aliqua] Alia
AFGHLQ | est etiam] etiam (et E) est ADEK l etiam om. HN l ultima post specifica В universalis F add
et A 12 specie] add. et L l quae] et В l praedicatur post ea L l ea] eodem EK essentia Q 13 quod]
quam E l quod reducendum] quae reducenda AH l quod — definitionem om. F l forte propter] p. f.
F | talem om. N 14 posuit] ponit DQR | differentiam] illam lin. В2 add. simpliciter DEH l cum] in
H om. F | uno praedicato] p. u. В 15 Definitionem] praem. Sed D add. autem EKNQ l hic post ponit Q
huiusmodi EKN l ponit] add. hic EN 16 Speciem] aaU autem Q l ibi post ponit Q 17 vel] add. ideo
D | reducitur] reducuntur Q l definitionem] add. et G l proprium] argumentum Q 18 quia] quod
H quae N aaU (mg. L2) scilicet (si R) species AL2R l quia praedicatur] mg. В2 l praedicatur] de eo add.
GK | quo] quibus F 19 essentialiter] add. et N l non] et L l habentut considerationes] habuit con-
siderationem Q
15 Cf. supra n. 15.
16Aristot., Tоpica I c. 3 (AL V1 8; A c. 3, 101b 18-19).
"Aristot., Tоpica IV c. 5 (ALV1 83-84; Дc. 6, 127b 37-128a 30).
18 Aristot., Tоpica IV c. 3 (AL V1 72; Д c. 3, 123b 1): "Amplius si sit contrarium aliquid speciei, con-
siderandum".
UTRUM UNIVERSALLY SINT TANTUM QUINQUE 61
considerationes interimendi et construendi problemata de specie

sicut de genere. Vel species non est praedicatum propositionis
dialecticae, quia ilia non est communis nisi singulari. Excludit enim
ARISTOTELES I Topicerrum19 ilia ab intentione dialectica quae sunt
5 manifesta sensui, ibi: "non oportet omnem propositionem conside
rare, sed quam quis rudis, ratione indigens, dubitat, non poená vel
sensu". Minimum autem commune est species, et ideo magis subici-
tur in propositione dialectica quam praedicatur.
Ad secundum20 dico quod is est sensus illius propositionis 20
10 'quot sunt significata unius oppositi, tot alterius' si secundum omnem
significationem alterum sibi opponatur, non quot supposita; ideo
non est ad propositum.
Ad tertium21 dico quod individuum est species respectu intenti- 21
onis; et quo modo intentio disparata praedicetur de alia, dictum est
15 supra quaestione octava22.
Ad quartum23 dicendum quod ens est aequivocum, ideo non 22
1 et] vel ADFGHLR l construendi] constiruendi AR l problemata] problema AFHL

probabile R 2 Vel] add. quia L l propositionis] proprium D 3 illa] ipsa L add. propositio
dialectica А om. ВD add. scilicet species R l communis] conveniens В communiter ADEKN commune
H | nisi singulari] - ВH n. singularibus FGLR singularium KN singulare D singularis AEpu om. Q
add. mg. subiecto В2 l enim] autem В 4 Aristoteles] add. in D l illa] ante I E om. AВDKQ l ab] lin.
K1 | ab — dialectica] a sua consideratione dialectica (ante I Topicorum) В l intentione] interrogatione
DN | dialectica] dialectici G add. illa ADQ 5 ibi] add. enim L l ibi non oportet] non o. autem D l
oportet om. Q add. autem A l omnem] omne problema nec omnem positionem A l propositionem] add.
communem F l considerare] ante omnem G consideran E om. N l considerare — sensu] etc. Q 6 sed]
secundum DFR om. G l quam quis] quamvis(!) K l quis] aliquis AD l rudis om. AN l rudis — dubitat]
dubitabit rationis indigentium et В rationem dubitat indigens D l ratione] rationem A l dubirat]
dubitabit (ante quis) AR l poená] рoenae ВE l vel] sed F l vel sensu] mg. R2 7 sensu] sensus В l Mini
mum] Minime E l commune] communis R 8 dialectica om. Q l praedicatur] praedicetur L 9 is]
- ВH ille DGR ratio sive F iste ALQpu hic EK om. N l est post illius F l illius post propositionis GNR
istius (post propositionis F) ВF l propositionis] add. quod F 10 oppositi] oppositionis G l tot] add.
sunt FGHLN add. ultra significata HL l si] scilicet lin. Q2 om. ВK l omnem] eandem L add. rationem
vel Q | omnem significationem] s. o. В 11 alterum] aliorum ВK l alterum sibi opponatur] o. a. sibi
D | opponatur] opponitur ENR add. et G l non] add. mg. secundum Q2 l quot] quoad F add. sunt
EGLR add. sint H 12 est om. D 13 dico] dicendum F l est om. F l respectu om. G l intentionis]
add. sed non respectu universalis E 14 praedicetur] praedicatur AВEGHK l de alia om. AВFHKQR l
alia] add. de quo ВGL 1 5 supra] superius A prius quarto argumento(?) D l octava] ante quaestione
EF add. quod sic DK 16 dicendum] dico HQ dicitur DEK add. est G l ens om. D l aequivocum]
add. mg. et multiplex L1 l ideo] praem. et L et Q
Aristot., Tоpica I c. 11 (AL V1 18; Ac. 11, 105a 3-5): "Non oportet autem omne problema nec
omnem positionem considerare, sed quam dubitabit aliquis rationis indigentium et non poenae vel
sensus".
20 Cf. supra n. 2.
21 Cf. supra n. 3.
22 Cf. supra q. 7-8 n. 6-o. 17-23.
25 Cf. supra n. 4.
62 QUAEST. 12
praedicatur, id est 'prae alio dicitur', quia quod est prius alio, est
univocum. Ideo nee est universale.
Contra: accipiatur ens in genere substantiae, ibi est univocum;

igitur universale et nullum istorum quinque, ut argutum est prius24.
Dicitur quod adhuc aequivocum est ad tria. Impossibile est 5
enim aliquod univocum praedicari per se primo modo de speciebus
et differentiis vel de differentia una et alia opposita pro differentia
superiori quae praedicatur univoce, quia tunc respectu specierum,
respectu quarum sunt differentiae, essent species, quod est impossi
bile. Ideo ens in substantia aequivocum est ut dicitur de speciebus in ю
genere et differentiis ex una parte et de differentiis oppositis. Et ideo
concedit AVICENNA25 quod sunt tria prima entia in quolibet genere,
non tamen tot praedicata, quia duae coordinations differentiarum
in omni genere reducuntur ad coordinationem specierum/
' Sequitur textus interpolate: Similiter quid, si ens sit univocum? Potest dici quod ens 15
praedicatur ad modum generis; et forte concederetur quod est genus transcendens et
quod habet differentias. Et tunc non praedicatur de differentiis formaliter et in quid.
Et quod dicit ARISTOTELES III Metaphysial16 dicit arguitive. — Vel aliter: ens non erit
sextum universale quia hiс loquitur de universalibus limitatis de quorum numero non
est ens. Et illud patet per hoc quod hiс universalia ordinantur ad librum Praedicamen- 20
torum. Ens autem non ponitur nec ostenditur in libro Praedicamentorum, igitur etc.
1 id est] ideo Q l est] add. non D l prae] prius de (om. A) AD pro Q'N restit. lin. Q1 l est
prius alio] de alio praedicatur ut genus N l alio2] add. ut genus E 2 univocum] aequivocum K \
Ideo] Igitur ВEK l nec] non EHKL 3 accipiatur] accipitur EFN 4 igitur] add. est G l nullum]
add. est (ante nullum GN) GNQ l istorum] illorum DEN l ut — prius] igitur (om. Q) etc. NQ l prius]
add. igitur etc. L 5 Dicitur] Dicendum В Dicetur K add. ad hoc ВHLQ | adhuc] lin. В2 hoc K om.
HLQ add. (mg. R2) in genere substantiae AR2 l aequivocum est] est a. AGLNR l tria] add. scilicet F
add. genus speciem et differentiam H 6 enim om. FHQ l praedicari post se EK l modo om. LNR
7 et] add. de H l differentiis] add. oppositis E add. omnibus FGHQ l vel — opposita om. ВEKQ l et2
om. N | alia] add. differentia D l pro — superiori] per (propter H) differentiam superiorem (super-
additam EK) EFGHKLR l pro — univoce om. DQ l pro — species] nisi differentia superior de dif
ferentiis inferioribus oppositis praedicaretur univoce et tunc respectu eius differentiae specierum
essent species in recta linea et per consequens differentiae respectu specierum quarum sunt differen
tiae essent genera AW 8 praedicatur univoce] u. p. EKR l tunc] nisi В l respectu] differentiae N
9 respectu om. HQ l essent] erunt L 10 est] ante aequivocum AQ add. cum A 1 1 genere] add.
lin. substantiae В2 l et] add. de ВDL l differentiis] definitione N l una] alia В l et de differentiis] sibi
invicem В l de om. H l oppositis] add. ex alia parte (ante oppositis Q) FLQ l Et om. H 12 concedit
Avicenna] conceditur ab Avicenna GH l in — genere om. D l quolibet] quodlibet Q 1 3 praedicata]
praedicamenta GHQ 14 coordinationem] ordinem ВEK l specierum] add. etc. EFQ 15 Simili
ter— etc.] - K (adnot. mg. Additio Scoti in paucis libris K1) om. rell. pu
24 Cf. supra n. 4.
25 Cf. Avicenna, Logica pars 1 c. 8 (ed. Venetiis 1508, f. 8ra-rb).
26 Cf. supra n. 4.
[QUAESTIO 13
UTRUM LOCUS SIT PRINCIPIUM GENERATIONIS]
Quaeritur utrum locus sit principium generationis quemadmo

dum et pater.
lU 5 Quod non, videtur: 1
Quia pater est principium per se, locus per accidens, quia non
movet.
Item, tempus est principium generationis, quia est mensura 2
extrinseca sicut locus.
10 Ad oppositum est PORPHYRIUS1. 3
[I. — Ad quaestionem]
U) Dicendum quod propositio est vera si attendatur similitudo 4

quoad genus causae, quia utrumque est in genere causae efficientis,
et sic intelligit PORPHYRIUS2. Ideo dicit 'principium' quod appropriate
15 convenit causae efficienti. Falsa autem est propositio si attendatur
similitudo quoad modum causae, nam pater est per se efficiens,
3 Quaeritur] praem. Videtur autem neque species E praem. Videtur autem neque genus etc.
Circa istud N Videtur neque genus neque species. Circa capitulum de genere Q adnot. mg. Quaestio
13 G1K1L1 Quaestio 12 Q1 IQ.] 10 R1 l utrum] an AВHLNR primo an Q l principium generationis]
g. p. AD | quemadmodum] sicut D 4 et om. H 5 videtur] ante Quod Q 6 Quia om. N l
pater — se] pater autem est principium per se post movet H l principium per se] per se p. F l se] add.
generationis (ante per LR) DLR l locus] add. est E add. vero AFN add. autem GLR add. est principium
coadiuvans vel H l quia non movet] igitur etc. N 7 movet] manet D add. igitur etc. G add. etc. Q
8 Item] add. igitur В add. eadem ratione DEGN add. si sic tunc (igitur AF add. et A) AFLR l Item —
locus om. Q | est] erit AВ esset ELNR l principium generationis] g. p. A 9 sicut] add. et ВEF
10 est om. L 12 Dicendum] Ad quaestionem d. est (om. AHQR) AFGHLQR l propositio] simili
tudo В | similitudo] mg. В2 13 causae] add. effîcientis FHN l quia — efficientis om. N l utrumque]
ante quia D verum F 14 et om. AZ l Ideo] praem. Et EGNQ l dicit] dicitur L l quod] quia N
15 convenit post efficienti GN l causae om. AВGLQR l Falsa] Prima Q l autem post est AВKLQ
denique F l propositio om. AGLNQR l attendatur post similitudo ВG intelligatur (post similitudo R)
FGLR intell igitur (post similitudo) HN intelligent Q 16 similitudo] ante si ALQ om. F l quoad]
add. oтneт A l nam] quia EK l per se efficiens] e. per se EG
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6; ed. Вusse 1.25-2.5): "Dicitur autem et
aliter rursus genus quod est uniuscuiusque generationis principium vel ab eo qui genuit vel a loco
in quo quis genitus est... etenim patria principium est uniuscuiusque generationis quemadmodum
pater".
2 Vide notam praecedentem.
64 QUAEST. 13
locus vero tantum coadiuvans generationi et conservans esse rerum.

Generatio autem terminatur ad esse. Et quod locus sit principium
generationis signum est, quia leones non generantur nisi in secundo
climate orbis et in tertio, et in aliis non. Similiter, quaedam plantae
fructificant in aliqua parte terrae, sed si plantarentur in alia parte 5
terrae non fructificarent.
Unde potest formari talis ratio: illud est principium generationis
mediante quo virtus generantis principalis recipitur in generante se
cundario, quemadmodum se habent corpora supracaelestia et inferio
ra. "Homo enim generat hominem et sol", II Physicorum3. Secundarium ю
enim non generat nisi in virtute primi. Sed locus est mediante quo vir
tus generantis primi recipitur in omni generante secundario; igitur etc.
Est autem advertendum quod locus duplicem habet naturam:
qualitativam, per quam conservât et generat in quantum in eo recipi
tur aliqua virtus influxa a corporibus supracaelestibus quae virtus 15
nata est ad generationem et conservationem corporis locati. Et ideo
locus Ule, in quo nos sumus, est principium hominis et aliorum ani-
malium. Unde et propter talem virtutem sibi influxam potest dici
locus causa efficiens. Habet etiam locus naturam quantitativam per
quam continet, et ut sic non est causa4. Differentia membrorum 20
1 vero] autem EFGHR om. D add. per accidens L l tantum om. G add. per accidens scilicet (et F)
AF | coadiuvans] coordinates N l coadiuvans generationi] quoad iuvans generationem K l generationi]
ad (om. FHLN) generationem AFHLRN l generationi et] ad generationem scilicet G l et om. F l con
servans] conservationem N l esse om. N l esse — causa-2 (venus fintm n. 6)] - DEFGHKMNT om.
AВCLPQRSpu | rerum — autem] Rerum a. generatio G 2 Et] Sed H l sit] est E l principium genera
tionis] g. p. GH 3 quia] quod E 4 orbis post tertio G l in om. G l et2 — non om. G l Similiter] Et
simili G 5 aliqua] quadam F l sed] quae N l plantarentur] plantantur F plantentur EK l alia] aliqua F
6 terrae om. EK l fructificarent] fructificant EFK 7 Unde] praem. Igitur E Ideo FG l formari] fundari
F | talis ratio] r. sic G 8 generantis principalis] p. g. G l generante — in-2 om. F l secundario] secunda
via K 9 quemadmodum] sicut G l supracaelestia] caelestia E l et inferiora om. N 10 hominem om.
N 1 1 enim om. FK add. agens D l in om. GH l mediante quo] quo m. HN 12 primi] principalis G
principaliter HN l igitur om. F 13 advertendum] notandum D animadvertendum G l duplicem
habet] h. d. G l naturam] add. scilicet E add. unam G 14 qualitativam] qualificativam D l et] vel H
15 virtus] add. scilicet EN l quae] quo DFK 16 est om. K l generationem et conservationem] c. et
g. EK | et] vel F aut G 17 ille om. F l sumus] add. medii DEFH l hominis] omnium hominum G l
aliorum] add. hominum sive F 18 Unde om. G l et] etiam E om. F 19 locus] add. est G l etiam]
enim G I naturam] virtutem N l quantitativam] quantificativam D 20 ut om. N l causa] cum F
add. efficiens EGN l Differentia] add. vero N l membrorum om. G add. istius A
1 Cf. Aristot., Pfrçsica II t. 26 (AL VII1 55; В c. 2, 194b 13); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
145): "Homo generat hominem et sol".
4 Simon de Faversham, Porph. q. 11 (ed. P. Mazzarella pp. 30-31): "Est autem advertendum quod
locus habet duplicem naturam... Per qualitativam generat et conservat, per quantitativam continet, ita
quod est locus ipse principium generationis... in quantum in loco recipitur alia virtus influxa a cor-
pore caelesti, quae virtus nata est facere ad generationem et conservationem corporis locati. Et ideo
locus iste medii, in quo nos sumus, est principium hominum et aliorum animalium..."
UTRUM LOCUS SIT PRINCIPIUM GENERATIONIS 65
distinctionis patet, II Physicorum5 et V Metaphysicae6.
[II. — Ad argumenta principals]
Ad primum argumentum7 patet.

Ad secundum8 dico quod tempus non per se coadiuvat ad gene-
5 rationem nec salvat generatum, sed magis est causa corruptionis per
se, ut ostenditur IV Physicorum9.
Nota, IV Physicorum: omnia tabefiunt et corrumpuntur in tem
pore. Facit enim distare rem a dispositione in qua fuit prius. Tempus
enim est numerus motus10; et in numero motus est successiva cor
lo ruptio partium. Igitur tempus non adiuvat ad generationem per se.
1 distinctionis] definitionis D distinguenda Q add. de genere causae (causarum N) et (om. N)

non (modo DEF om. N) causae (om. FN) DEFKN l patet] praem. Ut Q l V] II E l Metaphysicae] add.
cap. De causa DGHN 3 Ad] praem. Ad argumenta A l argumentum om. AZ l patet] add. responsio
EK 4 secundum] lin. В2 l dico] dicendum Q l non post se DEFKN nec mg. В2 l per se] primo G l
se] add. ordinatur ad generationem В l coadiuvat post generationem F est coadiuvans N adiuvat Q l
ad generationem om. В 5 nec] non F neque G add. conservat seu L l generatum] genitum D l
magis est] est m. H l per se om. G 6 ut ostenditur om. В l ostenditur] patet G dicitur N l Physi
corum] add. capitulo de tempore D 7 Nota] Notatur E l Nota — Physicorum] Unde ibidem dicitur
quod H | Nota - se] - DEFGHKMT om. AВCLNPQRSpu l IV Physicorum] quod G l tabefiunt] lin.
K1 calefiunt DEF add. in tempore F l tempore] add. per se DEH 8 Facit enim] Tempus enim per se
fecit FG | enim distare] indistare E l distare rem] rem discedere H l fuit prius] p. f. G 9 est om. F l in
om. K 10 Igitur — per se] etc. F om. DEH l tempus — per se] non sequitur in totum K
5 Aristot., Physica II t. 33 (AL VII1 60; В c. 3, 195a 32-35).

'Aristot., Mrtaph. V t. 3 (AL XXV2 86; Д c. 2, 1013b 34-1014a 1).
Cf. supra n. 1.
"Cf. supra n. 2.
'Aristot., Physica IV t. 1 1 7 (AL VII1 182; Д c. 12, 221a 30+ 8); Auctoritotes Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 151): "Omnia quae fiunt in tempore tabescunt et senescunt simul cum tempore".
10 Cf. Auctoritates Aristotelú, (ed. J. Hamesse p. 151): "Tempus est numerus motus secundum prius et
posterius"; resp. Aristot., Physica IV t. 99-100 (AL VII1 175. 178; Д c. 11, 219b 1-2; 220a 24-26).
[QUAESTIO 14
QUID SIT DEFIN1TUM IN DEFINITIONE GENERIS]
Circa hanc definitionem 'genus est quod praedicatur de pluri-

bus1' etc., quaeritur primo quid hic definitur: an intentio vel non.
5 Quod non intentio, videtur: 1
Quia intentio, cum sit accidens, non praedicatur in quid de re.
Quod autem hic definitur, praedicatur in quid de re; igitur etc.
Item, intentio non praedicatur in quid nisi de hac intentione et 2
illa quae tantum differunt numero quia tantum materialiter; 'diffe-
10 rentia autem specie est formalis2'. Quod autem hic definitur, praedi
catur de pluribus differentibus specie in quid; igitur etc. Assumptum
patet, quia intentio generis in animali et colore non differt nisi per
illud cui applicatur accidentaliter.
Item, si hic definitur intentio generis, pari ratione intentio 3
3 Circa] adnot. mg. Quaestio 14 G1K1L1 Quaestio 13 Q1 ]Q.] 11 R1 l definitionem] add.

generis scilicet L l est] lin. K1 l pluribus om. G 4 etc. om. Q l quaeritur] dubitatur L viden-
dum est R l primo om. В l quid — non] an hic definiatur intentio vel res L l definitur] definiatur
AD add. mg. sciliceK?) K2 | an] aut H vel Q' restit. lin. Q1 l an — non] an i. vel res lin. В2 l vel] an
AE aut R | non] res A 5 Quod] praem. Et L l intentio om. DFHN l videtur] ante Quod Q 6 in
tentio cum] cum i. G l sit om. N l re] add. igitur etc. N 7 Quod autem] Sed quod EQ Illud
quod H | Quod — re om. KN l autem om. DF l igitur] mg. K2 om. AВNQR l etc.] mg. K2 om.
AВNR 8 Item om. В l intentio om. K add. etiam В l nisi] mg. В1 add. tantum D l hac] hanc H'
restit. lin. H2 9 illa] hac E l quae] quia Q' restit. lin. Q1 l tantum differunt] d. t. GN l numero —
tantum] in numero (post materialiter) E om. ВFLQR l numero — materialiter] m. et numeraliter A l
quia tantum] et G sive N l quia — materialiter] mg. K1 l materialiter] ante tantum H add. igitur etc.
G 10 autem] in GH om. EFKLN l specie] specifica AEFLR l est] add. differentia F l Quod
autem] Sed quod Q l hic] haec E 11 differentibus] add. in FG l in] add. eo quod FGN l igitur
om. Q | igitur etc. om. AВDFLR 12 et] add. in DQ l differt] differunt AFGH'N restit. lin. H2 l
nisi] lin. F1 13 cui] quibus G l applicatur] add. intentio A 14 definitur] definiatur A l
generis] ante intentio D igitur F om. G l ratione] add. et NR l intentio2] intentione H' restit. lin. H2
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6-7; ed. Вusse 2.15-18): "... assignaverunt genus
esse dicentes quod de pluribus et differentibus specie in eo quod quid sit praedicatur, ut ' animal'."
2 Cf. Thomas, Summa contra gent. II c. 80-81 ad arg. 2 (XIII 505a): "Non enim quaelibet formarum di-
versitas facit diversitatem secundum speciem, sed solum illa quae est secundum principia formalia vel
secundum diversam rationem formae"; c. 93 art. 2 (XIII 563a): "differentia enim quae ex forma pro-
cedit, inducit diversitatem speciei"; Godefridus de Font., Quodl. VI q. 16 in corp. (PhВ III 259):
"Unaquaeque forma, secundum se et absolute considerata, non nisi specifice per se distinguitur ab
alia"; Quodl. VII q. 5 in corp. (PhВ III 332): "Ea quae differunt forma secundum se considerata, dif
ferunt secundum speciem"; Duns Scotus, Ordinatio II d. 2 p. 1 q. 4 n. 101 (VII 440); Praedic. q. 3
n. 7.
68 QUAEST. 14
speciei postea. Igitur cum istae intentiones sint disparatae, — et

disparatum non praedicatur de disparato —, sequitur quod genus
non praedicatur de specie ut hic loquitur PORPHYRIUS3. Cuius oppo-
situm dicit PORPHYRIUS cap. 'De specie4'.
Item, PORPHYRIUS5, exponendo definitionem, exemplificat de 5
animali et homine. Igitur de Ulis intellexit dare definitionem; aliter
exemplum non esset ad propositum.
Ad oppositum:
Logicus tantum debet definire quod per se considerât; illud est
intentio; igitur etc. Maior patet: quia quod definitur ab aliquo, 10
cognoscitur ab eo secundum suum 'quod quid est', et ita per se.
Probatio minoris: quod primo consideratur a logico est aliquid
commune, habens unum intellectum, quia ens per accidens non est
scibile6. Aut ergo illud est res, et tunc a primo considerato dicetur
logicus realis; aut intentio, quod est propositum. 15
1 speciei] add. specialissimae KN l postea om. KNQ l Igitur post cum ВD definitur Q l
istae] illae ВEGKLR l sint] sunt N l disparatae] separatae В 2 praedicatur] L' praedicetut (mg.
L1) L1R | sequitur] add. ergo AR l sequitur quod] igitur FG om. ВQ 3 praedicatur] praedica-
bitur L | ut — Porphyrius om. G l Cuius — Porphyrius om. E l Cuius — specie om. HK 4 Porphy-
rius] ipse L om. DN add. in В 5 definitionem] add. hanc N add. lin. generis G1 6 et] add. de
HN | homine] colore G l intellexit] intelligit FQ intendit A l dare post definitionem A dictam Q l
aliter] similiter Q 7 esset] daret N 9 tantum post quod В post debet ENQ post definire R
enim D om. FG l debet] docet Q l definire] add. illud E l considerat] consideratur N add. sed
GHLNQ 10 igitur om. Q l etc. om. G l Maiot] Assumptum Q l quod] quidquid A 11 cogno
scitur] consideratur N l suum om. N l ita] add. est F l se] add. ptimo K 12 Probatio minoris]
Probo minorem EFK Minor probatur H Probatur minor N l minoris] add. quia EFLQ l
consideratur] cognoscitur D l logico] aliquo H 13 commune om. ВGLNQ l unum intellectum]
i. u. LR 14 illud om. R l tunc] lin. K1 sic (post primo H) AВEHN l tunc — considerato]
artificem(?) considerando Q l a] de F l dicetur] diceretur A dicitur N 15 logicus] logica
scientia K add. artifex AF l realis om. R add. quod est falsum NQ l aut] add. est H l quod] et sic
DQ | quod est] et habetur H l est] add. ad F
5Cf. supra n. 1.
4 Porphyrius, Liber proedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.9-10): "Assignant ergo et sic
speciem: 'species est quod ponitur sub genere et de qua genus eo quod quid sit praedicatur'."
5 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.21-25): "Sit autem in uno prae-
dicamento manifestum quod dicitur. Substantia est quidem et ipsa genus, sub hac autem est corpus,
sub corpore vero animatum corpus sub quo animal, sub animali vero rationale animal sub quo homo,
sub homine vero Socrates et Plato et qui sunt particulares homines".
6 Cf. Aristot., Maaph. VI t. 4 (AL XXV2 1 18; E c. 2, 1026b 3-5): "... de eo quod est secundum acci
dens est dicendum, quia nulla est circa id speculatio. Signum autem: nulla enim scientia studiosa est
de eo, non practica nec theorica".
Quid sit definitum in definitione generis 69
[1. — Ad quaestionem:
Opinio Alberti et sequacium eius]
Ad quaestionem DICITUR7 quod res sub intentione definitur, 6

quia sic consideratur res a logico. Et sic patet ad argumenta pro utra-
5 que parte.
Contra hoc: quod hic definitur convenit univoce rebus omnium 7

generum, ut animali et colori et figurae et ceteris, quia secundum
idem nomen et eandem definitionem8. Sed impossibile est aliquam
rem qualitercumque sub intentione convenire univoce rebus omnium
10 generum; igitur etc. Probatio minoris: quia res non potest communi
on nomine significan quam per hoc nomen 'ens'. Igitur, si res aliqua
sub intentione esset univoca omnibus, ens sub intentione generis
posset esse univocum illis, et ita tantum unum genus rerum.
DlCITUR9 quod res ilia quae definitur non est univoca, sed 8
3 Ad] not. mg. prima opinio V l quaestionem] quod LR add. forte F 4 quia] et H l
consideratur — logico] res c. a I. DH res a I. c. A 5 parte om. Q 6 hoc om. DH l hic post definitur
om. В | univoce] ante convenit A post rebus EK post generum В l rebus] add. diversorum generum et
G 7 et om. AВFGN l et2 om. AВ l et figurae] mg. K1 l et ceteris oт. FGN l ceteris] huiusmodi D
add. quae sunt genera H l quia] et E om. H 8 et] add. secundum В l eandem definitionem] d. e.
ADFHNQR I est om. Q ] aliquam] aliam E l aliquam rem] rem a. G 9 qualitercumque] qualem-
cumque A quantumcumque ВG quacumque (post sub) HN add. communem G l univoce] lin. G1 om.
В 10 generum] add. ut animali colori et figurae F l igitur om. Q l igitur etc.] etc. i. F l etc. om. AG l
Probatio minoris] Probo minorem EGK Minor probatur H l minoris] maioris L l quia om. G l quia res]
res enim A l potest] add. convenientiori vel H l communiori] communiore E 1 1 nomine] modo
D | significan] vocari G nuncupari EN l ens] res D l Igitur si] Si i. AGNQ l res aliqua] a. res Q
12 sub intentione post omnibus N l univoca] add. rebus L l omnibus] ante esset A 13 posset]
possit E | posset esse] esset F l illis] ad ea В l ita] sic E add. lin. erit В2 add. esset LNR l unum post
genus В primum N add. esset AEG l genus] add. lin. primum H2 l rerum] primum D add. omnium A
14 Dicitur] Dicatur F add. lin. tamen hic В2 l illa] ante res FG ista В om. D l quae] add. hic AD
7 Cf. Albertus M., Liber de praedicabilibus III c. 3 (ed. Вorgnet I 46a): "Quae descriptio est generis
prout genus dicit ordinem unius ad alterum, sicut superioris ad inferius, non simpliciter, sed in ipsa
re quae sic ordinatur..."; Guillelmus Arnaldi, Porph. (f. 5va): "Ad hanc quaestionem dicendum quod
hic definitur res, non tamen ut res est, sed definitur prout intelligitur sub illa proprietate"; cf. Andreas
de Cornubia, Porph. q. 7 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 87*b): "Dicunt quidam quod nec res abso
lute nec intentio nec totum aggregatum hic definitur, sed res ut sub intentione consideratur".
8 Cf. Aristot., Proedic. c. 1 (AL I2 47; 1a 6-7): "Univoca vero dicuntur quorum et nomen commune est
et secundum nomen eadem substantiae ratio..."
9 Andreas de Cornubia, Porph. q. 7 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 87vb): "Ideo dicendum est ad
quaestionem quod intentio per se definitur. Quod sic potest probari: quod primo et per se ab aliquo
consideratur unum est; sed res non est primo a logico considerata; igitur intentio erit prima con
siderata ab eo. ... Ideo propter unitatem huiusmodi proportionis attribuimus eis unam intentionem,
quae dicitur genus, et eius definitionem".
70 QUAEST. 14
tantum habet unitatem proportionis. Modus tamen, sub quo defini-

tur, est univocus diversis generibus.
Contra: si res sub intentione definitur, tunc res per accidens,

quia per hoc quod intentio sibi accidit; sed "omne per accidens
reducitur ad aliquod per se10" a quo aliud dicitur per accidens. Cum 5
igitur res non habeat nisi ab intentione quod hic definiatur, sequitur
quod intentio per se definitur.
Item, si res per accidens definitur, quia ut sub intentione quae
sibi accidit; ergo non definitur, quia definitio convenit definito per se.
[II. — Solutio quaestionis] ю
Dicendum quod res nullo modo definitur propter rationes

factas. Nec aggregatum11, quia illud est ens per accidens, cuius non
est definitio per ARISTOTELEM in VI12 et VII Metaphysicaen . Nec res
sub intentione, quia illud vel erit aggregatum, vel res, vel intentio. Sed
intentio sola definitur, quia illud tantum definitur cui per se primo 15
modo inest definitio. Illud est sola intentio, quia quae ponuntur in
definitione sunt intentionalia, scilicet 'praedicari de pluribus' etc.,
1 unitatem post proportionis A 2 univocus] add. quia sub intentione est univocus N
3 Contra] Item ВDF l res2] ens K l accidens] add. definitur AGLR 4 quod] add. definitur D l
omne] add. quod est A l per2 om. Q 5 aliquod] aliquid HLNQR l quo] add. illud R l aliud] illud
AD quid E aliquid H enim N l dicitur post accidens D disringuitur (post accidens) E l Cum igitur]
Ergo cum В 6 hic om. GR l definiatur] definitur (ante hic EF) EFHK l sequitur quod] igitur G
haec N om. ВQ 7 se] add. hic A l definitur] ante per E 8 definitur] definiatur R l ut] prout L om.
В 9 sibi] ei F | quia definitio] definitio enim DH l definitio] non K l convenit] competit GN l
convenit definito] lin. В2 l definito post se E l per] secundum Q 1 1 Dicendum] praem. Ad
quaestionem NQ add. igitur ADFHKLR l nullo modo] nec R 12 aggregatum] add. ex re et
intentione H l est] lin. В1 l ens] accidens F l cuius] cuiusmodi AF cuiusmodi entis Q 13 per — in]
ex DH | in om. AВEF l in VI et] in libro K l res om. Q 14 vel erit om. Q l erit] sit F est EHL l
Sed] add. dicendum quod H 15 quia illud tantum] t. enim i. A l illud post tantum DEFHLNR om.
K | tantum] add. nullo K l cui] add. et F 16 modo om. F l inest] convenit GLNR l definitio]
definito ВDGHKLNQ l Illud] praem. Sed Q praem. Et AHL Tunc K l est sola] tantum est D l quia]
quare Q l quia quae] quae enim H l quae] add. primo F
10 Cf. Aristot., Physica II t. 66 (AL VII1 78; В c. 6, 198a 5-9); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
147): "Omne per accidens reducitur ad aliquod per se".
In suo commentario hic dicit Mauritius de Portu Hibernico (ed. Vives I 181a): "Secunda, quod nec
aggregatum ex re et intentione..."; vide lectiones variantes.
12 Aristot., Metaph. VI l 6 (AL XXV2 120; E c. 2, 1027a 22-26): "Oportet enim definiri aut per sem
per aut per magis, ut quia utile mellicratum febricitanti quasi secundum magia... accidens autem
praeter haec".
"Aristot., Metaph. VII t. 20 (AL XXV2 130-131; Zc. 5-6, 1031a 1-31).
quae impossibile est primo modo convenire nisi intentioni, igitur

etc. Tamen 'intentio' potest significan in concreto vel in abstracto.
Primo modo significatur per hoc nomen genus, et proprie secundum
quod intentio, quia secundum hoc est applicabilis rei. Et ideo secun-
5 dum quod significatur per hoc nomen genus, definitur hic, scilicet ut
est intentio. Tamen forte ut 'quid est' habet definiri a metaphysico14.
Propter argumenta sciendum est quod 'praedicari', cum sit
intentio, est intentionum per se, rei vero per accidens; 'esse' vero rei
est per se. Aliud sciendum quod 'esse' in rebus primae intentionis
10 illud exercet quod 'praedicari' signat in secundis intentionibus. Ex
quibus sequitur tertium: quod nomina concreta secundae impositio-
nis respectu huius quod est 'praedicari' supponunt pro suis funda-
mentis sive subiectis respectu esse. Ex quo sequitur quod a 'praedi
cari signato' ad 'praedicari exercitum' sive ad esse, non tenet per se
15 in eisdem terminis; sed a 'praedicari per se' in intentionibus ad esse
in fundamentis, sic: 'genus praedicatur de specie, igitur homo est
animal'. Hic enim exercetur in secunda quod signatur in prima.
1 quae] quia ВQ l quae — est] impossibile est enim F quod est i. A l est] ante impossibile N
add. illud FВ add. per se (post modo ВR) AВEFHR l modo oт AFN l intentioni] intentionibus E l
igitur om. ALQ 2 etc. om. AL l Tamen] Unde E add. nota quod L l significan] assigna ri DF signi
ficare K | in2 om. E 3 significatur] significat DQ l et — genus] scrip. post intentio-2 Q om. E l pro
prie] add. et G 4 secundum] add. quod В l applicabilis] quid (lin. В2 om. H) applicabile AВHLNR l
Et om. N | secundum2] mg. R2 5 significatur] signatur R l definitur hic post intentio L l scilicet post ut
A om. Q 6 intentio] ante est G add. vel F l forte] formae E l ut] add. lin. dicit В 2 l est] se E om. ВK l
habet] habeat В debet D l definiri] differentia E 7 Propter] not. mg. Nota hunc processum G 1 Nota
H1 | argumenta] argumentum G l sciendum est] tamen sciendum mg. В 2 l est] primo lin. H1 om.
DELNQR | cum] ante praedicari DEHK l sit] add. in definitione В add. mg. intentionis et per
consequens est etc. В2 8 intentio] add. est В l est intentionum] inest intentioni (sign. cruce mg. K1)
HK1 | rei vero] et rei G l vero] verae В 9 est] ante rei (lin. В2) AВ2DEFLNR inest lin. K1 om. G ] se]
add. intentionis (intentionum E) per accidens EG l Aliud] Ad quod DEK Aliter N add. vero H l
sciendum] add. est GLQ 10 illud] idem G om. H l praedicari om. Q l signat] significat ADR' signa-
tur Q restit. lin. R1 | signat — intentionibus] in rebus secundae intentionis signat H l Ex — exercetur]
scrip. in rasura G 11 quibus] quo Q l tertium om. A l concreta] concretiva G om. Q l impositionis]
intentionis AGL'Q not. mg. alia littera: intentionis R2 12 respectu] respectumO) E l huius] add. im
positionis G add. verbi H l quod est om. В l praedicari] praedicatur ВK add. significan (de singulari В)
et (om. Q) exerceri ВQ l supponunt] supponant A supponit D add. intentionibus secundis tamen
respectu esse supponunt G 13 sive] seu L cum N l subiectis] suppositis L l respectu esse om. G l
Ex] not. mg. Nota regulam bene G1 Nota istum processum pro actu exercito et signato H1 l quo] add.
etiam D l quod oт F l praedicari] praedicato TON 14 signato] lin. В2 significato AQ l praedicari]
praedicatum FGN l tenet] add. (lin. В2) consequentia (post terminis L) AВ2LNR l se] add. ut genus
praedicatur de specie KQ 15 terminis] add. ut genus praedicatur de specie igitur genus est species E
add. unde non sequitur genus praedicatur de specie igitur species est genus R l sed] add. tamen N add.
tenet Q | a om. K | a praedicari post se N l per se] ante a Q l in2] lin. В1 om. FKQ l intentionibus] inten-
tionali F 16 fundamentis] add. bene tenet consequentia (om. L) AL add. tenet R l sic] ut L sicut Q
17 Hic] Sicut G Hoc H Huiusmodi Q l exercetur] exercet D l in — prima] mg. G1 l signatur] sig
nificatur AH
14 Cf. Duns Scotus, Metaph. VII q. 7 n. 14-25: "Utrum 'Quod quid est' sit idem cum eo cuius est".
72 QUAEST. 14
Differentia inter actum signatum et exercitum patet in multis: per

'non' exercetur negatio, per 'nego' signatur; per 'tantum' similiter
exercetur exclusio, per 'excludo' signatur; ita de 'praeter' et 'excipi'.
Ideo sic est arguendum: 'Ad negationem superioris sequitur negatio
inferioris; igitur si non est animal, non est homo', ubi exercetur quod 5
prius signatum fuit per 'sequitur'; 'non'15 quod 'negatio' signat. Pro
intentionibus superioris et inferioris ponuntur fundamenta scilicet
animal et homo.
Contra hoc: sequitur 'animal praedicatur de nomine; igitur

homo est animal', in eisdem terminis. ю
Dico quod consequens potest esse verum, sed non propter
antecedens. Quia manifestum est quod consequens est per se et
antecedens per accidens; verius autem suam veritatem non habet a
minus vero. Unde non valet consequentia.
Vel potest dici quod non sunt iidem termini antecedentis et 15
consequentis, quia in antecedente sumuntur ut signata informantur
intentionibus quibus convenit praedicari per se; in consequente pro
signatis absolute quibus ut sic extraneantur illae intentiones. Et ita
non sunt iidem termini, quia tanta diversitas sufficit ad fallaciam
1 Differentia] add. enim G add. autem L l actum om. H l signatum] signification A l

signatum et exercitum] e. et s. KQ l et] add. actum FGN l multis] add. quia L l per] add. lin. hoc H1
2 negatio] add. quae GH add. quod LR l per] add. hoc quod dico H l nego] negationem D quod
negatio E add. vero A l signatur] significant A l per2 — signatur om. G l similiter] sicut E sequitur Q
om. ВHR 3 exclusio] ante exercetur H add. quae E add. quod HLR l excludo] exclusio D
excludendo HK l signatur] significant AH add. et AGHLQ l ita] add. est G l excipi] exceptio DF add.
et aliis A add. et sic de aliis L 4 sic om. Q S ubi] ubique D add. lin. vero В2 add. si H l exercetur]
exercet DH add. mg. per non esse В2 add. in secunda R 6 prius — fuit om. D l signatum fuit] f. s. Q
f. assumptum H per se significatum (signatum) f. A l fuit] add. in prima R l per] pro K om. D add. hoc
quod dico (seq. spat. vac. G) AFGLNR l sequitur] add. signatum D add. et per R l non] negatio FG et
ita AL add. exercetur illud E l quod] exercetur R om. AFL l negatio] nego G haec A hic L quod per
nego R om. F l signat] significat H signatur ita hic R om. A 7 superioris et inferioris] i. et s. H
superioribus et inferioribus EK superioribus D add. sui superioris et inferioris EK l et inferioris om. D l
ponuntur] posui L | ponuntur — homo om. ВFKQ l scilicet om. H 8 animal et homo] h. et a.
AGLR | homo] add. vel huiusmodi G 9 hoc] hic ВK add. quia A add. arguitur quia L l sequitur om. H
10 animal] add. (mg. L1) et tamen fit AL1 l terminis] add. igitur etc. H 12 Quia] Quod D l est om.
N | quod] quia D l consequens om. ВDN l et om. Q 13 autem om. Q l suam veritatem] post habet
H v. s. Q | non habet post vero N l habet] capit H 15 Vel om. K l sunt om. Q 16 quia] qui K l
signata] L' significata A significativa lin. L2 add. lin. eorum В2 l informantut] informa F formantur L
formata Q 17 per] secundum В l consequente] add. autem accipiuntut illi termini R 18 signa
tis] significatis A | quibus] abrasura K2 l ut om. ВEFKQ l sic om. EGK l extraneantur] sunt (¡in. В2)
extraneae В l illae post intentiones E istae ADGLQ 19 sunt] habent Q om. ВK
15 Hic videntur aliqua deficere; forte legere oportet: "per 'non' exercetur".
accidentis16; igitur et ad diversificandum terminum, quia terminus

variatus in fallacia accidentis est duo termini.
Ad primum argumentum17 dico quod intentio non est quid rei; 16

5 praedicatur tamen in quid de re, ita quod 'in quid' sit determinatio
inhaerentis non inhaerentiae18, quia3 'praedicari in quid' est acci-
dens, quia intentio, sicut et definitum.
Ad secundum19 per idem: quod haec intentio 'genus' non est 17
'quid' nisi tantum differentium numero, tamen praedicatur de diffe-
10 rentibus specie.
Ad tertium20 per idem: quia genus praedicatur de specie licet 18
intentiones sint disparatae, non tamen unum est alterum.
Ad quartum21 dico quod idem quod per definitionem signatur 19
in intentionibus, exercetur in rebus. Et ideo in illis exemplificat
15 tamquam in manifestioribus, non quia de eis dedit definitionem.
* Sequitur adnotatio interpolata: si inhaerentiae tunc esset per se si inhaerentis significat

quod praedicatum mediatum cum hoc determinabili quod dicitur de subiecto.
1 accidentis] add. mg. et per consequens В2 l igitur om. ВEK l et om. ВDHK l ad — est] mg. В2 l
diversificandum terminum] diversitatem termini F l terminum] termini(!) N l terminus om. В2 2 in
om. D | accidentis] consequents E 4 Ad] add. quod E l argumentum om. F l non est] lin. K1 5 ita]
illa E add. tamen R l quod] add. ly LR 6 inhaerentis] add. et GL l quia] mg. F1 l praedicari om. F l
in quid om. H l est accidens] a. est В 7 quia] add. est Q l quia intentio om. В l et definitum]
definitur Q 8 secundum] aliud В add. patet AG l per idem] mg. В2 l quod] quia ALQR om. EKN l
quod haec intentio om. H l genus] mg. В2 om. Q 9 tantum] mg. L 1 l differentium post numero AD
differunt ВK differentibus L add. in ER l praedicatur] ante tamen A add. in quid L l de] add. pluribus
EH | differentibus] add. in GHK 1 1 tertium] add. dico DF add. patet G l idem] illud F l quia]
quod DFH l specie] add. sed L 12 intentiones post sint В om. N l non post unum NQ nec В l est]
ante unum DFG 13 quod] add. illud (om. K) per (om. F) quod ВFK l idem] G' id (lin. G2) G2Q illud
AEHLNR | per definitionem] post signatur AR post intentionibus E l signatur] significatur AR' restit.
lin. R1 significet В 15 tamquam] tam Q sicut R l in] de G l manifestioribus] manifestationibus K l
eis] eisdem EGKR l dedit] dederit (post definitionem A) AВ l definitionem] add. etc. EF 16 si —
subiecto] - mg. F1 om. rell. pu
"Cf. Duns Scorns, Elench. q. 43-44 n. 14: "... nam accidens peccat definito syllogismo; sed ad syllogi-
smum requiritur quod primum sub eadem ratione attribuatur medio sub qua ratione medium attribu-
itur postremo, ita quod illae rationes non differant nisi sicut pars et totum. Unde quandocumque in
aliquo discursu syllogistico accipitur terminus includens in se diversas rationes — ita quod ille termi
nus acceptus sub una ratione est extraneus sibi ipsi ut sub alia ratione accipitur, et per unam illa rum
rationum comparatur uni extremo et per aliam alteri —, ibi erit fallacia accidentis".
"Cf. supra n. 1.
"Cf. supra q. 9-11 n. 31.
"Cf. supra n. 2; cf. etiam infra q. 17 n. 7-10.
20 Cf. supra n. 3.
21 Cf. supra n. 4.
[QUAESTIO 15
AN DEFINITIO GENERIS SIT CONVENIENTER DATA]
Quaeritur an definido generis sit convenienter data.

5 Quia omne accidens definitur per substantiam, quia substantia
praecedit omne accidens, per ARISTOTELEM VII Metaphysial1; sed
nihil hic ponitur pertinens ad substantiam; igitur etc.
Item, concretum non definitur; igitur etc. Probatio anteceden- 2
tis per ARISTOTELEM VII Metaphysicae2: in dictis secundum accidens
io non est idem 'quod quid est' cum eo cuius est, et exemplificat 'ut
musicum et album'; sed quaecumque vere definiuntur habent 'quod
quid est' idem sibi; igitur etc.
Item, probatur ratione sic: quod definitur est in genere; sed 3
concretum non est in genere, per ARISTOTELEM III Topicorum3, ubi
15 dicit quod magis est eligendum "quod est in genere quam quod
non, ut iustitia iusto".
Item, definitio tantum est speciei; genus non est species, igitur etc. 4
3 Quaeritur] praem. Sequitur quaestio 15 mg. D1 om. D adnot. mg. Quaestio 15 G1K1L1
Quaestio 14 Q1 l an] utrum GH l convenienter] bene ВG sufficienter H 4 videtur] ante quod Q
5 Quia om. ВFLNR l quia] quae В l quia substantia] s. enim A 6 omne om. N l accidens] add.
definitione cognitione et tempore ALR l per Aristotelem] definitione D ex H l Aristotelem]
Philosophum G l VII Metaphysicae om. В 7 nihil] mg. R1 l hic post ponitur A add. definitur vel
H | hic — pertinens] ponitur hic pertinens (quod pertineat В) ВQ l pertinens post substantiam AD l
igitur om. Q 8 Item] add. congregarum В add. accidens E l definitur] add. VII Metaphysicae A l
igitur om. Q | etc. om. G l Probatio antecedentis] Antecedens probatur H Probo antecedens E l ante
cedenos om. Q add. patet FG add. quia LR 9 per Aristotelem om. DK 10 est2 om. DG l eo] illo
AВFLNR | est3] add. etc. N 11 musicum] musicus В l et om. F l quaecumque ... definiuntur ha
bent] quodcumque ... definitur habet LNR l vere om. В 12 est om. D l sibi] subiecti F l igitur om.
Q | igitur etc.] ipsi В | etc. om. G 13 sic om. AH l quod] add. enim A l sed om. ВEK 14 concre
tum non est] nullum c. est L l non] lin. D2 l per Aristotelem om. D 15 dicit] dicitur D l est eligen
dum] e. est GNQ l quod] add. magis H 16 non] add. est EGN l iusto] add. igitur G 17 tantum est]
est t. ВG | speciei] add. sed Q l genus — etc.] igitur non est (om. L) generis KL l non] ideo В l igitur
om. Q | igitur etc. om. HL l etc.] non est generis E om. A
1 Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 123-124; Z c. 1, 1028a 32-34): "Sed substantia omnium pri-
mum, notitia et ratione et tempore..."
2 Aristot., Metaph. VII t. 21 (AL XXV2 130-132; Z c. 6, 1031b 19-30): "... secundum accidens vero
dictum, ut musicum et album, propter duplicem signiflcationem non est verum dicere quia idem quid
erat esse et id; et enim diversum est cui accidit et accidens, quare est quidem quasi idem, est et quasi
non idem quid erat esse et id; nam homini et albo homini non idem, sed passioni idem".
5Aristot., Tоpica III c. 1(ALV1 5; Г c. 1, 1 16a 21-24): "Est autem simpliciter quidem melius et magis
eligendum quod secundum meliorem disciplinam, alicui autem quod secundum propriam. Deinde
[magis eligendum] quod hoc aliquid eo quod non in genere, ut iustitia iusto".
76 QUAEST. 15
Item, hic non ponuntur genus et differentia quae requiruntur

ad veram definitionem, per ARISTOTELEM VI Topicorum*.
Item, per ARISTOTELEM VI Topicorum5: "definido datur causá
innotescendi", et ideo debet dari per priora et notiora; species non
est tale, quia est posterius genere vel simul naturá, et ita non prius 5
vel notius.
Item, nugatio est dicere 'pluribus differentibus6'. Probo: quia
'differentia' per se includit multitudinem sicut species suum genus,
quod patet per ARISTOTELEM V et X Metaphysical'; igitur et 'differen
tia' concretive multa; igitur est nugatio dicendo 'multis differenti- ю
bus'. Et hic 'pluribus' ponitur pro 'multis'; vel si comparative, adhuc
idem significat.
DlCITUR8 ad hoc quod nugatio est praeponendo inferius
1 requiruntur post definitionem A 2 per Aristotelem] ut patet H om. ВD l per — Topico

rum] mg. В2 om. G | VI] V Q 3 Item — Topicorum om. F l per Aristotelem om. DGHNR l per —
Topicorum post innotescendi L l causá post innotescendi А om. K 4 innotescendi] add. unde D l et
om. AВHLQ | ideo] quae H om. D I debet post dari AR l per] lin. В1 l species] add. autem posita in
definitione generis L 5 tale] talis L l tale — est] talis cum sit D l quia est posterius] cum sit pos
terior H | vel simul] exp. lin. В2 add. in G l non] add. est DG l non ... vel] nec ... nec Q 6 vel] et В l
notius] add. igitur etc. Q 7 est] add. sic F l dicere] hic G om. ВDHK add. de EN l differentibus] add.
specie DEN add. etc. G l quia] quod F 8 per se] in se ALQR l includit] ante per QY l sicut] veluri
A igitur Q add. et N 9 quod] quia F l quod patet om. DEHK l per Aristotelem] ex DH l Aristo
telem] Philosophum G l et X om. Q l X] IV D l igitur om. L l er2 om. H 10 concretive] continet
EHKN add. dicunt A add. includunt L l multa] add. continet FG l est nugatio] n. est D l dicendo]
dicendum est de E add. numeri plurales igitur enim L l multis] pluribus HL'N nstit. mg. L2 l dif
ferentibus] add. specie quia (om. EN) DEN 11 Et om. E add. si N l Et hic post ponitur D l hic post
ponitur EN ly A sive G l si] ponitur G l adhuc idem] i. a. E 12 significat] significant etc. Q add.
igitur etc. N 13 ad hoc om. K l quod] add. magis В l est] ante nugatio lin. В2 in L add. in AEKR l
praeponendo] imponendo FQ add. scilicer(?) H l inferius] add. suo D
4 Aristot., Tоpica VI c. 4 (AL V1 120; Z c. 4, 141b 24-28): "... nisi contingat idem et nobis notius esse
et simpliciter notius, si quidem oportet per genus et differentias definire eum qui bene definit; haec
autem simpliciter sunt evidentiora et priora quam species".
5 Aristot., Tоpica VI c. 4 (AL V1 119; Z c. 4, 141a 27-28): "Nam quia definitio redditur causa
cognoscendi quod dicitur..."; Metaph. VII t. 13 (AL XXV2 128; Z c. 4, 1030a 7-10): "Quare quid erat
esse est quorumcumque ratio est definitio. Definitio vero est non nomen cum ratione idem signi-
ficans (omnes enim essent rationes termini; erit enim nomen quod cuilibet rationi inest...)".
6 Cf. Lambertus de Latiniaco (Lambertus Altissiodorensis attr.), Logica (ed. F. Alessio p. 52): "Contra
definitionem praedictam potest dici: cum per plura intelligatur differentia (nam quaecumque sunt
plura sunt differentia) apposito 'pluribus' in definitione illa superfluit apponere 'differentibus'."
7 Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 96; Д c. 9, 1018a 12-15); Metaph. X t. 13 (AL XXV2 192; I c. 4,
1055a 3-16).
8 Lambertus de Latiniaco (Lambertus Altissiodorensis attr.), Lоgica (ed. F. Alessio p. 52): "Ad pri-
mum istorum dicendum est quod hoc quod est 'differentibus' specificatur per hoc quod est 'specie',
et bene verum est quod quaecumque sunt plura, sunt differentia, sed non quaecumque sunt plura,
sunt differentia specie et ita, licet per 'plura' intelligatur 'differentia', non tamen per plura intelligatur
differentia specie; unde 'differentibus' sic specificatum non superfluit".
AN DEFINITIO GENERIS SIT CONVEN1ENTER DATA 77
superiori ex eadem parte orationis, non e converso, quia inferius

tunc est specificans superius.
Contra:
ARISTOTELES VI Topicomm9, ubi docet interimere definitiones
5 propter nugationem, dicit sic: "Rursum, si universali dicto, addidit et
particulare", supple nugatio est, "ut iustum expediens quidem dicitur,
quia continetur in expediente", sicut inferius in superiori. "Abun-
dans ergo iustum", id est superfluum, in definitione, prius habito
'expediente'.
ю Item, dicitur VII Metaphysicae in cap. 'De unitate definitionis10'
quod nugatio est praeponendo differentiam superiorem inferiori, ut
"animal pedes habens bipes", quod ibi probatur dupliciter:
Uno modo ex per se modo cognoscendi nugationem, quod est
ponendo radones pro nominibus. "Nihil enim aliud dixerat quam
15 animal pedes habens, duos pedes habens".
Aliter probatur idem ibi sic ex transpositione: "Palam autem
erit, si quis transponat tales definitiones", dicens "animal bipes
1 orationis] add. et L l converso] contra R l quia] add. e converso L 2 tunc om. L l speci
ficans] add. suum E 3 Contra] add. hoc E 4 Aristoteles] Philosophie DHK est Philosophus E pet
Aristotelem F add. in ВFK l VI] VII ВGK V Q l docet] docens A l definitiones] definitionem FQ
5 nugationem] nugationes G l Rursum] Rursus AВ l dicto om. В l addidit] addat G additur FL
addatur AENR l et om. ВLN 6 particulare] parriculari FG l supple] scilicet В semper D l est oт G l
iustum post expediens N iustus Q add. ad В add. iusto D l expediens] add. quod В add. quid Q l quidem]
quam D' quod E quid AH quem Q restit. mg. D1 l quidem dicitur] quasi diceret F l dicitur om.
AВDLQR 7 quia] quod FN quare АН om. DQ add. iustum AEFLR l sicut] similiter Q l in
ferius in superiori] in inferiori F superius ad inferiorem G l in2] add. suo AEL l Abundans] add. est
В 8 etgo] sicut Q add. est EFHN add. ultra ponere E l id] lin. В l id est] scilicet H om. G l super
fluum] add. est AL l habito] ante prius ВQ habita E 9 expediente] add. mg. et exemplificat ibi
Philosophus sic: si quis definiat clementiam et dicat quod est diminurio expedientium et iustorum,
nugatur quia omne iustum est expeditum, non e converso В2 10 dicitur] add. in G l in] manifeste
DHLR oт. ВFNQ l cap.] antecedente^) G om. NR l unitate] veritate EHK l definitionis] add.
dicendo R 11 est] add. in AEHKLR l praeponendo] ponendo FG imponendo Q l superiorem]
add. in G | ut] vel Q 12 animal] lin. В1 l pedes habens] h. p. ALR l pedes ... bipes] bipes ... pedes N l
quod] et N add autem L l ibi post dupliciter D om. EK add. sit nugatio LR l probatut] praedicatur K
probat R 13 ex] a D om. E l per se modo] parte Q l modo2] medio (lin. G1) DG1H modis F l
nugationem] definitionem В' restit. lin. В2 add. (del lin. H1) definitionem H' 14 rationes] rarionem
G | enim aliud] a. e. DR l quam] quod F 15 animal om. В l pedes habens] h. p. AKLR om. H l
habens] ante duos HK om. N 16 Aliter] add. autem E l probatur] add. illud R l idem] illud E l ibi
post sic R om. F l ibi sic] sic ibidem DG om. N l transpositione] transumptione ВDEFHK add.
terminorum AR l autem] add. mg. nugatio G2 17 erit] est KQ l transponat] transponit F l tales
definitiones] talem definitionem Q l definitiones] dictiones E l dicens] diceretur F scilicet KQ
' Aristot., Tоpica VI c. 3 (AL V1 119; Z с 3, 141a 15-18): "Rursum si universali dicto addidit et
particulare, ut si clementiam diminutionem expedientium et iustorum; nam iustum expediens quid,
quare continetut in expediente. Abundans ergo iustum, nam qui dixit universale addidit et particulare".
10 Aristot., Metaph. VII t. 43 (AL XXV2 147; Z c. 12, 1038a 21-23): "Accidit autem hoc; nam quando
dicit animal habens pedes bipes, nihil aliud dixit quam animal pedes habens, duos pedes habens..."
78 QUAEST. 15
pedes habens; dicto enim bipede, superfluum est dicere 'pedes

habens'11". Prius igitur fuit nugatio.
Haec duo media de ratione ponenda pro nomine, et transpositio-
ne —, si valent12 —, hic et ubique improbant praedictam responsionem.
Ad oppositum est PORPHYRIUS13, et ARISTOTELES I Topicvrum14 5

similiter definiens genus.
[I. Ad quaestionem
A. Opinio aliorum]
DlCITUR15 ad quaestionem quod est descriptio, non vera defini-

tio, quod innuitur in littera "quod etiam describentes16".
1 pedes habens] h. p. FHN l dicto enim bipede om. K l enim] nisi F l bipede] bipes A l di
cere] ponere L om. N l pedes habens2] h. p. H 2 Prius] add. hic G l fuit nugatio] n. f. Q 3 Haec]
praem. Et E praem. Vel K add. autem В l Haec — de] Et in eadem Q l media] add. arguuntur R add.
scilicet AR | ponenda] ponendi F add. Aristotelis E l et] vel pro L l transpositione] transumptione
ВHK add. terminorum AGLR 4 si] non E om. KL l si valent om. G l valent] valeant NQ videlicet A
add. quia (del lin. В2) ВK add. si pro (per F) quia DEFHLNR add. si pro Q l hic et ubique] sic (оф. lin.
В2) ubicumque ВK l ubique] ubi L' restit. lin. L1 add. quae Q l praedictam] ante improbant LR dictam
G supra dictam N l praedictam responsionem] praedictas responsiones Q l responsionem] rationem
DEG 5 Aristoteles] Philosophus H add. in G l I Topicorum post genus A l Topicorum] add. vel
secundo F 6 similiter post genus D sic AFG om. ВQ l definiens genus] g. d. N definitio generis R'
resrit. mg. R1 | genus] add. igitur etc. G add. sic N 9 Dicitur] Dicendum (post quaestionem) Q add.
tamen D l Dicitur — definitio (fin. n. 18)] scrip. post n. 37 D l quaestionem] add. ab aliquibus D l
descriptio] add. non propria Q l non] nec Q 10 quod] quia D quia ut G quae Q l quod innuitur]
quam innuit E l innuitur] intimatur В l littera] add. (lin. В2) cum dicitur В2L add. quia dicit Q l
describentes] add. etc. В
11 Aristot., Metaph. VII t. 43 (AL XXV2 147; Z c. 12, 1038a 30-31): "Palam autem erit, si quis
transponat tales definitiones, ut eam quae est hominis, dicens animal bipes pedes habens; superfluum
enim est habens pedes dicto bipede".
12 Fere omnes codices hic addunt 'quia' sed perperam, ut videtur. Vide lectiones variantes ubi legitur:
'si' pro 'quia'. En expositio loannis Foxal (f. 81ш): "Unde infert doctor quod haec duo media Aristo
telis, scilicet ad cognoscendum nugarionem, puta primum quod est de ratione ponenda pro nomine,
et secundum quod est transpositio terminorum, si valent, si pro quia, id est, quia valent, hoc est, ubi
que improbant praedictam responsionem".
" Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6-7; ed. Вusse 2.15-18): "... assignaverunt genus
esse dicentes quod de pluribus et differenribus specie in eo quod quid sit praedicatur, ut 'animal'"; с 'De
genere' (AL I6 8; ed. Вusse 3. 19-20): "Nihil igitur superfluum neque minus continet generis descriptio".
14 Aristot., Tоpica I c. 5 (AL V1 10; A c. 5, 102a 31-32): "Genus autem est quod de pluribus et dif-
ferentibus specie in eo quod quid est praedicatur".
15 Boethius, In Isagogen Porphyrii Ied. secunda] II c. 4 (CSEL 48, 180-181; PL 64, 91ВC): "Diligenter
vero ait describentes, non definientes; definitio enim fit ex genere, genus autem aliud genus habere
non poterit... Descriptio vero est, ut in priore volumine dictum est, ex proprietatibus informatio quae-
dam rei et tamquam coloribus quibusdam depictio. Cum enim plura in unum convenerint, ita ut
omnia simul rei cui applicantur aequentur nisi ex genere vel differentiis haec collectio fiat, descriptio
nuncupatur. Est igitur descriptio generis haec: 'genus est quod de pluribus et differentibus specie in
eo quod quid sit praedicatur'."
16 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6; Вusse 2.15): "Tripliciter igitur cum genus
dicatur, de tertio apud philosophos sermo est, quod etiam describentes assignaverunt genus..."
AN DEFINmO GENERIS SIT CONVENIENTER DATA 79
[B. — Argumenta contra opinionem]
Sed sic facile est evadere paene in omnibus definitionibus. Nec 14

illud ex littera prodest, quia in littera est "assignaverunt", id est defi-
nierunt.
5 Item, inferius, cap. 'De specie' dicit: "Necesse est in utrorum- 15
que rationibus utrisque uti17". "Ratio autem quam significat nomen
est definitio18".
Item, haec ratio convertitur cum definito, ut probat PORPHY- 16
R1US; et non praedicatur ut accidens de ipso, quia quae ponuntur in
10 ea sunt eiusdem generis cum definito, quia intentiones. Quodlibet
autem eiusdem generis quod praedicatur per se de alio eiusdem
generis est superius ad ipsum, quia nec inferius nec disparatum. Ergo
haec ratio est definitio.
Item, per ARISTOTELEM VII Metaphysial19: ratio quae est ex 17
15 praedicatis per se, in quorum definitione non cadit subiectum, si sit
convertibilis cum subiecto, est definitio; haec est huiusmodi, quia in
definitione nullius definientis cadit definitum.
2 Sed om. G I est] sit В l paene] fere K 3 prodest] proderit В l in] ibi Q l assignaverunt]
assignant pariter G l definierunt] definiunt В 5 inferius] in GQ om. N add. in DF l inferius —
dicit] in speciei capitulo В l dicit] add. quod E l in om. H l utrorumque] utroque E l utrorumque —
utrisque] utrisque utrorumque rationibus D 6 rationibus] definitionibus N om. E l utrisque post
uti H utriusque R' restit. lin. R1 l autem om. K l significat] assignat FKN add. per E l nomen]
Philosophus per nomen F om. N 7 definitio] definire K add. IV Metaphysicae A 9 ut] per D l de
ipso om. Q | quae om. F 10 cum — generis om. Q l Quodlibet] Qui habet D 11 autem] accidens
F om. KQ | per se om. L l alio] aliquo FGN 12 ipsum] add. ad В l nec om. N l disparatum]
disparans В 14 Item] Praeterea Q l per Aristotelem om. DH 15 cadit] add. per se AHR l
subiectum] sextum В add. definitum E l si] licet Q 16 convertibilis] convertibile EF l subiecto]
definito AВ add. id est cum definito E l subiecto est] mg. В2 l haec] hoc ВEFK l huiusmodi] eiusdem
K add. igitur etc. (om. F) FLR 17 definitione post definiti H l definientis] - ВH definiti ADEK defi-
ti FGNQ definitivi LRpu
1' Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.8-9): "... idcirco necesse est et in
utrorumque rationibus utrisque uti".
18 Aristot., Metaph. IV t. 28 (AL XXV2 81; Г c. 7, 1012a 24-25): "Oratio namque cuius nomen est sig
num definitio fit"; Thomas, Metaph.. IV lect. 16 (XX 377b): "Ratio quam nomen significat est defini
tio rei".
" Aristot., Metaph. VII t. 11 (ALXXV2 127; Zc. 4, 1029b 12-22); cf. Thomas, Metaph. VII lect. 3 (XX
460b): "Quaedam vero ira praedicantur per se, quod subiecta in eorum definitionibus non ponuntur,
sicut animal per se de homine; nec homo ponitur in definitione animalts. Cum ergo ea quae praedi
cantur per accidens non pertineant ad quod quid est, nec illa quae praedicantur per se in quorum
definitionibus ponuntur subiecta, relinquitur quod illa pertineant ad quod quid est, in quorum defi
nitionibus non ponuntur subiecta".
80 QUAEST. 15
18 Item, praedicatur per se et convertibiliter. Et non ut proprium,

quia tunc tota haec ratio posset definiri. Nec ut differentia ultima,
tunc enim illi oporteret addere genus. Sed addendo 'universale',
quod est genus definiti in hac definitione, erit nugatio. Ergo haec est
definitio. 5
[B. — Solutio auctoris]
19 Dicendum ad quaestionem quod haec est vera definitio. Quod

sic ostenditur: ratio universalis est 'praedicari de pluribus20', per
ArISTOTELEM I Perihermenias21. Cum igitur in definitione generis
ponatur 'praedicari de pluribus', ponitur genus eius. Postea ponitur ю
'differentibus specie' et 'in quid' quae sunt per se differentiae generis.
Probatio: quia per se dividunt superius, scilicet 'praedicari de plu
ribus', igitur sunt per se constitutivae inferioris ad quod superius
appropriatur per illa. Dividitur enim 'praedicari de pluribus' per se in
'differentibus specie' et 'numero', quia de differentibus genere in 15
quantum talia nihil praedicatur per se. Dividitur etiam 'in quid' et 'in
quale', ut per primos modos praedicandi. Et per has differentias
divisivas manifestum est quod contrahitur universale ad genus, quia
fit ratio convertibilis; igitur etc.
1 Item] Et L | et] lin. L2 om. H 2 haec] ante tota GH vel F l ratio] oratio A l definiri] add.
ergo ut definitio quia D l Nec] Neque A Non D l ultima] add. quia N 3 tunc enim] quia tunc
GHL | enim om. F l illi post addere N ibi D nulli F l oporteret] ante illi GH oportet KNQ l addere
genus] g. a. H 4 genus] add. huius R l in hac definitione om. F l hac om. В l Ergo haec] H. e. D l
Ergo — definitio] igitur etc. H om. Q l haec am. F l haec est definitio] etc. G l est2] erit В add. vere L
add. vera A 7 Dicendum] add. est (om. A) ergo AH l Dicendum ad quaestionem] Ad q. d. F l ad
quaestionem] ergo est NQ l haec om. AВGQ l vera] vere (ante est L) DL 8 ostenditur] add. quia H l
per Aristotelem om. DH 9 Cum igitur] I. cum E l in] lin. K1 10 ponatur] ponitur EFG l
praedicari] praedicatur FKQR l ponitur] ponatur et D add. mg. definitio Q1 l eius] eiusdem F et N
add. et G l ponitur2] ponuntur AER 1 1 differentibus] add. in F l per se] mg. L1 l differentiae] ante
per G 12 Probatio] Probo GL Probatur E om. H l dividunt] dividit E l scilicet om. Q add. per se F
13 igitur] Ideo F l sunt pos: se DH om. N l per] de H l se] add. differentiae KR l inferioris]
inferiorum FHNQR l ad] add. aliud В l quod] quae HQ l superius om. H 14 per illa] ante
appropriatur A per eas mg. В2 l illa] regulam(?) E l Dividitur] Dicitur Q l de pluribus post se A l
in] - AQpv per DHKLR de (lin. В2) В2G om. EFN 15 et] add. differentibus A l genere] add. et
K 16 quantum] quam K l nihil] non A ut Q l praedicatur] praedicantur A l per — etiam] per se
etiam dividitur L l se] add. et sic E add. ac si K l etiam] tamquam EK enim H add. praedicari A
17 ut] et E om. K l per] in AHR l praedicandi] pernotandi(!) В 18 divisivas] definitivas N l
universale post genus H l ad] in E l genus] add. et ВQ l quia] quod Q l quia fit] fit enim A 19 fit]
sit FQ sic N |' igitur] mg. H2 om. GQ l etc.] mg. H2 om. G
20 Cf. supra q. 12 n. 15-17; q. 7-8 n. 24-26.

21 Aristot., De interlnr. I с 7 (AL II1 10; c. 7, 17а 39-b 1): "Dico autem universale quod in pluribus na-
rum est praedicari, ut 'homo' quidem universale..."
An definitio generis sit convenienter data 81
Ad primum argumentum22 DICITUR23 quod illud est verum de 20

accidentibus copulatis, id est, quae determinant sibi subiecta; quae
vocantur copulata, VII Metaphysicae2*. Intentiones autem non deter-
5 minant sibi rem alicuius generis, quia univoce applicantur omnibus.
Contra: si passio sit univoca, et subiectum, per ARISTOTELEM II 21

Posteriorum15; igitur si intentio sit univoca in multis generibus, et
subiectum eius erit.
Item, si actus sit univocus, et potentia, quia potentia per se 22
io ordinatur ad actum. Subiectum est in potentia ad accidens sicut
materia ad formam, quia accidens non babet aliam materiam quam
'in qua26'.
Dici potest quod propositio ARISTOTELIS27 vera est de passione 23
reali quae egreditur ex principiis subiecti, de qua loquitur ibi, scilicet
2 argumentum om. DH 3 copulatis] abrasura N l quae] qui N l determinant post sibi A l

subiecta] substanriam EN subiectum Q 4 copulata] copula(!) N add. ex LR | autem om. EQ 5 sibi]
ante non A om. ВEFHKNQ l rem] etс N l univoce] venus D l omnibus] add. rebus E 6 passio] add.
vera EK ] sit om. D l univoca] add. igitur FN l et — sit om. K l subiectum] add. erit univocum H add.
debet esse univocum L l per Aristotelem om. DEH l II] iin. В2 7 igitur] add. et L l si] add. passio scilicet
A | univoca post generibus A universaliter E om. ВKQ 8 erit] et accidentia erunt univoca H om.
AFGLNQ 9 Item] Etiam AВ'DFGNR Vel L Et Q restit. lin. В2 l actus] accidens Q l sit] est (lin. В2)
В N | et potentia om. A l potentia] add. erit G add. univoca EGK l per se] primo EK 10 Sub
iectum] add. enim L add. autem Q l ad2] per В' restit. lin. В2 11 quia accidens] accidens enim D l
aliam] aliquam GR om. Q l quam] nisi AGN ex qua sed Q add. illam В 13 Dici potest] Dicitur В'Q
Potest dici lin. В2 | quod post Aristotelis В quia N l propositio] ad propositionem В l vera est] est v.
EK | de] in K 14 egreditur] aggreditur В' resrït. lin. В1 l ex] a В l qua] quali HN add. non Q l
scilicet om. AL add. et В l scilicet quae] si qua D
22 Cf. supra n. 1.
Cf. Thomas, MetapK. VII lect. 4 (XX 464b): "Secundum (dubium] est quod quaedam accidentia sunt
simplicia, et quaedam copulata. Simplicia dicuntur, quae non habent subiectum determinatum, quod
in eorum distinctione ponitur, sicut curvum et concavum et alia mathematica. Copulata autem dicun
tur, quae habent determinatum subiectum, sine quo definiri non possunt. Est ergo dubitatio, si ali-
quis velit dicere quod ratio quae est ex additione, non est definitio illorum accidentium quae sunt
simplicia, sed copulatorum erit definitio''.
"Aristot., Mewph. VII t. 17 (AL XXV3 139; Zc. 5, 1030b 14-20): "Habet autem dubitationem, si quis
non dicit definitionem esse ex additione rationem, cuius erit definitio ipsorum non simplicium sed
copulatorum? Ex additione enim necesse palam facere. Dico autem ut est nasus et concavitas, et
simitas ex duobus dictum, eo quod hoc in hoc; et non secundum accidens, nec concavitas neque
simitas passio nasi, sed secundum se..."
25 Aristot., Anal. post. potius I c. 28 (AL IV1 6061; A c. 28, 87a 38-39): "Una autem scientia est quae
est unius generis, quaecumque ex primis componuntur et partes aut passiones horum sunt per se".
"Cf. supra q. 9-11 n. 4.
27 Cf. supra n. 21.
82 QUAEST. 15
quae est demonstrabilis de subiecto — cuiusmodi non est intentio

quae effective est ab intellectu.
Per hoc ad aliud28: quia illud est verum de potentia per se
ordinata ad actum, cuiusmodi potentia non est in subiecto intentio-
nis ad ipsam, quia illa non inest rei secundum naturam, sed ut consi- 5
deratur a ratione.
Contra: si nulla est unitas in hac re et illa, et haec intentio est

univoca Ulis; igitur a nullo, quod est in hac re et illa, accipitur inten
tio. Igitur est figmentum.
DlCITUR29 quod aliqua unitas in re sufficit, scilicet unitas ю
proportionis a qua movetur intellectus attribuens hanc intentionem
univocam huic et illi. Similiter enim se habet color ad albedinem
sicut animal ad hominem.
Contra: unitas univocationis30 maior est unitate proportionis.
Igitur haec ab illa non sumitur. 15
Dici potest quod occasionaliter potest accipi maior unitas a
minori, non totaliter. Unde unitas in re tantum est occasio unitatis in
1 quae] quod E l quae est om. Q l demonstrabilis post subiecto A l subiecto] sexto В l
cuiusmodi] cuius F 2 quae] quia AВ l effective est] est e. ВDGL 3 hoc] add. idem A l quia]
quod HNQ dicendum quod R l per se] post ordinata Q om. H 4 cuiusmodi] cuius GH 5 inest] est
AВR | secundum] add. veram L l sed om. N l ut] secundum quod NQ 7 est post unitas EK esset
G | est unitas post illa A l hac — illa] re illa et in illa Q l et] add. in F l et haec] igitur nec FG l
haec om. HLNR 8 univoca post illis A unica R l a] in Q l re] add. id est(?) В l et] in lin. В2 om. G
add. in DQ | illa] ita E 9 Igitur] et sic DH 10 aliqua] alia E l sufficit] ante in EKQR 1 1 attri
buens post illi A 12 univocam om. FGL l huic et illi] i. et h. N l et] vel Q l Similiter] Sic A Sicut
R | enim se] se e. N 13 sicut] sic R 14 Contra] add. hoc FGN l univocationis] abrasura N l
unitate] quam (lin. В2) unitas В 15 haec] ab hac vel Q om. FGN l illa] illo FG 16 quod] lin. G1 l
unitas om. Q 17 minori] add. et L l totaliter] causaliter L l in] lin. L1 l tantum om. N l in intenti-
one] intentionis EK
28 Cf. supra n. 22.

29 Cf. Andreas de Cornubta, Porph. q. 7 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 87 vb): "Est intentio una,
quae quidem unitas sumpta est ab unitate proportionis. Et tale unum potest diversis praedicamentis
convenire secundum nomen et rationem. Quod sic patet, quia animal dicitur de homine et asino, qui
differunt specie; similiter, color de albedine et nigredine praedicatur, quae differunt specie. Ideo prop
ter unitatem huiusmodi proportionis attribuimus eis unam intentionem, quae dicitur genus, et eius
definitionem".
w Cf. Aristot., Metaph. V t. 12 (AL XXV2 93-94; Д c. 6, 1016b 32-1017a 4): "Amplius autem alia
secundum numerum sunt unum, alia secundum speciem, alia secundum genus, alia secundum ana
logiam;... Et semper posteriora praecedentia sequuntur, ut quaecumque numero specie unum, sed
quaecumque specie non omnia numero; sed genere omnia unum quaecumque et specie, quaecumque
vero genere non omnia specie sed proportione; et quaecumque unum proportione non omnia ge
nere".
AN DEFINmO GENERIS SIT CONVENIENTER DATA 83
intentione in quantum intellectus movetur ab ipsa. Potest tamen

intellectus motus causare maiorem unitatem in intentione.
Aliter posset concedi quod habet subiectum univocum, quia 29
licet nulla eadem res sit in diversis generibus, tamen potest esse eadem
5 secundum quod consideratur a ratione, et sic tantum est subiectum
intentionis.
Aliter potest dici ad argumentum principale31 quod verum est de 30
accidentibus quae habent suum esse a subiecto, quia non propter aliud
definitur aliquid per substantiam nisi quia est per illam. Sic enim est
10 alicuius in re 'quod quid est' et definitio sicut illud est ens. Intentio
autem non est per suum subiectum, sed habet esse ab intellectu.
Ad secundum principale32 dico quod concretum potest definiri. 31

Cum ostenditur quod non, per ARISTOTELEM VII Metaphysicae, dico
quod vocat ibi 'dicta per accidens' quae aggregant in se diversas natu-
15 ras, ut homo albus, quia in illis exemplificat in principio capituli ibi
"in dictis secundum accidens ut homo albus33"; ideo omnia posterius
dicta sic sunt intelligenda. Unde 'musicum34' ponit pro tali, ut homine
musico. 'Musicum' enim habet duplex significare.
1 quantum] quam ВK 2 motus] movens H l causare post maiorem A l in om. K 3 posset]

potest DEHL l concedi] dici G l subiectum] add. secundum В l univocum] unitatis Q 4 nulla
eadem res] una et eadem res non L l tamen potest] p. t. AHQ 5 consideratur] add. vel scitur EK l
tantum est] est t. H l subiectum] faUum В' resrit. lin. В2 6 intentionis] in intendenda(!) Q 7 Aliter
potest dici] pos\ principale L p. d. a. (post principale) FGNR l potest post dici A posset Q l ad] add.
primum A l argumentum] primum DH 8 suum esse] e. s. E l propter — aliquid] proprie aliquid
definitur D 9 definitur post aliquid A definietur DK definiatur accidens mg. В2 l illam] illa(?) K l
est] ante enim G inest E 10 alicuius] alicui (post re G) EFGK l in re] rei ALR om. DHNQ l et]
vel В id est FG l et definitio om. Q l illud] idem G om. E l est2 om. N add. res vel E l ens om. H
1 1 autem] quod H ergo Q l per suum] perfectum(!) N l suum subiectum] s. suum EFG l habet] add.
mg. effective В2 l esse om. E 12 secundum] primum В om. G 13 Cum] add. autem A l Cum
ostenditur] Et quando arguitur H l ostenditur quod non] obicitur Q l quod non post Metaphysicae
FGLNR 14 vocat ibi] ibi v. AВFGHNR l aggregant post diversas A l in se om. H l diversas om. D l
naturas] add. diversorum generum DLR 15 albus] album ВEK l quia in illis] et sic lin. В2 l
exemplificat] exemplificavit D l ibi] primi dicens (om. R) LR om. DN 16 ut] lin. В2 om. A l albus]
ante homo FGQ album E add. et R l omnia om. HNQ l omnia — sunt] posteriora sunt sic В l
posterius] posteriora D potius eius H 17 sic] ante dicta D post sunt HQ l ponit] supponit A ponitur
FGHK | tali] tanto Q l ut] scilicet H om. N add. pro AGQ 18 enim] non AВLQ add. non R
31 Cf. supra n. 1.
32 Cf. supra n. 2.
53 Aristot., Metaph. VII t. 20 (AL XXV2 130; Z c. 6, 1031a 19-21): "In dictis quidem secundum acci
dens videbitur diversum esse, ut albus homo diversum et album hominem esse..."
34 Cf. supra n. 2.
84 QUAEST. 15
Ad aliud35 de Topicis, dici potest quod iustum non est in genere

virtutis, ideo non facit habentem bonum sicut iustitia. Est tamen in
genere praedicabili.
Vel aliter: quod generalissima accidentium sunt abstracta, et in
illis per se non sunt nisi abstracta, id est, quae recipiunt per se talem 5
praedicationem. Ipsorum tamen concreta inter se sunt in genere per
se, quia inter se se habent sicut superius et inferius, quod sufficit ad
hoc quod definiantur. Sed simpliciter loquendo non sunt in genere
nisi per reductionem, quia scilicet non sunt in aliquo praedicamento
nisi quia coordinatio concretorum reducitur ad coordinationem ш
abstractorum.
Ad tertium principale36 dico quod genus est species, ut dictum
est supra, quaestione octava37.
Ad quartum38 patet per dicta in solutione39, quia definitio gene
ris ponitur pro genere et cum illa differentia per se. 15
Ad quintum40 dico quod absolutum potest cognosci in se per
essentialia et notiora, et ideo in eius definitione non debent alia
poni. Quod autem per se — secundum illud quod est — dependet ad
aliud, non potest cognosci sine illo, sicut dicitur in Praedicamentis*1
1 de] in G add. III В l dici potest] p. d. DEG 2 habentem] habitum N l habentem

bonum] habentes bonos Q l tamen om. E 3 praedicabili] lin. В2 praedicabilis F praedicamentali L
4 accidentium] accidentia E 5 id est] et Q om. FGHN l per2 se] ante recipiunt G post talem В om.
EK | talem om. ADFHR l talem praedicationem om. L 6 Ipsorum] Istorum В Eorum FG l tamen]
tantum E l sunt] ante inter EK l in genere] genus R 7 se5 om. EGK l sicut] secundum D l superius
et inferius] i. et s. NR 8 quod] ut ADQ l definiantur] definiuntur В l Sed om. ВQ l sim
pliciter] add. lin. tamen В2 l loquendo om. G 9 per] add. reduplicationem R l scilicet] sic EK
om. FG | aliquo praedicamento] p. a. FG 12 tertium] quartum G aliud H l principale om.
ВEGK | dico] dicitur GLNR l species] add. (mg. L1) universalis AL1 13 supra] add. tertia distinc-
tione D 14 quartum] quintum G aliud H add. per se R l patet] add. quod K l per om. R l per —
solutione] dicta solutio N l dicta] praedicta AFGK praedictum E l quia] quod E l generis]
universalis ADL add. lin. subiecti В2 15 cum] tamen G l cum — se] alia loco differentiae L l illa om.
DKL | se] add. differennbus specie A 16 quintum] sextum GH add. principale EK | dico om. N l
quod] rep. E l in se post essentialia В 17 non debent] non debet (post poni) A l debent] dicunt
K | alia] aliqua G 18 poni] ante alia Q imponi EK l Quod] Illud A l autem] tamen В add.
quod A | secundum] sed K l illud] idem E om. AGQ l est] lin. В2 l dependet] per se dependens G
19 cognosci sine illo] s. i. c. (ante non) A l illo] add. ad quod dependet E l in Praedicamentis post
relativis В l Praedicamentis] add. capitulo A
Cf. supra n. 3.
36 Cf. supra n. 4.
"Cf. supra q. 7-8 n. 20.
38 Cf. supra n. 5.
39 Cf. supra n. 19.
40 Cf. supra n. 6.
41 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 62; c. 7, 8a 35-37): "Ex his ergo manifestum est quod, si quis aliquid
eorum quae sunt ad aliquid definite sciet, et illud ad quod dicitur definite sciturus est".
AN DEFINITIO GENERIS SIT CONVENIENTER DATA 85
de relativis. Et ideo ponitur correlativum, non ut notius, sed quia

sine eo non potest definitum cognosci.
Ad sextum42 dico quod 'differentibus specie' est expositio et
non ponitur ibi ut partes diversae de pluribus, id est, sic pluribus
5 quod differentibus specie.
1 Et om. K | correlativum] in definitione Q 2 eo] illo G l non] add. est Q l non potest
post cognosci A | cognosci] ante definitum GR agnosci K 3 sextum] septimum GH l expositio] add.
pluribus D | et] sed FN 4 non om. N l ponitur] ponuntur DEGHR l diversae] ante partes В add.
ut dicendo A add. sed sic intelligendo FG add. ut L add. sed E l id est] et ut E l sic] de A add. de EFH l
sic — specie] in pluribus quod species В' sic pluribus quidem specie differentibus mg. В pluribus quae
differunt in specie G l pluribus quod om. A 5 quod] quia Q om. EHK add. est L l specie] add. etc.
F add. et sic evidenter patet ad argumenta praedicta E
12 Cf. supra n. 7.
[QUAESTIO 16
UTRUM HAEC SIT VERA 'HOMO EST ANIMAL']
Circa hanc particulam 'genus praedicatur de specie', quaeritur

an genus praedicetur de specie, loquendo de praedicatione exercita
5 in fundamentis istarum intentionum, ut utrum haec sit vera 'homo
est animal' et consimiles.
Quod non, videtur:
Quia pars non praedicatur de toto, per ArISTOTELEM IV Topi-
comm.1. Ideo dicit eos peccare qui ponunt partem esse genus. Genus
10 est pars speciei per ARISTOTELEM V Metaphysicae cap. 'De toto2'. Et
probatur: quia quod est pars definitionis est pars definiti; genus est
pars definitionis; igitur etc.
Item, materia non praedicatur de illo cuius est materia; genus
est materia speciei; igitur etc. Maior patet, quia materia est per se in
15 potentia ad illud cuius est. Compositum est ens in actu. Minor
probatur per PORPHYRIUM in hoc capitulo3: "Genus est principium
specierum". Et ideo dicit quod convenit cum secunda significatione.
Non est autem principium formale, quia non distinguit speciem ab
3 Circa] praem. Quaeritur H adnot. mg. quaestio 16 G1K1L1 Quaestio 15 Q1 l Circa hanc
particulam] Circa hoc quaeritur an В l quaeritur om. H l quaeritur - specie om. ВEK 4 praedicetur]
praedicatur NQR l loquendo de om. H l de2] in G l exercita] ante praedicatione N add. et H 5 ista-
rum] illarum EFN om. D l ut] et F add. videlicet DH l ut utrum] u. videlicet A l haec sit] sit h. F
6 consimiles] consimilia G 7 Quod non videtur] Et v. q. non H 8 Quia om. D l de] add. suo L l
toto] add. cuius est pars G l per Aristotelem om. DH l IV] I H 9 Ideo] add. enim FNR' add. non L
not. alia littera: non R l dicit] add. Philosophus H l ponunt post genus Q dicunt (post partem A)
AFGLNR | partem esse] praedicari (post genus) D l Genus] praem. Quia В praem. Sed AG add. autem
HL 10 est pars] pars est H l speciei] specierum В l per Aristotelem om. DEHK l toto] add. et per
se KQ | Et probatur om. ВHKQ 1 1 quia om. Q l quia quod] quod enim A l genus] add. autem HL l
genus — etc. om. A 12 igitur om. Q l igitur etc. om. ВH 13 materia — materia post speciei D l
illo] eo ВHN | materia2] iin. В2K1 om. EQ add. sed AFG 14 igitur om. Q l est2] lin. L1 l per se] ante
est L pars K om. G 15 ad om. ВDHL l illud] add. idem D add. autem HL l est om. Q add. scilicet H
add. est L l Compositum] add. autem A l Compositum — actu om. G l est2 om. DLN l in om. ВQ l
Minor] praem. Et L 16 probatur] patet DEGHN l per Porphyrium] quia Porphyrius K add. hic L l
capitulo] add. dicentem AQ l Genus] add. autem L 17 specierum] speciei G l Et om. В l ideo om.
A | cum secunda significatione] not. mg. alia littera: cum materia L1 l secunda] aliqua G 18 est om.
E | est autem] a. est ВDH enim est L l ab om. G
1 Aristot., Tоpica IV c. 5 (AL V1 79; Д c. 5, 126a 27-29): "Nullo enim modo pars de toto praedicatur,
quare non erit corpus genus animalis eo quod pars est".
2 Aristot., Metaph. V t. 30 (AL XXV2 111; Д c. 25, 1023b 24-25): "... propter quod genus speciei et
pars dicitur, aliter autem species generis pars".
1 Porphyrius, Liber praedicabilmm c. 'De genere' (AL I6 6; ed. Вusse 2.12-13): "... et enim principium
quoddam est huiusmodi genus earum quae sub se sunt specierum; videtur etiam multitudinem con
firiere omnem quae sub eo est".
88 QUAEST. 16
aliis; forma autem distinguit. Nec efficiens, quia non facit speciem
esse in actu. Nec finis, quia propter ipsum non est species, cum sit
imperfectius specie. Igitur est principium materiale. Idem patet per
PORPHYRIUM cap. 'De differentia4'ubi probat definitionem secundam
differentiae per hoc quod differentia habet similitudinem formae, 5
genus vero materiae.
Ad hoc secundum dicitur quod genus non est materia sed forma,
quia per ARISTOTELEM V Metaphysical5 omnes partes definitionis
sunt sicut formae6. Et cum dicitur 'forma distinguit', verum est de
forma ultima et completiva7; genus non est huiusmodi forma. ю
Ad secundum dictum PORPHYRII8 dicunt9 quod non dicit genus
esse materiam, sed simile materiae, quia est indeterminatum.
1 forma] formam K l autem] vero DH l distinguit] add. speciem ab aliis A l Nec] add. est
DH | non om. N 2 esse om. GH l in om. В l finis] finalis F 3 materiale] add. ex quo est
principium et nullum praedictorum (praedicatorum G) DGH l Idem] Item ВLQR Illud E Quod GK
4 Porphyrium] Aristotelem N l cap. De differentia om. L 5 differentiae om. Q l differentia —
materiae] genus habet s. materiae differentia vero formae В 6 genus vero] ergo non A l materiae]
add. igitur etc. L 7 secundum om. D add argumentum EGKQ 8 quia om. FKLNQR l per Aris
totelem om. DEHK | V] VII A l V Metaphysicae post formae DH l Metaphysicae] add ubi dicit quod
L | omnes om. ВL 9 sunt sicut formae] f. sunt В l sicut] ut ВEK om. DH l Et om. ВEKLNR l
dicitur] dicatur F l distinguit] add. etc. D l verum] vere K' vera lin. K1 10 et om. KQ l completiva]
completa D add. speciei EG l genus] add vero H 11 Ad] praem. Et L l dicunt] dicitur A om. K l
quod] add. ipse A | dicit] dicunt G 1 2 esse om. Q l sed] lin. В2 l simile] similem D consimile В
similitudinem EHQ l materiae] add. habere Q l est om. В
* Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 18; ed. Вusse 11.12-17): "Rebus enim ex
materia et forma constantibus vel ad similitudinem materiae specieique constitutionem habentibus
(quemadmodum statua ex materia est aeris, forma autem figura), sic et homo communis et specialis ex
materia quidem similiter consistit genere, ex forma autem differentia, totum autem hoc animal ratio
nale mortale homo est quemadmodum illic statua".
5 Aristot., Metafm. V t. 30 (AL XXV2 110-111; Д c. 25, 1023b 17-25): "Amplius in quae dividitur
species sine quantitate, et ea partes huius dicuntur; quare species generis dicunt esse partes... Amplius
quae sunt in ratione unumquodque ostendente, et ea partes sunt tonus; propter quod genus speciei et
pars dicitur, aliter autem species generis pars"; etiam Mempk. VII t. 35 (AL XXV2 141; Zc. 10, 1035b
33-1036a 2): "Sed ration is partes speciei solum sunt, ratio vero est universalis; circulum enim esse et
circulus et animam esse et anima idem".
6Cf. Duns Scotus, Metaph. VII q. 16 n. 41.
7Cf. Duns Scotus, Lectura I d. 3 p. 1 q. 1-2 n. 121-123 (XVI 270-273); Ordinatio I d. 3 p. 1 q. 3 n. 159
(III 97): "... distinguo de differentiis, quod aliqua potest sumi a parte essentiali ultima, quae est res
alia et natura alia ab illo a quo sumitur conceptus generis, sicut si ponatur pluralitas formarum, et ge
nus dicatur sumi a parte essentiali priori et differentia specifica a forma ultima".
8 Cf. supra n. 2.
9 Cf. Guillelmus Arnaldi, Porph. (f. (ню): "Nam (ut dictum est) quod significarur per speciem totum
significatur per genus, licet indeterminate; et non est materia speciei, ut satis declaratum est, licet
habeat rationem materiae"; Petrus de Alvernia, Porph. q. 1 1 (cod. Paris. bibl. nat. lat. 16170, f. 85rb):
"... dicendum quod genus non est materia speciei, sed est aliquid materiale, et quod habet aliquo
modo rationem materiae".
UTRUM HAEC SIT VERA 'HOMO EST ANIMAL' 89
Contra: forma non praedicatur de composite sicut nec mâteria, 5

quia repugnat composite ratione materiae, ratione cuius est in potentia.
Dicitur quod duplex est forma: quaedam altera pars compositi; 6
quaedam consequens compositum. Prima, ut anima, et haec non
5 praedicatur de composito; secunda, ut humanitas, quae resultat ex
compositione materiae cum forma. Huiusmodi forma est genus, et
haec praedicatur de composito.
Contra: forma secunda non praedicatur de composito nisi in 7

concrete Haec enim est falsa 'homo est humanitas'. Sic autem,
10 scilicet in concreto, materia potest praedicari de composito. Igitur
prima responsio non iuvat, negando genus esse materiam et conce-
dendo esse formam, ad salvandum ipsum praedicari de specie.
Ideo dicitur aliter10 ad utrumque argumentum principale quod 8

pars vel materia in abstracto non praedicatur de toto, tamen in
15 concreto potest, et sic significatur per genus.
Contra: omne concretum est denominativum. Ergo si genus 9

praedicetur in concreto de specie, praedicabitur denominative.
Probatio primae propositionis: "denominativa dicuntur quaecumque
1 praedicatur] praedicat A 2 ratione2] mg. В2 om. F 3 Dicitur] praem. Item Q Videtur K l

quaedam] add. quae (om. GK) est FGK add. enim est A 4 quaedam] praem. et R alia AВ altera
DFHLNR | consequens] sequens G l haec] hoc В ista K 5 de] add. toto (post composito H) DGHR
6 compositione] unione H positione Ю restit. lin. K1 l materiae cum forma] formae cum materia G l
cum] et DH l forma2] add. non F l et haec] prima non D haec enim G 7 haec] hoc В om. H l
composito] add. mg. in concreto В2 add. prima non EFLR add. secunda praedicatur D add. prima
forma est pars K 8 forma secunda] mg. H2 l in om. L 9 enim est] est enim Q 10 scilicet] sic
autem E om. ВGH l de composito om. F 11 responsio] ratio LR l iuvat] valet ADGH l esse om. D l
et] in K | et concedendo] c. tamen N l concedendo] concedendum F add. ipsum A 12 praedicari
post specie DH l de] add. ipso scilicet Q 13 Ideo] praem. Et L adnot. mg. omnes sequentes res*
ponsiones acceptat Scotus et solvit omnes obiectiones quae fuerunt in contrarium; ideo bene adverte
L1 | utrumque] add. ad L l principale om. H l quod] quia F 14 pars vel materia] m. vel p. EK l vel]
ut DQ | materia] add. realis E add. realiter K \ toto] add. materia E l tamen post concreto A est K' ab-
rasura K2 add. vel (om. K) pars rationis (realis E) EK 15 potest] praedicatur DFH add. ultra igitur etc.
F | significatur post genus A signatur D 16 Contra] Item Q l est] lin. K1 l Ergo post si AQ post
specie E om. GK 17 praedicetur] ■ ВDN praedicatur AEFGHKLRpw praedicaretur Q l in con
creto post specie DHN concretive EGKQ l praedicabitur] - ВDNpu praedicatur EFGHKLR praedi
cetur Q add. de specie (ea A) ADH 18 Probatio primae propositionis] Probatur prima propositio
H | denominativa] denominative KQ
10 Cf. Petrus I. Olivi, Quaestiones logicales q. 1 1 (ed. S. Вrown p. 360): "Item, dicunt isti quod in rebus
ex materia et forma compositis illud abstractum a quo sumitur concretum nomen generis vel speciei
non dicit realiter totam formam rei, immo dicit formam et materiam"; cf. Nicolaus de Cornubia,
Porph. c. 'De genere' (cod. Oxon. coll. Corporis Christi 293, f. 7 Ira): "Quamvis materia in abstracti-
one non praedicatur de composito, in concretione tamen praedicatur. Et genus illud quod significat,
significat in concretione".
90 QUAEST. 16
ab alio habent denominationem solo casu differentia11"; huiusmodi

sunt omnia concreta respectu abstractorum. Consequens est falsum,
quia genus praedicatur univoce de speciebus, igitur non denomina
tive, quia sunt disparati modi praedicandi. Et similiter idem osten-
ditur in principio II Topicorum12. 5
Item, omne concretum significat formam ut inhaeret subiecto;
nulla substantia est in subiecto, per ARISTOTELEM in Praedkamentis cap.
'De substantia13'; igitur nihil significans substantiam est concretum.
Aliter14 DICITUR15 quod materia vel pars realis non praedicatur

de toto; materia tamen vel pars rationis potest, cuiusmodi est genus, ю
Contra: VII Metaphysicae dicit ARISTOTELES16: "sicut ratio ad
rem, sic partes rationis ad partes rei"; ergo permutatim 'sicut partes
1 alio] aliquo ADEQ l habent] sumunt Q l denominationem] appellationem G l solo casu

differentia] ante habent A l huiusmodi] add. autem DH 2 respectu] add. omnium N l Consequens]
Hoc N | est om. FR 3 praedicatur univoce] u. p. AN l non] ante igitur A add. est N l denomi
native] denominativum N 4 quia sunt] s. enim D l disparati] distincti EK l Et — idem] Ut В l
idem] illud EQNR 5 in principio pos\ Topicorum D l Topicorum] add. mg. et in Amepraedicamentis
В2 6 ut] add. tantum K l inhaeret subiecto] s. i. DH 7 nulla] praem. sed AL l nulla — subiecto om.
N | per Aristotelem om. DH l in Praedicamentis] (praem. ut patet in H) libro Praedicamentorum
DH | cap. om. N | cap. De substantia om. L 8 significans] significat Q l est] esse K 9 quod] add.
licet A | materia] add. tamen K l realis — pars] mg. В2 om. Q l praedicatur] mg. В2 praedicetur A potest
praedicari EKQ 10 tamen] autem H add. intellectualis D l vel] mg. В2 aut D quae est KQ l pars]
lin. K1 | rationis] add. bene G l potest] praedicatur H add. praedicari (mg. R2) AR2 l cuiusmodi] prae-
dicare de eo cuius Q l est] esse F 11 Contra om. Q l dicit Aristoteles] dicitur HN om. D 12 partes]
pars EHKNQ l partes2] partem EHKN l partes3] pars EHK
Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1а 13-14): "Denominativa vero dicuntur quaecumque ab ali
quo, solo differentia casu, secundum nomen habent appellationem, ut a grammatica grammaticus et a
fortitudine fortis".
12 Aristot., Tоpica II c. 2 (AL V1 31-32; В c. 2, 109b 4-7): "A nullo enim genere denominative praedi-
catio de specie dicitur, sed omnia univoce genera de speciebus praedicantur; nam et nomen et ratio-
nem generum suscipiunt species"; Praedic. c. 1 (AL I2 47-48; 1a 6-b 15).
13 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 50-51; c. 5, 3a 7-10): "Commune autem est omni substantiae in subiecto
non esse. Principalis namque substantia neque de subiecto dicitur neque in subiecto est; secundarum
vero substantiarum constat quidem etiam sic quia nulla est in subiecto".
15 Cf. Petrus I. Olivi, Quaestiones logicales (ed. S. Вrown p. 361): "Respondeo quod sicut res quae
dicitur genus non habet in rebus extra intellectum sumptis rationem generis aut superioris, quamvis
hoc habeat in intellectu, sic praedicatio rei quae dicitur genus de re quae dicitur species, utpote
animalis de homine, aliter est accipienda secundum rem sive ex parte rei, aliter secundum modum in-
telligendi"; Andreas de Cornubia, Porph. q. 6 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 87rа): "Ideo dicitur
aliter quod duplex est [totum], totum reale et totum rationis, et sic duplices sunt partes, scilicet partes
reales et partes secundum rationem. Licet pars realis non praedicatur de toto, pars tamen secundum
rationem de toto potest praedicari; animal est pars speciei secundum rationem, cum species sit totum
secundum rationem; ideo non est inconveniens animal de homine praedicari".
1"Aristot., Mewph. VII t. 33 (ALXXV2 138-139; Zc. 10, 1034b 20-24): "Quoniam vero definitio ratio
est et omnis ratio partes habet, ut ratio ad rem et pars rationis ad partem rei similiter se habet, dubita-
tur autem etiam an oportet partium rationem esse in totius ratione aut non".
Utrum haec sit vera 'homo est animal' 91
rei ad rem, sic partes rationis ad rationem'; sed partes rei, per te17,
non praedicantur de toto, igitur nec partes rationis.
Aliter dicitur18, secundum ВOETHIUM19, quod genus in definiti- 13

one pars est, in praedicando totum.
5 Contra: secundum quod cadit20 in definitione speciei praedica- 14
tur per se primo modo de specie, quia primus modus est quando
pars definitionis vel definitio praedicatur de definito; igitur secun
dum eandem rationem se habet ut definit et ut praedicatur.
Item, aut sic et sic sumptum est univocum vel aequivocum. Si 15
10 aequivocum, igitur non est genus nec definiens. Si univocum, igitur
idem significat utrobique, et ita vel utrobique pars vel nusquam.
Item, ad principale. Sequitur 'homo est animal, igitur humani- 16

tas est animalitas'; consequens est falsum, igitur et antecedens. Proba-
tio consequentiae: quando est praedicatio per se in antecedente, tunc
15 tenet a concretis ad abstracta, quia si sit per se, tunc est veritas in
concretis ratione essentiae significatae, non ratione illius quod concer-
nitur, quia in per se primo modo praedicatum praedicat essentiam
1 partes] pars EH om. K l sed om. ВN l per te] per se DGHK per illud E 2 partes] pars
H | rationis] add. de ratione H 3 Aliter om. AK ] secundum] per Q l quod om. N l in definitione
ante quod E 4 pars est] est p. AGLQR l in om. G l praedicando] praedicatione est Q add. tamen
est G add. vero A 5 Contra] add. genus LR l quod] Вoethium L l cadit] add. genus A l speciei om.
В 6 modo om. FGKN l specie] add. dicendi per se В 7 pars — definitio] definitio vel pars
definitionis DH l secundum] per LR 8 rationem] definitionem R' restit. mg. R2 l se habet] h. se
H | definit] definitur ВDFGH definiens EQ l et om. Q 9 et sic om. EGHKL l sumptum] assum-
ptum EK | vel] aut FLNR add. non sed GN l Si aequivocum] mg. В2 10 igitur om. G l igitur non
est] non Q | definiens] definitur G definitio K definitum L 11 idem] mg. В1 illud E l significat] sig-
nificatur E | utrobique] ante significat A add. in praedicando (praedicato E) et in definitione EK l
utrobique ... utrobique] utrolibet ... utrolibet E l ita vel om. G l vel] in E om. FHQ l utrobique2] add.
erit A add. est E add. praedicatur ut L l nusquam] numquam R 12 Item] Tertio AL om. ВDFGNR l
ad] add. internum A l ad principale] principaliter arguirur L 13 est2 om. AВDNR l et om. AВQR
14 consequentiae] consequens K l quando] add. enim A l est] lin. D1 l se] add. ut est D l
antecedente] accidentali Q' restit. lin. Q2 l tunc om. H 15 a om. D l sit] sint N l se] add. tenet G l
tunc] ergo D | veritas] vera G 16 concretis] aaU et E l significatae] signatae D add. et A l con-
cernitur] concernit В 17 quia — concernitur] mg. R2 l in] add. praedicatione G l modo om. EK
"Cf. supra n. 11.

18 Cf. Nicobus de Cornubia, Porph. c. 'De genere' (cod. Oxon. coll. Corporis Christi 293, f. 7 1 ra):
"Aliter dicitur, sicut vult Вoethius, quod genus in definitione est pars, in praedicatione autem est to-
tum".
19 Boethius, Liber de divisione (ed. J. Magee p. 38; PL 64, 887В): "Illud quoque dicendum est, quod ge
nus in divisione totum est, in definitione pars..."
20 1. e. secundum quod genus cadit in definitione speciei.
92 QUAEST. 16
subiecti; sed ipsa essentia, abstracta ab eo quod concernitur, signifi-

catur proprie per abstractum; igitur est vera in abstracto.
Item, patet in exemplo. Licet enim non sequatur 'musicum est
album, igitur musica est albedo', tamen sequitur 'album est per se
coloratum primo modo, igitur albedo est color', quia ex modo 5
significandi terminorum idem ponitur in consequente quod expri-
mitur per se in antecedente. Probatio falsitatis consequentis: quia si
humanitas est animalitas, pari ratione humanitas est rationalitas,
nam aeque per se praedicatur 'rationale' de homine sicut 'animal'. Et
ex illis duabus sequitur in tertia figura 'igitur rationalitas est anima- ю
litas', quae falsa est; igitur maior, quia ex maiori sequitur minor.
Item, si minor est falsa, sequitur quod maior, quia similis ratio est de
utraque.
Quod ilia conclusio sit falsa, probo: omnis praedicatio vera in
abstracto est per se primo modo21. Haec non est per se 'rationalitas 15
est animalitas', quia genus non praedicatur per se de differentia, per
ARISTOTELEM VI Topicorum12 et III Metaphysicae23; ergo etc. Probatio
maioris: quia ARISTOTELES VII Metaphysicae2*, volens ostendere
differentiam superiorem esse de intellectu inferioris, ostendit ex hoc
1 ipsa] iam E 2 est post vera A erit K 3 in om. K l sequatur] sequitur EGHKN l est] esse
K 4 albedo] add. quia antecedens non est per se bene A l sequitur] add. per se primo modo G l per se
om. G 5 coloratum primo] color primum Q l primo om. ВG l modo om. ВEGKQ l albedo] add.
(lin. В2 post est R) per se В2LR 6 idem] illud DHR l idem ponitur] illud praedicatur В l exprimitur
post se A 7 se] add. primo modo L l in] mg. L1 8 est] esset EK sit G l humanitas2] rescrip. mg. D2 l
est2] esset E esse K 9 per se] vere EK l rationale post homine DFG l de homine om. HN l de —
sicut] et Q | sicut] add. et ADGHN l animal] homo D l Et] add. sic A 10 illis] istis В l duabus]
duobus ВE om. Q l sequitur] add. syllogismus G l igitur] add. per se AEKLQR l animalitas om. K
11 maior] minor F l quia] et G l minor] add. etc. FG 12 Item] Quia AEK l est] sit EG l quod
maior] maiorem esse falsum D l maior] add. est falsa G l ratio est] est r. ВEHK 14 Quod] add.
autem L l illa] ista FQ l probo] probatio AВEQ add. quia FGLNR l omnis] add. enim A 15 modo
om. K | Haec] praem. Sed A praem. Igitur E add\ autem L l est2] add. vera GH l per se2 om. G l se2]
add. primo modo EQ 16 animalitas] add. probo E add. primo K l per se] ante non K om. E l per
Aristotelem om. D ex H 17 III] VII D VI H l ergo om. K l ergo etc. om. DH l ergo — Metaphysicae
om. G | Probatio maioris] Probo minorem E Probatur maior H Probo maiorem K 18 maioris] mg.
В2 minoris FR' restit. lin. R1 l Aristoteles] Philosophus EGK l VII] III EFGK VI D V Q l volens om.
D 19 inferioris] inferiorum K l ostendit] lin. В2
21 Cf. supra q. 1 n. 9.
22 Aristot., Tоpica VI c. 6 (AL V1 126;Zc. 6, 144a 29-3 1); Aucwritates Arátotelú (ed. J. Hamessep. 329).
23 Aristot., Metаph. III t. 10 (AL XXV2 49; В c. 3, 998b 24-26): "... impossibile autem praedicari aut
species de propriorum generum differentiis aut genus sine suis speciebus".
" Aristot., Meюph. VII t. 43 (AL XXV2 146-147; Z c. 12, 1038a 9-15): "Sed oportet dividi differentiae
differentia, ut animalis differentia est pedalitas; item animalis habentis pedes differentiam oportet
scire in quantum habens pedes. Quare non est dicendum habentis pedes aliud alarum aliud non-ala-
tum, si bene dicit... sed si aliud habens fissos pedes, aliud non-fissos pedes; hae namque sunt differen
tiae pedis; nam fissio pedis pedalitas quaedam est".
quod "fissio pedis est pedalitas quaedam", quia scilicet est vera prae-
dicatio superioris differentiae de inferiori in abstracto25. Sed quod est
de intellectu alterius, praedicatur per se primo modo de illo.
Item, ostenditur ratione: quia abstracta significant essentiam 19
5 secundum se; igitur si unum vere dicatur de altero cum hoc verbo
'est', 'haec essentia est illa', et ita praedicatum praedicatur essentiali-
ter de subiecto, quare per se primo modo.
Item, ad principale potest argui per media communia: quia ubi 20

genus praedicatur, propositio est falsa. Et similiter ubi species, quia
10 subiectum et praedicatum accipiuntur sub oppositis rationibus,
igitur propositio falsa. Consequentia patet, quia non propter aliud
est haec falsa 'albedo est alba'.
Item, sicut affirmatio asini ad affirmationem animalis, sic 21
negatio ad negationem. Sed sequitur 'homo est asinus, igitur homo
15 est animal', quia oppositum consequentis non stat cum antecedente.
Igitur sequitur 'homo non est asinus, igitur homo non est animal';
antecedens est verum, ergo consequens.
Probatio primae propositionis, I Posteriorum26: si affirmatio est 22
1 scilicet] ante quia FGN om. Q l vera post praedicatio ВE una D 2 superioris] superionim
Q inferioris R add. pet se E l differentiae] ante superioris N om. EK l de inferiori] inferioris F l
inferiori] superiori R add. differentia ADLR l Sed] Secundum EGLN l Sed — illo om. R l est post
alterius D 3 de] in E l alterius] alicuius DHiC restit. lin. K2 l modo om. K l illo] istis G illa L 4 Item]
R' Idem ALR2 Hoc KQ om. G add. etiam Q l ostenditur] probatur H l significant] signant D
consignificant K add. eandem N 5 si om. D l vete post alio Q post dicatur R l dicatur post altero A
praedicatur EQ praedicetur GK dicitur N l altero] alio DK l verbo om. L 6 haec] praem. ergo R om.
K | est2] ante essentia В erit G l illa om. ВG l et om. FG l ita om. EFGN 7 subiecto] illa Q' restit.
lin. Q1 | quare] quia D igitur E 8 principale] add. quarto (ante ad A) ADH add. ultra sic D l potest]
add. sic HLR l communia] N' restit. mg. N2 add. ad probandum tales esse falsas D l quia] quod ВK l
ubi] add. species subicirur et A 9 genus] add. de specie В l praedicatur] add. ibi D add. et similiter
species L l est] ante propositio G post falsa EH l Et — species om. AL l species] add. praedicatur H
10 subiectum et praedicatum] p. et s. KQ l accipiuntur] sumuntur GLR l sub] add. diversis E l
oppositis post rationibus E add. modis sive G l rationibus] praedicationibus N adnot. mg. scilicet
generis et speciei quae realiter opponuntur L2 11 igitur] add. est H l Consequentia patet] rep. В
Patet c. G 12 haec] ante est DGR add. propositio KLN l alba] nigredo Q' restit. Q1 om. K 13 asini]
add. sequitur A add. se habet В l sic] ita G 14 negatio] add. asini FG l negationem] add. animalis
FG 15 consequentis] praedicati D' restit. mg. D2 l stat] potest stare G l cum antecedente om. ВN
16 Igitut] Quia G Sicut Q 17 est om. Q l verum] negativum K l ergo] add. et ADEGLR l ergo
consequens] et consequens falsum K 18 primae] primi H l primae propositionis] praemissarum
(del lin. В2 om. Q) per Aristotelem ВQ antecedens sic N l propositionis] per Aristotelem ADHLNR
add. per Aristotelem add. patet G l est] sit EG
25 Cf. Duns Scotus, Metaph. VII q. 17 n. 21-22.

26 Aristot., Anal. post. I c. 13 (AL IV1 31; A c. 13, 78b 21-22): "Similiter autem est si affirmatio ipsius
esse, negatio est non esse"; cf. Thomas, Anal. post. I c. 24 (I2 87b): "Oportet enim ut, si negatio est
causa negationis, quod affirmatio sit causa affirmationis..."
94 QUAEST. 16
causa affirmationis, et negatio negationis. — Item, probatur ratione:

quia sicut affirmatio asini ad suam negationem, sic affirmatio anima-
lis ad suam negationem; igitur permutatim sicut primum ad tertium,
sic secundum ad quartum. Iste modus arguendi patet esse bonus per
AristotELEM II Priomm27 in illo cap. "Quoniam autem convertuntur 5
extremitates", ubi ponit duas regulas manifeste continentes hunc
modum arguendi. Hoc etiam modo arguendi utitur II Perihermenias28
circa fînem ad determinandum illam quaestionem "Utrum autem
contraria".8
Item, aut praedicatur de homine 'animal' quod est idem homi- 10
ni, aut quod est aliud ab eo. Si idem, igitur praedicatur idem de se; si
aliud, igitur illud aliud non poterit praedicari.
Item, si homo est animal, tunc tota natura animalis est in
homine; aliter enim non esset animal nisi secundum quid. Sed totum
est extra quod nihil est, per ARISTOTELEM III Physicorum29. Igitur extra 15
' Sequitm tortus interpolates: Item, V EUCUDIS propositione tertia30: si fiierint quattuor
quantitates proportionabiles, permutatim quoque et proportionales erunt. Intellige
sicut primum ad secundum sic tertium ad quartum; tunc sicut primum ad tertium ita
secundum ad quartum, et hoc verum est de proportione geometrica non arithmetica.
1 et] ergo A ita et G om. KN l negatio] add. est causa AGKN l negationis] add. hoc tantum tenet
in praedicatis adaequatis F l probatur] probatio Q l ratione om. Q add. sic K 2 sicut] stat K l asini]
add. se habet DL l suam negationem] n. s. K l sic] si D ita AL sed Q l sic — suam] mg. В2 3 negatio
nem om. В | tertium] album K 4 sic] et AВ ita D l Iste] llle В add. autem L l arguendi om. H l
patet] apparet D l esse bonus om. В 5 Aristotelem] Philosophum ВK add. in HN l II] I D'Q restit.
mg. D2 | in illo] primo Q l in illo cap.] cap. primo ELN om. G l Quoniaml Quando AEFHNR l
autem] add. sive(?) K l convertuntur extremitates] e. с D convertitur extremum В 6 regulas] illas В l
manifeste om. K l continentes post arguendi А 7 arguendi] add. et K l etiam om. G l arguendi2 om.
DH | utitur] add. Philosophus H 8 circa] iuxta N l circa finem] in fine quaestionis (in ultima ratione
D) DH | determinandum] terminandum DKNR l illam] istam ВHKR l quaestionem] conclusionem
EN | autem] aliqua KN 9 contraria] communia Q add. ut patet ex (in K) littera EHK add. etc. ВN
10 aut] animal G si animal H l de homine] post homini Q l homine] add. aut ergo H l animal om. G l
homini] sibi G 1 1 eo] homine HKN l Si — se om. L l idem] add. sibi G l idem2] an\e praedicatur A l
se] add. se A add. ipso et sic non erit praedicatio superioris de inferiori D 12 igitur — praedicari] tunc
propositio videtur esse falsa D l illud] add. idem E l illud aliud om. В l aliud2 om. H l non om. AQ |
praedicari] add. de homine AFLR 13 Item — animal-2 om. ВQ l si om. F l tunc] ergo DH 15 est2
om. ВKQ | per Aristotelem] secundum Philosophum DH Aristoteles F 16 Item — arithmetica] - D
om. rell. pu
27 Aristot., Anal. priora II c. 22 (AL III1 132; 67b 28-29. 68a 4-5): "Quoniam autem convertuntur ex
tremitates, necesse est et medium converti ad utramque... Rursum si a et b convertuntur, et c et d
similiter, omni autem necesse est a vel c inesse, et b et aï sic se habebunt ut omni alterum insit".
28 Aristot., De mtenx II c. 14 (AL II1 33; с 14, 23a 27-28): "Utrum autem contraria est affirmatio
negationi et oratio orationi quae dicit quoniam 'omnis homo iustus' ei quae est 'nullus homo iustus'..."
"Aristot., Physica III t. 63 (AL VII1 128; Г c. 6, 207a 8-10).
50 Euclides, Elementa V prop. 3 (ed. Вusard 148).
hominem nihil est naturae animalis; igitur asinus non est anima1.
Item, si homo est animal et animal est genus, igitur homo est 25
genus.
DlCITUR31 hic quod est fallada accidentis propter variationem 26

5 medii, quia ut praedicatur de homine accipitur secundum esse in
suppositis vel quiditativum; ut ei convenit intentio, accipitur secun
dum esse quod habet ut comparatur ad intellectum — quae faciunt
extraneitatem in termino.
Contra: omne quod praedicatur proprie, sub ratione alicuius 27

io universalis praedicatur. Igitur, hic 'homo est animal', si 'animal'
proprie praedicatur, praedicatur sub ratione alicuius universalis; non
alterius quam generis, igitur ilia ratio non est sibi extranea secundum
quod accipitur hic 'homo est animal'.
De specie arguitur specialiter, quia incorruptibile non praedi- 28

15 catur de corruptibili; individuum est corruptibile, species est incor-
ruptibilis per ArISTOTELEM VII Metaphysicae32; igitur etc.
1 nihil] add. aut nulla D l naturae] natura D de natura G om. E l est2 om. ВEFHKNQ 2 Item
— animal] mg. K2 l et om. FN 4 hic post quod DE haec (post quod) Q om. F 5 ut] prout L l
accipitur] capitur N l secundum] add. se ut habet N 6 vel] duo E add. secundum esse EH l ut]
praem. Sed DH add. vero A add. autem L l ei post convenit L sibi K l accipitur] add. ut D 7 intel
lectum] intentionem R l quae] ut E add. quidem A l faciunt extraneitatem] e. f. L 9 praedica
tur] add. de aliquo (alio K) EK l proprie] mg. L1 om. AВFNQ 10 praedicatur] lin. В2 ante sub AFH l
Igitur] add. si EFK l Igitur — universalis om. В l hic] haec D sic F in ista H add. scilicet G l si
animal] a. enim E l si — praedicatur] ante hic G om. F l animaI2 om. А 11 proprie post praedicatur
D om. E | praedicatur] praedicabitur N l praedicatur2] praedicabitur AKLNR l sub — universalis] mg.
K1 | alicuius om. E l universalis) add. et F l non] add. sub (om. L) ratione LR 12 generis] add. sui ipsius
EF | illa] ista Q l ratio] praedicatio А om. K l sibi om. F l extranea] extrinseca F 13 quod] add. hic
F | hic] ante accipitur (lin. Q1) HQ1 14 De] praem. Item K l arguitur] arguo Q l specialirer om.
EG | quia] quod R 15 corruptibile] add. et G l est2] vero HR autem L om. ВEFN l incorruptibilis]
corruptibilis K 16 per Aristotelem] ut patet F ex H om. DK l igitur etc.] etc. DQ igitur homo non
praedicatur de Socrate et per consequens nec animal de homine L om. ВGNR
" Cf. Albertus M., Über de praedicabiliims tr. 3 c. 3 (ed. Вorgnet 1 46b): "Et ex tali est quod non sequi-
tur cum dicitur 'homo est animal, et homo est species, ergo animal est species'; vel 'homo est animal,
animal est genus, ergo homo est genus'... In talibus enim omnibus est fallada accidentis".
" Aristot., Metaph. VII t. 35. 53 (AL XXV2 140-141. 150-151; Z c. 10. 15, 1035b 4-31. 1039b 20-
1040a 5); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 318): "Universale non est minus ens quam parti
culare, sed maius, quia ipsum est incorruptibile, particulate vero corruptibile, ex quo ... habemus
quod universalia sunt sempiterna et species rerum sunt aeternae", ex Anal. post. I c. 24 (A c. 24, 85b
16-18).
96 QUAEST. 16
Ad oppositum est PORPHYRIUS cap. 'De specie33', ubi dicit quod

"omnia superiora de inferioribus praedicantur". Et hic, post definiti-
onem dictam, exemplificat ut 'animal de homine, igitur de aliquo
nomine'.
Item, per ARISTOTELEM in Praedicamentis*: secundae substan- 5
tiae praedicantur de primis. Quod probat: quia enim animal praedi-
catur de homine, ideo et de aliquo homine.
Item, primus modus dicendi per se est quando definitio vel
pars definitionis praedicatur de definito; igitur haec est per se primo
modo 'homo est animal'; igitur necessaria, igitur vera. Consequentiae ю
patent I Posteriorum35 , et primum antecedens similiter.
Item, sequitur 'homo currit, igitur animal currit', ut dicitur in
Praedicamentis36 antequam ponit proprietates substantiae. Et probatur
ratione: quia oppositum consequentis non stat cum antecedente37.
Sed omnis consequentia enthymematica tenet virtute alicuius medii 15
necessarii per quod potest reduci in syllogismum. Iliud medium in
proposito est 'homo est animal', igitur illud est necessarium, quia
1 Ad om. В | oppositum — homine2 (fin. n. 30)] mg. В2 l est] dicit mg. В2 l ubi dicit om. В2 l
quod om. ВK 2 omnia] add. inquit В2 l praedicantur] ante de В2DH l Et] В2 Etiam DEFQ om. В'K |
hic — dictam om. В l post definirionem dictam] per hanc d. G 3 dictam] datam ADEFR om. HLN l
animal] add. praedicatur GH l igitur] add. et В2LN l igitur — homine om. D l aliquo] quodam H
5 Item — homine-2 om. G l per Aristotelem] in libro Praedicamentorum D Aristoteles HLNR l Prae-
dicamentis] add. dicit quod Q l secundae substantiae] substantiae secundae FQ 6 praedicantur]
dicuntur HL | primis] praedicaturO) Q | enim om. DFHN l animal praedicatur] p. a. LNQR 7 de]
lin. K1 | ideo et] igitur et (om. DL) ADLQ et ideo F ergo H l et] etiam E praedicatur mg. В2 l aliquo]
quodam H l homine2 om. Q 8 modus om. N l dicendi] arguendi ВK 10 modo om. K l homo
est animal om. G l igitur] add. est G l igitur2] haec est G l Consequentiae patent] Consequentia patet
В Quae patet G add. per Aristotelem (post patent LR) AВGLNR 1 1 patent] possunt(!) Q add. ex
DEFHK | I] II H | primum pou antecedens EK om. ВGN l antecedens] consequens F 12 sequitur
om. DEK | dicitur] ostenditur D 1 3 ponit] ponuntur В ponat ALR l proprietates] proprietatem Q
14 cum antecedente om. ВN add. ut patet per dici de nullo DHR 15 alicuius] illius В 16 potest
reduci] r. p. A | in] ad R om. F l in syllogismum om. Q l Illud post proposito G Idem K add. igitur
EFKLNR 17 proposito] propositum G l est] ante medium EK add. scilicet E add. hoc FLQR l
homo est animal om. K l illud om. EK l quia — necessarium om. Q
"Porphyrius, Liber praedicabdium с 'De specie' (AL I6 13; ed. Вusse 7.2-3 et 13-14): "... genus quidem sem
per de specie praedicatur et omnia superiora de inferioribus... Semper enim superioribus de inferioribus
praedicatis species quidem de individuis praedicabitur, genus autem et de specie et de individuo..."; cf.
Aristob, Praedic. с 3 (AL I5 86; c. 3, 1b 22): "... superiora enim de inferioribus generibus praedicantur".
M Anstot., Praedic. c. 5 (AL I2 51; c. 5, 3a 17-20): "Secundarum vero substantiarum praedicatur et ratio de
subiecto et nomen; rationem namque hominis de aliquo homine praedicabis et animalis".
и Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV1 12; A c. 4, 73a 34-38): "Per se autem sunt quaecumque sunt in eo
quod quid est, ut triangulo inest linea et lineae punctum (substantia enim ipsorum ex his est), et quae
insunt in ratione dicenti quid est, et quibuscumque eorum quae insunt ipsis ipsa in ratione insunt quid
est demonstranti".
5'Aristot., Praedic, c. 5 (AL I2 50; с 5, 2b 3 l-3a 6).
Cf. Auccoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 309): "Quando oppositum consequentis repugnat ante-
cedenti, tunc consequentia fuit bona".
omnis consequentia bona est necessaria. Quod medium in proposito

sit necessarium ad consequentiam patet per ARISTOTELEM libro Poste-
riorum38, et numquam valet nisi ex necessitate medii. Igitur in omni
consequentia enthymematica oportet medium esse necessarium.
5 Idem probatur per ARISTOTELEM I Priorum39: syllogismus tantum 33
nullius extrinseci indiget ut sit necessarius; igitur enthymema indiget.
Item, I Priorum et Posteriorum*0, ubi dicit quod ex uno nihil 34
sequitur, scilicet sufficienter, nisi aliud subintelligatur.
10 Ad quaestionem dicendum quod praedicatio superioris de 35

inferiori universaliter est vera.
Ad primum argumentum41 solvendum nota quod genus sumi- 36

tur ab aliquo materiali42 in specie et illud primo importat de suo
1 Quod] prаem. Et AG Quia F Ubi H l Quod — patet] Quod enim semel sequitur semper
sequitur DEKLR l in proposito om. AFGHN 2 sit] est FH l ad consequentiam] quod H l ad —
patet] quod enim semel sequitur semper sequitur F om. N l Aristotelem] add. in DHLR l libro] I AF
add. Priorum et A l libro — Item om. AВHN l libro — necessarium om. G 3 valet om. F l necessi
tate] intellectu DEFKLR 5 Idem] Quod E Item G l Idem — indiget-2] scrip. post n. 34 G om. Q l
probatur om. G add. quia D l syllogismus tantum] t. s. DLR 6 necessarius] necessaria AВDFHKNQ l
igitur] id est G | enthymema] extrema GHK add. non F 7 Item] Ad consequentiam patet per Aris
totelem Q add. quod medium sit necessarium ad consequentiam patet per Aristotelem LR l I] praem.
in ВQ | Priorum om. В l et Posteriorum om. DQ add. I G l ubi om. DEFK l dicit] add. Philosophus D
add. Aristoteles EFK 8 scilicet] quod intelligitur EF convenienter vel H id est Q l nisi — sub
intelligatur] et syllogistice В nisi aliud intelligatur mg. G2 nisi ad subiectum intelligatur (del lin. K2) K'
om. HNQ | aliud] aliquid E 10 Ad - dicendum] Dicendum (add. est GL) ad q. AВGLNR l
quaestionem] add. igitur EFK l dicendum] add. est H l superioris] superiorum K l de] add. suo FGN
1 1 universaliter] generaliter E l universaliter est vera] v. est u. FGLR u. v. est ADHQ est v. u. N 13 ar
gumentum] add. dicendum et F l solvendum] mg. L1 om. EK l nota] notandum ВEK notatur H 14 im
portat] add. partem L l de] in EHK ex Q
38 Cf. Aristot., Anal. post. I c. 6 (AL IV1 17; A c. 6, 74b 26): "Quod autem ex necessariis esse oportet
syllogismum, manifestum et ex his est".
39 Aristot., Anal. priora I c. 1 (AL III1 6; A c. 1, 24b 22-24): "Perfectum ergo voco syllogismum, qui
nullius alius indiget praeter ea quae sumpta sunt ut appareat necessarium".
"Aristot., Anal. priora I c. 23 (AL III1 50-51; А c. 23, 40b 30-37); et Anal. post. I c. 3 (AL IV1 11; А с
3, 73a 6-1 1); cf. Thomas, Anal. post. I c. 8 (I2 34a): "Ostensum est in libro Priorum quod, uno posito,
non sequitur ex necessitate aliquid, neque posito uno termino nec posita una propositione tantum:
nam omnis syllogismus est ex tribus terminis et ex duabus propositionibus ad minus".
41 Cf. supra n. 1.
42 Cf. Duns Scotus, Lectura I d. 3 p. 1 q. 1-2 n. 121-123 (XVI 270-272); I d. 8 p. 1 q. 3 n. 102-103
(XVII 34-35); Ordinatio I d. 3 p. 1 q. 3 n. 159. 161 (III 97-100); I d. 8 p. 1 q. 3 n. 105-107 (IV 200-202).
98 QUAEST. 16
intellectu determinato, non tamen per modum partis significat illud

sed per modum totius; et ideo totum ex consequenti importat. Ita
differentia primo significat aliquid formale speciei a quo accipitur,
sed totum ex consequenti, quia illud formale importat per modum
totius. Si enim utrumque idem importaret primo, non posset vitari 5
nugatio in definitione, quia positis rationibus pro nominibus43, quod
esset de intellectu utriusque, illud idem bis diceretur. Si etiam alte-
rum suum significatum haberet per modum partis, praedicatio eius
esset falsa propter modum repugnantem.
Dici igitur potest ad primum et secundum argumentum44 quod ю
materia vel pars intellects per modum partis non praedicatur de toto
vere, tamen intellecta per modum totius potest vere praedicari, ut
AVICENNA45 exemplificat de manuato et capitato quae diversa signi
ficant, primo scilicet manum et caput; utrumque tamen ex conse
quenti significat totum ex hoc quod significat partem per modum 15
totius, ut 'manuatum' exponitur per 'habens manum', ubi 'habens'
non est de significato manuati sed de modo significandi per modum
1 determinato] determinate G determinante aliquid materiale speciei Q l non tamen] t. n.

ВEKNQ | partis] mg. В2 l illud] ante significat А om. F 2 et — importat-2] scrip. post nominibus (cum
sign, inversioni! a b) Q l ideo] ita HQ l consequenti] consequente EFGKNR l importat] add. per se
E | Ita] praem. Et A Illa E 3 primo post significat В per se E om. N l aliquid] ante primo F aliquod
N | speciei] in specie G 4 sed] add importat (mg. L1) DHL l consequenti] consequente EFGKR
add. importat E l quia om. G l quia illud formale om. K l formale importat] i. f. N l per om. F l per
modum totius om. K 5 idem post importaret R totum EGL modum N om. DF l importaret post
primo AВDFR importat (post primo) G importaverit Q l primo] ante utrumque H om. N add. ita G l
vitari] evitari L l vitari nugatio] vitare nugationem GQ 6 nugatio] ante non В post definitione
DH | definitione] defínitionibus A l rationibus] definitionibus AВFGNR l nominibus] add illud
idem D 7 esset] essent H l Si] Sed В' add. lin. si В2 l etiam] enim FNR autem L 8 suum] sine N'
restit. mg. N1 l haberet] significaret (ante suum EK) DEHKLR l eius om. HQ add. de toto DEKLR
9 modum repugnantem] repugnantiam Q 10 igitur post potest G l et] add. ad AH l argumentum
om. G 12 vere] vera ВK om. EG l tamen intellecta] i. t. A l ut om. В 13 manuato et capitato]
manu capiendo(!) Q l significant] significant) K 14 primo post scilicet G om. F l scilicet] sicut D
quia H | manum] manus D l utrumque om. EK l consequenti] consequente FGKQR convertente E
15 significat] significant K significatur R add. idem D l totum] totam K l hoc] add. scilicet A l quod
om. D | significat2] significant K 16 ut] et A l ut — totius] mg. В2 l manuatum exponitur] manu
dici exponatur Q l exponitur] add. lin. id est L1 l manum] manus F l ubi] ut F l habens2] add.
manum N 17 significato] signato D l manuati] manu capiendi Q l de2 om. L
w Cf. supra q. 15 n. 10.
и Cf. supra n. 1-2.
45 Cf. Simplicius, /п Praedicamenta praed. 'Ad aliquid' (CLCAG V1 272): "Sic autem et caput ut
quidem substantia secundum se non est ad aliquid, ut autem pars ad totum esse habet; totius enim
pars et totum partium totum. Si vero secundum dici characterizarentur ipsa ad aliquid, et caput capi-
tati dicitur et manus manuati et gubernaculum gubernaculati"; cf. Duns Scotus, Meiaph. VII q. 19
n. 60.
totius. Non enim est partis habere manum sed totius. Ita exponitur
'animal: habens sensum', 'rationale: habens intellectum'.
Quia vero aliae responsiones prius dictae possunt reduci ad 38

istam, praeter primam, ideo respondendum est ad ea quae obici-
5 untur contra illas. Et quia secunda responsio46 concedit genus signi
ficare partem materialem per modum concreti — in quo conveniunt
istae duae — secundum quod prior valet, ideo dicendum est ad argu
menta contra secundam responsionem47.
Ad primum48, cum dicitur 'omne concretum est denominati- 39
10 vum', distinguendum est quod sicut est duplex abstractum49, scilicet
quod abstrahit a subiecto, aliud quod abstrahit a forma ut est in
supposito, ita duplex est concretum per oppositum: unum modo
quod concernit subiectum,b et aliud quod concernit suppositum. De
primo vera est dicta propositio, de secundo falsa.
15 b Sequitur adnotatio interpolate: quod est alterius naturae a forma significata.
1 partis] pars Q l manum] manus Q l Ita] praem. Et A l exponitur] exponeretur DK

exponetur A 2 animal] add. id est L l rationale] add. id est L l intellectum] add. sive rationem L
3 vero] vere EK om. F l aliae om. AВ l responsiones] rationes DE l dictae] ante prius Q datae ВEK l
possunt] possent D l reduci] adduci Q 4 istam] illam OKNR l praeter] mg. G2 principaliter D om.
Q | est] add. etiam AВ 5 illas] eas ВFG istas EH l Et om. GK l secunda responsio] ratio ВEK l
concedit] add. quod K l significare] significat K 6 partem] add. per modum totius scilicet В l quo]
quibus Q 7 istae] illae EGHLN l istae — denominativum] mg. В2 l duae] add. (mg. L2) responsiones
ВEGHKL2 | secundum] sed E l prior] prima mg. В2 prius E l valet] patet E videtur Q l dicendum]
respondendum Q l est om. AВFR l ad] quod K 8 secundam responsionem] illam D l responsi
onem] rationem A 9 primum] add. dicatur G l dicitur] dicatur F add. quod ВEK | denomina
tivum] add. in denominates В add. potest dici quod (add. haec D) propositio falsa (post est DE) est
uno modo DEK 10 distinguendum post est В dicendum N l distinguendum — est-2] est enim D l
est om. F add. tamen K l quod om. G l sicut est] cum sit E l est duplex] d. est H l abstractum] abstrac-
tío H | scilicet] unum D om. K add. unum (ante scilicet AER) AELR 1 1 subiecto] add. et HQ l
quod abstrahit2 om. H l abstrahit2] add. a supposito seu A l in] add. suo A 12 supposito] sup
posais LR add. et G l ita] add. etiam ВQ l duplex est] est d. ВNQ l per oppositum] ante duplex EK l
unum] uno modo EK scilicet GH om. ВFN l modo] videlicet A om. R 13 subiectum ... supposi
tum] suppositum ... subiectum D l et om. H l et — falsa] alio modo quod concernit suppositum. Pri
mo modo potest concedi quod (om. K) omne concretum est (esse K) denominativum; secundo modo
non EK | aliud om. ВFGN 14 vera est] est v. FH l vera — falsa] est falsa dicta propositio de
secundo vera D l dicta] praedicta EKQ om. GH l secundo] add. vero A l falsa] add. est (ante falsa
F) FG adnot. Exemplum primi ut humanitas et homo exemplum secundi ut albedo et album D
15 quod - significata] - AEHKLRpI) om. rell.
46 Cf. supra n. 8.
"Cf. supra n. 9-10.
48 Cf. supra n. 9.
49 Cf. Duns Scotnï, Metafm. VII q. 17 n. 22; III q. un. n. 1 1-12.
100 QUAEST. 16
Per idem ad secundum50: quod concretum primo modo signi-

ficat formam ut est in subiecto, et est tantum in accidentibus, sicut
album respectu albedinis51; secundo modo ut est in suppositis, et sic
est in substantiis, ut homo respectu humanitatis.
Ad probationem52, cum dicitur quod omne concretum habet 5
definitionem denominativi, dicendum quod concretum substantiale
non, quia non differt solo casu, id est sola inclinatione ad subiectum
respectu abstracti, sicut sumitur ibi casus, sed differt inclinatione
formae ad suppositum53.
Contra responsionem54 quae concedit quod materia in concre- ю

to praedicatur, arguitur aliter55. Nam sicut animal significat mate-
riam hominis in concreto, sic lignum materiam arcae in concreto.
Igitur sicut haec est falsa 'arca est lignum56', non obstante concreti-
one illa, sic et haec 'homo est animal'. Prima propositio patet, nam
1 ad] add. argumentum (post secundum AR) ALNR l secundum] aliud EK l quod] quia
DLNQ | primo] secundo D om. F l modo om. ADEFGKQ l significat] concernit N 2 et] add. sic
EKLR add. tale A l tantum] ante est EKQ om. В l accidentibus] accidentalibus Q l sicut] ut EKLR
add. et F 3 albedinis] animalis G l secundo] primo D add. vero A l modo om. N add. dictum est G l
est om. H | in om. G l suppositis] supposito ВH suppositum G fundamentis K add. est H l sic om.
AВDFKNQ 4 est om. F l in om. F add. primis G l substantiis] subiectis ADEFQR l ut] add. lin. hic
L2 | respectu om. N 5 probationem] add. igitur E l dicitur] dicatur F l quod om. ADFGQ 6 deno
minativi] mg. В2 ante definitionem H denominatorum G denominativam DQ l dicendum] ad N add.
est G 7 non om. A add. habet AH add. ultra definitionem A l quia] add. illud D add. idem E l
differt] differunt L l casu] add. ab abstracto a quo habet denominationem E l inclinatione] add.
formae ALR l subiectum — ad om. A 8 ibi] hic Q l sed] scilicet G 9 suppositum] subiectum GN
10 Contra] add. illam D l responsionem] reliquum F rationem secundam K add. secundam E l
quae] add. ibi N 11 praedicatur] add. de toto E l arguitur post aliter H rep. Q l significat] importat
mg. В2 | materiam] naturam ВHQ 12 lignum] add. significat N l materiam] naturam В l concreto]
importat В 14 illa] lin. K1 ita FGR ista L l haec] add. est falsa G
50 Cf. supra n. 10.
51 Cf. Aristot., Proedic. c. 5 (AL I2 52; c. 5, 3b 19-20): "... nihil enim aliud significat album quam quali-
tatem".
52 Cf. supra n. 9.
"Cf. Duns Scotus, Praedic. q. 8 n. 14-33.
54 Cf. supra n. 8.
55 Cf. Simon de Faversham, Porph. q. 29 (ed. P. Mazzarella p. 56): "Contra: sicut animal est aliquid
concretum respectu huius quod est animalitas, ita lignum est aliquid concretum respectu huius quod
est lignitas; sed lignum ut concretum non praedicatur de eo cuius est pars, dicendo 'arca est lignum';
ergo si animal dicat partem, non poterit vere praedicari de specie, quamvis sic sit concretum. Pars enim
nullo modo habet rationem essentialem totius, et ideo non praedicatur in quid de specie"; cf. Andreas de
Cornubta, Porph. q. 6 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 87ra): "Dicendum quod principium vere potest
praedicari de principiatis denominative, ut hic 'arca est lignea', sed non in abstracto, quia male dicitur
'arca est ligneitas'. Similiter in proposito, non obstante quod animalitas vere de specie non potest prae
dicari, tamen animal quod per modum concreti accipitur vere de specie potest praedicari".
"Cf. Aristot., Metaph. VII t. 25 (AL XXV2 135; Z c. 7, 1033a 16-19): "Propter quod sicut nec ibi ex
quo hoc, illud non dicitur, nec hic statua lignum, sed producitur lignea, non lignum, et aenea, non
aes, et lapidea sed non lapis, et domus latericia sed non Uteres".
UTRUM HAEC SIT VERA 'HOMO EST ANIMAL' 101
sicut animal est concretum respectu animalitatis, sic lignum respectu

ligneitatis.
Ad hoc dicendum quod animal est concretum ad suppositum 43
respectu hominis, quia homo est eius suppositum, non sic lignum
5 respectu arcae. Quia licet sit concretum respectu ligneitatis, et ideo
de hoc ligno praedicatur, non tamen respectu arcae, quia arca
respectu formae, quam principaliter significat, est artificiale. Forma
autem artificialis se habet ad naturalem sicut accidens ad subiectum,
et nihil, quantumcumque concretum, est concretum respectu sui
10 accidentis. Unde non est simile hic et ibi, quia hic significatur
materia in concreto quod est concretum materiati, ibi non.c
Ad argumentum contra tertiam responsionem supra dictam57, 44
dico quod similitudo ARISTOTELIS intelligenda est quoad 'determinate
importare', non quoad 'praedicari'. Sicut enim tota ratio distincte
15 exprimit totum definitum, sic pars distincte tantum partem rei, sed
non sicut tota ratio praedicatur de re tota sic pars rationis de parte
rei. Haec enim est falsa 'anima est rationale', prout 'rationale' est
' Sequitut adnotatio interpolala: Nota quod secunda abstractio facit partem per modum
partis praedicari de toto per modum tortus et tollit causam veritatis in prima abstrac-
20 tione quae fuit concretio suppositi sive significan per modum totius, prima etiam
abstractio tollit causam veritatis in primis concretis quae est unitas subiecti alterius
naturae.
1 sicut] lin. K1 | est concretum] c. est ВDN l concretum] add. ad suppositum F l sic] ita
ADH add. est LR 3 Ad — ligneitatis om. A l hoc] illud EK l dicendum] add. est LR l est
concretum] c. est В l concretum] add. loquendo de concreto (concretione DLR) DEKLR 4 respectu
om. В | respectu — suppositum om. Q l quia homo] homo enim (lin. В2) В l non] nec G l sic] add.
autem LR 5 Quia om. G l ideo om. E 6 praedicatur om. N l respectu om. Q 7 respectu] ratio
ne AВKQ | principaliter] primario N l est] lin. В2 l Forma autem artificialis om. R 8 autem] lin. K1
enim F | se habet] habens se R l ad] add. materiam EH add. materiatum vel R l naturalem] naturale
D naturam G materiam L 9 et] ut N add. (mg. V) ita EKL1 add. ideo R l nihil quantumcumque] ei
(om. E) qualitercumque EK l quantumcumque] add. illud E add. est K add. sit L l est concretum
om. G | sui om. K 10 est om. G l hic et ibi] hinc inde ВN l hic2 post significatur F om. G l sig
nificatur] significat K 1 1 est] lin. В2 l materiati] materia N l ibi] add. lignum et arca D add. vero L l
non] add. est N 12 Ad] add. aliud A add. secundum G add. primum N l responsionem] an\e tertiam H
rationem K 13 dico] dicendum В respondeo D l quoad] ad E l determinate] terminate K 14 enim
om. N | ratio] oratio G add. definiti D l distincte post exprimit Q distincta F om. A not. mg. determinate
L1 | distincte — rei-2] scrip. in ima col В2 15 totum om. G l definitum] infinirum(!) Q add. et E l
pars distincte] partes definiti D l distincte] definitive K rationis A not. mg. determinate L1 l tantum]
totam H om. NQ l partem] partes F l sed — rei om. H 16 ratio] res G l tota2] ante re DR om.
AВFGHNQ | sic] add. etiam A l rationis om. K 17 enim est] est enim Q l anima] animal DN l
rationale] rationalis E l prout] quae В' restit. mg. В2 ut EK l rationale2 om. В 18 Nota — naturae] -
H om. reIl. pu
"Cf. supra n. 12.

102 QUAEST. 16
differentia hominis. Si ergo fiat permutado quoad 'distincte impor

tare', concedo conclusionem. Nec quoad aliud valet similitude
Quarta responsio BOETHII58 sic intelligenda est: genus utrobique
pars est et totum, id est, partem distincte importat per modum totius;
appropriate tamen praedicatur quia totum, (id est, quasi habens 5
modum totius) appropriate definit, quia significat partem. Nam defi-
nitio debet principia definiti distincte exprimere, et distincte non
exprimit genus nisi partem. Ideo, appropriate loquendo, definit ut
pars, utrobique tamen in se similiter est totum et pars.d
Ad tertium principale59 negatur consequentia60. Ad probatio- ю
nem dicitur quod tantum tenet in concretis dictis a concretione ad
subiectum per se, in aliis non.
Ad quartum principale61 dico quod quidam sunt modi qui
proprie dicuntur modi significandi, qui conveniunt dictioni ex
impositione, et illi sunt inseparabiles a significato. Quia significatum, 15
ut significatur tali dictione, non potest intelligi sub opposito talis
d Sequitut adnotatio interpolate: ut ostenditur per duo argumenta facta contra illam res-
ponsionem.
1 differentia hominis] h. d. A l Si] Non В l importare] portare(!) F add. et sic A 2 conclusi

onem] consequentiam LR add. vel similitudinem L l Nec — valet] Et (Sed EK) tunc (nec E) ultra non
(om. E) valet ubi (si D) accipirur (accipiatur E) DEK l quoad aliud post similitudo H ] aliud] not. habet
F | valet] fiat G not. permutatio vel FGLNR l similitudo] add. ultra (om. DEKL) respectu huius (eius
D) quod est praedicari (praedicare D) DEKLR 3 responsio] add. quae est D add. scilicet H l
Вoethii] secundum Вoethium N l est] ante sic ВQ ante intelligenda EKLR l utrobique] utrolibet E
4 est] ante pars G post totum В l et] nihiK?) K l id est om. G l partem] partes G l importat] add. sed
D | modum] add. lin. tamen В2 5 tamen om. D l tamen — appropriate om. GN l praedicatur] add.
cum dicitur D l quia] per E l quasi] quia ВHLQ om. ADFR 6 appropriate] proprie vero L l defi
nit] defínitur A add. ut pars F l Nam] add. mg. quia L1 7 distincte] ante principia DL ante debet H
post exprimere EK l et] sed AE 8 genus om. G l nisi] nec(?) В add. per GQ l appropriate] proprie
Q 9 utrobique] add. ut ostendunt duo argumenta facta contra responsionem D l similiter] simpli-
citer E tamen in se G sequitur K om. AFLR l est] add. et ВGLQ l totum et pars] pars et t. EK 10 prin
cipale] argumentum K om. E l negatur] negetur R 11 dicitur] dicatur F om. E l tantum tenet]
verum est ubi praedicatio est D l dictis om. FG l concretione] add. accidentali G 12 per se post aliis
N | in aliis non] tunc tenet ad praedicaoonem abstractorum quae opponuntur illis ut ostendunt pro-
bationes sed non tenet in concretis dictis a concretione ad suppositum cuiusmodi sunt homo et ani
mal D | aliis] add. autem H add. vero AL 13 quartum] secundum E l modi om. G 14 pro
prie] per se G | significandi] sentiendi E 15 illi] ibi E om. G l inseparabiles post significato A
separabiles В' resrit. lin. В2 16 significatur] significatum F significet Q add. a L l tali] not. denomi
nation sive EK | dictione] denominatione ВQ dictioni G l non potest intelligi post significandi В l
intelligi om. F l opposito] obiecto E opposita Q 17 ut] praem. et E l ut — responsionem] - ADEKLRpu
(ante tamen D) om. ВFGHNQ l ostenditur] ostendunt DK l per om. DEK l illam] unam LR om. D
18 responsionem] rationem R
58 Cf. supra n. 13-14.
59 Cf. supra n. 16.
60 Scilicet, 'homo est animal, igitur humanitas est animalitas'; cf. supra n. 16.
61 Cf. supra n. 16-19.
modi significandi sine repugnantia, sicut 'homo', secundum quod

singulare, non potest intelligi sub modo plurali. Alii sunt modi, dicti
proprie modi intelligendi, qui tantum insunt significato secundum
quod concipitur sub aliquo certo modo; qui sunt separabiles, quia
5 significatum, ut significatur sub tali dictione, potest intelligi sub
opposito talis modi sine repugnantia, sicut se habent istae
intentiones ad ilia quibus applicantur. Potest enim 'homo' intelligi
sub opposito huius intentionis 'species' sine oppositione, ut 'iste
homo'. — Primi modi, qui sunt inseparabiles a significato ut
ю significatur per talem dictionem, non derelinquunt ipsum respectu
cuiuscumque praedicati; et licet non sint ilia quae uniuntur, sunt
tamen formalia principia sub quibus significata uniuntur. Ideo tales
modi repugnantes causant falsitatem quando sunt circa idem
significatum, ut 'albedo est alba', non quando sunt circa diversa, ut
15 'homo est albus', quia ibi non sunt oppositi. — Secundi modi
extranei sunt significatis ut uniuntur per hoc verbum 'est'. Esse enim
est rei per se. Istae intentiones non insunt rebus per se, sed ut
comparantur ad intellectum; ideo isti modi non sunt uniti per se nec
sunt principia formalia sub quibus significata formalia uniuntur.
20 Ideo eorum repugnantia non causât falsitatem.
1 significandi om. H l sine repugnantia] sive repugnatur K l quod] add. significatur EF add.
est Q add. ultra per E 2 singulare] significatur ВGKN add. (del lin. D1) significatur D' l modo]
opposito G | plurali] pluris ER add. sine AD' repugnantia (mg. D1) AD1 l Alii] add. vero A add. enim
H | sunt om. L 3 proprie] ante dicti ADLQ add. magis (ante dicti A ante proprie R) ADEHKLR l
intelligendi] adU mg. in singulari В2 l insunt] sunt in G add. proprie L l secundum quod] ut D 4 con
cipitur post modo A continetur HKQ accipitur G l sub] ab F l qui] add. quidem A l separabiles] add.
a significato EH 5 ut] quod G l significatur] significatum K l sub om. H l dictione] ante tali E
denomination Q 6 opposito] obiecto E l talis — opposito] scrip. in cap. col В2 l modi] add.
significandi LNQ l sicut — applicantur rep. (supra ante sicut homo) N l istae] illae FG 7 inten
tiones] add. species E l quibus] ad quae R l enim om. Q 8 opposito] obiecto E l huius] istius
DHLNQR illius EK l oppositione] repugnantia A l ut] vel A add. hic D l iste] ille ВEGKNR 9 Primi]
add. autem H l modi om. ВDN l qui] quia ВDEHKN om. F 10 dictionem] denominationem FQ l de
relinquunt] relinquunt A derelinquit Q l ipsum] illum H 1 1 et om. G add. ideo D l sint] sunt GN l
uniuntur] uniantur E 12 principia om. Q add. seu rationes A l quibus] quo K l Ideo] Et D 13 cau
sant] add. mg. tunc L1 l circa om. G 14 est alba] et album G l non] add. tamen H add. autem L l
non — albus] rep. K l sunt om. EN l circa] inter F aliqua K 15 albus] asinus N l quia om. G l ibi]
isti ВKQ | sunt] add. modi (ante sunt L post oppositi FN) EFGKLN l oppositi] add. modi (om. L)
significandi LR l Secundi] add. vero L l Secundi modi] Secundo modo Q Significandi FN 16 sunt]
ante extranei DHR om. N l significatis] significantis K significati R l ut] et K 17 est rei] rei est H l
Istae] Illae EFGN add. enim EFKN add. autem AL l non insunt rebus] not. mg. alia littera: non sunt
rerum L1 l insunt] sunt in FG l rebus] rei N l per se2] ante non DH 18 ad] per G l intellectum]
add. et EFKNQ l isti] ill¡ В ibi EFK l non] nec D l se] est DGHL esse L h/ est N add. per hoc verbum
est F | se nec] est ut Q 19 sunt post formalia HQ om. ВD l sub om. HLQ l sub — uniuntur] mg.
В2 | significata] signata D l formalia2] formaliter K om. В2 l uniuntur] add. et EFKNQ
104 QUAEST. 16
48 Ad quintum62 negatur similitudo, quia implicat fallaciam conse-

quentis a destructione antecedentis. — Ad primam probationem63
dicendum quod ARISTOTELES intelligit in causis praecisis, sicut
exemplificat64: si 'habere pulmonem' est causa respirandi et 'non
habere pulmonem' non respirandi; sed affirmatio speciei non est 5
praecisa causa inferendi affirmationem generis. — Ad aliud65 dicen
dum quod prima similitudo tenet quoad 'opponi'. Quoad hoc ergo
solum tenet consequentia in permutando, sed permutando conclu
ding esse similitudo quoad antecedere et consequi.
49 Ad sextum66 dicendum quod praedicatur 'animal' de homine, ю
quod est indifferens ad 'idem homini' et ad 'aliud ab homine'; verifi-
catur tamen pro animali quod est idem homini.
50 Contra: si 'animal' praedicatur ut est indifferens ad multa,

igitur quodlibet illorum potest praedicari de illo.
51 Dico quod consequentia non valet, quia ilia indifferentia est 15
per modum disiunctionis. Ad aliquid se habens disiunctive ad mul
ta, non sequitur aliquod illorum, quia pro quocumque poterit veri
fican, sicut in proposito.
1 negatur] non valet В negetur DR | similitudo] consequentia H 2 a destructione] ad de-

structionem AEFGHKQ 3 dicendum] add. est G l intelligit] intellexit A | in] de FHQ l praecisis]
praecise K l sicut] secundum quod F l sicut — respirandi-2 om. ВHQ 4 est] sit D l et] add. sic G
5 pulmonem am. D add. est causa AGLR l sed] sic EGK 6 praecisa causa] c. p. DFHKLNR | aliud]
secundam EKNQ aliam D sextum F add. probationem DQ l dicendum] dico EH add. est G 7 quod]
quia D | prima post similitudo D ista Q om. GH l similitudo] add. non K l tenet] est E l opponi]
oppositum E oppositionem DG propositum K l Quoad] praem. Et LQ l Quoad — consequentia] fiat
ergo permutatio tespectu eiusdem et aliter non secundum consequentiam D l Quoad — consequi] si
fiat permutatio respectu eiusdem EFK l ergo om. LQ 8 in] lin. В2 add. lin. mutato В2 l permutando]
mg. В | sed] et Q add. in ADR l concluditur] concludis L 10 sextum] septimum F l dicendum] dici-
tur DR add. est G l praedicatur post animal AHL sequitur В praedicatio G 1 1 ad idem om. G l idem
homini] illud R l homini — homine om. В l ad2 om. DQ l ab om. L add. illo E l verificatur — homini]
mg. В2 om. L 12 tamen] tamen E 13 Contra — multa] Et contra arguitur mg. В2 l si om. F l prae-
dicatut] praedicetur DG add. de homine ALR l ut] quod H 14 igitur quodlibet] q. i. Q l illorum]
istorum ВDQR | potest] poterit R l potest — illo] de i. praedicari potest A l praedicari post illo H l
illo] eo FG isto DQ 15 quod] add. illa L l illa] ista HLQ l indifferentia] differentia G l est om. F
16 disiunctionis] distinctionis В' restit. mg. В2 disiunctorum D add. et G l aliquid] aliquod G add.
autem (post habens L) AВDL add. sed E l se habens] h. se DKLR se habet G l habens — multa] mg. В2
17 sequitur] add. ad E l illorum] not. mg. scilicet ad ipsum sicut se habens disiunctive L1 l quia] add.
non FHKN | quocumque] quolibet D 18 sicut] sic AHN
62 Cf. supra n. 21.
" Cf. supra n. 22.
64 Aristot., Anal. post I c. 13 (AL IV1 31; A c. 13, 78b 16-27); cf. Robertus Grossatesta, Anal. post. I с 12
(ed. P. Rossi p. 193): "Sed habere pulmonem est causa proxima respirandi et illius causa remota est esse
animal, Et similiter causa proxima non-respirandi est non habere pulmonem, et causa remota est non-esse
animal".
65 Cf. supra n. 22.
"Cf. supra n. 23.
Ad septimum67 dicitur quod definitio totius sic est intelligenda: 52

cuius nihil est extra68, id est cui nihil deest requisitum ad ipsum,
sicut naturae animalis nihil deest in homine de natura animalis, non
tamen est praecise illa natura in homine.
5 Ad octavum69 dicitur, ut prius70, quod est accidens. 53
Ad argumentum contra hoc71: omne quod praedicatur, praedica- 54
tur sub ratione 'alicuius universalis', verum est de 'praedicari' signato,
non exercito, quia alicui, in quantum praedicatur praedicatione exer-
cita quae fit per 'est', extraneatur ratio universalis.
10 Ad nonum72 dicitur dupliciter. Uno modo: quod per se suppo- 55
situm communis tantum includit naturam sui communis signatam et
nullum accidens, ideo nec est corruptibile per se sicut nec commune,
sed utrumque secundum quid, scilicet per accidens.
Aliter dicitur quod species, ut est in individuis, est corruptibilis, 56
15 sed secundum se est incorruptibilis, ex hoc quod semper continua-
tur secundum successionem in diversis.
1 septimum] octavum F l dicitur] dicendum ADHLQR dico F l est] ante sic H post
intelligenda F 2 cuius] cui HN l est] deest ad H l deest] est A add. ex(!) K add. rei FN l requisitum]
rei requisitae EK l ipsum] rationem suam В quaestionem Q 3 sicut] sic ADQ l in] de (mg. K1) ВK1 l
in homine] mg. N2 l homine] mg. K1 l de — animalis] requisitum ad hominem H 4 praecise post
natura LNR praecisa (post illa) G l illa] ista DQ l natura om. G 5 octavum] nonum F l dicitur]
dicendum Q l accidens] fallada accidentis (secundum accidens N) AFHLNR 6 argumentum] argu
menta A secundum F l hoc] add. haec L l hoc — praedicatur om. В l omne om. D l omne quod prae
dicatur] quia Q | praedicatur2 post universalis N om. A 7 sub om. D l sub ratione] per modum В l
alicuius om. ВEGKNQ l verum] praem. et A nullum(?) K vera L l praedicari] praedicato KQ l signato]
significato A add. et LR 8 non] add. autem A add. tamen GQ add. de praedicato EK 9 est] esse A l
ratio] ratione (ante extraneatur) G 10 nonum] decimum F l Uno] add. quidem A l quod om. F add.
est G 11 tantum] per se В om. F l includit] concludat G l naturam ... signatam] naturas ...
signatas Q l sui] mg. N2 l communis2] add. tamen ADFLNR add. termini Q l signatam] tantum lin. В2
signatum G l et] add. ideo H l et nullum accidens] not. mg. alia littera: et ideo per accidens L1 12 acci
dens] add. et HN l nec] non Q om. F 13 secundum quid] similiter ВDGNQ 14 Aliter] Alio
modo L | dicitur om. N add. et melius G l ut est] e. ut G l in om. GK l corruptibilis] corruptibile
GNR 15 sed] licet D om. A add. per se et L l sed — incorruptibilis om. E l secundum] per R l se]
add. sic LQR add. esse F add. vero A l est incorruptibilis] est incorruptibile FGNR non est cor
ruptibilis K est corruptibilis В l semper om. G 16 secundum] per ADLR l diversis] add. indivi
duis ALQR add. etc. F
67 Cf. supra n. 24.

"Cf. Arátot., Metaph. Vt. 21. 31 (AL XXV2 105.11 1; Дc. 16. 26, 1021b 12-13. 1023b 26-28): "Per-
fectum vero dicitur unum quidem extra quod non est quid accipere..."; Totum dicitur cuius nulla
partium abest ex quibus est..."
"Cf. supra n. 25.
70 Cf. supra n. 26.
71 Cf. supra n. 27.
72 Cf. supra n. 28.
[QUAESTIO 17
UTRUM 'DIFFERENTIBUS SPECIF CONVEN1ENTER

PONATUR IN DEFINITIONE GENERIS]
Quaeritur de secunda particula posita in definitione generis,

5 scilicet 'differentibus specie', utrum convenienter ponatur.
Quod non, videtur:
Quia ponitur ad distinguendum genus a specie; quod non
contingit, quia sequitur 'differentibus specie, igitur differentibus
numero', per ArISTOTELEM V Metaphysicae cap. 'De uno1'; et 'diffe-
ío rentibus numero' ponitur in definitione speciei. Antecedens autem
non distinguitur a consequente.
Item, ista particula ponitur ad distinguendum genus a proprio;
quod non contingit, igitur frustra ponitur, igitur etc. Minor patet:
quia aliqua genera intermedia habent propria, ut numerus, figura,
15 triangulus etc. Aut igitur illa propria praedicantur de differentibus
specie, et sequitur propositum, quia haec particula tunc conveniret
proprio, aut non, et tunc non erunt propria, quia "proprium conver-
titur cum eo cuius est proprium2". 3
Item, si convenienter ponitur, tunc per se inest definito 'prae-
20 * Sequitur textus interpolatus: Item, species est posterior genere, loquendo de intentio-
nibus, quia in illis est consequentia, et non e converse Ergo 'prius' definitur per
'posterius', non per relativum, quia relativa sunt simul naturá.
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 17 K1L1 Quaestio 16 Q1 l posita post generis Q 5 scilicet
om. K add. de E l convenienter ponatur] bene p. G l ponatur] ponitur EN 6 Quod non videtur] Et
v. q. non H | videtur] ante Quod Q 7 distinguendum] dicendum K 8 contingit] videtur H not. mg.
alia littera: convenit R1 l differentibus] add. in G 9 Aristotelem] Philosophum D l et] etiam L sed A
10 Antecedens] adnot. mg. id est inferius a superiore L2R1 11 distinguitur] distinguit ALNQR l
consequente] add. igitur etc.(om. EQ) EKNQ 12 Item] add. in A l ista] illa ВKLN secunda EF haec
R 13 non] lin. В2 | contingit] facit H l igitur] quia R l igitur2 om. Q l igitur etc. om. HLR l patet]
probatur K 14 aliqua] alia ADLQR l habent] mg. K1 l ut] sicut В l ut numerus] et E l numerus om. В
add. et FG l figura] add. et EG 15 etc. om. EK l illa] alia (ante igitur) D illo K ista AHL om. Q l de]
add. pluribus LR l differentibus] subiecto В' restit. mg. В2 add. in FR 16 et] add. sic AEG l sequitur]
habetur Q l quia] quod GKL l tunc] ante haec Q post conveniret E om. GLR l conveniret] convenit L
add. cum G 17 proprio] add. et non distinguitur ab ipso L l tunc om. N l non2 om. K l erunt] erant
В essent FLR l erunt propria] erit proprium G esset proprium H l propria] add. passio F 18 eo]
illo EGKLR | proprium] add. igitur etc. EKN add. etc. Q 19 si om. K l per se inest] i. per se Q l per —
definito post specie A 20 Item — natura] - D om. rell. pv adnot. mg. argumentum est Scoti D2
1 Aristot., Metaph. V t. 12 (AL XXV2 93-94; Д c. 6, 1016b 32-1017a 3).

2 Auctoriwtes Aristote/is (ed. J. Hamesse p. 301): "Proprium convertitur cum eo cuius est proprium";
resp. Porphyrius, Liber pruedicabilium c. 'De proprio' (AL I6 20; ed. Вusse 12.20-21).
108 QUAEST. 17
dicari de differentibus specie'; et si hoc, igitur differentia specie per

se subiciuntur generi. Hoc est falsum, igitur et primum antecedens.
Prima consequentia patet ex ratione primi modi per se3.
4 Probatio secundae per simile in aliis relativis: duplum per se
refertur ad dimidium, igitur dimidium per se ad duplum. — Idem 5
ostenditur ratione: quia nihil dicitur per se relatum nisi ad suum per
se correlativum. Si enim ad correlativum per accidens, cum illa
contingant esse multa, idem per se diceretur ad multa. Quod est
inconveniens. Tum propter auctoritatem, quia V Metaphysicae* habet
ARISTOTELES illud pro inconvenienti, cap. 'De relatione'. Tum ex 10
ratione relativi, quia eius "esse est habere se ad aliud5", igitur
habitudo est de essentia relativi. Ad diversa autem est alia et alia
habitudo, igitur quod per se est ad duo, non est unum essentialiter.
Tum ex proprietate relativorum, quia sunt "simul naturá6". Si enim a
1 de] add. pluribus ELQ l differentibus] add. in GR l hoc] sic G l differentia] differentibus
Q | per se om. Q 2 subiciuntur] subiciunt L subicitur HQ l generi] add. sed ALQR l igitur om. E
add. etc. N l et om. В l primum post antecedens D om. Q l antecedens] add patet N 3 Prima post
patet K Et N om. E l modi] add dicendi DHLR 4 Probatio secundae] Probatur secunda L add. conse-
quentiae (ante secundae Q) DNQ l simile] a simili EK assimile(!) R l relativis om. В add. quia L l
duplum] add enim A 5 refertur] referretur R l se] add. refertur A l Idem] praem Hoc H add. argumen
tum E | Idem ostenditur] Item arguitur F Illud etiam probatur G 6 dicitur post se ADH l relatum]
relativum ADLR l nisi] lin. В2 l per se] mg. D2 ante suum Q post correlativum LR om. FG 7 Si —
correlativum] mg. В2 l enim] add. referatur F l ad] add. suum F l correlativum2] relatum G l cum om.
G | illa] ita G om. K 8 contingant] connngat N l esse multa] m. e. D rep. Q 9 Tum — auctoritatem]
Pet Aristotelem G om. K l Tum — Aristoteles] Tum A. V Metaph. propter auctor. habet E l auctoritatem ]
add. Philosophi L l quia] ante propter H qui L om. A l V] VI R libro В' restir. mg. В2 l V Metaphysicae
post inconvenienti H l V — Aristoteles] A. V M. h. D l V Metaphysicae] post inconvenienti L l habet
— illud] ubi Aristoteles illud h. A 10 Aristoteles om. LR l illud] hoc L l inconvenienti] add. in A l
cap. De relatione] cap. De ad aliquid H om. В l Tum] add. etiam A 11 quia — est] quod est essentia
eius esse D l eius post esse FH l est om. Q l habere se] se h. (post aliud DGLR) DEGLR l igitur
habitudo] h. i. G 12 essentia] esse F l relativi] relati G relativorum H rei E l Ad] A Q l autem] aut
H om. G | et alia post habitudo G 13 igitur] sed H l est] ante per G l est2] add. ad A l essentialiter]
add. Tum quia cuilibet enti (entitati F) correspondet aliquod ens FG 14 Tum] add etiam A l
simul] add in FR l naturá] add. ex libro Praedicamentorum cap. de ad aliquid ADFHLR l a post se D
1 Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV1 12; A c. 4, 73a 34-38): "Per se autem sunt quaecumque sunt in eo
quod quid est, ut triangulo inest linea et lineae punctum (substantia enim ipsorum ex his est), et quae
insunt in ratione dicenti quid est, et quibuscumque eorum quae insunt ipsis ipsa in ratione insunt
quid est demonstranti".
4 Aristot., Metaph. V t. 20 (AL XXV2 105; Д c. 15, 1021a 31-b 2): "Nam sententiale significat quia eius
est sententia, non est autem sententia ad hoc cuius est sententia (bis enim idem diceretur) et similiter
alicuius visus est visus, non cuius est visus (est et verum hoc dicere) sed ad colorem aut ad aliud
aliquid tale".
5 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 62; c. 7, 8a 32-33): "... sed sunt ad aliquid quibus hoc ipsum esse est ad
aliquid quodammodo se habere".
'Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 15-16): "Videtur autem ad aliquid simul esse natura. Et in
aliis quidem pluribus verum est; simul enim est duplum et dimidium, et cum sit duplum dimidi
um est..."
Utrum 'differentibus specie' ponatur in definitions generis 1 09
per se dicatur ad c et b, igitur c non exsistente non erit a; et b potest

esse quantum est ex se, igitur a erit; igitur simul erit et non erit.
Probatio falsitatis principalis consequentis7, quia quae per se
subiciuntur generi, sunt tantum intentiones; subici enim, cum sit
5 intentionale sicut et praedicari, tantum competit intentionibus per
se. Sed illae intentiones tantum differunt per materiam cui applican-
tur. Igitur, tantum numero et non specie, quia 'differentia specifica
est differentia formalis8'. Universaliter autem differentia accidentium
per subiectum est tantum materialis.
io Ad oppositum est PORPHYRIUS9.
(I. — Ad quaestionem]
Ad quaestionem dicendum quod convenienter ponitur, quia

per illam particulam descendit universale in ipsum definitum
tamquam genus per differentiam. Est enim ratio universalis 'praedi-
15 cari de pluribus', quae per se dividitur in pluribus specie et numero;
et illud ponitur, quia definitum est relativum per se.
1 dicatur] ante per L diceretur H l ad] add. aliquid R l c et b] b et c EGKLN l non

exsistente] inexsistente F add. in re E l non2] nihil Q om. K l erit] est E l b2] add. exsistente FQ l
potest esse om. K 2 quantum — se] quamvis c non sit G l igitur] add. et H l igitur a erit om. Q l erit
om. H | igitur2] add. a EFH l igitur simul] s. i. В l simul post erit F similiter H l erit2] add. a (ante erit
L) LQ 3 principalis] ante falsitatis K post consequentis EQ l consequentis] adnot. mg. scilicet
differentia speciei per se subiciuntur generi L1 l quae] lin. H1 om. R 4 tantum om. Q l intentiones]
add. singulares G l enim] autem E om. Q 5 et om. DEKLQR l tantum om. В l competit] convenit
EQ | per se om. R 6 illae] istae HKQ l tantum post differunt E om. F l materiam cui] materias
quibus G | cui applicantur] sibi applicatam E 7 tantum] add. in E l non] add. in E 8 formalis]
formaliter A l Universaliter post est ELR post accidentium Q l Universaliter — materialis] Differentia
per subiectum accidentium est universaliter differentia materialis vel tantum naturalis igitur etc. K l
autem post differentia LQR enim D om. E l differentia2] differenti A l accidentium post subiectum E
accidentalium lin. R2 9 subiectum] substantiam F l est] add. differentia ELQR l tantum] ante per
D om. E add. numeralis vel (sive N) ELNR l materialis] numeralis F add. vel tantum numeralis Q add.
igitur etc. E 10 Ad — est] Oppositum vult Q 12 Ad quaestionem om. ВDFGH l dicendum] add.
est (ante dicendum L) GL l ponitur] add. ut differentia A l quia om. E 13 illam] istam ВEKLQR l
descendit post universale A l ipsum post definitum D 14 per] in E l differentiam] differentias EKLNR
add. per se D l enim om. G 15 quae] quia D l per se dividitur] subdividitur В l pluribus2] add. dif
ferentibus GQ 16 et] etiam D | illud] illa E l quia] quod N l definitum] definitio D l relativum]
universalium D l per se] ante relativum F
5Scilicet, 'igitur differentia specie per se subiciuntur generi'; cf. supra n. 3.

8 Cf. supra q. 14 n. 2.
'Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 8; ed. Вusse 3.15-18): "Quare 'de pluribus prae
dicari' dividit genus ab his quae de uno solo eorum quae sunt individua praedicantur, 'differentibus'
vero 'specie' separat ab his quae sicut species praedicantur vel sicut propria, 'in eo' autem 'quod quid
sit praedicari' dividit a differentiis et communiter accidentibus..."
по QUAEST. 17
Ad primum argumentum10 DICITUR11 quod genus, in quantum

genus, non praedicatur de pluribus differentibus numero, sed est
accidens12, sicut idem secundum extraneam rationem potest esse
genus et species. 5
Contra: in quantum aliquid praedicatur de differentibus spe

cie, praedicatur de differentibus numero; igitur non extranee. Ante
cedens patet, quia ad 'differentibus specie' sequitur differentibus nu
mero; et consequens praedicatur de antecedente cum reduplicatione.
Ideo potest dici quod definitio speciei debet intelligi cum prae- ю
cisione: 'differentibus tantum numero'; et sic non sequitur ad 'diffe
rentibus specie'13.
Vel potest dici quod species immediate praedicatur de differen
tibus numero; genus non, sed mediante specie14.
Ad secundum15 dico quod 'proprium' nullius est in quantum 15
2 argumentum om. D add. genus etc. A l quantum] add est ВKN 3 differentibus post numero
А om. K add. in R l numero] mg. В2 l sed est] nisi A l est] per R add. per G add. secundum L 4 acci
dens] add. ad ea H adnot. id est fallada accidentis in illo argumento F l sicut] sic E l idem om. QR l
extraneam rationem] r. e. N l potest] propter В' restit. mg. В2 6 de] add. pluribus AHKN l specie]
ante differentibus А om. ВQ l specie — differentibus om. E 7 de] add. pluribus AH l non] lin. В2
ante igitur ВEKLQR l extranee] extraneatur N 8 patet] sic G l ad om. R l differentibus] differre
AEKLN differentiam ВG differri K differentia H l differentibus2] differre AEHKLN differentia ВG
differri K 9 et] add. per HR l de antecedente om. L l antecedente om. Q 10 Ideo] Item Q l potest
post dici A debet G l speciei om. G add. sic D l debet] potest L l intelligi] ante debet D l praecisione]
add. scilicet AHLR add. dico В add. differentiae G 11 tantum post numero DEHL om. Q add. in R l
ad] a EKLQ om. D l differentibus2] differentiam В differentia G om. D l differentibus specie] differe
(mg. L1) specie differe numero ALR 13 Vel — specie om. Q l immediate praedicatur] p. i. AВFGR
14 numero om. N l genus] add. vero AFL l genus — specie] sed genus mediate G l non — specie] vero
mediate В l sed] quia А 15 dico] dicendum DH
10 Cf. supra n. 1.
" Non invenimus.
12 Videlicet, genus praedicatur de pluribus differentibus numero secundum accidens.
" Cf. Albertus M., Liber de praedicabilibus IV c. 1 (ed. Вorgnet I 58b): "Dicit autem Avicenna quod
cum dicitur, quod de pluribus differentibus numero praedicatur, intelligendum cum praecisione, ut ad-
datur differentibus numero solo"; Avicenna, Logica pars 1 c. 9 (ed. Venetiis 1508, f. Iva): "Hoc autem
quod dicitur 'praedicari de multis differentibus numero' debet intelligi, scilicet de numero tantum".
14 Cf. Albertus M., Liber de praedicabUibus IV c. 1 (ed. Вorgnet I 58b): "Unde cum individui participa-
tione non participet immediate nisi species, de differentibus numero non praedicatur immediate nisi
species... Talis autem divisio non est propria generis, sed speciei specialissimae, et ideo non proprie
praedicatur de differentibus numero immediata divisione"; Nicolaus de Cornubia, Poiph. c. 'De spe
cie' (cod. Qxon. coll. Corporis Christi 293, f. 71 ro- 72ra): "Sexta quaeritur de tota definitione per se.
Videtur enim male assignata, sic: quae differunt specie, differunt numero; sed genus praedicatur de
pluribus differentibus specie; quare genus praedicatur de pluribus differentibus numero. Et sic generi
convenit definitio speciei. Dicendum quod omne illud quod immediate praedicatur de pluribus dif
ferentibus numero etc. est species; genus autem non sic praedicatur de pluribus differentibus numero,
sed mediante specie". .
"Cf. supra n. 2.
UTRUM 'DIFFERENTIВUS SPECIE' PONATUR IN DEFINITIONE GENERIS 111
est genus, sed in quantum est species, et ita convertitur cum eo in

quantum praedicatur de differentibus numero. Ratio assumpti est,
quia proprium solum est alicuius in quantum est natum esse subiec-
tum demonstrationis; et hoc solum est in quantum est species, quia
5 solum in quantum species definitur, cum de subiecto oportet prae-
supponere quid est et quia est, per AristOTELEM I Posteriorum16 . In
quantum autem definitur, habet genus et differentiam, et ita est
species.
Ad tertium17 dicitur quod sic intelligitur illud de 'differentibus
10 specie', id est, de speciebus differentibus quae tamen non differunt
specie, ut ostendit ratio.
Aliter: negatur consequentia secunda18, quia ad aliud 'per se'
comparatur in antecedente et consequente.
Concessa consequentia, potest concedi ultimum consequens19.
15 Et cum hoc, quod ilia quae per se subiciuntur generi, tantum diffe
runt numero, quia differentia specie non differunt specie sed nume
ro tantum, accipiendo 'differentia specie' in subiecto pro suppositis
huius quod est differens specie, quae sunt differentia specie, — quia
commune in plurali praedicatur de multis suppositis simu1. Et tunc
1 est post genus D om. ВQ l est2 post species D om. H l ita] illa E 2 de] add. pluribus AH l
differentibus] pluribus В l numeral ante differentibus А om. L l Ratio] Probatio H l assumpti] assumpta
G | est om. EG 3 solum om. H l est alicuius] a. est E l est2] add. aptum A l est natum] illud (om.
G) n. est DGLN 4 est om. EL l est2 post species D 5 quantum] add. est AEFKLNR l definitur]
add. lin. tamen В2 l subiecto] add. demonstrationis (mg. R2) DEKR2 add. demonstrationum N add. ultra
et hoc solum E l oportet] oporteat AВL l praesupponere] supponere K 6 est om. N l est2 om. N l
per Aristotelem] ex DH om. Q 7 autem] enim R om. E l differentiam] differentias R' restit. lin. R1 l
ita] illa E | est om. H 9 dicitur] dicatur G l sic intelligitur] intelligens E debet sic intelligi (post
specie) Q l illud de] idem E om. В l de] lin. K1 scilicet F om. ADHLNQR l differentibus om. G
10 specie] etc. В l id est] lin. D2 l de om. H l speciebus] pluribus G 11 ostendit ratio] r. o. EKNQ
12 negatur] negetur R l ad] lin. В2 l aliud] aliquid A 13 et] add. in AFGHNR 14 Concessa]
add. autem L add. tamen Q l consequentia] add. illa D add. prima ALR l concedi] intelligi Q 15 Et
om. A | cum hoc quod] tamen N l quod] ad G l quae] est Q l subiciuntur] ante per F l differunt] dif
ferant AQ 16 quia — tantum om. K 17 accipiendo] add. igitur EK l differentia] differentiam ВG
add. in В | in subiecto om. ВGK l pro] add. subiecto in В l suppositis] supposito GN 18 huius]
add. communis F l differens] differe A l sunt] sint A l specie2] add. ut hoc differens specie est hoc
differens specie et hoc differens specie est hoc differens specie igitur haec differentia specie sunt dif
ferentia specie F 19 commune] consequentia D l in om. N l plurali] pluribus E add. numero G l
multis suppositis] s. m. AВFGH l simul om. G l tunc] sic E
16Aristot., Anal. post. I c. 1 (AL IV1 5; А c. 1, 71a 11-16): "Dupliciter autem necessarium est praeco-
gnoscere: alia namque, quia sunt, prius opinari necesse est, alia vero quid est quod dicitur, intelligere
oportet, quaedam autem utraque... sed unitatem utraque, et quid significat et quia est"; cf. Auctoritates
Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 311).
17 Cf. supra n. 3.
18 Videlicet, "si 'praedicari de differentibus specie' per se inest definito, igitur differentia specie per se
subiciuntur generi"; cf. supra n. 3.
" I. e. 'differentia specie per se subiciuntur generi'.
112 QUAEST. 17
'differentia specie' accipitur ut dicit quid respectu suppositorum. Sed

illa non sunt differentia specie, prout 'differentia specie' dicit mo
dum (sicut genus est genus ut genus dicit quid, non ut dicit modum),
sed species. Sic differentia non est differentia sed species. Sic multa
genera, id est multa supposita generis, non sunt multa genera, id est 5
quibus applicatur genus ut modus. Nec est oppositio modi ad quid
nec e converse
1 dicit om. N | quid om. Q l suppositorum] superiorum ВKNQ superioris A 2 illa] ista
F | prout] ut LR | prout — specie] mg. В2 l specie2] specifica F 3 sicut] add. hic LR l sicut — mo
dum om. F | est genus] non est Q l dicit quid] q. d. В l non] sed non est genus D sed Q 4 sed]
add. est ALQR l Sic] Sicut A l Sic2] Sicut FK 5 id est] et D l est2] add. multa ADEGHLR 6 ut]
et G 7 nec] vel D l converso] contra AGH add. etc. E
[QUAESTIO 18
UTRUM UNUM GENUS REQUIRAT MULTAS SPECIES]
Quaeritur an genus necessario requirat multas species.

Quod sic, videtur:
5 Quia illud ponitur in definitione generis, igitur est de essentia
generis.
Item, capitulo 'De specie' dicitur "genere uno, speciebus autem
pluribus1". Quod probat: "semper enim in plures species divisio
generis fit". Quod potest probari: quia genus de sua ratione dividitur
10 per differentias oppositas; utraque autem adveniens generi constituit
speciem. Ex hoc concludit ВOETHIUS Libro divisionum2: "Idcirco sub
genere minus duabus speciebus esse non possunt".
Item, IV Topicorum3: si species praedicatur de aequalibus cum
genere, interimitur quod ponitur pro genere.
15 Item, in alia consideratione4: "Quoniam omnis generis plures
sunt species". Et infra5: si destructa specie destruitur genus, male
3 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 18 D2G1K1L1 Quaestio 17 Q1 l an] add. unum (post genus В
EFKN | necessario post species H om. FK l requirat] ante necessario D requirit EFG requiret K l multas]
multa K 4 Quod] praem. Et H l videtur] ante Quod Q probatur H 5 Quia] add. mg. quod poni
tur in definitione alicuius est de essentia eius sed D1 l illud] idem E l ponitur] lin. В2 l generis] eius
(ante definitione A) A om. ВGK l igitur — generis om. H l essentia] esse EKLN 6 generis] eius (ante
essentia В) AВ 7 Item] add. in H l specie] genere R l genere] add. autem ВQ l autem] aut D vero
ВH add. in K 8 pluribus] multis KLNR l Quod] Et G l enim om. F l in plures species post generis
DHQ 9 fit] ante divisio A est E l potest] add. sic H l quia om. HQ l genus post dividitur N om.
ВDFQ | sua] add. essentiali В 10 per] add. duas H l oppositas] add. quarum L l autem om.
ВDGLN | constituit post speciem A 11 Вoethius] add. in AGL l divisionum] add. quod L l Idcirco]
Quod AR om. L l sub] add. uno AHLR 12 duabus] add. scilicet E l non om. E l possunt] potest
EFGHKN 13 praedicatur] praedicetur NQ l aequalibus] qualibet D 14 pro] cum DF 15 Item]
add. dicitur D l in om. KQ l alia] aliqua ВK l consideratione] add. dicit A l Quoniam] add. autem
FGLNR | omnis — species] omne genus in plures Q 16 sunt post species G om. ВDHN l species] add.
etc. DLR | destruitur] destruatur G add. et ADFGKR l genus] add. lin. igitur K1 l male] materiae E
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 2 (AL I6 12-13; ed. Вusse 7.1-3): "Adsignato autem genere et spe
cie quid est utrumque, cumque sit genus unum, species vero plurimae (semper enim in plures species
divisio generis est)..."
2 Boethius, Liber de divisione (ed. J. Magee p. 8; PL 64, 877C): "Oportet autem omnem generis in spe
cies divisionem aut in duas fieri partes aut in plures, sed neque infinitae species esse possunt generis
nec minus duabus".
' Aristot., Tоpica IV c. 4 (AL V1 76; Д c. 4, 125a 22-24): "Quare non sunt genera quae dicta sunt dupli eo
quod non ad aequalia speciei dicuntur. Aut non universaliter verum ad aequalia speciem et genus dici".
4 Aristot., Tоpica IV c. 3 (AL V1 72; Д c. 3, 123a 30): "Quoniam autem omnis generis plures species..."
5 Aristot., Tоpica IV c. 5 (AL V1 78; Д c. 5, 125b 37-38): "... non enim contingit idem amplius per-
manere, si quidem ex specie omnino permutatum sit..."; cf. Auctontates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
326): "Si quid omnino ex specie permutatum est, illud non contingit amplius idem permanere. Ex
quo habemus quod, desmicta specie, impossibile est individuum generis idem numero permanere".
1 14 Quaest. 18
assignatur genus. Et infra6: oportet de paucioribus species quam

genus praedicari. Ad hoc etiam sunt multae auctoritates in VII Meta-
physicae1 et in logicalibus BOETHII8 et PORPHYRII9.
Ad oppositum:
Sicut se habet species ad individuum, sic genus ad speciem; sed 5
species non requirit multa individua; igitur nec genus multas species.
Minor patet de sole, phoenice et consimilibus speciebus.
DlCITUR10 quod non est simile, quia de ratione generis est divi
di per differentias oppositas, quae cum genere constituunt ad minus
duas species; non sic species descendit in individua. ю
Contra: aeque essentiale est cuiquam quod in eius definitione
1 oportet] oporteret D add. enim A l species] speciem (ante de EH) AEFHLNQR 2 prae
dicari] ante quam DH l Ad hoc] Adhuc GQ l etiam] autem GKQ om. В l sunt post multae E om. Q l
multae] add. illae (post auctoritates В) ВK aliae AGN l in om. ADGH l in VII Metaphysicae om. L l
VII — logicalibus] logica Q 3 in] libris R om. ВHKNQ add. libris AL l logicalibus] logica F 5 se
habet om. E l sic] add. se habet LR l sed] add. sic se habet H 6 species] add. ad individuum quod H l
non] add. necessario L l requirit] respicit ВKQ 7 Minor — speciebus] mg. E1 l sole] solo Q add. (mg.
E1) et de (om. E1H) DE1GH l phoenice — speciebus] luna et phoenice etc. В l et] add. de G l consimi
libus] multis H | consimilibus speciebus] similibus F 8 de ratione] ratio G l dividi] add. (sed del lin.
R2) in species HLR2 9 oppositas om. ВKLQR l quae] quando F quia Q l constituunt post minus
DFGHKLQR 10 non] nec Ю l sic] add. autem AK l in] lin. В1 ad EFGH l individua] add. ideo
(igitur FL) etc. FKLQR 1 1 cuiquam] cuicumque D unicuique EFN cuilibet G in quantum Q
6 Aristot., Tоpica V c. 5 (AL V1 78; E c. 5, 126a 2): "... de pluribus enim oportet genus dici"; cf. etiam
Tоpica IV c. 1 (AL V1 66; Д c. 1, 121b 4-5): "... de pluribus enim semper genus quam species dicitur".
7 Aristot., Metapn. VII t. 43 (AL XXV2 146; Z c. 12, 1038a 6-9).
8 Cf. supra n. 2; Boethius, In Isagogen Porphyr« [ed. secunda] II c. 4 (CSEL 48, 179; PL 64, 90D):
"Nam sicut illud genus quod ad mulritudinem dicitur, uno suo nomine multitudinem claudit, ita
etiam genus plurimas species coercet et continet".
9 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6; ed. Вusse 2.10-13): "... et enim principium
quoddam est huiusmodi genus earum quae sub se sunt specierum; videtur etiam multitudinem conti-
nere omneт quae sub eo est".
10 Albertus M., Liber de praedicabilibus tr. 3 c. 3 (ed. Вorgnet I 47b): "Quod autem additur de pluribus
differentibus specie, est ideo, quia genus ad speciem non deducitur nisi divisum per differentias: quae
cum opposirae sint et divisivae respectu generis, consritutivae autem respecш speciei, oportet plures
esse"; Liber de praedicabilibus tr. 4 c. 6 (ed. Вorgnet I 74b): "Semper enim unius et eiusdem generis
divisio est in plures species... genus enim non dividitur nisi per oppositas differentias sive formas quae
sunt differentiae; oppositae autem differentiae coniunctae cum genere non unum, sed plures species
semper constituunt"; cf. Andreas de Cornubia, Porph. q. 8 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 88ra):
"Praeterea sicut se habet species ad individua, ita genus ad species; sed ita se habet species quod esse
potest, unico solo individuo existente; igitur sic se habebit genus quod esse habere potest, unica sola
specie existente. ... Ad ultimam dicendum est quod in tantum est simile de genere et specie quod, sicut
genus praedicatur de specie et in quid, ita species de individuo; et in quid individuale designat. In alio
tamen non est simile, quia genus sub eo requirit duas species, ut dictum est; sed species solummodo
unicum individuum".
Utrum unum genus requirat multas species 115
ponitur aequaliter; sed aequaliter ponitur in definitione speciei 'de

differentibus numero' sicut in definitione generis 'differentibus spe
cie'; igitur etc.
[I. — Ad quaestionem: Prima responsio]
5 Ad quaestionem DICITUR11 quod genus, sive sumatur pro inten- 8

tione sive pro illo cui applicatur, non requirit multas species actu vel
potentiá.
Quod ostenditur de intentione generis: quia illa refertur ad 9
intentionem speciei; igitur, una specie exsistente, est genus, quia
io relativa sunt simul naturá12.
Similiter ostenditur de fundamento intentionis: quia illud est 10
quid materiale in specie. Impossibile est autem aliquid esse sine suo
materiali, igitur impossibile est speciem esse nisi genus sit isto modo.
Tamen sicut universale requirit multa aptitudinaliter, quia definitur
15 per 'aptum natum praedicari de pluribus13', sic ad rationem generis
requiritur quod dicatur aptitudinaliter de differentibus specie.
1 ponitur] ante in G l aequaliter] essentialiter (ante in) DN om. A l aequaliter2] essentialiter

N' restit. mg. N1 | ponitur2 post speciei K l de] pluribus R om. AFGLQ add. pluribus ВKLN 2 differenti
bus] differre DE l differentibus numero ante aequaliter A l generis] add. ponitur F l differentibus2]
differre DE l differentibus specie ante in A 3 igitur etc. om. AВDEF 5 dicitur] dicendum DLR'
restit. lin. R1 I quod] add. omne G l sive om. G l sumatur] sumitur DGKN 6 illo] isto Q l applicatur]
add. haec G add. intentio ADKLNR l requirit] requirat K l species om. Q add. in D 8 de] pro F l
generis om. ВDHKNQ l illa] ista KQR' restit. lin. R1 9 igitur post una A l specie post exsistente A l
est] erit (mg. В2) AВ2 add. et A l quia relativa] r. enim D 10 simul] add. in FGKLR 1 1 Similiter]
Secundo D l fundamento] fundamenos G l intentionis] rationis R' restit. lin. R1 add. generis L l
illud] idem F 12 quid] quoddam EG l in specie om. H l autem] ante est K enim (ante est) H om. Q
1 3 speciem esse] unam e. s. D e. s. HQ l nisi genus sit] sine genere Q l genus] add. suum L l isto]
secundo ВQ illo ADGNR eo L 14 Tamen om. K l sicut] lin. H1 15 natum om. DF 16 dicatur
post aptitudinaliter R dicitur D praedicatur F l aptitudinaliter de] aptitudo К l de] mg. D1 add. pluri
bus ALR | differentibus] definitione D
11 Cf. Andreas de Cornubia, Рorph. q. 8 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 88ra): "Ad quaestionem di
cendum est quod genus dupliciter potest consideran. Uno modo secundum suum intellectum essen-
tiale, qui quidem intellectus non est alius ab intellectu speciei. Alio modo potest consideran in habitu-
dine ad differentias oppositas ipsum dividentes, per quas descendit in species oppositas. Si primo
modo consideretur, sic non requirit plures species. Tamen idem sit intellectus eius et speciei, ut pro
batum est. Quia sic posita specie, ponitur intellectus generis, qui sibi est idem. Si secundo modo, sic
requirit plures species sub se, vel actualiter vel ad minus potentialiter, quia de ratione generis est sub
se duas differentias continere oppositas, quae sint constitutivae specierum oppositarum; sed ut argu-
tum est, posito uno oppositorum, oportet quod alterum ponatur [actualiter], vel ad minus potentiali
ter. Et hoc signat sua definitio; est enim 'aptum natum praedicari' etc."
12 Cf. Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 15).
13Aristot., De interpr. I c. 7 (AL II2 45; c. 7, 17a 39-40): "... dico autem universale quidem quod de
pluribus natum est praedicari...''; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 305): "Universale est quod
aptum natum est praedicari de pluribus, et singulare quod non".
116 QUAEST. 18
Per hoc ad argumenta14.

Omnes auctoritates intelligendae sunt de aptitudine, non de
actu vel potentiá. Differt autem aptitudo a potentia15. Nam aptitudo
est inclinatio alicuius secundum se in aliquid, vel magis non-repug- 5
nantia. Potentia autem est ordo ad actum. Potest igitur potentia esse
sine aptitudine, ut possibile est grave esse sursum, et tamen non est
aptum natum ibi esse, quia repugnat ei secundum se. Et aptitudo est
sine potentia, ut caecus est aptus ad videndum. Nihil enim dicitur
privatum nisi cum est aptum natum habere habitum, secundum Ari- 10
STOTELEM in Praedicamentis et V Metaphysicae cap. 'De privatione16'.
Non est autem possibile caecum videre, quia "a privatione ad habi
tum nulla est regressio17". Sic nulli universali, quantum est ex sua
forma, repugnat dici de multis. Haec tamen aptitudo potest impediri,
quia non sunt multa de quibus dicatur. 15
Contra hunc modum dicendi: quia non videtur esse ad proposi-

tum, quia procedit de intentionibus ac si supponeretur intentionem
2 argumenta om. F add. in oppositum A 3 Omnes] add. enim L l intelligendae sunt om. Q l
de aptitudine] aptitudinaliter G l aptitudine] add. et H S alicuius] actus K l secundum se post ali
quid LR | se] add. ad D l aliquid] aliud DGL l non-repugnantia] non repugnat Q 6 igitur] tamen
ВGK autem N 7 ut] non Q l et tamen non] non t. ADEFHLR l est2 post natum H 8 natum om.
AВDFQR | ibi] ei Q l ibi esse] e. sursum G e. ibi EN l ei] sibi (ante repugnat) L l se] esse G l Et] In
aliquo GKN l aptitudo est] est a. G 9 aptus] ante est H add. est DG add. natus AFL l videndum]
add. tamen non est ibi potentia EG l enim om. F 10 cum] quod G dum N cui Q l est om. F l aptum
om. D | natum om. ВH l secundum] per ВGLR l secundum — Praedicamentis] ex libro Praedicamento-
rum DH 1 1 Praedicamentis] Postpraedicamentis A add. cap. de oppositione (oppositis Ю ADGLNR l
V] II Q 12 est post autem K post possibile H l autem] enim H l quia — regressio om. ВEHQ l a]
add. pura FG l ad] in D 13 nulla] impossibile DG non AF l est] add. naturalis A l regressio] regres-
sus A | nulli universali] u. n. В add. in F l est2] add. de se et F l ex sua forma] de se vel de natura sui
G | sua om. D 14 forma] ante sua В add. non K l tamen] enim GKQ l impediri] ante potest A
add. ut AGKLR 15 quia] si Q add. si E l non] lin. В2 l dicatur] dicitur ВH 16 hunc modum] hic
modus A | modum] modo D add. respondendi DH l dicendi om. GH add. arguitur LR l dicendi quia
non] dicendum Q l quia] quod F om. ВEН l non post videtur H l esse om. DLR 17 quia] quod Q l
supponeretur] supponeret H poneretur Q' restit. lin. Q1 supponerentur R' restit. lin. R1 add. in quaes-
tione ADLR add. inquirere F
MCf. supra n. 1-4.
" Cf. Duns Scotus, Metaph. VII q. 12 n. 53.
16 Aristot., Metaph. V t. 27 (AL XXV2 108; Д c. 22, 1022b 22-31); cf. Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2
97; Д c. 10, 1018a 20-21): "Opposita dicunt contradictiones, contraria et ad aliquid et privatío et habitus";
Metaph. X t. 15 (AL XXV2 193; I c. 4, 1055a 34): "Prima vero contrarietas habitus et privatio est".
" Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 73; c. 10, 13a 32-34): "Verum in privatione et habitu impossibile est
mutationem in alterutrum fieri; et ab habitu in privationem fit mutatio, a privatione vero in habitum
impossibile est..."; cf. Duns Scotus, Praedic. q. 41: "Utrum a privatione possit fieri regressio in habitum".
speciei esse unam quae refertur ad genus et dubitaretur an intentio

generis sit, quod non quaeritur. Quia genus primo refertur ad
speciem, non hanc vel illam; unde accidit sibi sic referri ad multa.
Nec quaeritur an natura generis sit si natura speciei est. Sed si non
5 sint multa quibus applicetur intentio speciei sed tantum unum — sit
b — an illi naturae applicetur intentio generis cui applicaretur si
multis naturis, ut b c d, applicaretur intentio speciei respectu illius
naturae, scilicet a. Et sic intellecta quaestione, neutrum membrum
positionis est ad propositum.
10 Item, non videtur vera, quia impossibile est aliquid esse aptum 13
dici de pluribus speciebus nisi ilia plura possint apprehendi ab
intellectu per diversas species. Sed si sic possunt concipi, igitur
plures species generis sunt in actu, quia ille est actus naturae, in
quantum dicitur species, quod actu concipitur ab intellectu per
15 speciem intelligibilem, quia secundum hoc sibi attribuitur intentio
speciei.
Item, si aliquid est aptum natum dici de pluribus differentibus 14
specie, igitur plura specie sunt apta recipere praedicationem illius. Si
igitur ilia aptitudo sufficit ad genus, consimilis aptitudo participandi
1 speciei om. E l esse unam] u. e. AВEHN l refertur] referetur F l ad genus om. Q l

genus] add. essentialiter A l dubitaretur] dubitetur D 2 sit] ante intentio F om. Q l quaeritur]
videtur ADN conceditur H l primo om. FH 3 non] add. ad FGLR l vel] et F add. ad FG l sic
om. EF | ad multa om. H 4 Nec] Non Q l an] si L l est] sit FQ l Sed] add. quaeritur FL l si
non sint] quaeritur an sunt G l si2 — naturis] mg. В2 l non om. Q 5 sint] sunt DF l applicetur]
applicatur ВK applicentur R' restit. lin. R1 l intentio speciei om. A l speciei — intentio om. Q l sed]
si G | unum sit om. D l sit] puta mg. В2 sicut FH scilicet ALR add. ut EN 6 b] add. quaeritur G l
naturae] add. superiori 'a' supple G add. scilicet 'a' ALR l applicetur] mg. В2 applicatur FKQ possit
applicari G l intentio generis om. A l cui — si] cum applicatur Q l cui — naturis] respectu 'b'
solum ac si multa alia essent in natura G l si — applicaretur om. L 7 multis naturis] multa
essent F l naturis] natural iter D add. ut multis naturis E l ut] videlicet В l c] add. et EK l d] add.
quibus G | applicaretur] add. haec G l illius] istius K 8 sic om. G | quaestione] quasi D con-
clusione H ratione F 9 positionis om. H 10 videtur] add. esse H l esse post aptum GK om. EF l
aptum] add. natum ANR 1 1 speciebus om. AFHQ l illa plura om. ВK l possint post apprehendi
L possunt DFGHN possent K l possint apprehendi] a. p. (post species) A 12 diversas] diversa K l
possunt] posset H | concipi] accipi H 13 species om. G l generis om. GKN l ille] iste AFQ l est om.
GQ | naturae] vere D l in quantum post species G 14 quantum] add. est vel L l quod] quia FLR om.
G I concipitur] concipiatur ANQ 15 sibi ] lin. R2 post attribuitur FHL om. G l attribuitur] attri-
buit A 17 aliquid om. D l est post natum H l natum om. ВDQ l differentibus specie] s. dicere
D 18 specie] genere В' restit. lin. В2 om. Q l igitur] add. illa G l plura] add. differentia AF add.
quae (om. E) differunt EG l plura — apta] plures species sunt aptae L l apta] add. nata EG l
recipere] suscipere G l illius] istius K add. generis G l St post igitur A 19 illa] ista L l aptitu
do] add. praedicandi D l sufficit] sufficeret В l consimilis] similis D l aptitudo2] similitudo F l parti
cipandi] mg. D1 post sufficit F
118 QUAEST. 18
sufficit ex parte speciei. Igitur, si aliquid sit genus actu propter talem
aptitudinem, illa multa quae participant ipsum aptitudinaliter erunt
actu species. Igitur omne genus habet multas species actu. Assum-
ptum patet: quia aequale esse sufficit utrique correlativo cum sint
simul naturá. 5
[III. — Alia responsio ad quaestionem]
15 Potest etiam dici ad quaestionem quod ad rationem generis

requiritur quod habeat multas species in actu, non quae exsistant
actu vel potentiá, sed tantum actu concipiantur per speciem intelligi-
bilem acceptam ab individuis quandoque exsistentibus et quod actu ю
habeant aptitudinem participandi genus, quia talis actualitas est illo-
rum in quantum dicuntur species generis.
[IV. — Ad argumenta in oppositum]
16 Ad argumentum in oppositum18 dicitur quod similiter species

requirit multa individua aptitudinaliter. 15
17 Sustinendo primam responsionem19, potest dici ad primum
argumentum20 contra illam quod si huic naturae tantum applicetur
intentio speciei, quod illi naturae quae est in hac materia adhuc
applicatur intentio generis ut prius, quia adhuc cum concipitur,
minus habet de intellectu quam illud quod est species, et descendit 20
in illud per differentiam. Et ita est responsio ad propositum.
1 sufficit] sufficiet L l Igitur si] Si i. E l genus] add. in F l propter] per N 2 illa] ita F l
ipsum aptitudinaliter] aptitudinem F l erunt] essent D add. in F 3 habet post multas A l species 2]
add. in F | actu2] ante species A ante multas H 4 quia om. F l utrique] utrimque В utroque N l
correlativo] relativo В correlativorum LR 5 simul] add. in FG 7 etiam] igitur ADHQ l quod]
quoad F 8 quod] mg. В2 l multas] ante habeat A plures G l species post actu A l in om. AEL l
quae] quia ВFGKN quod ELR l exsistant] add. in F 9 sed] add. quod A l concipiantur] add. ab
intellectu EKLNQR 10 acceptam post individuis A l et quod] in D l actu om. KN 1 1 habeant]
habeat F l actualitas] aptirudo F l illorum] istorum ВK 12 generis] igitur etc. F 14 similiter]
ante quod EKLQR om. N 15 requirit om. DL 16 Sustinendo] add. illam E add. tamen G l res
ponsionem] positionem ADGHLNR opinionem Q l potest post dici A l primum argumentum] a. p.
В 17 illam] istam FK l quod] quia KN l applicetur] applicatur AВEKLNR 18 hac] ista K illa
ELNR | materia] ante in E natura AFLR add. vel D l adhuc post applicatur DH om. В 19 appli
catur] applicabitur L l intentio generis] g. i. EK l ut] sicut EKLNR l quia] add. si E l cum] ut Q' restit.
lin. Q1 20 et] ut H 21 illud] idem Q l differentiam] differentias N l ita] illa E ista FH l est res
ponsio] r. est В | responsio] add. vel positio LR
18 Cf. supra n. 5.
"Cf. supra n. 8-10.
20 Cf. supra n. 12.
Ad secundum21: quod non sufficit ad esse speciei alicuius posse 18

concipi ab intellectu, sed quod in eius intellectu sit genus respectu
cuius debet dici species; quod non est verum de illis multis ad quae
est aptitudo generis ut praedicetur de illis. Tamen si sic sit genus
5 aptum dici de illis quod aliquando dicebatur, et illa concipiuntur ab
intellectu per eandem speciem per quam tunc essent, sunt multae
species actu, qui actus requiritur ad speciem in actu, quia tunc in
eorum intellectu cadit genus sicut et quando erant.
Ad tertium22: negatur prima consequentia, quia forma solis 19
10 nata est esse in alia materia quam in qua est, quantum est de se. Nec
tamen est aliqua alia materia nata recipere talem formam. Quia si
talis argumentatio teneret in aptitudine, semper esset aptitudo in
utroque extremorum, et ita potentia, quia aptitudo in uno extremo
non impeditur a potentia nisi propter defectum aptitudinis in alio
15 extremo.
Nota quod potest teneri simpliciter quod genus non est aptum 20
dici de multis nisi quae concipiuntur ab intellectu, in quorum
intellectu est genus, — et huiusmodi sunt species actu, sive exsistant
sive possint exsistere vel non —, quod genus habet multas species in
20 actu.
1 secundum] add. dicendum H add. dicitur AEKLNR add. dico F l speciei] speciem DHQ
2 sed om. Q l in] lin. Q1 l eius intellectu] i. eius В l sit] cadat eius E 3 debet post dici A l est]
videtur G | illis multis] m. i. F istis m. N 4 praedicetur] praedicatur AВFHL l sic om. ВHKNQ l
sit] fît F | genus om. В 5 aptum] aptitudinaliter N acceptum aptitudinaliter K add. natum FLR l
dici] dicitur N | de] add. pluribus D l quod] de quibus L l dicebatur] diceretur F add. vel dicetur G
6 tunc] etiam cum ADLR sic F l essent] add. tunc A add. si F l sunt om. ВE 7 species] add. in
ВFKQ | in om. LR | in eorum intellectu] ad eorum intellectum G 8 eorum] eodem Q l sicut et] et
s. G | erant] erunt F 9 negatur] negetur DR l prima post consequentia L om. E l solis] solum NQ
semel R 10 nata est] est n. В l alia] aliqua F'N' rcstit. lin. F1 mg. N1 l quam — est post se В l in qua
om. F | est2] abrasura lin. K2 om. ENQ add. in G l est3 post se K l de] ex D l Nec] Non F 1 1 aliqua]
ante est E om. DHKR l alia post materia AGKNQ om. EF l materia] add. secunda E add. apta L l talem
post formam E illam D l si] lin. В2 om. E 12 talis om. L 13 extremorum] ante utroque В extremo
D | ita] mg. В2 add. in H l uno extremo] utroque (uno L) extremorum (extremo N) KLN 14 alio]
altero E 16 potest — simpliciter] s. teneri p. A l teneri] dici EFG l simpliciter] similiter FGHKQ l
quod2] quia D l aptum] add. natum AER 17 multis] pluribus KNR l nisi] add. mg. illis L1 l quae]
qui N quia Q 18 intellectu] add. a A l et om. D l species] add. in FKLNR l sive] sunt D 19 sive]
vel D | possint] possunt EFK possent R l vel om. E l non] om. EQ add. Et (quia H) sic sequitur
AEFHLR | quod] quia ВQ l genus] add. semper AEGLNR l habet post multas A habeat K l in om. A
20 actu] add. etc. EFH
21 Cf. supra n. 13.

22 Cf. supra n. 14.
[QUAESTIO 19
UTRUM IN QUID' CONVENIENTER PONATUR

IN DEFINITIONE GENERIS]
Quaeritur de tertia particula1 definitionis generis, scilicet 'in

5 quid', utrum convenienter ponatur.
Quia illud praedicatur in quid per quod convenit respondere
ad interrogationem factam per quid, ut patet ex probatione PORPHY-
RII2. Tale non est genus hic definitum, quia sive quaeratur de re sive
10 de intentione speciei, non convenienter respondetur per genus ut
denotat intentionem; et genus sic sumptum definitur hic, ut dictum
est prius3; igitur etc.
Item, haec particula ponitur ad distinguendum genus a difieren- 2
tia, per PORPHYRIUM; sed hoc non potest; igitur frustra ponitur.
15 Probatio minoris: differentia superior praedicatur de inferiori per se
primo modo, per ArISTOTELEM VII Metaphysicae*; et non sicut diffe
rentia, quia tunc per se ipsum descenderet superius in hanc differen-
tiam inferiorem; igitur praedicatur superior de inferiori in quid.
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 18 Q1 Quaestio 19 L1 l tertia] illa D l particula] add. huius
DH | generis om. L l scilicet om. Q 5 ponatur] ante convenienter GN ponitur EKNR 6 Quod non
videtur] Et v. q. non H l videtur] ante Quod Q 7 convenit] contingit GLN add. convenienter L l
convenit respondere] convenienter respondetur AВEFKR 8 interrogationem] quaestionem EFHN l
patet] lin. F1 | ex] de В | ex — Porphyrii] per Porphyrium KLNR l probatione] propositione В pro-
cessu DH positione E 9 Tale] praem. Sed H add. autem L [ definitum] mg. R2 l quaeratur]
quaeritur В | re] add. quid est DR 10 per] ad Q 11 denotat] denominat DR denotet FQ l inten
tionem] intentiones Q l et] quia Q om. K add. solum G l et — sumptum] quod H l hic] ante definitur
H om. В 12 est om. ВDFGK | igitur etc. om. AВDQ 13 particula] differentia В l distinguendum]
descindendum D l differentia] add. patet D 14 potest] facit F 15 Probatio minoris] Probatur mi
nor A | minoris] maioris N l differentia] add. enim A l de] add. differentia AFR 16 modo om. K l
per Aristotelem] ex DLR om. NQ l Aristotelem] lin. K1 17 ipsujn om. В l descenderet] descendet D l
superius] genus В om. NR l hanc om. R 18 inferiorem] ante differentiam A inferioris Q l praedica
tur] add. differentia (post superior N) HKNR l de] add. suo F
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6-7; ed. Вusse 2.15-17): "... quod etiam de-
scribentes assignaverunt genus esse dicentes quod de pluribus et differentibus specie in eo auod quid sit
praedicatur, ut animal".
2 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 8; ed. Вusse 3.13-14).
1Cf. supra q. 14 n. 11.
4 Aristot. Metaph. VII t. 43 (AL XXV2 146-147; Z c. 12, 1038a 10-15): "Sed oportet dividi differentiae
differentia, ut animalis differentia est pedalitas; item animalis habentis pedes differentiam oportet
scire in quantum habens pedes, quare non est dicendum habentis pedes aliud alatum aliud non-ala-
tum, si bene dicit (sed propter non posse facit hoc), sed si aliud habens fissos pedes, aliud non-fissos
pedes; hae namque sunt differentia pedis..."
122 QUAEST. 19
Item, ponitur ad separandum genus ab accidente; quod non

contingit, quia accidens praedicatur in quid, quia 'in omni genere est
repetire quid', per ARISTOTELEM I Topicorum5.
Ad oppositum est PORPHYRIUS6.
Dicendum quod convenienter ponitur, quia 'praedicari' dividi-

tur per praedicari in quid et in quale tamquam in primos modos
praedicandi. Igitur per ista descendit universale in species; genus
autem non praedicatur in quale, igitur in quid.
Intelligendum quod praedicari in quid est praedicare essentiam ю
per modum essentiae. Hoc convenit generi, quia genus accipitur a
parte materiali, et ideo praedicat essentiam per modum substantis,
qui est modus essentiae. Per oppositum, differentia accipitur a parte
formali, et ideo praedicat essentiam per modum informantis, et ideo
in quale.3 15
" Sequitur adnomtio interpolata: Nota quod qualitas, quae est praedicamentum, praedi
catur in quale absolute. Sed differentia substantialis non praedicatur in quale absolute,
sed 'in quale quid'. Ex hoc enim quod importat formam, praedicatur in quale; sed ex
1 Item — quid om. K l separandum] distinguendum LR 2 quia2] cum HLR om. D l est] sit
HLR 3 per Aristotelem] ex DH add. in G l I Topicorum] in Topicis E 4 oppositum] add. tamen
F 6 Dicendum] praem. Ad quaestionem KLNQR add. est (ante Dicendum KQ) FKLQ l quod om.
Q add. praedicari in quid H 7 per praedicari] in p. ARQ om. FGKLN l et] add. praedicari E l in1]
per D om. A add. per se R 8 praedicandi] ante modos A praedicari F l ista] illa AВDFGHNR |
descendit] descendunt A l in] add. suas F 9 in2] mg. В1 10 Intelligendum] add. est ВH l
praedicari] praedicare E l est] lin. В2 l praedicare] L'R praedicari (lin. L1) DFGHL1N 1 1 essentiae]
add. (mg. В2) et В2DHQ l Hoc] Ergo D Ita H l convenit] competit DH l generi] generis В' restit. mg.
В2 | accipitur] sumitur DH l a] pro N 12 substantis] subsistentis D not. mg. alia littera: subsistentis
R1 13 qui] quae G l oppositum] add. autem A l differentia] add. enim N | accipitur] sumitur GHK
14 essentiam om. D l modum] add. qualificantis et D l informantis] add. et qualitatis К add. et
qualificantis ALNR l ideo2] add. praedicatur L 16 Nota - patet] - ADFGHKLRSTWpu mg. C2 om.
ВEMNPQ | quae] quod K l praedicamentum] praedicatum R' resta. lin. R1 17 quale] add. et hoc
G | non — quid] praedicatur in quale quid ALR 18 Ex hoc enim] Unde ex hoc F l formam —
importat om. L l quale2] add. absolute H l sed2 om. A l ex] in F
5 Aristot., Tоpica I c. 9 (AL V1 15; А c. 9, 103b 35-37): "... unumquodque enim talium, sive idem de
eodem dicatur sive genus de hoc, quid est significat".
6 Porphyrius, Liber lmiedicabilium c. 'De genere' (AL I6 8; ed. Вusse 3.14-19): "Quare 'de pluribus prae
dicari' dividit genus ab his quae de uno solo eorum quae sunt individua praedicantur; 'differentibus'
vero 'specie' separat ab his quae sicut species praedicantur vel sicut propria, 'in eo' autem 'quod quid
sit praedicari' dividit a differentiis et communiter accidentibus quae non in eo quod quid sit, sed in
eo quod quale est vel quodammodo se habens praedicantur de his de quibus praedicantur".
UTRUM 'IN QUID' CONVENIENTER PONATUR IN DEFINITIONE GENERIS 1 23
Contra solutionem quaestionis7: si praedicari in quid est praedi- 7

cari per modum essentiae, igitur haec est praedicatio in quid 'homo
est lapis'.
Item, si praedicari in quid est praedicare essentiam per modum 8
5 essentiae, et illud non est univocum rebus diversorum generum, quia
nec essentia, igitur haec particula 'in quid' non convenit rebus
diversorum generum. Igitur nec genus hic definitum est univocum
omnibus illis generibus.
Dico quod praedicari in quid est praedicare essentiam per mo- 9
io dum essentiae, et quod lapis vel aliud disparatum non praedicatur
per modum essentiae de homine, quia non praedicatur de homine.
Nam tantum abstractum praedicatur de contentis sub illo, et de illis
est manifestum quod praedicantur in quid. Est etiam univocum, licet
essentia non sit univoca, quia sufficit essentiam similiter se habere
15 hic et ibi ad praedicari univocum, quia 'praedicari' dicit habitu-
dinem.
hoc quod ilia importat substantiam praedicatur in quid. Ideo ratione totius dicitur
praedicari in quale quid. Unde patet differentia praedicandi inter qualitatem et diffe-
rentiam, quae diversitas praedicandi sumitur in diversis modis essendi qualitatis et dif-
20 ferentiae substantialis, ut patet.
1 quaestionis] add. arguitur HKN l praedicari] praedicare ВDK | praedicari2] praedicare

GL'R restit. lin. L1 om. HQ add. essentiam AEFGLNR 2 in quid om. F 3 lapis] animal Q' restit.
Q1 4 si om. Q | praedicari om. ВKNQ l praedicare] praedicari FHKN 5 et] del R l illud] idem L
6 nec] non L | nec — igitur post generum F l essentia] essentialiter DQ l convenit] competit DH add.
univoce E 7 diversorum] omnium DH l generum om. L l nec om. E 8 illis] istis (post
generibus F) FG aliis E om. К l generibus om. DH 9 quod] add. est D l praedicari] praedicare
ВK | in — praedicare om. D l praedicare] praedicari FGHLNQ l essentiam] mg. H1 om. ВGKQ add.
subiecti AFLR 10 et quod] hoc D sed GLR l quod] mg. В2 quia F om. LR l aliud om. D add. de K l
praedicatur — homine] praedicat essentiam hominis per modum essentiae ALR 1 1 homine]
add. nec praedicant (praedicat E) essentiam hominis EF l quia — Nam] sed D 12 Nam] Quia G
add. isto (illo AR) modo EFLR l contentis] concretis ВQ l illo] isto GK l illis] istis FG 13 quod —
quid om. A l praedicantur] praedicatur EGLQR praedicari FN l Est — univocum] Vel (Vel aliter]
Ad secundum A) aliter potest concedi quod praedicari in quid est praedicari (praedicare essentiam
AL) per modum essentiae (add. et hoc (om. ALR) ALR) est (add. etiam R) univocum ADLR l Est
etiam] Et est EG Hoc est H l etiam] in(!) Q l univocum] add. omnibus illis generibus DFGKLR l licet
— univoca] rep. post univocum E 14 essentiam] essentialiter Q l similiter] singulariter E sic HQ
15 univocum] univoce AFLQR l praedicari2] praedicare K praedicatum Q 17 illa om. ADHR l
Ideo] praem. Et DFH l dicitur praedicari] praedicatur GH 18 praedicandi om. K l inter] in K l
qualitatem et differentiam] d. (add. mg. substantialem R2) et q. R 19 praedicandi] primo dividendi
FK | in] a ACDFKLRST ex HW l in - modis] a diversitate G l essendi om. H 20 ut] sicut DF
7 Cf. supra n. 5-6.

124 QUAEST. 19
10 Ad primum argumentum8 dico quod duplex est quaestio de

specie pro intentione sumpta, scilicet quid est et quid praedicatur.
Quid praedicatur est propria quaestio in intentionibus, et sic conve-
nit respondere per genus ut hic definitur, ut quaerendo 'quid praedi- 5
catur de specie?', bene respondetur 'genus'. — Si fiat quaestio cum
'esse', illa est propria fundamentis, et sic praedicatione exercita prae
dicatur fundamentum generis de fundamento speciei in quid.
11 Ad secundum9 dico quod differentia non praedicatur in quid
de aliquo respectu cuius est differentia, sed respectu cuius est genus, ю
quia superior est genus respectu inferioris.
12 Contra: igitur in omni genere sunt tria generalissima, scilicet

specierum et duarum differentiarum.
13 Item, si differentia inferior sit species, igitur habet differentiam
superiorem in se ut genus, et aliam differentiam superadditam. Igitur 15
ilia differentia pari ratione erit species respectu differentiae supe-
rioris, et illa habebit aliam differentiam, et illa alia differentia non
potest esse in alio genere, quia tunc non-substantia esset prius
substantiá. Igitur sic procedendo erunt infinitae differentiae in
2 quod] lin. K1 3 pro — sumpta om. G l sumpta] ante pro A l scilicet om. ВQ add. quod
N ] quid2] quod N l praedicatur] add. et Q 4 Quid] praem. Ad quaestionem quaerentem G om.
N | Quid praedicatur] Ultima mg. В2 l praedicatur om. N l est om. ВGK l propria] prima Q l propria
— sic om. G | quaestio oт. В l in om. E l sic om. F l convenit] contingit FGN l convenit respondere]
convenienter respondetur ALR 5 ut2 — genus] quae propria est intentionibus G l quaerendo]
quaerenti ALR l praedicatur] quaeratur E 6 bene om. GK l respondetur] add. per Q l Si] praem. Et
F praem. Sed H Cum N add. autem GL l fiat] fuerit D l quaestio] ante fiat KN om. G l cum] de
FKNR 7 illa] iste A ita L om. F l est propria] p. est В l propria] propriissima F add. in FG l
fundamentis] fundatis R' restit. lin. R2 l sic] add. de D add. in GH l praedicatione exercita] praedicatio
est in quid ubi В 10 aliquo] add. et K 11 quia] praem. sed A add. differentia EHN l quia
superior] s. enim D l superior] add. differentia A l est om. Q l respectu] ad sui K l inferioris]
inferiorum Q 12 Contra] add. quia si sic ALR l igitur] mg. В2 om. F l genere] add. mg. si est verum
quod dicitur В2 l tria] duo Q add. genera ВEFK 13 et om. ВK l duarum] secundarum F om.
EGKN | differentiarum] add. etc. K 14 si om. В l sit] est ВH l habet] add. propriam A 15 in oт
ВFQ | aliam] add. ut H l Igitur] Et G Et ita A om. ВD 16 differentiae superioris] s. d. AD 17 et]
add. ita LR l illa] ista AD ira N differentia ВQ add. differentia FKLNR l differentiam om. В l er2] add.
dicendum quod illa definitio est conveniens consimiliter sicut supra argutum est de definitione
generis et N l illa2] ita ВFGR l alia om. FHKN l differentia om. Q add. illa F 18 alio] aliquo
ВFKNQ | genere] add. quam in genere substantiae G l non-substantia] substantia D l prius] prior
GH 19 Igitur om. Q l procedendo] ponendo G l erunt] essent LR l infinitae] ante erunt A
8 Cf. supra n. 1.
'Cf. supra n. 2.
UTRUM 'IN QUID' CONVENIENTER PONATUR IN DEFINITIONE GENERIS 1 25
genere substantiae, et ita nihil cognoscibile, quia non erit devenire ad

primam illarum differentiarum.
Ad hoc10 dicendum quod tota coordinado11 differentiarum re- 14
ducitur ad coordinationem specierum.
5 Ad tertium principale12 dico quod nihil praedicatur in quid de 15

illo respectu cuius est accidens; sed respectu cuius est genus, ut color
non praedicatur de substantia in quid, sed de albedine respectu
cuius est genus.
1 nihil] non est Q l quia] cum DH l erit] esset DH est ВK l ad] in \bG add. unam L
2 primam] mg. V l illarum] istarum ВK om. F l differentiarum] differentiam F 3 Ad hoc] Adhuc
Q | dicendum] add. est (om. AKN) sicut dictum est AHKLNR 5 principale] mg. V om. FG l dico]
dicendum E 6 illo] eo Q l respectu om. FQ l accidens] lin. В2 l respectu2] de illo H l genus] add.
vel species G l ut] sicut mg. В2 l color — albedine] mg. В2 7 non om. G l quid] quale G l respectu
— genus om. В l respectu cuius] et r. illius F 8 genus] add. etc. EF add. praedicatur in quid etc. G
add. et sic de aliis LR
10 Cf. supra n. 13-14.

"Cf. supra q. 12 n. 24.
12 Cf. supra n. 3.
[QUAESTIO 20
UTRUM GENUS SIT PRINCIPIUM SPECIERUM]
Quaeritur utrum genus sit principium speciei.

HI Quod non, videtur: 1
5 Quia idem non est principium et principiatum, quia principium
et principiatum distinguuntur; sed genus est idem speciei; igitur non
potest esse principium speciei. Maior patet, et probatio minoris est
duplex. Prima est haec: quia genus, secundum PHILOSOPHUM1, nihil
aliud est "praeter res eas quae sunt generis species", et ideo genus
io praedicatur de specie per se. Haec enim est per se 'homo est animal';
sed quod praedicatur per se de aliquo non est distinctum ab illo;
ergo est idem sibi.
Item, genus est totum respectu speciei, ergo non est principium 2
eius. Consequentia probatur: quia principium est simplicius princi-
15 piato; sed totum est compositius eo cuius est. Et antecedens patet per
auctorem in littera, ubi dicit: "genus est totum respectu specierum2".
|2] Ad oppositum est auctor in littera in comparando tertiam 3

significationem generis ad primam, ubi dicit3 quod sicut genus tertio
modo dictum est principium specierum, sic genus primo modo
20 dictum est principium multitudinis.
3 Quaeritur om. LRS adnot. Quaestio 20 CL 7 potest esse] est FG l Maior] Minor F om.
G | patet om. G l et om. AG l minoris om. F l est] potest esse L 8 quia] quod FR l Philosophum]
Porphyrium F 9 res om. AFG l eas] ea F l species] not. textus sic intelligitur: si est, est quid, ut
materia F l et ideo] item A 10 per se] mg. C2 om. FG 11 sed] secundum F l aliquo] alio G
13 ergo] add. illud F 14 est post simplicius F 15 est post compositius F l eo] illo F l est2] add.
igitur etc. F add. mg. totum R1 ] per om. FG l per auctorem] post littera A 16 auctorem] auctorita-
tem C Aristotelem G l est] esse RS 17 in2 om. G
1 Aristot., Metaph. VII t. 43 (AL XXV1 157; Z c. 12, 1038a 6-9): "Si ergo genus simpliciter non est
praeter eas quae ut generis species aut, si est quidem, ut materia autem est (vox enim genus est et ma
teria, differentiae autem species et elementa ex hac faciunt), palam quia definitio est ex differentiis
ratio".
2 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 14; ed. Вusse 8.1-2): "... totum quiddam est
genus, individuum autem pars, species vero et totum et pars..."
Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6; ed. Вusse 2.12-14): "... et enim principium
quoddam est huiusmodi genus earum quae sub se sunt specierum; videtur etiam multitudinem con
tiriere omneт quae sub eo est".
128 QUAEST. 20
[I. Ad quaestionem]
4 Ad quaestionem dicendum quod sic, sumendo genus pro

natura in qua fundatur ipsa intentio et non pro intentione. Quod
declarator sic: genus est essentiale principium cognoscendi speciem;
ergo est essentiale principium specierum. Consequentia probatur: 5
quia definitio, faciens scire definitum, exprimit essentialia principia
definiti, quod est species solum proprie loquendo, quia nihil defi-
nitur proprie nisi species. Antecedens patet per PHILOSOPHUM VI
Topicorum*.
5 Sed sciendum quod essentiale principium speciei est duplex, ю
Quoddam secundum rem, quod est pars rei in 'exsistere', cuiusmodi
sunt materia et forma. Aliud secundum rationem, quod importat
eandem rem sub modo indeterminato quam species importat modo
determinato; et hoc, si illud imponitur ad designandum illam rem,
prout sumitur vel a materia vel a forma. Nunc autem genus, puta 15
animal, non est principium speciei, puta hominis primo modo,
scilicet secundum rem; quia si sic, tunc non vere praedicaretur de ea.
Ergo est principium speciei secundo modo. Et ideo si homo debeat
definiri — cum definire sit actus rationis — in eius definitione debet
poni 'animal' tamquam principium secundum rationem, et etiam 20
'rationale'. Et sicut in re, natura materiae extraneatur naturae formae,
ita quod neutrum est dicibile de altero, ita apud rationem, intellectus
generis extraneatur intellectui differentiae, licet eadem res importetur
per utrumque. Idem enim significat 'animal' quod 'homo', praeter
determinationem ultimae formae; et hoc significat per modum quid 25
et per se entis, et ideo secundum PORPHYRIUM5 praedicatur in quid.
3 ipsa] haec G l et om. G l pro] add. ipsa G l intentione] add est principium speciei G
4 essentiale post principium C 5 specierum] speciei A add. et AC l Consequentia post probatur F
7 solum] sola F 8 proprie] ante definitur A l per om. FG 10 Sed] Et G l sciendum] add. est
FL | speciei om. G 11 Quoddam] add. est G l in] add esse FG l exsistere] exsistentia A 12 sunt]
est F 13 quam] quia L l quam — determinato] mg. C2 om. G l importat] add. rem L l modo2] add
mg. rem C2 14 illud] add nomen A l imponitur] imponatur F l designandum] significandum A l
rem] rationem A 15 vel om. FL 17 rem] esse A l tunc om. FGL l non post vere F 18 Ergo] llle
5 | speciei om. F l modo] add. dictum G 20 tamquam] add. eius F l principium] add speciei AF l
etiam post rationale G aeque A 21 Et] Quia G l natura om. L l extraneatur om. L 22 est] sit G l
altero] reliquo G 23 licet] cum L 24 Idem] Illud L 25 ultimae] add differentiae vel C l et]
add. secundum L l hoc] homo С 26 entis] dictam A l et2 om. R
4 Aristot., Tоpica VI c. 1 (AL V1 1 14; Z c. 1, 139a 24-35).

5Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6-7; ed. Вusse 2.15-17): "... adsignaverunt genus
esse dicentes quod de pluribus et differentibus specie in eo quod quid sit praedicatur..."
Utrum genus sit principium specierum 129
'Rationale' autem idem significat cum determinatione ultimae

formae, sed tamen per modum qualis et denominantis, et ideo apud
rationem, conceptus generis et differentiae sunt extranei.
Et propter rationes est sciendum quod haec est differentia inter 6
5 partes rationis et partes secundum rem: quia licet utraeque signi-
ficent partes totius, partes tamen secundum rationem significant
partes totius per modum totius; partes autem secundum rem signifi
cant partes totius per modum partis. Verbi gratia: genus hominis,
puta animal, est pars eius secundum rationem. Nam a sua prima
10 impositione imponitur ad significandum partem hominis, puta habens
animam sensitivam. Quia tamen eam significat per modum totius et
non per modum partis, ideo vere praedicatur de homine. Sed non
est sic de parte secundum rem. Quia aes, quod est pars materialis
statuae, significat partem per modum partis, ideo de statua non
15 potest praedicari.
Per hoc ad rationes6 dicendum quod non est inconveniens idem 7

esse totum et partem diversimode. Ideo dicit ВOETHIUS Libro divisi-
onum7 quod genus in praedicatione est totum, in definitione vero
20 est pars.
1 ultimae] mg. R1 2 et] add. determinantis sive C 3 extranei] extraneae G 5 quia]

quod L | utraeque significent] utrumque significet A l significent] significant S 6 partes 2 — totius]
mg. R1 | secundum rationem] rationis (mg. R1) GR1 l significant] signant R 8 totius om. A 9 sua
post prima F 10 partem] partes FG 1 1 sensitivam от. F l eam post significat L l significat] signat
R 13 sic] ita G | Quia] add. lin. enim C2L1 l materialis] mg. R1 post statuae G 14 partis] add. et A
17 dicendum] add. est F 18 totum et partem] p. et t. C l Ideo] ut C' restit. lin. C2 19 quod om.
CFS | genus in] om. G l in2 om. G 20 est om. GR
6 Cf. supra n. 1-2.

7 Bœthius, Liber de division* (ed. J. Magee p. 38; PL 64, 887В): "Illud quoque dicendum est, quod
genus in divisione totum est, in definitione pars..."
[QUAESTIO 21
AN HAEC DEFINITIO SPECIEI SIT CONVENIENS:

SPECIES EST QUOD PRAED1CATUR DE PLURIBUS
DIFFERENT1BUS NUMERO IN EO QUOD QUID]
5 Circa capitulum 'De specie' quaeritur an haec definitio speciei

"species est quod praedicatur de pluribus differentibus numero" sit
convenienter data1.
Quia per PORPHYRIUM2, propter hoc quod genus et species sunt
io correlativa, "necesse est utrisque uti in rationibus utrorumque". Hic
autem nihil ponitur per quod habetur correlativum, scilicet genus;
igitur male definitur.
Item, haec definitio convenit generi, ut patet, quia sequitur 2
'differentibus specie, igitur numero'.
15 Item, non sunt multae definitiones, per ARISTOTELEM VI Topi- 3
comm.3, sicut nec multae essentiae. Quia si sic, non esset definibile.
5 Circa] praem. Species quidem (autem Q) dicitur etc. KQ adnot. mg. Quaestio 19 Q1 Quaes-
tio 2 1 L | Circa — specie om. В l De specie om. E l haec] add. sit EF l speciei] add. scilicet AFGQ add.
videlicet LR 6 quod] quae AВELNR l de — numero om. Q l differentibus post numero А om. G
add. in L | numero] etc. ВG add. in quid EQ add. in eo quod quid AFHKN add. utrum haec definitio
G add. etc. LR l sit] ante definitio В l sit — data] sit conveniens (ante species) KLNR 7 data] assignata В
8 Quod non videtur] Et v. q. non H l videtur] ante Quod Q 9 Quia om. ALR l per Porphyrium]
Porphyrius D om. H | propter hoc] qui dicit ALR l sunt] add. duo AGL 10 correlativa] add. propter
quod (hoc A) ALR l utrisque post uti HN utroque EFG l utrisque uti post utrorumque AВLR l in
om. Q | rationibus] ratione F l utrorumque] ante rationibus LR utroque F utrisque Q add. sive in
definirione utrorumque F l Hic] Ibi В l Hic autem] Sed hic F 11 habetur] habeatur AВLR habet N
add. aliquod D add. suum H 13 Item — numero om. В l ut patet om. G l quia] bene enim DH
igitur N 14 differentibus] differre D differentia H add. in N l igitur] add. differentibus A l
numero] add. igitur etc. LNR add. etc. Q 15 sunt om. В l multae] rescríp. mg. K1 l definitiones]
definitionis В' restit. lin. В2 add. eiusdem A add. respectu eiusdem KLR l VI] lin. K1 l Topicorum] add.
respectu eiusdem N 16 sicut] igitur Q l multae om. K l Quia — cum] Quare sequitur si В l sic]
add. tunc D l esset] est F
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4. 1 1-12): "Amplius autem sic quo-
que: 'species est quod de pluribus et differentibus numero in eo quod quid sit praedicatur'."
2 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.6-9): "Nosse autem oportet,
quoniam et genus alicuius est genus et species alicuius est species, idcirco necesse est et in utrorum
que rationibus utrisque uti".
5 Aristot., Tоpica VI c. 4 (AL V1 1 19; Z c. 4, 141a 31-b 1): "Nam si definivit, plures erunt eiusdem
definitiones. Palam enim quoniam et qui per priora et evidentiora amplius melius definivit, quare
utraeque erunt definitiones eiusdem. Huiusmodi autem non videtur; nam unicuique eorum quae
sunt unum est esse quod est; quare si plures erunt eiusdem definitiones, idem erit ei quod definitur
esse quod secundum utramque definitionum significatur. Haec autem non eadem sunt, eo quod defi
nitiones diversae"; cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 328).
132 QUAEST. 21
Igitur cum species convenienter definiatur sic: "quae ponitur sub

assignato genere4", non convenienter definitur hac definitione.
Item, per banc definitionem 'poni sub genere5' habetur quod
per se est subicibilis; igitur non est per se praedicabilis6. Igitur alia
definido7 falsa, quia opposita non insunt eidem per se. 5
DlCITUR8 quod relative opposita possunt inesse eidem, sed non

respectu eiusdem, quia sic sunt opposita. Sed praedicabile respectu
individuorum est subicibile respectu generis.
Contra: si definiatur convenienter per genus quia ad ipsum
refertur, igitur per se refertur ad illud. Refertur etiam ad individua ю
per quae definitur in hac secunda definitione9. Igitur idem bis
dicitur relative, quod est contra ARISTOTELEM V Metaphysicae10 .
1 Igitur cum] Cum i. A l convenienter definiatur] sufficienter (convenienter E) definitur

EH I sic] hac definitione scilicet H scilicet В add. species est G l quae] quod HN 2 assignato om.
DHKNQ | convenienter definitur] convenit definiri Q l definitur] definietur D l definitione] add.
species est quae praedicatur etc. H 4 est] ante per LR l subicibilis] subicibile FL l est per se om.
D | per se2] ante non H post praedicabilis L l praedicabilis] praedicabile FGLN | alia] illa ВK secunda
EGN 5 definitio] add. est (post falsa G) GKN 6 opposita om. D l possunt inesse] insunt H l
eidem] add. per se H l sed — eiusdem om. K l non роst eiusdem Q 7 Sed] Quia KLNQ add. species
DFH | praedicabile] praedicabilis F 8 est] lin. Q1 et В om. DH l subicibile] subicibilis F l respectu]
add. individuorum GK 9 Contra] praem. Sed K l si om. D add. hic KN add. species hic LR l definiatur
post convenienter R definitur EFL l convenienter] ante definiatur GLN post genus Q l quia]
quaecumque D' restit. lin. D1 10 refertur] ante ad D l refertur ad illud] ad i. r. E r. ad istud В r. ad
ipsum GKN | ad] add. genus A l etiam] add. per se N 11 hac secunda] prima LR l secunda om.
D | bis dicitur] d. bis FH 12 relative] ante dicitur L aaU etiam ad individua per quae definitur В l
Metaphysicae] add. ubi probat quod nihil idem dicitur bis relative F
4 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 8-9; ed. Вusse 4.2-3, 9-1 1): "Dicitur autem
species et ea quae est sub assignato genere... Assignant ergo et sic speciem: 'Species est quod ponitur
sub genere et de qua genus in eo quod quid sit praedicatur'."
5 Porphyrius, Liber ln-aedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.9-1 1): "Assignant ergo et sic
speciem: 'species est quod ponitur sub genere et de qua genus in eo quod quid sit praedicatur'."
6 Cf. supra q. 12 n. 10.
' Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.12-13): "Amplius autem sic
quoque: 'species est quod de pluribus et differentibus numero in eo quod quid sit praedicatur'."
8 Cf. Nicolaus de Cornubia, Porph. c. 'De specie' (cod. Oxon. coll. Corporis Christi 293, f. 71vb-72ra):
"Dicendum quod nihil impedit opposita esse in eodem. Secundum rationes diversificant unum et
idem esse patrem et filium; eodem modo dicitur genera et species esse eadem, quoniam secundum
habitudinem quam habent intermedia ad superiora, dicuntur esse species ipsorum; secundum autem
habitudinem quam habent ad inferiora, dicuntur esse genera. Et sic contingit eadem esse genera et
species".
9 De duabus definitionibus, cf. supra n. 4.
10 Aristot., Metapn. V t. 20 (AL XXV2 105; Д c. 15, 1021a 31-b 2): "Nam sententiale significat quia
eius est sententia, non est autem sententia ad hoc cuius est sententia (bis enim idem diceretur) et
similiter alicuius visus est visus, non cuius est visus (est et verum hoc dicere) sed ad colorem aut ad
aliud aliquid tale".
An 'species est quod praedicatur de PLURIВUS ' SIT CONVENIENS 133
Item, ad principale: per hanc definitionem non separatur species 7

a definitione.
Item, species non est praedicatum, per ARISTOTELEM I Topico- 8
rum11; igitur male definitur per 'praedicari'.
5 Ad oppositum est PORPHYRIUS12. 9
Consimiliter posset hic argui pro et contra propositum, et obici, 10

sicut supra, ubi quaesitum est de definitione generis13.
Dicendum quod definitio est conveniens, consimiliter sicut 11

10 supra argutum est de definitione generis1*.
Ad primum argumentum15 dicitur quod species dicitur relative 12

ad genus, et ideo necesse est aliquam eius definitionem dari in qua
ponatur genus, et illa est "species est quae ponitur sub assignato
15 genere". Aliam autem comparationem habet ad individua, non
1 principale] add. arguitur F l definitionem om. Q l separatur] distinguitur H 2 definitio

ne] add. ut patet KLNQR add. ultra igitur etc. KLNR 4 male] modo F non K 6 Consimiliter]
Similiter GLR Simpliciter E l posset] potest F l posset — propositum] possunt argui Q l hic post argui
H om. F | pro om. В l propositum] positionem ВE poni D propositionem FN om. AHR l propositum
et obici om. L l et2 om. FN l et obici] ante pro R 7 sicut] ut E l est] ante quaesitum DH fuit KLNR l
de] add. secunda H l definitione generis] genere et eius d. LR 9 Dicendum] praem. Ad quaes
tionem QR add. est F l Dicendum — generis] Dicitur quod est conveniens L om. DN l definitio] add.
eius A | definitio est conveniens om. R l conveniens] ante est A add. et H l consimiliter om. A add.
ostendirur HR add. enim Q l sicut] sic E 10 argutum] dictum AВH ubi quaesitum R l argutum est
de] in Q 12 dicitur2 om. В l relative] correlative A 13 aliquam] aliam DQ l eius post
definitionem ADF om. KQN 14 ponatur] ponitur ВEFGKN l illa] ista (post est A) AH haec LR l
est] add. haec E add. scilicet LR l est] eius Q l assignato genere] g. a. В 15 Aliam autem] Aliquam
aliam ВKQ l comparationem] in comparatione (post habet) G l habet] add. species A l habet ad indi
vidua] habent ad invicem in individuis H
Aristot., Tоpica I c. 4 (AL V1 8; A c. 4, 101b 24-26): "Palam ergo ex his quae dicta sunt propter quid
secundum praesentem divisionem quattuot omnia accidit fieri, aut proprium aut terminum aut genus
aut accidens".
12 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.12-14): "... sed haec quidem assig-
natio specialissima est et quae solum species est, aliae vero erunt etiam non specialissimarum".
"Cf. supra q. 15 n. 1-11.
14 Cf. supra q. 15 n. 19.
15 Cf. supra n. 1.
134 QUAEST. 21
secundum quam est ad genus, quia sic negat PORPHYRIUS16 extrema

habere duas habitudines, sed secundum quam est species. Et ideo
necesse est ipsam habere aliam definitionem in comparatione ad
individua.
Ad secundum17 dictum est supra, quaestione 1718. 5
Ad tertium19 dicitur quod unius absoluti, cuius est definitio
indicans esse eius in se, non sunt multae definitiones. Species autem
per se refertur ad duo.
Contra: saltem tunc non habebit nisi duas definitiones, quia

sicut tantum habet unam in comparatione ad individua, sic tantum ю
unam in comparatione ad genus. Dat tamen PORPHYRIUS duas20 in
comparatione ad genus. Dicit21 enim 'haec quidem assignatio',
scilicet 'praedicari de pluribus' etc. est propria speciei specialissimae,
"aliae vero erunt et non specialissimarum". Igitur ad minus sunt
duae aliae praeter istam. 15
Hoc conceditur. Et DICITUR22 quod species potest habere
1 quam est ad] quod est F l est ad om. D l ad om. HNQ 2 duas] add comparationes seu F l
sed om. K l quam] quod L 3 ipsam] eam Q ipsum AD illam E om. K 5 secundum] secundam K l
supra] add. in F l quaestione om. Q l 17] 7 FK 14 EG 15 А om. ВQ 6 dicitur] dico KLNR l unius]
unitas A add rei DEK l absoluti] absolutae DEQ add. univoci L l cuius] una Q 7 esse post eius A
essentiam DGKLNR l eius in se] secundum se LR l in se om. В l multae definitiones] d. m. ВF l
Species — definitiones om. H l autem] enim D 9 saltem post habebit LR om. F l tunc] ante saltem
DG post habebit AВ om. F l habebit] haberet LR 10 in comparatione] per comparationem В l tan
tum2] add. haberet G habebit L 11 unam] unum K l Dat — genus om. D l Porphyrius post duas L l
duas] illas Q 12 Dicit — assignato] Dicuntur quidem hoc sub assignato Q l enim] add. sic H l haec
... assignatio] hoc ... assignato ВKQ haec ... assignata L l quidem] quaedam DF 13 scilicet om.
ВDEH | etc.] et tamen D om. ELQ add. tunc KQ l est propria om. A l specialissimae] add est quae so
lum species est A 14 vero] duae L l erunt] sunt K spat. vac. R | et] specierum A l non] add. solum
L | specialissimarum] specierum FR specialissimae K l Igitur] Tunc F l ad minus om. G 15 duae
aliae] a. d. DF l istam] illam ВFGKLN 16 Hoc] Hic H l conceditur] concedit K concedatur E
"Porphyrius, Liber praeaicabilium c. 'De specie' (AL I' 10-11; ed. Вusse 5.9-16): "Extrema vero unam
habent habitudinem; nam et generalissimum ad ea quidem quae posteriora sunt habet habitudinem,
cum genus sit omnium id quod est supremum; eam vero quae est ad superiora non habet, cum sit su-
premum et primum principium; specialissimum autem unam habet habitudinem, eam quae est ad su
periora quorum est species; eam vero quae est ad posteriora non diversam habet, sed etiam individuo-
rum species dicitur (sed species quidem individuorum velut ea continens; species autem superiorum
velut quae ab eis continetur)".
17 Cf. supra n. 2.
18 Cf. supra q. 17 n. 7-10.
"Cf. supra n. 3.
20 Cf. supra n. 4.
21 Cf. supra n. 9.
22 Cf. Albertus M., Liber de praedicabilibus tr. 4 c. 1 (ed. Вorgnet I 57 b): "Ergo causa est, quod duo sunt
in assignations sive definitione eius. Consideratur enim dupliciter, scilicet secundum constitutionen!
ipsius a genere, et secundum ordinem ad genus constituens quod est ens ratione ipsius"; cf. Anony
duplicem comparationem ad genus: unam ut ordinatur sub ipso,

aliam ut genus enuntiatur de specie in propositione. Primo modo
datur haec definitio: "species est quae ponitur sub assignato genere";
secundo modo haec: "de qua genus in eo quod quid est praedi-
5 catur23".
Contra: liber Praedicamentorum immediatius ordinatur ad librum 17

Perihermenias quam iste. Sed in Praedicamentis non determinatur de
incomplexis in quantum unum enuntiatur de alio, quia tunc in libro
Perihermenias superflueret determinare de nomine et verbo quae signi-
10 ficant incomplexa sub Ulis rationibus. Igitur multo minus definitur
hic species ut de ea enuntiatur genus.
Hic potest concedi quod tantum ponit unam definitionem in 18
comparatione ad genus. Et tunc haec ratio "quae ponitur sub genere"
exponitur per sequens, id est, "de qua" etc. Quod autem dicit24:
15 "aliae erunt non specialissimarum", id est aliae notificationes, non
definitiones, quia secundum quandam diversitatem tantum secun
dum quid notificant speciem. Consimilis enim diversitas poterit
inveniri comparando speciem ad individua, secundum quam compa
rationem tantum ponitur una definitio.
1 comparationem] ante duplicem A considerationem В l ut] cum Q 2 ut — enuntiatur] ad

genus enuntiatum В l de] add. ipsa Q l specie] eo E l modo] add. ut species ordinatur (ordinantur F)
sub genere (ipso scilicet genere F) DF 3 datur post definitio lin. K1 l haec definitio] d. h. Q l defini
tio] add. videlicet R l ponitur post assignato A l assignato om. ВHK 4 modo om. К add. datur G l
haec] add. species est A add. definitio G l eo om. Q l est] sit G 7 iste] ille ВN hic G l non] add.
vere F l determinatur] determinat K determinatis N 8 incomplexis] incomplexo F l alio] reliquo K
altero L 9 superflueret determinare] superflue determinaretur E l determinare] determinatio R l
et] add. de D l significant] sunt G signant R 10 illis rationibus] r. i. В l rationibus] adnot. mg. sci
licet in quantum unum enuntiatur de alio L1 11 hic species] s. hic EG 12 Hic] Hoc ADE Ideo
G Haec F Item Q om. L l concedi] add. et dici (om. R) AR l tantum ponit] p. t. ВDEK 13 tunc] sic
KN | ratio] add. scilicet A l sub] add. assignato GNQ l sub — exponitur om. В 14 per om. А l per
sequens om. D l sequens] add. et pro AEFGLR add. et H add. pro Q add. ultra scilicet L l id est de
qua] post etc. D l qua] quo N l etc.] genus praedicatur in (om. H) quid (om. H) DHKLN om. AR l
autem om. ВGK l dicit] dicitur AD 15 aliae] add. autem Q l erunt non] non e. EQ l specialissi
marum] specialissimae Q l id est] mg. D1 sunt E om. ВF l aliae2 om. Q l notificationes] notiones E
noti- (spat. vac.) R add. et G 17 notificant] notificat Q 18 inveniri] reperiri LR 19 tantum
post ponitur EHLR | una definitio] d. u. EFG l definitio] add. et alia in comparatione ad genus F
mus, Porph. (cod. Perpen. ВM 24, ed. F. Del Punta et C. Luna, 235): "Species dupliciter respicit ge
nus: uno modo quantum ad viam ordinandi, et sic debetur ei prima definitio, quae est quod 'species
ponitur sub genere assignato'; alio modo quantum ad viam praedicandi, et sic debetur ei secunda defi
nitio, scilicet quod 'species est de qua genus in eo quod quid sit praedicatur'."
"Cf. Porphyrius, Liber praedicabilmm c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.10-11).
24 Cf. supra n. 9.
136 QUAEST. 21
Ad quartum25: ut dictum est26.

Ad argumentum contra hoc27 potest dici quod species non
tantum secundum diversa sibi accidentia refertur ad genus et indi
vidua, quia tunc per neutrum definiretur, — sicut nec homo, licet
sibi accidat duplum28 —, sed essentialiter et per se comparatur ad 5
utrumque. Quod dicitur 'idem non refertur bis', ARISTOTELES intel-
ligit accidens non referri ad subiectum, sicut innuit in littera ibi29:
"non est autem intellectus ad intelligentem et intelligibile". Et tunc
non est contra praedicta.
Vel oportet dicere30 quod idem non refertur primo ad diversa; ю
per se tamen potest. Quia 'primo' ad unum per suam rationem, 'per
se' ad aliud secundum rationem sui generis. Relativum enim
secundum genus est relativum per se, quia includit in sua essentia
illud per quod refertur. Impossibile enim est absolutum in sua
essentia includere essentialiter relativum. Sic species secundum suam 15
propriam rationem dicitur ad genus; secundum autem rationem sui
1 Ad — est om. DEQ l quartum] add. autem L l ut] supra (post est) A om. GH l ut — est om. L l
est] add. supra FG add. ultra quaestione 14 G 2 argumentum] secundum ВQ l dici om. Q 3 di
versa] diversam K l diversa sibi accidentia] a. s. d. G l accidentia] accidentium В add. ad genus G l re
fertur] add. et G l genus et om. GQ l genus et individua] i. et g. KLR 4 per neutrum] pro neutro E
rep. L 5 sibi post accidat LQR ei K om. F l accidat] accidit В l et — comparatur] comparatur per se
F | comparatur post utrumque E 6 utrumque] utrum F l Quod] praem. Et AQ Cum F Et K Et cum
LNR add. vero H l dicitur om. D add. quod KLR l refertur] referri H l bis] etc. hic В add. ut D l Ari
stoteles] per (secundum H) Aristotelem HKLNQ add. dico quod (om. L) KLNQR l intelligit] intellexit
quod (ante Aristoteles) A intelligitur H 7 accidens] idem В l non om. G l subiectum] substantiam
F add. et terminum ADLR l sicut] sed E l in om. Q l ibi] ante in H om. Q add. in quinta ratione D
add. in quinto H l ibi non] et ratio N 8 non om. D l non est autem] enim aliud Q l est om. L l
intellectus] add. mg. id est actus intelligendi est accidens L1 l intelligentem] intelligibilitatem D intel-
lectionem Q | intelligentem et intelligibile] intelligibile et intelligentem H l tunc] sic FG 10 opor
tet] oporteret D l primo post diversa Q 11 per se tamen] tamen per se F l Quia om. N l primo post
unum L | unum] unam EF l per2] secundum D l per2 — rationem] om. G add. et GK 12 se] add.
vero A | secundum] per KNQ l secundum rationem] ratione E l sui post generis В om. D 13 inclu
dit] includitur D 14 quod] add. primo Q l Impossibile — relativum om. Q l enim post est ADGNR
om. F | est] add. autem E 15 essentia] add. re K l essentialiter] ante includere AD essentia E om. H l
relativum] subiectum В respectivum F respectum G relationem H l Sic] praem. Et Q Sicut N l
secundum] per Q l suam — rationem] propriam suam essentiam K 16 secundum autem] sed
secundum D l autem post rationem L
25 Cf. supra n. 4.
26 Cf. supra n. 5.
27 Cf. supra n. 6.
MCf. Aristot., Metaph. V t. 20 (AL XXV2 105;Дc. 15, 1021b 8-11): "... alia vero secundum accidens,
ut homo ad aliquid, quia ei accidit duplum est, et hoc est ad aliquid, ut album, quia eidem accidit
album esse et duplum esse".
29 Aristot., Mewph. V t. 20 (AL XXV1 113; Д c. 15, 1021a 30-32): "Nam intellecruale significat quia
ipsius est intellectus, non est autem intellectus ad hoc cuius est intellectus; bis enim idem dictum
utique erit"; cf. Duns Scotus, Metaph. V q. 12-14 n. 19. 29.
10 Cf. Duns Scotus, Praedic. q. 29 n. 8; Metaph. lib. V q. 12-14 n. 21. 24-25.
generis, scilicet universale, dicitur relative ad illa de quibus

praedicatur. Quia 'dici de31'convenit sibi in quantum est universale.
Verbi gratia: duplum secundum se refertur ad dimidium, secundum
suum genus ad submultiplex. Non tamen est omnino simile, quia ibi
5 correlativum generis continet correlativum speciei; hic non. Ideo
prima definido speciei est propria secundum se, quia datur per
primum eius correlativum; secunda datur posterius, quia magis est ad
propositum. Est enim propria speciei in quantum est universale.
Ad quintum32 potest concedi quod definitio non est distinctum 22

io universale a specie secundum quod hic agitur de universalibus. —
Vel aliter: quod non praedicatur in quid, sed in quid-quale, quia non
habet simpliciter unum modum praedicandi sed duos, sicut genus et
differentia ex quibus est.
Ad sextum33 dictum est quaestione 1234. 23
1 universale] universalis E l relative om. R l ad illa] de illis F 2 convenit sibi] sibi competit
F s. c. L | est om. ВEFGQ 3 Verbi gratia] Confirmatur ratio sic F l secundum] per EFK l se] quod
N' restit. mg. N2 l dimidium] individuum E add. sed ADH 4 genus] add. refertur F l ad submulti-
plex om. Q l submultiplex] multiplex AF subiectum N om. ВR l tamen] ante non GH post est AВD l
ibi post generis H 5 correlativum] add. mg. scilicet submultiplex continet dimidium similiter quod
est correlativum non continet genus correlativum speciei L1 l generis ... speciei] speciei ... generis E l
speciei] add. quia submultiplex continet dimidium G l hic] add. autem L l non] add. quia particulare
non continet speciem G 6 prima post speciei В propria Q l est] ante speciei ADG post propria В
add. speciei E l propria] prior D 7 primum om. EG l primum eius] e. proprium В e. primum
ADHQ | secunda] secundum E secundo F l datur] add per ALNR l magis est] e. m. FKLQR 8 est
om. G 9 quintum] aliud Q hoc argumentum R add. argumentum principale (om. L) FKLNQ l con
cedi] dici EH add. sive concedi E l quod — est] definitionem non esse R l distinctum universale] u. d.
E 10 secundum quod] ut H l agitur de universalibus] de u. a. A 11 quod] quia H l praedicatur]
add de ea H | quid-quale] quale-quid GKLNR quale Q quid et in quale A 12 simpliciter post prae
dicandi E | simpliciter unum] simplicem H l duos] duas H duo K 13 est] integratur LR add. sive
integratur G 14 sextum] ultimum LNQR l est] add. in В add. supra FQ l 12] 2 F 11 Q add (mg.
D2) in solutione primi argumenti AD2 add. etc. E
"Cf. supra q. 7-9 n. 9.

32 Cf. supra n. 7; etiam supra q. 12 n. 19. 15-16.
Cf. supra n. 8.
M Cf. supra q. 12 n. 18-19.
[QUAESTIO 22
UTRUM HAEC SIT VERA

'PLURES HOMINES SUNT UNUS HOMO']
Quaeritur de veritate istius 'plures homines sunt unus homo'.

5 Quod sit vera, videtur: 1
Sequitur 'participatione speciei plures homines sunt unus
homo, igitur plures' etc. Antecedens est verum per PORPHYRIUM1,
igitur consequens. Probatio consequentiae: nihil deminuitur ab alio
nisi ponatur secum a parte eiusdem extremi2; 'participatione speciei'
10 ponitur in antecedente a parte subiecti, et 'unus' non; igitur 'unus'
non deminuitur in antecedente.
Item, quando aliquid se habet ad alia simpliciter et secundum 2
quid, si addatur aliquid determinans secundum quid, stat tantum
pro illo; 'unus' se habet ad unum numero simpliciter et ad unum
15 specie secundum quid; igitur cum sibi in proposito addatur nomen
speciei, scilicet homo, tantum stabit hic pro unitate speciei, et sic est
vera propositio; igitur simpliciter est vera.
Item, per ARISTOTELEM V Metaphysical, 'universaliter secundum 3
4 Quaeritur] Quaeretur(!) K adnot. mg. Quaestio 21 K1 Quaestio 20 Q1 Quaestio 22 L l istius]

illius ВFK huius GLNR add. propositionis G l homo] add. an sit vera G 5 Quod — videtur] Et v. q.
sit v. H | Quod — homo om. В l sit vera] sic G l videtur] ante Quod Q probatur E add. quia AEGLR
6 Sequitur om. FN l speciei] specie R add. humanae G 7 plures om. FLR l etc.] homines sunt
unus homo (mg. D2) D2ENQ l est verum] patet ВLR 8 igitur] add. et ADGKLR l Probatio
consequentiae] Probo consequentiam F Probatur consequentia LR l deminuitur] deminuit AВDLQ
deminueretur K dividitur F l alio] aliquo GLR 9 ponatur] ponitur KN l secum om. AВEHQ l a]
ex AD | eiusdem om. В l extremi] add. sed AGLR add. modo Q l speciei om. В 10 ponitur] ponatur
Q add. ut determinans G l a] ex FNQ 11 deminuitur] deminuit AL 12 quando om. E l se
habet] h. se D | alia] aliqua DEFLR aliud H l simpliciter et secundum quid] secundum quid et sim
pliciter EF 13 addatur] add. sibi (ante addatur LR) ADLR l determinans] add. ad DGLR l tantum
pro] tamen sub F 14 unus] praem. sed A add. autem L l se habet] h. se D l numero] add. sicut E l
et om. ВDEGHQ 15 sibi post proposito В l proposito] opposito Q l addatur] ante in AGK additut
LR | nomen — homo] homo quod est nomen speciei D 16 tantum stabit] s. t. HQ l hic] homo Q
om. G | unitate] veritate D l et — proposito om. L l sic] tunc F 17 vera propositio] p. v. В l est] ante
simpliciter L et (ante simpliciter) R om. ВDGHQ l vera2 om. L 18 per] secundum EQ l per Aris-
totelem om. DH l universaliter] unitas K om. ВEGHQ l secundum quod om. D
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 12; ed. Вusse 6.21): "... participatione enim
speciei plures homines unus..."
2Cf. Aristot., De soph. elenchis II c. 4 (AL VI1 12; c. 5, 12a 21-36).
1 Aristot., Metaph. V t. 1 1 (AL XXV2 92; Д c. 6, 1016b 4-6): "... universaliter enim quaecumque non
habent divisionem, inde unum dicuntur, ut si in quantum homo non habet divisionem, unus homo,
si vero in quantum animal, unum animal, et si in quantum mensura, una mensura".
140 QUAEST. 22
quod aliqua indivisionem habent in aliquo, sic sunt unum'. Plures

homines in homine habent indivisionem, quia forma hominis inest
eis univoce; igitur sunt unus homo.
Item, uterque istorum est unus homo, ergo plures. Antecedens
est verum, quia uterque est singulare. Probatio consequentiae: quia 5
oppositum consequentis, scilicet 'tantum unus homo est unus homo',
non stat cum antecedente 'uterque' etc., quia ibi attribuitur 'unus
homo' subiecto ad minus pro duobus.
Ad oppositum:
Si 'plures homines' etc., igitur per conversionem sequitur quod ю
'unus homo est plures homines'. Consequens est falsum, quia sua
contradictoria est vera: 'nullus homo est plures homines'.
Item, in subiecto et praedicato accipitur idem sub oppositis
modis, qui non sunt separabiles a significato secundum quod signifi
catur per illas dictiones; igitur propositio falsa. 15
Dicendum quod 'unus' potest accipi categorematice, et sic

significat differentiam entis. Et sic de eo loquitur ARISTOTELES V et
X Metaphysial, et tunc dividitur ab ArISTOTELE in V Metaphysicae
in multos modos. Ultimo autem, cap. 'De uno', ponuntur quattuor 20
1 quod] quam K' restit. lin. K2 l aliqua] alia G l indivisionem post habent AKLNQR in-
divisibilitatem F 2 in homine post indivisionem H l indivisionem] divisionem F 3 eis] ei Q l
univoce] ante inest A 4 istorum] illorum GN l homo om. F l plures] add. etc. DEGHL add.
homines sunt unus homo A add. plures etc. R 5 est om. В l uterque] utrumque EQ add. (mg. D )
istorum AD2LR add. illorum G l uterque est singulare] utraque singularis est vera ВH uterque signi
ficat plura N | est2 om. Q l singulare] singularis A l Probatio consequentiae] Probatur consequentia
LR 6 scilicet — homo post antecedente Q l unus] add. solus G l est] add. sed F l est unus homo om.
ВGQ | homo om. E 7 antecedente] add. scilicet AG l uterque] praem. et Q l etc.] est unus homo A
8 homo om. N l subiecto] ante unus H add. supponente GN 10 Si om. FKQ l homines om. ВDH l
etc.] sunt AFKLNQR add. etc. Q add. unus homo AFKLNR l sequitur] ante per H om. L l quod om.
AFKLNQR 1 1 homo om. D l est2 om. ВEKNQ l falsum] add. cum Q l sua contradictoria ... vera]
suum contradictorium ... verum GK 12 est post vera F om. ВQR l vera] add. scilicet AFGKLQR l
nullus] add. unus DFKLR l est2 — homines] etc. H 13 Item] add. si D 14 modis] add. significandi E
admit. mg. scilicet sub singularitate et pluralitate sumitur homo L1 l qui] quae G quia N 15 illas]
istas AВKQR l igitur] ideo AВEG l propositio] add. est H 17 Dicendum] praem. Ad quaestionem
AВFKLNQR l accipi om. Q l sic] tunc DR illo modo N om. H 18 entis om. В l de om. K l eo] illo
L | loquitur] ante de D l Aristoteles] Philosophus H l V et X] IV et V L l et] add. etiam F 19 X] IV
ADN om. ВHK | Metaphysicae] add. ideo primo В l et — Aristotele] dividens unum (post ibi F) ibi
FK | et — Metaphysicae] Seneca(!) A l tunc] sic EG l Aristotele] ipso L l in om. LNQR l in V Meta
physicae om. ВFGK 20 multos modos] multis modis DQ l autem] add. in AEH add. in primo Q l
quattuor modi] multi modi scilicet quattuor В
4 Aristot., Metaph. V t. 8-12 (AL XXV2 91-94; Д c. 6, 1017b 10-1020a 6); Metaph. X t. 1-10 (AL XXV2
184-190; I c. 1-3, 1052a 15-1054b 3).
Utrum 'plures homines sunt unus homo' sit vera 141
modi ad quos omnes praecedentes reducuntur, scilicet unum nume

ro, specie, genere et proportione5. Si 'unum' categorematicum se
habet aequivoce ad haec quattuor, tunc sumpto uno sic, adhuc
distinguenda est propositio penes aequivocationem 'unius' categore-
5 matici, et pro tribus sensibus est vera; pro quarto est falsa, scilicet pro
uno numero.
Si autem, sicut forte verius est, unum se habet ad haec quattuor 8
ut ad simpliciter et secundum quid (quod videtur ex dictis AiUS-
TOTELIS V Metaphysicae6, et quod ad unum numero sequitur unum
io specie, et ulterius genere et proportione, et non e converso, quasi
minor ratio unitatis sit in uno specie quam numero, et genere quam
specie), tunc dicendum est quod propositio est falsa ut 'unum' est
categorematicum, quia cum hic nihil sibi addatur contrahens ad
unitatem secundum quid, stat tantum pro uno numero, quod est
15 unum simpliciter.
Aliter sumitur 'unus' ut est syncategorematicum7, et sic dicit 9
modum intelligendi terminum pro supposito determinato, indeter
minate tamen; et 'homo', sic sumptus pro supposito, non inest
1 omnes] add. alii (om. LR) modi (post praecedentes R) FLR l praecedentes post reducuntur F
aliae E l numero] mg. D2 add. unum A 2 specie post genere EFH add. unum AD l et om. Q add.
unum ADE l Si] praem. Et L Sed ВG l unum om. GK add. sit Q l categorematicum] categorematice
(mg. L1) FGHQL1 3 habet] ante se H habeat EKL habent Q l quattuor] add. et G l sumpto uno sic]
uno sic s. D | uno] add. categorematice F l sic om. F 4 distinguenda est propositio] p. est d. FKN l
penes] secundum EG l categorematici] categorematice E 5 et om. ВQ l est] add. propositio F add.
eius sicut В | vera] ante est H veritas ВK add. et EFQ add. sed A l quarto] add. vero L l est2 om.
DEHQ add. propositio FN l scilicet — numero] ante est FKN l pro om. Q 7 sicut] ut NR quod (post
forte) E | sicut — est] forte ut est verius L l forte] formaliter Q l est] add. dicere quod F l habet] ante
se G habeat EKLN l haec] ista FK illa LN 8 ad] ex Q l et] add. ad GH l quod] quia EG l dictis]
dicto FKLNR l Aristotelis] add. in GLNR 9 et] dicitur A om. DEFHLR spat. vac. N l quod] mg. N1
quia FQ l quod ad om. K 10 specie] speciem K l ulterius] add. unum DEH l et2 om. A l et3] rep.
L | converso] contra R l quasi] cum ВHQ quia K quod N 1 1 minor] add. est N l ratio unitatis]
unitas LQ | sit] ante minor A om. N l sit in uno] in genere В l uno] una FQ l quam] add. uno D add.
in N | numero — specie] in uno genere F l et] add. in В l quam2] et D 12 specie] add. et AFGKQ l
tunc] sic FGK add. quia В l tunc dicendum] d. autem D l est] ante dicendum Q om. DEG l est2 om.
Q | ut] et F nec Q l unum om. R l unum est] est u. В l est1] sit E 13 cum] tunc KN om. F l hic]
hoc AВDQ om. G l addatur] - ELRpu additur rell l contrahens] add. ipsum F 14 quid] quam В add.
igitur FKLR | tantum] tamen A l pro uno numero] per unum numero F l est] lin. K1 16 sumitur]
accipitur Q | unus] unum ВHQ l ut] prout DH l et sic] ut G 17 terminum] tantum AВKN l
determinato om. Q 18 tamen] tantum Q l inest] inesse G est in DQ
5 Aristot., Metaph. V t. 12 (AL XXV2 93; Д c. 6, 1016b 31-35): "Amplius autem alia secundum
numerum sunt unum, alia secundum speciem, alia secundum genus, alia secundum analogiam;
numero quidem quorum materia una, specie quorum ratio una, genere quorum eadem figura praedi-
cationis, secundum proportionem quaecumque se habent quasi aliud ad aliud".
5 Cf. Duns Scorns, Praedic. q. 12 n. 27.
142 QUAEST. 22
subiecto. Ideo sic propositio est falsa. Nihil enim est in subiecto
virtute cuius posset unus homo confundi et accipi pro diversis, quia
copulatio non confundit. Quia tunc haec esset vera in sensu compo
site 'duo et duo sunt duo', quod falsum est, quia in illo sensu haec
est vera 'duo et duo sunt quattuor' ex quibus sequitur quod 5
quattuor sunt duo, quod est impossibile; igitur altera praemissarum
in sensu composite, in quo inferunt illam conclusionem.
Ad primum argumentum8 nego consequentiam. Ad probatio-

nem dico quod illa determinatio intelligenda est in praedicato sic: 10
plures homines sunt unus homo participatione speciei, id est in
participando speciem.
Ad secundum9 dico quod determinabile non contrahit determi-
nationem, sed e converso, maxime non ad 'secundum quid'. Unde
hic 'homo mortuus', non stat 'mortuum' secundum quid, licet 15
aliquando contrahat ipsum ad supposita. Nam hic 'homo albus' stat
'album' tantum pro albo in homine.
Ad tertium10 dico quod non valet consequentia 'sunt indivisa
in homine sive in forma hominis, igitur sunt unus homo vel homo
indivisus', quia in antecedente significatur 'homo' ut habens rationem 20
determinationis respectu unius; in consequente ut determinabile.
1 subiecto] supposais F l Ideo] praem. Et DHL l Ideo — subiecto om. Q l Nihill Ut В l Nihil
enim] Quia nihil EF l enim post est R om. DKQ 2 homo om. E l accipi] accipitur N 3 confundit]
confunditur A | haec post esset EGL om. ВH 4 duo — est] scilicet intellecta in ly plures et dicendo
iste et iste homo sunt unus homo mg. L1 l duo] quattuor non В l falsum est] est f. D l quia am. A ¡
illo post sensu DH isto KL l haec est] est h. AFH 6 quod est impossibile] quae est impossibilis
DELNR 7 in sensu composito om. F l composito] compositionis KLN communi Q l in quo om.
H | inferunt] inferuntur В inferí H informan!!) R l illam] istam EQ l conclusionem] add. est falsa in
sensu compositionis F 9 Ad2] praem. Et F 10 dico] ante Ad Q l illa] ista HKQ l determinatio]
propositio В add. scilicet (om. D) participatione speciei DLR l est] lin. K1 ante intelligenda Q l in
praedicato om. Q l praedicato] add. et ВG l sic om. E 1 1 participatione speciei om. G l in om. DF
12 speciem om. Q 13 dico om. Q 14 sed] add. potius EK l converso] contra GR l non] si В l
secundum] sensum K 15 homo om. В l mortuus] mortua K l mortuum] mortuus AQR add. pro
DHLR | quid licet] quidlibet В l licet] sed KQ 16 aliquando post ipsum F om. D l contrahat] con
trahit ВKQ | ipsum] hominem H add. aliquem D om. N 17 homine] hoc G 18 quod — conse
quentia] videlicet D | consequentia] add. scilicet F add. ita Q 19 homine — hominis] forma huma
na sive in homine LR l sive] vel H l hominis] humana EKNQ l homo indivisus] i. h. Q 20 in om.
D | significatur] signatur E significat HN stat В sumitur KQ l homo ut] ut h. Q 21 determinatio
nis] hominis Q' restit. lin. Q1 l unius] add. sed A l determinabile] determinabilis L
8 Cf. supra n. 1.
'Cf. supra n. 2.
10 Cf. supra n. 3.
Utrum 'plures homines sunt unus homo' sit vera 143
Ad quartum11 nego consequentiam. Ad probationem dico

quod illud quod ponitur loco consequentis, si sit unum, sicut et hic
'iste et iste sunt unus homo', vera est in sensu divisionis; et non
habet pro opposite 'tantum unus homo' sed hanc 'non plures', quae
5 bene stat cum antecedente; quia hic negatur praedicatum a pluribus
sumptis per modum plurium quod ibi affirmatur de pluribus
sumptis per modum unius, quia ibi divisim huic et illi, — est enim
'uterque' signum divisivum —, hic coniunctim ambobus.
Vel potest concedi quod tantum unus homo est unus homo et
10 uterque est unus homo. Quia enim 'uterque' distribuit pro suppo
sais divisim, non excluditur aliquod suppositum hic: 'tantum unus',
sub ilia ratione qua pro eis distribuit 'uterque'.
1 nego] dico negando AD 2 illud om. H l quod2 om. ВHQ l ponitur] add. in F l si om.
G | sicut et hic] ut hic et (om. DE) AВDEGHQ ut haec N l et om. R l et hic] haec FL 3 iste] ille
ВEGKN | iste et om. HQ l iste2] ille EGKN l vera post est AL l vera — divisionis] falsa est in sensu
compositionis non divisionis G l sensu] add. compositionis et (licet A om. HNR) non AFHNR l
divisionis] add. non (add. autem in sensu L) compositionis EL not. mg. communiter libri habent: in
sensu compositionis licet non divisionis L1 adnot. mg. et videtur quod sunt(?) de opposito modo sicut
hic in libro hoc L1 l divisionis et] composito non diviso В composito licet non in sensu diviso D
compositionis et non divisionis Q 4 opposito] obiecto(?) G l homo om. В add. est unus homo H
add. etc. F | sed hanc] licet habeat AВD l hanc] habet K add. scilicet F l plures] add. homines (om.
FH) etc. (om. LR) FGHLR l quae] quia A quod Q 5 bene — antecedente] cum antecedente bene
stat F | quia — uterque-4 (fin. quaest.)] scrip. in spat. vac. K5 l hic om. Q l negatur] vocatur В 6 sumptis]
sumptum L suppositis R l plurium] mg. N1 unius mg. K1 add. universalium N l quod] quia KNQ l
affirmatur] add. lin. praedicatum K4 7 sumptis] suppositis R l unius] plurium В l quia] quod В l
ibi] hic L'R add. affirmatur В om. F not. mg. ibi L1 l huic] add. et huic Q l huic et illi] hinc et ibi F
8 uterque] unique Q l signum divisivum] divisum significatum A l divisivum om. Q l hic
coniunctim] coniunctum hic Q l coniunctim] coniunctum EFGH 9 concedi] dici F l quod om.
ВHQ add. stant (stat A) simul ADLR l tantum om. N l et — homo] etc. G om. В 10 uterque] uter
istorum L | enim om. K l distribuit] supponit E l suppositis] sumptis K 11 divisim] add. et E add.
ideo L | aliquod — uterque rep. В l unus] add. homo AFKL add. etc. H 12 illa post ratione EFLR
ista Q | ratione] add. pro H l qua] quam ВKQ quia AE l eis] ill¡s F l distribuit] distribuitur K l
uterque] unus D om. F add. ideo etc. H add. etc. N
Cf. supra n. 4.
(QUAESTIO 23
UTRUM PRIMA DIVISIO DIFFERENTIAE SIT

CONVENIENS]
Circa capitulum 'De differentia', primo quaeritur an divisio

5 prima sit conveniens, scilicet quae est in differentiam communiter,
proprie, et magis proprie.
Quod non, videtur:
Quia1 non est divisio generis in species, genus enim aeque
proprie dicitur de speciebus; nec totius in partes integrales, quia
10 'totum' non praedicatur de talibus partibus — divisim hic praedicatur
de dividentibus; nec vocis in significationes, quia tunc haec vox
'differentia' primo importaret illa tria, et non sequeretur ad dividen-
tia nec esset definibile, quia aequivoci non est definitio2. Nec aliqua
divisio per accidens, patet, quia in omni membro divisionis intel-
15 ligitur per se divisum, quod numquam accidit in divisione per
accidens.
Item, haec divisio non est per opposita:
4 Circa] praem. Differentia vero (add. communiter Q) EKLQ add. illud Q adnot. mg. Quaestio
22 K1 Quaestio 23 L1 Quaestio 21 Q l Circa — communiter-4 (fin. n. 5)] rep. R l De om. A l De
differentia om. Q l primo post quaeritur АН om. ВEFG 5 prima om. Q add. differentiae AF l sit —
proprie-2] scilicet differentia communiter proprie et magis proprie sit conveniens A l scilicet om.
KLNR | in] inter H l communiter] add. dictam FGH add. et H 6 proprie] add. dictam F l magis]
maius N l proprie2] add. dictam FG 7 Quod non videtur] Et v. quod n. H l videtur] ante Quod Q
8 non] nec D l est om. L l in] add. suas EFG l enim post aeque ВL om. GВ l aeque om. F 9 pro
prie] primo H | dicitur] praedicatur EF l de] add. suis ВE l speciebus] specie D l nec] non E add. est
divisio DH | in] lin. В1 10 talibus partibus] p. integralibus ВF p. t. AEG l partibus] add. sed AL l
divisim] divisum ADGHR l hic praedicatur] p. hic H 11 de] add. de differentibus vel Q l nec] add.
est H | vocis] voces K' restit. lin. K1 vocum (et sic saepe deinceps) Q l in] add. suas F l significationes]
significationem (et sic saepe deinceps) Q l vox] add. scilicet G 12 differentia om. F l primo om. H l
importaret] importat H l illa] ista ВFKL haec Q l tria] duo H l sequeretur] sequitur H om. Q 13 esset]
esse F est H l aequivoci ... definitio] def. ... aeq. F l definitio] distinctio E divisio K l Nec] add. (lin.
K1) est AFHK1R add. ultra ista F l aliqua] alia Q 14 divisio] add. nisi N l accidens] add. ut GLR l
quia] add. hic G add. ut L l quia — accidens om. F l omni om. В l intelligitur] inter K' restit. lin. K1
15 per se] ante intelligitur G l numquam] umquam A 16 accidens] add. ergo (om. Q) etc. LQR
1 7 haec om. F l divisio om. N l est] datur G
1 Cf. Boethius, Liber de divisione (ed. J. Magee p. 6; PL 64, 877В): "... divisio namque multis dicitur
modis. Est enim divisio generis in species, est rursus divisio cum totum in proprias distribuitur partes,
est alia cum vox multa significans in significationes proprias recipit sectionem. Praeter has autem tres
est alia divisio quae secundum accidens fieri dicitur".
2Aristot. Tоpica VIc. 2 (ALV1 115; Z c. 2, 139b 22-31); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 328):
"Aequivocorum non est definitio, unde solius univoci est definitio".
146 QUAEST. 23
Tum quia est trimembris, igitur aliquod membrum alteri non

opponitur, quia "tantum unum uni opponitur3".
Tum quia ad unum membrum sequitur aliud. Sequitur enim
'differunt magis proprie, igitur differunt communiter', id est acci
dente aliquo; et sic sequitur 'differunt proprie, igitur communiter'; 5
etiam sequitur 'differunt magis proprie, igitur proprie'.
Consimilis dubitatio est de divisione quae ponitur ad declaran-
dum definitionem generis "eorum quae praedicantur4"etc, quia
quod praedicatur de pluribus, praedicatur proprie; quod de uno
solo, communiter. Et unum membrum videtur sequi ad aliud, et io
universaliter de divisionibus per 'proprie et communiter'.
Dicendum quod tales divisiones sunt bonae, quia sunt vocis in

significationes; non vocis aequivocae penes primum modum, quia 15
1 Tum om. D | est om. EFGH l aliquod] aliud D l aliquod — membrum-2] alterum
membrorum В l membrum] membrorum AFLR l alteri] alicui H 3 Tum quia ad] Etiam F l ad
post sequitur EL l unum om. Q l membrum] membrorum F l sequitur] add. ad F 4 differunt]
differt Q | magis] maxime В l proprie] add. id est DGR add. scilicet L add. differentia specifica
DGKLR | differunt2 om. L l communiter — proprie-3] proprie et sequitur differunt proprie igitur
communiter differunt id est accidente aliquo F | id est] scilicet H 5 et om. ВD l et sic] etiam (post
sequitur) A sicut EH similiter LR l sic — communiter om. Q l differunt] add. magis E l communiter]
add. et AL 6 etiam post sequitur LQR sic ВE similiter D igitur H l etiam sequitur] s. et N l
proprie om. K l igitur] add. differunt L l proprie2] add. et (vel G) communiter GHKN add. ultra igitur
KNR 7 dubitatio] ratio H divisio L' restit. mg. L1 add. ponitur hic sicut H l est] erit F l
declarandum definitionem] declarationem divisionis F 8 definitionem] divisionem K l etc. om. Q
9 de pluribus praedicatur om. F l pluribus] add. etc. D l praedicatur proprie] proprie praedicatur H l
proprie] add. et DFKLNR l quod2] quia Q om. H 10 Et] Etiam (post unum) A add. sic H l
membrum] membrorum F l videtur sequi] sequitur F s. v. H l sequi] ante videtur L om. Q 11 univer
saliter] add. est H | per om. FGNQ l proprie et communiter] c. et p. FKLNQR l communiter] add.
datis A 14 Dicendum] praem. Ad quaestionem (add. est F) FKLNQR l sunt om. Q l sunt2 om. D
IS significationes] add. et В l non] nec R l non vocis om. N l modum] add. aequivocationis A l
quia] quorum K' restit. lin. K1
1 Aristot., Metaph. X t. 17 (AL XXV2 194; I c. 5, 1055b 30-32); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
136): "Unum tantum uni est contrarium"; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 305): "Unum tan
tum opponitur uni"; cf. Aristot., De interpr. I c. 7 (AL II1 12; 18a 8-9).
4 Porphyrius, Liber praedicabilmm c. 'De genere' (AL I6 7; ed. Вusse 2.17-18): "Eorum enim quae
praedicantur alia quidem de uno dicuntur solo, sicut individua sicut Socrates et hic et hoc, alia vero
de pluribus, quemadmodum genera et species et differentiae et propria et accidentia communiter sed
non proprie alicui".
5 Porphyrius, Liber proeaicabilium c. 'De differentia' (AL I6 14; ed. Вusse 8.8): "Differentia vero
communiter et proprie et magis proprie dicatur".
Utrum prima dmsio differentiae sit conveniens 147
vox sic aequivoca primo importat multa, sed penes secundum

modum. Quia vox sic aequivoca significat unum proprie et ex impo-
sitione, aliud transumptive et ex usu, sicut dicit ARISTOTELES I Elen-
chorum6: secundus modus est ex eo quod "soliti sumus sic dicere".
Ad primum argumentum7 patet quod non sequitur ad dividen- 8

tia nec definitur ut aequivocatur, sed sumpta in uno sensu est
univocum, et potest definiri et esse principium consequentiae.
Ad secundum8 dico quod membra sunt opposita. 9
10 Ad primum9 contra hoc dicendum quod habet reduci ad 10

divisionem bimembrem sic: differentiarum quaedam magis propria,
quaedam non magis propria. Et ultra: non magis propria; quaedam
propria quaedam communiter. Et sic universaliter omnis divisio non
1 vox om. AВEHLQ l sic] lin. D2 ante vox N om. K l aequivoca] aequivocum Q l primo post
importat LR add. significat vel F add. aeque H l importat] important AEH 2 modum]
membrum A l vox] mg. В1 post sic N l sic om. R l unum proprie] p. u. DH l et] id est N om. D l ex
impositione] in expositione(!) R l impositione] positione Q add. (lin. K1) et K1N 3 aliud] spat. vac.
R add. autem H add. vero L l transumptive] ex transumptione D l et] id est N l ex] lin. K1 l usu] add.
loquendi GLR l sicut] et sic ВK l dicit] ponit F dividing) K l I] II K 4 modus] add. vere K l ex om.
EFGKQ | sic] ante soliti DFH 6 argumentum om. DH l patet] cum obicitur R add. cum obicitur
FKLN om. DEGHQ l quod] quia ВD l sequitur] sunt В add. divisum H l ad dividentia] concedo
quod non sequitur ad dividendum R l dividentia] divisionem concedo F dividentiam N add. concedo
quod non sequitur (ante quod D) DKL 7 nec] neque A l ut] nisi K l aequivocatur] aequivocum Q
aequivoca est D l in] pro G l est post univocum A l est univocum et] et est u. (post definiri) H 8 uni
vocum] aequivocum В l et2 — consequentiae om. G l esse] add. primum FN l consequentiae]
commune AВHNR convenientiae(') FK not. mg. alia litrera: scientiae sed credo consequentiae quia
potest esse antecedens et inferre consequens L1 9 Ad — opposita post bimembrem H 10 dicendum]
dico В add. est F l habet] habent G l reduci ad om. H 1 1 divisionem post bimembrem R om. ВL l
bimembrem] membrem D' restit. lin. D2 l sic] scilicet H l differentiarum] differentia DGQ
differentiae E l propria] proprie GKNR add. et FL add. dicta G 12 quaedam] quidam K quod(!)
E | non magis] m. non ВK l propria] proprie GKN add. dicta G l Et om. Q l Et — communiter
om. H | non2] lin. K1 | propria2] proprie EFKN add. differentia В l quaedam2] quae G 13 propria]
proprie FKN add. et GL l quaedam] quidam K om. A l communiter] communis L' resrit. lin. L1 l non
bimembris] trimembris L
6 Aristot., De soph. elenchis I c. 4 (AL VI1 9; c. 4, 166a 14-19): "Sunt autem tres modi secundum aequi-
vocationem et amphiboliam: unus quidem quando vel oratio vel nomen principaliter significat plura,
ut piscis et canis; alius autem quando soliti sumus sic dicere; tertius vero quando compositum plura
significat, separatum vero simpliciter, ut 'scit saeculum'..."
7 Cf. supra n. 1.
8 Cf. supra n. 2.
' Cf. supra n. 3.
148 QUAEST. 23
bimembris reducitur ad bimembrem. Alia autem membra posita

sunt membra subdivisionis, et ponuntur propter brevitatem loco
divisi, in eo quod divisum est unum membrum principalis divisionis.
Ad secundum10 contra hoc dico quod membra debent intelligi
cum praecisione, et sic nullum sequitur ad aliud; sicut etiam in 5
divisione sequenti "quaedam faciunt alteratum, quaedam aliud11",
quae membra non sunt opposita nisi sumatur alteratum tantum.
1 bimembris] unimembris В l reducitur] habet reduci N l ad] add. divisionem EGLR l

bimembrem] unimembrem В bimembrum(!) A l Alia] Aliqua N l membra] add. ibi R l posita]
ponitur Q 2 propter brevitatem post divisi EGLR 3 in] et F l eo] ea AH add. et hoc A l eo
quod] ea quia ВQ l unum] primum Q l membrum] modum В 4 dico] ante contra G l debent
intelligi] dicunt intellectum Q 5 cum] sub AВH l sicut] sic AE l etiam] enim E ил. F add. est H
6 quaedam] add. differentia DFKLR l faciunt] facit ADEGR l alteratum] add. et EK l quaedam] add.
facit EFR add. faciunt KLN 7 quae] quia Q l sunt om. Q l sumatur] sumitur F l sumatur —
tantum] sumantur cum praecisione G l tantum] add. circa primum modum dicendum В add. etc. F
10 Cf. supra n. 4.
11 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 15; ed. Вusse 8.19-20): "Differentiarum
enim aliae quidem alteratum faciunt, aliae vero aliud..."
[QUAESnO 24
AN HAEC SIT VERA 'SOCRATES SENEX DIFFERT

A SE IPSO PUERO']
Quaeritur circa primum membrum divisionis differentiae an

5 haec sit vera 'Socrates senex differt a se ipso puero1'.
Et quod sit falsa, videtur: 1
Quia relatio requirit duo extrema in actu, quia si sic, igitur suum
subiectum est; et si hoc, suum correlativum est, quia "relativa2 sunt
simul naturá". Sed Socrates senex et Socrates puer non sunt simul in
10 actu. Igitur, 'differentia', quae est relatio quaedam, non est inter ilia
ut extrema, cuius oppositum notat illa propositio.
Item, si Socrates senex differt a se puero, igitur non est idem 2
sibi puero, igitur non est idem sibi. Prima consequentia patet, quia
'idem' et 'differens' opponuntur; igitur ad unum sequitur negatio
15 alterius. Probatio secundae consequentiae: negatio in antecedente
negat identitatem universaliter; igitur sequitur negatio identitatis a se,
sicut a superiori ad inferius negando3, et hoc significat consequens.
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 24 K1L1 Quaestio 22 Q1 l primum membrum] m. primae K

membra H l divisionis] quaeritur В add. (ante divisionis R) primae FR l an] utrum В 5 haec sit] sit
h. A | vera om. F l Socrates] scilicet L spat. vac. R l ipso om. ВQ 6 Et om. ADEFGNQR l sit falsa]
non AG ] videtur] probo H 7 requirit] rep. F l quia] et GN l quia si sic] rep. A l igitur] relatio H
om. AВEQ 8 est] erit Q add. in (om. L) actu LR l hoc] lin. D2 sic GN add. est В add. igitur FKLR l
suum] eius ADEG l quia] lin. K1 l quia relativa] relativa enim DH l relativa] correlativa K 9 simul]
add. in FGK l Sed om. ВDFR l senex ... puer] puer ... senex F l Socrates2 om. EK l sunt] lin. K1 l
simuI2] add. natura et (om. A) AG 10 differentia ... relatio] relatio ... differentia В l est om. L l
relatio quaedam] q. r. DH l non est post extrema В l illa] ibi В 11 ut om. D l extrema] add. ut
extrema sunt simul H l illa] ista FH haec G l illa propositio] ista divisio etc. Q l propositio] add.
igitur etc. FLNR 12 differt] differat A l se] add. ipso ADEFGN l igitur - puero om. K 13 sibi]
add. ipsi EG | igitur non est] nec Q l Prima post consequentia В om. G 14 differens] differunt В l
unum] affirmationem (negationem E) unius EF l negatio] necessario R l negatio alterius] alterum E
15 alterius — negatio-2 om. В l consequentiae] ante secundae E add. quia EQ 16 universaliter] uni
versalis N | universaliter — identitatis om. Q l negatio] lin. K1 l identitatis] alterius G add. eiusdem A
17 ad] add. suum EFH l negando] negative N l hoc] add. tantum AВDEGHLR add. tamen Q l
significat] significavit E l consequens] add. igitur etc. F
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 14; ed. Вusse 8.10-12): "... differt enim
Socrates Platone alteritate et ipse a se vel puero vel iam viro vel faciente aliquid vel quiescente, et
semper in aliquo modo habendi alteritatibus".
2 Aristot., Proedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 15-16).
1Cf. Guillelmus de Schirwode, /пеro. in logicam n. 4.1.4 (ed. C. Lohr, P. Kunze, et В. Mussler p. 250);
Rogerus Bacon, Summulae dialectices 3.2 (ed. A. Libera p. 224).
150 QUAEST. 24
Item, si sequitur 'Socrates senex differt a se puero, igitur Socra

tes senex et Socrates puer differunt, igitur Socrates senex et Socrates
puer sunt multa', et ultra, 'igitur Socrates et Socrates sunt multa', et
ultra, 'igitur Socrates senex et Socrates puer sunt, igitur Socrates
senex est'. Consequens falsum, igitur primum antecedens. Probatio 5
primae consequentiae: sic sequitur in omnibus relativis aequiparan-
tiae 'Socrates est similis Piatoni, igitur Socrates et Plato sunt similes'.
Et ratio est quia relativum aequiparantiae aequaliter denominat
utrumque extremum. Probatio secundae consequentiae: differentia
est species multitudinis, per ArISTOTELEM V et X Metaphysicae*. Se- 10
quitur igitur 'differunt, igitur multa sunt', sicut 'album, igitur colora
tum'. Probatio tertiae consequentiae: quia ab inferion ad suum supe-
rius tenet affirmando, quemadmodum a determinatione non demi-
nuente ad determinabile. Sic arguitur ibi; igitur consequentia bona.
Ad oppositum est PORPHYRIUS5. 15

Item, arguitur ratione: circa ens immediate opponuntur idem
et diversum, per ARISTOTELEM X Metaphysicae6. Aut igitur Socrates
1 si] lin. K1 om. ADEFHLNR l sequitur om. FKN l se] add. ipso EFGN l puero] add. quia
idem et differens opponuntur H l Socrates] lin. F1 2 differunt] add. et ulterius D l igitur — est]
quia sequitur ut videtur et tunc ultra igitur Socrates senex et Socrates puer sunt multa et ultra igitur
Socrates et Socrates sunt multa F 3 et — est om. ВE l et ultra2] vel ergo (om. R) DLR l et3 - igitur]
vel sic L | et3 — est om. AHNQ 5 est] add. et Socrates puer est GLR l Consequens] add. est (post falsum
L) ADFKL | Consequens — antecedens om. R l igitur] add. et ADEFGHL l primum om. N 6 primae
post consequentiae F per se K | sic] quia F sicut R add. enim ALR l relativis] relationibus В l aequipa
rantiae] add. sequitur enim AFGLR 8 ratio est om. H l est] add. haec A l denominat] determinat H
denotat R 9 consequentiae] ante secundae HQ om. AВD 10 species om. В l per Aristotelem om.
DH | Aristotelem] add. in KLNR l V et X] X (IV A) et V AL l et] add. in K l X] - EHLQpu IV «II. l
Sequitur igitut] Ergo bene sequitur DH I. s. E 11 igitur] quod Q l igitur2 — sunt] multa В l sunt]
ante multa FCLR om. DHQ l sicut] add. sequitur ADFKLNR l album] add. est FLR l colorarum] add.
est (ante colorarum D) DFLR add. et K 12 Probatio tertiae consequentiae post affirmando G om.
ВQ | tertiae] secundae R l consequentiae om. DN l quia om. E add. arguitur F l ab — superius] a
superiori ad suum inferius L' not. mg. alia littera: ab inferiori ad suum superius L1 l suum om. ВDQ
13 tenet post affirmando DQ et sic semper sequitur F add. consequentia H l affirmando] add. et EH
add. id est N l quemadmodum] et ВDFLQR l a om. ВQ l deminuente] add. sequitur AFHKLNR
14 Sic] praem. Sed F praem. Et Q Sicut R add. igitur K l ibi] ubi В l consequentia om. L 16 argui
tur] probatur FLR om. KN l ratione] add. sic AFKLNR | circa] contra K l ens] add. relatione В |
immediate post opponuntur FLR om. G 17 per Aristotelem] ex N om. DHKLR add. in G l Aris
totelem] add. in E | X] - D 2ENQpu (lin. D2) IV rell. l Aut om. H l igitur om. G
'Aristot., Mewph. Vt. 16 (AL XXV2 96; Д c. 9, 1018а 12-15); Metapn. X t. 13-14 (AL XXV2 192-193; I
c. 4, 1055а 3-33).
5Cf. supra n. 1.
6 Aristot., Metaph. X t. 1 1 (AL XXV2 191; I c. 3, 1054b 18-23): "Ergo diversum aut idem ideo omne ad
omne dicitur, quaecumque dicuntur et ens et unum... aut enim unum aut non unum aptum natum
et ens et unum. Ergo diversum et idem ita opponuntur, differentia vero et diversitas aliud".
An 'Socrates senex differt a se ipso puero' sit vera 151
senex et Socrates puer sunt idem vel diversum. Non idem, quia tunc
haec affirmatio 'Socrates senex est Socrates puer' esset vera. Sed hoc
est falsum, igitur est diversum. Et hic sumitur 'differens' in communi
ad esse diversum.
5 [I. — Ad quaestionem]
Ad quaestionem dicendum quod propositio est distinguenda se

cundum aequivocationem, quia sumpto 'differre' in communi, est pro
positio vera, quia isto modo quodcumque accidens impedit omnimo-
dam identitatem. Accipiendo differentiam7 pro propria vel magis pro-
10 pria, est propositio falsa, ut patet ex ratione illarum differentiarum.
Ad primum argumentum8 potest did9 quod oportet extrema

relationis esse actu secundum rationem referendi, non secundum ex-
sistentiam. Quia prius et posterius, licet non simul exsistant, tamen
15 simul sunt secundum rationem qua referuntur. Nam quando prius
est sub ratione prioris, posterius est sub ratione posterioris, licet non
tunc exsistant.
1 et] aut G | idem — falsum] differunt vel non si sic H l idem vel diversum] diversa vel i. E l
vel] aut QR l diversum] diversa G l Non] add. sunt G 2 haec] illa F l haec affirmatio] hic afirmati
va В | affirmatio] affirmativa ADEGL add. esset vera E l Socrates — puer post vera FKN l est] et A l
esset vera om. E l Sed — falsum] mg. D2 om. ВE 3 est2] ante igitur A om. N l Et — diversum om. L l
differens] dividens D om. Q l in communi] ut est commune A 4 esse] omne AВDNQ add. idem et
esse E l diversum] divisum D 6 Ad quaestionem] Responsio AВDEH l dicendum] dicendo H om.
F I est distinguenda] d. est AGQ l secundum] penes Q 7 sumpto] supposito K sumptum Q l sump
to differre] sumpta differentia E l propositio post vera AG om. ВDEHQ 8 vera] ante est H l isto]
illo DGKN | quodcumque accidens] omne a. (ante isto) Q 9 identitatem] ante omnimodam FL
add. et (om. DN) communiter (om. DN) facit differentiam DKN l Accipiendo] praem. Sed H add.
tamen AFLR l Accipiendo — propria-2] Sed de differentia proprie vel communiter D l differentiam
pro] differentia K l propria ... propria] proprie ... proprie Q 10 est propositio] p. est В l patet om. Q l
illarum] istarum AFHKLR 12 potest] posset KLNQ 1R dicendum Q' l oportet om. F 13 esse] mg.
H1 sunt F add. (mg. H1) in AFGH1LQR l actu] mg. H1 om. E l secundum] quoad AFLR l referendi]
inferendi N add. et AFLR add. extrema H l non] add. autem G l secundum2] quoad A 15 secundum]
per H add. suam D l rationem] add. referendi F l qua] quae В quia KN l qua referuntur] referendi G l
Nam om. Q 16 ratione] relatione В l prioris] add. tunc et (om. HLR) DHLR l posterius post est
ВKQ post Q | est2] exp. lin. R 1 l ratione2] relatione В 17 tunc] ante non AFLR om. D add. simul N
7 Cf. supra q. 23 n. 1.
8 Cf. supra n. 1 .
'Cf. Nicolaus de Cornubia, Porph. c. 'De differentia' (cod. Oxon. coll. Corporis Christi 293, f. 74rf>):
"Secundum autem quod differentia sumitur proprie, sic est differentia relatío. Et sic sumendo diffe
rentiam, oportet illa quorum est differentia simul esse secundum actum".
152 QUAEST. 24
Aliter potest did quod 'Socrates puer' non est per se extremum
relationis huius, sed 'Socrates puer differens', quia per se extrema re-
lationis aequiparantiae nominantur eodem nomine illius relationis.
Illud autem extremum per se est simul cum Socrate sene differente,
quia pro eodem tempore est hoc differens ab illo, et illud ab isto. 5
Ad secundum10 dico quod haec consequentia non valet 'non
est idem sibi puero, igitur non est idem sibi', quia in prima negatur
identitas respectu termini accidentalis, in secunda respectu termini
substantialis qui importatur per 'sibi', quod est relativum recipro-
cum. Et in hoc fit fallada consequentis, quia ad diversitatem acci- ю
dentalem non sequitur diversitas substantialis, sed e converse Sed si
'sibi' in consequente referat antecedens cum determinatione, scilicet
hoc totum 'Socrates senex', tunc patet consequentiam non valere,
quia in antecedente et consequente respectu diversorum terminorum
accidentalium negatur identitas. Unde quod assumitur in probatione 15
quod 'in antecedente negatur identitas universaliter', falsum est; sed
tantum respectu huius termini 'Socrates puer'.
Ad tertium11 negatur prima consequentia12 propter negationem
in 'differt', ut patet in aliis. Quia haec est vera 'Socrates differt ab
omni nomine' sicut Socrates non est idem omni homini. Haec est 20
falsa 'Socrates et omnis homo differunt', sicut haec 'Socrates et omnis
homo non sunt idem'. — Ad probationem dicitur quod tenet in rela-
1 potest] posset FKQR l puer om. В l per se extremum] e. per se E 2 huius] ante relationis
AВEG om. HQ | sed] scilicet NR l extrema] relativa В l relationis2] in relatione D 3 nominantur]
K' denominantur lin. K1 l eodem] eadem Q l illius] istius K l relationis] rationis F 4 Illud] Istud В
Idem K | per se post est AВDHLR post simul Q om. N l est post simul F om. E l sene differente] d. s.
Q 5 quia] et H l quia pro eodem om. Q l pro] in F l hoc] licet Q l illud] add. differens Q l isto]
illo EFGHKNR 6 haec om. N l non valet post sibi-2 В l valet] add. Socrates FH 7 est om. Q l
sibi] Socrati E om. F l igitur] add. Socrates F l est2 om. Q l sibi] Socrati E l prima] primo K 8 acci
dentalis] add. et FKLNQ l termini2 om. В 9 qui] quae Q l importatur] add. primo E l per] add. (lin.
K2) by HK2 | quod] qui Q l relativum] relatum A 10 in hoc] ita HL l fit] fuit R l consequentis]
accidentis Q' restit. Q1 11 converso] contra HR l si] add. ly AH 12 sibi om. В l referat] inferat В
referatur R l antecedens] accidens R om. В l scilicet] sic Q Socrates E 13 non om. L 14 quia —
identitas om. R l et] add. in DG l et consequente om. N l respectu — accidentalium post identitas FL
15 negatur] negetur KQ restit. lin. K1 l Unde] Cum FGK l quod om. GK add. hic ADHKLR add. ibi
G | assumitur] affirmatur K 16 negatur] negetur R l universaliter] simpliciter H l falsum] falsa Q
17 tantum] tamen Q om. F l respectu om. E l Socrates] scilicet H 18 tertium] add. dico quod
AR | negatur] negetur R l prima post consequentia E om. F l negationem] add. inclusam ALR
19 in] add. ly В | in differt] indifferentiae KQ l Quia] Nam В 20 sicut] sic ista D similiter H l
homini] homine G add. et EK l Haec] lin. D2 add. tamen AFGLNR 21 falsa] add. tunc В l sicut]
sic H add. et HKLNQR l haec] lin. Q1 om. E l Socrates2] homo Q
10 Cf. supra n. 2.
" Cf. supra n. 3.
12 Videlicet, 'Socrates senex differt a se puero, igitur Socrates senex et Socrates puer differunt'.
An 'Socrates senex differt a se ipso puero' sit vera 153
tivis aequiparantiae ubi non includitur negatio, ut patet de 'simile';

sic non est de differentia.
11
Contra hoc: negatio in 'differt' non tollit talem consequentiam
nisi propter hoc quod terminus praecedens ipsum et sequens habent
5 diversam suppositionem. Unde, observata eadem suppositione, tenet
talis consequentia cum 'differt'. Sed in singularibus non refert prae-
ponere vel postponere negationem, per ArISTOTELEM II Periherme
nias13. Igitur, in illis cum 'differt', bene tenet talis consequentia.
Ideo potest concedi ultimum consequens14, scilicet 'Socrates 12
io senex et Socrates puer sunt multa', sed ex hoc non sequitur 'igitur
Socrates et Socrates sunt multa', quia illa determinatio in anteceden
te respectu talis praedicati deminuit a Socrate absolute. Ideo non se
quitur ut superius ad inferius, sed ut secundum quid ad simpliciter.
Similiter in illo coniuncto sumitur Socrates secundum accidens, quia
15 secundum rationem alicuius quod secundum rationem talis praedica
ti est sibi extraneum absolute sumpto. Et in dictis secundum acci
dens, sive praedicatis sive subiectis, non tenet a coniunctis ad divisa,
per ARISTOTELEM II Perihermenias 15 .
1 ut patet] cuiusmodi est D l patet post simile AВEG om. N l de] in (lin. K2) DK2Q l simile]
simili EFHR add sed FLR 2 sic post est F l de om. G 3 Contra] praem. Sed FLR l hoc] haec
HLN om. F | negatio] add. inclusa ALR l in] add. ly В l differt] differre K differentiae N differen
tia Q | tollit] habet (post consequentiam) Q 4 hoc om. D l et] add. terminus GK l sequens] subsequens
ADHKNQ | habent post diversam AG habeat В habet Q 5 suppositionem] oppositionen» Q l ob
servata] conservara D servata E l eadem post suppositione H tali В l tenet] ante observata A 6 talis
post consequentia H om. D l consequentia] add. et FKR add. etiam L l differt] differentia FKQ 7 vel]
et ВDN | negationem om. Q add. ut patet N l per Aristotelem] ex H om. D l II] I FR add. modo В
8 cum] ante in K add. hoc verbo F l differt] differentia Q l bene] unde K om. Q l talis post con
sequentia DH om. N 9 Ideo] add. bene GL l concedi] intelligi Q add. illud A l scilicet] quod G
videlicet R om. K add. quod EFLR 10 senex om. Q l Socrates om. A l sed — multa om. ВG l ex
hoc om. A | igitur] quod KR om. ANQ 1 1 illa] ista K l in antecedente om. HL 12 talis om. ВH l
deminuit] deminuitur ВK l a — absolute om. В 13 ad] et D l secundum — simpliciter] simplicirer
ad s. quid E 14 Similiter] Simpliciter E Sed K l illo] hoc E isto K l coniuncto] consequente N l
quia — rationem om. K 15 alicuius] add. accidentia FN 16 sumpto] sumptum H l Et] Etiam Q
add. sic D 17 sive] add. in ВD l sive2] add. in DH l a] ad L 18 per] secundum K l per Aristo
telem] ex DEH | Perihermenias] add. etc. FH
u Aristot., De interpr. II с 10 (AL II2 52; c. 10, 20а 23-27): "Manifestum autem quia in singularibus
quidem, si verum interrogatum negare, quod et affirmare verum; puta 'ergone Socrates sapiens?1,
'non', 'Socrates ergo non sapiens'. In universalibus autem non vera quae similiter dicirur, vera autem
negativa..."
14 Cf. supra n. 3.
15 Aristot., De interpr. II с 11 (AL II2 53-54; c. 1 1, 20b 31-2 1а 32).
[QUAESTIO 25
UTRUM PRIMA DEFINITIO DIFFERENTIAE, SCILICET

'DIFFERENTIA EST QUA SPECIES ABUNDAT A GENERE'
SIT CONVENIENTER DATA]
5 Quaeritur de prima definitione differentiae, scilicet "differentia

est qua abundat species a genere1", an sit convenienter data.
Quod non, videtur:
Quia quod abundat ab alio est in plus illo; genus est in plus
quam species, et non e converso, per ArISTOTELEM in Praedicamentis1:
10 "dicens enim 'animal' plus complectitur quam 'homo';" igitur etc.
Item3, si sic, quaero: a quo species habet differentiam? Non a
nullo, quia "ex nihilo nihil fit4"; non a se, quia nihil facit se esse in
actu5. Si igitur habeat, hoc habet a genere. Sed hoc est inconveniens
propter duo. Primo, quia tunc in hoc non abundat a genere, cum
15 utrumque habeat illud. Secundo, quia genus habebit contraria; qua
5 Quaeritur] praem. Sequitur quaestio 24 mg. D1 Quaestio 14 mg. K1 Quaestio 25 mg. L1

Quaestio 23 mg. Q1 l de — genere] ante Quaeritur В l scilicet om. DGHKN 6 qua] quae Q l abundat
species] s. a. AEFGLRN l an] add. haec F l convenienter] communiter R' restit. lin. R1 7 Quod non
videtur] Et v. q. non H l videtur] ante Quod Q 8 quod] quid Q l ab om. Q l alio] aliquo FLR l in
om. HKNQ | plus] prius N l in2 om. K 9 et — converso post Praedicamentis Q l converso] contra R
add. quia D l Aristotelem] Philosophum DH l in Praedicamentis] libro Praedicamentorum DH om. F
10 dicens] ubi clicit AFLR dicentem quod N l enim] post animal ВEFKLR om. AN l plus] plura В l
complectitur ... homo] complecti ... hominem H l quam] add. dicens ВG l quam homo] quam homi-
nem (ante complectitur) DQ 1 1 species habet] h. s. HK l differentiam] substantiam N add. suam
DLR | a2] K1 ante Non N 12 nullo] nihilo DG l ex nihilo] a nonnullo FN l nihilo] nullo ВEK l
fit] sit В | non] nec ВKLR l se2] ante facit GKR add. ipsum Q l in om. ВL 13 igitur] ante Si E
autem FN l habeat] habet LR add. igitur A add. tantum D l hoc post habet A vel В igitur HL om. G l
habet] est EKQ ergo R om. F add. hoc HL l hoc est inconveniens] non est conveniens ВHLQ 14 Pri
mo] Primum est A l in hoc post genere AKQ 15 utrumque] uterque D l habeat] habet F l illud]
idem GN illa Q l genus om. Q l habebit] habeat K haberet ВLR habet Ж add. tunc (ante genus G H
post genus R) AGHR add. in se A l qua enim] quia qua Q
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 17; ed. Вusse 10.22-11.1): "Quas etiam
determinantes dicunt 'differentia est qua abundat species a genere'..."
2 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 52; c. 5, 3b 23-24): "... dicens autem animal plus complectitur hic quam
hominem".
3 Haec et sequentia (n. 3-4) videantur in Boethio In Isagogen Porphyrii [ed. secunda] IV c. 9 (CSEL 48,
263-265; PL 64, 126A-127A); Albertus M., Liber de praedicabilibus tr. 5 c. 4 (ed. Вorgnet I 93ab).
'Aristot., Phyiica I t. 71 (AL VII1 36; A c. 8, 191a 30-31): "Neque enim quod est fieri (esse enim iam)
et ex eo quod non est nihil utique fieri: subici namque aliquid oportet"; De soph. elenchis I c. 5 (AL IV1
13; c. 5, 167b 13-15): "... ut Melissi ratio quoniam infinitum est universum, sumens universum qui-
dem ingenitum (nam ex nihilo nihil fieri)..."; cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 141): "Secun
dum omnes philosophos, ex nihilo nihil fit".
5 Cf. Aristot., De an. II t. 47 (В c. 4, 416b 16-17).
156 QUAEST. 25
enim ratione una species habet unam differentiam a genere, pari

ratione alia species differentiam oppositam. Igitur genus utrumque
habet; igitur habet opposita simu1.
DlCITUR6 hic, sicut PORPHYRIUS videtur respondere in littera7,

quod species habet differentiam a genere, et ita genus habet illam 5
potentiá tantum, species autem actu. Nec sequitur tunc primum
inconveniens8, quia illud 'abundare' debet intelligi quoad 'actu
habere'.
Ad secundum9 DICITUR10 quod non est inconveniens opposita
simul inesse eidem in potentia. ю
Contra primum11: a nullo potest aliquid verius haberi quam

ipsum in se habeat. Igitur a genere non potest species verius habere
differentiam quam genus illam habeat. Sed species habet illam actu,
genus tantum in potentia; igitur species non habet illam a genere.
1 enim om. F l una om. Q l unam post differentiam KL om. DEFGH l differentiam] add.
eadem ratione haket unam F 2 ratione om. L add. vel F l alia] aliqua R l species] add. habebit AGL
add. habet H add. ultra aliam AL l differentiam] add. sibi A add. habet Q l genus om. A l utrumque
post habet D utraque В utramque AEGL 3 igitur] add. genus Q l habet2 post opposita В om. AFG
4 Dicitur] add. quod F l sicut] similiter F l Porphyrius videtur] v. Porphyrium F l Porphyrius —
respondere] videtur perflci principaliter K videtur quod Porphyrius ponat (ponit R) LR l in linera]
ante videtur A infra D am. Q 5 genus om. F l illam] istam K illa ВG ista Q add. potentiam DK add.
differentiam AR 6 potentia] in potentia AFG l tantum] tamen K om. GQ l autem] in F om. N add.
in G | actu] add. et sic LR l Nec] Non ВLR l tunc om. R 7 illud] in illo H l quoad] quo in G l
quoad actu] ad actum Q 8 habere] add. plus G 9 dicitur] dicendum FN dico EGHK om. D l est
om. Q | inconveniens] add. duo K 10 simul om. F l inesse eidem] esse in H lia nullo] nihil E l
aliquid post haberi E post verius Q l haberi] habere R denominan H' restit. mg. H2 l quam] quantum
K 12 ipsum] add. illud A l in se post habeat LR I habeat] illud E habet F l species om. F l verius
post differentiam E post habere A l habere] haberi K 13 differentiam om. L add. illam A l
illam] ante quam В post habeat AE illud FQ l habeat] habet EF | Sed] Si K l actu] actualiter FN
14 genus] add. vero FN add. autem L l tantum post potentia FN l in om. HKLR l non habet post
genere A
6 Albertus M., Liber de praedicabilibus tr. 5 c. 4 (ed. Вorgnet I 93b): "Solvunt autem hoc antiqui Philo-
sophi Peripatetici dicentes quod potestate omnes differentiae positae sunt sub genere in eodem ge
nere, et a potestate generis sunt in specie, sed actu non sunt simul in ipso genere".
7 Porphyrius, Liber pnaedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 17-18; ed. Вusse 11.2-6): "Animal enim
neque ipsum nihil horum est (nam unde habebunt species differentias?); neque autem omnes oppo-
sitas habent (nam in eodem simul habebunt opposita); sed, quemadmodum probant, potestate qui-
dem omnes habent sub se differentias, actu vero nullam, ac sic neque ex his quae non sunt aliquid fit,
neque opposita circa idem sunt".
"Scilicet, "quia tunc in hoc non abundat a genere"; cf. supra n. 2.
'I. e. secundum inconveniens: "quia genus habebit contraria"; cf. supra n. 2.
10 Albertus M., Líber de praedicabilibus tr. 5 c. 4 (ed. Вorgnet I 93b): "Nec etiam sequitur quod opposita
secundum actum simul sint in eodem".
"Cf. supra n. 3.
UTRUM PRIMA DEFINmO DIFFERENTIAE SIT CONVENIENTER DATA 157
Contra secundum12: omnis potentia est reducibilis ad actum. 6

Igitur si opposita in potentia insunt generi, poterunt inesse actu,
quod est impossibile.
Item, contra utrumque simul13: quod tantum inest alicui in 7
5 potentia non praedicatur vere de illo cum hoc verbo 'est', quia esse
denotat actualem unionem extremorum; sed haec est vera 'animal est
rationale'; igitur praedicatum non tantum inest subiecto in potentia.
10 Dicendum quod species abundat a genere in differentia, quia 9

definitio exprimit totum per se intellectum definiti; et non amplius,
quia aliter non conveniret primo definito. Sed definitio constat ex
genere et differentia; igitur differentia est aliquid de per se intellectu
speciei et non de intellectu generis. Quia si sic, genus praedicaretur
15 per se de differentia vel e converso, quorum utrumque est falsum; et
nugatio esset in definitione, quia ponendo rationem generis et diffe
rentiae loco nominum, idem bis diceretur15. Igitur species abundat etc.
Ad primum argumentum16 dico quod 'esse in plus' est duplici- 10
1 secundum] secundam H l omnis] omnes Q l est reducibilis] r. est Q 2 si om. В l in po

tentia post generi G l generi] add. igitur LQ l poterunt] possunt EGL l inesse] esse in FQ add. ei E l
actu am. В 3 quod est impossibile om. R 4 contra om. D l simul] add. illud A 5 vere] ante prae
dicatur G post illo DH vero (post illo) В l est om. Q l esse om. F 6 denotat] denominat L 7 tantum
post subiecto LQR l potentia] add. igitur etc. LR 10 Dicendum] praem. Ad quaestionem FLQR l a
genere om. Q 11 definitio om. В l totum] tantum R' restit. lin. R1 l per se] ante totum Q om. H l se]
add. totum F add. lin. scilicet essentiam K2 l et] sed EFGKN l et non amplius om. ALR l amplius]
rescrip. lin. K2 12 aliter post conveniret EGKN l conveniret] add. cum G l primo post definito G om.
F | definito] defini(!) R l Sed] Cum F 13 per] mg. Q1 l intellectu speciei] intellectui speciem R
14 sic] add. tunc D l praedicaretur] praedicetur D praedicatur F 15 per se] ante praedicaretur
AВDKR om. Q | vel] et L l converso] contra R l et] etiam L 16 esset] esse Q l ponendo] exponen do
AВDN | rationem] relationem В l generis et differentiae] d. et g. H l differentiae] add. in G 17 loco
nominum] pro nominibus LR om. В l nominum] nominis FGK' restit. lin. K1 l idem bis] bis i. F l
Igitur — abundat om. E l etс] a genere GLQR 19 argumentum om. AВDHL l quod om. K l dup-
liciter] add. vel DG add. quia vel LR add. scilicet ANQ
12 Cf. supra n. 4.
Cf. supra n. 3-4.
MCf. supra n. 1.
"Cf. supra q. 15 n. 10.
"Cf. supra n. 1.
158 QUAEST. 25
ter: secundum continentiam actualem, vel potentialem sive secun

dum indifferentiam. Genus 'est in plus' uno modo, ut vult auctoritas
adducta; species alio modo.
Ad secundum17, sicut dictum est. Quia sicut compositum natu
rale habet formam in potentia a materia, in quantum materia est in 5
potentia per se ad formam, et ideo quando materia est, est forma
compositi in potentia, — formam autem habet compositum in actu
ab agente quod actu inducit formam in materia —, sic species in po
tentia habet differentiam a genere quod est proportionale materiae.
Ad primum contra hoc18 concedo quod species non habet diffe- io
rentiam in actu a genere, quia nec genus habet illam actu.
Ad secundum19 potest dici quod non est inconveniens opposita
actu inesse eidem generi, licet sit inconveniens de eodem numero.
Vel aliter: quod potentia non dicitur hic 'ordo ad actum', sicut
sumitur IX Metaphysicae20; sed potentia dicitur 'indeterminatio', 15
sicut per oppositum, actus proprie determinat aliud genus. Tunc
habet differentiae in potentia, id est indeterminate. Et isto modo non
1 actualem — indifferentiam] potentialem sive secundum actualem K potentialem sive secun

dum indifferentiam vel secundum potentiam actualem N l veil add. secundum continentiam LR l
potentialem sive om. E l sive — indifferentiam om. L l secundum2 om. GQR 2 indifferentiam] add.
si secundo modo sic FG add. et isto secundo modo ALR l plus] add. lin. scilicet potentia K2 l uno mo-
do] quam species F om. AGLR l auctoritas] auctoritate E 3 adducta] antedicta ВGKQ add. sed ВF
add. Aristotelis G l species] add. vero ADLR add. enim G add. autem H l modo] add. et ideo (om. A)
sic abundat (add. a genere AFGLR) ADFGLR add. mg. scilicet actu K2 add. ultra etc. F 4 secundum]
add. dico ADHL add. dicitur G l Quia] Quod EHKN 5 quantum] quacumque K l est post potentia
K 6 per se] ante est G ante in FL l quando] in quantum H l materia] inest D l est om. В l est2 post
compositi ВG et (lin. K1) FHK1N etiam D om. G add. etiam ALR l et — potentia] in p. ad formam H
7 compositi] add. est ВG l potentia] add. sic F l formam] forma DFQ l formam ... compositum]
compositum ... formam HN l autem om. FHN l habet compositum] post actu LR l compositum] add.
in potentia a materia sed compositum habet H 8 materia] materiam AEGLNQR l sic] sed A
om. F | in potentia post differentiam H om. В 9 differentiam] aliquam В l quod] quae В l propor
tionale] proportionabile АН l materiae] add. etc. L 1 1 genus om. L l habet illam] i. h. AВFGH h.
illud D 12 dici] concedi D l est om. ВLQ l opposita] add. in AH 13 actu] in potentia E l actu —
generi] inesse eidem actu ergo В l inesse] inexsistere ВK l generi] genere AEFLR in genere H l de] in
F om. Q | eodem] eidem Q add. in EH 14 Vel] add. dicitur hic N l aliter] add. dicitur H l hic] ante
non EH | sicut] ut H 15 sumitur] Aristoteles lin. K1 l IX] V FKQ l dicitur] add. hic AH 16 si
cut] sumpto K | per] propter В l oppositum] add. dicitur H l proprie determinat] determinant p. F l
aliud] aliquod DF ad ВK l genus Tunc] et tunc genus ALR l Tunc] Et sic E autem G 17 in po
tentia om. В | potentia] potestate N l id est] et EF l indeterminate] determinate В l isto] illo
ВFGHR | non] H1 om. L
"Cf. supra n. 2.
18 Cf. supra n. 5.
"Cf. supra n. 6.
20 Aristot., Metaph. IX t. 2 (AL XXV2 168-169; в c. 1, 1046a 4-19); Thomas, Metaph. IX lect. 1 (XX
530b): "Iterum alio modo dicuntur potentiae non solum per ordinem ad facere et pati sed per ordi-
nem ad hoc quod est bene in utroque".
UTRUM PRIMA DEFINiT1O DIFFERENTIAE SIT CONVENIENTER DATA 159
intelligitur propositio illa quod omnis potentia est reducibilis ad

actum.
Per hoc ad aliud21: concedo quod haec est vera 'animal est ratio- 15
nale'. Nam sua contradictoria est falsa; sed non est vera universaliter.
5 Non est autem inconveniens aliquid praedicari vere cum 'est' de illo
quod est in potentia ad ipsum, id est indeterminate se habet ad
ipsum, et hoc particulariter.
1 intelligitur] tenetur G l illa] ista Q l quod] quia N om. E l est reducibilis] r. est ADL
3 hoc] add. patet DH add. quod K l aliud] add. quia ВDELNR add. per hoc H l concedo] add. enim
A ] est] sit Q 4 sua contradictoria] suum contradictorium G l contradictoria] contradictio Q l est
om. D | falsa] falsum G l sed non] non tamen E 5 est om. L l autem] enim A igitur N om. Q l
praedicari vere] v. p. FHLR l cum] add. hoc verbo EH l cum est om. ALR l illo] eo AFHKLQR
6 ad ipsum om. H l id est] et EFHN l habet] habeat G 7 particulariter] add. etc. FHN add. non
universaliter ALR
21 Cf. supra n. 7.
[QUAESTIO 26
AN DIFFERENTIA POSSET DEFINIRI]
Quaeritur an differentia posset definid.

5 Quia differentiae non est differentia; sic enim esset procedere
in infinitum. Omne autem quod definitur habet differentiam.
Item, sola species definitur; differentia non est species. 2
Ad oppositum est PORPHYRIUS . 3
10 Dicendum quod differentia potest definiri, quia habet genus, 4

scilicet universale, quod per aliquam per se differentiam descendit in
ipsam, ut patebit in solutione quaestionis sequentis2.
[II. — Ad argumentum principale]
Ad primum3 concedo quod differentiae non est differentia 5

15 respectu cuius differentia habet rationem differentiae. Sed potest
habere differentiam respectu cuius ipsum sit species, sicut hoc quod
est 'praedicari in quale' per quod constituitur differentia in sua
specie, sicut homo per rationale.
3 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 25 K1 Quaestio 26 L1 Quaestio 24 Q1 | posset] possit

ADGHR potest N 4 Quod] praem. Et H l videtur] ante Quod Q 5 differentia] add. quia D l sic
enim] vel aliter (si sic F) EF l procedere] processus LR 6 Omne autem] Sed omne LR l habet
differentiam] not. definitur per d. sive h. d. E rep. Q l differentiam om. ВGLQ add. igitur etc. LR
7 Item — species-2] scrip. post fin. q. 25 K om. В l differentia] add. vero L l differentia — species] per
Porphyrium F l species2] add. igitur etc. EFGHKLNR add. etc. Q 10 Dicendum] praem. Ad quaes
tionem (add. est L) AFKLQR Dicitur lin. K1 l quod] lin. K1 1 1 scilicet] id est R om. N l per - dif
ferentiam] spat. vac. R l aliquam] aliam E 12 ipsam] ipsum DEHKN l patebit] patet GKN l quaes
tionis sequentis] sequenti G l sequentis om. В add. igitur etc. F 14 primum] add. argumentum
FGKLQ | concedo] conceditur DH concedendum N 15 cuius] add. est EFG l differentia] add. nec
EF | habet — differentiae om. G 16 ipsum] ipsa GL om. В l sit] est AEFLR l sicut] scilicet E
17 praedicari] praedicare Q l constituitur] cognoscitur D definitur F
1 Porphvrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 18; ed. Вusse 1 1.7): "Definiunt autem eam
et hoc modo: 'differentia est quod de pluribus et differentibus specie in eo quod quale sit praedi-
catur'."
2 Cf. infra q. 27 n. 7.
1Cf. supra n. 1.
162 QUAEST. 26
6 Contra: tunc differentia respectu alicuius non est differentia,

quod est falsum, quia necessario est differentia et per se. Igitur
respectus ad quodcumque non poterit illud tollere.
7 Concedo quod differentia ut 'quid' non est differentia ut
'modus'; tamen necessario differentia est quid. Sed sic species est 5
modus eius, quia ut quid respectu sui generis est species.
8 Ad aliud4 concedo quod differentia est species.
1 alicuius] alterius FG add. alterius LR 2 est falsum] f. est ВDHQ l quia] add. differen
tia E | differentia] ante est Q om. L l et] quia est H om. В l se] add. vera H l Igitur] sibi В l Igitur —
quodcumque] spat. vac. R 3 respectus] respectu K l poterit] potest EFN 4 Concedo] praem. Hic
L praem. Huic R Concordo В l quid] add. in se A 5 tamen] tantum K add. est DFG l est] ante dif
ferentia ALR ut DFG om. Q add. ut AL l Sed om. A l species est] est s. D 6 eius om. L l quia —
species om. AВENQ l quid] not. mg. scilicet in se L 7 concedo — species] per hoc patet etc. H
4 Cf. supra n. 2.
[QUAESTIO 27
AN HAEC DEFINITIO SIT CONVENIENS

'DIFFERENTIA PRAEDICATUR DE PLUR1BUS
DIFFERENTIBUS SPECIE IN EO
5 QUOD QUALE']
Quaeritur an haec definido sit conveniens "differentia praedi-

catur de pluribus differentibus specie in eo quod quale1".
Quia definitum excedit definitionem. Praedicatur enim defini-
10 tum de ultima differentia completiva speciei specialissimae, et non
definitio; quia illa differentia tantum inest speciei specialissimae et
eius suppositis.
Item, definitio excedit definitum. Probatio: quia sensibile 2
praedicatur etc2. Non tamen est differentia, quia differentia est
15 abstractum, significans aliquam intentionem secundam. Impossibile
est autem aliquam intentionem secundam in abstracto praedicari de
re primae intentionis. Probatio assumpti: a 'differentia' dicitur
'differre' denominative; denominativum3 autem tantum dicitur ab
abstracto. Antecedens patet per PORPHYRIUM4; nam ubi vult exponere
6 Quaeritur om. E adW. mg. Quaestio 26 K1 Quaesrio 27 L1 Quaestio 25 Q1 l an] utrum EN l

differentia] add. est quae ВFH add. est quod Q 7 differentibus] add. in E l specie] numero Q
8 videtur] ante Quod Q 10 ultima differentia] d. u. FLR add. et L l differentia] add. et AR l
completiva om. EF l specialissimae om. AFLR l et om. N 11 quia] add. tunc F l illa] ista GL l
tantum om. F l tantum inest] est t. Q l specialissimae om. E 12 suppositis] suppositi etc. Q add.
igitur etc. FLR 13 Probatio] Probo H Probatur ALR l quia] quod F 14 praedicatur] add. de
pluribus FGLR | etc.] differentibus specie in eo quod quale A l Non tamen] Et t. non A 15 abstrac
tum] abstracta Q l secundam om. F l Impossibile est autem] Sed i. est E 16 autem] ante est В om.
GK | aliquam om. FN l intentionem post secundam A om. Q l in abstracto praedicari] p. in a.
FGLQR 17 intentionis] add. igitur (om. Q) etc. LQR l a — denominativum] quia differens dicitur
denominative a differentia per d. A 18 differre] differens FGHLNR l denominativum] denomina-
tum E | autem om. FG l tantum post dicitur D solo casu FH om. Q l dicitur] differt AEFGHLR l ab]
in ВQ de D 19 abstracto] add. solo casu AGLR add. ultra igitur etc. AFLR l vult] viderur L l ex
ponere] exprimere D
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 18; ed. Вusse 11.7-8): "... 'differentia est
quod de pluribus et differentibus specie in eo quod quale sit praedicatur'."
2 Scilicet, 'praedicatur de pluribus differentibus specie in eo quod quale'.
1Cf. Aristot., Proedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 12-15): "Denominativa vero dicuntur quaecumque ab ali-
4 Porphyrius, Liber /nuedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 14; ed. Вusse 8.10-12): "... differt enim
Socrates Platone altentate et ipse a se vel puero vel iam viro vel faciente aliquid vel quiescente, et sem
per in aliquo modo habendi alteritatibus".
164 QUAEST. 27
membra divisionis differentiae, exponit sic: differt enim Socrates

senex a se puero; et consimiliter in aliis.
Item, hoc quod est 'praedicari de' est de ratione relativi, ut
patet de universali; differentia autem non est relativum, quia relatio
non refertur. Esset enim procedere in infinitum. Differentia est 5
relatio, quia secundum ipsam refertur differens ad differens. Est enim
relatio aequiparantiae; omne enim differens differt a differente; igitur
differentia non refertur. — Hoc etiam patet inductive, quia ad nullam
rem primae intentionis refertur, quia non est simul naturá cum ali-
qua; nec ad aliquam intentionem, quia non ad genus vel speciem vel ю
individuum, quia quodlibet illorum habet aliud correlativum, ut patet
ex praedictis, nec ad proprium vel accidens, quod manifestum est.
Item, omne definitum differt specie ab aliis per suam definiti-
onem. Differentia non differt, quia subiectum et praedicatum signi
ficant sub oppositis modis inseparabilibus quae causant falsitatem. 15
Item, PORPHYRIUS5 ponit alias definitiones; igitur vel illae non
valent, vel istae non valent, quia 'unius tantum est una definitio', per
ARISTOTELEM VI Topicorum6.
1 membra] membrum R 2 se] add. ipso EFGLN l consimiliter] sic F 3 est — de]
praedicatur D l praedicari de] de p. Q l de om. LR add. pluribus F l de ratione] ratio AВHN l ut —
universali om. G 4 patet] lin. Q1 l autem] enim FKNR om. D 5 Esset enim] Sic enim esset FLR
Quia si sic esset GHK l Differentia] add. autem ADHLN add. enim G 6 ipsam] illam F ipsum
EH | refertur post differens DH l refertur — enim-2 om. ВQ l differens2] differentiam R l enim] add.
differt D 7 relatio] relatum E 8 Hoc om. G 9 rem om. NQ l quia] quae В l simul] add. in
FG | aliqua] ea E illa FGLR alia K aliquo N 10 aliquam] secundam F l intentionem] add. (ante in
tentionem A) secundam AGLR l non] add. est F l vel] neque L nec R om. F add. ad DHLNR l
speciem] species F l vel2] nec ad (om. R) LR 11 illorum] istorum LNR istarum Q l aliud om. FG
12 nec] vel G l vel] nec HLR add. ad EGKR l quod] ut HR om. В l est] ante manifestum A add.
igitur (om. Q) etc. FLQR 1 3 omne] add. lin. quod K1 l definitum] definitur K l differt specie] s. d.
F | specie] specifice E l specie ab aliis] aliis specie G 14 Differentia] add. autem AL l significant]
sumuntur FH significantur AGLR 15 modis] add. significandi E l quae] qui AFL quia Q l falsita
tem] add. igitur etc. FLQR 16 vel illae] primae N l illae] illa G l non valent] igitur Q 17 istae]
illa ВFHR ista ADEL illae GQ secunda N l non om. H l valent2] valet AВEKLNR om. DH l quia
unius] u. enim DH l tantum est] est t. ВK l est post una EFR l per Aristotelem om. DHR 18 Topi
corum] add. igitur (om. Q) etc. FLQ
5Porphyrius, Liber praed"icabil¡um c. 'De differentia' (AL I6 17-19; ed. Вusse 10.23-1 1.21).
6 Aristot., Tоpica VI c. 4 (AL V1 1 19; Zc. 4, 141a 31-b 1): "Nam si definivit, plures erunt eiusdem defi
nitiones. Palam enim quoniam et qui per priora et evidentiora amplius melius definivit, quare utrae-
que erunt definitiones eiusdem. Huiusmodi autem non videtur; nam unicuique eorum quae sunt
unum est esse quod est; quare si plures erunt eiusdem definitiones, idem erit ei quod definitur esse
quod secundum utramque definitionum significatur. Haec autem non eadem sunt, eo quod definitio
nes diversae"; cf. Auctoritates Aristotelú (ed. J. Hamesse p. 328): "Unius et eiusdem rei non possunt esse
plures definitiones, sed tantum una".
7 Cf. supra n. 1.
An 'differentia praedicatur de pluribus etc' sit conveniens 165
DlCITUR8 ad quaestionem quod differentia est duplex: quaedam

ultima, quaedam intermedia. Haec definitio convenit differentiae
intermediae universaliter, et est vera definitio, quia ponuntur ibi
5 genus et differentia ipsius differentiae, quia differentia species est
respectu universalis, sicut dictum est de genere9 quod universale
descendit in ipsam per differentiae additas, quia illae per se dividunt
universale et contrahunt ipsum ad differentiam. Differentiae autem
per se divisivae superioris sunt per se constitutivae inferioris, quia
10 per illas determinatur superius ad inferius. Tamen non est definitio
differentiae universaliter, quia non differentiae ultimae."
Contra: ilia non definitur nisi per 'differentibus numero'; igitur

est aliud universale ab illa hic definita, sicut species est aliud univer-
3 Sequitur adnotatio interpolala: Sicut enim est quaedam species specialissima et

15 quaedam subalterna et sicut est aliqua descriptio data de specie specialissima tantum,
sic est differentia quaedam ultima et quaedam intermedia; et sic est aliqua descriptio
tantum conveniens differentiae intermediae, cuiusmodi est ista.
2 Dicitur] post quaestionem KQR Est dicendum FL Dicendum est (om. AR) AHR l quod] lin.
K2 om. Q | differentia est duplex] duplex est differentia EFKLQR l est duplex] d. est H d. Q l
quaedam] scilicet H om. D 3 ultima] add et E l ultima quaedam intermedia] i. et q. u. F l
quaedam] et DH l intermedia] add. et DHQ l Haec] praem. Sed F add enim G 4 universaliter] untver-
salium D l vera] prima D l definitio om. Q l quia ponuntur] p. enim A l ibi om. ВEGKNQ 5 ipsius]
eius GK eiusdem N l differentia2] mg. В1 om. D l species est] est. s. FGHR 6 dictum om. Q l dic
tum est] prius d. est (post genere) A l est] add. prius (post genere FG) FGLR l quod] quia ADHLNR
7 descendit in ipsam] in i. d. (post additas) A l ipsam] ipsum DGL ipsas F l differentias] add. sibi A l
illae] istae LNQR add. differentiae F l se] add. primo H 8 contrahunt post differentiam A l Dif
ferentiae autem per se] Per se a. d. E 9 divisivae superioris] s. d. G sive superiores В l superioris ...
inferioris] superiorum ... inferiorum AFQR l per se2] ante sunt A post inferioris E om. Q l constituti
vae] distantiae E l quia om. F 10 per — inferius] ante sunt F l illas] illam D quas F l determinatur
superius] s. d. ALR l superius om. F l Tamen non] Non t. DEGH 1 1 differentiae om. ВEHKNQ l
non] add. est ВQ 12 illa] illud Q add differentia ultima AF l definitur] distinguitur В l nisi om. Q l
differentibus] differre D differentia AN 13 ab illa] a differentia DFGLR l illa] ista AQ add.
differentia H l definita] definitum E 14 Sicut - ista] - ADEGLNRpu om. reil l est] et N l
quaedam species] s. q. DEN l et om. N 15 aliqua] alia DEN quaedam R 16 quaedam] ante dif
ferentia R om. G | et om. DL l er2 om. ALR l sic2] add. etiam LR add. quod A l aliqua] alia ADEN l
descriptio] add. data EN 17 tantum om. A l conveniens] ultimae quaedam G l intermediae]
mediae G l ista] illa NR l aliud post universale F alia В
8 Cf. opinionem recitatam ab Alberto M., Liber de praedicabilibus tr. 5 c. 6 (ed. Вorgnet I 100b): "Et
sunt circa ea multae dubitationes et errores. Aristoteles et ibidem Averroes in commentario [Metaph.
7 t. c. 43] expresse dicunt et probant quod ultima differentia cuiuslibet speciei constitutiva convertí-
bilis est cum ea, ita quod non convenit eam nisi de illa specie praedicari. Differentia ergo illa non nisi
de illa specie praedicatur; non ergo praedicatur de pluribus differentibus specie, ut videtur".
'Cf. supra q. 15 n. 19.
166 QUAEST. 27
sale a genere. Non enim est alia differentia inter genus et speciem
nisi in 'differentibus specie' et 'numero', quae consimiliter se habent
circa praedicari in quid et in quale, cum praedicari in quid facit duo
universalia, igitur praedicari in quale alia duo.
Item, secundum nullam definitionem unam convenit 'difieren- 5
tia' differentiae intermediae et ultimae, quia in ilia definitione debet
haberi 'praedicari de pluribus in quale'; et nec poterit poni 'differen
tibus specie' nec 'numero'. Igitur aequivoce convenit illis.
Nec illud tantum 'de pluribus in quale' sufficit, quia 'pluribus'
aequivoce convenit pluribus specie et numero, sicut 'unum' uni specie ю
et uni numero, ut patet V Metaphysicae cap. 'De uno'10.
Sed tunc videtur quod definido universalis11, ubi ponitur

'pluribus' absolute et non pro aliquo significato, nihil valeat. Vel si
sic, tunc poterit differentia definiri in communi per 'praedicari de
pluribus in quale', intelligendo 'quale' pro 'quali essentiali'. 15
Contra: tunc genus et species erunt unum universale — sicut et

differentia — cuius unius universalis erit definitio 'praedicari de
pluribus in quid'.
1 enim] autem E l genus et speciem] s. et genus EGKN 2 in om. GL l specie et numero]

n. et s. EFGKN l quae] quia ВQ add. duo ADLR l consimiliter] similiter D l se habent] h. se N
3 circa] respectu GH l praedicari] praedicatum DFN l cum] add. igitur ALRQ l facit] faciat AВL
faciunt Q | duo universalia] u. duo N l duo — igitur] faciat illa et В 4 igitur] add. cum D add. tunc
EN | alia duo] facit alia (om. D) duo universalia DF 5 secundum] per H om. L l nullam] spat.
vac. R | definitionem unam] u. rationem vel d. F u. d. GL l unam] ante definitionem A om. R l
convenit differentia] d. c. AN l differentia om. R l differentia] add. superior FG 6 illa] prima H
ista N | debet] deberet В oportet ADFLR 7 haberi] habere hic (om. ALR) ADLR om. Q l et om.
H | nec] non AFLQR om. E l poni post specie H add. de F l differentibus] add. in N 8 specie om.
Q | nec] vel GQ add. differentibus В l Igitur] add. differentia in communi cum non dicatur de illis
nisi secundum nomen solum G l convenit] add. hoc nomen differentia E l convenit illis om. В l
illis om. Q 9 illud post tantum В idem DFN l tantum] add. praedicari (ante tantum F) EFGHLR l
in quale] ante de pluribus F om. Q l quia] add. de Q 10 specie et numero] n. et s. K l et om. Q
add. pluribus EFR l unum] add. aequivoce (om. R) convenit AR 1 1 uni om. ВDHKN add. in A l
ut patet om. E 12 ubi] in qua A l ponitur] add praedicari de A add. de NQ 13 non] sic В om.
Q | significato] add. tantum D l nihil] non N l valeat] valet FK valeret H 14 tunc om. F l tunc —
communi] tunc in c. p. definiri G l poterit post differentia F l definiri post communi R l per] pro
E IS quale2 om. Q l pro] per (ante quale) H l quali essentiali] quale substantiale H l essentiali]
substantiali F 16 Contra] praem. Sed A l tunc] add. sequeretur quod F l erunt] essent FLR l et2
om. N 17 unius] una (post definitio) В om. NQ l erit] est Q esset (post definitio) AFLR add. una
A
10 Aristot., Metoph. V t. 7-12 (AL XXV2 90-94; Д c. 6, 1015b-1017a 6).

11 Cf. supra q. 6 n. 6.
An 'differentia praedicatur de pluribus etc.' sit conveniens 167
Potest did12 quod genus et species non tantum differunt per

hoc quod est de pluribus specie et numero, sed 'in quid' convenit eis
aequivoce, quia genus praedicat partem essentiae, species vero
totum13. Non sic 'quale substantiale' convenit aequivoce differentiae
5 intermediae et ultimae. Definitio igitur ista est tantum differentiae
intermediae, non ultimae. Differentiae autem in communi14 est
sufficiens definitio 'praedicari de pluribus in quale', quae convenit
utrique differentiae. 'Praedicari autem in quid'15 univoce non
convenit generi et speciei. Ideo illa sunt duo universalia; differentia
10 autem non.
Pro definitione16 autem universalis et differentiae sic in
communi oportet dicere 'plura' esse univocum ad plura specie et
numero et simpliciter inesse Ulis, licet 'unum' insit uni numero et
specie simpliciter et secundum quid. Sicut 'non-homo' est univocum
15 ad mortuum et non-mortuum, licet 'homo' conveniat simpliciter et
secundum quid Ulis. Nec est 'unum' aequivocum ad ilia, quia tunc
1 Potest did] D. p. A 2 est] add. praedicari ADGLQ add. praedicabile FR l specie et

numero] n. et s. ADGHN add. differentibus (ante specie R) AR 3 aequivoce] ante convenit N l
partem] add. essentiam F l vero] autem DH et (ante species) L om. ВENQR 4 sic] add. autem AQ |
substantiale] essentiale R l aequivoce om. ВGQ l differentiae intermediae] i. d. LQ 5 intermediae
et ultimae] u. et i. A l ultimae] add. differentiae (ante differentiae N) LNR add. quia utraque dicit
partem formalem A l Definitio — ultimae om. H l igitur] autem QR l ista] illa ВFGNR om. E add.
non ВDQ | est tantum] t. est G 6 intermediae] add. et AFLR l non] nec N licet et Q add.
autem G l non ultimae om. ВD l ultimae] add. differentiae F l Differentiae autem] Ideo a. d. F l
autem] vero G l communi] add. haec N 7 sufficiens] conveniens R l praedicari] praedicare K l de
pluribus om. LR 8 autem] de aliquo N l quid] add. de pluribus DFGLR l univoce post convenit
EFLR post speciei Q 9 convenit] add. nisi D l Ideo] Igitur H l illa] ista Q l sunt duo] duo s. Q
10 non] unum AEFGLR add. universale F 11 autem om. ВN l sic om. H 12 dicere] dare Q l
specie et numero] n. et s. E l et] add. ad plura A 13 et om. ВLR l simpliciter] similiter D not. mg. id
est vere utrique pluralitati convenire L1 l illis post licet ВD om. AGKLQR l unum] add. illorum Q l
numero2] add. simpliciter H l et2] add. uni H 14 specie om. F add. et D l simpliciter et om. H l
Sicut — illis om. L 15 et] add. ad ВEF l et non-mortuum om. K l licet] praem. Unde K add. non N l
conveniat post quid G convenit E 16 illis] ante simpliciter ENQR eis (ante simpliciter) F animali D
illi K | Nec] add. tamen G l est post unum LR om. Q l aequivocum] univocum ВFGKQ
12 Cf. supra n. 8.
Cf. supra q. 12 n. 6; cf. etiam Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 14; ed. Вusse
7.27-8.3): "Continetur igitur Individuum quidem sub specie, species autem sub genere; totum enim
quiddam est genus, individuum autem pars, species vero et totum et pars (sed pars quidem alterius,
totum autem non alterius sed aliis; partibus enim totum est)"; cf. Boethius, In Isagogen Porphyrii [ed.
secunda] III c. 12 (CSEL 48, 237; PL 64, 1 15-1 16).
14 Cf. supra n. 9.
"Cf. supra n. 12.
"Cf. supra n. 10.
168 QUAEST. 27
suum oppositum esset aequivocum, cum sibi omni modo oppo-

natur17, sed significat simpliciter unum numero, et pro aliis non
accipitur nisi per determinationem distrahentem, sicut nec 'homo'
pro homine mortuo. Nec est inconveniens unum — licet non sit
aequivocum ad haec — distingui in haec, ut in V Metaphysicae18 et I 5
Topicorum19, quia sic multa alia nomina distinguuntur ibi, non in
aequivoca, sed in simpliciter et secundum quid, ut patet ibi de
privatione20.
Ad primum argumentum21 patet. ю

Ad secundum argumentum22 dico quod differentia potest esse
nomen primae intentionis vel secundae. Primo modo est nomen
abstractum, et significat relationem, et est species multitudinis ut
'multum' est differentia entis. Secundo modo est concretum, sicut et
alia nomina intentionum de quibus hic agitur, et transumitur a 15
differentia ut est nomen primae intentionis; significat autem intenti-
onem applicabilem ei quod est principium formale differentiae ut est
res primae intentionis.
Cum ostenditur quod sit abstractum, potest dici quod 'differre'
tantum dicitur denominative a differentia ut est nomen primae 20
1 esset post aequivocum E esse F est N l esset aequivocum om. В l aequivocum om. Q add.
opposita illorum F l omni modo] omnimode A omnino H l opponatur] opponitur E opponantur F
2 sed] add. sicut (om. F) unum FN l simpliciter] ante significat H om. ВDFKNQ 3 nec om. F l nec
homo] non-homo В 4 unum] praem. unde F post licet FQ unde K l non om. Q 5 ad haec] ad
hoc ENR adhuc AFH l distingui] distinguirur F l in haec] adhuc R om. DFGN l haec2] hoc K l ut]
add. patet GLN om. AEH l ut in] hoc D om. В l in2 om. AHN l et om. D add. in E 6 sic om. FLR l
multa] nulla N l alia om. Q l ibi om. HKQ l non om. В l in] ut F om. H 7 aequivoca] aequivocata
ADL | in] ut F om. ВD | patet om. GKQ 10 argumentum om. H 11 argumentum om.
ADEFHLNR l dico] dicitur N om. KQ 12 intentionis] impositions (rescrip. mg. N 1) DGN' l
nomen2 post abstractum N oт FGHKLR 14 multum] in intellectu В l concretum] correlativum N l
sicut om. G | et om. В 16 intentionis] impositionis GHQ positionis K add. et F l significat —
ostenditur om. В l significat — intentionis-2] rep. R l autem] enim DEG 17 ei] rei secundum E l
ut] et R 18 res] respectus E 19 Cum] Tamen N add. vero D l sit] est F l abstractum] abstracta Q l
differre] dicere F differt N 20 tantum dicitur] spat. vac. F l denominative] ante dicitur D
denominan F | primae] add. (seu rep.) intentionis quod similiter abstractum potest dici quod differre
tantum dicitur denominative a differentia ut est nomen primae В
Cf. Auetoritates Aristotelu (ed. J. Hamesse p. 323): "Quot modis dicitur unum oppositorum, tot mo
llis dicitur et reliquum"; resp. Aristot., Tоpica I c. 15 (AL V1 23; Ac. 15, 106b 14-15).
"Cf. supra n. 10.
19 Aristot., Tоpica I c. 7 (AL V1 12-13; А c. 7, 103a 6-39).
20 Cf. Aristot., Metaph. V t. 27 (AL XXV2 108-109; Д c. 22, 1022b 23-1023a 7).
21 Cf. supra n. 1.
22 Cf. supra n. 2.
An 'differentia praedicatur de pluribus etc' sit conveniens 169
intentionis. Et quod dicit PORPHYRIUS23 quod Socrates senex differt

a se puero24, non est quia differentia ut est intentio sit in uno
extremo et denominet ipsum sic 'Socrates differt'; sed sic est illud ad
propositum: si Socrates senex differt a se ipso puero, igitur differen-
5 tia est inter extrema ut differentia est nomen primae intentionis.
Igitur in altero extremo est aliquod principium quod dicitur diffe
rentia ut differentia est intentio. Illud est pueritia, igitur pueritia est
differentia communis. Sic est intelligendum de extremis aliorum
membrorum.
10 Ad tertium25 potest dici quod differentia ut est res primae 18
intentionis est relatio, et sic non refertur; ut autem est secunda
intentio refertur et non est relatio. — Cum ostenditur per inducti-
onem quod non refertur, potest dici quod secundum rationem sui
generis refertur ad illud de quo dicitur (quod potest vocari subiec-
15 tum, quia praedicatum refertur ad subiectum), nec ad individuum
nec ad speciem ut ad primum correlativum, quia, secundum ARISTO
TELEM IV Topicorum16, oportet speciem dici ad idem ad quod genus
dicitur.
In speciali autem, differentia, secundum quod divisiva, dicitur 19
20 ad genus; non quod genus sit primum eius correlativum, quia primo
1 intentionis] impositionis ВDHK l Et quod] Quod autem G l quod] sic EFK l senex] non
В 2 se] Socrate D add. ipso EFG l non — puero om. Q l est om. EK add. sic intelligenda G add.
differentia intentio N l quia] quod ВG om. N l est2] add. accidens sive F 3 denominet] denominat
KQ renominet(!) В l sed om. N l illud ad propositum] intelligenda G 4 propositum] oppositum R l
ipso om. AВDLR l igitur — intentionis om. G 5 ut] et N 6 altero] alio ВHKQ l aliquod] aliud F l
principium] adnot. mg. scilicet divisionis vel differentiae L1 l quod — differentia] differentiae G l
dicitur] add. denominatur a E add. a F 7 intentio] nomen secundae intentionis G l Illud] Id NR
8 communis] ante est F om. G l Sic] (mem. Et AEFLQR l Sic — membrorum om. ВG l est intelli
gendum] i. est F intelligendo N l intelligendum] videndum R l aliorum] aliquorum Q 10 tertium]
secundum Q l est om. Q l res] nomen GLR om. D 11 intentionis] add. sic LR l sic om. G l autem
om. E | secunda om. F l secunda intentio] i. s. ВHK add. sic N 12 et — relatio om. В l Cum] add.
autem A add. vero D l ostenditur post inductionem A obicitur Q 13 potest dici] d. p. В l rationem] re-
lationem В 14 generis] igitur F l refertur] referatur G infernar R l potest vocari] v. p. AN 15 re
fertur] dicitur EFLNR 16 ut] nec D l ad2 om. G l primum] praedicatum N om. В l secundum Ari-
stotelem om. D 17 speciem dici] d. s. В l idem] illud AEFGKLNR 19 In — autem] Dicitur
autem in speciali quod A l autem] ante In A quod В add. quod A l differentia om. Q id est ELR l
quod] add. est G add. differentia est EQR 20 non] add. secundum FK l non — correlativum] sicut
ad eius primum correlativum В l primum eius] e. p. (post correlativum R) DFLNR ei p. E
21 Cf. supra n. 2.
24 Cf. supra q. 24.
25 Cf. supra n. 3.
26 Aristot., Tópica IV c. 5 (AL V1 84; А c. 5, 128a 4-6): "Generum autem et specierum ad se invicem
comparatio utilis, ut si similiter hoc et hoc genus, si alterum genus, et alterum".
170 QUAEST. 27
est speciei, sed ratione divisi, ita quod primo dicitur ad divisum.
Secundum autem quod est constitutiva, dicitur ad speciem, non in
quantum species, sed in quantum constituía per differentiam.
Per hoc patet ad quintum27, quia non sunt multae definitiones
differentiae secundum se, sed prima est eius secundum quod est 5
constitutiva speciei. Est enim sensus "qua abundat species a genere28",
id est, quae cum genere constituit speciem, ita quod ibi ponitur
species ut correlativum differentiae in quantum species est constituta
et differentia constitutiva; 'abundat a genere' pro 'constituere' et
propria ratione constituendi, quia non ut genus constituit speciem. ю
Secunda definitio29 est differentiae intermediae in quantum est uni
versale; et si sumatur generalius, dempto hoc quod est 'differentibus
specie', est propria differentiae in quantum hic de illa agitur. Aliae
duae definitiones30 sunt differentiae in quantum divisiva est. Prima
datur a divisione activa in qua ponitur ratio differentiae divisivae 15
nata dividere cum correlativo, id est, diviso et termino divisionis,
scilicet ea in quae divisum dividitur ea quae sunt sub eodem genere.b
b Sequitur adnotatio interpólala; Species etiam et genus possunt dicere res et intentiones
sive possunt esse nomina primae intentionis. Nam species pro uniuscuiusque forma
est nomen primae impositionis et genus pro cognitione vel parentela est sic quid reale 20
sive nomen primae impositionis et, ut postea dicetur, similiter se habet de proprio et
accidente.
1 dicitur] dicatur E 2 autem om. В 3 constituta] constitutiva KQR constituitur H

4 patet om. Q l quia] quod EFG om. N 6 enim] add. alius В l sensus] add. differentia est AВ
7 quae] quod Q qua R l cum om. L 8 ut om. DLR l est constituta] constttuitur Q l constituta]
constituentia(?) K constitutiva R 9 constitutiva] constituta R l abundat] abundare DQ l
genere] add. scilicet (om. AK) ponitur AKLR l pro] per FGN l et2] add. pro N 10 propria] ipsa
KQ 1 1 est] add. definitio E l in — universale om. K l est2 om. В 12 et] sed ADFLNR l sumatur]
sumantur K sumitur NR l dempto] de praedicato Q l quod om. В 13 propria] proprium N l
propria differentiae] proprie differentia Q l de illa agitur] a. de i. L 14 sunt] dantur E om. G l Pri
ma] add. differentia E 15 activa] active ВDFHKNQR add. potentiae FN l ratio] ratione D l dif
ferentiae divisivae] de divisione scilicet Q l divisivae om. FN add. scilicet AEGLR 16 id est] scilicet
AВEF | et om. В 17 scilicet] id est В add. in KN l ea om. F l in] lin. В1 l quae] qua ВHK l divisum
dividitur] dividitur divisum В l dividitur] add. scilicet A l ea2 om. G 18 Species — accidente] - DF
om. rell pu | etiam] autem F 19 sive possunt esse exp. F l nomina — accidente om. F
27 Cf. supra n. 5.
28 Cf. supra q. 25.
"Cf. supra nota 1.
"Cf. Porphyrius, Liber praedkabAium c. 'De differentia' (AL I6 18-19; ed. Вusse 1 1.19-20 et 1 1.22): "...
'differentia est quod aptum natum est dividere quae sub eodem sunt genere'... 'differentia est qua
differunt a se singula'."
An 'differentia praedicatur de pluribus etc.' sit conveniens 171
Quarta31 non multum valet, ut ipse dicit in littera32; et cum corri-

gitur33, tunc contrahitur magis ad differentiam constitutivam.
Ad quartum34 potest dici quod differentia ut est nomen
secundae impositionis est aequivocum. Uno modo significat inten-
5 tionem applicabilem ei quod est principium differentiae ut est
relatio realis. Sic 'rationale' dicitur differentia, et sic est universale
hic. Alio modo significat relationem rationis, cuius species sunt
differentia numero et differentia specie, a quibus dicuntur deno
minative 'differens specie' et 'differens numero'; et sic est abstrac-
10 tum sicut quando est nomen primae impositionis. Hoc videtur
probabile, quia differens specie est univoce in omni genere, et est
denominativum intentionale. Similiter, differentia definita "qua
differunt a se singula", reperitur in omni genere, quia tantum
diversificatur per materiam accidentalem, igitur et differens con-
15 cretive dictum quod ponitur in eius definitione. Non enim est
definitio nec descriptio conveniens nisi convertatur cum definite vel
descripto. Igitur aliquo modo est 'differentia' abstractum et nomen
secundae impositionis a quo posset denominative dici 'differre' ut
est intentionale. — Tunc ad argumentum concedo quod differentia
1 Quarta] add. vero N l Quarta — constitutivam om. F l multum post valet В multam K l
valet] add. quia D add. patet K l ut] mg. D2 l ipse dicit] ponitur G 2 contrahitur magis] m. c. Q
3 dici] lin. K1 | est om. Q 4 secundae] primae intentionis vel Q l impositionis] intentionis AEFLR l
est om. В | Uno] praem. Et R add. enim ALQ I modo] add. ut N I significat] signat A 5 ei] rei E not.
mg. scilicet rationali et huiusmodi L1 l quod] quae E l est] Iin. K1 l principium] add. mg. formale K1 l
differentiae] not. mg. scilicet differentia sic principiata quae est habititudo et relatio realis et intentio
prima L1 6 Sic] praem. Et Q Sicut ADLR l dicitur] est E l est] add. differentia (ante est FN) DFN
7 hic om. Q | significat om. N 8 quibus] quo Q l dicuntur] dicitur AE 9 specie ... numero]
numero ... specie L l et om. N 10 primae] secundae В l impositionis] intentionis AEGHKLR
1 1 est univoce] universaliter Q l et post est В ergo ADLR 12 intentionale] intelligibile Q l Simili
ter] Dicitur В om. Q add. scilicet Q l differentia] add. sic (post definita ALR) AEFGLNR l definita]
definitur N est D 13 singula] add. definitum DLR l tantum diversificatur] d. t. FN 14 materi
am] naturam E l concretive] concretum K 15 est] ante enim AF post conveniens ВDHLN om. KQ
16 nec] neque HK vel LQR l convertatur] convertitur F 17 aliquo] etc. alio F l est differentia]
d. est D | differentia] add. quid FN 18 impositionis] intentionis vel impositionis E intentionis
ALR | posset] possit AВEFLNR l dici] differentiae В l dici differe] spat. vac. R l differre] differens F dif
ferentiae N | ut est intentionale] ante denominative FN 19 intentionale] intelligibile Q l ad] lin. K
31 Porphvrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 18-19; ed. Вusse 11.21): "Differentia est
qua differunt a se singula".
32Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 19; ed. Вusse 12.2-3): "Interius autem per-
scrutantes et speculantes differentiam, dicunt non quodlibet eorum quae sub eodem sunt genere divt-
dentium esse differentiam..."
Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 19; ed. Вusse 12.2-4): "... non quodlibet
eorum quae sub eodem sunt genere dividentium esse differentiam, sed quod ad esse conducit et quod
eius quod est esse rei pars est".
И Cf. supra n. 4.
172 QUAEST. 27
differt ab aliis universalibus definitione et specie, nec significatur

idem per subiectum et praedicatum sub disparatis rationibus.
22 Contra: videtur quod differentia ut est universale sit abstractum:

23 Tum quia est "qua differunt a se singula", per quartam definiti-
onem. Quo autem aliquid est album, illud est albedo. 5
24 Tum etiam quia si sit concretum et denominativum, a quo
abstracto dicetur? Videtur quod a nullo.
25 Ad primum35 dico quod sic debet intelligi definido "differentia
est qua" etc., non ut forma informante, ut est de albedine, sed qua,
ut intentione applicabili ad principium differentiae, specie "singula ю
differunt a se" differentia specie; quia 'differre' denominative dicitur
de differentia ut est relatio rationis.
26 Ad aliud36 dico quod eius abstractum non significatur uno
nomine sicut nec abstractum generis, speciei vel accidentis vel
proprii, quae omnia constant esse concreta. Sed potest exprimi per 15
circumlocutionem sic 'intentio differentiae'; et illud non praedicatur
de rationali.
27 Iuxta dicta37c potest dici quod 'multum' cum omnibus suis
c Sequitur adnotatio interpolate!: Nota quod quia secundae intentiones sunt multae, dicun-
tur multae. Unaquaeque etiam est in se una et indivisa, et cum nulla res primae inten- 20
tionis possit praedicari de re secundae intentionis, secundum Doctorem supra, nec etiam
denominat eam ideo necesse erit ponere 'multum' et 'unum' aequivoca et in uno sensu
esse secundas intentiones et univoca, et ita de secundis intentionibus praedicari.
Ponitur enim in definitione universalis I Perihermenias ubi dicitur quod universale est
unum in multis et de multis. Plura etiam ponuntur in definitione generis et speciei etc. 25
2 idem] illud ВGHK om. Q l idem — praedicatum] spat. vac. R l sub) add. oppositis sive E l
disparatis] disparibus FGHKN 3 est post universale D om. Q l sit] est FLNQR 4 Tum om. Q l a
se om. N | singula] etc. FN l quartam] primam Q l definitionem] definitiones В 5 Quo autem] Per
quod В | autem] enim A l aliquid om. N l albedo] abstractum E 6 etiam om. K l quia om. Q l si
om. K 7 dicetur] dicitur DF diceretur GLR dicatur N add. concretive LR add. denominative A l
quod om. N 8 sic — deflnitio] d. sic intelligi debet A l intelligi definitio] d. i. F 9 est om. D add.
ut L | qua] quae Q l etc. om. ADLNR l ut2 om. В l qua2 om. F 10 ut] id est N l intentione om. R l
differentiae] de non(!) В differentia R add. speciei F l specie post singula FGN speciei Q 11 differunt
post se В | differentia om. G l differre] differens F l denominative dicitur] dicitur d. LQR 12 de] a
ELNR 13 dico] dicitur ВD l abstractum] abstractio В 14 generis] add. et EF l vel] et ADER om.
LN | accidentis vel om. F l veI2] et DELQR 15 quae] et Q om. A l constant] constat LR l Sed] Et
E | exprimi] opponi R 16 circumlocutionem] circumlationem K l sic] sicut ENQ 18 multum]
multa Q | suis post speciebus AD om. В 19 Nota — speciei etc.] - L om. rell. pu
35 Cf. supra n. 23.

56 Cf. supra n. 24.
Hoc loco ad notat Mauritius de Portu Hibemico (ed. Vives I 323b): "Communiter in originalibus ibi-
An 'differentia praedicatur de pluribus etc.' sit conveniens 1 73
speciebus, et ita unum', per oppositum, possunt aequivoce esse res

vel intentiones. Primo modo loquitur de eis metaphysicus; secundo
modo logicus. Et sic faciliter salvatur univocado eorum in omni
genere, tamen38 potest esse aequivocum ad plura specie et numero.
5 Salvatur etiam quomodo 'pluribus' non sit aequivocum ad plura
specie et numero; salvatur etiam quomodo 'pluribus' non sit
aequivocum in definitione universalis.
1 et ita] ita et D l ita] similiter Q om. G l unum] add. sub ratione qua EG add. quia K l per
oppositum] opposita sunt (ante opposita G om. K) EGK l oppositum] oppositionem F l possunt om. L l
aequivoce esse] e. a. D dupliciter consideran ut EGHK l aequivoce esse res] esse res a. Q l res om. D
2 veil add. ut H | loquitur post eis ВHKN 3 modo om. A add. de eis loquitur FN l Et om. Q l
faciliter salvatur] s. f. FN l eorum] ante univocatio A illorum G l omni] add. tamen В 4 tamen]
cum HK sed non EG om. В add. non unum nec plura FN l esse] add. mulrum vel unum EG l plura]
unum EG add. genere et Q l et] nec ad unum G add. unum E l numero] add. nec ad differens specie
nec in numero EG add. ultra et per hoc G 5 Salvatur — numero om. KLQ l quomodo] add. ly G l
ad — aequivocum] positum EG om. ADFNR 7 universalis] add. etc. N
dem sequitur, 'tamen potest esse aequivocum', et videtur littera corrupta, et iudicio meo posset bene
suppleri sic 'in quid tamen potest esse aequivocum' etc., quasi dicat quod in quid aequivoce convenit
generi et speciei".
MCf. supra n. 14; in adnotationibus Mauritii de Portu Hibernico habetur: "Ultimo per modum corollarii
epilogativi colligit principalia quaedam dicta in solutione et quaestionis et articulorum" (ed. Vives I
323a).
[QUAESTIO 28
AN DIFFERENTIA PRAEDICETUR IN QUALE]
Quaeritur de ultima particula secundae definitionis1, an diffe

rentia praedicetur in quale.
HI 5 Quod non, videtur: 1
Quia 'quid' dicitur a quiditate; differentia praedicat quiditatem
eius cuius est, aliter non poneretur in definitione eius; igitur praedi-
catur in quid.
Item, si praedicatur in quale, igitur est qualitas. Consequens est 2
10 falsum, quia accidens est posterius substantiá, differentia autem est
prior specie.
Item, si praedicatur in quale, praedicatur denominative. Conse- 3
quens est falsum, quia quod praedicatur denominative, praedicat
aliam essentiam a subiecto. Item, praedicatio denominativa distingui-
15 tur contra praedicationem univocam, per AristotelEM in Praedica-
mentis2; differentia autem praedicatur univoce sicut species et genera,
per ARISTOTELEM in Praedicamentis, cap. 'De substantia3' in secunda
proprietate; igitur non denominative.
3 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 26 Q1 Quaestio 28 L1 l particula om. Q l definitionis] diffe

rentiae E add differentiae A l an] add. scilicet (ante an A) AG 4 praedicetur] praedicatur DEFHQ
5 Quod non videtur] Et v. q. non H Et q. non v. E l videtur] ante Quod Q 6 dicitur] dicit Q l
quiditate] add. eius cuius est G l differentia] add. autem GL 7 est om. K l aliter] alias D l eius2]
ante definitione DH om. Q 9 qualitas] aequalitas В quale Q l Consequens] Sed hoc DH l est2 om.
ВENR 10 accidens] qualitas D om. R l est posterius] p. est quam (om. N) FN l autem est] est A om.
ВDFKN 11 specie] add. igitur etc. EGHLR 12 praedicatur] praedicaretur H l in quale] igitur
Q | quale] add. igitur DGLR l Consequens] Sed hoc DH 13 est om. EFNR l quia] add. tunc D l
quod — denominative] tunc H om. D l praedicat] add. aliam naturam sive H 14 aliam post
essentiam В om. G l essentiam] naturam D l a] de F l subiecto] add. sive essentiam D add igitur E
add. igitur etc. LR l distinguitur] dividitur DL 15 per Aristotelem] ex DH l in Praedicamentis]
libro Praedicamentorum DH in Antepraedicamentis LR 16 differentia] lin. D2 l sicut] similiter F
add. et GKLN l species et genera] g. et s. LQR l genera] genus В 17 per — Praedicamentis] ex libro
Praedicamentorum DH l in2] et Q 19 Ad — Porphyrius om. E
1 Porphyrius, Liber praedicabdium c. 'De differentia' (AL I6 18; ed. Вusse 11.7-8): "... 'differentia est
quod de pluribus et differentibus specie in eo quod quale sit praedicatur'..."
2 Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 6-15).
5 Arîstot., Praedic. c. 5 (AL I2 51-52; c. 5, 3a 33-b 9).
4 Cf. supra n. 1.
176 QUAEST. 28
5 Dicendum quod differentia praedicatur in quale, quod ostendit 12]

auctor dupliciter. Primo, quia ad quaestionem factam per 'quale'
convenienter respondetur per differentiam5. Secundo, quia sicut est
in composite reali, proportionaliter est in composite rationis6. In 5
composite autem reali est aliquid habens rationem materiae, aliquid
rationem formae; igitur in ratione erunt aliqua proportionalia istis.
Nam omnia ex quibus fit unum per se, 'alterum est ut potentia,
alterum ut actus', per ARISTOTELEM VIII Metaphysicae.1 Differentia
autem non habet modum materiae, quia non est indeterminatum ю
nec in potentia, quae sunt propria materiae; igitur habet modum
formae. Forma et qualitas et actus idem sunt; igitur habet modum
qualitatis respectu speciei, et hoc est praedicari in quale.
6 Intelligendum tamen quod sicut est actus duplex — primus qui
facit ens simpliciter in actu, et secundus qui praesupponit ens in 15
actu et tantum facit ens in actu tali —, sic est forma duplex et qualitas
duplex; et ira a qualitate duplici, duplex modus qualis. Differentia su-
mitur a primo actu, scilicet a forma specifica, quae est qualitas essen-
2 Dicendum] praem. Ad quaestionem EKLQR Respondeo E Respondetur DH add. est F

3 Primo om. Q l per om. В l quale om. E 4 est om. ВGK 5 reali] ita Q add. ita AGR add. sic
(post proportionaliter H) EHKL l proportionaliter] proportionabiliter ADE 6 autem om. H l aliquid]
add. se K l rationem] per modum K l materiae] add. et DEHLR l materiae aliquid om. В l aliquid]
add. habens D 7 rationem] per modum K | igitur] not. in ratione id est G l ratione] composito
rationis ADEGHKLR l erunt] differunt FK essent E l aliqua] alia L om. DEGK l proportionalia] pro-
portionabilia (post istis A) ADHN proportionata R 8 fit] add. vere G l alterum] unum K l ut] in E l
potentia] add. et LR 9 per Aristotelem] ex D om. EH 10 autem om. DH l modum] rationem G l
quia — materiae om. L l indeterminatum] indeterminata AEQ 11 in] ita В l propria] ante sunt
ADEFHR propinqua N l habet post formae D l modum] mg. K1 12 Forma] add. autem GQ l et
om. EFGHL | er2 om. ВE l habet] add. in A 13 qualitatis] qualis AВDEHR om. Q l praedicari]
praedicare N oт. L 14 Intelligendum] add. est F l est] lin. D1 l duplex] add. scilicet (om. E) primus
et secundus DEH l qui] quia H quae K IS facit] add. rem seu H l ens] rem E esse F l et om. E l
praesupponit] supponit EQ l ens2] rem E esse FN 16 et — actu om. В l tantum] tamen ВDFKN l
facit ens] conservat rem E l ens] esse FN l duplex] ante est G l et qualitas duplex om. L 17 ita] ista
N | a om. FN l duplex2] add. est AFR l qualis] qualitatis GK l Differentia] praem. Modo ita est quod
(om. N) DEN add. autem GQ 18 quae] qui E l qualitas] actus Q
5 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 18; ed. Вusse 1 1.10-12): "... 'quid est' enim
'homo' interrogaos nobis, conveniens est dicere 'animal'; quale autem animal inquisiti, quoniam ratio
nale et mortale est, convenienter assignabimus".
6 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 18; ed. Вusse 11.12-17): "Rebus enim ex
materia et forma constantibus vel ad proportionem materiae specieique constitutionem habentibus...,
sic et homo communis et specialis ex materia quidem proportionaliter consistit genere, ex forma
autem differentia, totum autem hoc animal rationale mortale homo est quemadmodum illic statua".
7 Aristot., Metaph. VIII t. 15 (AL XXV2 166; H c. 6, 1045a 23-25): "... si autem est, ut dicimus, hoc
quidem materia illud vero forma, et hoc quidem potestate, illud vero actu, non dubitatio videbitur
esse quaesitum".
An differentia praedicetur in quale 177
tialis, et ideo praedicatur in quale essentiale, et non accidentale sicut

alia duo universalia sequentia.
(II. — Ad argumenta principalia ]
Ad primum argumentum8 dico quod ad 'praedicari in quid' 7

5 non sufficit quod praedicet 'quid', sed quod praedicet 'quid' per
modum quid. Differentia autem praedicat essentiam per modum
informantis et non per modum subsistentis9.
Ad secundum10 dico quod est qualitas, secundum quod dicitur 8
V Metaphysicae11, sed non ut qualitas est unum generalissimum; sed
10 aequivoce ut forma, qualitas et actus sunt eadem transcendentia.
Ad tertium12 dico quod consequentia non valet, quia oportet 9
addere in antecedente quod praedicet aliam naturam; et illud est
falsum, et sine illo non sequitur consequens.
Vel aliter: quod accepto quali accidentali in antecedente, valet 10
15 consequentia. Sed sic non ponitur antecedens verum. Nam denomi-
nativum differt a principali solo casu13, id est, cadentiá ad subiectum;
illud tantum convenit his quae praedicantur in quale accidentale.
Quia quod praedicatur in quale essentiale non habet ipsum pro
1 et ideo] unde et DEH l essentiale] accidentale Q' essentialis lin. Q' | et2 от. AВGHLQR l
non] add. autem L l non accidéntale om. Q 2 duo] secunde^!) A l sequentia om. L 5 non sufficit
ante ad E l praedicet] praedicat GQ l sed] add. oporteret D add oportet EH l quod praedicet2 om. В l
praedicet2] praedicat K l quid2 om. ВFHKNQ l per modum quid] non per modum qualis Q 6 essen
tiam] quid В 7 et om. AВ l modum oт. Q l subsistentis] substantis GR exsistentis Q 8 dico]
concedo GLR l quod est qualitas om. F l est om. D l secundum — dicitur] per Aristotelem E om. D l
quod2 om. Q 9 non om R | ut om. Q | unum] genus E add. genus LQ l sed2) add. est Q 10 aequi
voce] aequivocum EQ l forma] add. et F l qualitas] qualitatis Q l actus] add. idem H l sunt] add.
idem et D 11 dico quod oт. E l consequentia post valet E 12 quod praedicet от. Q | naturam]
materiam AQ l illud] hoc DEH l est falsum] f. est ВFNR 13 illo] isto K l sequitur] add. falsum В
14 accepto] excepto A l quali om. Q l quali — principali om. В | accidentali om. LN l valet] tenet DE
15 antecedens] add est F add esse G 16 est] add. sola K l subiectum] add et ALR 17 tantum]
tamen FN l convenit] contingit F l in — quale- 2 om. F 18 Quia — essentiale om. N l essentiale]
substantiate vel essentiale E essentiali G substantiale H l ipsum] rationem K
Cf. supra n. 1.
'Cf. supra q. 26 n. 7.
10 Cf. supra n. 2.
11 Aràtot., Metaph. V t. 19 (AL XXV2 102; Д c. 14, 1020a 33-b 2): "Quale dicitur multipliciter. Nam
uno modo differentia substantias ut quale quid homo quia animal bipes, equus vero quadrupes, et
circulus qualis quaedam figura quia agnonion, quasi differentia secundum substantiam qualitate exsis-
tente. Uno quidem modo hoc dicitur qualitas differentia substantiae..."
12 Cf. supra n. 3.
13 Aristot., Praedk. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 13-14): "Denominativa vero dicuntur quaecumque ab alt-
178 QUAEST. 28
subiecto ut accidens dicitur esse in subiecto.

Contra responsionem ad primum argumentum14: si praedicet
'quid' et non per modum quid, igitur illud quod praedicat et modus
quo praedicat sunt opposita. — Dico quod "opposita debent fieri
circa idem15", ideo 'quid' ut res et 'quale' ut modus non opponuntur, 5
sed res rei et modus modo; ut plurale ut quid et singulare ut modus
non opponuntur16, sunt enim simul in hac dictione 'plurale'.
1 ut] et В add. dicitur F l esse om. Q l esse in] inesse DG 2 Contra] add. consequentis E l
responsionem] rationem F l argumentum] arguitur (ante ad) E om. FN 3 quid2 om. K l praedicat]
praedicatur R l et2] lin. В2 l modus] sub G add. sub ADELR 4 praedicat] praedicatur R l opposita
om. D | debent] habent EFKLNR l fieri] add. scilicet E 5 idem] add. et FL 6 sed — opponuntur
om. D | ut] et L | plurale] add. ut (om. EFL) significarum EFGL l ut quid] signatum В significarum
AHR sig-m N om. L | ut quid et] significat per res Q 7 enim om. K l dictione] add. et in hac voce F l
plurale om. Q add. etc. AEN
HCf. supra n. 7.
15 Cf. Aristot., fWic. c. 5 (AL I2 53; с 5, 4a 10-11); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse р. 302):
"Opposita habent fieri circa idem".
"Cf. supra q. 7-8 n. 20-22; q. 17 n. 14.
[QUAESTIO 29
UTRUM 'MORTALE' SIT DIFFERENTIA DIVISIVA

ANIMALIS RATIONALIS ET CONSTITUTIVA
HOMINIS]
5 Circa quartam definitionem quaeritur an 'mortale' sit difieren- 1

tia divisiva animalis rationalis et constitutiva hominis.
Quod sic, videtur per PORPHYRIUM hic1 et in cap. 'De specie2'.
Item, 'rationale' non est ultima differentia hominis, igitur prae- 2
ter illam oportet addere aliam; ilia non est nisi 'mortale'. Probatio
10 antecedenos: ultima differentia convertitur cum definite3; rationale
non convertitur cum homine, quia inest Intelligentiis, ut dicit hic
PORPHYRIUS4 et ARISTOTELES X EtKicorum5.
DlCITUR6 quod aequivoce inest illis et nobis. 3
5 Circa] adnot. Quaestio 27 Q1 Quaestio 29 L1 sequitur quaestio 28 D1 l definitionem] add.

differentiae GLQY l quaeritur] ante Circa J om. Q l an om. J 6 et] vel ratio N 7 Quod] praem. Et
L | Quod sic videtur] Et (om. E) v. q. sic EH l hic et in] - DEYZ hic in ВHQ in hoc L om. reй. 8 ul
tima differentia] - ВDHQ d. u. reli. 9 addere] ponere G l aliam] - EQYZ alteram icfl. add. et Q l
illa] alia В l est] erit DE l mortale] add. igitur J add. igitur etc. GH 10 antecedentis] add. ita В l defi
nito] add. VII Metaphysicae H l rationale] add. autem L 1 1 Intelligentiis] intellectus В incausatis(?)
Q | hic post Porphyrius DL 12 Aristoteles] Philosophus EH l X] IV L l Ethicorum] Metaphysicae
E Elenchorum F add. etc. Q add. igitur etc. G 13 inest] ante aequivoce E om. Q l illis] eis В
1 Porphyrius, Liber praedicabilium с 'De differentia' (AL I6 19; ed. Вusse 1 1.24-12.1): "... rationabiles
sumus et nos et dii, sed mortale appositum disiunxit nos ab illis"; Liber praedicabilium c. 'De differen
tia' (AL I6 17; ed. Вusse 10.8-14).
2 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 10; ed. Вusse 4.29-31): "... sed rationale animal
species quidem est animalis, genus autem hominis; homo vero species quidem est rationalis animalis,
non autem etiam genus particularium hominum..."
5 Aristot., MetafA. VII t. 43 (AL XXV2 147; Z с 12, 1038a 15-18): "Et sic semper vult vadere, usque
veniat ad non-differentia; tunc autem erunt tot species pedum quot differentiae, et pedes habentia
animalia aequalia differentiis"; Auctoritates Amtotelis (ed. J. Hamesse p. 130): "Definitio est una prop
ter ultimam differentiam".
4 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De communibus generis et differentiae' (AL I6 21-22; ed. Вusse
14.1-3): "... rationale enim, etiam si non continet ea quae sunt irrationabilia, ut genus quemadmo-
dum animal, sed continet hominem et deum quae sunt species".
5 Aristot., Eth. Nic. X c. 10 (AL XXVI1 363; К c. 8, 1178b 21-25): "Quare dei operatio beatitudine
differens, speculativa utique erit; et humanarum utique quae huic cognatissima, felicissima. Signum
autem est non participare reliqua animalia felicitate, tali operatione privata perfecte. Diis quidem
enim omnis vita beata, hominibus autem in quantum similitudo quaedam talis operationis exsistit.
Aliorum autem animalium nullum felix est, quia nequaquam communicat speculatione".
6 Albertus M., Liber de praedicabilibus W c. 4 (ed. Вorgnet I 66a): "Et si rationalis angelus dicitur,
aequivoce dicetur rationale quod est differentia hominis"; cf. Guillelmus Arnaldt, Porph. (f. 12rb):
"Nec deus nec angelus debent dici rationales, prout rationale est differentia animalis contenta sub
animali, nisi largo modo acciperem rationale et aequivoce".
180 QUAEST. 29
Contra: per ArISTOTELEM II De anima1: "potentiae distinguun-

tur per actus et actus per obiecta". Obiectum autem in operatione
intelligendi eorum et nostrum idem est, scilicet 'quod quid est' rei
materialis, saltem idem genere; igitur potentia univoca.
Item, si 'rationale' sit ultima differentia hominis, igitur 'irratio- 5

nale' erit differentia constitutiva alterius speciei tantum, quia diffe
rentiae divisivae additae generi constituunt species simpliciter.
Ad oppositum:
'Animal rationale' non praedicatur in quid de differentibus spe
cie, igitur non est genus. Antecedens patet, quia Intelligentiae, cum ю
non sint substantiae animatae sensibiles, non erunt animalia (per
locum a definitione). Et praeter nos tantum sunt illae rationales;
igitur 'animal rationale' non habet differentias divisivas.
Item, mortale non constituit hominem. Probatio: differentia
sumitur a forma, unde inest speciei ratione formae; mortale tantum 15
ratione materiae, quia "materia est principium qua res potest esse et
non esse", per ARISTOTELEM VII Metaphysical. Et hoc intelligitur
tantum de materia individuali, quae non pertinet ad essentiam
speciei.
1 Contra) add. hoc F l per Aristotelem om. DH l anima] add. ponitur quod D l distin-
guuntur] cognoscuntur В 2 per ... per] penes ... penes FN l Obiectum — nostrum] In operatione
autem intelligendi eorum obiectum (add. et intelligere В1) et in intelligi В l in operatione] penes
operationem FN per comparationem J om. L l operatione] comparatione Q 3 intelligendi — nos
trum] nostra intelligendi et eorum H l nostrum] nostra D nostrorum Q l idem est] est i. L l scilicet]
secundum D 4 idem] add. in GL l potentia] add. est N add. naturalis YZ 5 ultima differentia] d.
u. ВFJN add. constitutiva E 6 erit] est DEGN add. ultima EFGLYZ l differentia om. GJN 7 ad
ditae generi] generis В l constituunt] not. speciem specialissimam sive (vel E) DE l species] speciem
DEFGL | simpliciter] L' ante species J similiter (lin. L2) HL 9 Animal — divisivas om. G l in quid
post specie HJN 10 quia] add. cum Q l cum non sint] non sunt F 1 1 non om. E l substantiae om.
E ] non erunt] igitur non existunt F l erunt] essent GJN om. E l animalia] add. quod patet F 12 tan
tum sunt] s. t. FY2 | illae] ante tantum DLYZ istae Q 13 rationale om. H 14 Item om. G l homi
nem] speciem FLYZ l Probatio] Probatur J 15 mortale] add. autem L l tantum] tamen J 16 ratione
om. E | potest] habet E 17 per Aristotelem] in D ex E om. H l Aristotelem] add. in N l VII] V
Q | Metaphysicae om. В l Et — Metaphysicae om. N l hoc] add. est В l intelligitur tantum] t. i. DEH
18 quae] quia H l non om. J
7 Aristot., De an. II t. 33 (В c. 4, 415a 17-22); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 179): "Poten
tiae cognoscuntur per actus, actus vero per obiecta".
8 Aristot., Metaph. VII l 22 (AL XXV1 143; Z c. 7, 1032a 20-22): "Omnia vero quae fiunt, aut natura
aut arte, habent materiam; possibile enim et esse et non esse eorum quodlibet, hoc autem est quae in
unoquoque materia"; Aucttmtaus Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 129): "Materia est ex qua res potest esse
et non esse"; cf. Duns Scotus, Ordinatio III d. 22 q. un. n. [14-15] (ed. Vives XIV 764-765).
An 'mortale' sit divisiva rationalis et constitutiva hominis 181
Item, differentia primo inest speciei et postea individuis, quia 8

per formam speciei; mortale e converso. Quia, per ARISTOTELEM I
Metaphysicae9, 'actus et omnes generationes sunt circa singularia per
se, ut Callias sanatur per se, homo per accidens'. Mortale dicit
5 aptitudinem ad transmutationem. Aptitudo10 ad aliquid est eius per
se cuius est terminus aptitudinis.
Item, differentia est prior specie vel simul; mortale posterius 9
homine secundum naturam, quia prius naturá est homo quam sit
aptus ad dissolutionem.3
io Item, ultima differentia convertitur cum definito11; mortale non 10
convertitur cum homine.
Item, 'differentia conducit ad esse12', mortale non conducit ad 11
esse hominis.
15 Dicendum, propter istas rationes, quod 'animal rationale' non 12

est genus, nec 'mortale' differentia divisiva eius vel constitutiva
hominis.
' Sequitur adnotatio interpolate: quia non-ens non est aptum ad dissolutionem.
1 primo inest] i. p. EJQ l postea] deinde H 2 e converso] e contra F l Quia om. DFJ l I
Metaphysicae om. E 3 singularia] singulare JN 4 ut] ait В l Callias] add. vero F l sanatur per se]
per se sanatur L l homo] add. vero EGLYZ l homo per accidens] ante Callias F 5 Aptitudo] add.
autem LYZ l aliquid] quid В aliquod DF l eius] huius L 7 est prior] p. e. L l mortale] add. vero est
L | posterius] add. est DFH 8 natura post est G naturaliter (ante prius) H om. EQ l quam]
antequam В l quam sit] quod est F l sit] est H 9 aptus] natus J om. Q 10 Item — homine (fin.
n. 10)] scrip. post n. 11 H | ultima differentia] d. u. GQ l mortale] add. autem LQ 11 convertitur
om. Q | cum] definito scilicet L l homine] add. igitur JQ add. etc. E add. igitur etc. GHL 12 dif
ferentia] add. ultima (ante differentia H) HN add. ultra hominis H l conducit ... conducit] ducit ...
ducit N | esse] add. per Porphyrium F add. et est pars rei per Porphyrium LYZ add. hominis sed N l
mortale] add. autem L 13 hominis] add. etc. LQ add. (praem. quia non ens H) igitur etc. HN
15 Dicendum] praem. Ad quaestionem JLQYZ dicitur quod J est dicendum concedendo L l propter
istas rationes] ante Dicendum L l istas] illas ВFG dictas Q l quod om. В 16 nec] neque L l mor
tale] add. est В | divisiva eius] e. d. DEH l vel] nec EFQ 18 quia — dissolutionem] - DEG om. гeй. \
aptum] add. natum E
9 Aristot., Metaph. I c. 1 (AL XXV5 12; A c. 1, 981a 16-20): "... actus autem et omnes generationes
circa singulare sunt. Non enim hominem medicans sanat nisi secundum accidens, sed aut Calliam aut
Socratem aut aliquem sic dictorum cui esse hominem accidit".
10 Cf. supra q. 18 n. 11. 19.
11 Cf. supra n. 2.
"Cf. Porphyria, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 19; ed. Вusse 12.2-4).
182 QUAEST. 29
Ad PORPHYRIUM13 DICITUR14 quod loquitur secundum opinio-

nem PlatoNIS15 qui dixit Intelligentias esse animalia rationalia. Defi
nit enim 'animal quod est substantia se movens motu voluntario16',
et haec ratio competit Intelligentiis. 5
Contra hoc: PORPHYRIUS17 non loquitur hic de animali secun

dum hanc definitionem, sed secundum hanc 'substantia animata sen-
sibilis'. Quia, ponendo coordinationem eorum quae sunt in genere
substantiae, dividit corpus animatum in sensibile et in insensibile, et
sub corpore animato collocat 'animal'; innuens per hoc genus de- io
scendere in hanc speciem per alteram differentiarum divisivarum. Sic
autem collocat ARISTOTELES18 'animal' et sic definit per illud genus
et illas differentiae; igitur loquitur secundum opinionem ArISTOTE-
LIS.
Et potest concedi quod non loquitur de animali secundum 15
2 Porphyrium] add. cum N l dicitur] ante Ad Q dicendum ВE dico G l quod om. J 3 qui]
quia Q | animalia] add. intelligibilia et L l rationalia om. EH 4 enim] autem GJ l substantia] dif
ferentia Q om. N | voluntario] voluntatis LN 5 et om. F l haec om. J l competit] convenit GJ
6 hoc] hic JN add. quia EL l hic] ante non E om. DJLN 7 hanc] illam F istam L illam rationem vel
Q | hanc2] istam GJL add. scilicet Q l substantia] add. corporea H 8 ponendo] ponit В l coordi
nationem eorum] e. coordinationes Q l eorum] rerum D l in] add. eodem ВF l genere] predica
mento G om. F 9 substantiae] lin. H2 add. et В l animatum] lin. H2 l in2] per DE om. DEHJN add.
corpus H | insensibile] lin. J1 l et2 om. J 10 innuens] vivens DJ l per hoc om. Q 11 alteram]
litterarumO) J l differentiarum divisivarum] differentiam divisam F l divisivarum] definitarum В
12 autem] enim J igitur К om. H l collocat] collocaret ВDQ collocavit H l animal om. LQ l sic]
similiter DEQYZ om. JL l definit] definiret ВDFH' definire Q restit. H2 13 opinionem Aristotelis]
Aristotelem G 15 Et] Dicendum quod Q om. DEGLYZ l potest] add. igitur LYZ add. ultra dici
et L | concedi] dici E | de animali post Platonis Q om. D
"Cf. supra n. 1.
14 Cf. Boethius, In Isagogen Porphyrii [ed. secunda] II c. 5 (CSEL 48, 184; PL 64, 93AВ); Guillelmus
Arnaldi, Porph. (f. 1 Iva): "Et Auctor, quando dicit quod animal continet deum et angelum, loquitur
secundum opinionem Platonis, qui metaphorice loquebatur"; Andreas de Cornubia, Porph. q. 8 (cod.
Monach. SВ Clm. 14383, f. 91rb): "Dicitur huic quod Porphyrius posuit mortale in definitione homi
nis secundum opinionem aliorum et Platonis, non secundum opinionem propriam".
15 Opinio Platonis hic a Scoto memoratur in variis operibus: Plato, Timaeus, 37a-d (PLat IV ed.
Waszink, 29-30); Calcidius, Commenwrius in Timaeum Platonis 'De imaginibus', c. 262-263 (PLat IV
ed. Waszink, 268-269); Averroes, Physicu VIII com. 41. 46 (f. 173w. 176ra); Boethius, In Isagogen Por-
phyrii Ied. secunda] II c. 5 (CSEL 48, 184; PL 64, 93A): "Differentia vero ipsa quoque de pluríbus
speciebus dici potest, ut rationale de homine ac de deo corporibusque caelestibus, quae, sicut Platoni
placet, animata sunt et ratione vigentia".
"Cf. Calcidius, Commentarius in Timaeum Platonis c. 226 (PLat IV ed. Waszink, 241): "Est igitur ani
ma iuxta Platonem substantia carens corpore semet ipsam movens rationabilis".
17 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 16-17; ed. Вusse 10.1-18).
19 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 28-8a 12).
An 'mortale' sit divisiva rationalis et constitutiva hominis 1 83
opinionem Platonis, quia secundum illam rationem non loquitur,

sed loquitur secundum opinionem vulgi. Nihil enim communiter
concipitur nisi per aliquam speciem imaginativam, et ideo commu
niter imaginario circa sensibilia decipit. Ideo dicitur III Physicorum19
5 quod 'fatuum est credere imagination^. Et ideo vulgus, sequens ima-
ginationem, concipit de Intelligentiis quasi de substantiis corporeis,
et ita essent ponenda animalia rationalia secundum veram rationem
animalis. Sic autem loquitur20, quia loquitur minus provectis, qui
non intelligunt multum remota a sensu.
io Ad rationem21 dico quod 'rationale' est aequivocum Intelligen- 16
tiis et nobis. Ipsae enim intelligunt per species innatas, non autem
per acquisitas, ideo non indigent sensibus ad scientiam. Nos indige-
mus, per ArisTOTELEM I Posteriorum, quia "omnis nostra cognitio
ortum habet a sensu22". Ipsae intelligunt complexas sine discursu,
15 nos autem cum discursu, ut dicitur III De anima23: omne nostrum
intelligere est cum continuo et tempore.
1 rationem] add hic Q l non] ante secundum Q l loquitur] add. de animali DHL add. quam
(qua D) Plato posuit (ponit Y) DEHLYZ 2 loquitur om. В add de animali FJQ l opinionem] add.
(ante opinionem E) communem D'E add ultra seu D2 l vulgi] vulgarem FJL l enim am. J 3 conci
pitur] accipitur FH add. ut communiter L l imaginativam] in imaginativa D imaginationem Q imagi-
nariam L l et ideo communiter] igitur E l communiter imaginatio ... decipit] contingit imaginationem ...
decipi H 4 imaginatio om. L l sensibilia] insensibilia EFGYZ l decipit] decipitur ВEFQ deficit N l
dicitur post Physicorum D dicit F om. E 5 quod om. FLQ l Et om. EQ l ideo] ita L 6 quasi] quod
J sicut Q | corporeis] corporibus N' restit. mg. N1 7 et ita] ac si В l essent post ponenda G esset J l
animalia om. G l veram post rationem FGQ naruram E unam JN l rationem om. E 8 Sic autem]
Hic tamen F l autem] igitur N l loquitur] add Porphyrius LYZ l quia loquitur] de F om. ВJ l provectis]
perfectis D provecte(!) Q l qui] quia Q 9 intelligunt] intelligit В l multum] multa ВFJ 10 rationem]
rationes L 11 non] nos DFHQZ l autem om. FGN l autem per om. ВY 12 ideo] add illae H l
indigent] egent GLNQYZ l sensibus] sensibilibus DFL' sensu JQ not. mg. alias: sensibus L1 l scien
tiam] intelligendum vel sciendum H l Nos] Non L add. vero DHYZ add. autem EFLQ 13 per Aris-
totelem om. L l Aristotelem] Philosophum DH l quia] ante per G om. EFH l quia omnis] o. enim D
14 Ipsae] Ipsi FGNQ add. etiam EL add. etenim G add. autem H l complexas] complexa ВFHQ
15 nos] non J | nos — discursu om. F l autem om. ВGJN l ut dicitur] ex DEH l III] II ВQ l anima]
add. quod L l omne] unde H
" Aristot., Physica III t. 75 (AL VII1 133; Г c. 8, 208a 14-15); ex translatione arabico-latina (ed. Iunti-
na IV f. 56va): "Et non est rectum etiam credere illud, quod imaginatur imaginatione".
Scilicet, sic loquitur Porphyrius.
21 Cf. supra n. 2-4; cf. Duns Scotus, Ordinatio II d. 1 q. 6 n. 308 (VII 151): "Ponitur quod angelus in
telligit sine discursu et anima cum discursu (loquendo de intellectu naturali); et isti modi sunt specie
distincti, et sunt intellectualities alterius speciei".
22 Cf. Aristot., Anal. post. I c. 18 (AL IV1 40; A c. 18, 81b 6-9): "Inducere autem non habentes sensum
impossibile est. Singularium enim sensus est; non enim contingit accipere ipsorum scientiam. Neque
enim ex universalibus sine inductione, neque per inductionem sine sensu"; Anal. post. I c. 2 (AL IV2
113; A c. 2, 71b 33-72a 5); De sensu et sensato c. 6 (c. 6, 445b 16-17): "Nec enim intelligit intellectus
quae exterius nisi cum sensu".
23 Aristot., De mem. et remin. с 6 (c. 6, 445b 16-17): "Propter quam igitur causam non contingit intelli
gere nihil sine continuo neque sine ratione temporis"; De an. III t. 14 (Г c. 4, 429b 29—430a 2).
184 QUAEST. 29
Contra24: ergo 'irrationale' erit aequivocum, quia "quot modis

dicitur unum oppositorum tot modis dicitur et reliquum", I Topico-
rum25. Igitur haec est vera uno modo 'Intelligentia est irrationalis',
quod est inconveniens.
Item, "aequivoca sunt quorum nomen solum commune est26". 5
Igitur si rationale sit aequivocum illis et nobis, sequitur quod tantum
sit commune secundum nomen; sed nos sumus intelligentes secun
dum rem; igitur ipsae tantum secundum nomen.
Ad primum27 istorum potest dici quod non est inconveniens
hanc multiplicitatem concedere secundum aequivocationem: 'Intelli- ю
gentia est irrationalis'. Et est vera in uno sensu. — Vel aliter: quod est
simpliciter falsa, quia irrationale tantum opponitur rationali ut est
differentia animalis, non autem ut est differentia constituens speciem
substantiae incorporeae sicut convenit Intelligentiis. Et tunc haec
'homo est irrationalis' est omnino falsa, et haec 'bos est irrationalis' 15
est omnino vera.
1 ergo] hoc G] hoc igitur E add. si rationale sit aequivocum igitur G l irrationale] rationale
D | erit] est DEHN 2 modis dicitur om. HNQYZ l et om. ВDE l reliquum] add. per Aristotelem
ВGYZ add. ex DHJN l 1 Topicorum om. E 3 Igitur haec] Haec i. FG l est] erit ] l uno modo om.
HN | Intelligentia] intelligenda (intellecta F) homo FG l est2] erit ] l irrationalis] add. et haec homo
est irrationale E 4 quod est inconveniens om. F l est] videtur ВGQ l inconveniens]
disconveniens(!) E 5 sunt] dicuntur F l solum] ante nomen EFYZ om. Q l nomen — est] solum n.
est commune DH l est] et ideo substantiae diversa Q 6 Igitur post si GJ om. F l sit] est HN l et
nobis] igitur Q | nobis] non В l tantum sit] sit tantum F 7 nos om. GJ l intelligentes] rationales N
8 ipsae] ipsum F ipsi GN illae H 9 istorum] illorum ВN sequiturO) J l potest dici] d. p. ВHNYZ
dicendum (ante Ad) E dicitur Q 10 multiplicitatem] esse (om. L) multiplicem FGL multitudinem
NQ praedicationem E propositionem J l Intelligentia] homo G 11 est] add. etiam N l Et om. В l
et est vera post sensu Q l est2 om. E l est vera] v. est HYZ et veram D l in om. Q l uno sensu] s. uno
F | Vel om. ВDE | Vel aliter] Aliter dicitur HN l est1] non est vera immo E 12 falsa] vera
ВDNYZ | quia] add. mg. enim J1 l irrationale] irrationali FGL l irrationale ... rationali] rationale ...
irrationali Q l tantum post rationali HN l tantum — rationali] o. t. r. mg. J1 l rationali] rationale FL l
est om. Q 13 animalis] add. et F l autem om. В l differentia2 post constituens N om. D l constituens
speciem] constitutiva F l speciem om. N 14 substantiae post incorporeae E sub ratione J add. quam
]1 | sicut] scilicet G l convenit] contingit N om. FG] l Intelligentiis] intelligentiarum F intelligentiam
G intelligentias ] l tunc] ita В sic HJ l haec om. DE 15 irrationalis] irrationale EJ' rationalis J Y l
est1] omnino Q l irrationalis] rationalis В' restit. lin. В1 irrationale F 16 omnino om. F
"Cf. Andreas de Cornubia, Porph. q. 21 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 91«j): "Praeterea, si ratio
nale esset differentia hominis specifica, irrationale esset differentia omnium brutorum specifica, quia
quot modis dicitur unum oppositorum, tot et reliquum. Sed hoc non est verum, cum bruta differant
specie".
25 Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 323): "Quot modis dicitur unum oppositorum, tot modis
dicitur et reliquum"; resp. Aristot., Tоpica I c. 15 (AL V1 23; А c. 15, 106b 14-15).
26 Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 1).
27 Cf. supra n. 17.
Contra: 'privatum' nihil dicitur proprie nisi quod est natum 20

habere habitum28; bos non est natus esse rationalis; igitur non est
irrationalis.
Potest dici quod in compositione 'irrationale' debet accipi nega- 21
5 five, non privative.
Contra: tunc29 non est differentia divisiva animalis, quia excedit 22

animal; nec praedicatur de ea differentia superior per se, scilicet sen-
sibile, quia non est de intellectu eius si tantum importat negationem
rationalis.
10 Potest dici ad utrumque30 quod est tantum negatio in genere, 23
non extra genus, ut est differentia animalis. Vel potest concedi, prop
ter secundum istorum, quod non est differentia proprie loquendo,
quia differentia quaelibet accipitur a forma, et ideo diversarum spe-
cierum sunt diversae differentiae proprie.
15 Aliter potest dici ad primam obiectionem31 quod privative oppo- 24

situm alicui, significanti actum, privat actum et relinquit aptitudi-
nem;b sed privative oppositum alicui, significanti aptitudinem, privat
b Sequitur adnotatio interpolata: sicut caecitas est oppositum privativum visui quae signi-
ficat actum videndi; privat enim in caeco qui tamen est aptum videre52.
1 privatum post nihil H privativum N privato Q l privatum — proprie] nihil proprie dicitur
privativum F l nihil om. D l dicirur] sequitur Q l proprie om. ВQ l nisi] hoc D add. hoc EHQYZ l
natum] ante est H aptum natum DYZ aptum FG om. Q 2 habitum] add. quem aptum natum est habe
re Q | bos] add. enim F l non] autem L l est] add. aptus F l natus] aptus GYZ l non2] nec J 4 Potest
dici] D. p. FLNQ Dicitur J l compositione] comparatione quod (om. Q) ВQ proposito quod J l
compositione — privative] non accipitur privative sed negative H l irrationale] irrationalis DEFLQYZ
add. in F | debet] potest N add. in L l debet accipi] sumitur J l accipi] teneri mg. В capi F l negative]
add. et DFLQ 5 non privative om. G 6 animalis] generis D 8 si] ut F sed HN l importat] impor-
tet ВJ 10 dici] add. et melius G l utrumque] add. hic ВYZ add. hoc D l est tantum] t. e. D l tantum
om. E 1 1 est om. Q l Vel — differentiae] scril>. post rationalis (fin. n. 22) G l potest om. J l concedi]
dici (add. quod D) DEFHN' rescrip. mg. N2 12 secundum istorum] spat. vac. D l istorum] illorum
ВFN | est om. F l proprie] propria В 13 differentia quaelibet] q. d. FN l et om. E l ideo] add. dis-
tinctarum vel L 14 diversae] ante sunt ВHJYZ post differentiae N l differentiae] formae J add. diversae
L | proprie] ante differentiae E om. H add. vel differentiae J 15 potest dici post obiectionem Q
dicitur J | primam obiectionem] o. p. F l oppositum om. F add. actui vel DHJLYZ 16 alicui om. D
not. vel actui F l aptitudinem] add. in eodem Q 17 sed] si sit N l sed — genus om. E l oppositum]
opposita J | aptitudinem] add. et Q 18 sicut — videre] - F om. rell. | significat om. F
"Cf. Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 71; c. 10, 12а 29-31).
29 Scilicet, irrationale non est differentia divisiva.
"Videlicet, 'irrationale excedit animal' et 'de sensibili irrationale non praedicatur'; cf. supra n. 22.
"Cf. supra n. 20.
,2 Hic textus, paucis mutatis, habetur in commentario Ioannis Foxal, Comm. in Quaest. Scoti De pгаeЛ-
cabilibus Porphyrii q. 26 (f. 96rb): "... sicut caecitas opposita privative visioni, quae visio significat actum
videndi, privat in caeco actum videndi, qui tamen est aptus natus videre etc."
186 QUAEST. 29
actum et aptitudinem, et si quid relinquitur, hoc est tantum secun

dum genus. 'Rationale' autem tantum significat aptitudinem, et 'irra
tionale' hoc privat. Est tamen 'irrationale' aptum habere rationem
secundum genus, quia, in quantum animal, sibi non repugnat, sicut
neс talpae videre. 5
Ad aliud33 de ratione aequivocorum, dico quod 'aequivocum' in

utroque sensu est univocum significans aliquid et non tantum vox;
tamen nihil est commune significant nisi tantum vox. Sed in hoc
sensu accipitur vox cum uno significato; in illo vox cum alio significa-
to. Sic 'rationale' secundum vocem et significationem perfectiorem ю
in se inest illis quam nobis.
Ad illud quod primo obiectum est contra illam responsionem

de aequivocatione34, potest dici quod dictum ARISTOTELIS est verum;
sed non dicit praecise potentias distingui per obiecta. Sed possunt
distingui per modum operandi35; aliter non esset sensus communis 15
distincta potentia a sensibus particularibus, quod est contra ARI-
STOTELEM II De anima36. Distinguitur enim a sensibus particularibus
1 actum] illam J om. D l actum et aptitudinem] aptitudinem et actum F l actum et om. GL l

et — genus om. J l aptitudinem] add. in eodem Q l et — genus] mg. F1 Sed relinquit aptitudinem in suo
genere si aliquid relinquit Q om. G l quid relinquitur] quam relinquit D relinquat aliquid mg. F1 l
relinquitur] relinquit LNYZ l tantum] tantummodo D 2 autem] enim E om. FQ l tantum post
significat ВH post aptitudinem F l et om. L l irrationale] add. vero L 3 hoc] hic ВQ l privat] add.
tantum N l tamen] tantum DQ l irrationale] mortale В rationale E l aptum] add. natum FGJLN l
rationem] illud J om. В 4 secundum om. В l animal] add. est E l animal sibi non] huiusmodi non
sibi N 6 aequivocorum dico] aequivocationis potest dici J aequivoco(!) N l aequivocum — uni
vocum] definit hic aliquid j 7 univocum] add. hic aliquid ВGJQ l et om. H l non] tamen ] l
tantum] tamen H 8 tamen post nihil L cum J l significatis] significans ] l tantum post vox E om.
ВDHQ | hoc om. J 9 uno significato] s. isto FLN add. et FHL l illo] alio EFHJL l vox2] et YZ om.
FHL add. sumitur GJ l significato2] ante alio FL add. in alio GYZ 10 Sic] Similiter ВDQ Sicut F om.
N 11 inest post illis N add. tam G 12 illud] aliud EF l quod] contra ВQ l primo om. ] l
obiectum est] obicitur GJ l est] ante primo E om. HL l illam] aliam E istam J om. F 13 de aequi-
catione om. EYZ l potest dici] dicitur J l est verum] v. e. ВLYZ 14 potentias] add. proprie F |
distingui] ante potentias DH add. per actus et actus DEH add. per actus N' not. alias: actus distingui N
15 per] add. diversum J add. diversos YZ l modum] modos ВQYZ l aliter] add. enim GQ l sensus
communis om. Q l communis] add. distinctus sive DHN 16 distincta post potentia DHN distinctius
Q | quod — particularibus om. В 17 II] III В] l enim] autem F add. sensus communis E l a] J1
"Cf. supra n. 18.

M Cf. supra n. 4.
"Cf. Duns Scotus, Metaph. lib. IX q. 5 n. 31-35; Metaph. lib. IX q. 15 n. 21-22: "... prima distinctio
potentiae activae est secundum diversum modum eliciendi operationem... Non enim potentia ad obiec
tum, circa quod operatur, comparatur nisi mediante operatione quam elicit, et hoc sic vel sic".
* Aristot., De an. II t. 145-146 (Г c. 2, 426b 12-19).
propter diversum modum operandi circa idem obiectum, quia quod

per se cognoscitur ab aliquo sensu, per se cognoscitur a sensu com-
muni.
Ad aliud principale37 dicendum quod non oportet, si una
5 differentia cum genere constituat speciem specialissimam quod alia
similiter, licet utraque constituat speciem. Unde animal irrationale —
si irrationale sit differentia vera — potest esse genus intermedium, et
'animal rationale' definitio completa hominis; et hoc maxime est
verum quando est oppositio imperfecti ad perfectum. Uno enim in
10 quolibet genere exsistente perfecto, sunt multa imperfecta per
recessum ab illo secundum diversum gradum, ut patet in coloribus.
Rationale autem est perfectissimum in genere animalis.
1 propter] per EGQ l circa] contra J l idem] illud В om. H 2 ab] pro E l ab — sensu] a
sensu particulari L l per se2 om. D 4 aliud] tertium DHN l dicendum] add. est F l oportet] add.
quod FHQYZ 5 cum genere om. H l genere] specie E l alia] altera L 6 similiter] sit J l licet] sed
quod В | constituat] constituit E l Unde] Nam DH l animal] et Q l irrationale] rationale J add. et Q
7 si] sive F | irrationale om. Q l vera] mg. D2 om. DEHJN | potest] add. tamen F l et] - EFYZ om. reIi.
8 rationale] add. est HN l definitio] differentia G l definitio — imperfecti om. F l completa] -
DHLNYZ om. ВF completiva rell. l hoc om. E l maxime est] est m. H 9 imperfecti] imperfecta Q l
Uno] Unde EF l enim om. F 10 exsistente] add. et F l imperfecta] imperfectum J 11 ab illo]
ab eo H om. JQ l in] de F 12 autem] enim H l perfectissimum] ante est H perfectum ELQ I ge
nere] ratione Q l animalis] add. ideo etc. H
"Cf. supra n. 5.
[QUAESTIO 30
UTRUM 'PROPRIUM' SIT UNIVERSALE]
Circa capitulum 'De proprio' quaeritur utrum proprium sit uni

versale.
Quia oppositum non praedicatur de opposito; proprium et
commune opponuntur; igitur haec est falsa 'proprium est commune';
sed commune et universale idem sunt; igitur.
Item, nulla intentio praedicatur vere in abstracto de re primae 2
10 intentionis; haec est vera 'risibile est proprietas'; igitur 'proprium'
non est intentio.
Item, per ARISTOTELEM IV Topicorum\ 'si genus est ad aliquid, 3
et species'; universale est ad aliquid, proprium non; igitur etc. Prima
pars minoris patet, quia universale, cum sit essentialiter praedicabile,
15 dicitur ad illud de quo praedicatur, sive ad subicibile. Secunda pars
probatur, quia proprium non refertur ad illud cuius est; nam nullum
accidens refertur ad suum subiectum, quia tunc omne accidens esset
relativum. — Similiter, illud cuius est proprium, est naturaliter prius
proprio; relativum est simul naturá cum correlativo, nec ad aliam in-
3 Circa] praem. Proprium vero etc. G praem. Proprium vero quadrifariam Q adnot. mg.
Quaestio 30 L1 Quaestio 28 Q1 l Circa — proprio om. ВFHN l utrum] an DKQ l proprium om. EK
5 Quod non videtur] Et v. quod non H l videtur] ante Quod ВQ 6 oppositum] proprium L l
proprium] add. autem L 7 igitur — commune post sunt DHN l commune2] universale H 8 igitur
om. ВDHQ add. etc. EFGLR add. haec est falsa proprium est universale N 9 intentio] add. secunda
LR | vere] ante praedicatur FH post abstracto G vero В l in abstracto post intentionis F 10 haec]
praem. sed E praem. nam HN add. autem L l risibile] risibilitas AKLR abrasura lin. N: 11 intentio]
add. secunda LR add. nec per consequens universale H 12 per Aristotelem] Aristoteles LR om. DH
add. in L | Aristotelem] add. in AN l TV] I N l est] sit E l ad] mg. В1 l aliquid] aliud G add. (mg. K1)
igitur K1R 13 universale] add. autem L l ad om. В l aliquid] aliud G l proprium] vero L l igitur
om. Q | etc. om. EK 14 patet] probatur (ante Prima) Q l universale post cum LR not. vel esse actualt-
ter В | cum sit] est ВDKN l essentialiter] essentiale F l praedicabile] add. praedicabile ВFKN add.
autem В add. ergo D 15 dicitur om. D l illud] aliquid GKR l de — refertur] rep. В l sive] not. supple
E | pars om. AВEN 16 probatur] patet GLQR lin. K 1 l quia] lin. K1 l illud] istud В l est] add.
proprium ADEFLR l nullum accidens] nomen accidentis R 17 omne] esse В 18 Similiter] Sed
Q | naturaliter post prius A 19 relativum] add. enim E add. autem AGL l est post simul A l simul]
add. in R | cum] add. suo DENQ l ad] aaU aliquam ALR l aliam] aliquam ВFGK l intentionem post
refertur A
1 Aristot., Topiai IV c. 4 (AL V1 75; Д c. 4, 124b 15-18): "Si autem sit ad aliquid species, consideran-
dum si et genus ad aliquid; nam si species ad aliquid, et genus velut in duplici et multiplia; utrumque
enim ad aliquid. Si autem genus ad aliquid, non necessario et species..."
190 QUAEST. 30
tentionem refertur, ut patet inductive, sicut argutum est supra de

differentia2.
Item, proprium manet, non exsistente intellectu, quia adhuc
sicut prius 'habere tres' inest omni triangulo et soli et semper.
Ad oppositum est PORPHYRIUS3 et ARISTOTELES I Topicorum4 5

ponens 'proprium' esse praedicatum; igitur et universale.
Dicendum quod proprium est universale, quia praedicatur de

pluribus. Est enim, secundum ARISTOTELEM I Topicorum5, praedica
tum conversim, id est convertibiliter de illo cuius est proprium. Illud ю
autem est universale quia potest esse subiectum demonstrationis,
quia omne proprium potest demonstran de eo cuius est proprium,
per definitionem. Universalium autem est demonstratio, per ARI
STOTELEM I Posteriorum6. Igitur si ipsum subiectum praedicatur de
pluribus, et suum convertibile praedicatur de pluribus, quod est pro- 15
prium.
1 sicut] ut HR | argutum est] agatur В arguitur H l supra] ante argutum DEH sive В supe-
rius K 3 proprium om. ВDN l quia] add. non exsistente intellectu A l adhuc] ad hoc ВG l adhuc
sicut prius om. KQ 4 prius] add. quia F l tres] add. angulos FKLNR l omni triangulo] t. o.
FGHKLR | et om. ВFGHKLR l semper] add. igitur etс H 5 1 Topicorum] in Topicis F 6 po
nens] ponitur Q | esse om. E spat. vac. R not. praedicabile vel E l igitur et universale om. H l et om.
AВDFG 8 Dicendum] praem. Ad quaestionem AGLQR Dicitur DEH add. est G l quia praedi
catur] p. enim E 9 Est] Cum E l I Topicorum] in Topicis FG l praedicatum] praedicatur E
10 convertibiliter] convertitur E convertibile F l de] cum EFL l illo] eo EH l proprium om. HLR l
Illud] Istud L 11 quia] quod FGK l demonstrationis] ante subiectum A in demonstrari(!) H
12 eo] illo DGR l proprium2 om. KR 13 definitionem] add. suam K l definitionem — Aristote-
lem] medium quod est definitio qualis est demonstratio G l Universalium autem] Universalem qualis
F | autem om. D l est] add. intentio В l demonstratio] demonstrare GK l per Aristotelem] ex E om.
DH 14 ipsum] proprium В l praedicatur] praedicari ВK praedicetur Q 15 et] etiam LR l prae
dicatur] praedicabitur L l praedicatur — proprium om. Q l proprium] propositum A
2 Cf. supra q. 27 n. 3.
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 7; ed. Вusse 2.17-22): "Eorum enim quae prae-
dicantur alia quidem de uno dicuntur solo,... alia vero de pluribus, quemadmodum genera et species
et differentiae et propria, et accidentia communiter sed non proprie alicui. Est autem genus quidem
ut 'animal', species vero ut 'homo', differentia autem ut 'rationale', proprium ut 'risibile'..."
4 Anstot., Tópica I c. 4 (AL V1 8; А c. 4, 101b 24-26): "Palam ergo ex his quae dicta sunt propter quid
secundum praesentem divisionem quattuor omnia accidit fieri, aut proprium aut terminum aut genus
aut accidens".
1Aristot., Toxica I c. 5 (AL V1 10; A c. 5, 102a 18-19): "Proprium autem est quod non indicat quidem
quid est esse, soli autem inest et conversim praedicatur de re..."
6 Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV2 1 18; A c. 4, 73b 32-74a 3).
Utrum proprium sit universale 191
Intelligendum tamen quod 'proprium' est aequivocum, quia 7

potest esse nomen primae impositionis, et sic opponitur communi;
et potest aliquid dici proprium individui sicut et speciei, et sic est
concretum et a proprietate dictum. Alio modo 'proprium' est nomen
5 secundae impositionis significans intentionem, scilicet praedicatum
convertibile non praedicans essentiam, ut definitur I Topiconim1, et
sic est species universalis, quia universale descendit in ipsum per
differentiae per se divisivas eius, scilicet 'praedicari convertibiliter in
quale accidentale'.
io [II. — Ad argumenta principalia]
Ad primum argumentum8 dici potest quod proprium 8

opponitur communi ut est res primae intentionis, non ut est
secunda intentio. — Vel aliter: quod sunt relativa, et unum relativum
dicitur de alio; non tamen oppositum de opposito, quia non sunt
15 opposita nisi respectu eiusdem. Proprium autem respectu speciei, est
commune respectu individuorum sub specie, quia de illis dicitur ut
de pluribus, non de specie cuius est.
Ad aliud9 patet, quia proprietas est abstractum proprii ut est 9
nomen primae impositionis, non secundae.
20 Contra: risibile est proprietas; risibile est proprium; igitur pro- 10
1 Intelligendum tamen] T. i. DE Est i. t. N I. est t. H T. i. est LR l proprium om. Q 2 no

men] res H | impositionis] intentionis AEFGLQR 3 et] add. sic E l et potest] Potest enim ВLR l
dici] ante aliquid DEH esse F l et2] est E l et5 om. ВDFGKN l sic] sicut ВGK 4 et om. N l a proprie
tate] appropriate ВHQ appropriatum K l proprium est] potest esse F l est om. Q 5 secundae] not.
intentionis vel Q l impositionis] intentionis AEFGLR l scilicet] ante intentionem Q id est F 6 ut]
et sic E | definitur] add. proprium D l I] II N l I Topicorum] in Topicis G l et om. FQ add. ut DEH
8 differentias post se LR l per se post divisivas EH l eius om. H l praedicari] praedicare K l converti
biliter post accidentale G add. et E add. scilicet Q 11 argumentum om. DEH l dici potest] p. d. DEFH
dicitur KL 12 opponitur] est oppositum GLR l est post res N om. D l res om. ВK l primae] add.
impositionis vel H l intentionis] impositionis Q l non] add. autem ALR l ut2] add. utrumque DHLR
13 secunda intentio] i. s. GN l relativum] relativorum K add. vere DELR 14 de alio] de illo mg.
В1 | alio] add. vere G l tamen] tantum K l oppositum de opposito] ut sunt opposita N 15 autem]
add. in A | respectu2 om. F l est] ante respectu H post commune ADLR et N om. ВEK 16 commu
ne] c. autem ВE sed c. H l specie] add. contentorum A 17 est] add. proprium AВ add. et (om. Q)
alio (alia E illo R) DEHLQR add. etc. N 18 patet] add. solutio EH l quia] quod ВFKQR l ut]
secundum quod proprium В 19 impositionis] intentionis AEFGKLR add. et L 20 proprietas]
add. et N l proprietas ... proprium] proprium ... proprietas EGKLR l igitur — proprietas om. R
7 Cf. supra n. 6.
8 Cf. supra n. 1.
'Cf. supra n. 2.
192 QUAEST. 30
prium est proprietas. Praemissae sunt verae, igitur conclusio. Sed res
primae intentionis non praedicatur in abstracto de re secundae in-
tentionis, sicut nec e converso.
Item, si ut est nomen secundae intentionis est concretum, quid
est eius abstractum? 5
Ad primum10 dico quod est fallada accidentis quia extranee in-
sunt accidentia realia et intentionalia ipsi subiecto."
Ad secundum11 dico quod eius abstractum non significatur uno
nomine sicut nec in aliis quattuor, sed per circumlocutionem sicut
exprimitur intentio proprii. ю
Ad tertium principale12 potest dici quod si genus sit ad aliquid,

oportet speciem esse ad aliquid per se, non tamen primo, sed secun
dum genus. Sic proprium, secundum suum genus quod est universa
le, dicitur ad aliquid, scilicet ad illud de quo dicitur, vel ad subiec-
tum, quia praedicatum dicitur ad subiectum. 15
Aliter potest dici quod secundum propriam rationem primo re-
fertur ad speciem, non in quantum species, sed in quantum habens
proprium.
Cum ostenditur quod non13, quia accidens non refertur ad
subiectum: dico quod subiectum proprii, ut est intentio, non est 20
species, sed res aliqua primae intentionis, ut risibile — ut dictum est
3 Sequitur adnotatio interpolala: nec ut ponitur sub uno accidit sibi aliud, nec sub alio
accidit sibi reliquum.
1 sunt om. ВDQ l verae om. Q l igitur] add. et FN l conclusio] consequens G consequentia
D add. vera DE l Sed — converso om. H l res primae intentionis] p. i. res В 2 intentionis] add. sic
A | in abstracto] post intentionis AFLR om. ВNQ l intentionis2] add. et praecipue in abstracto igitur
etc. G 4 si om. L add. proprium E l est om. Q l intentionis] impositionis ВHN l est2] sit H add.
nomen D l concretum] add. tunc G l quid] quod DFGKLQ 5 eius] lin. Q1 6 dico] dicitur E l
est om. H 8 dico om. ВKQ l eius om. N l abstractum] ante eius G significatum Q 9 nec om.
ВFGKN | quattuor om. N | sicut2] sic EFLR 10 exprimitur om. G 11 principale om. ВFN l
potest dici] d. p. A dicendum H l dici] ante potest F concedere Q l quod om. N 12 per — aliquid
om. В | non tamen] sed non AGLNR 13 Sic] Sicut ADE Sed N l Sic proprium post universale H l
suum genus] g. s. DEH 14 dicitur] est K l scilicet] id est F l vel] ut GHKLR 16 dici] add. pro
prium В | propriam rationem] r. p. В l primo refertur] r. p. ADEFLNR 1 7 species] add. est ВFKN
19 Cum] Quando N add. enim F l ostenditur] dicitur AВEF l quod om. E 20 dico quod om. N l
ut] non GQ' restit. km. Q1 21 aliqua om. R | ut2] sicut AELQR l ut2 - risibile om. В | dictum est
post supra A 22 nec — reliquum] - E om. rell. pu
10 Cf. supra n. 10.

"Cf. supra n. 11.
12 Cf. supra n. 3.
15 Cf. supra n. 3.
Utrum proprium sit universale 193
de universali supra14 — tamen illud cui applicatur intentio proprii

potest esse in eo cui applicatur intentio speciei, ut risibile in homine.
Ad secundam probationem15, cum dicitur 'prius est proprio 17
illud cuius est proprium' dico quod subiectum est prius, sed non in
5 quantum habens proprium; non est autem correlativum proprii nisi
in quantum habens proprium.
Ad quartum16 dico quod nihil accidit alii ut ibi sumitur 'acci- 18
dit', non exsistente intellectu. Similiter, nec accidit communi, quia
nihil est commune cui possit accidere, non exsistente intellectu.
1 supra] ante de LQ prius G 2 potest esse rep. N l in2] praem. est В 3 secundam] pri-
mam KL'R restit. mg. L1 l probationem] conclusionem N add. dico Q l prius — illud] proprio prius est
illud A i. est prius proprio Q l proprio om. GKQR 4 illud om. LNQ l proprium] add. suo proprio
LR | quod] add. secundum se FL l subiectum] secundum se D om. E add. secundum se AR l prius]
add. quam proprium В l sed om. H l sed non] non tamen Q 5 habens proprium] p. h. E l non —
proprium om. GH l autem] proprie K 6 proprium om. D 7 dico] dicitur LR l nihil] add. proprie
ALR | alii] ante accidit G sibi (ante accidit) Q add. vete E l alii — accidit om. K l ut] add. proprie H l
sumitur] accipitur LQR l accidit2] add. proprio K 8 non] nullo AEKQR nisi В l nec] nunc В non
F | communi] omni DLN ei Q 9 commune om. K add. ei F l cui] add. omni ВD add. enim E add.
aliquid H add. omne L l possit] posset K'Q restit. lin. K1 l accidere] add. aliquid AEFGKR l non] lin.
L1 nullo AR | intellectu] add. etc. FHN
Cf. supra n. 7.
15 Cf. supra n. 3.
16 Cf. supra n. 4.
[QUAESTI0 31
UTRUM DEFINITIO PROPR1I QUARTO MODO DICTA

Quaeritur de definitione proprii quarto modo dicti, an haec

5 definitio, scilicet "quod accidit omni et soli et semper1", sit conveni-
enter data.

Quia non ponitur ibi genus proprii, quod est universale, nec
ratio eius loco sui; igitur.
10 Item, ilia ratio competit differentiae ultimae et completivae 2
speciei, quia illa convertitur cum definito, per ArISTOTELEM VII
Metaphysicae1.
Item, proprietas sic convenienter definitur; igitur proprium 3
nonnisi per accidens.
15 Item, accidens est distincta species a proprio; igitur inconveni- 4
enter ponitur in eius definitione.
Item, datur per copulationem, igitur est increpanda, per Ari- 5
STOTELEM VI Topicorum3.
4 Quaeritur] adW. mg. Quaestio 30 K1 Quaestío 29 Q Quaestio 31 L1 l dicti] dicto Q om.

FGN 5 scilicet] ante haec DH om. ВEGN l et om. DFGHKLR l sit convenienter] c. s. В 7 Quod
non videtur] Et (om. Q) v. quod non HQ 8 ibi] ante non F hic GKN om. Q l proprii om. R l quod
est] scilicet FLR 9 eius] sua F l igitur om. AВELR add. etc. FGHN 10 illa] haec E ista LQ om.
K | ratio] ante illa G relatio В om. D l competit] convenit EN l et om. D add. constitutivae seu H
11 illa oт. FN l per Aristotelem] ex E om. DH 12 Metaphysicae] add. igitur etc. AGLR 13 conve
nienter] ante sic ВEQ post definitur DH l definitur] definitive В l igitur proprium nonnisi] non i. p.
nisi A 14 nonnisi] nisi EFN l per] secundum В om. NQ 15 igitur] ideo Q 16 ponitur] ponit
N add. accidens E 17 Item] add. haec definitio G l est om. FNQ l increpanda] interimenda
EFKGN increpandum Q l per Aristotelem] ex E om. DH
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De proprio' (AL I6 19-20; ed. Вusse 12.17): "... quartum vero in
2 Aristot., Metaph. VII t. 43 (AL XXV2 147; Z c. 12, 1038a 15-18): "Et sic semper vult vadere, usque
veniat ad non-differentia; tunc autem erunt tot species pedum quot differentiae, et pedes habentia
animalia aequalia differentiis"; cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 130): "Definitio est una
propter ultimam differentiam".
1Aristot., Tоpica VI с 7 (AL V 131; Z c. 7, 146a 21-24); cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
329): "Item definitio data per coniunctionem copulativam et disiunctivam vituperanda est".
196 QUAEST. 31
6 Item, definitum, cum sit intentio, potest esse univocum in omni

genere; sed 'accidere' non est univocum, quia tunc tantum essent
duo generalissima, scilicet substantia et accidens.
7 Ad oppositum est PORPHYRIUS4.
8 Dicendum quod ilia definitio est convenienter data, quia per

primam particulam, scilicet 'accidit', habetur ratio praedicati et
modus praedicandi in quale accidentale; per 'omni, soli et semper'
habetur 'convertibiliter'; et per has differentias descendit universale
in proprium, ut patet in divisione universalis5. Est et haec ratio ю
eadem illi quae ponitur ab ARISTOTELE I Topicorum6: 'proprium est
praedicatum non-praedicans essentiam convertibiliter'.
9 Sciendum autem quod 'accidens' aequivoce est nomen primae
impositionis et secundae.
10 Primo modo significat naturam extra animam, secundum quod 15
ARISTOTELES V Metaphysical dividit ens in substantiam et accidens.
11 Secundo modo adhuc est aequivocum. Uno enim modo idem
est quod 'praedicatum non-essentiale', et sic est idem quod 'esse in'
secundum quod 'esse in' distinguitur contra 'dici de' in principio
1 definitum — univocum] definitio datur per univoca G l intentio] add. prima Q l potest
esse rep. F l univocum] univoce E l omni om. AВDHNQ 2 accidere] accidens A l non om. D l
tantum] ante tunc K ont ВE l essent] ante tantum LR post duo DHK add. nisi E add. tantum F 3 gene
ralissima] genera H add. genera (ante generalissima) N l scilicet post substantia AВ om. N 6 Dicendum]
praem. Ad quaestionem AKLQR add. ad quaestionem G l illa] ista AEFKQ l est om. R l est — data]
convenienter ponitur K convenienter assignata (mg. L1) est (mg. L1) L l data] ante convenienter H
datur R | quia om. В 7 accidit] spat. vac. R l habetur] haec В 8 praedicandi] add. scilicet AQ l
omni] add. et AВ 9 convertibiliter] convertibilitas EK l et om. D l has differentias] hanc ВGNQ
hanc differentiam F 10 divisione] definitione DEFGK l Est post ratio E l Est et haec] Haec eriam
DH | et] enim (post haec E) EF etiam AGNQ autem LR 11 illi om. G l ab Aristotele om. E l
Topicorum] add. scilicet H l proprium est om. E 12 convertibiliter] convertibile DHN 13 Scien
dum] add. est A l autem] tamen E om. HKQ l aequivoce] aequivocum HQ l est] ante aequivoce E
ante quod H add. ut est Q l nomen] praem. est enim E praem. ad H 14 impositionis] intentionis
AEFGKLR 15 modo] enim A 16 Aristoteles] Philosophus DEH add. in ВD l V Metaphysicae]
post dividit FNQ l ens om. NQ l accidens] mg. В2 17 adhuc est] est etiam a. (om. E) DEH l
aequivocum] add. cum KN l enim post modo F om. EH l idem om. H 18 est] ante idem DELR om.
Q I quod om. H l est idem] i. est EF 19 distinguitur] dividitut D dicitur K l in2 — est om. L
4 Cf. supra n. 1 .
5 Cf. supra q. 12 n. 15-17.
6 Aristot., Tоpica I с 5 (AL V1 10; А c. 5, 102a 18-19): "Proprium autem est quod non indicat quidem
quid est esse, soli autem inest et conversim praedicatur de re..."
7 Aristot., Metaph. V t. 13-15 (AL XXV2 94-96; Д c. 7-8, 1017a 7-b 26).
UTRUM DEFINmO PROPRII QUARTO MODO SIT CONVENIENTER DATA 197
Praedicamentorum8. Quia quod 'dicitur de' est praedicatum essentiale;

quod 'est in' non-essentiale. — Alio modo est intentio sumpta a
proprietate in re, sub qua et eius opposito potest intelligi cuius est
accidens sine repugnantia.
5 De accidente primo modo non loquitur logicus nisi per 12
accidens. Secundo modo ponitur in definitione proprii. Tertio modo
est universale distinctum contra alia quattuor.
Ad primum argumentum9 patet, quia per 'accidit' intelligitur 13

10 praedicari, per 'omni' de pluribus contends sub specie. Ista enim
partícula, in hoc quod est una ex qua habetur convertibilité eius
cum specie, dicit universalitatem eius ad omnia quibus inest species
cuius est proprium.
Ad secundum10 patet quod 'differentia' non accidit, quia 14
15 praedicat essentiam, sed non per modum essentiae.
Ad tertium11 dico quod proprietas, ut est nomen primae impo- 15
sitionis, non sic convenienter definitur. Sunt enim quae definiunt
secundum intellectum, quo ibi sumuntur intentiones, quae non
definiunt rem primae intentionis, quia sunt naturaliter posteriores
20 eá. Si sit nomen secundae intentionis significans idem quod 'intentio
2 quod] add. autem L l est] dicitur Q l in] add. est praedicatum GLQR l non] add. est
(post essentiale E) ADEFH l intentio] add. quaedam ADELR 3 proprietate] add. quae est E l in
re] rei G l qua] quo ADLNR add. re F l et] est quae sub В l opposito] oppositum K l potest] post
intelligi A add. illud DEFLR l cuius] cuiusmodi HN 5 De accidente om. H l non] mg. D2N1
6 ponitur] loquitur D 7 est] add. unum AВFKQ l alia post quattuor K om. ВFNQ 9 patet quia]
dicitur quod H l quia] enim (post accidit) A quod DEFN om. В l accidit] accipit(!) N l intelligitur]
intelligit FHLN 10 per] pro F l omni] add. intelligitur D l de] add. omnibus vel E l de — sub]
differentibus Q l contentis post specie A l sub] de F l Ista] Illa AВDEHQR 11 in — est] cum sit
K | qua] quo AR l convertibilitas] quiditas N 12 dicit] dicet G add. enim E l universalitatem]
utilitatem N 13 cuius] cuiusmodi HQ 14 accidit] est accidens В 15 praedicat] mg. В1 l sed]
licet ADE om. LQR l per om. D 16 primae] not. intentionis Q l impositionis] intentionis
AВDEGKLR 17 sic post convenienter Q om. K l convenienter om. E l quae] qui ВHKQ 18 quo]
ergo A quae FGN l sumuntur] accipiuntur LR l quae] qui В quia Q 19 quia] qui K l sunt] add.
simul ВKQ | naturaliter] ante sunt Q natura licet K 20 ea] eis G l Si] Vero L l intentionis]
impositionis DHNQ
8 Aristot., Praedic. c. 2-3 (AL \2 47-48; c. 2-3, 1a 20* 15).

Cf. supra n. 1.
10 Cf. supra n. 2.
"Cf. supra n. 3.
198 QUAEST. 31
proprii', illa non convenienter definitur sic, quia ilia significatur sub
modo opposite ei quo sibi convenit 'accidere'.
16 Ad quartum12 patet: quia procedit de accidente, tertio modo13.
17 Ad quintum14 dico quod per omnia ista copulata 'omni et soli
et semper' debet intelligi unum circumlocutum, scilicet convertibiliter, 5
et non est inconveniens poni copulationem ad circumloquendum
aliquid in definitione.
18 Ad sextum15 patet: quia procedit de accidente, primo modo16.
1 proprii] propria H proprie N add. est В l illa] ista K ita Q om. H l non om. В l illa2] ista
K | significatur] significat GK 2 opposito] mg. К1 l quo] quod ВH | sibi post convenit D ei (post
convenit) H om. A l convenit] add. actu (post accidere A) AGR l accidere] accidentalitet E accidens N
add. etc. В add. omni ergo (om. L) etc. DL 3 quartum] aliud ВDHN add. dico quod Q l patet
om. E | quia] quod ВHLNR l quia procedit] p. enim DE l modo] add. dicto AL 4 quintum] aliud
ВDFHN | omnia ista] illa В haec o. DEH l ista] illa AFGLNR l copulata] copulativa QR l et om.
DEHKQR 5 debet] oportet GK l circumlocutum] circumlocutivum N l scilicet] id est F l con
vertibiliter] convertibilitas GK 6 est om. ВLR l inconveniens] inconvenienter LR add. ut K l poni]
ponere А l poni copulationem] ponatur copulatio K ponitur copulatio LR 7 in definitione] ante
ad В 8 sextum] aliud ВDHN l quia] quod EHLNR l primo] quarto N l primo modo om. R l mo
do] add. dicto etc. F add. etc. L
12 Cf. supra n. 4.
"Cf. supra n. 1 1 et infra q. 34 n. 7.
14 Cf. supra n. 5.
15 Cf. supra n. 6.
16 Cf. supra n. 10.
[QUAESTIO 32
UTRUM PROPRIUM SIT DISTINCTUM UNIVERSALE

AB ACCIDENTE]
Quaeritur an proprium sit distinctum universale ab accidente.

Quia proprium vel est substantia vel accidens. Quod non
substantia, probo: quia omnis substantia est essentialiter eadem alii
vel essentialiter diversa. Proprium non est substantia essentialiter
diversa a specie, quia tunc impossibiliter praedicaretur de specie.
10 Nec essentialiter eadem, quia tunc poneretur in definitione speciei,
cum definitio exprimat totam essentiam definiti; non autem ponitur,
quia potest demonstrari de specie per eius definitionem.
Item, omne quod est in composito praeter materiam et formam 2
est eius accidens, quia haec sola constituunt substantiam rei;
15 proprium est in composito praeter haec; igitur.
Item, omne resultans ex compositione formae cum materia est 3
accidens; proprium est huiusmodi; igitur etc.
Item, e converso, quod omne accidens sit proprium, probo: 4

omne accidens definitur per subiectum, VII Metaphysicae1 ; igitur
20 enuntiatur per se secundo modo de illo subiecto per quod definitur.
4 Quaeritur om. R adnot. mg. Quaestio 31 K1 Quaestio 32 L1 Quaestio 30 Q1 l an] utrum

ER | distinctum] mg. V post universale E 5 Quod non videtur] Et videtur non Q 6 Quod om.
AE | non] add. est HNQ 7 probo] probatur KLR om. A l quia omnis substantia] rep. A l substan
tia2 om. Q | essentialiter] mg. H2 om. E l eadem] ante essentialiter H in idem В l alii] aliis E alteri FKQ
add. alteri В 8 diversa] add. a specie H l Proprium] praem. Sed H l essentialiter2 om. R l essentiali
ter diversa2] d. e. L 9 diversa — specie] diversum a substantia E l a om. Q 10 Nec] Non R add.
est В I eadem] ei idem В idem E l poneretur] ponetur DK 1 1 exprimat totam] t. e. A l essentiam]
quiditatem K l autem] lin. K1 l ponitur] add. in definitione speciei (om. F) EF 12 quia] quod Q l
definitionem] add. igitur est accidens Q 13 omne om. Q l est om. K l praeter] add. eius ВR 14
eius post accidens D ei (post accidens) H om. ВEQ l quia haec] haec enim DE l quia — rei om. L l con
stituunt post rei A | substantiam rei] essentiam rei sive substantiam DHK essentiam seu substantiam
rei E | rei] speciei Q add. praeter hoc F add. sive essentiam R 15 proprium post est F add. autem
FGKLR | in] illius D | in composito post haec DE l in — igitur] huiusmodi Q l igitur om. В add. etc.
AFGHLNR 16 omne — Item om. R l compositione] composito K l formae cum materia] materiae
cum (et HQ) forma (formae H) DHQ 17 proprium] add. non E l igitur etc. om. ВDNQ 18 e
converso om. FGN l quod om. HQ l quod — sit] omne q. inest est accidens sed sic est (lin. K1) K l
omne] esse В om. Q l probo] probatur AВKLR add. quia ВFKLR 19 per] add. suum H l subiectum]
add. Aristoteles В add. ex EH add. per Aristotelem AFGN 20 illo] isto Q l per2 — subiecto om. В
1 Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 124; Z c. 1, 1028a 34-36): "... et ratione hoc primum (necesse
enim in uniuscuiusque ratione substantiae rationem inesse)..."
200 QUAEST. 32
Quia haec est ratio secundi modi per se2: quando in ratione praedi-
cati ponitur subiectum. Igitur illud accidens potest demonstran de
illo subiecto, quia sic sunt omnes conclusiones demonstration is per
se; igitur illud est proprium respectu subiecti.
Item, sumpto aliquo accidente, quaero de illo: aut inest huic 5
subiecto per se, et erit proprium; aut non, sed per accidens. Per hoc
quod inest alii: aut igitur illi alii inest per se, et habetur propositum;
vel si per accidens procedetur in infinitum in subiectis.
Item, ad principale: proprium definitur per 'accidens3', ergo

non differunt essentialiter. ю
Item, "accidens dividitur per separabile et inseparabile4";
proprium videtur esse accidens inseparabile.
Ad oppositum est PORPHYRIUS5; et ARISTOTELES I Topicorum6

ponens proprium et accidens duo praedicata.
Dicendum quod sunt distincta universalia. Quia accidentium

quaedam sunt ab intrinseco: et hoc vel ratione materiae, ut
1 haec est om. EK l modi] add. dicendi EFGKN l se] add. est E l quando] quia K 2 potest
demonstran post subiecto A 3 illo subiecto] s. i. DQ l sic om. EK l omnes om. KN 4 igitur] mg.
H2 | illud om. FGLN 5 sumpto post accidente G l de illo om. G l illo] primo В l aut] an H add.
illud G | inest] insit (past subiecto) H l huic] suo FGK om. N 6 subiecto] substantiae Q l et] sic N l
erit] sic D est E sic est H l aut] vel E l non sed om. Q l Per] Propter N 7 quod om. K l inest] add.
alicui В | aut om. D l aut igitur] et tunc quaero an G l illi alii inest] inest L a. ВHLQR | et] add. si sic
G | habetur propositum] sic (om. LQR) est proprium ALQR 8 vel] et N om. Q l si om. H add.
semper (post procedetur F) AВDFN l accidens] add. et sic H l procedetur] proceditur HKQ
procederetur FR erit processus G l subiectis] substantiis ВEGNQ add. igitur etc. G 9 ad principale
om. H | definitur] mg. L2 l accidens] accidit ADHLNQR l ergo — accidens om. K 11 Item —
inseparabile-2 om. H l dividitur] dicitur Q l per] in F add. accidens N l et] add. in F l et inseparabile
om. D 12 proprium] add. autem G l esse om. ВDEFK l inseparabile] add. igitur etc. DFGKR
13 oppositum] add. autem G 14 ponens] ponentes Q l accidens] add. esse LR l duo om. E add.
distincta A | praedicata] praedicamenta Q 16 Dicendum] praem. Ad quaestionem AEGKLQR
Dico N | universalia] add. separata N l accidentium] accidentia E 17 sunt] insunt ВDNQR l hoc]
add. est DFKR l vel] ante est F om. QR l ut] est В vel EQ
2 Cf. Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV1 12-13; A c. 4, 73a 37-b 3); cf. Auctoritates Aristotelú (ed. J.
Hamesse p. 314): "Per se secundo sunt quaecumque insunt ipsis quae in ratione insunt, ut propria
passio per se est in subiecto".
1 Cf. supra q. 3 1 n. 1 .
4Porphyrius, Liber praedicabilium o 'De accidente' (AL I6 20; ed. Вusse 12.26-27): "Dividitur autem in
duo, in separabile et in inseparabile"; cf. Auctoritates Aristotelts (ed. J. Hamesse p. 301): "Accidentium
aliud est separabile, aliud est inseparabile".
5Porphyrius, über praedicabilium c. 'De proprio' etc. 'De accidente' (AL I6 19-20; ed. Вusse 12.13-13.8).
6 Aristot., Topicа I c. 4 (AL V1 8; А c. 4, 101b 23-25).
Utrum proprium sit distinctum universale ab accidente 201
quantitas; vel qualitatum activarum, sicut qualitates sensibiles

posteriores. Quaedam ab extrinseco: et hoc vel manent amoto illo
extrinseco, ut nigredo ab aestu; vel non manent, ut calor vel figura
aquae inest, quae sibi derelicta redibit ad propriam naturam. Nullum
5 istorum est proprium, quia nullum istorum convertitur. Est enim
defectus in aliqua trium particularum requisitarum ad convertibili-
tatem7 vel in omnibus. Est, praeter hoc, accidens quod inest speciei
ratione formae, ita quod forma speciei est eius causa per se et imme
diata. Posita autem causa necessaria et praecisa et immediata, ponitur
ю effectus, et amota amovetur. Ideo omni habenti formam speciei inest
tale accidens et semper, et non habenti non inest. Tale igitur est
simpliciter convertibile cum specie, et potest de ea per definitionem
demonstran. Proprium igitur, ut hic sumitur, est intentio tantum
applicabilis accidentibus ultimis8. Sed accidens, ut est quintum
15 universale, applicatur tantum aliis prius enumeratis, quae dicuntur
accidentia communia: vel quia communiter insunt subiecto et aliis;
vel communiter, id est indifferenter, insunt et non insunt; et sive sic
sive sic, non sunt convertibilia. Sic igitur patet differentia istorum
quoad illa quibus applicantur9.
1 quantitas] quantitativ FK qualitas R l vel] add. ratione FGKLR l qualitatum activarum]

qualitates activae Q l sensibiles posteriores] p. s. Q 2 hoc] haec DFHNR add dupliciter A l illo] isto В
igitur Q 3 aestu] am. H l calor] color ВHKNQ l vel2] exp. lin. L1 l vel figura om. D 4 inest] ante
aquae E om. AВLQR l quae] ante inest F l quae — naruram] et similia G l sibi] add. et ea F l redibit]
redit DL | naturam] ante propriam FL om. ВQ 5 istorum] illorum ВFG l istorum2] illorum ВFG l
Est — omnibus] mg. L1 6 aliqua] alia Q add. istarum E l trium] tamen K 7 vel] ut R l in
omnibus om. H l Est] Inest H Et R l Est praeter] Eius partibus В l praeter] propter A l hoc] haec
EHKL add. ultra est aliquod F l speciei post formae GK om. Q 8 ratione] add. suae N l est] sit F l
eius om. GK l causa post immediata A add. non D l per se et om. В 9 Posita autem] Positaque K l
autem] etiam D l necessaria — immediata] praecisa et immediata В necessaria et immediata et praecisa
DN necessaria et per se et immediate F praecisa et necessaria et immediata K l ponitur] add. et AFGKLR
10 amovetur] removetur H movetur K add. et (om. E) effectus EFQ l omni] uni Q 11 et2 om.
GH | habenti] add. formam speciei A l igitur] enim H 12 simpliciter] similiter H l et potest] cum
possit L | de ea post definitionem A 13 Proprium] Proprii В l igitur] ideo A vero Q l est] add. enim
F | tantum] ante intentio G post applicabilis AВH om. FKQ 14 accidens om. Q 15 enumeratis]
enunciatis R 16 communia om. K l vel post quia K l quia om. DF l insunt] inest N l subiecto]
substantiis EKR subiectis FL l et aliis om. F 17 vel] add. quia HQ l communiter id est om. H ] id
est] et F | indifferenter] indeterminabiliter K l non] ut В l et2 om. AN | sive sic sive oт E 18 sic]
non N om. G add. et sic N l non] sive Q' restit. lin. Q1 l Sic om. K l igitur om. R l istorum] illorum
FG | istorum - differentia om. AВDHLNQR
7 Scilicet, 'accidere omni, soli et semper'; cf. supra q. 31 n. 8.

'Scilicet, quae insunt speciei ratione formae.
Cf. Antonius Andreae, Expos. in libram Porphyrii с 'De proprio' (ed. Venetiis 1517 f. 12ra): "Sic
igitur patet differentia illorum quoad illa quibus applicantur. Praeterea secundo ex distinctione deft-
nitionum, quia quorum definitiones sunt distinctae, ipsa sunt distincta"; cf. lectiones variantes ad fi-
nem n. 9.
202 QUAEST. 32
Similiter, est differentia istarum intentionum per se ex defini-

tionibus earum; quia proprium est praedicatum non-essentiale
conversim10, et ideo sub eius opposito non potest intelligi illud cuius
est11 sine repugnantia, quia intelligeretur immediata causa et neces-
saria sub opposito sui effectus primi. Sed accidens est quod "adest et 5
abest12"etc, vel quod "contingit eidem inesse et non inesse", ut dicitur
I Topicorumu, sub quo et eius opposito potest intelligi illud cuius est
sine repugnantia. Quod dicit PORPHYRIUS de accidente inseparabili
(de quo minus videtur, quomodo adest et abest), quia subiectum
potest intelligi sub opposito, dicens14: "potest enim corvus intelligi ю
albus et Aethiops nitens candore".
(II. — Ad argumenta principalia]
Ad primum argumentum15 dicitur quod procedit de accidente

ut est res primae intentionis. Similiter secundum et tertium16.
Contra: tunc omne proprium est accidens illo modo, quia cum 15
nullum proprium sit substantia, videtur quod omne proprium sit
1 istarum] illarum EFGN istorum D 2 earum] illarum E eorum H l praedicatum] not. vel
praedicabile E 3 et om. E l illud] ante intelligi R 4 quia] add. tunc G add. sic FK add. aliter H l
intelligeretur — necessaria] intelligeret causam immediatam et necessariam Q l immediata] add. per se
(ante immediata LR) ALR l causa] ante immediata HLR om. В 5 sui] eius В l effectus primus] p. e.
D | et] vel LN' restit. mg. N1 l et abest om. E 6 etc.] mg. L1 om. AN l quod om. Q l contingit]
convenit DE add. communiter D l eidem om. L l et] vel EGL'NQ restit. lin. L1 l ut dicitur om. DEH
7 I] III H | Topicorum] add. quod idem est id est E add. id est AQR l sub quo et] quod est id est D l
eius opposito] o. e. L 8 Quod] Quia E l inseparabili om. Q 9 de quo] quod R l quomodo] quod
ВH | adest] add. talem(!) В l et] vel L 10 potest om. D l dicens om. ВHQ l potest2 om. DQ l enim
post corvus D autem KLR ut Q l intelligi om. Q 11 candore] colore В 13 argumentum om. DEF l
dicitur] dico FGN l de accidente ut] ut accidens N 14 ut est res om. В l Similiter] add. ad
DEFHKR 15 est] erit H l illo] isto AELQ 16 sit] est FN l proprium2] mg. L1 om. AВDQR l sit2]
est F
10 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De propriis generis et proprii' (AL I6 24; ed. Вusse 16.13-14): "Et
proprium quidem conversim praedicatur cuius est proprium, genus vero de nullo conversim praedi-
catur..."
" Subintellige: illud cuius est proprium.
12 Porphyrins, Liber lraedicabilium c. 'De accidente' (AL I6 20; ed. Вusse 12.24-25): "Accidens vero est
quod adest et abest praeter subiecti corruptionem"; cf. Auctoritates Arütotelis (ed. ]. Hamesse p. 301).
15 Aristot., Tоpica I c. 5 (AL V1 11; А c. 5, 102b 4-8): "Accidens autem est quod nihil horum est,
neque definitio neque proprium neque genus, inest autem rei et contingit inesse cuilibet uni et eidem
et non inesse, ut sedere contingit inesse alicui eidem et non inesse".
14 Porphyrius, Liber fwaedkabilium c. 'De accidente' (AL l6 20; ed. Вusse 13.1-3): "... potest autem sub-
intelligi et corvus albus et Aethiops amittens colorem praeter subiecti corruptionem".
"Cf. supra n. 1.
"Subaudi: 'procedunt de accidente ut est res primae intentionis'; cf. supra n. 2-3.
accidens. Quod non videtur verum, quia 'accidens' primae impositi-

onis vel est concretum vel abstractum. Si abstractum, non praedica-
tur vere de intentione secunda, quia nec per se primo modo. Si
concretum, contra: res primae intentionis non denominat rem secun-
5 dae intentionis.
Ad hoc dicitur quod 'accidens', ut est nomen primae impositi-
onis, est aequivocum ad novem genera. In hac igitur 'omne proprium
est accidens' tantum potest accipi pro accidente unius generis, et
nullum illorum inest proprio universaliter. Quia 'proprium', cum sit
10 univocum ad proprium in hoc genere et in illo, pro omnibus distri-
buitur; et 'accidens' stat tantum pro accidente unius generis. Signifi-
catur igitur quod omne proprium cuiuscumque generis sit accidens,
sumendo accidens pro uno significato. Tamen haec est vera 'omne
proprium in hoc genere est accidens', accipiendo praedicatum pro
15 uno significato; et est haec praedicatio reducibilis ad denominati-
vam, sicut universaliter quando subiectum praedicatur de accidente.
Quia proprium, ut est intentio, est accidens intentionale, applicabile
ei quod praedicatur de ipso pro aliquo inferiori, sicut haec 'album est
animal' si album insit alicui animali.
20 Vel potest dici quod praedicatio denominativa univoca et aequi-
voca dividunt praedicabile secundum se quando "subicitur quod natum
est subici et praedicatur quod natum est praedicari17"; cuiusmodi prae
dicatio non est quando concretum subicitur respectu sui subiecti.
1 verum om. E l impositionis] intentionis ADEKLR 2 veI2] add. est ВR l Si] add. sit H
3 vere om. ВG l vere — secunda] de s. intentione v. DEH l intentione] eo vere intentio G l
intentione secunda] prima intentione FN l secunda] aliqua (ante intentione) В illa K l nec] non ВEF
4 denominat] denominan! AE l rem] res D om. Q 6 quod] mg. V lin. Q1 l accidens] mg. L1 l
nomen] res E l impositionis] ■ ВDQ intentionis rell pu 7 In hac igitur om. В l hac] hoc FKNQ l
igitur] enim A l proprium est accidens] a. est p. N 8 tantum post potest E post accipi R accidens
tamen FN 9 nullum] nulli E nec Q l illorum] istorum ADHKLR isto modo Q l proprio] proprie
В proprium E | universaliter] ante inest A univocum Q 10 ad] add. hoc E l ad proprium om.
ВFGNQ | proprium] propria L l omnibus] add. istorum H l distribuitur] describitur H 11 tantum]
ante stat H om. K l generis] add. et nullum illorum inest proprio universaliter F 12 igitur om. E l
quod] per R l quod omne proprium] per omne concretum K l accidens] add. si igiturO Q 13 sumen
do] accipiendo ALR l pro] per(!) G | significato] add. et N add. quod non est verum universaliter E l
Tamen] Tantum DH Et F Et tunc G l Tamen — significato post denominativam FN l est] mg. K2 l
omne om. G 14 accipiendo] add. illud R 15 uno] illo D suo FN l et est om. N l est post haec ВE
post praedicatio GL l ad] add. praedicationem K l denominativam] denominationem ВQ 16 sicut]
add. est E | universaliter] universale D univocum Q 17 ut oт В l est2] et В 18 ipso] illo LR l
haec] - ВE hic DGKLR hoc FHNQ om. Apu 19 insit post animali K convenit H 20 denominativa
univoca] u. d. FN l univoca et aequivoca] a. et u. H 21 dividunt] dividit В l praedicabile] praedi
cationem ADEKLR | secundum] per Q l quando] quod Q 22 cuiusmodi] eiusmodi ВQ l praedi
catio om. G 23 non est om. Q l est om. D l sui om. Q
17 Cf. Aristot., Anal. post. I c. 22 (AL IV1 140; A c. 22, 83a 19-20).
204 QUAEST. 32
Contra hoc: accidens dividitur in intentionale et reale, et acci-

dens intentionale praedicatur de omnibus istis quinque per se.
Potest dici quod ista 'proprium est accidens', non est vera
sumendo accidens ut est quintum universale, ut patet in solutione
quaestionis18. Nec ut est res primae intentionis, nisi praedicatione 5
per accidens in uno sensu aequivocationis; et hoc, sumpto proprio
particulariter, ut dictum est in ultima quaestione19. Est autem
universaliter vera sumendo accidens pro accidente intentionali, vel
pro accidente quod idem est quod 'praedicatum non praedicans
essentiam'. Sed universaliter falsa est 'proprium est accidens', ut hic ю
est sermo de accidente.
Ad quartum20 dicitur quod accidens determinans sibi subiectum
definitur per subiectum; quod accidens vocatur, VII Metaphysicae21 ,
'accidens copulatum', ut simum respectu nasi. Non autem quodlibet
accidens est tale, ut album vel alia accidentia communia. is
Contra: in VII Metaphysicae probat ARISTOTELES quod substan

tia praecedit omne accidens definitione. "Necesse est enim in unius-
cuiusque ratione substantiae rationem esse22"; quod non videtur
tantum intelligi de copulatis, quia tunc non ostenderet ordinem
1 hoc om. E | in om. Q l accidens2 post intentionale E 2 quinque] quinta quaestione D l

quinque per se om. N l per se] ante praedicatur D ante de E om. ВQ 3 ista] illa ВGKNR 4 sumen
do] accipiendo K l est om. D l ut2 — quaestionis om. N 5 quaestionis] add. praecedentis EF l est om.
EK | intentionis] add. et non D l nisi om. В add. in GLN 6 proprio] proprie ВGHK 7 quaesti
one] responsione ADLR 8 accidens om. E l intentionali — accidente om. В l vel] lin. K2 scilicet A
9 idem post est AEFGHNR om. L l quod2] ad В l praedicans] praedicari N 10 est] ante falsa Q
add. haec A add. ista propositio В 11 accidente] add. quod est quintum universale A 12 dicitur]
dicendum L dico Q 13 vocatur] lin. В1 14 Non] Nunc L l autem] lin. K1 post quodlibet A
15 est tale] t. est N om. F l album om. Q add. nigrum N l vel] et F l alia post accidentia H aliqua
EGN et L om. K l accidentia communia] intentionalia Q c. a. В l communia om. R 16 in om.
EHLR | VII Metaphysicae] M. VII В l probat] dicit E l Aristoteles] Philosophus DEH l substantia
praecedit] p. substantiam (post accidens) R 17 definitione] definitam R add. dicens Q l Necesse]
Necessaria R l est enim] enim est В l in] lin. Q1 l uniuscuiusque] add. accidentis E 18 ratione] add.
eius H add. vel N l substantiae] ante ratione H eius ВEQ add. eius N l rationem om. A l rationem
esse] etc. Q l esse] eius E ponere G l quod] quia Q 19 tantum intelligi] i. t. A l de copulatis] depu-
tatis(!) В | non om. Q l ostendetet] videtur A
18 Cf. n.9-10.
"Cf. infra q. 36 n. 6.
20 Cf. supra n. 4 et supra q. 15 n.20.
21Aristot., Metaph. VII t. 17 (ALXXV3 139; Zc. 5, 1030b 14-20): "Habet autem dubitationem, si quis
non dicit definitionem esse ex additione rationem, cuius erit definitio ipsorum non simplicium sed
copulatorum. Ex additione enim necesse palam facere. Dico autem ut est nasus et concavitas, et simi-
tas ex duobus dictum, eo quod hoc in hoc; et non secundum accidens, nec concavitas neque simitas
passio nasi, sed secundum se..."
22 Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 124; Z c. 1, 1028a 35-36): "Necesse enim in uniuscuiusque
ratione substantiae rationem inesse".
substantiae secundum se ad accidens secundum se, quod tamen ibi

intendit, ut patet ex eo quod concludit postea quod sufficit determi
nare de sola substantia ad determinandum de ente ut dividitur in
decem praedicamenta23.
5 Item, uniuscuiusque sicut est 'quod quid est' sic est definitio. 19
Si igitur aliquod accidens habet definitionem absolutam sine
subiecto, habet 'quod quid est' absolutum. Igitur est ens absolutum,
igitur est substantia — quod est inconveniens.
Ideo dicendum24 quod omne accidens reale definitur per 20
io subiectum, quia ens est per illud. Non tamen quodlibet praedicatur
secundo modo per se de illo subiecto, eo quod subiectum ponitur in
eius definitione, sicut in definitione simi ponitur nasus. Nec tamen
haec est per se 'nasus est simus', quia nec vera universal iter. Sed
sufficit ad hoc quod subiectum ponatur in definitione accidentis
15 quod illud accidens non possit reperiri nisi in aliquo subiecto tali."
3 Sequiter adnotaúo interpolala: Et omne tale accidens vocatur copulatum, VII Metaphy-
sicae cap. 325. Est autem dubitatio ubi exponit copulationem per simum respectu nasi
et per femineum respectu animalis et aequale respectu quantitatis. Et quod ibi dicit
'secundum se26', non pertinet ad sermonem per se in Posteñoribus17. Sed excludit per
20 accidens quod est respectu subiecti, non praecisi nec differenter, sicut exemplificat ibi
album respectu Calliae28. Unde ad 'secundum se' de quo ibi loquitur, sufficit praecisio
subiecti, et ideo definit accidens.
1 secundum] per В sub Q' restú. lin. Q1 l secundum se2 om. FGK l tamen] tantum В om. H
2 intendit] intelligit E l ut] quod E l ex] de В l quod] add. ibi FGK l postea] add. scilicet LR l
quod2] quia A l determinare] determinate В 3 sola substantia] substantia sola Q l determinandum]
terminandum D 5 uniuscuiusque] add. rei H l est om. KQ l quid est] quidem A l est3] add. et
FGKL add. cuius Q 6 Si igitur] Igitur si AВEN l habet] habeat GK add. aliquam E l definitionem]
dispositionem В l sine] in ВQ 7 subiecto] substantia H l habet] habebit L haec N add. et DE l est2]
erit F 8 est inconveniens] non est substantia D 9 dicendum] dicitur EQ add. est DN l omne]
cum Q 10 quia] quod DEHK l quia ens est] enim est ens F est enim ens LR l est] ante ens A add.
ei K | illud] idem K l quodlibet post praedicatur G per (propter HR) hoc (post praedicatur L) FHKLR
11 secundo modo post se ВEGQ l eo om. ВGN 12 eius post definitione K l Nec] Non ALR
13 haec post est LR hoc (post est K) ВK l se] add. vera Q l quia om. Q l vera] nec vere nec A om. GN
14 ponatur] ponitur GHKNR l accidentis] H' quidditatis H1 15 quod] quia ВK l possit] potent FKR
posset GQ | in om. EK | aliquo] illo AВG isto Q om. DEH l tali] ante subiecto A om. Q 16 Et — acci-
dens-2] - DE om. relL pu 18 per om. D l aequale respectu quantitatis] essermale r. qualitativ D 19 per
se] secundum ut E 20 nec] ut E l differenter sicut] differe ut E 21 Unde om. D 22 et om. E
"Aristot., Metaph. VII t. 5 (AL XXV2 124-125; Zc. 2, 1028b 9-28).
"Cf. supra n. 18-19.
25 Cf. supra n. 17.
"Cf. supra n. 18.
"Cf. Aristot., Anal. post. I c. 4(AL IV1 12-13; A c. 4, 73a 37-b 3).
28 Aristot., Metaph. VII t. 17 (AL XXV3 139; Z с 5, 1030b 19-21): "... et non secundum accidens nec
concavitas neque simitas passio nasi, sed secundum se; nec ut album Calliae aut homini, quia Callias
albus cui accidit hominem esse..."
206 QUAEST. 32
Plus autem requiritur ad praedicationem per se, sive ad proprium,

scilicet quod egrediatur ex per se principiis subiecti. Et de tali
subiecto intelligitur ratio secundi modi dicendi per se.
Ad aliud29 dico quod accidens quodlibet inest alicui per se, id

est sine medio, et ad illud subiectum est status. Sed non quodlibet 5
inest per se ita quod egrediatur ex principiis illius subiecti, sicut
accipitur 'per se' in secundo modo. Sicut album, si inest homini per
accidens, inest superficiei per se, id est immediate, sed non ut 'per se'
dicit causam.
Ad aliud30 patet quod 'accidens', ut ponitur in definitione ю
proprii, significat idem quod 'praedicans non essentiam'.
Ad ultimum31 dico quod accidens inseparabile habet rationem
generalem accidentis, scilicet 'adest et abest' etc., quia sub eius
opposite potest subiectum intelligi sine repugnantia intellectuum, ut
dicitur in littera de corvo et Aethiope32. Sed sub opposite proprii 15
non potest; ideo proprium non est accidens inseparabile.b
b Sequitur adnotatio interpólate: Similiter, propter hoc in fine33 ponit duas differentias
proprii et accidentis per 'soli' et 'non soli', per 'aequaliter inesse omnibus' et 'non
aequaliter' etc.
1 requiritur] requirit K | se] add. secundo modo FG 2 per se principiis] p. per se N 3 intel
ligitur om. G | dicendi om. ВQ 4 aliud] quintum AFKLQR add. ergo A not. scilicet quintum E l
quod om. ВGK l accidens quodlibet] q. a. G l id est] et K 5 et om. N l illud] aliud A illum L l
subiectum] solum GN add. obiectum В 6 inest] est R l ex] de L add. per se AN l illius post subiecti
G sui Q om. KN | subiecti] subiectum(!) L 7 per se in om. В l in om. QR l modo om. K l per
accidens om. N 8 superficiei] speciei Q l superficiei per se] spat vac. R | id est] et EЖ scilicet Q
9 dicit] dicat G 10 aliud] sextum A l patet om. K l quod accidens] quia accidit D l accidens]
accidit EFH | ut] quod FLQR 11 proprii om. K l praedicans] praedicat Q 12 inseparabile]
separabile Q 13 scilicet] add. quod GN l adest et abest] adesse et abesse (non-esse K) AFKQR l et
abest om. N l etc. om. N l eius opposito] o. e. DEH 14 potest subiectum] s. p. N s. eius В l
subiectum post intelligi EQ obiectum R om. G l intellectuum] intellectus AВ spat. vac. R 15 Sed
om. N 16 potest] add. eius subiectum intelligi E l ideo] praem. et H l non2 om. ADK l accidens]
add. isto modo E add. et illo modo F 17 Similiter] Simpliciter E Sumitur F l Similiter — etc.] -
DEF om. rell. pu 18 proprii] propriis E 19 etc. om. DE
Cf. supra n. 5.
30 Cf. supra n. 6.
Cf. supra n. 7.
"Cf. supra n. 10.
33 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De propriis proprii et accidentis' (AL l6 31; ed. Вusse 22.5-11):
"Differunt autem quoniam proprium uni soli speciei adest (quemadmodum risibile homini), in
separabile vero accidens, ut nigrum, non solum Aethiopi sed etiam corvo adest et carboni et ebeno et
quibusdam aliis. Quare proprium conversim praedicatur de eo cuius est proprium et est aequaliter, in
separabile vero accidens conversim non praedicatur. Et propriorum quidem aequalis est partid patio,
accidentium vero haec quidem magis, illa vero minus".
[QUAESTIO 33
UTRUM HAEC PARTICULA 'SEMPER' SIT NECESSARIO

IN DEFINITIONE PROPRII]
Quaeritur de hac particula definitionis 'semper1', utrum

5 proprium necessario semper insit.

Quia risibile non semper inest homini; non enim homo
semper ridet.
DlCITUR2 quod risibile semper insit secundum aptitudinem, sed 2

io non semper secundum actum.
Contra: semper inest homini actu causa efficiens huius proprii, 3
scilicet forma hominis; igitur et ille effectus semper inest actu.
Item, ad principale: substantia praecedit omne accidens tempore, 4

igitur est quando nullum accidens sibi inest, ut ARISTOTELES3
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 31 Q1 Quaestio 33 L1 l definitionis] differentis В add.

proprii scilicet A 5 proprium] manifestum(!) ipsum В definito K definitioni F om. N l semper] ante
necessario Q post insit DFH 6 videtur] ante Quod Q 7 risibile post semper L l semper om. К \
non — homo] h. enim non semper LR l homo semper] s. h. EGK 8 ridet] add. igitur etc. FKLR
9 Dicitur] praem. Item Q l quod cm. N l insit] ante semper K inest HR l sed] secundum В licet D om. E
10 semper om. DEHKR l secundum om. D 11 homini om. K l actu post efficiens F om. ВE l effici
ens] sufficiens D | huius] homo В om. H 12 hominis] eius В homini L l et] add. homini F l ille] iste
ADEHL | semper post inest E om. ВFGN l inest] est in A add. homini LR l actu om. Q l tempore]
add. etc. В 14 igitur] add. tempore AR add. in aliquo tali В add. tempore ipsa H add. tempus E add.
in tempore L l inest] ante sibi ADEH est (ante sibi) Q l Aristoteles — accidente] ut de a. Arist. ibi I. A
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De proprio' (AL I6 19-20; ed. Вusse 12.7): "... quartum vero in
2 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De proprio' (AL I6 20; ed. Вusse 12.18-9): "... quaemadmodum
hominem esse risibile; nam, etsi non ridet, tamen risibile dicitur, non quod iam rideat, sed quod
aptus natus sit"; Boethius, In kagogen Porphyrii [ed. secunda] IV c. 15 (CSEL 48, 278; PL 64, 131CD):
"Neque illud nos ulla dubitatione perturbet, quod semper homo non rideat; non enim ridere est pro
prium hominis, sed esse risibile, quod non in actu sed in potestate consistit"; Albertus M., Liber de
praedicabilibus VI c. 2 (ed. Вorgnet I 115a): "Sicut risibile convenit homini per aptitudinem naturae
hominis, etiam quando non ridet secundum actum et operationem usus, dicitur esse risibile, non
quod actu rideat, sed quod aptus natus ad ridendum est; cf. Duns Scotus, Quodl q. 2 a. 2 n. [6] (ed.
Alluntis p. 50): "Si dicatur quod non est haec sic per materiam, scilicet per unionem actualem vel per
esse actuale in ipsa, sed per aptitudinem essendi in ipsa materia et ipsa non est prior illa aptitudine,
istud non evadit argumentum; quia natura ipsa absoluta est prior natura ipsa aptitudine, et haec ani
ma habet aptitudinem hanc ad corpus, et illi animae repugnat aptitudo huiusmodi ad corpus hoc et
convenit sibi alia aptitudo ad aliud corpus".
3 Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 124; Zc. 1, 1028a 32-34): "... sed substantia omnium primum
notitia, et ratione et tempore. Aliorum enim categorematum nullum est separabile, sed ea sola..."
208 QUAEST. 33
loquitur ibi de accidente. Sed isto modo proprium est accidens.

Igitur substantia est sine proprio.
5 Item, "omnis potentia passiva est contradictionis", per ARI-
STOTELEM IX Metaphysial. Subiectum est in potentia passiva ad
proprium, quia est materia eius 'in qua'. Igitur potest esse sub 5
proprio et eius opposite, igitur non est necessarium quod proprium
semper insit.
6 Ad oppositum est PORPHYRIUS5.
[h — Solutio quaestionis]
7 Dicendum quod proprium semper inest. Quod patet ex praedi- ю 12]

ctis6, quia proprium egreditur ex principiis subiecti, et maxime a
forma. Non est autem possibile causam necessariam et immediatam
alicuius poni nisi ponatur effectus. Et ideo quia semper inest sua
forma — quia non est illud quod est nisi per illam —, semper inest
sibi proprium. 15
8 Ad primum7 dico quod 'risibile' semper inest actu, licet ridere 13]
non semper insit, quia ridere est commune accidens homini. Nec
inest risibile tantum aptitudinaliter, quia aptitudo non est inhaerentia
1 ibi] ante Aristoteles K ante loquitur ВGL l isto] primo G illo AВHKNR 2 est om. D
3 omnis om. DK l passiva] add. ad aliquid N l est] add. in (om. DH) potentia ADFHN l contradictionis]
contradicens А l per Aristotelem] ad illud exNom. DEGH 4 К] IV F l Subiectum] add. autem L l in
om. D 5 est om. N add. in F l materia eius] e. m. EN l qua] add. est KLR l sub] sine FGKNQ' not.
vel sub proprio Q 6 et] add. sub DH l quod] et В l proprium] add. sibi L 8 est] eius K 10 Dicen
dum] praem. Ad quaestionem (add. est L) AKLQR l Quod] Ut AFN Sicut R 11 ex] a В add. per se
GKLR | principiis] principio E 12 autem] ante est В om. K 13 alicuius om. DH l alicuius poni]
p. a. Q esse E l ponatur] ponitur DFGK add. eius (post effectus F) DEH l Et om. E l ideo] add. si (om.
E) subiecto DE l quia om. EF l inest] add. subiecto (ante semper LR) AFLR 14 quia] et H l illud]
id AR idem NQ l quod est om. В l est2] inest H erit Q l illam] suam formam G eam Q ipsum K add.
ideo AQ | inest] inerit (post sibi A) AGKLR inhaeret F inesset (post proprium) Q 15 sibi om. Q add.
et LR 17 primum] add. argumentum AKLQ l dico] dicendum E l licet] sed K 18 insit] add. actu
DEH | est — homini] non nisi actus hominis В l commune accidens] a. c. L 19 inest] est ВNQ l
risibile om. A add. homini (ante risibile E) EFGLR l quia] add. illa ADLR l est] add. nisi AВ in L
4 Aristot., Metaf>h. IX t. 17 (AL XXV2 179; в c. 8, 1050b 8): "... omnis potentia simul contradictionis
est".
5 Cf. supra n. 1.
6 Cf. supra q. 32 n. 9-10. 20; q. 15 n. 23.
7 Cf. supra n. L
UTRUM PARTICULA 'SEMPER' SIT NECESSARIO IN DEFINITIONE PROPRII 209
risibilis ad actum, sed est a parte ipsius proprii in se. Nec est incon-
veniens ridere aptitudinaliter semper inesse homini actu.
Ad secundum8 dico quod ilia propositio est intelligenda per se,
quia substantiae, quantum est ex sua ratione, non repugnat tempore
5 praecedere omne accidens, cum substantia secundum se non depen-
deat ab aliquo accidente. Est tamen per accidens falsa; semper enim
accidens est quando substantia est, quia consequitur immediate esse
substantiae. Nec est inconveniens propositionem per se veram esse
impossibilem per accidens, sicut, VI Physicorum9', dicitur quod omni
10 motu contingit accipere motum velociorem, quod verum est respi-
ciendo ad motum secundum rationem eius generalem, sicut ibi
loquitur ARISTOTELES de motu. Sed in VIII eiusdem10 dicitur quod
omnis motus est determinatae velocitatis et tarditatis. Quod verum
est comparando motum ad determinata moventia et mobilia, secun-
15 dum quam rationem loquitur ibi ARISTOTELES de motu. Similiter,
IV Physicorum cap. 'De vacuo' supponitur in illa demonstratione per
impossibile, "Sit enim vacuum11", etc., quod quocumque corpore
1 risibilis] vel В realis H risibilitatis EN l est om. HN l est a] ex G l a] ex A l ipsius] illius

H | in om. E | in se om. N l Nec — ridere] Quatenus ipsum proprium quod est risibile E 2 inesse]
esse in N inest Q add. mg. actualiter H2 l homini] mg. L1 post actu A om. ВKN l homini acru] alicui
actui E 3 illa] ista FHQ l est intelligenda] i. est E 4 substantiae] substantia DGQ l est post
ratione om. HNQ l est ex] ex se est (om. R) et LR l ex] de G l sua ratione] r. sua E parte sua est(!)
Q | ratione] add. sibi A l non repugnat om. E l tempore post praecedere DLR post accidens H om. Q
5 cum] tamen licet N l substantia] substantiam K l secundum se om. HN l non dependeat post
accidente A l dependeat] dependet FGQ 6 ab om. В l accidente om. F l tamen] enim H
tantum K | per — falsa om. ВN l falsa] falsum G om. ADKLQR l semper post accidens N l enim om.
AВDLNQR 7 est] ante accidens E per В om. ALNQR l est — substantia] tamen substantia D l
substantia est] est s. E l consequitur] sequitur K l immediate om. K l esse] add. eius F 8 per se]
simpliciter LR om. K l veram post esse E post impossibilem K l esse] add. sed E 9 dicitur] ante
VI Physicorum A l quod] add. (lin. L1) in ВFL1 10 motum om. E l est] ante verum FGN om. L
11 rationem eius] e. r. AВDR | rationem eius generalem] g. r. motus Q 12 Aristoteles om. E l VIH]
spat. vac. D 13 et tarditatis om. L l verum est] est v. F 14 comparando motum om. L 15 loquitur
ibi Aristoteles] A. ibi L G l ibi om. ВK l Similiter] Sicut DGN om. В add. sicut H 16 IV] VIII E l
in illa] de ipso H l illa] ista F om. K l demonstratione] determinatione DGK l per impossibile] pro
impossibili F 17 Sit] - AQu Sic D Sumit E Si H Fit ВNp Sicut FGKLR l enim] est R add. sit H l
etc. om. AВDEHN l quod om. K l quocumque] quodcumque ВGHKL
8 Cf. supra n. 4.
'Aristot., Physica VI t. 15 (AL VII1 222; Zc. 2, 232b 21-24).
10 Aristot., Physica VIII t. 76 (AL VIl1 33 1-332; в c. 9, 265a 28-b 16).
11 Aristot., Physica IV t. 72 (AL VII1 162; Д c. 8, 215b 21-216a 4); notandum tamen quod translatio
anonyma habet (AL VII1 162; Д c. 8, 215b 22-23): "Sit enim Z vacuum"; cf. Averroës, Physica IV com.
72 (f. 75vb): "Dicitur enim quod ista propositio est falsa impossibilis, non falsa possibilis. Impossibile
enim est inveniri extra animam corpus subtilius igne. Ergo impossibile, quod existimabatur sequi,
non sequitur. Quoniam potest dici quod illud impossibile sequitur ex positione falsa, non exposito".
210 QUAEST. 33
repleatur spatium, contingit accipere spatium repletum corpore subti-

liori. Quod verum est secundum rationem generalem corporis in
quantum replens locum, cuius oppositum est manifestum respici-
endo ad determinatas naturas corporum naturalium.
Ad tertium12 dicitur quod omne quod est tantum in potentia 5
passiva ad aliquid, est in potentia contradictionis ad illud. Subiectum
autem respectu proprii non est solum in potentia passiva, sed in
potentia effectiva, quia effective est proprium a subiecto.
Contra: "materia et efficiens non coincidunt", per ArISTOTELEM

11 Physicommn; igitur non est subiectum respectu proprii materia et io
efficiens.
DICITUR14 quod verum est dictum ARISTOTELIS de materia 'ex
qua' et efficiente per transmutationem, non de materia 'in qua' et
efficiente sine transmutatione, cuiusmodi materia et efficiens est
subiectum respectu passionis. 15
Contra: omne efficiens est in actu respectu cuius est efficiens;

omnis materia est in potentia; sed idem non est in potentia et actu
respectu eiusdem.
1 repleatur] impleatur E l spatium] ante quod A l accipere] recipere Q l repletum] com-

pletum ВE impletum K l corpore] corpori D l subtiliori] subtiliorem В 2 verum est] est v. LR
3 replens] replet E complens(!) R l est manifestum] m. est H l respiciendo] respicitur В 4 ad om.
AEF | determinatas naturas] n. d. F l corporum om. AВNQ 5 dicitur] dico FN l omne] commune
Q 6 aliquid] aliud D l est] add. etiam K l illud] idem K 7 autem om. F l est] mg. L1 l solum]
tantum HKQ add. est D l sed] add. etiam DEHN 8 quia] quae Q l effective] adnov mg. id est
principiative L1 l proprium om. Q l a] in H 9 et] add. causa GK l per] secundum В l per Aristo-
telem] ex H om. DE 10 II] VI R l non est post proprii DEH l et om. K 12 Dicitur] Dicendum
E | verum est post Aristotelis D l verum — Aristotelis] verbum Philosophi verum est EH l Aristotelis]
Philosophi D 13 transmutationem] add. et N l non] add. autem DEHLR 14 cuiusmodi] cuius Q l
cuiusmodi — passionis om. N l materia om. H IS respectu] add. sui G 16 respectu] add. illius
DH | cuius — respectu om. В 17 idem] illud E l potentia et actu] a. et (add. in L) p. LNQR l et]
add. in DH 18 respectu] add. unius et N l eiusdem] eius etc. Q add. igitur etc. HKLR
12 Cf. supra n. 5.
" Aristot., Physica II t. 70 (AL VII1 79-80; В c. 7, 198a 24-27); cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 147): "Materia vero et efficiens numquam coincidunt".
14 Andreas de Cornubia, Porph. q. 23 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 92ra): "Ad aliud in contra-
rium dicendum est quod efficiens dicitur dupliciter: Uno modo quod est principium agens alicuius
operationis, quae non est sine transmutatione; et tale efficiens numquam coincidit cum materia. Alio
modo dicitur efficiens a quo aliquid procedit sine aliqua transmutatione; et tale sic procedens proprie
dicitur ab eo emanare. Et quod sic est efficiens potest esse materia, sicut est de calore causato in istis
inferioribus a sole, quia iste calor emanat a sole".
UTRUM PARTICULA 'SEMPER' SIT NECESSARIO IN DEFINITIONE PROPRII 21 1
Potest dici quod idem potest esse in potentia et actu respectu 14

diversorum, scilicet materiae et formae; et non sunt opposita nisi
accipiantur secundum idem.
Aliter dicitur quod potentia ante actum opponitur actui, non 15
5 quae est cum actu; et illa potentia sola est in subiecto respectu
passionis.
1 idem] illud N l in] et В om. N l potentia ... actu] actu ... potentia HKLNQR l et] add. in
ADEFL | respectu] ratione AFKN 2 opposita] composita В oppositae H 3 idem] add. et res
pectu eiusdem A 4 quod om. DGKQ l non] add. illa E 5 cum] in K om. В l illa] ista AHLQ l
potentia om. L l sola] posita F substantia Q l respectu om. FKN 6 passionis] add. etc. F add. igitur
(ideo H) etc. EH
[QUAESTIO 34
UTRUM ACCIDENS SIT DE NUMERO UNIVERSALIUM]
Circa capitulum 'De accidente' quaeritur utrum accidens sit de

numero universalium.
5 Quod non, videtur.

Quia quod est in singulari, est singulare; nam receptum est in
recipiente per modum recipientis1. Sed accidens commune est in
singulari, ut habetur V Metaphysicae cap. 'De eodem2'. Igitur accidens
commune est singulare. Et illud est accidens de quo hic agitur, ut
10 patet per PORPHYRIUM cap. 'De genere3', in divisione quam ponit ad
notificandum definitionem generis: "et accidentia communiter sed
non propria alicui".
Item, ens in V Metaphysicae* dividitur in substantiam et
accidens. Ilia divisio, si valeat, est per opposita. Sed res primae
15 intentionis non opponitur rei secundae intentionis. Cum igitur
substantia, quod est alterum membrum divisionis, sit res primae
3 Circa] praem. Accidens est quod adest (add. et abest GQ) etc. GKLQ add. illud Q adnot. mg.
Quaestio 32 Q1 Quaestio 34 L1 l Circa — accidente om. ВEHN l De accidente om. Q l utrum] an E
4 numero] add. quinque E 5 videtur] ante Quod HQ 6 nam] quia KLR 7 recipientis] add.
per Commentatorem II De anima F l commune om. AВQ 8 ut habetur] ut videtur В ex EH om. D
add. in L | eodem] add. genere В 9 est] add. accidens K l illud] idem N l est accidens] a. e.
AВDEH add. illud A l agitur] loquitur D igitur N l ut patet om. Q 10 per om. E l in] mg. В1 et H
1 1 generis] add. dicentem A add. ubi dicitur DELR add. dicens Q l et] quod E om. DQ l com
muniter] communia EFGKLQR add. sunt E l sed] et FGKLQR 12 alicui] alicuius LR add. igitur
etc. EK 13 Item] Aliter ВHN add. sic H l ens] mg. В1 l in om. DEGH l Metaphysicae] add. ut K
14 Illa] Ista AHLQ l si valeat] si valet (post opposita Q) EHQ l est] datur G l res] lin. D1 15 in
tentionis2] impositionis K | Cum igitur] I. cum ADEGHN 16 quod] quae DEL l quod est om. H l
alterum] primum GN l membrum] add. istius Q l sit] scilicet H
1 Liber de causis prop. 10 n. 99 (ed. A. Pattin p. 72): "Et similiter aliqua ex rebus non recipit quod est
supra eam nisi per modum secundum quem potest recipere ipsum, non per modum secundum quem
est res recepta"; cf. Boethius, Philos. consol. V prosa 4 (CCL 94, 96-97; PL 63, 848C-849A)".
2 Aristot., Mewph. V t. 16 (AL XXV2 96; Д c. 9, 1017b 27-1018а 2): "Eadem dicuntur secundum acci
dens quidem, ut album et musicum, quia eidem accidunt, et homo et musicum, quia alterum alteri acci
dii, sed et musicum homo, quia musicum homini accidit; et unique hoc et horum utraque illi, et enim
homini musicum et homo musico idem dicuntur, et his illud (quapropter et omnia ea universaliter non
dicuntur; non enim est dicere verum quia omnis homo idem et musicum; nam universalia secundum se
exsistunt et accidentia non secundum se, sed in singularibus simpliciter dicuntur...)".
1Porphvrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 7; ed. Вusse 2.18-20): "... alia vero [dicuntur] de
pluribus, quemadmodum genera et species et differentiae et propria, et accidentia communiter sed
non proprie alicui".
4 Aristot., Metaph. V t. 13-15 (AL XXV2 94-96; Д c. 7-8, 1017a 7-b 26).
214 Quaest. 34
intentionis, accidens non erit res secundae intentionis; igitur nec

species universalis.
Item, nulla res secundae intentionis praedicatur per se de re
primae intentionis; sed haec est per se 'qualitas est accidens'; igitur
etc. Probatio minoris: haec est per se 'qualitas est ens', ut patet, per 5
AristOTELEM IV Metaphysial5 . Sed ens non habet alium intellectum
nisi substantiae et accidentis. Igitur cum substantia non praedicetur
per se de qualitate, et ens praedicatur, sequitur quod accidens
praedicatur per se de illa.
Item, nulla species universalis vere inest singulari, ut patet 10
inductive. Haec enim est falsa 'hoc animal est genus', 'iste homo est
species'. Sed haec est vera 'haec albedo est accidens', quia definitio
accidentis6, scilicet "quod adest et abest" etc., dicitur de hac albedine.
Igitur accidens hic definitum non est species universalis.
Ad oppositum est PORPHYRIUS7; et ARISTOTELES I Topicorum8 15

ponens accidens quartum praedicatum.
Dicendum quod accidens est de numero quinque universalium,

ut hic sumitur. Sed intelligendum quod hoc nomen 'accidens'
1 res om. Q 2 species om. L 3 per se] ante praedicatur F post intentionis ВE 4 est] lin.
K1 add. praedicatio A l per se] vera D l qualitas — se om. В l igitur om. Q l igitur etc. om. AH 5 etc.
om. E | Probatio — ens om. A l minoris — se om. DEH l ens] accidens EH l ut patet] ex DEH l ut —
Metaphysicae om. В l per Aristotelem om. DEHKLR 6 IV] praem. III et (om. EH) ADEHKLQR V
N add. et (om. E) VI EH l non] homo(!) В 7 nisi] quam GHLR l et] vel FLR l Igitur cum] Cum i.
KLQR | praedicetur] praedicatur K 8 per se post qualitate G l praedicatur] praedicetur L add. ergo
H 9 praedicatur] praedicetur E not. de se В l per se] ante praedicatur N om. EF 10 species] add.
ipsius A | vere post singulari H 1 1 Haec enim] Nam haec E l enim om. Q l est] ante Нaec В l
genus] add. et ВE l iste] ille ВGKNR 12 quia] add. et D 13 accidentis] add. sibi inest F l scilicet]
est N | quod om. EFHLQR l adest et abest] adesse et abesse FR l et] vel A l etc.] quae N 14 accidens
hic definitum] hoc quod hic definitur E l hic post definitum N l species om. FK 16 ponens] osten-
dens Q I accidens post praedicatum K om. D l quartum praedicatum] unum de quinque praedica-
tis E | praedicatum] add. esse (ante quartum F) FK 18 Dicendum] praem. Ad quaestionem AEFKLQR
om. K 19 intelligendum] sciendum H add. est N l quod] add. accidens sumitur multipliciter est
enim DEH l accidens] add. sumitur multipliciter (materialiter R) ALR
5 Cf. Aristot., Metaph. Vt. 14 (AL XXV2 94; Д c. 7, 1017a 23-26): "Secundum se vero esse dicuntur
quaecumque significant figuras praedicationis; quoties enim dicitur, toties esse significat. Quoniam
ergo praedicatorum alia quidem quid est significat, alia quale..."
6 Cf. Porphyrius, Liber praedicabiIium c. 'De accidente' (AL I6 20; ed. Вusse 12.24-25): "Accidens vero est
quod adest et abest praeter subiecti corruptionem"; cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 301).
5Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 7; ed. Вusse 2.17-22).
8 Aristot., Tоpica 1 c. 4 (AL V1 8; А c. 4, 101b 24-26).
UTRUM ACCIDENS SIT DE NUMERO UNIVERSALIUM 215
uno modo est nomen primae impositionis; et sic est aequivocum, ut

dicitur V Metaphysicae in fine9. Uno modo dicitur idem quod
contingens in paucioribus. Alio modo idem est quod adveniens enti
in actu post eius esse completum; et hoc modo loquitur meta-
5 physicus dividens ens in substantiam et accidens, et illud sic sumptum
est aequivocum ad novem praedicamenta.
Alio modo est nomen secundae impositionis. Et sic uno modo 7
significat idem quod extraneum, prout sumitur in Elenchis10 in
fallada accidentis. Alio modo significat idem quod intentio secunda,
io scilicet quidlibet quod causatur a sola consideratione intellectus, et
isto modo omnia quinque universalia sunt accidentia. Alio modo
significat idem quod praedicatum non-essentiale; et sic distinguitur
contra praedicatum essentiale, et est commune duobus ultimis
universalibus, et sic ponitur in definitione proprii11. Alio modo
15 dicitur idem quod praedicatum non-essentiale, nec per se, nec conver-
tibile; et sic est quintum universale. Et patet quod sic sumptum
praedicatur de pluribus et habet modum praedicandi distinctum ab
aliis. Sicut enim, praeter materiam et formam (quae sunt de essentia
rei) et accidentia egredientia ex illis principiis per se, est reperire
20 aliqua consequentia essentiam non per se nec convertibiliter, sic,
praeter dictos modos praedicandi in quid et in quale essentiale et
1 uno modo est om. H l est om. DE l nomen primae] prima E l impositionis] intentionis
AEFKLR | sic] add. adhuc DE l est2 om. Q 2 dicitur] distinguitur ВLQR dividitur D l V] VIII A l
in fine om. Q add. quia L l Uno] Alio AВFGHKNQ l idem] illud FK om. D l quod] add. est (post
contingens D) DFGK 3 contingens] continens E spat. vac. R l Alio] Secundo E l idem] illud F l
est] ante idem AR poя quod FK dicitur G om. ВFHQ l quod] add. est R l adveniens] advenit G 4 esse]
ante eius H om. Q l loquitur om. K add. de eo E 5 et accidens om. N l illud] add. ens A 6 est
aequivocum] a. est В l novem] decem AВQ quinque lС l praedicamenta] praedicata ВEK genera LR
7 secundae] primae E l impositionis] intentionis AEFKLR 8 prout] add. hic Q 9 intentio se
cunda] s. i. AВNQ 10 quidlibet] quodlibet ADHLR l causatur] consideratur H l a] ex DE om. K l
sola post consideratione ВQ om. F l et] add. ideo В 11 isto] illo ВFGHKNR l omnia om. Q l
quinque om. E 12 idem quod] quod est R l praedicatum om. H l distinguitur] dividitur D dicitur
K 15 dicitur] ponitur H significat N l nec] lin. K1 l nec per se post convertibile Q l per se nec om.
E | nec2] vel non D 16 Et] Quod DE Ut K add. sic F add. hoc N l quod] quia DEN 17 habet
om. K 18 Sicut enim] Similiter K l et formam] mg. L1 l quae] qui K 19 illis principiis] p. illius D
p. i. H | per se om. E | se] add etiam D 20 consequentia essentiam] communia В l non] nec Q l nec
convertibiliter om. D l convertibiliter] convertitur K l sic] similiter Q 21 dictos] praedictos AK l in2
om. K | et2] add. in quale FK
9 Aristot., Metaph. V t. 35 (AL XXV2 1 14-1 15; Д c. 30, 1025a 14-34).

10 Aristot., De soph. elenchis I c. 4 (AL VI1 10-1 1; c. 4-5, 166b 20-36); cf. Duns Scotus, Elench. q. 44
n. 13: "Tertio modo, cuius ratio totaliter non est eadem cum ratione alterius prout ad tertium com
paratur".
216 QUAEST. 34
accidentale convertibiliter, est alius modus praedicandi in quale

accidentale non convertibiliter, sumptus a modo essendi in re. Et tale
praedicatum dicitur accidens, ut hic sumitur, in quod descendit
universale per ilium modum praedicandi, sicut in alia universalia per
alios modos praedicandi. 5
Ad primum argumentum12. Dico ad minorem quod haec

intentio 'accidens' est in subiecto communi, ut in albo, vel in aliquo
consimili cui applicatur, sicut species in hoc subiecto 'homo'. Et
similiter, dictum ARISTOTELIS in V Metaphysicae est de illo cui ю
applicatur haec intentio 'accidens', quia illud primo inest singulari,
quia non consequitur principia speciei secundum se.
Contra: si illud, cui applicatur haec intentio, sit in singulari

primo, igitur est singulare; igitur et haec intentio, quae est in illo, est
in singulari; et sequitur idem quod prius. 15
Dico quod illud cui applicatur haec intentio, ut album, secun
dum esse materiale est in singulari primo. Sed sic non est subiectum
intentionis, sed secundum quod consideratur ab intellectu; et sic
est ei extraneum esse in singulari; unde in argumento est fallada
accidentis. 20
Ad secundum et tertium13 patet quod procedunt ut accidens est
res primae intentionis. Nam sumendo accidens sic pro uno novem
1 est] consequitur FGK l est — converubiliter om. В l alius om. ВDEHNQ 2 accidentale] acci
dente K om. Q | a] ab aliquo (alio K) GK 3 dicitur] dicit K l ut hic] et R 4 illum] istum AEHLNR l
sicut] add. et D add. descendit H l in] sumuntur E 7 argumentum om. DHN l Dico] Dicendum В
add. quod K l ad minorem om. NQ l minorem] maiorem ВE l haec intentio] i. hic В 8 est] ut Q l
est in] inest R l ut] vel N et R l vel] et FGK l in3 om. N l aliquo] alio DEFKQ add. subiecto Q 9 cui]
cum Q | hoc om. В add. communi A l subiecto] substantia В l homo] add. etc. FK l Et om. FLNR
10 similiter] sic de aliis D add. autem (post dictum D) DF l in om. AВHQ l Metaphysicae] add.
verum LR l illo] eo H 11 haec intentio] i. h. В l haec — accidens] rep. supra ante sicut (lin. 9) В l
inest] est in D 12 non] add. primo Q l consequitur] sequitur ВEKQ 13 haec om. H l intentio]
add. ut album E l sit — primo] inest singulari H 14 singulare] singulari K l et om. EF l illo] isto K l
est3 in om. N 15 in singulari] singularis AВ l idem] illud G 16 Dico quod] Responsio E l illud
om. AGNQ l ut] et R 17 est] et E 18 consideratur] considerat K l et om. AВ 19 ei post
extraneum EGN om. HK l singulari] add. primo G l unde] et sic R 21 et tertium om. K l tertium]
add. argumentum EN l patet] dico K l quod] quia AВQ l procedunt] procedit ВD add. de accidente
DFKLR | accidens om. F 22 Nam] Non Q l accidens post sic В om. D l sic om. Q add. et hoc add. et
GH add. id est EN l uno novem significatorum] una consignificatorum E una significatio ne K l
novem] communi F quattuor HN spat. vac. R
12 Cf. supra n. 1.
"Cf. supra n. 2-3.
UTRUM ACCIDENS SIT DE NUMERO UNIVERSALIUM 217
significatorum, haec est per se 'qualitas est accidens'; sumendo autem

pro intentione, est tantum vera denominative, sicut haec 'homo est
species'. Nec inest isto modo universaliter accidens qualitati, quia
non singularibus nec cuilibet speciei, quia aliqua species qualitatis
5 est cui applicatur haec intentio 'proprium', ut risibile.
Ad quartum14 dicitur quod haec est falsa 'haec albedo est
accidens' ut hic sumitur 'accidens'; sed est vera ut est res primae
intentionis. Ad probationem dico quod PORPHYRIUS per haec verba
'adest et abest' circumloquitur praedicatum accidentale non per se
10 vel non convertible, ut dicetur infra15, et illud non competit huic
albedini, quia 'haec albedo' non est praedicatum.
1 significatorum] praedicamentorum В signatorum H l est] add. vera В l autem] vero H add.

accidens EN 2 intentione] add. secunda E l tantum] ante est В post vera DH l vera] una E om.
ВGK | denominative] praedicatio denominativa EGKN 3 isto] illo ВDGHN l universaliter acci
dens] a. u. AВDHLQR l qualitati] quiditati D 4 non] add. pro DLR add. in N l speciei om. K l aliqua]
alia Q | qualitatis] qualitas A 5 est post proprium Q l applicatur] applicatur A l haec от. DN l
proprium] proprii D 6 quartum] tertium K l haec om. Q l est om. EK l haec2 om. E 7 ut — acci
dens] secundum quod a. sumitur hic EN l sumitur] dicitur D l sed] add. haec EN l ut2] add. ly
accidens A add. accidens GKLQR l est2 om. F 8 probationem] praedicationemO) K l Porphyrius
om. E 9 abest] add. etc. FGKQR 10 vel non] nec EFG vel nec N l dicetur] dicitur H l infra om.
Q | competit] convenit F 11 praedicatum] add. sed album A add. etc. EFH
Cf. supra n. 4.
"Cf. infra q. 35 n. 17.
[QUAESTIO 35
UTRUM HAEC DEF1N1TIO ACCIDENTIS SIT CONVENIENS

'ACCIDENS EST QUOD ADEST ET ABEST PRAETER
SUBIECn CORRUPTIONEM']
5 Quaeritur utrum haec definitio sit conveniens "accidens est

quod adest et abest1netc.

Primo generaliter, quia datur per copulationem2. — Similiter,
quia non est ibi genus et differentia3.
10 Item, contra primam particulam 'adest et abest'. Quia adesse et 2
abesse est rei extra animam, quia adesse est cuius est esse; sed hic
deberet intentio definiri; igitur etc. — Similiter, haec intentio potest
univoce competere rebus diversorum generum; sed ista 'adesse et
abesse' non, quia quibus 'esse' non est univocum, nec 'adesse'; sed
15 esse non est univocum diversis praedicamentis4.
Item, intentio cui inest, necessario inest, quia non inest alicui 3
nisi ut consideratur ab intellectu; sed sic est impermutabilis. — Simili
ter, hoc patet inductive, quia si homo est species, necessario est
species; et si animal est genus, necessario est genus. Igitur, haec inten-
5 Quaerítur] adnot. mg. Quaestio 33 Q1 Quaestio 35 L Quaestio 32 R1 l utrum om. K l conve

niens] add. videlicet R 6 etc.] praeter subiecti corruptionem EN 8 Primo om. D l generaliter] genera-
riot!) R om. F | datur om. AВQ l Similiter] Sumitur Q 9 differentia] add. igitur etс F 10 particulam]
add. scilicet EFH l et2] est E l et2 — esse] est cuius est esse scilicet rei extra animam В 11 adesse] abesse
F | est2] eius Q add. rei EN add. eius R 12 deberet] debet AВENQ l igitur etc. am. ВEHN l Similiter]
Item LR l intentio2] add. accidens A 13 univoce post competere EH post generum QR l generum]
add. univoce L l ista] rei GN illa EH 14 quia] igitur quod N l quibus] quodlibet В l quibus — univo
cum] non quodlibet esse est univocum H l sed] sicut H 15 est om. D l diversis] omnibus В 16 in
est2] add. probatio DLR add. probo E l non inest] nullo modo В l alicui] alicuius R 17 sed] quia H l
impermutabilis] ante est F impermutabile E add. igitur etc. GHKLQR 18 si] haec Q l species] add. ergo
H | necessario est species] est necessario В 19 et — genus-2] ut (et AEN om. DH) animal neces
sario est genus ADEHNQ l si post animal LR om. G l est om. В l est genus om. ВG l haec om. F
1 Porphyrius, Liber praedicabiltum c. 'De accidente' (AL I6 20; ed. Вusse 12.24-25): "Accidens vero est
quod adest et abest praeter subiecti corruptionem".
2Cf. Aristot., Tоpica VIc. 7(ALVI1 131; Zc. 7, 146a 21-24); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
329): "Item definitio data per coniunctionem copulativam et disiunctivam vituperanda est".
1 Cf. Aristot., Tоpica VI c. 4 (AL V1 120; Z c. 4, 141b 26-27): "... si quidem oportet per genus et diffe-
rentias definire eum qui bene definit."
4 Cf. Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 12; ed. Вusse 6.9-1 1); Auctoritates Aristotelis
(ed. J. Hamesse p. 300): "Si aliquis omnia praedicamenta entia vocet aequtvoce et non univoce, ea
nuncupabit, id est analogice".
220 Quaest. 35
tio 'accidens', si inest alicui subiecto, inest ei necessario, et ita non

adest et abest.
Item, contra secundam particulam5. Aliquod accidens commu
ne necessario inest, ut quantitas homini et nigredo corvo et albedo
cigno. Igitur non possunt non inesse subiecto praeter eius corruptio- 5
nem. Quod accidens, ut hic sumitur, dicatur de istis, patet per POR-
PHYRIUM6, qui dividit accidens in accidens separabile et inseparabile.
— Similiter ratione: quia omne praedicatum non-essentiale est pro
prium vel accidens, ut hic sumitur: 'homo est quantus'; 'quantum'
est praedicatum non-essentiale; et non proprium, igitur accidens. ю
Item, corruptio non adest praeter subiecti corruptionem, quia
opposita sunt.
Item, si accidens abest, igitur non est, quia non manet separa
tum a subiecto. Et si accidens non est, subiectum non est, quia sunt
correlativa. Probatio: omnis species universalis est relativum, igitur 15
accidens. Et non videtur ad aliud dici nisi ad illud cuius est accidens,
et illud est subiectum. — Similiter, si definitio sit conveniens relativis,
igitur in ea ponitur correlativum; nihil videtur hic positum pro corre
lativo nisi subiectum; igitur illud est correlativum definiti.
Ad oppositum est PORPHYRIUS7; et ARISTOTELES I Topicorum 20
1 accidens om, E l inest ei necessario] n. ei i. G n. i. ei E l ei om. K l et om. N l ita] ideo H

igitur N 2 adest et abest] nec adesse nec abesse D | abest] add. igitur etC. KLR 3 accidens com
mune] c. a. FL 4 necessario inest] i. n. LR l homini et om. Q l et om. GL l et2 om. LQ l et2 — cigno
om. В 5 cigno] agno K l corruptionem] add. igitur (om. Q) etc. GKLQR 6 Quod] praem. Et
FK add. autem L om. F l dicatur] ante ut K dicitur FGN l istis] illis H his N add. ut F add. quattuor
L 7 qui] quia ВFGKNQ l accidens2 om. ВEG l et] add. accidens ADN add. in FR 8 Similiter]
add. etiam D l omne] esse(!) N l non-essentiale] add. vel A 9 vel om. В l accidens ut] ut a. В l ut —
quantum] Sed quantitas H l sumitur] add. cum (quando A) dicitur ADEL l est om. K l quantum]
quantitas E quantus L 10 non] add. est KQ l igitur] add. est FKQ l accidens] etc. E 11 subiecri
corruptionem] c. s. В 12 opposita sunt] opponitur sibi A s. o. R l sunt] ante opposita L add.
igitur (on G) etc. (om. K) GKLR 13 Item] Praeterea В l si om. AВ l abest om. Q l quia non]
non enim DE l manet] est ВK 14 si om. Q l est] add. ergo D l quia sunt] s. enim DE l sunt]
add. duo G 15 Probatio] Probatur A add. quia GL l omnis] omnes K l species] add. ipsius A l
universalis] universaliter E l relativum] relativa Q l igitur] add. est et est K add. etiam LR add. et Q
16 Et om. GN | aliud] aliquid ВHKQ 17 subiectum] add. igitur etc. AFGKLR add. etc. Q l
definitio] add. relationis H l sit — relativis] respectu eius sit conveniens D l relativis] relativo
ELNR om. H 18 correlativum] relativum R add. et G l nihil] non Q nisi N add. autem L l hic om.
K I positum] poni EGH l correlativo] relativo F 19 definiti om. N 20 Aristoteles] Philoso
phas DE
5Scilicet, 'praeter subiecti corruptionem'; cf. supra n. 1.

6 Porphyrius, Liber praedicabilmm c. 'De accidente' (AL I6 20; ed. Вusse 12.25-26): "Dividitur autem
[accidens] in duo, in separabile et in inseparabile..."
5Cf. supra n. 1.
Utrum 'accidens est quod adest et abest etc' sit conveniens 22 1
ponens consimilem definitionem sic8: "Accidens est quod contingit

eidem inesse et non inesse", quae essentialiter videtur eadem isti.
Dicendum quod definitio, si congrue intelligatur, satis conve- 8

5 nienter assignats est. Ubi sciendum quod 'adest et abest' (sive 'inesse
et non inesse', quae ponit ARISTOTELES in sua definitione) sunt
aequivoce nomina primae impositionis et secundae. Ut sunt nomina
primae impositionis, dicitur VII Metaphysicae9 'accidentis esse est
inesse'; et hoc de accidente reali de quo loquitur ibi. Sic etiam
10 sumitur adesse et abesse, VIII Physicorum ubi dicitur10 quod
impossibile est idem simul adesse eidem cigno et abesse ab eodem.
Alio modo 'adesse' vel 'abesse' est nomen secundae impositionis et
significat praedicationem eorum quae sunt extra essentiam subiecti
vel alterius generis a subiecto, sicut 'praedicari de' dicit propriam
15 praedicationem essentialium quae sunt in eodem genere cum sub
iecto.
Sed adhuc 'inesse' secundo modo sumitur dupliciter: proprie, 9
1 ponens] ostendens Q l consimilem definitionem] d. similem Q l definitionem] add. acci

dentis GKLR | sic] scilicet GH dicens D id est E om. AВFN l Accidens est om. G l contingit] contra
K 2 essentialiter] aequaliter K aequivalenter LR l videtur] add. esse HR 4 Dicendum] praem. Ad
quaestionem (add. est L) AKLQR l quod om. D add. ista G l definitio si] si d. DELQR l intelligatur]
intelligitur NQ | satis om. Q l convenienter] bene N 5 assignata est] est a. AQ assignatur EFG l
Ubi] Unde E l sciendum] add. est AВFGN l adest et abest] adesse et (sive N) abesse DFGN abesse et
adesse E l sive] vel F om. N 6 et] vel ADEFGN l sua] eius (post definitione) FN 7 aequivoce]
aequivoca Q l nomina om. A l impositionis] intentionis AEFGKLR l et — impositionis om. В l se
cundae] add. intentionis A l sunt om. D 8 impositionis] intentionis AEFGKLR l dicitur] add. enim
В | VII] V Q | Metaphysicae] add. quod ВG 9 de quo] sicut Q l ibi om. В l Sic] Sicut D l etiam]
enim E igitur KQ 10 sumitur] accipitur F l VIII Physicorum om. N l dicitur] dicit Q 11 est]
lin. Q1 | idem] aliquid H l idem simul] s. i. В eidem F l simul om. N l eidem] idem lС nstit. lin. K1 l
cigno] - EHK signo ВDFGLR ligno Q subiecto Afro om. N l ab eodem] eodem EFH eidem Q 12 mo-
do] add. enim E l adesse] inesse AEN l vel] et ADNGQ l abesse] adesse EN inesse HLR l est nomen]
sunt nomina DN l impositionis] intentionis AEFGKLQR 13 significat] significant DNR l praedi
cationem] propriam D l extra] add. propriam E 14 vel] et FLR l sicut — subiecto om. В l praedi
cari] praedicare Q l propriam — essentialium] essentialem et propriam praedicationem E 15 prae
dicationem] add. et R l essentialium] essentialem ALR add. eorum AEHR 17 adhuc] etiam В ad
hoc K | inesse] adesse В inest F add. hoc DELR l sumitur] dicitur E l dupliciter] add. uno modo L l
dupliciter — accidentibus-2 om. В
8 Aristot., Tоpica I c. 5 (AL V1 1 1; А c. 5, 102b 4-8): "Accidens autem est quod nihil horum est, neque
definitio neque proprium neque genus; inest autem rei et contingit inesse cuilibet uni et eidem et non
inesse, ut sedere contingit inesse alicui eidem et non inesse".
' Cf. Aristot., Мetaph. VII t. 2 (AL XXV2 123; Z с 1, 1028a 18-20); Auctoritates Aristotelú (ed. J.
Hamesse p. 128): "Accidentia non sunt entia, sed quid entis".
10 Aristot., Physica VIH t. 62 (AL VII1 317; в c. 7, 261b 9): "... si solum impossibile sit simul eidem in-
222 QUAEST. 35
et sic non inest nisi accidentibus communibus; vel communiter, et

sic inest singularibus accidentibus. Et illo modo generali sumitur
'inesse' in divisione quadrimembri quam ponit ARISTOTELES in prin
cipio Praedicamentorum11. Et adhuc communius sumendo 'inesse', di-
cimus communiter in omni propositione praedicatum inesse subiec- 5
to vel non inesse, sicut generaliter dicimus in omni propositione
esse praedicatum et subiectum, qualiscumque fuerit praedicatio.
Prima distinctio12 videtur probabilis. Inconveniens est enim
logicum definire et dividere per res primae intentionis, praesertim
quando definitum est secunda intentio; vel dividere si aliqua mem- ю
bra divisionis sint res secundae intentionis. Sed illius divisionis
quadrimembris manifestum est duo membra, scilicet 'dici de' et 'non
dici de', esse intentionis secundae.
Secunda distinctio13 de 'inesse', scilicet proprie, ut accidens
commune; communiter, ut accidens quodlibet; communissime, ut 15
omne praedicatum de subiecto, patet ex definitione ARISTOTELIS 1
Topicorum et divisione eius in principio Praedicamentorum, et commu-
ni modo loquendi.
Consimiliter, tripliciter dicitur 'praedicari de14': proprie, pro his
quae sunt superiora in eodem genere; communiter, pro omni quod 20
est commune; communissime, pro omni eo quod specificat rem
1 sic om. R | accidentibus communibus] c. a. KLQR l vel] alio modo L 2 inest om. F l
inest singularibus] s. i. H l singularibus] singulis G l illo] isto ADLQ ideo N l generali] generaliter H
3 inesse] esse in AВDK l in om. В l quadrimembri] mg. D2 l Aristoteles] add. in (om. D) libro DE l
in principio lxjst Praedicamentorum DE 4 Et] Sed F l adhuc] ad hoc D etiam L l communius
sumendo] s. c. E S propositione] praedicatione E add. esse D l praedicatum] add. significant E l
praedicatum — propositione om. ВF 6 non om. H 7 esse post praedicatum Q est AВ om. D l
praedicatum et subiectum] s. vel p. F s. et p. H l subiectum] obiectum В 8 distinctio] drvisio FK l
videtur] add. esse G l est enim] e. est AВ enim esset DE l enim logicum om. Q 9 definire] definiri
K | et] vel Q | et dividere om. F 10 quando] cum E l definitum] definita Q l secunda intentio] i. s.
G res secundae intentionis KLR l dividere om. E l dividere si om. D l aliqua] alia DEQR om. H
11 divisionis om. F | sint] sunt D l Sed om. K l illius] istius FGLQ l divisionis2] de(!) K 12 sci
licet] mg. L1R1 | de om. Q 13 intentionis] - KQ intentiones AВDEFGHLNR l secundae] - KQ se
cundas (ante intentiones N) AGLNRpu om. ВDEH 14 distinctio] divisio FK add. est R l de] add.
scilicet A | inesse] esse in (lin. D1) D l scilicet] videlicet K om. ВNQ l proprie] add. est H 15 com
mune] add. vel FL l communiter] commune G l ut] et E l accidens quodlibet] q. a. K l quodlibet]
add. vel L 16 omne om. Q l praedicatum] accidens В l de] inest LR l subiecto] obiecto Q add. ut
FR | definitione] divisione K 17 et2] add. in H add. ex R 19 Consimiliter] Similiter EG l
tripliciter dicitur] post de E d. t. LN l praedicari] praedicare F l de] scilicet N add. scilicet DEHLR l
proprie] proprii K | pro] de H 21 eo om. ВR l rem] respectu E rationem F add. respectu R
11 Aristot., Fraedic. c. 2 (AL I2 47-48; c. 2, 1a 20-b 9).

12 Videlicet 'adest et abest' ut sunt nomina primae impositionis; cf. supra n. 8.
"Cf. supra n. 9.
14 Cf. supra q. 4 n. 11.
Utrum 'accidens est quod adest et abest etc' sit conveniens 223
huius verbi 'est' in propositione. Primo modo sumitur in principio

Praedicamentorum15; secundo modo in definitione universalis in libro
Perihermenias16; tertio modo in divisione PORPHYRII17 quam ponit
post definitionem generis et in definitione individui.
5 Sumendo igitur 'adesse et abesse' primo modo, per illud intel- 13
ligitur genus accidentis cum una differentia, scilicet 'praedicatum
non-essentiale'; vel genus intermedium inter universale et accidens,
sicut intelligitur in definitione proprii per 'accidit18'. Residuum, hoc
scilicet 'abesse' etc., ponitur loco differentiae et correlativi ipsius
10 definiti; vel in definitione ArISTOTELIS19 'non inesse eidem'. Quod
dupliciter potest exponi. Uno modo sic: "adesse et abesse", id est,
adest non necessario subiecto, vel contingenter; illud enim ponitur
per hoc: 'et abest praeter corruptionem'. Similiter in definitione
ARISTOTELIS, "contingit inesse et non inesse eidem" etc., id est, non
15 necessario inest subiecto.
Sed tunc est dubium20 qualiter de accidentibus inseparabilibus 14
1 in om. K | principio] libro E 2 in2 om. LR l libro] I DEKLQR 3 tertio] secundo В l

divisione] definitione DENQ 4 definitionem] distinctionem A l et] add. ita В 5 adesse et
abesse] abesse vel inesse Q adest vel inest D adest vel abest E l et] vel AВFHLNR l abesse] inesse
AВFHLNR 6 una] vera H 7 universale] essentiale ВQ 8 per] pro K l accidit] et E l hoc] hic
KLR om. FQ l hoc — etc.] autem G 9 scilicet] est A l abesse] abest ER l abesse etc.] adest D adesse
Q | etc. om. HN l ponitur] add. in FGN l ipsius] generis D 10 vel — corruptionem om. A l non]
sive В | eidem] add. dicitur FGR 1 1 dupliciter — exponi] exponitur dupliciter potest В l potest]
not. intelligi vel (om. Q) KQR l exponi om. Q l adesse et abesse] adest et abest etc. (om. L) DEGLN l
et — est] id est adest В l abesse] add. etc. FHR l est om. Q 12 adest] adesse R om. ВHK l non om.
D | vel] sed FG l vel contingenter] contingere K l illud] ibidem K 13 et om. DEG l abest] abesse
GK adesse В l praeter] add. eius D add. subiecti EGLNR l corruptionem] add. etc. DH l Similiter]
Sicut K 14 Aristotelis] ponit Aristoteles H l contingit] inesse H l contingit — etc. om. N l et —
eidem om. DH l eidem om. AВEQ l etc. om. ALR l non necessario] n. non G 15 inest] inesse R
15 Cf. supra n. 9.
16 Aristot., De mterj>r. I c. 7 (AL II1 10; c. 7, 17a 39-b 1): "... dico autem universale quod in pluribus na-
tum est praedicari, ut 'homo' quidem universale..."
Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 7-8; ed. Вusse 2.22-3.14); Liber praedicabilium c.
'De specie' (AL I6 13-14; ed. Вusse 7.21-27).
1 Cf. supra q. 31.
"Cf. supra n. 7.
20 Cf. Boethius, In Iwgogen Porfmyrü [ed. secunda] IV с 17 (CSEL 48, 282; PL 64, 133AВ): "In qua re
talis oritur dubitatio. Ita enim est definitum: 'Accidens est quod adesse et abesse possit praeter subiec
ti corruptionem'. Idem tamen accidens aliquando inseparabile dicitur; quod si inseparabile est, abesse
non poterit. Frustra igitur positum est accidens esse quod adesse et abesse possit, cum sint quaedam
accidentia quae a subiecto non valeant separari".
224 QUAEST. 35
dicitur accidens, et multis aliis, ut quanto et huiusmodi, quae neces-

sario insunt, non tamen sunt propria.
Potest did21 quod illud est verum de illis sicut de aliis per se
loquendo. Sicut enim per se substantia praecedit accidens tempore,
sic accidens commune quodcumque. Quia, cum non habeat per se 5
causam in subiecto, non inest necessario vel per se, quantum est ex
parte subiecti.
Contra: si 'per se', quantum est ex parte subiecti, sic proprium
abest, quia substantia praecedit illud accidens sicut et accidens com
mune, ut ARISTOTELES intelligit de accidente VII Metaphysicae22. io
Si vero dicas quod 'per se', quantum est ex parte accidentis,
falsum est. Aliquod enim accidens commune, licet non habeat
causam per se in subiecto, habet tamen causam necessariam, ut
quantitas, et ita quantum est ex se repugnat sibi non inesse subiecto
in quo habet talem causam23. 15
Ideo exponitur illud alio modo sic: "abest" secundum intellec-
tum "praeter subiecti corruptionem", id est, destructionem essentia-
lis intellectus subiecti.
Contra: sic proprium abest, quia species — cum sit prior naturá
1 et] add. etiam DH add. in E l quanto] quantitate В quantus D quantitas HN l et

huiusmodi om. N 2 non tamen] sed t. non L et t. non H l sunt propria] p. s. В 3 Potest dici] D.
p. В | illud post est В om. DK l illud est verum] ratio est H l sicut] add. et DEL l per se] secundum se H
4 enim om.FGKN l per se post substantia HN om. E l praecedit] add. omne G 5 commune
quodcumque] q. c. H l Quia] exp. lin. D2 om. AGKL 6 causam] ante per KLQR add. necessariam E
8 Contra — subiecti om. AHLR l si] add. non Q l quantum] rep. F l subiecti] add. potest abesse FGK
add. ultra et G l sic] sicut A 9 abest] potest (om. Q) abesse FGKQ l praecedit] praecederet E l acci
dens om. F | et] est H om. EFQ 10 ut] et R l intelligit] intendit DQR l de accidente post Metaphy-
sicae H | VIl] V Q 11 dicas] dicatur N l quod om. AВDHN add. non Q l per se om. K l acciden
tis] add. illud G 12 habeat om. N 13 causam post se GH add. necessariam K \ habet post tamen
ADEHN post causam FG 14 ex] per A l repugnat sibi] ante quantum ВE s. r. (ante quantum)
ADFH repugnans K l sibi om. EN l non om. N 15 habet talem causam] t. c. h. В l causam] add.
communem K add. scilicet communem F add. (lin. R2) scilicet (om. A) necessariam ALR2 16 Ideo]
Item R | Ideo exponitur illud] Item illud e. В l illud om. FGL l abest] adest D 17 subiecti corrup
tionem] c. s. FKLQR | id — subiecti om. Q l essentials post intellectus N essentialem EHKLQ om. G
18 intellectus] illius G 19 quia] add. sic В l species post sit R l prior post natura HLR prius E
21 Andreas de Cornubia, Porpn. q. 22 (cod. Monach. SВ Clm. 14383, f. 91va): "Contra: Aristoteles
septimo Metaphysicae probat quod substantia est prior omni accidente definitione, cognitione, et tem
pore; et hoc quia in definitione cuiuslibet accidentis cadit subiectum, et quia definitio non datur nisi
per prius. Ideo subiectum quod dicitur substantia prior est accidente. Sed haec conclusio non sequere-
tur, dato quod non omne accidens haberetlur] per definitionem".
22 Cf. supra n. 8.
21 Nota mg. (R2): "Nota hic quod aliud est dicere aliquid habere causam per se et habere causam neces
sariam; sit enim magna differentia inter propositionem per sе et propositionem necessariam, ut patet
III Metaphysicae Scoti et Antonii Andreae".
Utrum 'accidens est quod adest et abest etc.' sit conveniens 225
proprio — complete potest intelligi sine proprio.

Dicitur quod accidens "abest" secundum intellectum per posi- 20
tionem sui oppositi "praeter subiecti corruptionem"; non sic pro
prium. Id est, accidens est praedicatum non-essentiale subiecto, sub
5 cuius opposito potest subiectum intelligi complete sine repugnantia;
non sic proprium est. Et hoc brevius exprimitur sic: "accidens inest",
non per se vel non convertibiliter, intelligendo 'inest' ut prius dictum
est. Et iste est intellectus definitionis PORPHYRII et ArISTOTELIS24, et
sic intelligendo utraque est conveniens.
10 Contra illud: si haec definitio sit convenienter data, igitur inest 2 1

definito per se; igitur accidens per se adest et abest. Si igitur per se
adest, ergo non potest abesse. Secunda consequentia patet quia 'a
copulativa tenet ad alteram partem25'. Consimiliter potest argui quod
omne accidens necessario adest per hoc medium 'orane accidens per
15 se adest'."
Item, omne quod necessario est accidens, necessario inest, quia 22
inesse est de essentia accidentis; sed omne accidens necessario est
accidens; igitur omne accidens necessario inest. Minor patet, quia
haec est necessaria 'omne accidens est accidens', quia praedicatur
20 idem de se; igitur est vera cum modo necessitatis.
3 Sequitur adnotatio interpolata: Et sic omne quod per se adest, necessario adest; omne
accidens per se adest; igitur omne accidens necessario — syllogismus in barbara.
1 complete] ante natura F ante prior GN post potest Q 2 accidens om. Q l per positionem]
cum positione (spat. vac. R) LR 3 sui] add. subiecti В l subiecti corruptionem] c. sui (om. R) subiecti
LR | non] nec В | sic] sit L 4 Id est] Quia FK Et NQ Nam G l accidens om. G l subiecto om.
EFGHK | sub cuius] quo et eius E 5 complete om. E l repugnantia] add. intellectuum AKLR intellec
tus E intelligibilium N 6 est] abest AIR om. DEF l brevius] breviter F verius ВHKQ l exprimitur
sic] sic exponitur N l inest non] sic non inest N 7 vel] et F l non2] nec H l convertibiliter] convertitut
В | intelligendo] add. per G l inest] inesse EHLN l inest - intelligendo om. В l ut] sicut E 8 est
om. Q | iste] ille N l Potphyrii et Aristotelis] A. et P. DLR per Porphyrium et Aristotelem HQ 9 utra
que] utrumlibet F l est conveniens] c. est definitio H 10 illud] istud DH om. L l sit] est L l igitur] tunc
E 1 1 definito post se DEH l Si] Et (Vel E) si hoc DELR om. AВHQ l igitur2 om. D 12 adest]
add. et si hoc (per se adest LR) igitur ALR l ergo — abesse] non potest per se abesse FGKLNR l
abesse] non esse В l Secunda post consequentia NQ om. H l quia om. KN l a om. L add. tota H
13 tenet post partem F sequitur В om. KN l alteram] aliam R om. H add. eius K l partem om. В l
argui] accipi В' restit. lin. В 14 necessario om. A l adest] abest F 15 adest] et abest ergo per se
abest et sic non adest A 16 quod necessario est om. A l necessario est] est n. В l inest] adest N'
add. probatur H not. sive inest N 17 est2] ante necessario FK post accidens A 18 omne accidens]
esse accidentis F l necessario inest] necesse est inesse ВEFQ l quia] quoniam E 19 haec om. K
20 idem] ante praedicatur EFGHN l igitur] add. haec H 21 Et - barbara] - G om. rdl pu
"Cf. supra n. 7.
25 Cf. Traaatus Anagnini c. 'De argumentátione hypothetica' (ed. L M. DeRijk p. 252): "Omnis copula
tiva infert utramque suarum partium".
226 QUAEST. 35
Ad primum26 istorum dicitur quod non sequitur 'per se adest et

abest, igitur per se adest', sed est 'secundum quid ad simpliciter27',
sicut non tenet 'contingens necessario est contingens, igitur contin-
gens necessario est'.
Contra: a genere posito sub differentia tenet ad genus simplici- 5

ter, ut sequitur 'animal rationale, igitur animal'; sed illud totum
'abest' etc. est loco differentiae respectu huius 'adest'; igitur conse-
quentia bona.
Potest dici quod consequentia aliquo modo est bona, sed ante
cedens et consequens est distinguendum secundum compositionem ю
et divisionem, quia 'per se' potest determinare inhaerentiam28, et sic
utraque vera; vel inhaerens, et sic utraque falsa. Et isto modo ponitur
'non per se' in definitione accidentis, hoc est dictu, quod illud prae-
dicatum 'adest' etc. per se inest huic subiecto 'accidens', sed illud
praedicatum determinatum per se non inest illi subiecto. 15
Ad secundum29 similiter: quod tam minor quam conclusio est

vera ut 'necessario' determinat inhaerentiam; aliter non.
1 istorum] illorum ВFGN l dicitur] dico DEH om. F 2 adest] abest E l est] add. fallada
ADEHLR add. ad F add. a N add. ultra a H l secundum om. Q l ad] a ВK et DFLQR l simpliciter]
similiter E 3 tenet] sequitur EFHN | necessario est] est n. ВEF l igitur] add. tunc N 5 Contra]
add. arguere DFHKQ l a genere posito] rep. (ante Contra) Q l differentia] forma В l simpliciter] ante
ad F 6 ut] sicut E l sed] si K l illud] istud A l totum] tantum D add. scilicet F 7 abest] adest D
add. praeter KQ l etc. om. N l est] add. in F l respectu om. H 9 Potest] add. igitur A l consequentia
post est F om. K l aliquo modo post bona H l est] ante aliquo ADEQ l sed] et GN 10 est] add.
aliquo modo D l est distinguendum] sunt distinguenda G l secundum] penes H per K 1 1 potest]
patet F | sic om. ВN 12 utraque] add. est (ante utraque AR) AEGHKLR l vera — utraque om. F l
sic om. N | utraque2 om. Q add. est EKL l Et] Quia TON l isto] illo ВEFGKNR l modo] add. scilicet
secundo modo R 13 non] ante ponitur AFLNR om. Q l dictu] dictum DEGFKNQ dicere H l
illud] istud L | illud praedicatum] p. i. H 14 etc. om. E l accidens] accidentis QR l illud] idem AD
15 praedicatum] add. lin. ut D2 add. scilicet (om. DFKLR) adest etс (om. AD) ADFKLR l determinatum]
add. per AR add. cum ly EFGN l illi post subiecto G huic H om. F 16 secundum] add. dicitur A l
similiter] patet N add. dico H l quod] quia D l minor] maior quam minor N l conclusio] haec K l est
vera] sunt verae F 17 ut om. В l necessario] necesse AВK l determinat] determinant DF declarat
R | aliter] add. autem Q
26 Cf. supra n. 21.

27 Cf. Petrus Hispanus, Tractatus tr. 7 n. 120 (pp. 157-158); Guillelmus de Schirwode, Intro. in logicam
n. 6. 2.2 (ed. C. Lohr, P. Kunze, et В. Mussler pp. 284-285); resp. Aristot., De soph. elench. I c. 5 (AL
VI1 12; c. 5 167a 20-36); De soph. elench. II c. 10 (AL VI1 49; c. 25 180a 24-31).
28 Cf. Petrus I. Olivi, Quaest. topcóles q. 3 ad 2 (ed. S. Вrown p. 345): "... accidentia non habent habi-
tudinem essentialem ad suum subiectum, sed potius accidentalem, propter scilicet actualem inhaeren
tiam ad sua subiecta, idcirco quando verbum essendi sumptum cum accidente praedicatur de aliquo
subiecto, potius significat esse actuale inhaerentiae quam esse habituale''; cf. supra q. 9-1 1 n. 31.
29 Cf. supra n. 22.
Ad primum argumentum principale30 patet qualiter ibi ponitur 27

genus et differentia, et qualiter per totum copulatum est aliud
circumlocutum.
5 Ad secundum31 patet qualiter sumitur hic 'adest' ut est nomen 28
secundae impositionis.
Ad aliud principale32 patet quod quodlibet accidens, quod non 29
est proprium, adest et abest secundum intellectum, ita quod
subiectum potest intelligi sub eius opposite
10 Ad aliud33 de corruptione, dicitur quod adest praeter corruptio- 30
nem sui subiecti, quia est in eo, quod manet in transmutatione, ut in
subiecto, et illud non corrumpitur.
Contra: si sit in illo ut in subiecto, tunc est corruptio illius 31

subiecti; igitur non adest praeter corruptionem subiecti.
15 Dicitur quod si adest materiae, tunc est formale accidens eius; 32
sed non oportet quod sit corruptio eius, quia eius dicitur corruptio
quod denominatur ab eo et non est eius subiectum. Et universaliter
ita est in accidentibus non denominantibus subiectum licet alia a
subiectis, sicut locus est corporis locantis ut accidens, sed non est
20 locus corporis locantis, sed est locus corporis locati, passio vero
locantis, ut dicitur IV Physicorum3*. Actio est patientis ut subiecti35;
2 ibi ponitur] imponitur В p. ibi DG 3 aliud] aliquid DFGN om. K 5 qualiter] add. ali-
quid K | hic] ibi AFR om. GKLQ l adest] adesse DFKQ l est om. FN 6 impositionis] intentionis
AEFGKLQR 7 aliud] tertium D l quod] quia EQ l quodlibet] omne G om. ВQ l non] mg. N1 om. В
8 adest] add. enim F 9 eius opposito] o. e. H 10 dicitur] ante de D dico H l adest] abest Q l
praeter om. L l corruptionem sui subiecti] sui s. c. K c. s. sui Q 11 sui] illius A om. E l quia] quod
ВQ | transmutatione] add. id est materia prima G 13 illo] isto K 14 comiptionem] add. (mg. L1)
sui L1R | subiecti2] ante corruptionem DE add. illius L 15 Dicitur] Dicendum FG l eius om. E
16 dicitur corruptio] c. d. F 17 quod] quia Q l eo] abesse В ab ipso K ea AH l et] add. illud
ADLR | est om. ВK l eius om. E l Et] Quia E 18 ita est] est ita ВD l in] de N add. omnibus F l
non om. D | non denominantibus] quae sunt denominativa N l denominantibus subiectum] de no-
minibus oppositis В | subiectum] ante non A l subiectum licet om. D | licet] sed AHLR l alia] aliqua
EN 19 locus] add. non В l locantis] loquitur(J) В l non — sed om. В l est2 om. G 20 locus2 om. В l
locati] add. ut В l vero om. В 21 locantis] add. et ВEFGKQ l dicitur om. N l IV] III E l Physico-
rum] add. sic AR l ut subiecti om. N l subiecti] subiecto Q
30 Cf. supra n. 1 .
51 Cf. supra n. 2.
52 Cf. supra n. 4.
33 Cf. supra n. 5.
34 Aristot., Physica IV t. 41 (AL VII1 150; Д c. 4, 212a 20-21): "Quare continentis terminus immobilis
primum, hoc est locus".
35 Cf. Anctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 148): "Actio et passio sunt unus motus et in passo sicut
in subiecto"; resp. Aristot,, Physica III t. 20-22 (AL VII1 107-108; Г c. 3, 202b 6-22).
228 QUAEST. 35
sed non est actio patientis, quia non denominat subiectum suum,
sed aliud.
Aliter dicitur ad primum36 quod adest praeter subiecti corrup-
tionem, id est subiectum potest intelligi sub eo et eius opposito sine
destructione sui intellectus vel sine repugnantia intellectuum. 5
Ad ultimum37 dicitur quod ad accidens abesse, sicut hic sumi-

tur, non sequitur ipsum non esse, quia illud sic intelligitur quod sub
iectum potest intelligi sub opposito accidentis. Unde ex hoc non
sequitur quod non sit.
Contra, per ARISTOTELEM libro Praedicamentorum™: unum cor- 10

relativorum non potest definite sciri sine altero; subiectum et acci
dens sunt correlativa, ut dicitur supra39 in opponendo; igitur subiec
tum non potest complete intelligi sine accidente, igitur non potest
intelligi sub opposito accidentis.
Item, "intellectus solum verorum est40"; sed non est verum sub- 15
iectum esse sub accidente et eius opposito; igitur non est intelligibile.
Minor patet, quia "veritas est adaequatio rei ad intellectum41"; sed
non est ita in re.
1 non2] mg. N1 | suum] ante subiectum ВDKL om. Q 3 primum] propositum D praedi-
catum K 4 sub] sine EFGN l sine — vel] vel sine destructione sui intellectus (post intellectuum) LR
5 destructione] distinctione E l sui intellectus] i. sui F l sine om. N l intellectuum] intellectus E
6 Ad] add. quintum (sextum E) seu DEH add. ultra ad H l ad om. FHN l ad — sicut] accidens sicut
accidens abest Q l ad — abesse] si accidens abest ADLR l abesse] abest N l sicut] ut F l sicut hic
sumitur post esse LR 7 subiectum] album K 8 opposito] add. illius N l Unde — accidentis (fin. n.
35) om. A | hoc] illo H 9 quod] add. ipsum H 10 per — Praedicamentorum] in libro
Praedicamentorum per Aristotelem H l Aristotelem] add. in L l correlativorum] correlativum ВLQ
relativorum EH 1 1 definite] distincte HLQ om. E l sciri] scire K l altero] reliquo LNR add. sed
LR ] subiectum] substantia E l subiectum et accidens] a. et s. L 12 in opponendo om. N l
opponendo] opposito 6 l igitur subiectum] s. i. F 13 sine] sub Q' restit. lin. Q1 l igitur] ideo Q
14 intelligi om. G 15 intellectus om. В l solum] solus L l verorum est] est v. L l verum om. K
16 esse] add. subiectum N l sub] sine ВFGK l eius om. K l intelligibile om. K add. intelligi(i) В
17 Minor om. В | veritas] aequalitas В 18 ita om. В l re] add. igitur etc. HKLR
"Cf. supra n. 5. 31.

Cf. supra n. 6.
58 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 62; c. 7, 8a 35-37): "Ex his ergo manifestum est quod, si quis aliquod
earum quae sunt ad aliquid definite sciet, et illud ad quod dicitur definite sciturus est".
" Cf. supra n. 6.
* Cf. Aristot., De an. III t. 51 (Г c. 7, 433a 26); De an. III t. 21 (Г с 5, 430a 26-27): "Indivisibilium
quidem igitur intelligent^ in his est circa quae non est falsum"; Anal. post. II c. 19 (В с 19, 100b 5-9);
Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 188): "Intellectus principiorum semper est rectus".
41 Cf. Avicenna, Metaph. tr. 1 c. 8 (AviL 55); Bonav., Sent. I d. 40 a. 2 q. 1 in corp. (I 707b nota 5);
Thomas, De ventate q. 1 a. 1 (XXII1 6).
Ad primum42 istorum dicitur quod subiectum est relativum per 37

accidens, quia aliud dicitur ad ipsum. Et de illis non intelligitur dic
tum ARISTOTELIS, sed tantum de relativis per se. Quia scibile potest
cognosci, non cognita scientiá, cum sit naturaliter prius eá. Si
5 diceretur 'praeter subiecti corruptionem', id est eius cui talis intentio
inest, illud non valet, quia illud est res primae intentionis, et ita
inconvenienter in definitione alicuius secundae intentionis ponere-
tur.
Ad aliud43 dicitur quod prima propositio vera est de habitu 38
10 principiorum qui dicitur intellectus qui distinguitur contra scientiam
quae est proprie habitus conclusionum demonstrationis44. — Ulterius
potest dici quod intellectus intelligens subiectum esse sub opposito
talis accidentis, inseparabilis scilicet, est falsus; sed non intellectus
intelligens sub opposito talis accidentis qui est simplex, non compo-
15 nens vel dividens, quia tantum "circa compositionem vel divisionem
est veritas vel falsitas45". — Tertio modo dicitur quod subiectum non
potest vere intelligi sub opposito accidentis inseparabilis, tamen vere
potest sic intelligi sine repugnantia intellectuum; quia si sic intelliga-
tur, non est repugnantia intellectuum.
1 istorum] illorum ВFGR om. N l dicitur] dico N 2 quia] eo quod EH add. scilicet DLR l
dicitur] mg. N1 | ad] per N l Et om. В l non] sed(!) В 3 sed tantum om. В l tantum post se FGN l
se] add. et non secundum genus F add. et de relativis secundum genus K l Quia] Et K 4 naturaliter
post ea H | prius ea] posterior В l Si] Sed В 5 diceretur] dicatur GH doceretur K add. quod D l
subiecti] subiectum N om. В l corruptionem om. ВFGKNQ l id est om. F l eius om. N 6 inest] ante
talis N | illud] istud ВL l illud2] add. non В l primae intentionis] i. p. H 7 inconvenienter] conve-
nienter N l secundae intentionis om. L l poneretur] ante in G 9 propositio] ante prima Q om. K l
vera est] est v. DEN 10 dicitur] add. esse LR l qui2] quod D' ratit. D1 l distinguitur] dividitur D l
scientiam] conscientiam В 1 1 est proprie] p. est N p. dicitur QR l conclusionum] conclusionis ВH l
demonstrationis om. H l Ulterius] praem. Et Q 12 dici] intelligi EH l intellectus] componens vel
dividens add. L 13 inseparabilis — accidentis om. В l scilicet] ante inseparabilis E sensu* H spat. vac.
F om. ALNQ | est falsus] f. est N l sed] et N add. sic F l non om. ВGK add. est H 14 intelligens]
add. subiectum ADFL l simplex] simpliciter Q l non] ut В 15 vel] nec EFGH l quia] et
AВDHLNR | tantum] tunc F tamen N l vel2] et AВDH 16 est] consistit EGKLR add. rei K l vel]
et DHR | Tertio] Sed В Secundo H Ideo N Primo E l modo om. EHN l dicitur] dico FH dicto K om.
В 17 potest om. Q l vere] ante non ADHQ ante potest R post intelligi E l tamen vere] et non vere В
sic tantum vere Q l vere] non N 18 sic] ante potest L post intelligi D l sine] sub F l sine repugnan
tia intellectuum] ante potest HK l repugnantia intellectuum] respecru intellectus E l quia] quod KQ
et FLNR | intelligatur] intelligitur FGLQR 19 intellectuum om. Q
42 Cf. supra n. 35.

4> Cf. supra n. 36.
41 Cf. Aristot., Anal. post. II c. 19 (В c. 19, 100b 5-17); ЕЛ. Nic. VI c. 2 (ALXXVT 480; Z с 2, 1139b
31-32): "Scientia quidem ergo est habitus demonstrativus et quaecumque alia determinavimus in
Analyticis".
45 Cf. Aristot., De interpr. I c. 1 (AL II1 5; с 1, 16a 12-13).
230 QUAEST. 35
Ad quoddam argumentum superius factum46, scilicet intentio

inest necessario cui inest, dico quod illud concludit quod accidens
necessario inest ut 'necessario' determinat inhaerentiam, non inhae-
rens.
1 Ad — inhaerens om. H l factum] tactum G l scilicet om. N l intentio] add. cui AER 2 in
est necessario cui] i. c. n. В n. i. с DGQ c. i. n. LN l cui om. AER l dico quod] dicendo ad K l illud
om. GQ 3 ut] et R l determinat] determinet G l inhaerentiam] add. et DEFL
4' Cf. supra n. 3.

[QUAESTIO 36
UTRUM 'PROPRIUM' ET 'ACCIDENS' POSSINT DiCI

DE EODEM]
Quaeritur utrum proprium et accidens possint dici de eodem.
5 Quod sic, videtur. 1

De omnibus propriis qualitatibus elementorum, quia quaelibet
illarum consequitur formam elementi. Igitur est proprium respectu
elementorum. Et accidentia sunt in mixtis, ut manifestum est. Nec
potest dici quod aequivoce sunt in his et in illis, quia haec et illa sunt
10 comparabilia secundum talem qualitatem, ut patet per ARISTOTELEM
II Metaphysicae1 ubi dicitur, "puta ignis calidissimus; etenim aliis
causa hic caloris". Similiter, ista propositio, quam intelligit ibi per
istam litteram, non habet veritatem nisi in univocis.
Item, lux in corpore luminoso et medio est univocum, quia 2
15 utriusque est actus lucidi in quantum lucidum2; sed in corpore lumi
noso est 'proprium', in medio 'accidens'. Primum patet, quia sequitur
immediate formam corporis luminosi. Unde diversitatem consequitur
formae diversitas lucis, ut pâtet in corporibus supracaelestibus.
Minor patet, quia "adest et abest3" etc.
4 Quaeritur om. DN adnot. mg. Quaestio 34 Q , praem. Quaestio 36 L1 praem. Quaestio 33 R l

possint] possunt ВFGHKNQR l dici] dividi E l de] add. aliquo ADGKLR add. esse N 6 De] In В l
propriis qualitatibus] q. p. DLR q. primis EH 7 illarum] istarum ADKNQR l consequitur post ele
menti DEH | elementi om. Q l est proprium] sunt propria E l respectu] add. illorum E om. K 8 ac
cidentia sunt] accidens est FGHKN accidentium et sunt Q sunt a. R l sunt] est lin. H1 l in] lin. H1 l
ut — est om. N | Nec] Igitur non N 9 quod om. K l sunt] sint В l in om. K l his ... illis] istis ... illis
(istis N) FHN | quia om. E l illa] add. non N 10 ut patet om. DEHLR l per Aristotelem] ex EH ex
Aristotele N om. D 1 1 puta om. FH l ignis] add. principium F l etenim] et tamen D et in F l aliis]
add. est L | aliis causa] c. est in a. H 12 hic] huiusmodi A haec E om. ВFNQ add. est E l caloris] ca
lor A calorum F l ista] illa DKQ l intelligit] intendit AHLNR l ibi - litteram om. E 13 istam] it-
lam (post litteram H) AВDFH l nisi] ut ВD 14 et] a В add. in DQ l univocum] univoca LR 15
utriusque] utrumque AВFGKQ utrobique E l actus] accidens E alicuius Q l lucidi] lucidus K l sed
om. D 16 proprium] add. et LR l medio] add. est FKLR l accidens] add. igitur etc. AKLR add. etc.
Q | Primum patet] Patet p. N l sequitur post immediate FR consequitur D 17 formam] substan-
tiam D | luminosi om. Q l Unde] add. ad AFLR l consequitur] sequitur ВEGH 18 formae] mg. H1
ante consequitur R om. ВQ add. corporis H l patet om. F l corporibus om. E 19 Minor] praem. Et L
Secundum R add. etiam LR adnot. mg. id est secunda pars minoris L1 l adest — etC. om. D l abest] add.
praeter A l etc.] praeter subiecti corruptionem EH om. FLNQ
1 Aristot., Metaph. II t. 4 (AL XXV2 37; a c. 1, 993b 25-26): "... ut ignis calidissimus; et enim aliis est
causa hic caloris".
1 Aristot., De an. II t. 69 (В c. 7, 418b 9У, ex translatione arabico-latina (ed. R. Gauthier in SВ XXIV
303): "Lumen autem est huiusmodi actus lucidi secundum quod est lucidum".
1Cf. supra q. 35 n. 1.
232 QUAEST. 36
Ad oppositum:"
'Proprium' et 'accidens' sunt duae intentiones oppositae; "oppo
sita non possunt eidem inesse4".
[I. — Ad quaestionem
A. — Opinio aliorum] 5
DlCITUR5 quod quae sunt opposita respectu eiusdem non insunt

eidem; proprium et accidens sunt opposita respectu eiusdem; ideo
idem non est proprium et accidens respectu eiusdem. Non est tamen
inconveniens respectu diversorum, sicut idem habet rationem generis
et speciei respectu diversorum. ю
Contra: si respectu alicuius est proprium, respectu illius non

est accidens, quia tunc illi inesset per se et non per se. Nec est acci
dens alteri. Probatio: quia si sic, igitur primo non infuit convertibi-
liter; igitur non fuit proprium respectu primi.
[B. — Solutio auctoris] 15
Ideo dicendum quod impossibile est istas duas intentiones,

scilicet 'proprium' et 'accidens', eidem rei primae intentionis applicari
1 Sequitur tenus interpolate: est ARISTOTELES I Topicorum6 dicens quod "accidens potest
esse proprium 'quando' vel 'ad aliquid' simpliciter autem non".
2 Proprium] praem. Item D l duae] secundae (post intentiones N) KNR l intentiones] in

tentionis R | oppositae] opposita R om. K add. et ELR l opposita] praem. sed H contraria E add. autem
D 3 inesse] add. igitur etc. EFGHLR 6 Dicitur] Dicendum EKL'QR restit. lin. L1 add. (ante
Dicitur AR) ad quaestionem AKLQR l quae sunt opposita] oppositio В l sunt] not. contraria sive E l
opposita] add. sunt opposita EF l respectu — accidens om. DQ l eiusdem] add. et F l non — ideo om. E l
insunt eideml possunt eidem inesse В 7 proprium — eiusdem] quia sic sunt opposita ( post eiusdem)
A om. ВFHLR | eiusdem] add. et L 8 eiusdem] add. quia sic sunt opposita LR l est tamen] t. est
EQ 9 sicut — diversorum] rep. K om. EH l idem om. K l rationem] respecrum A 1 1 est] lin.
K1 | proprium] add. tunc N l illius] eius R l illius — accidens] eiusdem non accidens L 12 quia] cum
N | illi] idem FG om. N l illi inesset] inest illi LR l et non per se om. ВQ l accidens2 om. G 13 at
teril alterius (ante accidens H) DEHQ alicui F l Probatio] Probo FHN Probatur ALR | sic] ut В l
primo non] spat. toc. D l intuit] fuit E l convertibiliter] convertibile E 16 dicendum] add. est ВEK l
istas] illas ВFGKNQ 17 scilicet post proprium G om. AFNR l eidem] eiusdem H' restit. H1 l appli
cari] inesse sive a. LR 18 est — non] - D om. reli. pu
4 Aristot., Metaph. IV t. 9 (AL XXV2 66; Г c. 3, 1005b 25b "... non contingit simul inesse eidem con
traria".
5 Non invenimus.
6 Aristot., Tоpica l с 5 (AL V1 1 1; A c. 5, 102b 24-25): "Quare et ad aliquid et quando nihil prohibet
accidens proprium fieri. Simpliciter autem proprium non erit".
Utrum proprium et accidens possint dici de eodem 233
respectu eiusdem vel diversorum. Quia quod alicui est proprium, Uli
non est accidens; nec alicui alii, quia "convertitur cum eo cuius est
proprium7" et ita alii non inest.
(II. — Ad argumenta principalia]
5 Ad primum argumentum8 dici potest quod nulla qualitas activa 7

vel passiva est proprium alicui elemento, ut hic dicimus proprium9
'accidens per se consequens formam speciei'. Quia alteratio in illis
qualitatibus praecedit generationem et corruptionem formae substan-
tialis, ut manifestum est, eo quod elementum agens inducit suas quali-
10 tates adhuc manente forma elementi corrumpendi, quia illa manet
in tota transmutatione. Igitur illa potest manere sub contrario quali-
tatis quae ponitur sibi propria. Sed hoc est contra rationem 'proprii'.
Vel potest dici quod licet semper inessent huiusmodi acci- 8
dentia dementis et necessario, non tamen consequuntur formam
15 speciei sed magis materiam, quia sunt principia actionis et passionis,
quae non sunt primo speciei sed individui, per ArISTOTELEM I
Metaphysicaew'. Et ideo respectu elementorum possunt dici accidentia
inseparabilia, cum quo tamen stat quod eadem specie accidentia sint
separabilia respectu elementatorum — sicut nigrum respectu corvi a
20 quo non separatur et alterius a quo separatur.
1 quod] lin. K1 | proprium] add. illud D l illi] sibi ipsi F 2 alii] alten LQR l cum] quod В l
eo] illo FK 3 alii] mg. В1 alten LR l inest] est K 5 dici potest] p. d. DEN dici L dicitur Q 6 vel]
sive A et FR l proprium] propria LQR l proprium2] add. sed D add. est F 7 accidens] add. est G l
illis] ipsis K istis N 8 generationem et corruptionem] c. et g. H 9 est] ante manifestum E om. K l
eo] ita D | elementum — qualitates] agens in (om. A) elementum suas inducit qualitates A l suas] duas
Q 10 forma] add. substantiali ADLR 1 1 tota om. В l contrario] opposirto F opposito c. ALR
12 quae] quia Q l sibi om. E l propria] proprium F pro proprio G 13 Vel] Aliter sic F l potest]
posset В om. Q l inessent ... accidentia] inesset ... accidens H 14 elementis] aequalis (ante acci
dentia) K | tamen om. F l consequuntur] consequitur HK sequitur Q 15 sed] vel ВK l materiam]
naturam L l quia] quae R 16 primo] per se KQ l sed] et L l individui] add. quia K l per Aristo-
telem om. DEH 17 Et om. EN l accidentia post inseparabilia F om. LR 18 quo om. K l tamen om.
В | accidentia] ante specie D post sint AR om. N l sint] sunt (ante accidentia K) EGHKN 19 separa
bilia] inseparabilia ВK l respectu] add. autem G l elementatorum] lin. H2 elementorum ADFGH'KQ
aliorum EN add. aliquorum F add. inseparabilia G l sicut] ut G l nigrum] nigredo HL add. est E
20 et] add. respectu AHR add. accidens K add. separabile L
7 Cf. Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De propriis proprii et accidentis' (AL I6 3 1; ed. Вusse 22.8-9):
"Quare proprium conversim praedicatur de eo cuius est proprium".
8 Cf. supra n. 1.
'Cf. Duns Scotus, Praedic. q. 40 n. 9-10.
10 Aristot., Metaph. I с 1 (AL XXV3 12; А c. 1, 981a 16-20): "... actus autem et omnes generationes
circa singulare sunt. Non enim hominem medicans sanat nisi secundum accidens, sed aut Calliam aut
Socratem aut aliquem sic dictorum cui esse hominem accidit".
234 QUAEST. 36
9 Ad secundum11 potest dici quod si lux univoce sit in corpore 141

luminoso et medio12, id est aliqua qualitas eadem specie, non tamen
eumdem modum essendi habet utrobique. Concretum autem
significat formam secundum quod est in subiecto. Et ideo nullum
concretum dictum a luce univoce inest hic et ibi, quia nec corpus 5
luminosum dicitur illuminatum sed lucens; medium vero non lucens
sed illuminatum. Nunc autem istae intentiones 'proprium' et
'accidens' non sunt applicables rebus primae intentionis13 nisi ut
significantur in concreto. Ideo nihil est univocum hic et ibi cui
attribuantur istae intentiones 'proprium' et 'accidens'. io
10 Contra hoc: concretum et abstractum idem significant; igitur si 151

abstractum univocum, et concretum.
11 Item, risibilitas respectu hominis non est genus nec species nec
differentia nec accidens, ergo proprium. Similiter, albedo respectu
hominis non est genus nec species nec differentia nec proprium, ergo 15
est accidens. Nec est dicere quod non sunt universalia, quia praedi-
cantur de pluribus. Igitur istae intentiones possunt applicari aliqui-
bus primae intentionis ut significantur in abstracto, cuius opposi-
tum dictum est.
1 potest dici] d. p. DGHK l quod om. H l si] etsi DELQR l lux post univoce LQ l univoce
om. H | univoce sit] sit forma u. В sit u. D 2 luminoso] lucido F l et] add. in FNQ l id est] et
sit A et FQ | id — specie] et eadem sunt in specie N l aliqua] illa K alia Q l qualitas] qualitate F om. L
3 essendi habet] h. e. G 4 Et om. E l ideo om. N 5 univoce post ibi H l inest] convenit L est
EQ | hic et ibi] huic et il1i A l ibi] hic N 6 illuminatum] luminatum FK l lucens] lucem K l vero]
autem В add. (post non F) dicitur ВF 7 Nunc] Non В Nec FG l autem] igitur N om. ВDGHK l
istae] illae ВFGKNR 8 non om. ВFG 9 nihil] aliter В l est post univocum R om. DN l hic om. В
10 attribuantur] attribuuntur AВE l istae] illae ВFGKR l intentiones] add. scilicet G 1 1 hoc] si G
om. DEH add. sic si F l et] add. hoc KN l et abstractum om. В l significant] significent G significat В |
si om. В 12 abstractum] add. est FL add. sit EGH add. potest esse В l abstractum — concretum] c. sit
univocum etiam et a. est univocum N l univocum] add. igitur ВK 13 non] nec D l nec] neque K
14 nec — proprium-2 om. K l accidens ergo proprium] proprium igitur est (om. EN) accidens EGN l
ergo] add est DH l Similiter — accidens om. E l respectu om. N 15 hominis om. Q l non] nec N l nec
species post proprium Q l differentia nec proprium] p. nec d. N 16 est om. ВKLNR l est2] valet G l
dicere] differentia E dicendum F l quod] quia E l sunt om. ВQ l quia] add. non E 17 istae] illae
ВGKR | aliquibus] add. rebus Q 18 ut] sicut K 19 dictum est] est d. Q
"Cf. supra n. 2.
12 Cf. Duns Scotus, Lectura II d. 13 q. un. n. 9-28 (XIX 104-109); Ordinatio II d. 13 q. un. n. [3] (ed. E.
McCarthy p. 26; ed. Vives XII 616b). "Hoc modo dico quod lumen est proprie intentio sive species
propria ipsius lucis sensibilis".
13 Cf. Avicenna, Metaph. I c. 2 (AviL 10): "Subiectum vero logicae, sicut scisti, sunt intentiones intel-
lectae secundo, quae apponuntur intentionibus intellectis primo".
Utrum proprium et accidens possint dici de eodem 235
Ad primum13 potest dici quod si concretum sit aequivocum

ratione formae significatae, et abstractum erit. Tamen si diversa
concreta dicantur ab eadem forma propter diversam habitudinem
formae ad subiectum, non sequitur illud abstractum esse aequi-
5 vocum. Sicut sanativum dicitur multipliciter: effectivum, conservati-
vum vel significativum sanitatis ex diversa habitudine eiusdem formae
ad diversa subiecta, et tamen 'sanitas' univocum est. — Ad illud quod
obicitur quod 'idem significant', verum est 'eandem formam'; tamen
abstractum absolute, concretum ut inhaeret subiecto.
10 Ad secundum14 dicitur quod risibilitas respectu hominis non
est universale, quia nec respectu eius praedicatur de pluribus. Sed si
arguatur absolute de ipsa, 'est genus vel species' etc., dico quod est
species respectu huius risibilitatis et illius, quia respectu istarum
praedicatur de pluribus. Sic ex alia parte de albedine, cuius signum
15 est quod PORPHYRIUS in omnibus modis 'proprii' et toto capitulo
'De accidente' tantum exemplificat de concretis.
1 aequivocum] univocum G 2 et] per E l erit] add. et N l si] add. ad F l diversa post
concreta FHLR om. AВEKQ 3 forma] add. sub eadem habitudine D l propter] per AВEFKQ
4 formae om. ВEHKNQ l esse] fore G 5 Sicut om. E l sanativum] sanum N l multipliciter] tripli-
citer F add. scilicet AFLQR 6 vel] et EFR om. В l ex] et H l eiusdem om. DH 7 sanitas] sanus
H | est] ante univocum FNQ om. K l illud] aliud EGKN 8 quod] quia A dicitur G om. N l signifi
cant] significat A add. dicitur quod LR l tamen] tam A 9 absolute] add. quam A abstracte R not. mg.
vel abstracte L1 l concretum] vero Q 10 secundum] tertium EH add. quod obicitur D add. cum G l
respectu om. E 11 quia] quod K l nec] add. risibilitas A l eius] huius ER eiusdem KL l Sed] Et NQ
12 arguatur] arguitur EFKNQ l absolute] abstracte R l absolute de ipsa] de i. a. Q l de om. N l ipsa]
illa G | est om. H add. universale ergo D l species] specie L l etc. om. DEFLN l dico] dicendum E l
quod om. L 13 huius] cuius H huiusmodi D illius F l risibilitatis] realitatis E l et] vel E l illius]
huius GR | quia om. В l istarum] illarum ВFHKLR istorum E 14 Sic] praem. Et В l alia] ista K
15 quod] quia DEGH l omnibus] add. suis K l proprii om. H l et] add. in H l toto om. G 16 tan
tum om. E | tantum exemplificat] e. t. K l de] in H l concretis] add. etc. DGK add. et sic finis N add.
Expliciunt quaestiones doctoris subtilis super Porphyrium ВH add. et tantum de quinque universali-
bus doctoris subtilis Deo gratias D add. ultra Sequitur liber Praedicamentorum D add. huius tractatus
auctor tibi sit recitatusI l hunc nititur scuto Scotus defendere tutol l quem bene cum sapias eius sub
dogmate stando l l ne logicis faveas miseris sed corrige fando l l Quaestiones doctoris subtilis E; add.
Deo gratias expliciunt quaestiones Doctoris subtilis super Porphyrium F add. Iohannes G add. Expli
ciunt quaestiones doctoris subtilis supra Porphyrium K add. Finis Deo gratias Amen L add. Expliciunt
quaestiones Scoti numero 34 Q; add. Expliciunt universalia, sequuntur praedicamenta A
" Cf. supra n. 10; de hac materia, cf. Quaestio 36 — Additio in appendice II.
[APPENDIX I
QUAESTIO 2 1 - ADDinO]
122l Ad videndum quomodo idem referatur ad duo per se1, quia 1

hoc dictum est in solutione quarti argumenti praedictae quaestionis2,
5 sciendum quod idem non potest referri ad diversa primo; potest
tamen per se non primo. Quia illud competit alicui 'primo' quod
competit ei per speciem suam; illud 'per se' quod competit sibi per
causam in se. Unde illa dicuntur relativa primo quae sunt huius-
modi secundum rationem propriam specificam, sicut pater, ut patet
io de se. Alia dicuntur per se relativa secundum aliquid intellectum in eis
sicut ratione sui generis, sicut medicina dicitur relative ratione
scientiae quae est eius genus quae intelligitur in ea.
I23I Probatio primi3. Quia si sic: tunc illa relatio quae est ratio 2
referendi unum ad duo extrema primo esset duae relationes essenti-
15 aliter, quia ad duo non est primo eadem habitudo, sed relatio secun
dum se est habitudo. Tunc etiam idem haberet duas definitiones,
quia per utrumque correlativum aeque primo definitur, et tunc
posset cognosci per unam et non cognosci per aliam.
3 Ad — primo (/in. n. 1 5)1 - DHKLMRTWZ pratm. Hoc totum quod sequirur fecit pro dec-
laratione quaestionis 21 (corr. ex 18) supra quae incipit Circa capitulum de specie etc. et non est de
textu L adnot. mg. Habentur haec quae sequuntur in codice manuscripto Aniciano de hoc vide Docto
rem quaestione vigesima nona Praedicamentorum Z2 l referatur] refertur T l ad] a D l per se om.
HW | quia] quod K et LZ 4 hoc] hic K l quarti] tertii R l praedictae] dictae R l praedictae quaes
tionis] quaestionis praecedentis T om. Z l quaestionis] add. est R 5 potest2 — primo om. LZ 6 per
se om. K | illud] idem M l alicui] aliter M add. per se HW 7 ei om. K l illud] praem. et HW add.
autem competit sibi LZ add. competit ei R l quod] ante se M om. HW l sibi] ei K om. W l per3] add.
aliquam T 8 illa] alia M 9 rationem — secundum om. LZ l pater] add. et filius R l ut] primo K
om. MRT | ut — se] et filius HW 10 per se post relativa om. K l aliquid] aliquem D l intellectuml
adnot. (mg.L1) id est essentialiter inclusum L1Z 1 1 sui generis] g. sui K l medicina] memorial) HW
materia M l relative] relativum K relativa MT l ratione2] add. suae HW l ratione — scientiae] cuius M
12 eius genus] g. e. D l quae2] quo W l intelligitur] iteraturO) Z 13 Probatio — si] Praedicari HW l
illa] ista T om. HW l est] mg. L1 14 primo] prima K l esset] essent HMTW erunt K 15 primo]
prima T | sed — habitudo om. K 17 correlativum] relativum KLRZ l primo] per se W om. M l de-
finitur] definiretur DLZ add. consequens est (om. R) falsum LRZ l et] vel M quia LRZ
1 Cf. Duns Scotus, Metaph. V q. 12-14 n. 22-32 (OPh III 619-622) unde hic texrus hausus est quasi
verbatim.; cf. infra Praedic. q. 29: "Utrum idem possit per se referri ad diversa".
2 Cf. infra Porph. q. 21 n. 21.
1Scilicet, 'idem non potest referri ad diversa primo'.
238 QUAESTIO 21 - ADDITIO
Item, tunc idem posset simul esse et non esse4. Accipio duo
correlativa a et b, et c referatur ad utrumque. Si c referatur ad a et
aeque primo ad b, cum a posset esse sine b, sequitur quod c, relativum
ad ambo, scilicet a et b, esset et non esset simul, si a esset destructo b. 5
Item probado secundi: 'possibile est idem referri ad diversa non
primo', quia per se et primo ad proprium correlativum, et per se et
non primo ad correlativum sui generis. Verbi gratia, multiplex et
submultiplex referuntur, duplum et dimidium referuntur; sed
duplum per se et primo refertur ad dimidium, per se et non primo io
ad submultiplex, quod est correlativum sui generis, et non primum
dupli sed primum multiplicis. Multiplex enim est genus dupli, et
submultiplex est genus dimidii. Submultiplex potest esse non
exsistente dimidio, sed dimidium non potest esse non exsistente
submultiplici. 15
Sed idem non potest referri ad quaecumque diversa. Quia si ad
unum primo et ad aliud per se, tunc potest primum esse tale quod
non posset esse sine per se correlativo, quamvis e converso per se
sine primo correlativo. Probatio: quia si posset esse sine per se
correlativo, sequitur quod unum extremum simul sit et non sit, quia 20
exsistente dimidio necessario est duplum cuius est per se et primo
correlativum. Sed destructo submultiplici, quod est per se correlati
vum dupli, et non primum, destruitur duplum. Igitur si dimidium
posset esse non exsistente submultiplici, simul esset duplum ad esse
dimidii, et destrueretur ad destructionem per se correlativi. 25
1 idem] simul K l simul om. M l Accipio] Accipiendo DLRM l duo om. DL spur. uicR 2 cor
relativa] add scilicet RLZ l et2 om. M l c post referatur HW ibi K l referatur] refertur KM l Si c] Sic KM l
referatur2] refertur DK l et1 — primo] aeque primo et etiam LRZ 3 b] add. igitur LRZ l quod om. M
4 scilicet] add ad KLRZ l et] add. ad R l simul] ante esset et L l si — destructo] quia esset exsistente a et
destructo b non esset LRZ 6 Item om. DLRZ l secundi] add scilicet quod LRZ l non primo] mg. K1
7 primo] add probatur sic LZ l quia] add refertur LRZ l per se et primo] primo et per se LZ l ad] add
suum R | proprium] primum Z l correlativum] relativum K l et2] add potest referri LRZ 8 correla
tivum] relativum HK 9 referuntur] pracm. et LZ 10 duplum om. M l per — primo] et (om. W add de
L) primo et per se HLWZ l se2] add autem LZ 11 submultiplex] multiplex KR l est om. M l non —
Submultiplex] tunc primum duplum K 12 dupli] duplum DHMW l dupli — dimidii om. T l sed —
Submultiplex] non HW om. DM 16 referri] esse HW 17 et] vel M add. non K l ad om. D l se]
add. non primo LZ l potest primum] primum posset (potest L) LRZ l primum esse] e. p. KW l quod]
quia DH 18 posset] potest M l per se om. R l quamvis] quam LZ l per se2] mg. W 1 om. L 19 Pro
batio] Probo W Primo Z | Probatio — correlativo om. T l posset] possit HKW l sine'] add. primo et HW
20 sequitur] sequetur H sequeretur LZ l simul sit] sit s. K l sit ... sit] esset ... esset LZ 21 duplum]
duplex R | cuius] cuiusmodi M l et primo] mg. Cr 22 quod] quae H l per se om. T 23 Igitur si -
LRTZ Et sic HKW Si sic DM 24 posset] possit T l esset] esse M 25 destrueretur] destruetur DT
4 Cf. supra Porph. q. 17 n. 4.

Appendix I 239
[27] Item, esse per se correlativum tantum ponit esse generis, et non 6
ponit aliquid posterius genere."
in] Sed arguitur in oppositum, scilicet quod idem referatur ad duo 7

per se, quia idem continens ad multa contenta, sicut unus numerus
5 continet multos numeros.
[18] Similiter, una potentia activa ad agere et pati vel ad potentiam 8
passivam.b
1191 Item, ad quidquid dependet genus, et species. Ergo species 9
refertur ad correlativum generis, et ad proprium correlativum, et ad
10 utrumque per se.
[20] Item, species per se refertur ad genus, secundum PORPHYRIUM5, 10
et per se ad individua. Species enim est quae praedicatur per se de
individuis. Hic ponitur 'individua' et definitur per ea, ergo dependet
ad ea. Non ponitur ibi ut genus, nec ut subiectum, ergo ut tantum
15 correlativum speciei; ergo etc.
Dicendum est ut supra6. 11
[28] Ad primum7 dico quod non refertur ibi unum ad diversa 12
primo, sed continens in communi ad contentum in communi. Et
" Sequitur textus interpolatus: Omne enim superius abstrahit ab inferiori. Potest igitur
20 esse submultiplex sine dimidio.
b Sequitur adnotatio interpolate: Similiter idem pater dicitur per se ad multos filios.
1 Item] Potest tamen esse e converso exemplum (Extremum(!) Z add. ut R) submultiplex sine
dimidio cuius (om. R) causa est (add. huius R) quia LRZ l esse] omne HKW l correlativum] ante per Z
correlativi (ante per) LR l generis] genus W 2 aliquid om. T spat. vac. R 3 in] ad W l referatur]
refertur T 4 continens] add. dicitur LRZ l sicut — numeros] ■ LRZ om. DHKMTW om. etiam in
Metaph. Scoti lib. V q. 12-14 n. 17 6 activa] add. refertur per se LR l ad] et H l et] add. ad LRZ 9 et]
add. etiam LRZ l et — genus om. M 11 secundum] per HRW 12 est quae] ■ T quod DKM quae
hic definitur H quae W om. LRZ l praedicatur post se KT 13 Hic — ea] Et ponuntur in definitione
eius LRZ om. H l ponitur] ponitT l et] add. hic W l definitur] distinguitur K l ergo] ibi et R 14 ad]
ab MW | Non] praem. Et HLRZ l ponitur] ponuntur LRZ enim ponere T l ibi post genus W nisi K l
ut3 post tantum LRZ om. M l tantum] totum T 15 correlativum] not. vel (add. ut R) correlativa
LRZ | speciei om. HW | ergo etc. om. LRZ 16 est om. M add. ad quaestionem LRZ 17 ibi om.
HKW | unum] ante non HW 18 sed] sicut HW scilicet DM l communi — continens] spat. vac. R
add. et R 19 Omne - dimidio] - LRTZ (forte in spat. vac. R) om. DHKMW l superius abstrahit]
prius substrahitur T 20 submultiplex] multiplex T l sine] non exsistente R 21 Similiter — filios]
- LRZ om. DHKMTW
5 Porphyrius, Liber praedicabilium, c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.9-10): "Assignant ergo et sic
speciem: 'Species est quod ponitur sub genere et de qua genus in eo quod quid sit praedicatur'."
6 Cf. supra n. 1-5.
7 Cf. supra n. 7.
240 QUAESTIO 2 1 - ADDITIO
continens quot species habet sub se, tot habet contentum.c Et cum
dicitur 'idem numerus potest confinere multos numeros', dico quod
intelligendum est de per se extremo relationis. Non enim oportet
quod una relatio sit in tot, sicut et alia relatio. Quia paternitas in uno
subiecto est, et filiationes in multis filiis, tamen quot filiationes sunt 5
in diversis filiis, tot paternitates in uno qui est pâter.d
13 Ad aliud8: quod potentia activa 'primo' referatur ad potentiam l29l
passivam in quantum huiusmodi; 'per se', in quantum potentia,
solum refertur et non primo ad agere. Et relativum primum, scilicet
potentia passiva, non potest esse sine per se correlativo non primo, ю
scilicet sine actu potentiae activae.
14 Ad aliud9: quod species primo refertur ad genus, et per se ad (зоI
individua. Unde genus, quod est primum correlativum, non potest
esse sine individuis quae sunt per se correlativum. Auctoritas in
contrarium patet10, quia 'si intellectus dicitur ad intelligentem et ad 15
intelligibile, idem bis dicitur', id est, aeque primo, quia respicit
utrumque aeque. — Vel aliter: tunc omne accidens habet duo corre
lativa, scilicet subiectum et obiectum.
c Sequitur adnotatio interpolata: Similiter dico de patre.

d Sequitur adnotatio interpolata: Continens igitur, licet sit unum materialiter et subiecti- 20
ve in compararione ad plura contenta primo et per se, est tamen plura 'continentia'
formaliter, quia propriis et distinctis relationibus continentiae refertur continens ad
illa plura contenta. Similiter dicendum est de patre dicto ad plures filios.
1 continens post habet LRZ l tot] add. et T l habet2 om. DKM 2 dicitur] add. quod LRW l
idem] ideo M l numeros om. M 3 intelligendum est] est i. DM potest intelligi HW l extremo] primo
M 4 tot] add. subiectís vel fundamenos aut extremis LRZ l sicut et] quod H quot W l et om. LRZ l in
uno] quid in duo K 5 subiecto — pater] scrip. post huiusmodi K l est] ante in LRZ l filiationes] filiatio
MT | multis filiis] f. m. HW l tamen] praem. Et T Tot H om W 6 diversis] multis R l tot] add. sunt
LRZ | uno] quo W restit- mg. W1 add. patre vel LZ 7 aliud] add. dico LRZ l quod] add. est K l primo
referatur] refertur p. LRZ l referatur] refertur KMTW 8 huiusmodi] huius R add. sed LRZ l se] add. et
non primario Z l potentia post solum T om. K 9 solum] ante in H post refertur W l et] vel M l et
non primo] ante in L 10 esse] mg.U 11 scilicet] id est R l sine om. M add. primo D 12 Ad] praem.
Et K | aliud] add. dicendum HW add. dico LR add. duo Z l per se post individua LZ 14 correlativum]
correlativa HTW l Auctoritas] Auctoritates T 15 quia] quod D l intelligentem] intelligere D 16 in
telligibile] intelligibilem KR l quia — aeque om. LZ 1 7 aeque] add. primo K l Vel aliter] Naturaliter
H Materialiter W l tunc] cum HW add. non M | habet] haberet K 18 scilicet om. T 19 Similiter —
patre] - LRZ om. DHKMTW 20 Continens - filios] - LRZ om. DHKMTW 23 contenta] add. ad
quae refertur R
8 Cf. supra n. 8.
9 Cf. supra n. 9.
10Aristot., Metaph. Vl20(ALXXV1 113.; Дс 15, 1021a 30-32): "Nam intellectuale significat quia ipsius
est intellectus, non est autem intellectus ad hoc cuius est intellectus; bis enim idem dictum utique
erir".
Appendix I 241
Ad aliud11: quod 'ad quod refertur genus, et species', verum est,

sed non primo.
1 Ad] praem. Et K l quod] scilicet T om. KW l et] refertur HW l verum] unum DT restit. mg.
T1 | est] add. per se LZ 2 sed] add. tamen T l primo] add. etc. T not. finis quaestionis R finis etc. L
not. huc usque manuscriptus Anicianum Z
"Cf. supra n. 10.

[APPENDIX II
QUAESTIO 36 - ADDITIO]
Et1 ARISTOTELES similiter in I Topicomm. Quod patet per

rationem, quia significatum in abstracto de nullo dicitur nisi de quo
5 praedicatur essentialiter; et eius de quo praedicatur essentialiter non
est proprium nec accidens; ergo abstractum nullum praedicatur de
aliquo ut proprium vel accidens.
Contra rationem positionis2: quod est proprium a, nulli accidit
nisi cui accidit a; ergo saltem alicui est accidens. Verbi gratia:
10 'habere tres' accidit illi cui et triangulus.
Et confirmatur per ARISTOTELEM V Topicomm cap. illo, "Quo-
niam autem idem et diversum3", ubi ponit quartam difficultatem
circa proprium. Vult dicere quod difficile est ponere illud esse
proprium quod inest uni subiecto mediante alio, quia si utriusque
15 illorum subiectorum ponatur proprium, videtur alii inesse ut reliquo
subiecto.
Contra responsionem ad primam rationem4: probatur ibi
dupliciter5 qualitates activas non esse propria respectu elementorum.
3 Et — quaestionis ■ DLMRSZ om. rell. adnot. hoc in multis libris non habetur, et maxime in
antiquis, et credo quod non sit Scoti sed potius quaedam additio alicuius alterius L ; deerat hoc in an-
tiquis codicibus; habet tamen unus codex manuscriptus vetustus bibliothecae Anicianae, sed aliorum
videtur additio Z1 4 quo] aliquo M 5 et — essentialiter om. M 6 abstractum nullum] n. a. LZ
7 a] 1 M 9 a om. M 10 tres] add. angulos M l et] accidit M l triangulus] angulus R 1 1 confir
matur] consimiliter M l cap. illo] 1 cap. MR' restit. mg. R2 i. c. S 12 autem] est R l quartam diffi
cultatem] quattuor difficultates Z l difficultatem] definitionem M 13 proprium] propria D primum
Z add. ubi M | difficile] definibile M 14 proprium om. M l si] lin. S2 om. DRL l utriusque]
utrumque D utrius R virtus S 17 rationem] probationem D om. M 18 dupliciter] et sic D l pro
pria] proprias Z
1 Secundum additionem marginalem in editione Wadding, haec additio (vide apparatum] invenieba-
tur in quodam codice bibliothecae Anicianae; de loco huius bibliothecae, cf. ]. Koch, Durandus de S.
Porciano, O.P., in ВGTPMA XXVI 418: "Durandus... wurde am 14 Februar 1318 durch die Ernen
nung zum Вischof von Le Puy en Velay, Dep. Haute Loire (Ancium, Podium) entschadigt... Die Diö
zese Le Puy (Podiensis, Aniciensis) war dem Papstlichen Stuhle unmittelbar unterstellt ('episcopatus
Aniciensis, qui est domini Papae')".
5 Aristot., Tópica V c. 4 (AL V1 99; E c. 4, 133b 15-21): "Quoniam autem idem et diversum multi-
pliciter dicitur, labor est sophistice sumenti unius assignare et alicuius solius proprium. Nam quod in
est alicui cui accidit aliquid, et accidenti inerit sumpto cum eo cui accidit; ut quod inest homini et
albo homini inerit, in eo quod albus homo, et quod albo homini inest, inerit et homini".
4 Cf. supra n. 2.
sCf. supra Porph. q. 36 n. 1-8; infra Proedic. q. 40 n. 9-11.
244 QUAESTIO 36 - ADDITIO
Contra primam probationem praedictam "quoties autem6":

dicitur "praeter ea quae naturaliter insunt, ut igni calidum7".
Item, II De anima cap. 'De tactu8', arguit ARISTOTELES 'tangentia
in aere vel in aqua sunt humida, igitur inter ea est aer vel aqua'; quae
consequentia non valeret si prius inducerentur qualitates quam 5
formae istorum.
Item, aqua manens aqua non potest amittere humiditatem
quae est qualitas sibi minus essentialis, igitur multo magis nec
frigiditatem, et ita de aliis.
Item, secunda probarío9 videtur ostendere quod nulla sint ю
propria quae dicuntur principia agendi vel patiendi. Quod videtur
falsum in multis, cuiusmodi sunt 'risibile', 'disciplinabile', 'percep-
tibile', 'visibile respectu coloris', de quo dicit ARISTOTELES, II De
anima in principio cap. 'De visu10', quod per se secundo modo prae-
dicatur 'visibile' de colore; similiter de audibili respectu soni etc. 15
Ideo respondetur ad istam probationem quod actio est com
mune et principium eius sicut et species. Dictum PHILOSOPH! I
Metaphysicae11 intelligitur de actione exsistente vel singulari.
Ad primum potest dici quod proprium alicuius ut subiecti
proprii proximi nulli accidit ut subiecto proximo. Et istud pro re- 20
medio ponit ARISTOTELES V Topicorum12 respectu difficultatis ad-
1 probationem] probatio M l probationem praedictam] partem ex praedictis Z l praedictam]

praedictis LR praedicatis MS 2 praeter ea] proprium M 4 aere ... aqua] aqua ... aere DLZ l in2
om. RZ | aer vel aqua] aqua vel aer DZ 5 consequentia] contra Z l valeret] valet DM valent Z
6 istorum] illorum R 7 aqua om. M 8 quae] quia Z l sibi] ante qualitas D om. LZ 9 et om.
M | ita] sic D 10 probatio om. M 11 propria] principia Z l dicuntur] dicunt D dicantur LZ
12 cuiusmodi] cuius D l perceptibile] et RS add. et Z 13 coloris] caloris DL 14 per se post mo
do M 15 colore] coloribus Z l soni] add. ergo M 16 Ideo — quaestionis om. LZ l istam]
primam RS l probationem] propositionem D l actio] accidens D 17 Dictum] add. enim RS
18 intelligitur om. M l vel] in M 20 proprii] - D om. MRS l istud] illud M 21 Aristoteles] add.
(lin. R2) in MR2 | difficultatis] definitionis M
6 Cf. Aristot., Metaph. V t. 14 (AL XXV2 94; Д c. 7, 1017a 23-26): "Secundum se vero esse dicuntur
quaecumque significant figuras praedicationis; quoties enim dicitur, toties esse significat. Quoniam
ergo praedicatorum alia quidem quid est significat, alia quale..."; cf. supra Porph. q. 34 n. 3.
7 Aristot., Praedic. с 10 (AL I2 72; с 10, 12b 37-40): "Praeter quibus naturaliter unum inest, ut igni caiidum
esse et nivi candidum; in his autem determinate necessarium alterum esse, et non alterutrum contingit".
8 Aristot., Dean. II t. 113 (В c. 11, 423a 21-b 1).
10 Aristot., De an. II t. 66 (В c. 6, 418a 29-31): "Visibile enim est color, hoc autem est in eo quod se
cundum se visibile; secundum se autem non ratione, sed quoniam in se ipso habet causam essendi
visibile"; cf. Thomas, De an. II c. 14 (XLV1 124ab).
Cf. supra Porph. q. 36 n. 8.
12 Aristot., Tоpica V c. 4 (AL V1 99; E c. 4, 133b 31-36): "Construenti autem dicendum quoniam non est
diversum simpliciter cui accidit et accidens cum eo cui accidit sumptum, sed aliud dicitur eo quod diver-
sum sit eis esse; non enim idem est homini hominem esse et albo homini esse album hominem".
Appendix II 245
ductae. Tamen quia alicui rei primae intentionis potest applicari in-
tentio accidentis simpliciter, licet non sit accidens alicuius subiecti
proximi, ideoque pro hac ratione potest dici ad oppositam partem13
quaestionis.
1 primae om. M 3 ideoque] ideo pro DRS l ad om. M 4 quaestionis] add. etc. M add.
ultra Expliciunt quaestiones reverendi magistri loannis Scoti qui appellatur Doctor Subtilis de Ordine
Fratrum Minorum et transcriptae per me fratrem Laurentium Nicolai eiusdem Ordinis de provincia
Daciae et custodia Stockholmiensis tempore studii mei in Erfordia anno domini 1 462 feria secunda
Palmarum M add. finis Porphyrii Scoti (add. libro S) quinque universalium RS
"Cf. supra Porph. q. 36 n. 3.

[QUAESTIONES SUPER PRAEDICAMENTA
ARISTOTEL1S]
[QUAESTIO 1
UTRUM LIBER PRAEDICAMENTORUM SIT DE DECEM

VOCIBUS DECEM GENERA RERUM SIGMFICANTIBUS]
Aequivoca dicuntur etc.
5 Quaeritur utrum liber Praedicamentorum sit de decem vocibus,

Quod sic, videtur:

Quia sic dicit BOETHIUS1.
Item, hic determinatur de univoco, aequivoco, et denominativo,
10 quae tantum sunt differentiae vocis significantis; quia nulla res,
nullus etiam conceptus est aequivocus, quia ubi est idem conceptee,
ibi est univocatio.
Item, haec omnia definiuntur per 'dicuntur2'.
Item, in prima divisione dicitur "eorum quae dicuntur3".
15 Similiter, inferius "singulum incomplexorum aut significat sub-
stantiam4" etc. Sed dicibile incomplexum significare est proprium
4 Aequivoca dicuntur etc. om. AGR l dicuntur om. ВD 5 Quaeritur] add. (ante Quaeritur
ВD) circa librum Praedicamentorum ВDGR add. primo DQ adnot. mg. Quaestio prima G1Q1
Incipiunt quaestiones doctoris subtilis magistri Ioannis Scoti ordinis minorum professions super
libro Praedicamentorum Aristotelis L2 quaestiones Scoti in Praedicamenta Aristotelis (in cap. /.) R2
adnot. lin. Sequitur liber Praedicamentorum D1 l liber Praedicamentorum om. GLR l decem] lin. N1
6 decem] add. prima A l rerum] mg. В2N1 ante genera D 7 videtur] probatur E om. AВDKN
8 sic] hoc A | Вoethius] add. igitur etc. GLR add. etc. Q 9 hic determinatur] d. hic N l univoco
post aequivoco EGLR add. et Q 10 tantum om. D l differentiae vocis significantis] de vocibus
significantibus В l res] add. est (lin. D1) aequivoca D 1 1 nullus post etiam G nec aliquis E l etiam
om. KQ | est] lin. N1 om. ВD l est2 post idem E dicitur AВKQ om. DN l idem om. K 12 univocatio]
ante est GN add. igitur etc. GLR add. etc. Q 13 haec om. Q l dicuntur] add et nihil dicitur nisi sola
vox igitur etc. G 14 dicuntur] add. etc. G 15 Similiter] Item D Sicut G l inferius] add. dicitur
quod A | incomplexorum] add. etc. DT l aut] similiter ibidem ВDN om. K l substantiam] aaU
qualitatem E 16 significare om. Q l est proprium] sunt propria D
1 Boethius, In Categ. Aristot. I (PL 64, 160A-В): "Est igitur huius operis intentio de vocibus res
significantibus, in eo quod significantes sunt pertractare... sed nunc ad propositum revertamur, sitque
in praesens praedicamentorum intentio, de primis vocibus significantibus prima rerum genera, in eo
quod significantes sunt disputare"; cf. Robertus Kilwardby, Praedic. prolog. (ed. P.O. Lewry dissert.
pro ms., p. 367): "Est igitur, ut dicit Вoethius, scientia Praedicamentorum de decem vocibus decem pri
ma rerum genera significantibus''.
2 Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, la 1. 7. 13): "Aequivoca dicuntur ... Univoca vero dicuntur ...
Denominativa vero dicuntur ..."
1Aristot., Praedic. c. 2 (AL I2 47; c. 2, 1a 16).
♦Aristot., Praedic. c. 2 (AL I2 48; c. 2, 1b 25-26).
250 QUAEST. 1
vocis significantis; ergo illud est subiectum. Et ita maxime decem

voces decem genera significantes, quia tantum de illis hic agitur.
Item, logica vel est scientia realis vel sermocinalis; non realis,
manifestum est; ergo sermocinalis. Igitur quaelibet pars eius est de
voce significativa; et ita ista pars, quae est prima, erit de voce 5
significante conceptum simplicem, sicut liber Perihermenias est de
voce significante conceptum compositum.
Ad oppositum per BOETHIUM5: 'logica est de secundis in-

tentionibus applicatis primis'; ergo de vocibus non est aliqua eius
pars. 10
Item, illud de quo hic agitur est per se pars subiecti considerati
in libro Perihermenias, et illud est pars eius quod consideratur in libro
Priorum, quod est syllogismus; sed illud omnes suas pass iones habet
sibi inhaerentes, ut manifestum est, nulla voce exsistente nec
possibile esse. Similiter, enuntiatio suas habet. Ergo utrumque 15
illorum est prius naturaliter voce significativa. Et quod hic
consideratur, est prius naturaliter utroque istorum, sicut pars
integralis toto; ergo quod hic consideratur primo est naturaliter
prius voce significativa quacumque. Ergo non est hic subiectum vox
significativa. 20
Item, nulla proprietas vocis significativae hic de ea ostenditur,
nec de ea in aliqua parte logicae; ergo etc.
2 genera] add. rerum A l illis] istis LR l hic] ante de A l agitur] arguitur N 3 logica vel] vel
I. A | realis2] add. ut GL 4 sermocinalis om. В l Igitur] Quia Q l pars eius] e. p. AEN 5 ista] illa
G om. D | pars] add. eius ADEN l prima] add. et ideo В l erit] est AR 6 conceptum post simplicem
EK add. compositum A l sicut] sic N l est om. LR 7 compositum] add. igitur etc. E 8 op
positum] add. patet L l per Вoethium] est Вoethius sic G om. A l secundis intentionibus] i. s. GKQ
9 applicatis] adiunctis E l vocibus] N' voce (lin. N2) KN2 1 1 illud om. Q l est — libro-2] mg. В2
12 libro om. DKNQ l est] lin. N1 om. D add. per se G l pars eius] e. p. В2 13 quod] quia В l quod
est syllogismus] et syllogismi Q l suas post passiones DN om. R add. proprias AEL l habet] ante omnes
E post sibi R 14 ut — est om. LR l nec — esse om. G 15 esse] add. igitur AВG l Similiter] Sicut
GK | enuntiatio] enumeratio A enuntiationes E l habet] ante suas A ante enuntiatio K om. ВDNQ
add. passiones GLR add. ultra etc. G l Ergo] lin. В2K1 16 illorum] istorum DELQ l est om. Q l
prius naturaliter] n. p. ALR 17 prius naturaliter] n. p. ALR l istorum] illorum EGKN 18 in
tegralis] add. suo GLR l primo] ante consideratur A prius (ante consideratur) D om. G l est post
naturaliter AВDE om. K 19 prius] primo D l quacumque] ante voce AE l est om. Q l vox
significativa] ante non E 20 significativa] add. ergo etc. AEGK add. quare etc. D add. etc. Q
21 Item — etc.] in ima col. N2 om. ВQ l significativae om. G l ostenditur] ante de A demonstratur E
22 de ea om. AВR l aliqua] quacumque E alia N2
5 Potius Avicenna, Metaph. I c. 2 (AviL 10): "Subiectum vero logicae, sicut scisti, sunt intentiones
Utrum liber praedicamentorum sit de decem vocibus 251
Ad ista duo potest dici quod 'esse ex tribus terminis' est passio 9
syllogismi ut est in voce, sicut 'verum vel falsum significare' est passio
enuntiationis, et sic de ceteris passionibus huiusmodi.
Contra: aut syllogismus in mente est syllogismus, et enuntiatio 10
5 in mente est enuntiatio, aut non. Si sic, ergo habent passiones
syllogismi et enuntiationis absque hoc quod proferantur. Si non,
ergo habens demonstrationem in mente non habet demonstrationem
nisi proferât; et non est sciens nisi proferât, quod est manifeste
falsum.
10 [I. — Solutio quaestionis]
Ad quaestionem dici potest quod iste liber non est de decem 11

vocibus ut de primo subiecto — nec aliqua pars logicae est de voce,
quia omnes passiones syllogismi6 et omnium partium eius possunt
sibi inesse secundum esse quod habent in mente etsi non
15 proferantur, ut patet inductive —, sed est de aliquo priore, quod
respectu vocis significativae tantum habet rationem significati.
Ad auctoritatem BOETHII7 potest dici quod intelligit passivam 12

per activam, sic: "de decem vocibus decem genera rerum
20 significantibus", id est, de decem generibus significatis per decem
voces. Et quomodo illud sit verum dicetur in solutione sequentis
quaestionis8.
1 ista] illa ВGNR l tribus om. ВNQ 2 in] de NQ l sicut] sic D l vel] et Q 3 ceteris]
terminis (exp. lin. В2) В' l passionibus huiusmodi] h. p. EG 4 syllogismus] sicut Q l in] non В' ut
in lin. В2 5 est] lin. N1 om. В l aut] vel GLR l habent] sunt K l passiones] passionem A 6 ab
sque] post Q 7 in — demonstrationem om. Q 8 et] add. ¡ta AD l et — proferat om. В l quod]
consequens E l est2 post manifeste AВ om. E l manifeste] manifestum K 9 falsum] add. igitur etc.
DLQR 1 1 dici potest] p. d. DKLNR l quod iste] mg. В2 l liber] ante iste DL l non] lin. K2 l decem
om. LR 12 aliqua] alia N l est om. E l voce] vocibus LQR 13 omnes — tantum om. Q l omnium
partium] omnes partes A 14 quod] lin. В2 l habent] habeat A l etsi] et ei E absque hoc quod LR
15 ut — inductive om. LR l inductive] ante patet A inductione В l priore] add. ut de subiecto E l
quod] quia D 16 tantum habet] h. t. LR l significati] mg. В2 18 Вoethii om. G l dici] ante potest A
om. Q | quod] add. Вoethius G l intelligit] intellexit AВ l passivam per activam] passiva per activa В
19 activam] add. et K l sic] scilicet D l rerum om. KQ 20 de om. В l significatis post voces AG
21 illud] hoc K istud L l sit] lin. В2 l dicetur post quaestionis A l sequentis quaestionis] q. s. GKLQR
6 Cf. Duns Scotus, Porph. q. 3 n. 20.

7 Cf. supra n. 1.
8 Cf. infra q. 2n. 19-27.
252 QUAEST. 1
Ad secundum9 potest dici quod univocum et denominativum

primo sunt differentiae praedicati quod secundum se inest conceptui,
non primo voci significanti. De aequivoco autem determinat propter
oppositionem eius ad univocum: vel quia aequivocum aequivocatum
est proprius conceptus, licet non aequivocum aequivocans10; vel 5
quia est conceptus in quantum significatur.
Ad aliud11: dicit 'dicuntur' ut ostendat se non assignare veras
definitiones istorum aequivocorum etc. — quae est per genus et
differentiam —, sed tantum rationem exprimentem quid dicitur per
nomen. io
Ad aliud12 dico quod in secunda divisione dicit ARISTOTELES
"eorum quae sunt13"; quod sicut ex illa non sequitur subiectum huius
libri esse aliquid reale cui per se convenit esse, sic nec hic sequitur
subiectum esse vocem cui per se convenit dici; ideo dicit "dicuntur",
id est, 'concipiuntur'. Et "sunt" in secunda divisione sumitur pro 15
eodem: 'sunt' secundum rationem.
Ad aliud de incomplexo14, dico quod illud primo convenit
conceptui simplici, voci significativae ex consequenti. Si ergo
subiectum hic sit incomplexum, magis stat quod sit conceptus quam
vox. 20
1 potest dici] d. p. N patet Q l quod] add. aequivocum (post univocum mg. N1) GKN1 l
univocum] aequivocum Q l denominativum] add. etc. G 2 primo] tantum K l secundum] per D l
se] lin. В2 3 significanti] signati D l autem] tunc K om. Q 4 oppositionem] opinionem(!) K l
ad om. Q 5 est] ante aequivocum D l proprius] R' proprium D prius KL proprie lin. R2 om. A l
vel] add. ideo DLR 6 significatur] signatur D 7 aliud] tertium A add. dico (dicitur DR) quod
ADELR add. ultra ibi (ipse L) AGL l dicit] ponit AL om. DR add. aequivoca ELR l assignare] dare E
add. proprias et D S istorum] illorum EGKNR add. scilicet G l aequivocorum] aequivocum
ВDQR aequivoci G l etc. om. EL l et om. L 9 differentiam] differentias D l sed — rationem om.
E | tantum] add. per A l rationem exprimentem] exprimendo r. G l quid] quae G 11 dico]
dicitur GK | Aristoteles] ante in GKLR 12 quod] et LR l quod sicut] sicut igitur AD om. В l
ex om. В 13 esse] est В l aliquid] aliquod G l cui — esse] tamen convenit Q l per se post
convenit GKL l nec] non Q l hic om. D 14 per se post convenit GL om. DQ l dici] add. de LR l
ideo] id est E l dicit] dico AВDN 15 sumitur] accipitur E 16 eodem] add. id est EGKR add.
scilicet L | sunt om. Q 17 aliud] illud DEN l incomplexo] incomplexis LR l primo om. Q 18 sim
plici] add. et EGKLR l voci] add. veto A l ex consequenti] ante voci GK 19 hic] ante subiectum D
post sit GK | sit om. Q
'Cf. supra n. 2.
10 De hac distinctione, scilicet inter 'aequivocum aequivocatum' et 'aequivocum aequivocans', cf. infra
q. 5n. 11-12. 18-19.
" Cf. supra n. 3.
12 Cf. supra n. 4.
" Aristot., JWic. c. 2 (AL I2 47; c. 2, 1a 20).
14 Cf. supra n. 4.
Ad illud de 'significat15', dico quod ad illud non sequitur subiec-

tum huius libri esse litteram, ut nec vult ВOETHIUS — littera tamen
inter quattuor quae enumerantur in principio Perihermenias16 est tan-
tum signum et non signatum. Ita nec sequitur subiectum hic esse
5 vocem ex hoc medio 'significat', quia illud est nimis commune me
dium, passio enim significat rem. Tamen bene stat subiectum hic
esse conceptum.
Ad aliud17 dico quod logica nec est scientia realis nec
sermocinalis, quia nec sermonem nec passiones sermonis consi-
10 derat, nec suum subiectum sub ratione sermonis. Immo quod ista
divisio sit insufficiens sic ostenditur: medium inter rem et ser
monem vel vocem est passio; ergo sicut est aliqua scientia per se de
rebus, aliqua per se de vocibus significativis, ut grammatica,
rhetorica, quae considerant passiones vocis in quantum vocis,
15 scilicet congruum et ornatum, ita potest aliqua scientia esse de
conceptu per se; haec est logica. Unde per se debet dici scientia
rationalis, non tantum quia traditur per rationem sicut quaelibet alia
scientia, sed cum hoc est de conceptibus formatis ab actu rationis.
1 illud] aliud AEGKL l significat] significare G significant Q l quod] add. sicut ELR l ad om.
K | ad illud] ex illo DGLR l subiectum post libri Q 2 ut nec] unde non hic Q l littera] praem. in G
om. L 3 inter] est in D l quattuor] adnot. mg. scilicet littera dictio oratio et enuntiatio N2 l quae —
principio] ut vult Aristoteles et enumerat primo D l enumerantur] enuntiantur KL numerantur AQ l
est om. D | tantum signum] s. t. D 4 non om. G l signatum] causatum В significatum EL l hic post
esse E huius (ante subiectum) G naturae В 5 hoc] ly В l quia] quod KQ 6 rem] etc. N om. E add.
tantum A | Tamen bene] Unde AE l hic] ante subiectum L post esse GQ add. bene E 7 con
ceptum] conceptus Q 8 quod om. R l logica om. ВENQR l nec] non AEGKQ 9 sermocinalis]
igitur moralis В l quia om. C l sermonem] sermones G l nec2] vel ВNQR l passiones post sermonis A
passionem LQR l sermonis om. Q 10 subiectum] add. solum G l ista] illa ВGKNR 1 1 in
sufficiens] sufficiens L' reStit. lin. L1 l sic post ostenditur E sicut В om. Q l rem et sermonem] s. et rem
D | sermonem vel vocem] v. vel s. Q 12 vel] aut D l aliqua] alia DNQ l scientia] substantia E l
per se] post rebus Q от. E 13 rebus] add. sic E add. (sed del L) ita erit GL'R l aliqua] alia ВDNQ l
pet se post significativis E l significativis] significatis E l grammatica] add. et LR 14 vocis2] vox KL
15 ornatum] ordinarum В perfectum K add. et GN l aliqua post scientia K alia ВDENQ l esse] ante
aliqua DKL om. R 16 per se] ante de A ante conceptu E l se] add. et A l pet se debet om. В l debet]
habet A l dici] esse K l scientia rationalis] В' mg. sermocinalis В2 17 tantum] tamen Q l quaelibet
post scientia G 18 sed] aaU tamen N l cum] quia G tamen K l hoc] haec G add. etiam EN l
formatis post rationis DQ l ab] ex K
15 Cf. supra n. 4.
16 Aristot., De interpr. Ic.i (AL II1 5; c. 1, 16а 3-8): "Sunt ergo ea quae sunt in voce earum quae sunt
in anima passionum notae, et ea quae scribuntur eorum quae sunt in voce. Et quemadmodum nec
litterae omnibus eaedem, sic nec eaedem voces; quorum autem hae primorum notae, eaedem
omnibus passiones animae sunt, et quorum hae similitudines, res etiam eadem"; cf. Boethius, De
interpr. Ied. secunda] I c. 1 'De signis' (ed. Meiser 20; PL 64, 402C): "Quare quattuor ista sunt: ut
litterae quidem significent voces, voces vero intellectus, intellectus autem res concipiant".
"Cf. supra n. 5.
254 QUAEST. 1
Si ab aliquo dicatur18 logicam esse scientiam sermocinalem, ut

videtur ex interpretatione nominis: — Intelligendum est quod mul-
tum convenit cum sermone propter duo: quia conceptus est immedi-
atum significatum per vocem, de quo conceptu est logica; et quia
passiones conceptus insunt voci significativae — sicut incomplexio, 5
complexio, significare verum vel falsum —, ut signo per naturam
significati.
Ad illud19 quod tangitur respondendo ad argumenta in

contrarium de terminis et 'significare verum vel falsum', potest dici
quod terminus vel est idem quod vox significans conceptum ю
simplicem, et tunc non est syllogismus ex tribus terminis nisi
prolatus. Vel verius: terminus significat idem quod conceptus sim
plex, quia transumitur a geometría ad logicam ad significandum
indivisibile in propositionibus, quod potest esse in mente; et tunc
omnis syllogismus prolatus et non prolatus est ex tribus terminis. — is
Similiter, 'significare verum vel falsum' convenit enuntiationi, sed
non ut vox est significans conceptum, sed ut conceptus significat
rem.
Item, in commente super principium huius dicit BOETHIUS20
quod voces significativae uno modo considerantur ut imponuntur ad 20
significandum, alio modo ut eis significantibus insunt proprietates
1 Si] add. vero D add. autem L l dicatur] ante ab D dicitur G l logicam — sermocinalem]
logica scientia sermocinalis Q 2 est om. Q 3 duo] add. primo A add. primum D l est —
conceptus om. В l immediatum significatum] immediate (immediatus K) significant (significatum R)
GKLR 4 significatum per vocem] signatum vocis E l et] secundo A l quia om. N 5 sicut om. В |
incomplexio complexio] incomplexum (add. et A) complexum LR incomplexio ВKN' (deinde sequitur
abrasura seplem litterarum N2) N 6 vel] et Q l signo] add. est G 7 significan] signati ВDR 8
illud] aliud AQ l tangitur] add. in GLNQR 9 contrarium] add. facta A l vel] et В 1 1 et om. D l
tunc] sic EG | terminis om. E 12 verius] mg. N1 brevius В l idem] illud R 13 quia] qui L l
transumitur] transmutatur AВK l significandum] add. ut AВ 14 in propositionibus] propositionis
D | quod] quia K l potest esse] lin. В2 l tunc] sic EG 16 Similiter] mg. В2 l falsum] mg. L1 l
convenit] competit LR 17 est] ante vox AG cum ВK l significans] signans DE significat K l
significat] significans Q signat E significet R 19 Item] Quia G add. hic A l super] supra L l
principium] primum capitulum Q l huius] libri huius (ante principium) G eius K 2 1 alio] quo В'
secundo A restit. lin. В2 l insunt] insint G
18 Cf. Guillelmus de Sherwood, Intro. in logicam prol. (ed. C. Lohr p. 222): "Quasdam autem facit
operationes, per quas deveniat in scientiam. Et de his est sermocinalis scientia"; Robertus Kilwardby,
De Ortu scientiarum c. 34 (ed. A. Judy p. 122): "De operationibus humanis et earum effectibus est
scientia practica sive operativa; et sermonibus autem et eorum effectibus, sermocinalis scientia sive
logica, prout logica dicitur a Xoyoç quod est sermo".
"Cf. supra n. 9.
20Boethius, In Categ. Aristot. I (PL 64, 159В): "Prima igitur illa fuit nominum positio per quam vel
intellectui subiecta vel sensibus designaret. Secunda consideratio qua singulas proprietates nominum
figurasque perspicerent ita ut primum nomen sit ipsum rei vocabulum".
causatae ab intellectu. Primo modo considerantur in logica; secundo

modo in grammatica. Secundum hoc igitur primum subiectum
logicae est ponendum vox significativa. Et sic subiectum primum
huius libri est vox significans conceptum simplicem, et maxime de-
5 cem voces significantes decem genera, quia ad illas omnes aliae
reducuntur.
Contra hoc: "cognito uno correlativorum definite, cognoscitur 22

et reliquum", per ARISTOTELEM cap. 'De relatione21'. Ergo si logicus
considerât vocem in quantum est significativa rei, oportet eum
io cognoscere rem definite. Quod videtur inconveniens.
Item, omnis vox significativa in genere vocis significantis est 23
singularis; ergo nullius ad aliam est ordo; ergo non magis aliae voces
significativae ad istas reducuntur quam istae ad alias.
Ad primum istorum22 potest dici quod vox non est primo 24
15 signum rei sed conceptus, quem oportet logicum considerare non ut
primum subiectum, sed propter cognitionem primi subiecti.
Contra: conceptus est ulterius signum rei; igitur adhuc sequitur 25

quod oportet rem cognosci.
Istud argumentum non est tantum contra BOETHIUM, sed etiam 26
1 logica ... grammatica] grammatica ... logica N l secundo] alio R 2 primum post
subiectum D om. G 3 est post ponendum KQ esset ADGLR l vox significativa] vocem
significativam AВKNQ l primum] ante subiectum E post libri ВKNQ post est G om. D 4 est] ante
subiectum (lin. D1) ВD1Q add. praedicamentorum primum D l significans] signans DE l conceptum
post simplicem D intellectum Q 5 significantes post genera AEGQ l decem] add. rerum (post genera
QR) ALQR | illas] alias В illa DG l omnes aliae] omnia alia GLR 7 hoc om. E l cognito] toto В'
restit. mg. В2 | correlativorum] relativorum (mg. Q1) NQ1 l definite] add. necesse AQ add. necessario
LRS | cognoscitur et reliquum] est cognoscere alterum A 8 per Aristotelem om. DLR l Aristo-
telem] add. in Praedicamentis A | Ergo si] Si ergo Q 9 considerat] consideret DENQ consideraret
K | significativa rei] significans rem Q l rei om. E l eum] ipsum EG 10 definite] ante cognoscere A
| videtur inconveniens] non videtur conveniens ADN non inconveniens В' restit. lin. В2 11 vox om.
Q | est post ergo K l est singularis] s. est ВN singulare est DR 12 ergo] sed G l nullius] add. vocis
singularis G I aliam] alia L aliud R l magis] add. sunt E l aliae] aliquae G 13 significativae om. E l
istas] ista A illas GNR add. decem L l reducuntur] ante ad DLR reducendae (post alias) E habent
ordinem (ante ad) G om. ВKNQ add. decem D l istae] illae NR l alias] illas N 14 istorum] illorum
G om. N | est] iin. В2 l primo] primum (post rei D) DKN om. Q 15 signum] significativa Q l rei]
mg. В2N1 | quem] quam D add. primo LR l quem oportet] mg. В2 l logicum] logicam D logicus G l
non — subiecti] rep. infra post cognosci N 16 sed] add. ut DGR 17 ulterius] ulrimus (ante est) D
verius(?) K 18 quod] lin. N1 19 Istud] Illud R l tantum om. K l etiam om. Q
21 Aristot., Proedic. c. 7 (AL I2 63; c. 7, 8b 13-15); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 303): "Qui-
cumque definitive noverit unum correlativorum, definitive nosciturus est et reliquum".
22 Cf. supra n. 22.
256 QUAEST. 1
contra dicentes logicam esse de conceptibus. Ideo potest dici quod

non oportet propter unius relativi cognitionem alterum cognosci
quantum ad omnia quae sibi insunt in se, sed tantum quantum ad
illa quae insunt ei in quantum refertur ad aliud. Hoc autem modo
non est inconveniens rem cognosci in logica in quantum est signifi- 5
catum per conceptum.
Ad secundum23 dici potest quod licet in genere vocis non sit

aliquis ordo inter voces significativas, tamen in quantum significant
conceptus inter illas est ordo, sicut omnis propositio in genere
propositionum est singularis; tamen "alia est singularis, alia uni- 10
versalis , ratione conceptus significati.
1 dicentes] dicentem sic (om. L) GL om. Q l conceptibus] add. et A 2 propter — cognitio

nem] ad cognitionem u. r. E l relativi] rei GK l cognitionem] add. et D 3 quantum] quo K l omnia]
illa В | sibi om. AВKN l insunt] sunt AВKN l in] secundum D l in se om. EG l in — ei om. Q l
quantum2 om. ВEGKN 4 ei] sibi (ante insunt) GLR l refertur] referuntur В l ad] rep. L l autem
modo om. G 5 est] lin. В2 l significatum] signata D signatum EN significata LQ 7 dici post
potest K om. Q l sit] est D 8 inter] add. alias D l significativas] singulares G l significant] signant D
9 illas] istas K l propositio] В' propositionis lin. В2 10 propositionum] propositionis E l
singularis] significari В singulare EK l tamen] add. alias quia В l alia] illa G l alia ... alia] aliqua ...
aliqua DKLR l est2 om. ВEKNQ l singularis alia om. G 11 significati] signan DN add. etc. ADEL
add. et sic solutio huius quaestionis N
25 Cf. supra n. 23.

"Cf. Aràtot., De intend. 1 c. 7 (AL II1 9-10; c. 7, 17a 38-39).
[QUAESTIO 2
UTRUM ISTE LIBER SIT DE DECEM PRAEDICAMENTIS

UT DE SUBIECTO]
Quaeritur an iste liber sit de decem praedicamentis ut de sub-

5 iecto.

Quia "scire est rem per causam cognoscere", per ArISTOTELEM
I Posteriorum1 , ergo omne scibile habet causam; ista decem non
habent causam; ergo de eis non est scientia. Probatio minoris: "causa
10 naturaliter prius est illo cuius est causa2"; sed istis nihil est prius
naturaliter cum sint prima; igitur etc.
Item, "unius scientiae est unum subiectum3"; ista decem non 2
sunt unum subiectum, quia nec unum definibile. Ergo cum haec
scientia sit una, non erit de istis decem.
15 Item, de istis est scientia realis; ergo non logica. Consequentia 3
patet per ARISTOTELEM III De anima*: "Scientiae secantur ut res"; sed
logica est diversa ab omni scientia reali; ergo subiectum eius a
subiecto cuiuslibet scientiae realis est diversum. Probatio antece-
4 Quaeritur] oanot mg. Quaestio 2 L1Q1 l an] utrum GN 6 videtur] ante Quod Q 7 rem
om. KQ | per Aristotelem om. LR 8 causam] add. sed A l ista] illa NR l ista — causam] sed quod
non convenit istis D l decem om. LR 9 ergo] genus В' restit. lin. В2 l minoris] add. quia A add.
scilicet quod non habeant causam quia D 10 naturaliter] materialiter В' restit. mg. В2 l prius post
est D prior (post est GL) GKL l illo] eo Q l causa om. ВDEQ l prius2] prior K 11 naturaliter] ante
nihil E ante prius G ante est A om. LR l cum] oaU illa D l sint] sunt В l igitur etc. om. AВDKN 12 est
unum] u. est ВDKLQ l ista] illa G add. enim D l decem] mg. D2 13 subiectum om. G l nec] non
GLR | Ergo cum] Cum e. A l haec] quaelibet В 14 sit] est G l erit] est В l decem] add. ut de
subiecto A 15 ergo non] non e. AВDEK 16 per Aristotelem] ex D l anima] add. ubi dicit G l
ut] quemadmodum et D 17 eius] huius E l a] toto R 18 cuiuslibet] cuius В l Probatio] aaU
de(!) В
1 Aristot., Anal. post. Ic. 2 (AL IV1 7; Ac. 2, 71b 10-12); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 311):
"Scire est causam rei cognoscere et quoniam illius est causa, et non contingit aliter se habere".
2 Cf. Duns Scotus, Theoremata theor. 19 n. ]8] (ed. Vives V 77b): "Quidquid est causa causae, est causa
causati. Intellige causam mediam in eodem genere causam causan, et causatum primae causae, et con
vertitur, quidquid est causatum causati, est causatum causae"; cf. Liber de causis prop. 1 (ed. A. Pattin
p. 49); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 231): "Quicquid est causa causae, etiam est causa cau
sati"; Nicolaus Ambianensis, De arricuLs fidei I a. 1 (ВGPTMA XXXVII 79; PL 210, 597): "Quidquid
est causa causae, est causa causati".
3 Aristot., Anal. post. I c. 28 (AL IV1 60; A c. 28, 87a 38): "Una autem scientia est quae est unius
generis".
4 Aristot, De an. III t. 37 (Г c. 8, 431b 24-25): "Dicamus igitur quod scire et sentire dividuntur secun
dum divisionem entium"; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 188): "Scientiae secantur quemad
modum res de quibus sunt scientiae".
258 QUAEST. 2
dentis: tum quia de istis determinat metaphysicus, ut patet V et VII

Metaphysicae5; tum quia ista sunt res primae intentionis — probatio:
quia impossibile est aliquid secundae intentionis praedicari per se
de re primae intentionis; sed ista decem generalissima praedicantur
per se de rebus primae intentionis — est enim haec vera per se 5
'homo est substantia'; ergo omnis scientia de istis est scientia realis.
Ad oppositum est ARISTOTELES, determinans hic de decem ge-

neralissimis; similiter intitulatur liber Praedicamentorum.
A. — Status quaestionis] ю
DlCITUR6 ad quaestionem quod decem praedicamenta possunt

dupliciter considerari: uno modo in quantum sunt entia; alio modo
in quantum considerantur a ratione, sive in quantum aliqua pro-
prietas causata ab intellectu eis attribuitur.
Primo modo de eis considerât metaphysicus; subiectum enim 15
eius primum est ens in quantum ens7.
Secundo modo de eis hic consideratur. Ostenduntur enim de
1 tum] tamen K l istis] illis K l metaphysicus] ante de E 2 tum] tunc A l ista] illa KR
istae(?) Q om. В l probatio] probo A probatur G l probatio — intentionis] mg. В 3 est posi
intentionis E | aliquid] mg. V | per se] ante praedicari E 4 sed — intentionis om. L l ista] illa GR l
decem] add. genera A l generalissima] genera E om. G l praedicantur post se GK 5 est enim haec]
quia haec est G h. enim est QR l haec] ante enim L l per se] ante vera D om. N 6 homo] haec В'
restit. Iin. В2 | substantia] add. ergo ista sunt res primae intentionis AD l scientia] add. est K l de istis]
per se В | scientia2 om. EGLR 7 hic om. EGN 8 generalissimis] praedicamentis GR add.
generum R l similiter post intitulatur A sicut Q add. iste liber L | liber] in libro G 11 Dicitur ad
quaestionem] Ad q. est (om. GR) dicendum GLR l ad quaestionem] ante Dicitur AQ om. K l decem
om. A | praedicamenta] genera E 12 sunt — quantum om. ВNQ 13 sive] alio modo Q l aliqua]
alia Q | proprietas] proprie В 14 causata post intellectu A 15 considerat] ante de DEG l
considerat metaphysicus] rescrip. mg. В2 l metaphysicus] add. primum L l enim] ante subiectum L post
eius K et sic (ante subiectum) G autem R 16 eius post primum A om. D l primum om. EGL l ens] Iin.
В2 1 7 hic] ante de AKLQ ut (ante de) G l consideratur] considerat (logicus add. G) ВGN l Osten
duntur] Ostenditur K Evidenter(!) Q l enim] lin. В2 om. G l de2] idem В
5 Aristot., Metaph. V t. 14 (AL XXV2 94-95; Д с 7, 1017a 22-35); VII t. 1-2 (AL XXV2 123; Z c. 1,
1028a 10-20).
6 Cf. Petrus de Alvemia, Praedic. q. 3 (CIMAGL 55, p. 1 1): "... de praedicamentis possumus loqui
dupliciter: aut secundum sui entitatem et essentiam, et sic sunt de consideratione ipsius metaphysici;
aut secundum quod in ipsis fundantur secundae intentiones, et sic ea logicus considerat".
7 Avicenna, Metaph. I c. 2 (AviL 13): "Ideo primum subiectum huius scientiae est ens, in quantum
ens; et ea quae inquirit sunt consequents ens, in quantum est ens, sine condicione. Quorum
quaedam sunt ei quasi species, ut substantia, quantiras et qualitas, quoniam esse non eget dividi in
alia priusquam in ista, sicut substantia eget dividi in alia antequam perveniat ad dividendum in
hominem et non hominem"; cf. Duns Scotus, Metaph. I q. 1 n. 68-73; Metaph. VI q. 4 n. 1 1-13.
Utrum iste liber sit de decem praedicamentis ut de subiecto 259
eis passiones sibi inhaerentes in quantum sunt generalissima, ut de

substantia 'univoce praedicari8' et 'non esse in subiecto9' et Videri
significare hoc aliquid10'. Similiter de aliis generibus determinatur
secundum talem rationem, quia in quantum talia in suas species
5 dividuntur, et illae ulterius in alias, et nihil est supra ea quod
descendat in ea per divisionem. Patet istis, in quantum sunt ge
neralissima, inesse hanc passionem 'dividi in species11' et 'habere
multas species subalternas12' et 'non habere genus supraveniens13'.
Et si de aliquibus aliis quae istis generalissimis insunt, in quantum
10 sunt entia, hic determinatur, hoc non est principaliter ad propo-
situm, sed ad maiorem manifestationem illorum quantum ad prae-
dicata intentionalia.
Sed cum ista decem non sint subiectum unius scientiae realis, 8
scilicet metaphysicae, nisi in quantum est in istis unum primum ad
15 quod alia attribuantur, ut habetur IV Metaphysicae1*; et in quantum
1 de] lin. L1 om. В 2 substantia] subiecto K l et om. EN l esse in] inesse D l et2] add. non R l
videri] individuum E de individuis Q 3 significare post aliquid A l hoc om. N l aliis] add. novem
(ante aliis E) EG l generibus om. E 4 talia] alia ВDLN add. genera D add. huiusmodi scilicet sicut
genus R | species dividuntur] d. s. AВDEG 5 illae] istae Q l et2] sed L l est om. В l ea] add. eo G
6 descendat] descendit EG l ea] illis В illa ADLN l Patet] praem. Et sic GKLR praem. Sic E add. in A
add. istud Q l istis post generalissima Q 7 inesse] inerit Q l hanc passionem] haec passio Q l passio
nem] add. scilicet AD l et om. R l habere] mg. В2 post multas A l habere multas species om. LR 8 mul
tas om. EGN | et om. В l habere] habitare В' restit. lin. В2 add. secundum R l supraveniens] supra ad-
veniens D add. quare tales proprietares determinantur hic A 9 Et om. KNQ l Et si] Si vero A l de
aliquibus aliis] sint aliqua G l quae] quam Q add. in В 10 entia] tertia(!) R add. realia L l hic]
praem. de quibus G l principaliter] principale A principium NQ 1 1 sed] add. solum D l illorum]
istorum ALR eorum Q l praedicata] dicta K 13 cum] tamen G l ista] illa LNR l sint] sunt DGK
add. unum A l unius] huius EG 14 nisi] lin. K2 l in quantum est] mg. В2 l istis] eis L l unum] ut
N not. lin. scilicet substantia R2 l unum primum om. В l ad] lin. K1 15 quod] add. omnia DE l alia
om. R | attribuantur] attribuuntur ADEGK l ut] sicut Q l et] sed A l et — attribuuntur] abrasura В2
8 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 51; c. 5, 3a 34): "Inest autem substantiis et differentiis ab his omnia uni
voce praedicari".
9 Aristot., Proedic. c. 5 (AL I2 50; c. 5, 3a 7): "Commune autem est omni substantiae in subiecto non
esse".
10 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 52; c. 5, 3b 10): "Omnis autem substantia videtur hoc quiddam signifi
cative".
" Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 13; ed. Вusse 7.2): "... semper enim in plures
species divisio generis est".
12 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 13; ed. Вusse 7.15): "... et e generibus si plura
sint media et subalterna".
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.17-18): "Est autem generalissi-
mum quidem super quod nullum ultra aliud sit superveniens genus".
14 Aristot., Metaph. IV t. 2-3 (AL XXV2 61-62; Г c. 2, 1003b 16-17. 35-36): "Proprie vero primi est
scientia, et ex quo alia pendent, et propter quod dicuntur... de quibus quid est eiusdem scientiae
genere speculari, dico autem ut de eodem et simili et aliis talibus. Fere autem omnia referunrur
contraria ad principium illud".
260 QUAEST. 2
considerantur a ratione nullum est ad quod attribuantur, quomodo

sunt unum subiectum?
Oportet dicere quod maior est unitas eorum in aliqua pro-
prietate causata ab intellectu quam in quantum sunt entia. Et ita,
cum haec scientia non sit una unitate analogiae, oportet assignare 5
aliquid intentionale quod sit commune istis, et primum subiectum,
quia de solo tali per se considerât logicus.
[В. — Opinio quaedam]
Illud autem ponitur a QUIВUSDAM15 "ens incomplexum dicibile

ordinabile in genere". io
Omnibus narratis prius in positione, contra hoc ultimum
potest argui sic: ens non convenit univoce omni enti extra animam16;
ergo multo magis non est univocum enti extra animam et enti causa-
to a consideratione intellectus17, quia ilia plus differunt. Ergo vel hic
accipitur 'ens' pro ente extra animam vel pro ente rationis: 15
Si pro ente extra animam, sequuntur duo inconvenientia,
scilicet quod subiectum, quod ponitur, non sit univocum decem
praedicamentis quae hic considerantur, cuius oppositum intendit
sustinere. Secundum, quod subiectum hic sit ens per accidens, quia
compositum ex re primae intentionis et re secundae, quae non 20
1 considerantur post ratione A l nullum] nihil LR unde Q l attribuantur] attribuuntur

EOKQ | quomodo] add. igitur EGLR 2 subiectum] add. etiam ordine В 3 Oportet] proem. Et
AВKN praem. Sed E l est] mg. D2 post unitas LR l eorum] mg. В2 illorum E 4 causata] lin. В2 post
intellectu A l quam от. K l ita] sic L 5 una unitate] propter unitatem DG | analogiae] add. sed R
6 aliquid om. К l commune] mg. В2 idem Q l istis] eis GK l subiectum] add. hic ELR 7 per se]
ipse(!) A 9 Illud] Istud L l ponitur post quibusdam A l quibusdam] add. esse G l incomplexum
post dicibile G complexum N 1 1 Omnibus] add. concessis A add. sic EG'LR add. ultra istis G l
narratis post prius A post positione G variatis ВD l positione] quaestione L' restit. mg. L 1 l ultimum]
ultimo Q 12 argui sic] sic a. E 13 causato post intellectus A 14 illa] ita В ista KLQ l Ergo —
rationis om. EN l vel] lin. В2 l hic] ante Ergo В 15 ente] enti (et sic saepe) G 16 Si] Sed E l pro —
animam] primo modo A l animam om. В l sequuntur post inconvenientia В sequentur A l duo]
quattuor EN 17 scilicet] unum E primum GQ add. (mg. L1 ante scilicet R) primum L R l quod om.
N | non sit univocum] insit univoce Q 18 intendit post sustinere A intenditur D 19 hic] ante
subiectum G post sit L l quia] add- esset G 20 re2] mg. A1 om. LQR l secundae] add. intentionis
EGK | quae om. Q
" Cf. Nicolaus Parisiensis, Praedic. (cod. lat. Monacen. SВ Clm. 14460, f. 24ra): "Et quia una est
scientia ab unitate subiecti, non determinat de his in quantum decem sunt, sed in quantum inveniun-
tur in hoc communi quod est dicibile incomplexum ordinabile"; Ioannes de Saccavilla, Praedic. (cod.
Cantabrig. Domus Petri 205, f. lOva): "... et est quaedam Celebris opinio quae ponit quod ens incom
plexum dicibile ordinatum in genere est hic subiectum".
16 Cf. infra q. 4n. 27. 38.
"Cf. infra q. 25 n. 10-14.
Utrum iste liber sit de decem praedicamentis ut de SUВIECTO 26 1
faciunt unum per se. De ente autem per accidens non est scientia,
per ArISTOTELEM VI Metaphysicae18 .
Si vero pro ente rationis, sequitur quod est nugatio, quia alia 13
addita includunt ens sic sumptum, et ita est nugatio.
5 Item, 'dicibile' aut intelligitur pro significabili per sermonem, — 14
et ostensum est in solutione quaestionis praecedentis19 illud accidere
subiecto huius libri. Aut 'dicibile' sumitur pro praedicabili, et tunc
addendo 'incomplexum' fit nugatio; et iterum nugatio addendo
'ordinabile in genere'. Probatio primi: quia propositio non prae-
io dicatur, nec aliquod complexum, in quantum complexum. Probatio
secundi: 'praedicabile' includit 'ordinabile in genere', vel e converso,
quia ex hoc quod aliquid est praedicabile, ut hic loquitur ARISTO
TELES, ordinatur ad aliud secundum sub et supra.
Dicitur ad hoc ultimum20 quod individua sunt ordinabilia in 15

15 genere, non tamen praedicabilia; generalissima praedicabilia, non
tamen ordinabilia in genere; ideo neutrum illorum includit reli-
quum.
Contra: tunc 'ens ordinabile' etc. non convenit generalissimis, 16
de quibus tamen maxime hic agitur; ergo illud non est subiectum.
20 Si ponatur pro subiecto tantum 'ens incomplexum' vel tantum 17
1 faciunt] add. vere LR l per se] mg. В2 add. sed per accidens Q l ente] re Q l autem] vero L l
est] sit Q 2 per Aristotelem] ex D 3 vero om. Q add. sumatur EL add sumitur ens R l pro] per(!)
Q | est] sit D | nugatio ... nugatio] mutatio ... mutatio E l alia post addita Q 4 et ita] ergo K l ita]
sic R om. Q | est om. EG 5 aut] ut (ante dicibile) A l significabili] signabili D 6 et] ut GKQ om.
A | ostensum] oppositum В l quaestionis post praecedentis D 7 tunc] sic E 8 iterum] certum В
add. fit A 9 in — converso om. K l genere] add. vel e converso G l Probatio — genere om. ВENQ
10 aliquod om. G 11 secundi] add. quia GL l vel] et G l vel e converso om. Q 12 loquitur
Aristoteles] A.LA 13 et] vel ВD 14 Dicitur post ultimum В om. A l hoc om. ВKQ l individua]
singularia G l sunt ordinabilia post genere A 15 praedicabilia] add. et A l generalissima] add. vero
LQR add. sunt EGL add. dicuntur A l non2] add. sunt G 16 tamen] tantum K om. LR l ordinabilia
post genere A ordinata K l illorum] istorum AEL l includit reliquum] r. i. А 18 tunc] sic E l ens
om. K | ordinabile] dicibile incomplexum G l etc.] in genere LR om. Q l non convenit] mg. В2
19 tamen] tantum В om. G l maxime hic] hic m. EQ l agitur ergo] lin. В2 l illud] idem ВN ille K l
non om. ВN | est] add. hic G l subiectum] add. hic K add. nisi alia assignatio subiecti contra illam
ponitur В add. sed alia assignata subiecti quam illa ponuntur Q 20 Si ponatur] Sed ponitur A om.
ВQ add. vero L l ponatur] ponitur GKR l tantum] si Q om. ВEKN
18 Aristot., Metaph. VI t. 5 (AL XXV2 1 19; E c. 2, 1026b 24-26): "Attamen dicendum est amplius de
accidente in quantum contingit in eius natura, et propter quam causam est; simul enim palam forsan
erit et quare eius non est scientia".
"Cf. supra q. 1 n. И. 15.
20 Videlicet, ad probationem secundi; cf. supra n. 14.
262 QUAEST. 2
'ens dicibile' vel tantum 'ens ordinabile in genere' — contra quodlibet

est prima21 rationum factarum contra priorem positionem et contra
primam positionem22. Et contra omnes istas très, est quod quidquid
illorum ponatur subiectum, illud excedit decem praedicamenta,
quod videtur inconveniens. 5
Si etiam ponitur tantum 'praedicabile', — illud idem est quod

universale23; ergo idem est subiectum huius libri et PORPHYRII. Quod
est inconveniens et excedit decem praedicamenta.
[C. — Responsio Scoti]
Ideo dici potest quod hic consideratur de decem praedi- ю

camentis in quantum eis attribuitur aliquid causatum a ratione,
quia aliter non possunt consideran a logico. Et illo modo non
habent tantum unitatem analogiae, sed etiam univocationis; et illud
univocum istis illo modo est aliquod intentionale, quod est hic
primum subiectum. Illud potest nominari 'praedicamentum' vel 'ge- 15
neralissimum', quia omnes proprietäres quae per se determinantur
hic de istis, determinantur de eis in quantum habent rationem gene-
ralissimi vel praedicamenti.
Contra: tunc de substantia, quantitate etc. tantum determina-
1 ens om. GK | ens2 om. E l ordinabile post genere A l quodlibet] add. istorum L 2 priorem
post positionem D l positionem] passionem(!) K l et] etiam D l et — positionem om. Q 3 posi
tionem] add. simul AВ | omnes om. G l istas] illas ELQ vias K alias ВR | tres] consequens D om. ВKQ l
est om. AEKN l quod] quia AEQ 4 illorum] istorum A l ponatur] ponitur GKLQ l excedit] add.
omnia A l decem post praedicamenta GQ 5 videtur] est LR 6 ponitur] ante etiam Q ponatur
AEN | tantum] terminis(!) N l idem post est K 7 est post subiectum E om. ВDN l et] add. libri GQ l
et Porphyrii om. D 8 est] videtur Q l et] L' quia (lin. L1) L1Q 10 Ideo] Item ВDN om. G l Ideo
dici potest] Et ita ponit K l potest] ante dici LR 1 1 eis post attribuitur D ens(!) E l aliquid] ante
attribuitur Q aliquod GL l aliquid — ratione] aliquid a r. c. (ante eis) A 12 possunt] posset L l
consideran post logico A l illo] isto Q l modo om. E l non] mg. D2 13 habent post tantum GLQR
14 istis] illis В' restit. lin. В2 l illo] isto EKLQ l intentionale] intelligibile E l hic primum] p. hic В
15 Illud] praem. Et ALQR l potest] ponit В' restit. lin. В 2 l vel] illis В 16 quae om. E l
determinantur] determinant D demonstrantur E l determinantur hic] hic d. (post istis) A 17 hic —
determinantur om. В l de istis] ante hic E l determinantur] demonstrantur E determinatur Q l de eis]
de istis E om. GKLNQR l habent] mg. В2 l generalissimi vel praedicamenti] p. vel g. DE 18 prae
dicamenti] praedicati K 19 substantia] add. et GQ l quantitate] add. et (om. DE) qualitate DEQ l
etc. om. GQ | tantum om. GLR l determinatur hic] determinaretur hic (ante de) A hic d. Q
21 Cf. supra n. И. 16.
22Cf. supra n. 11-14.
21 Axistot., De interpr. I c. 7 (AL II2 45; c. 7, 17a 39-40): "... dico autem universale quidem quod de
tur hic per accidens, quia tantummodo secundum aliquid quod in

est eis per accidens, scilicet aliquod intentionale, quia nullum tale
potest eis inesse per se.
Item, nulla passio est hic ostensa de praedicamento vel genera- 21
5 lissimo secundum suam rationem, ergo illud non est subiectum.
Item, subiectum hic non convenit omni conceptui formato a 22
primo actu rationis, sicut subiectum Perihermenias convenit omni
conceptui formato a secundo actu. Quod videtur inconveniens, quia
similiter videtur iste liber esse de conceptu incomplexo sicut ille de
10 complexo.
Item, cum generalissimum vel praedicamentum contineatur sub 23
'universali', sequitur hanc scientiam subalternan libro PORPHYRII,
quia sicut subiectum ad subiectum, ita scientia ad scientiam. Sed il
lud videtur inconveniens.
15 Ad primum24 istorum dico quod non est inconveniens ilia tan- 24
tum per accidens considerari a logico quae metaphysicus per se con
siderât.
Ad secundum25 dico quod in quantum aliquid intentionale 25
univocum hic determinatur de substantia et quantitate in quantum
20 habent rationem generalissimorum, in tantum illud dicitur de ge
neralissimo primo, scilicet 'dividi in species', et 'non habere genus
supraveniens', et 'praedicari univoce' quod ostenditur de substan
tia26 et supponitur cognitum de aliis, quia in hoc quod aliquod
1 quia] et R l quod om. A 2 scilicet] sicut Q add. secundum A l aliquod] aliquid ВGK om.
N | intentionale] intelligibile E 3 eis] lin. В2 ante potest LR post inesse DGQ 4 praedicamento
vel generalissimo] g. et p. EK 5 suam om. В l illud om. Q l est] add. hic GQ add. unum K 6 a]
lin. В2 7 sicut] lin. K2 | subiectum] add. libri ADLQR 8 conceptui om. D l actu] add. rationis
ADKG | Quod] Quia G l inconveniens] unicum В' intentio lin. В2 l quia om. LR 9 similiter post
videtur Q add. hic G l videtur ... esse] quod ... est LR sit Q l iste] ille GN l esse] ante liber В om. G l
conceptu] add. simplici A not. simplici sive G l incomplexo] univoco В l sicut] sic В l ille] iste Q om.
D | de2] add. conceptu GLR 1 1 Item om. В l generalissimum vel praedicamentum] p. vel g. EL l
vel] et GKN l contineatur post universali A continenrur (post universali) G 12 subalternan post
Porphyrii A 13 Sed illud] rep. В l illud] hoc G istud L 14 inconveniens] add. igitur etc. LQ
15 istorum] illorum AВGN 16 considerari post logico AE l considerat] ante per GQ 18 in om.
G | aliquid] aliquod D 19 univocum om. E l determinatur] ante aliquod E l et om. E l quantitate]
add. et qualitate E add. etc. Q 20 tantum] tanto R l dicitur] ostenditur (ante illud) ADLR l de] not.
praedicamento sive A 21 scilicet] - EGQ puta D ut ARpu ut puta L om. ВN l species] add. inter
medias D | et om. AВE 22 supraveniens] supra se G l praedicari post univoce AGLR praedicare
Q | quod] add. enim Q l substantia] scientia В subiecto D aliis Q 23 supponitur] add. esse N l
aliis] subiecto Q l quia om. A l hoc] add. patet D l aliquod] aliquid ALQR
"Cf. supra n. 20.

25 Cf. supra n. 2 1 .
"Cf. supra n. 7.
264 QUAEST. 2
univocum ostenditur de multis subiectis non primis, in hoc osten-

ditur de suo subiecto primo.
Ad tertium27 potest dici quod 'enuntiatio' est primum subiec-
tum libri Perihermenias28, quae non dicitur formali praedicatione de
omni conceptu formato a secundo actu rationis, sed alia reducuntur 5
ad ipsum, ut oratio imperativa. Sic omnis conceptus simplex redu-
citur ad aliquod praedicamentorum.
Ad quartum29 potest dici quod licet subiectum sit sub subiecto,
non tamen scientia sumit sua principia ab illa; et ideo alterum deest
quod requiritur ad subalternationem scientiarum30. ю
Ad primum argumentum principale31 dico quod licet illorum in

se non sit aliqua causa, tamen respectu suarum passionum habent
causam, praecipue respectu passionum intentionalium quae insunt
eis in quantum considerantur a ratione. Et quod dicitur 'nihil est 15
prius eis naturaliter', verum est in se; tamen respectu inhaerentiae
passionis intentionalis potest eis aliquid esse prius naturaliter.
Ad secundum32 patet quod primum subiectum hic est aliquid
1 univocum] univoce AG l ostenditur om. В l subiectis] formis N 2 suo post subiecto DQ

om. AE | primo] ante subiecto А om. В 3 potest] ponit В' restit. lin. В2 l potest dici] dico G l quod]
add. sicut D | primum subiectum] s. p. EGQ 4 libri om. Q l quae] quem(!) Q 5 alia] aliqua
ВDG 6 ut] sicut E add. omnis G l imperativa] add. et huiusmodi Q add. etc. R l Sic] praem. Et
ELR | simplex] similiter AN 7 praedicamentorum] praedictorum(?) GR 8 sub] mg. В2 om. A
9 tamen] add. haec ADLR l scientia] add. sub scientia quia scientia alia Q l sumit] sumitur L l ab]
ex AВD et ista et N l ideo] ita ELR tunc Q l alterum] unum EGLR 12 argumentum om. G l dico
om. Q | illorum] istorum ADLR aliarum E 13 aliqua post causa A alia ВNQ l causa om. N l
habent — passionum] mg. L1 om. EGN 14 praecipue] praecise D et maxime R 15 considerantur
post ratione A sunt В l ratione] add. habent causam G l Et] Вene ponitur E om. ВDNR add. ad
illud G | quod] cum A add. cum L add. quando Q l dicitur] add. quod Q 16 eis] lin. (ante prius) В2
om. ENQ | naturaliter] ante prius A l respectu] ratione AВ 17 passionis] add. hic G l eis post
aliquid EQ om. В l esse] ante aliquid D inesse G l naturaliter] ante eis A 18 patet] dico EGLNR l
primum om. Q l hic om. Q l aliquid] aliquod D
27 Cf. supra n. 22.

28 Cf. Duns Seotus, Periherm. q. 1 n. [1] (ed. Vives I 539b): "Ergo 'enuntiatio' hic convenienter potest
poni subiectum, et haec enuntiatio in mente, quia illa causatur ex secunda operatione intellectus".
29 Cf. supra n. 23.
w Cf. Duns Scotus, Metaph. I q. 9 n. 40: "Condicio una subalternatae scientiae est quod subiectum
suum sit sub subiecto subaltemantis. Alia est quod scit 'quia', ubi superior scit 'propter quid', et a
superiori accipit sua principia ad probandum conclusiones"; OdWtio III d. 24 q. un. n. (2] (ed. Vives
XV 36b).
Cf. supra n. 1.
12 Cf. supra n. 2.
univocum istis decem, ut 'praedicamentum'.

Ad tertium33 patet quod quae metaphysicus considerât per se,
hic considerantur per accidens, quia scilicet per se consideratur ali-
quid intentionale applicabile eis.
1 ut praedicamentum] praedicamentis Q 2 patet] dicitur G l quod] quia A l considerat

post se AD 3 considerantur post accidens A consideratur (post accidens) D l scilicet] si EGN hic
ALQR | per2] lin. В2 l consideratur] considerarentur hic G considerantur N l aliquid] aliquod
DEG | aliquid — applicabile] hoc non esset nisi in quantum aliqua intentio applicaretur G 4 ap
plicabile] applicatur EN l eis] add. etc. EL add. quae metaphysicus per se considerat A
" Cf. supra n. 3.

[QUAESTIO 3
AN ALIQUOD PRAEDICATUM INTENTIONALE SIT

UN1VOCUM 1STIS GENERAL1SSIMIS]
Quaeritur1 de supposito in dicta solutione1, scilicet an aliquid

5 sit univocum istis generalissimis, et primo an aliquod praedicatum
intentionale sit univocum istis.

Quia si sic, tunc illud esset prius et communius istis, et ita haec
non essent generalissima et prima genera; quod est contra BOE-
10 THIUM2.
Item, si aliquid esset eis univocum, cum sint diversa inter se, 2
essent 'aliquid-idem entia; ergo differentia'. Consequentia patet per
definitionem differentium positam V Metaphysicae3 . Consequens est
falsum, quia praedicamenta sunt secundum se diversa et non diffe-
15 rentia, quia tunc essent species.
Item, intentio causatur a re, igitur uniras intentionis ab unitate 3
rei; sed nulla res univoce convenit Ulis; ergo nec aliqua intentio.
Prima propositio patet: quod enim est ab intellectu, non a re, est fig-
mentum, cuiusmodi non est aliqua intentio.
20 Item, nullum univocum est denominativum; sed praedicatum 4
intentionale tantum dicitur, de illis quae sunt res primae intentionis,
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio В2 Quaestio 3 L2Q2 Tertia R2 adnot. lin. Quaestio 3 D1
5 sit univocum post generalissimis A l primo] add. quaeritur A l aliquod] aliquid В hoc Q l
praedicatum] praedicamentum ADL 6 univocum istis] i. u. А 7 videtur] ante Quod Q 8 si]
lin. N1 | tunc om. E 9 essent] erunt E l et] ut D 11 esset post eis В l eis] - ВLRpu istis (post
univocum) EGK om. DNQ 12 idem] id est A l per om. OKR 13 differentium] differentiae
GR | positam post Metaphysicae A add. in EK l est om. DELR 14 sunt post se EK om. Q l
secundum se] sic (ante sunt) G l et om. В l et non] quod non sunt G l non] add. inter se A l
differentia] differentiam D 15 species om. В 16 intentio] necessario В' restit. lin. В 2 l igitur om.
В | intentionis] intentionale В' rei intentionis lin. В2 intentionalis LN add. causatur GK 17 uni-
voce] univoca E not. lin. vel rei uniras В2 l convenit] ante univoce LQ comperit E l illis] istis AGQ l
aliqua] add. alia G 18 quod enim] quia quod non (om. D) DQ l ab] lin. В2 in ADLNR om. Q |
intellectu] add. et ADEG l non] nec Q add. est AD l a] de G 19 aliqua om. LR 20 nullum] nihil
NR | praedicatum] praedicamentum ALQ 21 tantum om. K add. denominative A l dicitur] K'
denominative lin. K1 l de om. N l illis] istis AВDE add. decem A l quae sunt] rep. R l res om. Q
1 Cf. supra q. 2 n. 16.

1 Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 96; Д c. 9, 1018a 12-13): "Differentia vero dicuntur quaecumque
diversa sunt idem-aliquid entia, et non solum numero sed specie aut genere aut proportione".
268 QUAEST. 3
denominative; ergo nullum praedicatum intentionale est univocum

istis. Probatio maioris: tum quia univocum distinguitur hic contra
denominativum sicut contra aequivocum; tum quia inferius dicit
ARISTOTELES in cap. 'De substantia4' quod 'quaedam praedicantur
secundum nomen, et non secundum rationem nominis', ut concreta 5
sive denominativa, et exemplificat de albo.
Ad oppositum:
Aliquod intentionale dicitur de istis decem secundum idem
nomen et eandem rationem, ergo univoce. Consequentia patet per
definitionem univocorum5. Probatio antecedentis: substantia est ge- ю
nus, quantitas est genus.
Item, 'substantia' praedicatur de pluribus differentibus specie
in quid, et 'quantitas' similiter; quare 'genus' praedicatur de istis
secundum nomen et definitionem6. Ita potest argui de multis in-
tentionibus inhaerentibus istis et contentis sub eis, ut 'species' ho- 15
mini et albedini.
Item, sola diversitas in materia accidentali non diversificat illud
cuius est species, quia differentia specie est differentia formalis7. Sed
1 denominative] denominativis K om. А l praedicatum] praedicamentum AL l univocum

istis] i. u. A 2 distinguitur] dicitur K l hic] ante distinguitur GLNR post denominativum (mg. В1)
В2K om. E 3 inferius dicit Aristoteles] A. d. i. Q 4 in om. AEGLR l quaedam] quae D l praedi-
cantut] praedicatur В dicuntur LR 5 et] sed L om. ВEGKN l non secundum om. Q l secundum2]
add. illius A | rationem nominis] n. r. ADLR add. tantum Q l ut om. В 6 et] ut Q om. A l exempli
ficat] exemplificando A 8 Aliquod] Aliquid K l decem om. EK l idem post nomen ВD om. A 9 et]
add. secundum GLR l eandem] add. nominis GR l per om. K 10 definitionem] descriptionem K l
antecedentis] add. quia A 11 genus] add. ergo etc. G add. etc. Q 12 differentibus post specie A
om. ELNQR add. in K l specie] speciebus E add. de pluK?) Q 13 in] add. eo quod K | quare] quasi
В quia DKN ergo QR add. et EG l genus] mg. R2 l praedicatur post definitionem AEG dicitur (post
istis D) DK om. ВNQ l de istis om. E 14 secundum] add. idem DGK | et] add. secundum GLNQR
add. ultra eandem G l definitionem] rationem Q add. ideo univoce K 15 inhaerentibus post istis EG l
contentis post eis A l eis] istis D l homini] hominis K 16 albedini] asini(!) K 18 est om. Q add.
in G | species] В' specie (lin. В1) В1ELN l differentia specie est] mg. В2 l specie] specifica A
4 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 49; c. 5, 2a 29-34): "... in aliquibus autem nomen quidem nihil prohiber
praedicari aliquando de subiecto, rationem vero impossibile est; ut album, cum in subiecto sit
corpore, praedicatur de subiecto (dicitur enim corpus album), ratio vero albi numquam de corpore
praedicabitur".
5 Cf. Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; 1a 6-7): "Univoca vero dicuntur quorum et nomen commune est
et secundum nomen eadem substantiae ratio..."
6Cf. Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6-7; ed. Вusse 2.15-18): "... assignaverunt genus
esse dicentes quod de pluribus et differentibus specie in eo quod quid sit praedicatur, ut 'animal'."
7 Cf. Thomas, Summa contra gent. II c. 80-81 ad arg. 2 (XIII 505a): "Non enim quaelibet formarum
diversitas facit diversitatem secundum speciem, sed solum illa quae est secundum principia formalia
vel secundum diversam rationem formae"; c. 93 art. 2 (XIII 563a): "... differentia enim quae ex forma
procedit, inducit diversitatem speciei"; Godefridus de Font., Quodl VI q. 16 in corp. (PhВ III 259):
AN ALIQUOD PRAEDICATUM INTENTIONALE SIT UNIVOCUM 269
intentio, applicata rei unius generis et alterius, tantum habet dif-

ferentiam penes materiam per accidens. Ergo non differt specie ex
hoc quod inest istis; ergo nec tollitur propter illud univocatio, quia
quod non tollit unitatem secundum speciem, non tollit univoca-
5 tionem. Prima propositio patet, quia circulus aureus et circulus
aeneus non differunt specie. Et ratione patet, quia talis differentia,
cum eo cui additur, non facit nisi ens per accidens, quod non est
natum esse species generis. Minor patet, quia nulla intentio inest rei
primae intentionis per se, ut ostensum est prius8; sed sola diversitas
10 hic et ibi est penes res primae intentionis; ergo tantum penes mate
riam accidentalem.
[1. — Responsio ad quaestionem]
Ad quaestionem dicendum quod aliquod intentionale univocum 8

potest applicari rebus omnium generum, quia omnis diversitas in
15 rebus primae intentionis inter se non impedit ipsas posse concipi ab
intellectu per eundem modum concipiendi. Intentiones autem eis
attribuuntur in quantum ab intellectu concipiuntur, et ideo inten
tiones eaedem specie possunt diversis rebus attribui.
20 Ad primum argumentum9 potest dici quod sunt prima et 9
2 penes materiam] materiae D l per] mg. В2 l differt] differet K add. a A 3 istis] illis K isti
R | nec] non GK l nec tollitur] non tolliter (post illud) D l propter] penes K 4 non] nec Q l tollit]
mg. L1 | unitatem] univocationem G 5 aureus ... aeneus] aeneus ... aureus D 6 aeneus] aereus L
| specie] secundum speciem E l Et] Similiter Q l ratione patet] ratio est LR r. ut p. G p. r. Q l patet]
lin. K1 | quia om. E 7 eo] illo EGQ l cui] add. non D l additur] addit A l quod] quia G 8 patet
om. Q | nulla] add. secunda GQ 9 per — intentionis om. В l diversitas] add. et N 10 est] ante hic
DEG om. AK | ergo — accidentalem om. L 13 dicendum] add. est G l aliquod om. В l univocum] et
hoc univocum (post generum) E 14 applican) assignare D l omnis om. A l in rebus om. ВQ 15 inter
se om. Q add. ipsas E l non] add. intellectum Q l posse] lin. K1 post concipi N om. E l posse con
cipi post intellectu A l concipi] accipi D 16 concipiendi] considerandi В l autem] add. omnes A
18 rebus] generibus D om. Q 20 potest dici] d. p. A l et om. N
"Unaquaeque forma, secundum se et absolute considerata, non nisi specifice per se distinguitur ab
alia"; Quodl VII q. 5 in corp. (PhВ III 332): "Ea quae differunt forma secundum se considerata,
differunt secundum speciem"; Duns Scotus, Odinatio II d. 2 p. 1 q. 4 n. 101 (VII 440); Porph. q. 14
n. 3; Metaph. V q. 9 n. 1.
8 Cf. Duns Scotus, Porph. q. 9-11 n. 28: "Impossibile est autem aliquam rem secundae intentionis
definire rem primae intentionis, quia tunc illa res secundum suam essentiam partim esset a natura et
partim ab intellectu, et ita a diversis causis non ordinatis ... Igirur impossibile est aliquam intentionem
primo modo per se praedicari de re"; Metaph. V q. 4 n. 27: "... quia ens secundae intentionis non
definitur per ens primae intentionis..."
' Cf. supra n. 1 .
270 QUAEST. 3
communissima genera rerum, non intentionum.

Similiter ad secundum10, quod non sunt differentia, quia non
sunt aliquid-idem entia, id est aliqua res.
Aliter ad utrumque11, quod licet sint communissima et prima,
potest tamen aliquid-idem inesse omnibus illis denominative, quod 5
non debet dici prius vel communius illis, nisi essentialiter de eis
diceretur.
Sic ad secundum12, quod non sunt aliquid-idem, ideo non
sequitur ipsa esse differentia. Hoc quodammodo apparet — ubi
minus videtur — scilicet in accidentibus realibus; quia 'album', unum ю
significans, dicitur de superficie et de homine, quae sunt duorum
generum. Sed non est omnino simile; accidens enim reale tantum
habet aliquod unum pro proximo subiecto, ita quod nulli alii inest
nisi per naturam eius. Unde aliud tantum est eius subiectum per
accidens, mediante primo subiecto. Sed accidens intentionale potest 15
aeque primo inesse rebus omnium generum, et nulli per aliud.
Ad tertium13 dico quod res non est tota causa intentionis, sed
tantum occasio, scilicet in quantum movet intellectum ut actu
consideret, et intellectus est principalis causa. Ideo minor unitas
sufficit in re quam sit intentionis, quia sufficit intellectum ab aliquo 20
extrinseco moveri ad causandum multa per considerationem, qui-
bus non correspondent aliqua in re. Sicut in exsistendo, albedo
1 communissima] E l genera rerum] r. g. AE 2 Similiter post secundum A l ad] mg. В1 l

secundum] aliud В add. dico A add. dicitur В l sunt] Im. В1 om. D 3 sunt om. LR l aliquid-idem] ad
idem D l idem] id est A l id est] sed Q om. В l aliqua] aliquas L add. et aliqua Q l res] adnot. mg.
scilicet quae sit genus(?) R2 4 Aliter] praem. Vel A Similiter D l quod om. В l sint] sicut В' restit. lin.
В1 5 potest tamen] t. p. GR l aliquid-idem inesse] aliquid inesse idem D aliquid inesse 1С l
omnibus om. Q l denominative] denominativis KR l quod] quia D 6 dici] esse K' restit. lin. K1 l
vel] et EGLN l de eis diceretur] d. de illis Q 8 Sic] Similiter (post secundum) mg. D2 l sunt] add.
essentialiter (post aliquid-idem G) ADGLR l aliquid-idem] ad idem DK 9 sequitur ipsa esse] sunt
ipsa GKN add. inter se N l quodammodo] quodam vel В' quidem unum lin. et mg. В1 10 in om. E
1 1 superficie ... homine] h. ... s. Q l de2] lin. A1 om. D l duorum] diversorum LR 12 est post simile
K | enim om. Q l tantum om. Q 13 aliquod] aliquid D l unum] commune В l pro] add. primo
KLR | proximo post subiecto D eius K 14 Unde om. В l aliud] aliquid D not. mg. alia littera: ali
quod R2 | tantum] ante aliud E post est D tamen G 15 accidens] add. quia Q l accidens2 om. D l
potest] valet K 16 aeque] quae В 17 tertium] aliud K l res om. Q l tota om. В 18 scilicet in
quantum] in q. s. A 19 consideret] considerat D l est om. В 20 sit] add. unitas A l intellectum] -
DERpu (post extrinseco E) intellectui A om. ВGKLNQ 2 1 multa] multum Q l per om. K 22 non
om. D | correspondent] correspondet ВGKN correspondeant R l aliqua] aliquid GK l re] add. simpliciter
ADL | Sicut — nomen om. Q l in exsistendo] ante aliqua A l albedo] quod В' albo lin. В2
10 Cf. supra n. 2.
"Cf. supra n. 1-2.
12 Cf. supra n. 2.
"Cf. supra n. 3.
An aliquod praedicatum intentionale sit univocum 271
secundum quid est 'per se stans', motus secundum quid habet mo

dum 'habitus'. Utrique enim attribuit intellectus modum 'habitus' et
'per se stantis' similiter, sicut homini; et utrumque est simpliciter
nomen. Sed tamen ubique est aliquid correspondens illi modo, sed
5 non ita vere sicut intentio causata ab intellectu, moto ab illo ex
trinseco. Similiter, intellectus considerans per illam unam speciem,
potest millesies reflectere se supra suam operationem considerando,
et quaelibet consideratio aliquid est, nihil habens extrinsecum sibi
correspondens, nisi tantum primum obiectum pro occasione, in
10 quantum illud movet primo intellectum ad considerandum. De hoc
dictum est in libro PORPHYRII.14
Ad quartum15 dico quod aliud est dicere 'aliquid univocum
praedicari de multis', et 'esse univocum praedicatum de multis'.
Denominativum primo modo est univocum, secundo modo non, ut
15 ostendit ratio. Unde concedo conclusionem quod nullum praedi
catum intentionale est univocum praedicatum de rebus primae in-
tentionis, sed aliquod intentionale univocum in se praedicatur de
istis non univoce. Sed de hoc magis dicetur postea16.
1 secundum — habitus] significat per modum per se stantis et per modum habitus secundum
quid A | quid] quod В l est] add. cui В add. terminus G l motus] modus N 2 Utrique] Utrumque
A Utroque ВN l modum] add. scilicet et A 3 similiter] simpliciter ADLR' resttt. mg. R2 l est post
simpliciter EG om. ВDKN l simpliciter] similiter K simul R 4 nomen om. В l Sed tamen] Et LR l
ubique] utrobique AQ l correspondens] contentis В' restit. mg. В2 l sed] licet LQR 5 sicut] sic mg.
В2 | intentio causata] intentioni causatae ADLR l moto] mota Q l ab2] ex K 6 considerans om. LR
add. (lin. G1) rem ADG1 l illam] istam GR 7 se] ante millesies D ante reflectere L 8 aliquid est]
est a. A 9 nisi] unum В l in quantum] pro quanto L 10 illud] idem G om. E l primo] ante mo
vet Q post intellectum GK l intellectum] intentionem В l ad] lin. В2 add. hoc Q l ad considerandum
om. G | De hoc] praem. Sed A Sed D add. primo K 11 Porphyrii] add. quaestione duodecimal) D
12 quod] add. aliquid G 13 multis] pluribus E l et esse] est Q l praedicatum] praedicamentum
A | de2 om. G 14 Denominativum] add. enim A l est om. В l secundo] add. vero A 15 concedo]
concedendum est D l concedo conclusionem] concedenda est conclusio AL l conclusionem]
conclusio В oratio D om. K add. scilicet А 16 rebus] re EG 17 aliquod] - ADLpu aliquid
ВEGKNQR | intentionale om. В l in] de per Q 18 istis] add. (mg. U2) licet AKU2 l non] -
AEKLRSpu om. ВDGNPQTU l Sed] - KLpu Et NQR om. ВDGE add. denominative K l magis dice-
tur postea] d. т. р. K add. Sequitur quaestio quarta D add. etc. E l dicetur postea] p. d. A
14 Cf. Duns Scotus, Porph. q. 1 n. 12; q. 5 n. 4; q. 9-1 1 n. 20. 28.

15 Cf. supra n. 4.
"Cf. infra q.4n. 26. 37
[QUAESTIO 4
UTRUM ENS SIT DECEM PRAEDICAMENTIS UNIVOCUM]
Quaeritur utrum ens sit univocum decem praedicamentis1.
Quod sic, videtur per media logicalia: 1

5 In aequivocis non est contradictio, per ARISTOTELEM in Elenchis2;
sed hic est contradictio 'Socrates est ens, et Socrates non est ens';
ergo ens est univocum.
Item, nullum aequivocum est determinabile per aliquid additum 2
ad aliquod aequivocatorum, quia quodlibet illorum actu importat;
10 sed ens per aliquod additum est determinabile ad unum praedica-
mentum, ut cum dicitur 'ens absolutum' et 'ens per se', contrahitur
ad substantiam; ergo non est aequivocum.
Item, sequitur 'homo est substantia, ergo homo est ens', quia 3
antecedens non potest esse verum sine consequente; sed in aequi-
15 vocis non est consequential ergo etc.
Item, si ens est aequivocum, haec aliquo modo est vera 'sub- 4
stantia est non-ens'. Et sequitur 'ergo substantia non est aliquid',
quia 'aliquid' non est communius ente, et ulterius sequitur 'ergo
substantia est nihil'. Ergo hoc consequens aliquo modo est verum,
3 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 4 L1Q1 adnot. lin. Sequitur quaestio 4 D1 l utrum] lin. В 1 l
univocum post praedicamentis A add. istis D 4 Quod] praem. Et videtur Q l sic] abrasura N om. В
add. primo D l videtur] ante Quod А om. Q l logicalia] logica N add. et hoc sic A 5 Aristotelem]
Philosophum D 6 hic] haec G l contradictio] add. Socrates est Socrates non est vel hic D l et om.
AВDN | est3] mg. L1 ante non R 7 ens] non ВQ 8 aliquid] aliquod ANR 9 ad — additum] ad
aliquid aequivocatorum quia istorum actu importat, sed per aliquid additum mg. В1 l aequivocato
rum] aequivocorum K l quia] quod K 10 aliquod] aliquid AВE l unum] aliquid E aliquod N om.
Q | praedicamentum — ens-2 om. K 11 ens om. E l absolutum — per] absolute et secundum Q l et]
vel AВD | se] add. ens DKLR 12 non est aequivocum] etc. Q 13 homo est2 om. E 14 sine]
cum Q 15 est] valet K l ergo etc. om. Q 16 ens] add. lin. non В1 l est] sit DK l aequivocum]
add. ergo A l aliquo modo] ante haec A post vera EKL l est2] ante aliquo R esset K 17 est post
non D | Et sequitur om. L l ergo] add. in В l non — substantia om. EN 18 quia — est] mg. В1 l
ente] enti DG add. ergo D l ulterius om. AВK l sequitur om. LR 19 Ergo hoc] Tunc LR l aliquo
modo post est E post verum LR
1Cf. Duns Scotus, Metaph. lib. IV q. 1.

2 Aristot., De soph. elenchis II c. 15 (AL VI1 52; c. 30, 181b 1-3): "Sicut autem in aequivocis quandoque
quidem ambobus quandoque autem neutro inest, quare cum non simplex est interrogatio simpliciter
tespondentibus nihil accidit pati, similiter et in his".
3 Aristot., Anal. post. I c. 1 1 (AL IV1 26; Ac. 11, 77a 9-10): "Oportet itaque aliquod unum et idem de
pluribus esse non aequivocum, in demonstratione".
274 QUAEST. 4
quod videtur inconveniens, quia tunc non peccaret ratio PARMENI

DIS in I Physicorum* in hoc quod accipit illam 'non-ens est nihil',
quod tamen videtur esse contra ArISTOTELEM.
Item, 'praedicari in quid' est ratio una conveniens enti ut
dicitur de omnibus istis; ergo illud quod dicitur de istis est unum, 5
quia ratio sub qua aliquid dicitur, non est magis una eo quod
dicitur.
Item, 'possibile' est univocum: tum quia habet contradictionem;
tum quia est consequens ad 'necesse'; quorum utrumque patet II
Perihermenias5 . Sed 'possibile' non videtur communius ente sed mi- io
nus commune, cum ens dividatur per actum et potentiam. Ergo mul
to magis ens est univocum.
Item, omnis divisio incipit ab uno; sed ens dividitur in haec
decem; ergo est aliquid unum in istis.
Item, omnis multitudo est reducibilis ad unitatem, per AUCTO 15
REM De causis6. Sed substantia et accidens sunt multa quia diversa, ut
patet per ARISTOTELEM X Metaphysicae1 dicentem quod 'omne ens
est omni enti idem vel diversum'. Ergo illa multa reducuntur ad ali-
quod unum. Nihil videtur illud nisi ens; ergo etc.
1 quia — Aristotelem om. EGLNR l ratio Parmenidis om. Q l Parmenidis om. (lac.) D
2 accipit] accidit K l illam] istam AD l non-ens om. Q l nihil] animal D 3 tamen om. AВ l
esse] add. ibi D 4 praedicari] praedicati В l ratio post una LR illatio В 5 omnibus istis] i. o. Q l
illud] illatio В | de2 om. A add. omnibus E l unum] univocum AELR 6 sub] substantiae N om. D l
aliquid dicitur] quid videtur В l est om. E 7 dicitur] videtur В 8 habet] habens AD l
contradictionem] contradictorium R 9 quia] not. sequitur vel LR l est post consequens K om. EN
10 minus] magis D' restit. mg. D2 11 actum] titulum В' restic mg. В1 12 est univocum] u. est Q
13 omnis om. K 14 decem] add. V Metaphysicae A l unum in istis] univocum illis (istis G) ВG l
in om. LR 15 est post reducibilis В l est reducibilis] debet reduci A 17 Aristotelem]
Philosophum D l X] IV AK l ens] add. cum В 18 est post enti ВD esse Q l est omni enti]
sufficienter dividitur in A l illa] ista AВLQ l multa reducuntur] multitudo reducitur AD 19 Nihil
— illud] Sed i. n. videtur A l videtur om. K l illud] hoc R add. idem K l ergo etc. om. Q
1 Cf. Aristot., Physica 1 t. 27-28 (AL VII1 15-16; A c. 3, 186a 31-b 13).
5 Aristot., De interpr. II c. 3-4 (AL II1 26-30; c. 3-4, 21a 34-22a 37).
'Melius tamen ex Proclo, Institutio toeologica c. 21 (ed. Vansteenkiste p. 273): "Omnis ordinis multitu
do ad unam reducitur unitatem"; Dominicus Gundissal., De unitate et uno (ВGTPMA 1-1, 4); cf.
Matthaeus ab Aquasparta, De productione rerum q. 1 (ВFS XVII 9): "Item, secundum Philosophum et
Вoethium, omnis multitudo necessario reducitur ad unum tamquam ad principium"; cf. Duns
Scotus, Theoremata theor. 6 n. [1] (ed. Vivès V 15ab): "Rationabilius videtur omnem multitudinem ad
unum reduci in quocumque ordine"; Ordinatio I d. 2 p. 1 q. 3 n. 162 (II 224); cf. Liber de causis prop.
3 1 (ed. A. Pattin p. 1 14): "Provenit ergo inde ut uni puro vero et reliquis unis sit unitas iterum et non
sit unitas nisi propter unum verum quod est causa unitatis".
7 Aristot., Mewph. X t. 12 (AL XXV2 191; I c. 3, 1054b 25-26): "... omne namque aut diversum aut
idem quodcumque est ens".
Utrum ens sit decem praedicamentis univocum 275
Item, secundum ArISTOTELEM VII Physicorum6: 'omnis compa- 9

ratio est secundum aliquod univocum'; sed comparado est secundum
ens; ergo etc. Probatio minoris: tum quia dicimus 'accidens minus
ens et posterius quam substantia9'; tum quia dicitur II Metaphysicae10:
5 "unumquodque sicut se habet ad esse, sic se habet ad veritatem". Et
ibidem probantur principia sempiternorum esse maxime vera11, ex
quo sequitur quod sunt maxime entia. Ergo secundum ens est
comparatio.
Item, unius scientiae est unum subiectum univocum; sed ens in 10
10 quantum ens est subiectum metaphysicae, ut determinat ARISTOTELES
IV illius12; ergo est univocum. Probatio maioris. Tum quia de sub-
iecto fiunt demonstrationes; in demonstrationibus autem oportet
esse aliquid univocum, per ARISTOTELEM I Posteriorum™; et parum
infra14: in demonstrationibus non accidit aequivocatio. Tum quia
1 secundum] per (mg. L1) DGL1 l secundum Aristotelem] Aristoteles R l Aristotelem] mg.
L1 | Physicorum] Metaphysicae R l omnis comparatio] c. o. ВKN 2 aliquod] aliquid ELQ l sed] a
В et K | comparatio est] est c. (post ens) A l secundum2] per Q 3 ergo om. Q l dicimus] add. quod
A | accidens] add. est (post minus В) AВEK 4 ens et om. В l quam] ens AВDEN l Metaphysicae]
add. quod D 5 unumquodque] add. secundum quod L l esse] ens R omne В' restit. mg. В2 l se ha
bet2 om. DN 6 ibidem] ibi R l probantur] dicitur E l esse] est D not. verissima sive A 7 quo) hoc
K | sunt] sint AВD | Ergo] Et ira patet quod D 9 scientiae] add. tantum K l est unum] u. est AGK
10 subiectum post metaphysicae A l determinat] dicit ВG l determinat Aristoteles] patet per
Aristotelem K l Aristoteles] add. in KL 11 illius] Metaphysicae E l est om. В l Probatio maioris]
Probatur maior L l Tum] spat. vac. K 12 fiunt] sunt В l in] et Q l autem om. QR 13 ali
quid] ante esse GN om. E add. commune AEGNQ l per Aristotelem] ex D l parum] per eundem D
14 accidit] est V restit. lin. L1 l Tum] lin. Q1 Tunc A
8 Aristot., Physica VII t. 24 (AL VII1 269; H c. 4, 248b 9): "Quia namque aequivoca sunt, nec compa-
rantur"; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 155): "Sola univoca et non aequivoca sunt compara-
bilia".
9 Cf. Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 123; Z c. 1, 1028a 30-31): "Quare primum ens et non
aliquid ens sed ens simpliciter substantia est".
10 Aristot., Metaph. II t. 3 (AL XXV2 37; a c. 1, 993b 30-31); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
1 18): "Unumquodque sicut se habet ad entitatem, sic se habet ad veritatem".
" Aristot., Metaph. II t. 3 (AL XXV2 37; a с 1, 993b 27-28): "Quapropter semper exsistentium
principia semper esse verissima est necesse".
12 Aristot., Metaph. IV t. 1 (AL XXV2 60; Г c. 1, 1003a 21): "Est scientia quaedam quae speculatur ens
in quantum est ens et quae huic insunt secundum se".
13 Aristot., Anal. post. I c. 11 (AL IV1 25; A c. 11, 77a 6-7): "... esse tamen unum de multis verum
dicere necesse est; non enim erit universale nisi hoc sit; si vero universale non sit, medium non erit";
Anal. post. II c. 19 (AL ГУ1 105-106; В c. 19, 100a 6-8): "Ex experimento autem aut ex omni
quiescente universali in anima, uno [universali] praeter multa, quodcumque in omnibus unum sit illis
idem est, artis principium et scientiae...; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 321): "Universale est
14 Aristot., Anal. post. I c. 1 1 (AL IV1 26; A c. 11, 77a 9-10): "Oportet itaque aliquod unum et idem de
276 QUAEST. 4
de subiecto oportet praecognoscere ante demonstrationem 'quid est15';

aequivocum vero non habet quid est16, quia nec definitionem.
Item, in II Metaphysial11 arguitur principia sempiternorum esse
verissima, quia sunt causa effectus univoci ut veritatis in aliis. Tunc
veritas univoce inest causis omnibus et causatis, ergo et entitas. Quia 5
ARISTOTELES dicit ibidem: "unumquodque sicut se habet ad esse, sic
se habet ad veritatem18"; sed omnia vel sunt causae vel causata; ergo
omnibus est ens univocum.
Item, IV Metaphysicae19 ponitur istud esse primum principium
"non contingit idem simul esse et non esse", et certissimum omnium ю
principiorum. Sed si ens esset aequivocum, esset hoc principium
dubium, propter multiplicitatem terminorum; ergo aliquid aliud
certius, cuius termini non essent multiplices; hoc est inconveniens.
Ergo ens non est aequivocum.
Item, unius potentiae cognitivae est unum obiectum primum in 15
genere20; sed ens in quantum ens est obiectum primum intellectus,
per AVICENNAM21; igitur est univocum. Maior patet inductive et ra-
1 ante demonstrationem post est EQ in demonstrationibus K l demonstrationem] desunt

L' restit. lin. L1 2 vero] autem DQ om. A l habet] add. quod E l est om. GLQR l nec] neque L
add. habet D 3 in om. K l II] I Q l Metaphysicae] not. dicit sive R 4 quia] qui K l univoci]
unius Q | ut] et EGLNR l aliis] not. scilicet omnibus E l Tunc] Et sic ELR 5 univoce inest] i.
u. LR | omnibus om. Q l omnibus et causatis] mg. В1 l ergo om. Q l et2 om. AВD l Quia om. AQ
6 Aristoteles dicit] per Aristotelem ADLQR l dicit post ibidem K habet E om. N l ibidem] add.
quia D | unumquodque] unde patet(!) Q 7 se habet om. AВDENQ l vel om. EGLNR l vel1] et
E 9 IV] X D | ponitur] add. ab Aristotele D l istud] idem E illud GKNQ l esse om. Q l
principium] add. quod В add. scilicet AG 10 contingit] convenit D sit В' possit lin. В1 l idem] mg.
R1 om. K | et2] add. esse G add. est Q 11 esset2 post principium GQ l hoc] illud Q 12 mul
tiplicitatem] multitudinem AВDG' multi—em KN restit. lin. G l ergo] lin. В1 add. esset Q l ergo —
multíplices om. K l aliquid] aliquod D l aliud om. R add. esse E 13 certius] add. eo AD l hoc] quod
Q 14 est] lin. L1 15 unum] mg. В1 ante est G add. subiectum L | primum] mg. L1 l in — primum
om. Q 16 in quantum ens om. E l ens2] lin. В1 17 igitur est univocum om. K l inductive]
inductione AВD
"Aristot., Anal. post. I c. 1 (AL IV4 285; А c. 1, 71a 11-12): "Dupliciter autem necessarium est praeco
gnoscere; alia namque, quia sunt, praeexistimare necesse est, alia vero, quid est quod dicitur, intellige-
re oportet".
16 Cf. Arîstot., Tоpica VI c. 2 (AL V 115; Zc. 2, 139b 22-28).
17 Cf. supra n. 9.
18 Cf. supra n. 9.
19 Aristot., Metaph. IV t. 9 (AL XXV2 66; Г c. 3, 1005b 22-24): "... idem autem omnium firmissimum
est principiorum; habet enim dictant determinatíonem. Impossibile namque suscipere quemlibet
idem esse et non esse".
20 Cf. Duns Scotus, Ordinatio I d. 3 p. 1 q. 3 n. 168-170 (III 104-105); Aristot., De an. II t. 33. 63 (В c.
4. 6; 415a 17-22. 418a 10-17).
21 Avicenna, Metaph. I c. 5 (AviL 31): "Igitur quod res et ens et necesse talia sunt quod statim impri-
muntur in anima prima impressione, quae non acquiritur ex aliis notioribus se" .
UTRUM ENS SIT DECEM PRAEDICAMENTIS UNIVOCUM 277
tione: quia potentia cognitiva nata est perfici per se per formam sui
per se obiecti; sed unius potentiae non sunt diversae formae in
genere per se perfectivae; ergo eidem potentiae cognitivae non
correspondent diversa genera pro obiecto.
5 Item, AVICENNA dicit22: qui dicit ens, non dicit substantiam nec 14
accidens23. Sed qui dicit aequivocum, dicit alterum significatorum,
quia aequivocum nullum intellectum constituit nisi alterius signifi-
cati. Igitur non est aequivocum.
Item, ens imponitur ab una ratione, ut ab actu essendi; ergo 15
10 significat unum.
Ad oppositum est PORPHYRIUS, dicens24: "Si quis omnia entia 16

vocet, aequivoce nuncupabit".
Item, ARISTOTELES in principio Praedicamentomm25: "Singulum 17
incomplexorum aut significat substantiam aut quantitatem" etc. Sed
15 si ens significaret aliquod commune istis, nullum istorum significa-
ret, quia quod significat superius, non significat inferius sub propria
ratione. Ergo non esset ens incomplexum, quod est inconveniens;
ergo etc.
Item, si ens sit univocum istis, tunc erit genus istorum, et ita 18
20 haec non erunt decem genera prima, sed erit unum generalissimum.
1 per se] ante perfici GLR om. E 2 per se post obiecti Q l sunt] add. nisi В add. per se AD l
diversae] plures E l in om. AВDNQ 3 per om. В l per se post perfectivae Q 4 genera] genere AN
in genere K l genera pro obiecto] obiecta in genere L 5 dicit] ante Avicenna L add. quod AELQR l
qui] quod K l qui dicit om. A l non] nec ADK ut Q' nec lin. Q1 l nec] neque E vel Q' restit. lin. Q1
6 alterum] not. aequivocatorum vel E l significatorum] signorum K 7 aequivocum — ratione om.
ВKNQ | intellectum constituit] с L L l significan] significatorum AD 8 Igitur] add. ens AD 9 Item]
add. esse illud quod significat unum sed R l ut] et R l ergo] quod K add. ens Q 11 dicens] add.
quod LR | Si quis omnia] Si quis haec mg. В1 12 nuncupabit] etc. Q 13 Praedicamentomm]
ante in D add. dicit Q 14 aut om. В l quantitatem] qualitatem K l Sed] Et В 15 aliquod] aliquid
KN | commune] univocum В l istorum] illorum AВ l propria] ipsa В 17 ens om. E l ens
incomplexum] in censura(!) В 18 ergo etc. om. KNQ 19 sit] esset K l erit] esset A l istorum]
illorum ВDNQ l ita haec] ista D 20 sed] add. ens D add. vel(!) K add. tantum Q l erit] esset A
est В | generalissimum] add. primum ADLR
22 Avicenna, Metaph. I c. 2 (AviL 13): "Ideo primum subiectum huius scientiae est ens, in quantum
ens; et ea quae inquirit sunt consequentia ens, in quantum est ens, sine condicione. Quorum
quaedam sunt ei quasi species, ut substantia, quantitas et qualitas, quoniam esse non eget dividi in
alia priusquam in ista, sicut substantia eget dividi in alia antequam perveniat ad dividendum in
hominem et non hominem. Et ex his quaedam sunt ei quasi accidentalia propria, sicut unum et
mulrum, potentia et effectus, universale et particulare, possibile et necesse".
23 Hic terminat codex G.
" Porphyrius, Liber praedicabilium c. 3 (AL I6 12; ed. Вusse 6.8-9): "Vel, si omnia quis entia vocet,
aequivoce (inquit) nuncupabit, non univoce".
25 Aristot., Praedic. c. 4 (AL I2 48; c. 4, 1b 24-26): "Eorum quae secundum nullam complexionem
dicuntur singulum aut substantiam significat aut quantitatem..."
278 QUAEST. 4
Probatio consequentiae primae: omne univocum dictum de multis,

dicitur de illis sub ratione alicuius universalis; aliter illa quinque
universalia non sufficienter dividerent 'praedicabile de multis26'. Sed
ens, si esset univocum, non posset dici sub ratione speciei specia-
lissimae, quia haec non sunt singularia; nec sub ratione differentiae, 5
quia nullum istorum distinguit ("differentia est qua differunt a se
singula27"); nec proprii nec accidentis, quia ens praedicatur in quid,
per ArISTOTELEM IV Metaphysicae28; haec duo non. Igitur si sit
univocum, erit genus respectu illorum. Ex hoc non tantum se-
quitur inconveniens suppositum, scilicet quod haec non sunt 10
genera prima, sed est contra ARISTOTELEM III Metaphysicae29, quia
ens est de intellects cuiuslibet, et genus non est de intellects
differentiae.
Similiter, si haec decem habent aliquod univocum, praedicatum
de eis, per illud non distinguuntur, manifestum est; igitur per aliquid 15
superadditum unumquodque differt ab alio. Quidquid sit illud,
sequitur haec esse differentia et non secundum se diversa, quia 'sunt
aliquid-idem entia' quod est contra ARISTOTELEM IV Metaphysicae30.
Sequitur etiam haec esse species, quia omne compositum secundum
rationem ex aliquo communi dicto de se in quid et aliquo formali 20
1 consequentiae post primae A l primae] primo В 2 alicuius] actus E | universalis om. Q l

illa] alia В ista EL l quinque om. K 3 non sufficienter] sufficit В' insufficienter lin. В1 l dividerent]
ante sufficienter K divident В l praedicabile] praedicare A l de om. E l multis] pluribus LR 6 isto
rum] illorum D eorum AВQ l distinguit om. В not. mg. scilicet ens R2 l differentia] add. autem ADL
add. enim QR 7 nec2] aut D 8 haec duo om. Q l si sit] sic В 9 genus post illorum ELR l
illorum] istorum KLR l Ex] praem. Et A l hoc] add. consequente AD add. enim E add. autem L add.
tamen Q l tantum] solum D om. Q 10 suppositum] supra positum DQ om. (lac.) В l haec] illa A l
sunt] sint ВL add decem К 1 1 genera] generalissima R om. В add. generalissima L l sed] quod K
add. et E add. etiam AL l Aristotelem] Philosophum E l quia] quod В 12 est om. K l cuiuslibet —
intellectu om. E l et oт NQ l et genus] g. vero DLR 13 differentiae] add. ergo etc. A 14 Simi
liter om. В | si] add. ad E l habent] haberent AD sit E l aliquod] aliquid ВENQR l praedicatum] add.
per se В add. in quid (post eis D) ADL 15 de] lin. В1 l eis] illis Q l illud] idem N l distinguuntur]
distinguerent et A l igitur] add. licet(?) lin. В1 add. quod K l per2] quod A 16 superadditum]
additum N | sit] si(!) L erit N 17 haec] illa K l differentia] ante esse D 18 aliquid-idem] aliquid
id est A | IV] X Q 19 etiam] entia (post haec) D enim(?) K l esse post species A l omne] de(!) A
20 ex] ab N l et] add. ex AВDE l aliquo2] alio modo K l formali] formaliter KN
"Cf. Aristot., De interpr. I c. 7 (AL II2 45; c. 7, 17a 39-40): "... dico autem universale quidem quod de
27 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (ALI6 18-19; ed. Вusse 11.21).
"Cf. Aràtot., Metafm. IV t. 2 (AL XXV2 60-61; Г c. 2, 1003b 5-10).
29 Aristot., Metaph. III t. 10 (AL XXV2 49; В c. 3, 998b 21-28).
w Potius Aristot., Memph. V t. 16 (AL XXV2 96; Д c. 9, 1018a 12-13): "Differentia vero dicuntur
quaecumque diversa sunt idem-aliquid entia, et non solum numero sed specie aut genere aut
proporcione".
superaddito, est proprie definibile per ilia. Definitio autem proprie

est solius speciei, per ARISTOTELEM VI Topicorumn.
Item, si sit commune istis, cum haec differant, et non per ens, 20
quaero de addito in hoc et illo: aut est ens aut non-ens. Si ens, igitur
5 ens est de eius intellectu; ergo addendo illud enti, erit nugatio. Et ens
et illud est de intellectu cuiuslibet praedicamenti, ergo in intellectu
simplici cuiuslibet praedicamenti est nugatio. Ergo in intellectu
cuiuslibet est nugatio, quia in intellectu cuiuslibet includitur aliquod
praedicamentorum. Etiam in omni definitione erit nugatio, semper
io resolvendo usque ad genus generalissimum, ponendo rationes pro
nominibus; quod habet ARISTOTELES pro inconvenienti, VII Meta-
physicae32.
Haec probatio est generalis ad probandum omnem determi- 21
nationem, facientem unum per se cum determinabili, esse extra
15 intellectum determinabilis et e converso; de determinatione non
faciente unum essentialiter, est hoc magis manifestum.
Si illud additum in quolibet praedicamento sit non-ens, 22
sequuntur duo inconvenientia. Primum quod quodlibet praedica-
mentum sit non-ens formaliter, et ita omnia inferiora erunt per se
20 non-entia, quia de omni inferiori praedicatur aliquod istorum.
Aliud est quod de intellectu cuiuslibet praedicamenti sit repugnan-
tia, et ita de intellectu cuiuslibet, ut prius deductum est33.
1 superaddito] addito EKN l Definitio om. В l autem om. EKNQR l proprie2] propria E om.
D 2 est post solius D post speciei ANQ om. В l Topicorum] cap. В 3 si] cum E add. ens Q l istis]
add. et Q l cum] tamen E l haec] hoc Q om. K l differant] differunt inter se E 4 et] in D add. in
Q | illo] isto A | Si] add. est K l igitur ens est om. K 5 eius intellectu] i. e. DEQ l erit] est DQ fit E
6 est] sunt A om. В 7 simplici om. N l est] erit LNQR l Ergo — nugatio om. DN 8 in om. A l
aliquod] add. decem ELR l aliquod praedicamentorum] praedicamentum a. Q 9 semper om. E
11 habet post Aristoteles A 13 probatio] praedicatio K 14 cum] add. de В l esse om. K 15 con-
verso] add. et E l de] cum Q om. AВK l determinatione] determinabili(!) LR 16 unum] add. per
se DE add. ultra cum determinabili E l essentialiter] add. et Q l est post manifestum Q l hoc] hic D
17 Si] praem. Sed LR l praedicamento] add. supra ens AD 18 Primum] Unum LQR add. est A om.
DKN | quod] quia D l praedicamentum] not. mg. (quam postea exp.) praedicatum L1 19 sit non-ens]
non sit ens Q | ita] sic D l erunt] essent D l per se post non-entia Q om. LR 20 istorum] illorum
EKN add. per se D 21 de] in ADLR l praedicamenti] not. mg. (quam postea exp.) praedicati L1 l sit]
sint D sunt N | repugnantia] add. per se D 22 de] in DL l ut] sicut Q l deductum] dictum N l
deductum est] deducitur EK
31 Cf. Aristot., Tоpica VT c. 4 (AL V1 120; Z c. 4, 141b 25-28); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
328): "Omnis bona definitio debet constare ex genere et differentiis".
"Aristot., Metaph. VII t. 43 (AL XXV2 147;Zc. 12, 1038a 19-21): "Et si ea sic se habent, palam quia
finalis differentia substantia rei erit et definitio, si non oportet multotiens eadem dicere in terminis;
superfluum est".
"Cf. supra n. 20.
280 QUAEST. 4
Item, ARISTOTELES VIII Metaphysicae™ dicit quod sicut substan-

tiae separatae sunt statim id quod sunt, id est non per formam ali-
quam advenientem materiae, sic ens est statim aliquod praedicamen-
torum, ergo non per differentiam additam; igitur non est commune.
Item, si ens sit univocum istis, hic erit nugatio 'substantia 5
quanta', 'homo albus', et universaliter addendo accidens subiecto,
quia aliquid idem includitur per se in intellectu utriusque. Ergo
faciendo resolutionem, ponendo rationes pro nominibus, aliquid
idem bis dicetur, et ita erit nugatio.
Similiter, in omni definitione erit nugatio propter idem, quia in ю
utriusque definientis intellectu includitur idem.
A. — Conclusio 1: Ens non est analogum decern praedicamentis]
Propter hoc dicendum est quod ens non est univocum decem
praedicamentis. Tamen quomodo se habeat, dubium est, utrum 15
pure aequivoce vel analogice.
[1. — Opinio aliorum de analogia]
PONITUR35 autem analogia in vocibus tripliciter: vel quia
1 VIII) IV AВEKLNR l quod] aliqua В 2 statim] ante sunt l om. E l id] idem A illud EN l
non om. ВQ | aliquam] alteram D 3 sic ens] sicut Q l statim] statuti В 4 est om. K l commune]
add. univocum D 5 hic] haec A l erit] est K 6 quanta] add. et hic D l universaliter] pluraliter N l
accidens] accidentia L 7 aliquid] aliquod D l per se] primo K om. E 8 ponendo] addendo D l
rationes] rationem Q add. nominum D l aliquid] aliquod D 9 bis dicetur] diceretur bis LR l erit]
esset L 10 erit nugatio om. Q l idem] istud L l idem quia] illud quod R l in2 om. В 1 1 utrius
que] utrique K l definientis] definition is A l includitur] includatur D l idem om. E 14 hoc] quod
mg. В1 add. idem ELNR l dicendum] dicendo E l est] ad quaestionem Q om. ВKLNR l ens] mg. В1 l
decem praedicamentis] ad d. praedicamenta D 15 Tamen] Sed A add. hoc (post quomodo) EN l
habeat] add. ad haec AD l utrum] an E 16 pure] praedicatur AВ l aequivoce] add. dicetur L
18 autem] enim R om. K l vocibus] voce A l tripliciter] triplex D l vel om. Q add. ideo D
M Aristot., Meiaph. VIII t. 16 (AL XXV2 167; H c. 6, 1045b 23-24): "Quaecumque vero non habent
materiam, omnia simpliciter sunt quod quid".
" Cf. Simon de Faversham, Quaest. novae de Elenchis q. 9 (ed. S. Ebbesen et al. p. 123-124): "Dicen
dum est ad hoc quod triplex est analogia: una est analogia quae est duarum specierum contentarum
sub eodem genere secundum quod una habet rationem magis perfecti, alia vero minus perfecti... Alia
est analogia quando aliquid habet rationem unam quae per prius dicitur de uno et per posterius de
alio... Tertia est analogia quae est plurium contentorum sub aliquo uno, quod tamen unum non
habet aliquam rationem unam"; Anon., Elenchi (CPDMA VII 130-131): "Nunc autem ex usu aucto-
rum reperitur triplex ratio significandi termini analogi. Una est quod cum ponatur in oratione per se,
tantum significat illud quod primo significat... Secunda ratio termini analogi accepta est ex usu auctorum
quod terminus analogus sumptus cum determinatione determinante ad secundarium significatum
immediate, repraesentat tantum id secundarium... Tertia ratio significandi termini analogi accepta ex
usu auctorum est quod cum sumitur cum determinatione addita mediate determinante ad secundarium
significatum, sumpta determinatione in altero extremo"; cf. ibid. inferius, pp. 133-134.
Utrum ens sit decem praedicamentis univocum 28 1
significant unam rationem primo, quae in exsistendo diversimode

convenit duobus vel pluribus, quae dicuntur analogata. Sicut hoc
nomen 'causa' et hoc nomen 'principium' et multa alia nomina,
quae distinguuntur in V Metaphysicae36, significant unam rationem
5 primo, tamen illa est in diversis secundum ordinem.
Alio modo ponitur analogia in vocibus, quia unum significatur
per prius per vocem, et reliquum per posterius. Cuius causa ponitur:
quia significare sequitur intelligere. Quod igitur per prius intelligitur
alio, si significetur per eandem vocem per quam et illud aliud, per
io prius significabitur.
Tertio modo: quod vox uni imponitur proprie, et propter
aliquam similitudinem ad illud cui primo imponitur, transfertur vox
ad significandum aliud, sicut est in secundo modo aequivocationis37,
ubi etiam est quodammodo ordo in significando, quia numquam
15 vox transfertur ad significandum aliquid nisi supponatur illam
impositam esse ad significandum aliquid proprie, et hoc secundum
significat solum propter aliquam similitudinem eius ad illud cui
primo imponitur.
1 significant] significat ADL l primo] prius D l quae om. ВD l in om. A l exsistendo]

exprimendo В l diversimode] diverse L 2 vel pluribus om. D l dicuntur] add. a В l analogata]
analogice E l hoc om. В 3 hoc nomen om. Q l nomen2] lin. В1 l nomina om. В 4 in om. Q l
Metaphysicae] add. quae Q l rationem] add. aeque K 5 primo om. R l tamen] causa В l illa] ista R l
secundum] per Q 6 ponitur] ponatur D l analogia] analoga D l significatur] signatur В 7 per
vocem om. E l reliquum] aliud E l ponitur] sequitur R 8 Quod] Quia DN l per om. DEK 9 alio
om. E | si] lin. В1 | significetur] significatur D l eandem vocem] v. e. E l et om. LQ l et illud] i. et D
etc. R 10 significabitur] significabatur K 11 modo om. E l quod] quia A cum ELR l uni] unius
R | imponitur] ante uni Q imponatur ВD l et] add. (sed del N2) alii N 12 primo post imponitur D
om. LR | transfertur] transumitur В 13 sicut] sic В 14 etiam om. Q l est] add. et В l numquam
post vox D 15 significandum om. ВKLNQ l aliquid] aliquod D aliud LQ om. E l supponatur]
supponitur EKNR | illam] illa DQ ipsam A om. В 16 impositam esse om. Q l aliquid om. E l hoc]
haec A 17 significat post solum DQ significatum EN l eius] eiusdem K om. DE l ad illud om. L l
illud] quod E l cui] voce (post imponitur) E
MCf. Aristot., Metaph. Vt. 1-3 (AL XXV2 84-87; Д c. 1-2, 1012b 35-1014a 25).
" Cf. Aristot., De soph. elenchis I c. 4 (AL VI1 9; c. 4, 166a 15-19): "Sunt autem tres modi secundum
aequivocationem et amphiboliam: unus quidem quando vel oratio vel nomen principaliter significat
plura, ut piscis et canis; alius autem quando soliti sumus sic dicere; terrius vero quando compositum
plura significat, separatum vero simpliciter"; cf. Duns Scotus, De soph. elenchis q. 15 n. 23: "Unde ad
praesens dicatur quod translatio et transumptio a propria significatione ad impropriam per aliquam
similitudinem causat secundum modum aequivocationis. Hoc patet per Aristotelem in littera, dicit
enim quod secundus modus aequivocationis et amphiboliae resultat ex hoc quod 'soliti sumus sic
dicere'. Sicut 'ridere' proprie significat actum hominis et per quandam translationem transfertur ad
florificationem pratorum. Unde dicerem quod hic est secundus modus aequivocationis 'quidquid
ridet habet os; pratum ridet; ergo etc.' "
282 QUAEST. 4
[2. — Contra opinionem aliorum]
30 Voces analogicae primo modo38 videntur esse apud logicum

simpliciter univocae. Quia genus, secundum logicum, est simpliciter
univocum; licet ratio, quam primo significat, diversis speciebus
secundum ordinem conveniat. "In omni enim genere est unum 5
primum, quod est mensura omnium posteriorum", per ARISTOTELEM
X Metaphysicae39 .
31 Forte tamen non est omnino simile de vocibus sic analogicis et
de genere respectu specierum, quia licet generis species inter se
habeant ordinem secundum perfectius et imperfectius in essendo, ю
tamen in participando rationem generis non habent ordinem, quia
aeque primo omnes participant, nam aeque immediate praedicatur
'genus' de primis speciebus condividentibus ipsum. Tunc nulla est
differentia in primitate inter istas praedicationes 'albedo est color',
'nigredo est color', licet comparando albedinem et nigredinem inter 15
se, albedo sit perfection Sed in vocibus, quae ponuntur analogicae
primo modo, est ordo inter participantia in participando illud, sicut
non est aeque primo 'finis', 'causa' et 'materia', nec forte aeque
primo 'contrarietas', 'contradictio', 'oppositio'.
32 Secundus modus analogiae supra dictus40 videtur impossibilis. 20
Quia contingit ignorare simpliciter prius, quando nomen imponitur
posteriori, quia posterius simpliciter potest esse nobis prius, et ira
prius intelligi et prius significari. Si ergo secundo vox ista imponatur
priori simpliciter, manifestum est quod significabit per posterius
2 modo om. E l videntur] ante primo D 3 Quia genus] rep. В l genus post univocum E
4 ratio] oratio K l primo significat] s. p. Q l diversis speciebus] s. d. E diversas species D 6 pri
mum] add. per quod natura generis in aliis posterioribus invenitur L l posteriorum] aliorum in illo
genere E 7 X] not. mg. alia littera IV L1 8 est] aliquid R' restit. mg. R1 l analogicis] analogatis K
9 generis species] s. g. LQR l se om. В 12 participant] add. naturam generis AK l nam] quia Q l
immediate] primo E 13 ipsum] add. et L l Tunc] Tamen E l est] esset K 14 in om. В l primitate]
prioritate D l istas] illas DN 15 est color] similiter Q l et] ad K 16 analogicae] analogae ВK
17 modo om. В 18 nec forte] sicut f. nec E 19 contrarietas] add. et AВDN add. sed K l contra
dictio post oppositio R contradictoria D add. et KLQ 20 supra dictus] supra positus Q om. LR l vi
detur] add. esse L l impossibilis] imponibilis(!) AL 21 contingit] convenit ВD 22 simpliciter]
mg. L1 post esse R l prius] add. notum DQ l ita] add. potest Q 23 secundo vox] vox s. Q l ista] illa
EKNR om. Q | imponatur] imponitur KR add. illi K 24 est om. В l quod] quia N add. (lin. L1) non
ADL1 | significabit] significabitur A l per om. В
MCf. supra n. 28.
" Aristot., Metaph. Xtl (AL XXV2 185; I c. 1, 1052b 18): "Maxime vero metrum esse primum cuius-
libet generis et maxime proprie quantitatis; hinc enim ad alia venit"; cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J.
Hamesse p. 1 35): "In unoquoque genere est dare aliquod primum et minimum quod fit metrum et
mensura omnium illorum quae sunt in illo genere".
"Cf. supra n. 29.
UTRUM ENS SIT DECEM PRAEDICAMENT1S UNIVOCUM 283
illud cui primo imponitur, quia illud semel significavit primo, igitur
semper. Vox enim postquam imposita est, non mutatur in signifi
cando illud cui imponitur, igitur ordo rerum non concludit ordinem
in significatione vocum.
5 Ratio posita41 ad hoc non videtur valere. Quia 'significare non 33
sequitur intelligere' necessaria consequentiá, sicut effectus necessa-
riam causam. Quia aliquid potest intelligi prius alio tempore et
naturá, nec tamen tunc significan. Non enim necesse est, ut intelli-
gens, vocem imponat ei quod intelligit, sed adhuc est ad placitum ut
10 imponat vel non. Sed ista propositio 'significare sequitur intelligere'
intelligenda est ut illud 'sine quo non', quia non potest aliquid
significan nisi intelligatur; sed nec sequitur necessario nec quoad
similem ordinem in intelligendo et significando.
Sed quomodo debeat vox poni analoga apud logicum? Tertius 34
15 modus42 videtur probabilissimus, quia aliter non videretur differentia
inter primum modum aequivocationis et secundum43. Vel si utrobi-
que vox significaret plura primo, vel si in secundo modo non signifi
cant illud cui convenit improprie, tunc ille modus non videretur
esse aequivocationis, quia ilia vox esset simpliciter univoca, quia tan-
20 tum unum significans.
Sed qualitercumque sit de modo ponendi analogiam, nullus 35
istorum modorum videtur convenire enti respectu decem praedi-
1 illud] ante per L l illud — semper] ipsum prius cum sibi per posterius imponatur et prius
ipsum posterius quia est illud cui primo imponitur R l illud2 om. D l significavit post primo Q
significat DE 2 enim om. Q l imposita est] est i. ELR l mutatur] immitatur A 3 cui] add. primo
LQR | rerum] eorum R l concludit] includit D 4 in] not. significando sive E 5 ad] ob D l ad
hoc] ante posita LR adhuc KQ l non] nec (ante Ratio) Q l Quia] Quod ВK 6 sicut] sit В l necessa-
riam causam] c. n. D necessario requirit LR add. mg. sequitur R not. sive necessario sequitur causam E
7 aliquid] aliquod В l alio om. Q 8 tunc] sic EK' restit. lin. K1 l significan] significare Q l est] lin.
В1 ante necesse LR l intelligens] intellectus (post vocem В) ВENQ 9 vocem post ei Q l ei — imponat
om. В | sed adhuc] adhuc autem Q 10 imponat] imponatur Q l Sed om. K l ista] illa NR haec D
11 illud om. R | quo om. В 12 significan] significare K l nisi] add. prius DLR l intelligatur]
intelligitur E | sed] sic В 13 similem] consimilem AD l in om. ВDKQ l et] vel Q 14 Sed] -
AKu Si rell. Sed si p l vox] ante debeat KNQ post poni D | analoga] analogica AL l apud logicum
om. ВEKNQR l logicum] mg. L1 15 probabilissimus] probabilis Q l videretur] videtur AВD
16 aequivocationis post secundum LR enunciationis D l Vel si] Si vel (om. K) ВEKLNR Sed in D Si
Q Nam si vel A 17 significaret] significet K l plura] add. aeque A l primo] mg. L1 l si om. ВQ l
non om. A | significaret2] add. et A 18 improprie] proprie AK l ille] iste Q l videretur] videtur
AВDK 19 esse post aequivocationis Q om. В l esset] erit E est (post simpliciter) Q 21 de] add.
primo K 22 istorum] illorum KN l modorum om. N l videtur om. В
11 Cf. supra n. 28.

42 Cf. supra n. 29.
"Cf. supra n. 29.
284 QUAEST. 4
camentorum. Quod non primus44, probant omnes rationes ad

oppositum45. Similiter, non videntur ista habere ordinem in
participando ens," quia de quolibet praedicatur in quid et per se
primo modo et immediate. — Secundus modus46 non est possibilis
apud logicum. — Tertius47 non in proposito, quia hoc nomen 'ens' 5
non videtur transferri a substantia ad accidens propter aliquam
similitudinem accidentis ad substantiam, cum de utroque praedice-
tur in quid, per ARISTOTELEM IV Metaphysicae**, et ita de neutro
improprie.
Similiter, accidentia prius sunt in sensu quam substantia49, 10
igitur et in intellectu. Igitur possibile est eis imponi nomen
significans ipsa, non per habitudinem ad substantiam. Etiamsi
accidens significaretur per hoc nomen 'ens', ut 'attributum sub-
stantiae', igitur significaretur sub propria ratione, quia ratio attributi
est propria ratio accidentis. Igitur simpliciter est 'ens' aequivocum 15
substantiae et accidenti, quia utrumque significat sub propria ratio
ne.
* Sequitur adnotatio interpolate: Nota hoc est contra ВOETHIUM50 qui disputando hanc
quaestionem dicit ens secundum quemdam ordinem participan a substantia et acci
dente. 20
1 Quod] Quia K l rationes] add. factae E l ad] in DK 2 non — ista] illa non viderentur (vi
dentur R) LR | ista] ante non A illa N l ista habere] participare K 3 praedicatur] ponitur В l et om.
Q 4 possibilis] ponibilis(!) L 5 Tertius] Tertio В add. modus AD l non] add. est AKLR add. valet
Q | in proposito] ad (in R) propositum LR | nomen] nullum(!) В 6 ad] in LR 7 praedicetur]
praedicatur ВKNQR 8 per] secundum D 10 prius sunt] s. p. L l in — intellectu] improprii
quam sensu et intellectu В 1 1 et] etiam D l in om. K l possibile] impossibile D l imponi] ante eis
R post nomen Q 12 ipsa om. K l Etiamsi] praem. Et LR Etsi AEQ 13 significaretur] significetut
В significaret E l ens] add. simpliciter est aequivocum K l attributum] attribuirur KQ 14 igitur]
adhuc L om. R l significaretur] significarentur A add. ens ut attribuit В l attributi] attributa(!) K
15 est propria] p. est Q l ratio om. Q l accidentis] accidentium(?) Q l est 1 post ens DL esset Q l ens
om. K | aequivocum] univocum N 18 Nota — accidente] - Q1 (in imo/.) om. rell. pu
44 Cf. supra n. 27.

46 Cf. supra n. 28.
47 Cf. supra n. 29.
48 Cf. supra n. 18.
4,Cf. Duns Scotus, Ordinatio I d. 3 p. 1 q. 3 n. 139-140 (III 87-88): "Si enim substantia non immutat
immediate intellectum nostrum ad aliquam intellectionem sui, sed tantum accidens sensibile, sequi
tur quod nullum conceptum quiditativum poterimus habere de illa nisi aliquis talis possit abstrahi a
conceptu accidentis... Quod autem est suppositum est de substantia, quod non immutat intellectum
nostrum immediate ad actum circa se, hoc probatur, quia quidquid praesens immutat intellectum,
illius absentia potest naturaliter cognosci ab intellectu quando non immutatur... Igitur si intellectus
naturaliter immutatur a substantia immediate, ad actum circa ipsam, sequeretur quod quando sub
stantia non esset praesens, posset naturaliter cognosci non esse praesens".
"Cf. Boethius, /п Isagogen Porfmyri led. secunda] III c. 7 (CSEL 48, 224; PL 64, 109D).
UTRUM ENS SIT DECEM PRAEDICAMENT1S UNIVOCUM 285
[B. — Conclusio 2: Nomen 'ens' est simpliciter aequivocum ad

decern praedicamenta]
[7] Propter hoc dicendum quod hoc nomen 'ens' simpliciter est 37
aequivocum primo modo aequivocationis51 ad haec decem genera,
5 praecipue propter hoc ultimum52. Quia certum est substantiam
significan sub propria ratione, et accidens alio modo. Quia si sub
ratione propria significetur accidens per hoc nomen 'ens', hoc erit
sibi proprium sub ratione qua attribuitur substantiae vel aliqua alia
consimili, ilia est propria accidentis; adhuc sequitur utrumque
io significari sub propria ratione.
Intelligendum tamen quod vox, quae apud logicum simpliciter 38
aequivoca est, quia scilicet aeque primo importat multa, apud
metaphysicum vel naturalem, qui non considerant vocem in signi
ficando sed ea quae significantur secundum illud quod sunt, est
15 analoga, propter illud quod ea quae significantur, licet non in
quantum significantur; tamen in quantum exsistunt habent ordinem
inter se. Ideo 'ens' a metaphysico in IV et Vil Metaphysicae53 ponitur
analogum ad substantiam et accidens, quia scilicet haec quae
significantur, in essendo habent ordinem; sed apud logicum est
20 simpliciter aequivocum, quia in quantum significantur per vocem,
aeque primo significantur.
181 Ad primum argumentum54 dico quod circa ens non est contra- 39
3 Propter — ratione-4 (fin. n. 37) om. L l hoc] add. est K l simpliciter post est D 4 decem]
not. praedicamenta sive R om. В l genera] add. prima A 5 praecipue] praecise D l hoc om. В 6 ratio
ne om. В | alio] aliquo D l modo om. В l Quia — proprium] Sub propria ratione hoc est propositum D
7 ratione propria] p. r. R l significetur] significant В significaretur KN l accidens om. K l erit] esset AE
8 proprium] add. si ADKR l qua] quia В l vel] add. sub AD l aliqua om. KQ 9 illa om. ВK l propria]
proprium K | sequitur] sequeretur N 10 significan] significare AВE 1 1 tamen] est A l quae om.
ADKNQ 12 aequivoca] aequivocum K l est] ante simpliciter L ante aequivoca Q l apud] autem А
13 vel] et L' restit. mg. V l non] Im. K1 l considerant] considerat L l significando] significato В 14 illud]
id AN 15 anaioga] analogia AKQ l significantur] significatur В l licet — significantur om. В l non]
tamen A 16 significantur] add. non habent ordinem A 17 inter — ordinem om. N l in om. Q l
et VII post Metaphysicae AВDK l ponitur] ponit A 18 et] add. ad В l scilicet post quae E om. В
19 in essendo om. Q l logicum om. Q 23 argumentum] add. principale A l ens] add. ut est D
51 Cf. supra n. 30.
52 Cf. supra n. 36.
" Cf. Aristot., Mctaph. IV t. 2 (AL XXV2 60; Г c. 2, 1003a 33. 1003b 5): "Ens autem multis quidem
dicitur modis... Ita vero et ens multipliciter dicitur..."; VII t. 14(ALXXV2 128-129; Zc. 4, 1030a 21):
"Sicut enim ens in omnibus, sed non similiter... Oportet Ulis aut aequivoce dicere ea entia, aut adden-
tes et auferentes".
54 Cf. supra n. 1.
286 QUAEST. 4
dictio nisi praefacta distinctione, vel supponendo 'ens' accipi in

affirmativa et negativa pro eodem. Et hoc modo est contradictio in
elenchis55, quia tunc sumuntur ut univoca, quia pro uno significato.
Ad secundum56 dico quod quantum est de vi sermonis, non
contrahitur ens per aliquod additum nisi aequivocum possit con- 5
trahi, tamen per aliquid additum potest esse contractio quoad
utentes, ut referant intellectus ad idem; sicut nomina propria
contrahuntur per cognomina superaddita quoad usum loquentium,
non quoad significationem vocis in se.
Ad tertium57: nego omnem consequentiam ab ente ad aliquid io
et e converso, nisi praefacta distinctione et sumpto ente pro illo
significato. Et tunc non proprie consequentia est 'substantia, igitur
ens', sed illatio eiusdem ex se. — Ad probationem consequentiae dico
quod antecedens, quia est simplex, potest esse verum sine conse
quente multiplici, nisi consequens sumatur in uno sensu. Quia 15
ipsum, ut multiplex, nec est verum nec falsum, sed distinguendum.
Ad quartum58 dico quod haec est multiplex 'substantia est
nihil', sicut haec 'substantia est non-ens', et vera in aliquo sensu,
quia substantia est nulla qualitas, quia 'aliquid', cuius negationem
importat 'nihil', non videtur esse communius quam 'ens', cum expo- 20
natur 'aliquid', id est, aliqua res, et 'res' non est communius quam
ens.
1 praefacta] perfecta ВDQ facta A l distinctione] defínitione ВQ 2 affirmativa et negativa]

affirmativam et negativam K 3 elenchis] aequivocis ADR l ut] add. sunt E l univoca] unica В l
quia2] add. tantum ADLR 4 quantum] tantum В l non om. D 5 aliquod] nihil D l possit] posset
EQR 6 aliquid оm. R l additum om. ВKNQ l potest] posset L om. В not. fieri vel A l esse] fieri DE l
contractio] contradictio D 7 referant] referantur ВKQ l ad idem om. В l idem] illud N 8 con
trahuntur] contrahantur D l superaddita] supra dicta KR 9 vocis] vocum Q 1 1 et om. K l et e
converso om. E l praefacta] prius facta В perfecta AQR' rertit. mg. R1 l distinctione] definitione В l
sumpto] supposito K | illo] primo D uno LQR 1 2 tunc] sic E l non om. В l non — est] p. non est
c. sic Q | est] ante proprie AEKL om. R add. homo est E l substantia] add. est K 13 ex] de E a L'
restit. lin. L1 14 antecedens] add. eo D l quia] quae В quod DQ om. K l simplex] multiplex K' restit.
lin. K1 15 nisi] non В | consequens] prius D l sumatur] sumitur K 16 ipsum] consequens E l ut
om. D | verum] unum Q' restit. lin. Q1 l sed] licet K 17 quod om. В l est om. ВK 18 sicut] sic R l
haec om. K l est non-ens] non est ens DN l vera] substantia В 19 qualitas] add. vel non qualitas A
20 non] enim N l esse om. D l quam] lin. K1 rep. Q l cum] tamen DLR l exponatur] exponitur
EKLR 21 quam ens] ente AD 22 ens om. В
" Cf. Aristot., De soph. elenchis 1 c. 5 (AL VI1 12; c. 5, 167a 24-27): "Nam elenchus est contradictio
eiusdem et unius, non nominis sed rei, et nominis non synonymi sed eiusdem, ex his quae data sunt
ex necessitate, non connumerato quod erat in principio, secundum idem et ad idem et similiter et in
eodem tempore".
56 Cf. supra n. 2.
Cf. supra n. 3.
58 Cf. supra n. 4.
Ad quintum59 patet quod 'praedicari in quid' de substantia et 43

quantitate inest enti sumpto aequivoce. Nec sequitur 'praedicatum
ita esse idem, sicut modus praedicandi', ut saepe dictum est60, quia
ad unitatem speciei modi praedicandi sufficit unitas proportionis in
5 his quibus inest talis modus.
Ad sextum61 dico quod 'possibile' aequivoce est nomen primae 44
impositionis et secundae. Primo modo significat potentiam ad actum
et dividit ens, et est aequivocum sicut 'actus' in diversis generibus. —
Secundo modo significat modum compositionis, et isto modo est
10 univocum, et non est minus ente communi quod dividitur in decem
praedicamenta, et est univocum sicut cetera intentionalia. Hoc modo
procedunt probationes de consequentia et contradictione. Haec
distinctio pluries potest haberi V Metaphysicae cap. 'De potentia62'.
Ad septimum63 dico quod divisio incipit a sic uno, quali modo 45
15 unius est divisio. Divisio autem entis in decem genera est divisio
unius, non generis sed vocis in significationes, et ideo incipit a sic
uno, scilicet una voce.
Ad octavum64 dico quod non omnis multitudo reducitur ad 46
unum quod nihil sit illius multitudinis, sicut multitudo primae
20 causae et causatorum non reducitur ad aliquod unum extra illam
multitudinem, quia sic sequeretur aliquid esse prius primo. Sed tota
illa multitudo reducitur ad unum quod est aliquid illius multitudi
nis, cui alia attribuuntur ut ad primam causam. Ita in proposito,
1 quintum om. В add. dicendum quod Q l quod] quia ВEQ l in quid post substantia Q l et]
add. de В 2 sumpto] add. tantum R l praedicatum] praedicata Q 3 praedicandi] add. est
idem E l ut] sicut EQ l est om. В 4 ad om. D l speciei] add. ipsius R 5 his] add. in DR l inest]
est R 6 dico om. В l aequivoce post est D aequivocum R l primae] not. intentionis sive A 7 im
positionis] intentionis QR' restit. lin. R1 l secundae] illo В l modo om. K l potentiam] ordinem D add.
quae est ordo ELR add. vel ordinem A l ad] rep. В 8 et] add. sic D l ens om. В 9 modo om. K l
isto] illo ВNR | modo2 om. Q 10 univocum] aequivocum AВD l ente] add. in K l ente communi]
c. e. A commune e. D 1 1 Hoc] praem. Et E 12 et] add. pro R 13 pluries post potest L possi-
bilis D | pluries potest haberi] habet pluries probari R 14 dico] dicitur KLR l quod] add.
omnis E | incipit — uno] sic i. ab uno Q l a] et K l modo] add. uno В 1 5 autem] enim K l
genera] praedicamenta KNQ 16 ideo] non E l a sic] sic ab A 17 una] a K 18 dico om. R
19 primae] per se D 20 et] add. aliorum Q l aliquod] aliquid L om. N 21 quia] add. si L l
quia sic] s. enim D 22 ad] add. aliquod Q l quod] add. non Q l illius] istius R 23 cui]
cum Q
"Cf. supra n. 5.
60 Cf. supra n. 19.
61 Cf. supra n. 6.
"Aristot., Metaph.Vt. 17 (AL XXV2 99-101; Д c. 12, 1019a 15-1020a6).
"Cf. supra n. 7.
64 Cf. supra n. 8.
288 QUAEST. 4
multitudo substantiae et accidentis reducitur ad unitatem substan-

tiae, non alicuius quod sit extra illam multitudinem.
Ad illud65 de VII Physicomm dico quod ARISTOTELES intelligit
ibi de comparatione quae est secundum aliquid participatum ab
utroque extremo secundum magis et minus, quia magis et minus non 5
faciunt aequivocationem. Sed talis comparatio non est secundum
ens, sed comparatio quae est secundum ordinem aliquorum ad
invicem. Est enim intellectus: accidens66 est minus ens substantiá, id
est in essendo habet ordinem ad substantiam; et haec comparatio
non requirit univocationem. ю
Ad aliud argumentum67 de subiecto Metaphysial dico quod ad
subiectum scientiae sufficit unitas analogiae in subiecto, ut determi-
natur IV Metaphysicae68 , scilicet quod omnia quibus convenit subiec
tum scientiae habeant per se attributionem ad unum primum in
essendo et cognoscendo. 15
Cum ostenditur subiectum necessario esse univocum, dico
quod omnes illae auctoritates et probationes procedunt de subiecto
demonstrationis. Quando autem subiectum est analogum, de illo
secundum se non fiunt demonstrationes, sed de primo ad quod
omnia alia attribuuntur. Quia ad determinandum de multis 20
analogatis sufficit determinare de primo ad quod omnia alia
attribuuntur, ut dicitur in principio VII Metaphysicae69. Nec est incon-
1 ad unitatem om. R 2 non] add. autem ALR l alicuius] illo modo K om. Q l illam] hanc
AВNQR 3 illud] aliud A l de om. E l intelligit] intendit LQ om. В 4 est om. N l aliquid] ali-
quod L | aliquid participatum] aliquam participatam naturam AD 7 sed] add est L l quae] add.
scilicet E | aliquorum] liquorum(!) В 8 enim] scilicet R l intellectus] sensus D om. A add talis E l
est] et N om. A | id est om. E 9 essendo] exsistendo K l et — univocationem] rep. (ante Est) D 10 uni
vocationem] unitatem(?) E aequivocationem Q 11 argumentum om. L l de om. В l subiecto] VI E l
dico om. E | quod om. В 12 subiectum] unitatem AD l determinatur] dicitur Q add. in LR 13 sci
licet quod] ut si Q 14 habeant] habent AK 16 ostenditur] obicituKO Q | necessario post esse AN
post univocum K om. R l necessario esse] oportet esse n. Q l univocum] unicum В' restit. lin. В1
17 illae] istae KQR l auctoritates et probationes] p. et a. Q l et] add. rationes et D 18 Quando —
demonstrationes om. В l Quando autem] Quia aut EN l subiectum] add. scientiae A l analogum] add.
et sic E | illo] primo Q 19 non om. D | sed] scilicet D add. non A l ad quod] cui Q 20 alia
attribuuntur] attribuuntur alia Q 21 analogatis] analogicis(!) E analogis K l de primo] illud E de
illo Q om. ВN | primo om. K 22 dicitur] probatur D
"Cf. supra n. 9.
66 Aristot. Metaph. VII t. 2 (AL XXV2 123; Z c. 1, 1028a 13-20); cf. Duns Scotus, Ordinatio II d. 3 p. 2
q. 3 n. 397 (VII 594).
"Cf. supra n. 10.
68 Aristot., Metaph. IV t. 2-3 (AL XXV2 61-62; Г c. 2, 1003b 16-17. 35-36): "Proprie vero primi est
scientia, et ex quo alia pendent, et propter quod dicuntur... de quibus quid est eiusdem scientiae
genere speculari, dico autem ut de eodem et simili et aliis talibus. Fere autem omnia referuntur
contraria ad principium illud".
"Cf. Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 123; Zc. 1, 1028a 30-34).
veniens de subiecto scientiae, secundum se, nullam passionem osten-

di quando est analogum, si tamen passiones ostendantur de primo
ad quod alia attribuuntur.
Ad aliud70 dico quod ARISTOTELES innuit in ratione Verum'
5 esse univocum principiis sempiternorum et ipsis sempiternis. Et con
cedo etiam quod Verum' quod consequitur entitatem rei in se sit
univocum omnibus subiectis et 'ens' esse univocum illis. Sed ex hoc
non sequitur 'ens' esse univocum decem generibus, quia omnes
substantiae sunt in uno genere.
10 Quod accipitur in argumento71 quod "omnia sunt causae vel
causata et illis 'ens' est univocum, ergo omnibus": — Dico quod
'causa' et 'causatum', 'universale' et 'particulate' et multae huiusmodi
differentiae non tantum consequuntur ens secundum rationem eius
communem, sed in particulari, ut in eodem genere vel in eadem
15 specie, sicut in generatione univoca causa et causatum sunt eiusdem
speciei. Unde ad formam argumenti dico 'quod dicitur de causa et
causato est univocum' verum est quando sunt eiusdem generis, non
autem de omni causa et causato, quia non de substantia et
accidente.
20 Ad aliud72 dico quod "principia cognoscimus in quantum
terminos cognoscimus", ut dicitur I Posteriorum™. Et ideo illud
principium potest esse notissimum cuius veritas est notissima cogni-
tis terminis. Unde certitudini principii non repugnat multiplicitas
terminorum; nec est aliud certius habens terminos non multiplices,
25 quia aliud non est ita manifestum cognitis terminis.
2 analogum] analogatum D l ostendantur] ostenduntur LR ostendam(?) В l de om. В

3 quod] add. omnia D 4 in] ibi D om. A 5 univocum] add. in В 6 etiam om. D l verum] illud
EQ om. ВKN | quod2 post se Q om. ВN l consequitur] sequitur K l entitatem] entem В 7 subiectis]
substantiis ALNR l esse] est Q l univocum illis] i. u. E l Sed] Et QR 8 decem generibus] ad d.
genera D l quia] quod В 10 argumento] arguendo Q l quod om. DQ l omnia] omnes Q' ratit lin.
Q1 add. ut D 12 universale et particulate] p. et u. LR 13 ens om. Q l eius] ante rationem E eis K
om. L 14 particulari] add. et Q l ut] et В l in eadem am. Q 15 univoca] ante in Q 16 quod]
quando E add. ens D add. illud quod Q l de causa] quod causae E l et om. L 17 est — causato om.
В | est univocum] univoce D 18 autem] igitur E l non] add. est В l et2] add. de K 19 accidente]
add. unde non dicitur univoce de causa et causato in quantum huiusmodi D 21 I] II D l illud om.
Q 22 cognitis terminis] t. c. ВD 23 certitudini] certissimi DQ l multiplicitas post terminorum N
24 nec] lin. В1 | aliud] aliquid AD l non] ante habens Q 25 est] erit Q
70 Cf. supra n. 1 1 .
" Cf. supra n. 11.
Cf. supra n. 12.
" Aristot., Anal. post. I c. 3 (AL IV1 10; A c. 3, 72b 23-25): "... sed et principium scientiae esse quod-
dam dicimus, in quantum terminos cognoscimus".
290 QUAEST. 4
Ad aliud74 concedi potest maior75, quia primum obiectum

intellectus potest unico actu intelligendi intelligi. Quod non
contingit de aequivoco, quia in aequivoco nullus conceptus est
idem, sed sola vox. Ad minorem76 dico quod primum obiectum
intellectus est substantia. Quia, ut dicit ARISTOTELES in principio VII 5
Metaphysicae11 , "substantia est primum omnium entium cognitione",
quod non intelligitur de prioritate temporis sed naturae, scilicet
quod cognitio eius est perfectissima. — Auctoritas AVICENNAE78 potest
concedi vera, sic quod accipit 'ens' pro uno significato quod est
primum, scilicet substantia. 10
Vel forte quod duplex est ratio a qua hoc nomen 'substantia'
imponitur, scilicet subsistendi et substandi. 'Ens' autem imponitur
ab actu essendi. Sed actus essendi videtur ratio simplicior quam
actus substandi. Et ideo 'ens' primo occurit intellectui quoad
rationem a qua est nominis impositio, quia est simplicissima. Sed 15
quoad essentiam significatam, 'substantia' intelligitur quando 'ens'
primo intelligitur. Hoc patet in aliis nominibus synonymis, quia ilia
eandem essentiam significant, tamen imponuntur a diversa ratione.
Et quando intelligitur essentia significata per unum, intelligitur
essentia significata per aliud, quia eadem est. Sed non oportet ea 20
cointelligi quantum ad rationes a quibus est nominum impositio.
1 concedi post potest KQR post maior L l quia] quod D 2 actu] modo К l actu intel
ligendi] intellectu ВQ 3 contingit de] in lin. В1 l aequivoco2] aequivocis ER l nullus] non (post
conceptus) lin. В1 | conceptus est] est c. E 4 minorem] quartum N maiorem K' restit. iin. K
5 Quia om. В | in principio om. В l VII] V Q 6 omnium post entium E om. D l entium] add. in Q
7 de om. E l sed] et non K' restit. lin. K1 l naturae] negaturO) В add. sed negatur N l scilicet] sed R
om. EN 8 est] sit (lin.) В1 l Auctoritas] Ad auctoritatem A 9 concedi] concepi(!) В add. esse E l
accipit] accipitur E l uno] suo В l significato] signato D 10 scilicet] sicut Q 11 Vel] add. dicitur
A | ratio] lin. В2 12 scilicet — imponitur om. В l et] vel Q 13 essendi] adnot. mg. nota autem
quod actus subsistendi convenit non tantum substantiae sed etiam accidentibus quia utrique exsistunt
et subsistunt licet non per se et solitarie sed in alio В1 l Sed — essendi om. В l videtur] add. esse K l
ratio] actus R 14 Et om. ВQ l ideo] lin. K1 l primo] primum AВKN 15 impositio] add. sed K
16 significatam] signatam D l quando] quo modo ВD 17 Hoc om. E add. etiam Q l illa] illam
AВQ 18 eandem post essentiam AВNR l a om. Q l ratione] add. sicut lapis et petra AD 19 si
gnificata — intelligitur] rep. E l unum] rationem E l intelligitur2] add. etiam R 20 essentia] et
ВENQ | est om. Q l oportet] si В l ea] eam LQ 2 1 cointelligi] intelligi E concedi K l quantum ad]
quoad Q l est — quibus (versus fin. n. 55) om. В l nominum impositio] i. n. A nominis i. ER
74 Cf. supra n. 13.

" I. e. 'unius potentiae cognitivae est unum obiectum primum in genere'.
"Videlicet, 'ens in quantum ens est obiectum primum intellectus'.
77 Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 123-124; Z c. 1, 1028a 32-33): "... sed substantia omnium
primum, notitia et ratione et tempore".
78 Cf. supra n. 13.
UTRUM ENS SIT DECEM PRAEDICAMENTIS UNIVOCUM 291
Ad aliud79 dico quod dicens 'ens' non dicit substantiam nec 55

accidens. Sed illud est verum si tantum intelligitur quantum ad
rationes a quibus nomina imponuntur, non autem quoad essentias
significatas.
5 Ad aliud80 dico quod illa ratio, a qua imponitur 'ens', non est 56
una, sed aequivoca in diversis sicut et ens.
Contra: ratio entis non est eadem rationi substantiae, per prius 57
dicta81, neque rationi a qua imponitur nomen accidentis, sed
simplicior utráque. Igitur cum in utraque includatur, utraque habet
io illam cum illo addito. Ergo illud est commune utrique.
Dici potest quod ratio essendi est simplicior ratione substandi, 58
et aequivoce sumpta est simplicior ratione accidendi. Et ita aequivo-
ce sumptum convenit uni et alteri. Et ita potest esse aequivocum illis,
licet neutri sit omnino idem sed simplicius utroque, quia non est
15 univoce sumptum simplicius utroque.
Contra responsionem ad argumentum antepaenultimum82, 59

scilicet de obiecto intellectus, arguitur sic: nihil cognoscitur ab aliqua
virtute nisi quod participât rationem primi obiecti illius virtutis. Si
igitur substantia sit primum obiectum intellectus, cum accidens non
20 sit substantia, non per se intelligitur. Quod est manifeste falsum,
quia accidens est per se sensibile, igitur et intelligibile. Maior patet,
quia nihil per se videtur nisi coloratum vel lux, nihil per se auditur
nisi sonus, et sic de ceteris.
1 Ad — ens om. A l dicens] qui dicit Q l non] ut Q' restit. lin. Q1 l nec] neque E 2 Sed] Si
AD | si om. AD | tantum] add. idem Q l quantum ad] quoad LR 3 autem] tamen Q 5 illa ratio]
illud K | ens om. K 6 una] univoca K om. Q 8 neque] nec ADR 9 simplicior] add. in Q l
includatur] includitur E 10 illo] illic В alio E l utrique] utraque D 1 1 simplicior] ante est D l
substandi] accipiendi D 12 et] add. ita D l sumpta — aequivoce] rep. В om. D l ratione accidendi]
accidenti Q 13 sumptum] sumpta AВEL l convenit] conveniet L 14 omnino] omni E l
simplicius] simplicior Q l utroque] utraque D l quia — utroque om. DEQ 15 simplicius] in L
16 responsionem] rationem ВEQ add. datam AВ l ad] ut K l antepaenultimum] paenultimum Q
17 scilicet om. В l obiecto] bona(!) В l sic] intellectus В 18 nisi om. A l quod om. E l primi om. Q l
obiecti] subiecti K 20 intelligitur] intelligetur ВLN intelligeret A l Quod om. В 21 igitur om.
DEQ | et] est В om. A add. per se L l Maior — ceteris] mg. L1 22 videtur] ante per (mg. L1) L1R l
coloratum vel lux] lux vel c. D l lux] add. (mg. L1) et L1R l nihiI2] vel D 23 sic de ceteris] cetera Q l
ceteris] aliis huiusmodi (om. E) DE
"Cf. supra n. 14.

80 Cf. supra n. 15.
81 Cf. supra n. 55.
82 Cf. supra n. 54.
292 QUAEST. 4
60 Potest dici quod non oportet omne per se cognoscibile ab

aliqua virtute suscipere praedicationem primi obiecti illius virtutis in
recto, sed sufficit quod habeat per se habitudinem, in quantum
cognoscitur, ad primum obiectum illius virtutis. Sensibilia enim
communia, per ArISTOTELEM II De anima83, sunt per se sensibilia ab 5
omnibus vel pluribus sensibus. Nec tamen proprium obiectum
alicuius sensus praedicatur de eis in recto, quia 'numerus' vel 'figura'
non est color vel sonus. Sed ideo per se sentiuntur quia habent per
se habitudinem, in quantum cognoscuntur, ad propria sensibilia,
quia faciunt diversitatem in modo immutandi sensus a sensibili io
proprio. Sic accidentia, in quantum cognoscuntur ab intellectu,
habent per se attributionem ad substantiam, licet non sint substan-
tiae; ideo stat quod per se intelligantur.
1 omne] esse KQR l per se] lin. K1 om. E 3 per se om. D 4 illius] istius R 5 per]
secundum Q 6 vel] add. a LR l sensibus] sensibilibus(!) В l proprium] primum L 7 sensus
om. В | vel] et A l figura] significat В 8 color vel sonus] s. vel с K l vel] nec D l sentiuntur]
sentitur E 9 habitudinem] add. et attributionem A 10 quia] quare A l modo] add. sentiendi et
AE 11 Sic] Sicut Q | accidentia] accipitur ER l accidentia ... cognoscuntur... habent ... sint
substantiae] accidens ... cognoscitur ... habet ... sit substantia Q 12 per se om. В l ad substantiam]
rep. В | sint] sit K 13 stat] sequitur D l quod post se E
83 Aristot., De an. II t. 64 (В c. 6, 418а 17-20): "Communia [sensibilia] autem motus, quies, numerus,
figura, magnitudo; huiuscemodi enim nullius unius sunt propria, sed communia omnibus; tacrui
enim motus aliquis senstbilis et visui. Per se quidem igitur sunt sensibilia haec".
[QUAESTIO 5
AN DEFINITIO AEQUIVOCORUM
Quaeritur de definitione aequivocorum an sit convenienter da-

5 ta, haec scilicet: "Aequivoca dicuntur quorum solum nomen com
mune est, ratio autem substantiae est diversa1".

Primo ex parte definiti: quia est concretum, et illud non habet
definitionem quia nec genus, per ARISTOTELEM III Topicorum2.
io Item, plurale nihil aliud est quam singulare geminatum, per 2
PRISCIANUM3; igitur 'aequivoca' non est aliud quam 'aequivocum et
aequivocum'. Sed totum copulatum non est definibile. Ergo nec il
lud in plurali. Minor patet, quia totum copulatum non est unum,
quia copulatio vult poni inter diversa. Sic potest argui generaliter
15 nullam definitionem datam de aliquo in plurali esse convenientem.
Item, non ponuntur genus et differentia, ergo non est definitio. 3
Consequentia patet per ARISTOTELEM VI Topicorum* et per BOE
THIUM Libro divisionum.
4 Quaeritur] praem. Aequivoca dicuntur Q adnot. mg. Quaestio 5 L2Q1 l convenienter] suffi-
cienter L 5 haec] hic (post scilicet D) AВD l solum post nomen LN om. Q l solum nomen] n. unum
sive solum R. l commune post est ВK l commune — diversa] etc. Q 6 est2 om. EKLN 7 Quod non
videtur om. R 8 parte] add. ipsius D l et om. В l illud] add. quod В l illud non] nullum concretum
LR 9 genus] add. nec differentiam LR l Aristotelem] add. in AВER l III] I D l Topicorum] add. igi
tur etc. A 10 aliud om. В l quam] nisi Q l per] lin. R1 l per Priscianum om. D 1 1 aequivoca]
aequivocum K l non] nihil EKLR l est post aliud (lin. K2) EK2LR sunt В l et aequivocum om. D 12
aequivocum] K' aequivocatum (lin. K2) ВK2 l est] add. unum AВ l definibile — unum om. В 13 Mi
nor] Numero AВ l totum] add. illud E 14 generaliter] universaliter L 15 datam om. ВQ l de ali
quo om. ВEKNQ 16 Item] add. hic (post ponuntur D) ADLR l ponuntur] ponitur D 17 per Ari
stotelem om. D | per Вoethium] Вoethii В Вoethium ANQ add. in E 18 Libro] Liber В
1 Aristot., Praedic. c. 1 (AL l2 47; c. 1, 1a 1-2): "Aequivoca dicuntur quorum nomen solum commune
est, secundum nomen vero substantiae ratio diversa, ut animal homo et quod pingitur".
2 Aristot., Tоpica III c. 1 (AL V1 51; Г c. 1, 1 16a 23-28); Auctoritata Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 324):
"Iniustum non in genere, sed iniustitia in genere est. Ex quo habetur quod accidens in concreto non
est in genere praedicamenti per se".
1 Priscianus, Institution« grammaticae V c. 9 n. 47 (ed. M. Hertz I 172): "Ergo singularis quoque
numerus bene dicitur, quod ipse geminatus et multiplicatus facit omnes numeros"; Thomas, Summa
theo!. III q. 67 a. 6 ad 2 (XII 85b): "... plurale non est nisi singulare geminatum..."
4 Aristot., Tоpica VI c. 4 (AL V1 120; Zc. 4, 14 1b 25-28); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 328):
"Omnis bona definitio debet constare ex genere et differentiis, quia ista sunt priora et notiora quam
species quae definitur".
5 Boethius, Liber de divisionе (ed. Magee p. 38; PL 64, 887D): "In definitione vero et genus et differen
tiae partes sunt".
294 QUAEST. 5
Item, contra particulas singulas arguitur. Primo sic: si aequivoca

"dicuntur", igitur sunt voces, quia vocis est did per se. Sed voces sunt
nomina, ergo non sunt quorum sunt nomina. Ergo prima particula
et secunda, scilicet "quorum" etc., repugnant.
Item, si solum nomen est commune, ergo nihil aliud hoc se- 5
quitur, ex intellectu exclusionis. Ergo superfluit postea addere "et
ratio substantiae est diversa".
Item, 'aequivoca non definiuntur6', ergo non habent rationem
substantiae, id est definitionem essentialem. Igitur nec est eorum
substantiae ratio eadem nec diversa, quia nulla, — et hoc secundum ю
illud nomen secundum quod sunt aequivoca — cuius tamen oppo-
situm ponitur in definitione.
Item, contra exemplum7: si 'animal' conveniat aequivoce homi-
ni picto et homini vero, pari ratione quodlibet nomen erit aequi-
vocum verae naturae et eius similitudini; et ita omnis propositio 15
distinguenda, et nulla vera simpliciter. Similiter, hic videtur esse
fallada secundum quid et simpliciter 'homo pictus, ergo homo', et
non aequivocationis.
Item, 'homo', ut de eo dicitur intentio speciei et ut dicitur de
supposito, solum habet nomen commune; et non est aequivocum; 20
ergo etc. Probatio primae propositionis, ponendo definitionem pro
nomine: quia 'animal rationale' non est species sed definitio; 'species'
autem et 'definitio' sunt oppositae intentiones. Probatio secundae: si
esset aequivocum, tunc haec 'homo est species, Socrates est homo,
1 particulas post singulas EQ l Primo post sic Q l si] sic В om. Q 2 vocis] vocum Q l dici
post se В | voces2] vocum E add. non ВE l sunt2 — ergo] mg. R1 4 et om. В l etc.] nomen D etiam L
5 si] ut В om. LR | solum post nomen D l commune om. В l aliud] add. est commune E add.
quinque ad K 6 exclusionis] inclusionis D l et] quorum D 7 est om. EKLNR 8 aequivoca]
aequivocata E 9 id — substantiae] rep. В l nec] non LR l est2 om. K 10 substantiae post ratio
DKN 11 illud] idem EKLNQR l sunt] habent K l tamen om. В 13 exemplum] add. quia Q l
aequivoce] ante conveniat AD post vero Q 14 picto] depicto D l picto ... vero] v. ... p. Q l pari
ratione] per rationem В l quodlibet post nomen AВEKN | erit] est В 15 naturae] ante verae Q
negetur В l propositio] add. est DEKQ 16 distinguenda] definienda В l hic post videtur D haec
N | esse] est D om. ELNR 17 fallacia] falsa R l pictus] depictus D 20 supposito] subiecto N
21 ergo om. Q 22 nomine] add. aliter est falsa AD l rationale] ratione L l definitio] add. et K
23 autem et definitio om. K l opposirae post intentiones LR add. scilicet Q l intentiones] intentionis
Q add. ergo etc. AD l secundae] add. propositionis A add. consequentiae K 24 esset] essent Q l
aequivocum om. E l tunc om. В l haec] haec consequentia L'R hic (mg. L1) ВEKL1 l homo est species
post homo Q | Socrates] scilicet E
6 Cf. Aristot., Tоpica VI c. 2 (AL V1 1 15; Zc. 2, 139b 30-31); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
328): "Aequivocorum non est definitio, unde solius univoci est definitio".
7 Arbtot., Praedic. c. 1 (AL l2 47; c. 1, 1a 2): "... ut animal homo et quod pingitur".
AN DERNITIO AEQUIVOCORUM SIT CONVENIENTER DATA 295
ergo etc' non esset fallada figurae dictionis nec accidentis, quorum
utrumque est falsum. Consequentia patet, quia ubi est actualis
multiplicitas, ibi ratione illius eiusdem non est phantastica multi-
plicitas. Sic enim idem vere significant multa et tantum apparenter,
5 quod est dicere incompossibilia. Similiter, in fallada accidentis ter
minus variatus est unus secundum significationem, quia loci extra
dictionem non peccant contra contradictionem; et aliter non esset
accidens "aptissimus8" ad decipiendum inter locos sophisticos extra
dictionem. Ergo non sunt in eodem paralogismo, ratione eiusdem,
10 aequivocatio et figura dictionis, nec aequivocatio et fallada acci
dentis.8 Igitur non est aequivocatio.
Ad oppositum est ARISTOTELES.
[I. — Responsio ad quaestionem]
Ad quaestionem dicendum quod ista notificatio satis con-

15 venienter datur de aequivocis aequivocatis. Ubi intelligendum est
quod aequivocatio dicta active dicit habitudinem unius in ratione
signi ad multa in ratione significatorum, et passive e converso. Et ita
aequivocum includit duplicem relationem et active sumptum et
passive: scilicet habitudinem ad aequivocans, quae relatio est sup-
20 positionis; et habitudinem ad aliud aequivocatum, quae relatio est
a Sequitur textus interpolatus: Sed in praedicto paralogismo, ratione medii, est figura dic
tionis et fallada accidentis.
1 ergo om. Q add. Socrates (scilicet E) est species DE l esset] est R 2 Consequentia patet]
Probatio consequentiae E l est2 om. D 3 multiplicitas] multiplicata A multipliciter Q l illius om. Q
add. et E 4 Sic] Si L l vere post significaret DE om. K l tantum] solum (post apparenter) E 5 in
compossibilia] impossibilia ВDQ l terminus] add. accidentis L 6 loci] quae sunt E om. ВKNQ l
extra] ex N 7 non] nihil Q l non — contradictionem om. В l peccant] peccat KNQ l contradi
ctionem] dictionem K 8 accidens] add. locus AELR l decipiendum] decidendum ВE l sophisticos]
spat. vac. D | extra dictionem] contradictionem D 9 in eodem om. В 10 nec] et L l aequivo
catio2] erit univocatio В l fallada] figura A l accidentis] add. etc. A 11 est om. AВKN 14 dicen
dum] add. est L l ista] illa KNR l satis om. K 15 aequivocis] add. et Q l Ubi] Unde LR l est om. L
add. etiam E 16 dicta post active E 17 signi om. В l signi — ratione om. A l significatorum] signa-
torum D | passive] add. et В add. dicta E 18 relationem] rationem ВL l sumptum] sumptam D
19 passive] add. sumptum LR l scilicet om. D l habitudinem] relationem E l aequivocans] vocans В l
quae — suppositionis] mg. N2 l relatio post est ELR l suppositionis] suppositis В 20 aliud om. DNQ l
aequivocatum] aeque vocatum В add. passive D l relatio post est ELR ratio K 2 1 Sed — accidentis] -
DL1 Pu ( mg. L1) om. reli. p
9 Aristot., De soph. elenchis I c. 1 (AL VI1 5-6; c. 1, 165a 2-5): "... elenchus autem syllogismus cum
contradictione conclusionis. Uli vero hoc quidem non faciunt, videntur autem ob multas causas,
quorum unus locus aptissimus est et publicissimus per nomina".
296 QUAEST. 5
aequiparantiae. Non enim dicitur 'caeleste sidus' aequivocum ad

'canis', sed caeleste sidus vel animal latrabile sunt aequivocata. Haec
duplex relatio patet resolvendo nomen 'aequivocum', id est 'aeque
vocatum': ratione primae partis dicitur ad aliud quod est aeque cum
eo; ratione secundae dicitur ad vocans. 5
Propter ergo relationem aequiparantiae datur notificatio in
plurali, sicut cetera huiusmodi relativa definiuntur in V Metaphysi-
cae9: 'similia', 'dissimilia', 'contraria' etc. — Propter relationem aliam
ponitur correlativum definiti in habitudine qua dicitur ad ipsum:
quorum, ut significatorum, solum nomen commune est, ut signum; et per ю
sequens, scilicet ratio substantiae diversa, ponitur differentia aequi-
vocatorum. Et non sumitur ibi 'ratio' pro definitione ex genere et
differentia, quia prima genera, quae non habent rationem talem,
sunt aequivocata in hoc nomine 'ens'. Sed ratio substantias, id est
essentialis intellectus est diversus. Et quia aequivocata in uno nomi- is
ne possunt in alio univocari et ibi habere rationem eandem, ideo
adiungitur secundum illud nomen, id est essentialis intellectus aequi-
vocatorum est diversus in quantum de eis dicitur aequivocans, licet
in alio univocante sit essentialis intellectus eorum idem.
Si autem DICATUR10 quod 'dicuntur' ponitur pro 'concipiuntur', 20
1 Non] Sic(!) N | caeleste post sidus D l aequivocum] aequivocatum ADR l ad] add hoc E l
ad canis om. В 2 sed — latrabile] nisi per respectum ad animal latrabile quae duo A l caeleste post
sidus D | vel] ad E et LNR l sunt om. ВNQ l aequivocata] aequivoca В 3 relatio] ratio L l patet
om. R | resolvendo] add hoc EQ l aequivocum] aequivocatum A l id est] in K l aeque vocatum] aequi
vocatum AKLN 4 aliud om. ВQ l aeque cum] aequivocum N 5 secundae] secundo K add partis
N | ad vocans] aequivocans E ad aequivocans K aliud aequivocans N 6 ergo] hoc D om. ВQ l
datur] dicitur ВKN 7 plurali] plura В l cetera] concreta (post huiusmodi) Q l relativa] relata В l in
om. Q 8 etc.] et huiusmodi QR l relationem] add vero L 9 correlativum] relativum ВEKNQ l de
finiti] distanti(') В | qua] quae В 10 quorum] mg. D1 l ut] id est Q l significatorum] signatorum D l
est] ante commune ВR om. KN l ut2] add. per E 11 sequens] se В consequens DKQ l scilicet om. Q
add. et AВEKN l substantiae] add est AD l ponitur om. Q l aequivocatorum] aequivocorum В add
quae in hoc differunt ab univocis univocatis R 12 ratio om. Q 13 non om. N l habent om. L
14 aequivocata] aequivoca AВ l hoc] uno В l ens — nomine om. В l Sed] Scilicet R l id est om. E
15 essentialis] realis E essentialiter R l Et om. D 16 possunt post alio E l univocari] ante in Q uniri L l
ibi] ita E ita ibi LR 17 illud] idem KLNQR l essentialis om. R l intellectus] sensus K 18 in quan
tum om. Q | eis] istis В l dicitur] ante de D 19 alio univocante] alia aequivocante D l univocante] uni
voco E | essentialis post intellectus DLR l eorum idem] eorundem L 20 quod] add ly D l pro om. В
'Cf. Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 96-97; Д c. 9-10, 1018a 15-19. 26-32).
10 Cf. Simplicius, In Praedicamenta prologus (CLCAG V1 13): "Alii vero neque de vocibus significanti-
bus neque de rebus significatis dicunt esse intentionem, sed de simplicibus conceptibus; si enim de
decem generibus in istis est sermo, haec autem sunt posterius et in conceptione mentis, de concepti
bus utique erit sermo. Quod etiam de his quae dicuntut sit, plane dixit Aristoteles, quae autem dicun
tur et dicibilia sunt conceptus sunt, ut etiam Stoicis videbatur"; Thomas Sutton, Praedic. prooemium
AN DEFINITIO AEQUIVOCORUM SIT CONVENIENTER DATA 297
id est sunt conceptus, et quod conceptus sit de essentia aequivocato-

rum: — potest dici quod est vera definitio, et per illam primam parti-
culam 'dicuntur' ponitur genus; per reliquas, correlativum definiti et
differentia.
Ad primum argumentum11 dico quod concretum habet genus 13

et differentiam respectu quorum est quid, licet respectu substantiae
sit denominativum et concretum; quia in omni genere est reperire
'quid' per ArISTOTELEM12; et sic per illa sui generis potest definiri. —
io Vel potest dici quod est notificado; et conceptus, qui intelligitur per
'dicuntur', non est de essentia aequivocati sed subiectum eius.
Ad secundum13 dici potest quod omnia relativa aequiparantiae 14
convenienter definiuntur in plurali, ut patet in V Metaphysicae1* ubi
multa huiusmodi nomina definiuntur, scilicet relativa, et omnia in
15 plurali, quia sic eorum intellectus est magis finitus in quantum de-
nominat utrumque extremum. Quod autem dicit PrISCIANUS de
plurali, intelligendum est de natura constructionis, non quoad uni-
tatem formae significatae.
Ad tertium15 concedendum est quod non sit vera definitio. — 15
20 Vel potest dici quod in definitione accidentis concreti primo debet
poni subiectum, ut hic 'nomen est vox16'; sic est in proposito.
1 et om. В | quod] lin. L1 l sit] est KR 2 est post vera Q l et] quia Q om. В add. quod E l
illam] istam EL l primam om. EKQ 3 genus] add. aequivocatorum et E add. et LR l reliquas] add.
id est quorum etc. E 4 differentia] add. et tunc esset dicendum quod sit vere definitio D 6 habet
om. В 7 differentiam] differentias AKN l licet] add. non Q l respectu substantiae] spat. vac. D
8 sit] respectu cuius est Q 9 Aristotelem] add. I Topicorum DER l illa] ista N 10 et] vel Q l
qui] quod ВDKNQ l intelligitur] spat. vac. R 11 aequivocati] aequivoci В l sed] add. solum Q
12 dici post potest DEKLR 13 convenienter post definiuntur D l definiuntur] defmiunt N l in2
om. ENQR 14 nomina] relativa AD l scilicet relativa om. AD l omnia] add. talia L l in om. А
15 quantum] add. telatio aequiparantiae R 16 Priscianus] spat. vac. D praedicatur R 17 est]
mg. L 1 | de natura] quoad naturam AD l constructionis] constructionum D l unitatem] veritatem D
18 significatae] signatae DQ 19 concedendum est] potest dici E l non om. Q l sit] est DE
2 1 subiectum om. R l hic] hoc ВKN sic D l nomen est om. В l sic est] sicut K
(ed. A. Conti p. 189): "Similitet vero qui dicunt librum esse de simplicibus conceptibus adducunt
pro se Aristotelem, qui dividit ea quae dicuntur in dicta secundum complexionem et in dicta sine
complexione. Quae autem dicuntur sunt conceptus rerum, non res ipsae".
" Cf. supra n. 1.
12 Aristot., Tоpica I c. 9 (AL V1 15; A c. 9, 103b 35-37): "... unumquodque enim talium, sive idem de
"Cf. supra n. 2.
MCf. supra n. 10
"Cf. supra n. 3.
16 Cf. Aristot., De interpr. I c. 2 (AL II1 6; c. 2, 16a 19-21): "Nomen ergo est vox significativa secundum
placitum sine tempore, cuius nulla pars est significativa separata".
298 QUAEST. 5
Ad quartum17 dico quod definitio datur de aequivocatis, et non

sequitur 'illa dicuntur, igitur sunt voces'; conceptus enim dicitur per
vocem. Unde si duo per diversas voces exprimant eundem concep-
tum, dicimus quod idem dicunt. — Vel exponatur 'dicuntur', id est
'concipiuntur'. 5
Ad aliud18 potest dici quod ex hoc 'solum nomen commune
est' non sequitur 'igitur ratio substantiae est diversa'. Quia etsi se
quitur 'non esse rationem substantiae communem', non tamen 'esse
diversam rationem substantiae'.
Vel aliter: licet sequeretur, potest dici quod 'solum' refertur ad ю
aequivocans, ad quod definitum refertur secundum relationem sup-
positionis; et sequens, scilicet 'ratio substantiae diversa', refertur ad
aequivocata in se. Et ita non pertinent ad idem.
Aliter dicendum, magis ad propositum, quod aequivocata ha-
bent rationem diversam secundum nomen aequivocans, id est in 15
quantum aequivocantur in illo; sed aequivocantia non habent aliam
rationem.
Ad sextum19 dicendum quod haec intentio 'aequivoca', ut su-
mitur pro aequivocatis, univoca est, et ita definiri potest, licet illa
quibus inest haec intentio non sint univoca nec definibilia. Sicut 20
haec intentio 'generalissimum' est definibilis, et definitur a PORPHY-
RIO20, licet substantia, vel aliud cui inest haec intentio, non definiatur.
Ad septimum21 potest dici quod non intelligit hoc nomen 'ani-
1 dico om. E | de] add. aequivocis LR l aequivocatis] aequivocis В 2 dicitur] add. et ADQ
3 duo] add. homines LR l per om. K l voces om. Q 4 dicimus] dicemus A l idem] ideo(!) R l Vel]
Et E | exponatur] exponitur EKLR 6 aliud] quintum AELR l commune post est D 7 est non
sequitur om. Q l est2 om. ВEKN l Quia] praem. Et D l etsi] si ВDE l sequitur] sequatur EK 8 esse]
est D | tamen] tantum LQ l esse2 om. AQ 9 diversam] ante esse E post substantiae Q l diversam ra
tionem] diversarum rationum A 10 aliter] add. potest dici quod E l sequeretur] consequeretur K l
potest] posset L l ad aequivocans om. K 1 1 quod] quae E om. В l secundum relationem om. В
12 sequens] sequitur (post scilicet) Q l substantiae] add. est A 13 aequivocata] aequivoca D l in se
om. R | Et om. В l pertinent] pertinet А l ad idem om. KN 14 dicendum] add. est Q add. est et L l
aequivocata] aequivoca ВD 15 in quantum] secundum quod L 16 in] sub K l aliam] aliquam
ВK om. E 18 sextum] add. est L l dicendum] dicitur A l aequivoca] non В 19 est] ante univoca
Q erit В | definiri post potest EL 20 haec] illa E l sint] sunt AВDNQ l univoca] univocata E 21 de
finibilis] definibile DR l definitur] differ^!) R 22 licet] sed K l aliud] add. aliquid Q l inest post inten
tio E | definiatur] definitur EKR 23 non om. Q l intelligit] intelligitur D intendit Q l nomen om. K
17 Cf. supra n. 4.
18 Cf. supra n. 5.
"Cf. supra n. 6.
20 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL l6 9; ed. Вusse 4.17-18): "Est autem generalissi
21 Cf. supra n. 7.
An definitio aequivocorum sit convenienter data 299
mal' esse aequivocum ad hominem verum et pictum. Sed si esset,

manifestum esset ibi quod solum nomen esset commune et nulla
ratio. Sicut communiter de exemplis non multum curat nisi quod
sint vera ut sunt ad propositum, hoc est quod ars sua sit vera in eis.
5 Ad ultimum22 potest dici quod terminus non est aequivocus ad
diversas acceptiones, quia non significat nec consignificat illas. Nec
est simpliciter univocum ut sumitur sub Ulis, quia nulla est una ratio
hominis secundum quam vere praedicatur de eo 'species' et secun
dum quam praedicatur de Socrate.
10 Contra hoc: omne praedicatum est univocum vel aequivocum

vel denominativum; sed 'homo' non praedicatur de intentione et
supposito univoce nec aequivoce per se; igitur denominative. Quod
falsum est, quia praedicatur in quid de supposito.
Ad hoc potest dici quod quodcumque praedicatum de aliquo
15 uno est respectu eius univocum vel aequivocum vel denominativum.
Sed non quodcumque praedicatum de multis est respectu multo-
rum, aliquo istorum trium modorum se habens. Sed respectu unius
uno modo, respectu alterius alio modo. Ut 'coloratum' praedicatur
de corpore et albo non uno modo, sed de albo univoce et in quid, et
20 de corpore denominative. Sic quodlibet nomen praedicatur de sup
posito univoce, de intentione vero nullo dictorum modorum, quia
est praedicatio per accidens, vel saltem reducitur ad praedicationem
denominativam.
1 esse] est AQ l hominem] animal ELR l et] add. hominem N l pictum] depictum D 2 esset
post ibi R | ibi post esset L illi A l nomen] non AВ add. et A l esset2 post commune E est ADR 3 ra
tio om. K | Sicut] Sic В | communiter post exemplis Q l exemplis] add. ipsi L l quod] ut E 4 sint]
sit A sunt N | sunt] sint R l quod] quia В 5 potest post dici LR l non] rep. В 6 non] nec KR l
significat] add. illas K l nec consignificat om. В l Nec] L' Neque (lin. L1) AEKL1KN 7 sumitur] add.
mg. simpliciter L1 l quia om. В l una] ante est D post ratio ELR post hominis A 8 hominis om. В l
praedicatur post eo E l species] ante praedicatur D om. ВKNQ l et om. A 9 quam om. L add. ipse
AR add. ipsum DNQ add. vere E l praedicatur om. В 10 hoc om. ELR l est post univocum В l uni
vocum vel aequivocum] a. u. ELR u. a. N l vel om. K 1 1 sed — denominativum om. ВENQ l non
post praedicatur D l et] pro D 12 nec] vel LR l per se] patet D om. LR 14 Ad - denominati
vum] mg. L1 scrip. fin. quaest. R | Ad - dici] Dico L1 Adhuc potest dici R l potest post dici A l praedi
catum] praedicatur A 16 Sed] Dicendum quod E Dicit quod lin. K2 | praedicatum om. В 17 ali
quo om. K | istorum] illorum EN l Sed] L1 om. R 18 modo] add. et ADR 19 corpore ... corpo
re] colore ... colore Q l et] add. de K l et — corpore om. В l non] nullo D l et1 om. KQ 20 denomi
native] add. et in quale K l praedicatur] ponitur В l de2 om. L 21 univoce] add. et Q l vero] vel D
add. vel NQ l dictorum] istotum R' restit. mg. R2 22 per] secundum D l ad — denominativam om. В
22 Cf. supra n. 8.
[QUAESTIO 6
UTRUM DEFINITIO UNIVOCORUM SIT BONA]
Quaeritur de definitione univocorum an sit conveniens, haec

scilicet1: "Univoca sunt quorum nomen commune est et ratio sub-
5 stantiae eadem".
Quod non, potest argui per tria argumenta prima ad prae- 1

cedentem quaestionem2. — Et similiter solvuntur sicut ibi sunt so
luta3.
Item, 'album' praedicatur de homine et de equo secundum 2
10 eandem rationem; aliter enim esset aequivocum. Et tamen non est
univocum praedicatum respectu istorum, quia est denominativum.
Similiter arguitur de omni praedicato denominativo, et maxime de
intentionibus, quia hoc praedicatum 'genus' dicitur secundum ean
dem rationem de substantia et quantitate, et tamen non est uni-
15 vocum, quia est denominativum. Et univocum et denominativum
sunt oppositi modi praedicandi sicut univocum et aequivocum.
Item, omnia aequivoca habent idem nomen4, scilicet hoc 3
nomen 'aequivoca', et eandem rationem substantiae, id est essen-
tialem, secundum illud nomen, scilicet rationem aequivocorum.
3 Quaeritur] praem. Univoca dicuntur Q adnot. mg. Quaestio 6 L2Q1 adnot. lin. Quaestio 6
D1 | conveniens] convenienter data E l haec] ante sit R om. E 4 scilicet om. Q l Univoca om. E add.
ad praedicationem denominativam В l sunt] dicuntur LQ om. E not. sive dicuntur R l commune —
eadem] etc. Q l est] ante commune K l et om. ВR 5 eadem] add. secundum illud A add. secundum
idem nomen D 6 Quod] praem. Unde videtur A l non] add. et A l potest argui] arguitur Q add.
tripliciter LQ | per tria om. В l argumenta] media K l prima] ante argumenta AD posita primo Q
facta LR om. E add. facta A l ad praecedentem quaestionem] praecedenti conclusione E 7 similiter]
consimiliter AВ communiter R add. hic L l ibi sunt soluta] s. sunt ibi D ibi solvuntur R 9 album
post praedicatur D l de homine om. В 10 esset] add. ibidem E l Et — univocum om. В 11 isto
rum] illorum EN | quia est] sed Q l est om. E 12 Similiter] praem. Item Q Aliter L l maxime] add.
est D 13 intentionibus] intentionalibus KN l quia] quare A et В 14 quantitate] add. etc. Q
15 quia est] sed L l est om. E l Et om. Q l et denominativum om. E 16 oppositi modi] т. o. L in
modo E | modi] secundum modum Q l univocum et aequivocum] aequivocum et denominativum K
17 omnia] add. nomina LR l habent] sunt K 18 aequivoca] aequivocum LR l id est] scilicet L et
R I essentialem] essentiale A add. conceprum D 19 illud] idem ELKNR l aequivocorum] aequivo-
catur K
1 Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 6£): "Univoca vero dicuntur quorum et nomen commune
est et secundum nomen eadem substantiae ratio".
2 Cf. supra q. 5 n. 1-3.
Cf. supra q. 5 n. 13-15.
'Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 1-2); Anctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 301): "Aequivo
ca dicuntur quorum nomen est commune et ratio substantiae secundum illud nomen est diversa".
302 QUAEST. 6
Igitur si dicta definitio esset conveniens, omnia aequivoca essent

univoca, quod falsum est, quia oppositum praedicatur de opposite.
Item, quorum substantia essentialis est eadem, ipsa sunt eadem
essentialiter. Sed univoca univocata habent eandem rationem sub-
stantiae univocantis. Ergo omnia univocata essent eadem essentia- 5
liter, quod falsum est, quia sic homo et asinus essent idem essen
tialiter.
Ad oppositum est ARISTOTELES .
Dicendum quod notificatio est conveniens, et potest conve- ю

nienter intelligi de univocatis sic: Univocata sunt quorum, non ut sig-
nificatorum, est nomen univocantis commune. Quia illud nomen non
significat aliquod univocum, sed quorum, ut contentorum sub uni
vocante, est nomen univocantis commune, et ratio substantiae univo-
catorum eadem, secundum illud nomen univocans. Et tunc nullum 15
univocum univocans est denominativum respecte eiusdem, quia de-
nominativi ratio non est ratio substantialis denominatorum.
Similiter potest intelligi de univocantibus sic: Univocantia sunt
quorum nomen, ut totius pars, commune est univocatis et ratio substan
tiae univocantis eadem univocatis secundum illud nomen. Non autem 20
poteit definitio aequivocorum intelligi de aequivocantibus, quia illo-
1 Igitur post si Q | dicta om. D l esset om. R l omnia] opposita N 2 est] ante falsum DE
мп. Q | de opposito om. E 3 substantia] ratio D add. id est ratio A l essentialis est] substantialis est
D est essentialiter E 4 substantiae] add. nominis LR 5 omnia] rep. В l univocata] - ELQ univoca
ВDKNRpu | essent] sunt KL l essentialiter] simpliciter R 6 est om. В l quia] add. si Q l idem]
eadem Q 10 Dicendum] praem. Ad quaestionem KL Ad N l quod] add. illa L add. ista R l est] ante
notificatio AВKN om. E l et om. В l potest convenienter] c. p. В 11 Univocata] - ВEK Univoca
ADLNQRpu | quorum om. В l non om. (lac.) N 12 univocantis] univocum Q univocatis (lin. L2)
KL2 rescript. mg. R1 l Quia] add. secundum D l Quia — commune om. A l illud] idem EKL l non om.
Q 13 aliquod] aliquid ВQ l univocum] univocatum DNKR univocatorum L l ut] id est Q om. В l
univocante] univocato KR 14 univocantis] univocatis EKNR univocum Q univocans lin. L2 not. mg.
alia littera: univocantis R l substantiae] add. scilicet Q l univocatorum] univocorum ВE om. R add. est
Q 15 illud] idem ELKNR l nomen] add. scilicet KQ l univocans] aequivocans В univocata Q l
tunc] sic E | nullum] add. nomen AE 16 denominativi] denominan EKN 1 7 substantialis]
essentialis EN l denominatorum] denominativorum ВDKNQ ante ratio Q 18 sic] ante de R l
Univocantia] Univoca NQ 19 nomenl add. etc. Q l ut om. R l totius post pars AL l commune post
est EK non R l est om. AN l univocatis] univocantis A l et] add. ideo L 20 univocantis] univocatis
KNQR' restit. mg. R2 om. В add. (post eadem R) est LR l univocatis] add. eadem В l illud] idem
EKLNQ 21 potuit] potest ENL poterit R l aequivocorum] aequivocatorum E l quia om. В
5 Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, la 6-8).

Utrum definitio univocorum sit bona 303
rum non est nomen, cum nihil sit aequivocans nisi sola vox. Si
militer, non habent aliquam definitionem; ergo nec diversam nec
eandem. Sed neutrum istorum impedit hanc definitionem intelligi de
univocantibus, quia et istorum est nomen (quia non solum nomen
5 univocat), et ista habent eandem rationem substantiae.
ARISTOTELES tamen magis videtur intelligere de univocatis. Dicit 8
enim6: "ut animal, homo atque bos. Communi enim nomine utra-
que animalia nuncupantur", quod manifestum est dici de univo
catis. Et subdit de 'ratione eadem': "si quis assignet utriusque ratio-
ю nem, quid sunt in eo quod sunt animalia, eandem assignabit utrius
que rationem"; quod similiter manifeste refertur ad univocata.
Ad primum argumentum7 dicitur quod nullum denominati- 9

vum habet rationem substantiae respectu illius respectu cuius est
15 denominativum, licet in suo genere possit habere rationem substan
tiae. Et ideo nullum denominativum praedicatur secundum eandem
rationem.
Contra hoc: denominativum non recipit magis et minus nisi 10

respectu subiecti respectu cuius est denominativum. Sed ARISTOTE-
20 LES in III Topicorum8 ad concludendum accidens de aliquo secundum
1 est om. D l nihil] lin. K2 l aequivocans] aequivocum E 2 non] rep. В l ergo] quia K l
diversam nec eandem] e. nec d. E 3 istorum] illorum D 4 et] vel Q l istorum] illorum ELNR l
nomen] add. et ratio L add. mg. si etiam ratio R1 5 ista] ita KLR l eandem post substantiae Q post
rationem R om. В 6 tamen] autem Q l magis videtur] v. m. KLN l Dicit enim] Enim dicit K
Dicens Q om. EN 7 homo] ante animal ENQ om. ВL l Communi] Quae D l Communi enim
nomine om. В 8 quod] quia ВD l dici post univocatis K 9 de] in Q 10 sunt in eo] utrumque
sit quo A | animalia] substantia D l utriusque post rationem R utrobique (ante assignabit) Q 11 univo
cata] univocum R 13 dicitur] potest dici K 14 rationem] add. mg. respectu R | substantiae om. L l
respectu — substantiae om. ENR l illius] subiecti L l respectu2 om. DKL 15 substantiae om. L
16 Et om. R 18 hoc om. E add. nomen Q l recipit] suscipit K l et — aliquo om. В l nisi] lin. R2
19 respectu2 om. NQ l Sed Aristoteles] Secundum Aristotelem AKR 20 in om. KLR l concluden
dum] excludendum(!) K l de aliquo mg. L1 add. dici (ante de R) ELR
est et secundum nomen eadem substantiae ratio, ut animal, homo atque bos. Communi enim nomi
ne unique [secundum quosdam codices: utraque] animalia nuncupantur, et est ratio substantiae
eadem; si quis autem assignet utriusque rationem, quid utrisque sit quo sint animalia, eandem assi
gnabit rationem".
7 Cf. supra n. 2.
' Cf. Aristot., Tоpica 1II c. 5 (AL V1 59; Г c. 5, 1 19a 29-32): "Amplius praeter ea quae dicta sunt prius,
quod magis suscipit propriam propositi rationem, ut si albi est ratio color disgregativus visus, albius
quod est color magis disgregativus visus".
304 QUAEST. 6
magis et minus, docet considerare ad definitionem accidentis quod

magis suscipiat propositi (id est accidentis) rationem, ut albius quod
est coloratum magis disgregativum visus9. Ergo denominativum,
respectu illius respectu cuius est denominativum, habet rationem.
Probatio primae propos itionis: PORPHYRIUS cap. 'De differen- 5
tia' dicit10: "Esse autem unicuique unum et idem est, neque suscipiens
intensionem neque remissionem" — hoc est, essentia cuiuslibet con-
sistit in indivisibili. Illam enim propositionem adducit ad proban-
dum differentiam non suscipere magis et minus, respectu cuius est
per se differentia. Ergo denominativum in suo genere, in quantum ю
est quid in se in suo genere, non recipit magis et minus; igitur tan-
tum in comparatione ad subiectum quod denominat.
Potest dici aliter ad primum argumentum quod homo et equus
non sunt univocata sub albo — nec quaecumque alia sub aliquo
praedicato denominativo —, quia "univoca sunt quorum nomen est 15
commune, et ratio substantiae univocantis eadem11", quae ratio est
eis "substantiae ratio", licet non propria. Ratio autem unius-
cuiusque denominativi non est ratio substantiae denominati. Sed
quia ratio sit de denominativo quod praedicatur secundum idem
1 docet] rep. D l ad om. LR l accidentis] add. dicens Q l quod] quia D 2 suscipiat] suscipit
R add. rationem LR l id est om. D l rationem] ante propositi E 3 est post magis R om. DEN l
coloratum] ante quod ELR l magis] add. est K l disgregativum visus] disgregat visum E l visus om. В
4 respectu2 om. KLR l rationem] add. substantiae A 5 Probatio] mg. K1 l propositions] add. quia
D | Porphyrius] per Porphyrium LR 6 dicit om. LR l unicuique] uniuscuiusque ELR l est] ens В l
neque] nec D l suscipiens post remissionem E 7 neque] nec D l essentia] esse (post cuiuslibet) Q
om. N 8 in om. В | Illam] Istam L l enim] autem L om. Q l probandum] probandam D 9 dif
ferentiam] add. per se D 10 per se om. E l in2 om. D 11 in se om. ENR l in2] ex ADL l genere]
add. ex (et A) sua differentia ADL l non — minus] ante in quantum E l recipit] suscipit EKQ 12 in
— subiectum] ad illud E l comparatione] compositione A l subiectum] praem. suum D obiectum A l
13 Potest] praem. Ideo Q l dici aliter] a. d. E l ad] not. primam propositionem vel R l primum om. R l
et] add. asinus vel D 14 non] mg. L1 l univocata] univoca AEQ l albo] albedine K l aliquo] alio D
15 praedicato] praedicamento K l univoca] univocata DLR l nomen est] est n. AN 16 commu
ne] ante est LQR l univocantis] univoca Q add. est DLQ l quae] quia E l est] add. etiam ADLR
17 eis om. Q l substantiae post ratio D l licet] quod В l propria] prima L propriae substantiae N add.
quia ratio animalis scilicet corpus animatum non est prima et completa ratio hominis vel (et LR) equi
ELR | autem om. N aaU albi vel AD | uniuscuiusque] cuiuscumque AEKQ 18 denominativi]
denominati E l substantiae om. R l denominati] - R denominanti Q denominatis L denominatorum
A denominantis DEKN denominativorum pu l Sed om. В 19 quia om. AQ l ratio] not. mentio
R2 | sit] sic est A fit LR convenit sic Q l de om. ВDKQ l denominativo] denominatio ВD denomi
nate> Q | quod] quia Q l idem] illud A
9 Cf. infra q. 30-36 n. 94-1 13 et q. 42 n. 8.

1"Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 16; ed. Вusse 9.21-23): "... esse autem uni
cuique unum et idem neque intensionem neque remissionem suscipiens est".
" Cf. supra n. 9.
Utrum definitio univocorum sit bona 305
nomen et secundum eandem rationem substantiae denominantis,

ideo dicendum quod definitio de univocantibus sic debet intelligi:
"et ratio substantiae eadem", quae ratio est essentialis univocatis;
quod non est verum de denominativo. Nam secundum AristOTELEM
5 inferius, cap. 'De substantia12': "album praedicatur de corpore, ratio
nem vero albi praedicari de illo impossibile est", quod est ita intel-
ligendum quod ilia ratio sit ratio corporis.
Ad secundum argumentum13 potest dici dupliciter. Uno modo 13

concedendo conclusionem quod omnia aequivoca sunt univoca,
lo Nec praedicatur oppositum de opposito nisi forte in respectivis.
Vel aliter dicitur quod non sequitur 'aequivoca habent hoc 14
nomen commune "aequivocum" et rationem substantialem huius
eandem, igitur habent idem nomen et eandem rationem', sed est
fallada secundum quid et simpliciter. Quia habere hanc rationem
15 eandem est simpliciter habere diversam rationem et secundum quid
eandem, sicut convenire in differentia est convenire secundum quid
et differre simpliciter.
Ad tertium14 dico quod quorum est ratio substantiae propria et 15
completa eadem, ipsa sunt eadem; sed univocatorum non est ratio
20 eadem propria, licet ratio univocantis sit eadem eis, quia illa nulli
univocato est propria.
1 nomen om. В l secundum om. AВEK l eandem] add. nominis E l rationem post substantiae
LR | denominantis] de denominativis LR de denominaos N 2 dicendum] add. est D l definitio] in
definitione K l intelligi] add. sic Q 3 et] quod ELR l substantiae] mg. V sit EKN add. est В add. sit
LR | est essentialis] e. est EN 5 inferius] add. in Q l praedicatur] ante album Q l rationem] ratio Q
6 vero] spat. vac. K l praedicari — est] impossibile est de illo p. Q l de om. N l de illo post est L l
impossibile est] ante praedicari R est i. E l est2 om. K l ita post intelligendum AВDKN sic Q 7 sit]
rep. В | ratio2 om. K l corporis] communis E 8 argumentum om. ВD 9 concedendo] concedo D
condivisionem(!) K l quod — univoca om. E l univoca] add. aequivoca ut quid sunt univoca ut modus
ELR 10 Nec] Ut В Non N l forte] add. ut E 11 Vel aliter] Alicuius В l sequitur] se R l hoc] sed
В 12 nomen] lin. K1 l commune aequivocum] i.c. E l huius] eius ELR 13 nomen om. В l
eandem2 post rationem D l sed] add. haec N l sed — est-2 om. В 14 et] ad ВR l hanc om. K 15 ean
dem] ante rationem K add. etsi ratio substantiae diversa D l simpliciter habere] h. s. ELR l diversam post
rationem Q 16 differentia] substantia Q 17 differre simpliciter] s. d. E 18 quod om. ВD l est
post ratio D | substantiae om. DE 19 univocatorum] univocorum ВEN univocum Q 20 eadem]
ante ratio ВQ post propria DR l propria] prima L l licet] sed N l ratio] rep. В spat. vac. K l
univocantis] univocorum Q 21 univocato] univoco В l propria] prima L add. nulli univocato sunt
et est propria K add. et ultima sed communis R
12 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 49; c. 5, 2b 29-32): "... in aliquibus autem nomen quidem nihil prohibet
praedicari aliquando de subiecto, rationem vero impossibile est; ut album, cum in subiecto sit
corpore, praedicatur de subiecto (dicitur enim corpus album), ratio vero albi numquam de corpore
praedicabitur".
"Cf. supra n. 3.
M Cf. supra n. 4.
[QUAESnO 7
UTRUM GENUS SIT UNIVOCUM SPECIEBUS]
Quaeritur de exemplo quod ponit ARISTOTELES1 ad manifestan-

dum rationem univocorum, "ut animal, homo atque bos", utrum
5 genus sit univocum speciebus.

Quia per ArISTOTELEM VII Physicvrum2: 'secundum univocum
potest fieri comparado'; sed secundum genus non fit comparatio, se
cundum ipsum ibidem3; ergo etc.
10 Item, si genus esset univocum, tanta esset unitas generis quanta 2
speciei. Consequens est falsum, per ARISTOTELEM V Metaphysicae cap.
'De uno4', qui dicit quod 'unum specie infert unum genere et non e
converso'; igitur antecedens falsum. Probatio consequentiae: species
non est unum in exsistendo (sed tot quot supposita quia non exsistit
15 nisi in suppositis), sed tantum est unum secundum definitionem et
unum obiectum intellectus. Sed utramque unitatem habet genus,
dato quod sit univocum. Igitur etc.
Item, quod est univocum multis, non est secundum se diversum 3
in Ulis. Sed genus est secundum se diversum in diversis speciebus, et
3 Quaeritur] adnot. mg. Quaesno 7 L1Q1 adnot. lin. Sequitur quaestio 7 D1 l ponit Aristoteles]
Aristoteles p. A l manifestandum] manifestandam D 4 univocorum] univocam K 6 videtur]
ante Quod Q 7 Quia om. DEKQ l Aristotelem] add. in D 8 fieri] sumi K l sed om. K l fit
om. В | fit — etc.] igitur etc. minor patet per ipsum ibidem Q l secundum ipsum] ut D 9 ibi
dem] idem E add. patet D l ergo etc.] igitur genus non est univocum speciebus D 1 1 est om. NR l
per] et contra ELR l per Aristotelem om. D 12 qui dicit] ubi d. Aristoteles D l infert] inferat В
13 antecedens] consequens N 14 sed] licet K l quot] quod Q add. sunt EKLNR l quia non] non
enim D | exsistit] exsistunt K 15 suppositis] supposito Q l est om. В 17 Igitur om. Q l Igitur
etc. om. E 18 est post univocum ВLNR l univocum] mg. R1 add. in A add. de Q l multis post est K l
diversum] ante secundum K 19 est post se LR l diversis post speciebus N om. ELR
est et secundum nomen eadem substantiae ratio, ut animal, homo atque bos".
2 Aristot., Physica VII t. 24 (AL VII1 269; H c. 4, 248b 6-9); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
155): "Sola univoca et non aequivoca sunt comparabilia".
1Aristot., Physica VII t. 29 (AL VII1 270-271; H c. 4, 249a 3-8).
4 Aristot., Metaph. V t. 12 (AL XXV2 93-94; Д c. 6, 1016b 35-1017a 3): "Et semper posteriora
praecedentia sequuntur, ut quaecumque numero specie unum, sed quaecumque specie non omnia
numero; sed genere omnia unum quaecumque et specie, quaecumque vero genere non omnia specie
sed proportione".
308 QUAEST. 7
non secundum accidens, per AR1STOTELEM X Metaphysicae5 cap. 'Di

versa autem secundum se'. Igitur etc. Maior patet, quia tunc secun
dum idem esset genus unum et multum in speciebus.
Item, genus praedicatum de quacumque specie praedicat illud
totum quod ilia species; igitur sicut nulla species est univoca diversis 5
speciebus, ita nec genus. Et confirmatur per ARISTOTELEM VII Meta-
physicae6: "genus nihil est praeter species, aut si est, est ut materia";
igitur non praedicat aliud ab Ulis.

Item, aliter non poneretur genus in definitione alicuius speciei — 10
sicut nec aequivocum ponitur in definitione aequivocorum —, cum
dicat ARISTOTELES VI Topicorum et VII Metaphysicae1': 'in omni defi
nitione ponendum est genus'.
Item, in aequivocis non est prius nec posterius, quia sola vox
est communis; sed genus prius est speciebus; igitur etc. 15
Dicendum quod genus est praedicatum univocum speciebus,

quia praedicatur secundum idem nomen et secundum eandem ra-
tionem de ipsis, quae ratio sive definitio est ratio substantiae Ulis
1 per] cum secundum E l per Aristotelem om. D l X] V AD IV ВE not. mg. alia littera IV
L1 | cap. om. E 2 autem] ante Diversa Q om. E add. specie AD add. sunt K l secundum se om. D
add. sunt genera ELR add. etc. N l Igitur om. KR l Igitur etc. om. ВQ l etc. om. A l patet om. Q
3 esset post genus LR 4 praedicatum] praedicatur Q l specie om. В l illud] idem R 5 illa]
est E | species] add. est D l igitur] et E l nulla] natura В l est] et R l diversis] omnibus D 6 ita om.
EL | genus] add. omnibus speciebus D l Et om. K 7 nihil] non Q 10 aliter om. В l genus om.
D | in — aequivocorum] rep. (post genus) N l alicuius om. R 1 1 sicut] quia ELR sed NQ om. В l
nec] nullum ELR l aequivocorum] aequivocatorum AKD univocorum ELR l cum] tamen ELR
12 dicat] dicit LR 13 est] esse D om. E 14 nec] neque LQ l quia] sed EKN 15 est om. В l
prius post est ELR | igitur om. Q 17 Dicendum] praem. Ad quaestionem ADQ l Dicendum quod]
mg. N1 | praedicatum om. D l univocum] add. respectu D 18 quia] et R l praedicatur] ponitur В l
idem om. R l rationem] definitionem D 19 de ipsis] nominis (ante rationem) E l ratio2] illo В l
illis] ipsis Q
s Aristot., Metapn. X t. 24 (AL XXV1 213; I c. 10, 1057b 35-1058a 2): "Diversum autem specie
alicuius aliquid diversum est, et oportet hoc ambobus inesse; ut si animal diversum est specie, ambo
animalia. Necesse ergo in eodem genere esse diversa specie. Tale enim genus voco quod ambo unum
et idem dicuntur, non secundum accidens habens differentiam, sive ut materia ens sive aliter".
6 Aristot., Metapn. VII t. 43 (AL XXV2 146; Z c. 12, 1038a 5-7).
5Aristot., Tópica VI c. 4 (AL V1 120; Z c. 4, 141b 25-28); Auctoritates Arátotelis (ed. J. Hamesse p. 328):
"Omnis bona definitio debet constare ex genere et differentiis, quia ista sunt priora et notiora quam
species quae definitur"; Metapb. VII t. 43 (AL XXV2 146; Z c. 12, 1037b 30-31): "Non enim aliud est
in definitione quam primum dictum genus et differentia".
Utrum genus sit univocum speciebus 309
speciebus, licet non propria, quia genus praedicatur de illis in quid,

per PORPHYRIUM8.
[LINDE SUMITUR UNIVOCATIO GENERIS] - Sed cum omni univoco 9

correspondeat in re aliqua uniras — aliter accidenti et substantiae es-
5 set aliquod univocum —, dubium est quid sit illud unum in re a quo
sumitur univocatio generis.
Et potest dici quod omnia unius generis aliquam inter se con- 10
venientiam habent in substantia, quam non habent cum aliis alio-
rum generum, quod cognoscitur ex identitate operationis vel passio-
io nis in singularibus. Illud est in speciebus imperfectum et potentiale,
quia diversae species habent diversas formas perfectivas. Aliquid ergo
materiale in omnibus speciebus — sive sit materia sive forma incom
pleta exsistens in omnibus huius generis et non alterius, quod est
principium alicuius operationis vel passionis in eis — est illud unum
15 in re. Quod cum intellectus considerât (non ut in hoc), considerât
ipsum secundum se essentialiter esse in differentibus specie et ei at-
tribuit intentionem generis — et quanto genus communius tanto il-
lius in re minor est unitas. Et ita nomen 'generis' de suo primo
intellectu importat aliquid quod est materiale in speciebus, tamen
20 per modum totius, ut dictum est prius9.
1 praedicatur] ponitur 6 l de illis post quid LQR l illis] eis K 3 omni] communi D om. Q
4 in re post uniras ELR l aliter] alicui В l accidenti et substantiae] s. et a. AD l substantiae] spe
ciebus ВEKNQ add. suis E add. eius Q 5 aliquod] aliquid ВEKNQ add. commune E l univocum]
add. sed A l est om. В l sit] fit В l illud om. ВKLNR l unum om. Q l re] rem В 6 sumitur] not.
unitas vel L 7 Et om. LR l aliquam post se LR l inter] intus В 8 habent] ante aliquam Q l
cum] add. illis D l aliorum] aliquorum Q 9 generum] generis Q l operationis] comparationis D
10 singularibus] signibus(!) В l Illud] praem. Et E l Illud est] Et D l imperfectum — species] rep. В l
Aliquid post ergo E Illud K 12 materiale] naturale R 13 huius] huiusmodi ADKLN l generis]
generibus N 14 alicuius om. L l operationis] comparationis D add. communis ADL l vel] et E l est
post illud Q et A | illud] idem D 15 cum] tamen D om. В l non — considerat om. N l in2] lin. L1 l
hoc] add. sed E 16 ipsum] illud LR l secundum se post essentialiter Q l se] add. et D l essentialiter
post esse N l specie] species D om. N 17 genus] add. est LR l illius] eius A 18 ita] add. nulla R l
nomen] natura ELR l primo] mg. L1 19 aliquid om. В l matetiale post speciebus E l speciebus]
praem. suis Q l tamen] tum A cum Q 20 totius] rep. L l dictum est post prius R
8 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De genere' (AL I6 6-7; ed. Вusse 2.15-16): "Quod etiam describen-
tes adsignaverunt genus esse dicentes quod de pluribus et differentibus specie in eo quod quid sit
praedicatur, ut 'animal'."
'Ut supra in hac paragrapho; cf. Duns Scotus, Porph. q. 16 n. 36.
310 QUAEST. 7
Ad primum10 dico quod non secundum omne univocum fit

comparatio, sed secundum speciem atomam tantum, id est specialis-
simam, ut ibi dicitur11. — Vel aliter12: quod univocum apud logicum
dicitur omne illud quod per unam rationem devenit ad intellectum, 5
secundum quam dicitur de multis; apud naturalem non est omne
tale, sed tantum quod est unum secundum ultimam formam com-
pletivam. Unde dicitur VII Physicorumn: "In genere multae latent
aequivocationes", quod tamen logicus non diceret. Unde si dicatur
'secundum omne univocum fieri comparationem', intelligendum est ю
tantum de univoco secundum naturalem quod est tantum species
specialissima, non de omni univoco quoad logicum quo modo genus
est univocum.
Ad secundum14 dico quod maior est unitas in re, a qua sumitur
univocatio speciei, quam a qua generis. Quia ibi est unitas formae 15
completivae, hic tantum alicuius materialis et incompleti. Unde ad
formam dico quod duabus speciei unitatibus ibi enumeratis est ge
nus unum, sed tertia15 omittitur in qua species excedit genus.
2 primum] add. argumentum EQ l dico om. Q l non om. В l secundum] solum E l fit com
paratio] fiunt comparationea LR 3 speciem om. ВEKNQ l atomam] spat. vac. R l id est om. В add.
speciem EQ 4 ibi dicitur] d. i. D l quod univocum om. В 5 omne] esse L esse o. K l unam post
rationem E l devenit] rep. В l ad] apud AВDQ 6 dicitur post multis E l naturalem] universale A
add. vero L l non — sed om. E l est om. KNQR l est omne tale om. D l omne] esse L 7 tantum]
add. dicitur univocum E l ultimam post formam Q l completivam] add. essentialem D 8 dicitur] in
D | Physicorum] add. quod K l multae post latent KLR 9 non diceret om. В l diceret] concedit A l
dicatur] dicitur R 10 omne univocum] omneт modum univocorum R l comparationem] com
paratio Q | intelligendum post est R 11 tantum] ante est K post univoco E l naturalem] add. non В
12 non] add. tamen E l omni om. E l quo modo] quia apud eum Q 14 dico] mg. N2 15 univo
catio] unitas LR | a qua om. K l qua] add. sumitur univocatio E 16 tantum] autem Q om. E l et
om. E 17 formam] add. argumenti Q 18 tertia] natura N nulla Q alia LR
10 Cf. supra n. 1.
11 Cf. Aristot., Physica VII t. 30 (AL VII1 271; H c. 4, 249a 15); cf. Duns Scotus, Metaph. VII q. 13 n.
73-75; Lectura II d. 3 p. 1 q. 1 n. 18 (XVIII 233-234): "Secundum Philosophum VIl Physicorum, unitas
generis distinguitur ab unitate speciei, quia secundum speciem atomam est comparatio et non
secundum genus, quia species atoma significat unam naruram, sed non genus, in quo 'latent multae
aequivocationes';" Ordinatio II d. 3 p. 1 q. 1 n. 16 (VII 397).
12 Cf. Duns Scotus, Porph. q. 7-8 n. 12; cf. Thomas, Physica VII lect. 7 n. 9 (II 349a): "Est autem consi-
derandum, quod multa quidem secundum abstractam considerationem, vel logici vel mathematici,
non sunt aequivoca, quae tamen secundum concretam rationem naturalis ad materiam applicantis,
aequivoce quodammodo dicuntur".
"Aristot., Physica VII t. 31 (ALVII1 272; Hc. 4, 249a 22-24); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
155): "Aequivocationes latent in generibus".
14 Cf. supra n. 2.
15 Scilicet, unitas; cf. Duns Scotus, Porph. q. 25 n. 20.
Utrum genus sit univocum speciebus 311
Ad tertium16 dico quod ibi est aequivocatio, quia 'secundum 13

se' potest sumi effective sive solitarie, ut sumitur 'per se' in tertio
modo17, sive excludendo aliam causam; et omnibus his modis maior
est vera et minor falsa. Alio modo sumitur 'secundum se' prout su-
5 mitur V Metaphysial8, ut scilicet opponitur 'secundum accidens',
quod aggregat in se diversas essentias, ut 'homo albus'; et tunc ens
secundum se est quodlibet habens unam essentiam. Isto modo est
maior falsa et minor vera. Et sic intelligit ARISTOTELES X Metaphysi-
cae, quia genus est diversum per differentiae, quae differentiae non
10 accidunt sibi, quia differentiae non faciunt unum secundum acci
dens cum genere, sed unum essentialiter.
Ad quartum19 patet quod prima propositio, scilicet 'genus prae- 14
dicat totum', sic intelligenda est, scilicet 'materiale per modum to-
tius' quod secundum se est unum, in speciebus tamen formaliter di-
15 versificatur. Et ita maior est unitas generis in se quam specierum in
quantum differunt per differentiam, quia nulla est differentia in in
te liectu generis; sed e converso.
1 est om. Q | quia] quae Q add. Ii L l secundum] per Q 2 potest sumi] sive K l in om. Q
3 sive] add. in Q l his] istis L 4 minor] add. est R l prout] ut D 5 scilicet] ante ut E om. LR
6 diversas] not. naturas sive E 7 secundum] per Q l quodlibet] quidlibet N l Isto] praem. Et L lllo
N | est maior] m. est DEQ 8 et om. Q l Et om. Q l sic] sicut Q l intelligit] intelligitur A l X] - D
V AВEKLNRpu VII Q not. vel X L 9 genus] add. non Q l diversum] divisum ALR l per] add. di
versas D | differentias] lin. D1 l quae] quia ВEKNQ 10 quia] qua В l differentiae om. Q l unum
om. R | secundum] per EQ 11 essentialiter] accidentaliter E essentiale K 12 patet] dico L l
quod] quia AВ 13 sic om. K l intelligenda est] intelligitur LR l est om. Q 14 quod] quia E l se
cundum] per K | se om. В l unum] univocum AD l speciebus tamen] et tamen speciebus A l diversi-
fícatur] diversificarum D diversum E 15 quam] add. in D l in2 om. В 16 differentiam] differen-
tias D | quia om. В l differentia] ante nulla D ante est AL' restit. lin. L1 not. scilicet divisiva LR l in
om. Q 17 generis] add. in se DE l sed] vel E l sed e converso om. D l converso] contra LR add. est
de speciebus LR
16 Cf. supra n. 3.
17 Cf. Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV1 13; A c. 4, 73b 5-10).
18 Aristot., Metafm. V t. 7 (AL XXV2 90-91; Д c. 6, 1015b 16-35).
" Cf. supra n. 4.
[QUAESTIO 8
AN DENOMINATIVUM IDEM SIGNIF1CET

QUOD ABSTRACTUM]
Circa definitionem denominativorum, quaeritur utrum differant

5 solo casu, id est sola cadentia ad subiectum a principalibus a quibus
habent denominationem, an etiam differant in significant. Et hoc est
quaerere an denominativum idem significet quod abstractum, scilicet
formam tantum, vel aliud ut subiectum.
Et quod significet subiectum, videtur: 1

10 Quia significare est intellectum constituere, per ARISTOTELEM I
Perihermenias cap. 'De verbo1'; sed nomen concretum prolatum con-
stituit intellectum subiecti; ergo illud significat. Probatio minoris:
constituit intellectum accidentis, et illud impossibile est intelligi sine
subiecto: tum quia impossibile est esse sine subiecto, et "unumquod-
15 que sicut se habet ad esse, sic ad veritatem", id est ad cognitionem
veram, II Metaphysicae2; tum quia "substantia est primum omnium
cognitione", per ARISTOTELEM VII Metaphysicae3. Ergo nihil significa-
tur sine illo. Per hoc etiam probatur quod subiectum primo significa-
tur, quia illud primo intelligitur prolata voce; quia accidens non
20 potest sine illo intelligi, et illud est prius cognitione accidente, per
ARISTOTELEM VII Metaphysicae4.
4 Circa — denominativorum om. AВQ adnot. mg. Quaestio 8 L1Q1 adnot. lin. Sequitur Q. 8 D1
| quaeritur] ante Circa LR l utrum] an Q l differant post casu E differentia ut А om. ВK l differant ...
differant] differunt ... differunt R 5 sola om. K 6 significatis] significato A l hoc] hic K 7 an]
utrum A | significet] ante idem LR significat A l scilicet] ut K 8 formam tantum] t. f. LR l vel] aut
NR | aliud om. Q l ut] scilicet N l subiectum] in subiecto Q 10 Quia] Quod R 1 1 verbo] add.
(mg. V) ubi dicit et significant aliquid constituit enim intellectum (constituit — intellectum del lin. D2) qui
dicit DL1 12 illud] idem N l illud significat] etc. LR l minoris] add. quia ELR 13 intelligi]
intelligete (lin. K2) AВEK2Q add. esse K l sine] add. suo LR 14 tum — subiecto] mg. L1 om. ENQ l
est] add. ipsum AR l esse post subiecto D l sine] add. suo L1 l et unumquodque] u. autem DR
15 sic] ita D add. se habet KLQR l ad1 om. LQR 16 veram] add. per Aristotelem DLR add. ex E l
tum — Metaphysicae] scrip. post illo R l primum] ante est E prima Q 1 7 per Aristotelem om. R l
per — Metaphysicae] mg. L1 l nihil] non Q l significatut] cognoscitur D significat N 18 illo] illa A l
Per — illo om. В | hoc] idem R l etiam om. ENQ 20 sine illo] ante non E l et] igitut R l accidente]
ante cognitione K om. В l per Aristotelem] ex D 21 Aristotelem] auctoritatem L add. in ENQR
1 Aristot., De interpr. I c. 3 (AL II1 7; c. 3, 16b 20-21): "... et significant aliquid — constituit enim qui
dicit intellectum, et qui audit quiescit..."
2 Aristot., Metaph. II t. 3 (AL XXV2 37; a с 1, 993b 30-31); Asictoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
1 18): "Unumquodque sicut se habet ad entitatem, sic se habet ad veritatem".
3 Aristot,, Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 123-124; Z c. 1, 1028a 32-33): "... sed substantia omnium
4 Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 124; Zc. 1, 1028a 37-b 3).
314 QUAEST. 8
Item, terminus idem significat quod supponit; sed terminus

accidentalis concretus supponit subiectum; ergo etc. Maior patet:
quia terminus supponens, ex hoc quod supponit, non habet novum
significatum. Probatio minoris per ARISTOTELEM I Posteriorum5: haec
est per accidens 'album est lignum', quia significatur quod illud, cui 5
accidit album, est lignum; igitur illud, cui accidit album, ut subiec
tum, ibi supponitur per 'album'.
Item, idem significat nomen et definitio, per ARISTOTELEM IV
Metaphysical6: "Ratio quam significat nomen est definitio"; sed defi
nitio concreti habet in se subiectum et accidens; igitur nomen haec ю
significat. Minor patet per ARISTOTELEM in VII Metaphysical dicen-
tem quod accidens definitur per substantiam.
Item, dictio exclusiva excludit quidlibet quod est extra per se si
gnificatum termini; sed addita termino concreto, non excludit sub
iectum; igitur etc. Probatio minoris: sic dicto 'tantum album currit', 15
non excluditur corpus currere, quia includitur. Probatio: sequitur
'tantum album currit, igitur album currit', et ultra 'igitur corpus
currit'; igitur a primo ad ultimum, et ita corpus non excluditur.
Item, hoc videtur per auctoritatem COMMENTATORIS super I
Physicorum8 ubi dicit quod 'nomen concretum significat formam et 20
1 idem] illud L om. В 2 ergo om. Q l etc. om. AВ 3 quia] quod D l terminus post quod
L | supponens om. L l novum] nomen ВEQ unum modum D 4 Posteriorum] Perihermenias AD l
haec] hoc В 5 significatur] significat EKLNR 6 album2 om. В add. est lignum R 7 ibi] mg. L1
8 idem] lin. K2 quod lin. В2 l et] est В l definitio] add. quia DQR l per Aristotelem om. AN l per
definitio om. ВK l IV] VII A 9 est] add. eius R 10 concreti om. Q l nomen] ipsum L' restit. mg.
L1 | haec] - DQ hic K hoc rell. pu 1 1 per Aristotelem] ex D l in om. DELR l Metaphysicae om.
AВKN | dicentem — substantiam] ubi dicit accidentia definiuntur per subiecta D 12 quod] quia A
om. Q | definitur] definiri Q 13 exclusiva] add. addita alicui termino E l quidlibet] quodlibet AD
om. R | extra post se Q 14 sed] add. talis dictio (add. exclusiva A) ALR l addita] addito E terminus
exclusivus additus alicui K add. exclusivo EQ l termino] termini В l subiectum om. В 15 igitur om.
Q | etc om. K | Probatio minoris] Minor patet Q add. quia LR l sic dicto] si dico A l dicto] dicendo L
16 excluditur] excludit Q l currere] currens R l includitur] add. in eo LR l Probatio] Probatur L add.
quia LR 17 igitur — currit] mg. K2 om. E l album2] corpus K2 18 currit] add. et ultra N l igitur]
et sic E et tunc sequitur LR om. K l primo] add. usque L l et ita] igitur E l ita] sic R l corpus2 post ex
cluditur LR 19 Item om. ВLR l hoc videtur] v. hoc D l auctoritatem Commentatoris] Com-
mentatorem Q l Commentatoris] Aristotelis N l super om. LQR 20 dicit om. Q
5 Aristot., Anal. post. I c. 22 (AL IV1 45; A c. 22, 83a 5-7): "Cum quidem enim album esse dico
lignum, tunc dico quod cui accidit albi esse lignum est".
6 Aristot., Metaph. IV t. 28 (AL XXV5 90; Г c. 7, 1012a 24): "Ratio namque cuius nomen est signum
definitio fit".
5Aristot., Metaph. VII t. 18-19(ALXXV2 130;Zc. 5, 1031a 1-3); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 129): "Unde accidens definitur per aliquod extraneum a sua natura, scilicet per substantiam".
8Averroës, Physica I com. 25 (ed. Iuntina IV f. 9rb): "... album significat albedinem et recipiens albedi-
nem"; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 140): "Omnis forma accidentalis in concreto duo signi
ficat, scilicet formam et subiectum".
An denominativum idem significet quod abstractum 315
susceptivum'; et XII Metaphysicae9 dicit COMMENTATOR quod signifi-

cat ambo.
Item, ARISTOTELES in VII Metaphysicae10 dicit quod in dictis 6
secundum accidens non est idem 'quod quid est' cum illo cuius est
5 "propter duplex significare, ut musicum et album"; igitur huiusmodi
significant duo.
Ad oppositum est ARISTOTELES. Hic dicitur quod "denominati- 7

va differunt solo casu" a principalibus11, ergo non in significato; sed
abstracta non significant subiecta, quia tunc non essent in aliquo
10 genere; ergo nec denominativa.
Item, inferius, cap. 'De substantia12', dicit quod "album solam 8
qualitatem significat".
Item, Commentator V Metaphysial" dicit Aristotelem velle 9
quod tantum significet formam. Et ratio eius est quia aliter esset
15 nugatio addendo accidens cum subiecto, quod videtur inconveniens.
Consequentia patet, quia ponendo rationem concreti loco nominis,
idem subiectum bis diceretur.
1 susceptivum] susceptionem K suscipiendum ipsam id est subiectum lin. D2 add. formae

LR | XII] VII lin. D2 II N | dicit] ipse L 3 in om. DL l Metaphysicae om. ВKNQ l quod om. E
4 secundum] per Q l idem post est (Iin. В2) В2KN l quod quid est] ante non E l illo] eo DELN
5 propter] add. eius ELR l ut] igitur E om. N l ut — album] mg. R1 l igitur] et E add. musicum et
album et LR l igitur huiusmodi] ante musicum N l huiusmodi] haec K 7 est Aristoteles om. ВKN l
Aristoteles post hic R om. Q l Hic] praem. Et D Hoc В om. E add. sic R l dicitur] dicens LR 8 diffe
runt] differant EN l principalibus] principiis K l in] a L om. AD 9 subiecta] substantiam AE l
tunc post essent Q 1 1 dicit] dicitur DQ 13 Item om. В l V] - Dpi) II AВKNL'QR III E not. mg.
alia littera: III L1 14 eius post est E huius AВD 15 nugatio om. E l cum om. LQR l subiecto]
substantia E 16 patet] probatur D l concreti] add. pro N 17 idem] et illud В l subiectum] ibi
(post bis) E om. L
'Cf. Averroës, Metaph. XII com. 39 (ed. Iuntina VIII f. 152vb); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 139): "Omnis terminus concrerus duo significat, scilicet formam et subiectum illius formae".
10 Aristot., Metaph. VII t. 21 (AL XXV1 141; Zc. 6, 1031b 21-25): "Quare secundum expositionem
necesse unum aliquid esse ambo. Secundum accidens vero dictum, ut musicum aut album, propter
duplex significare non est verum dicere, quia idem quod quid erat esse et ipsum".
" Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 13-14): "Denominativa vero dicuntur quaecumque ab
aliquo, solo differentia casu..."
12 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 52; с 5, 3b 19-20): "... nihil enim aliud significat album quam
qualitatem".
Averroës, Metaph. V com. 14 (AverL 130-131): "Et intendebat per hoc notificare quod nomen
denominativum non significat in propositione cuius subiectum est substantia et cuius praedicatum
est denominativum. Verbi gratia: 'Socrates est albus' significat substantiam et accidens, aut
substantiam in qua fit accidens. Sicut exsistimavit Avicenna qui cum vidit quod haec dictio 'albus'
significat aliquid in quo est albedo, dixit quod primo significat subiectum et secundo accidens.
Sed est e converso: scilicet primo significat accidens, secundo subiectum"; cf. Metaph. IV com. 3
(ed. Iuntina VIII f. 32rb).
316 QUAEST. 8
Item, si concretum significaret subiectum, igitur haec 'album est

lignum' esset secundum se; quia subiectum, quoad suum significa-
tum, natum esset supponere. Consequens tamen est falsum per Ari-
STOTELEM I PosterioTum14.
Item, si 'album' significaret subiectum et accidens sicut 'homo 5
albus', igitur esset secundum accidens; quod videtur esse contra
ArisTOTELEM V Metaphysicae15 , quia dividit ibi ens secundum se in
decem genera.
Item, si concretum significaret subiectum, tunc non definiretur
per additamentum. Consequentia patet, quia tunc quidquid ponere- ю
tur in eius definitione esset de ratione essentiali eius. Consequens est
contra ARISTOTELEM VII Metaphysicae16.
Item, impossibile est rebus diversorum generum generalissi-
morum esse aliquam rationem substantiae communem, igitur
nomen significans talia duo non potest esse univocum. Sed 15
subiectum et accidens sunt diversorum generum. Ergo si concretum
utrumque significaret, esset simpliciter aequivocum, quod non
videtur conveniens. Quia tunc ilia propositio non esset simpliciter
vera in qua ponitur; nulla etiam in eis esset contradictio; nulla
consequentia; pâssio etiam non posset demonstran de suo subiecto, 20
cum sit concretum — in demonstratione non est aliquid aequi
vocum, per ARISTOTELEM 1 Posteriorum17. Haec omnia videntur
1 significaret] significet AВD l subiectum om. В l igitur — subiectum post genera (finis n. 1 1)
E | haec] hoc ВK 2 esset] add. per se K l secundum] per Q l suum] eius E 3 esset] est LNR add.
secundum se D add. se ВE l tamen] tantum K om. DL l est om. EK l per Aristotelem] ex D 5 si
album om. В l significaret] significet AВE significat D l subiectum] substantiam KN 6 esset] add.
ens DELR l esse] inconveniens quia D om. E 7 quia] qui DKQ l ibi post ens Q om. D l secundum
se post genera EQ l in om. В 9 significaret] significet В l subiectum] add. et accidens LR 10 tunc
om. L 11 eius] illius E om. L | eius2] ante essentiali D illius LQ l est om. E 12 VII] IL 13 ge-
neralissimorum om. Q 14 esse post substantiae D l rationem] ante aliquam KN post substantiae
ELR 15 nomen] nullum(!) K l significans post duo LR l potest om. N 16 sunt] add. res LR l
concretum] add. quodlibet D 17 utrumque significaret] s. u. LR 18 conveniens] inconveniens K'
restit. lin. K1 | illa propositio non] nulla propositio ADLR l esset simpliciter] s. e. ВKNQ 19 vera]
prima Q | in qua ponitur om. Q add. concretum ADLR l etiam] igitur K l contradictio] add. nec K l
nulla2] nec LR 20 etiam] et KQ l non] nec (ante passio) LR l suo om. В 21 in — aequivocum] Et
eadem ratione non esset aliquod subiectum univocum, tamen (cum R) si (scilicet R) subiectum sit
univocum, et passio est univoca et e contra (converso R) ut patet LR 22 per Aristotelem] ex D l
Haec — Posteriorum om. EKN l omnia om. В
14 Cf. supra n. 2.
15 Aristot., Metaph. V t. 14 (AL XXV2 94-95; Д c. 7, 1017a 22-b 9).
16 Aristot., Metaph. VII t. 18-19 (AL XXV2 130; Z c. 5, 1031a 1-3): "Definitio accidentium fit per
additamentum, scilicet substantiae".
"Aristot., Anal. post. I c. 11 (AL IV1 26; Ac. 11, 77a 9-10): "Oportet itaque aliquod unum et idem de
inconvenientia et contra ARISTOTELEM, et quartum specialiter I Poste-

1Я
riorum .
Dicendum quod si contingat subiectum et accidens unico actu 14

5 intelligere, et composito ex eis unum nomen imponere, sicut toti
historiae Troianae hoc nomen 'Ilias19', illud nomen non significat
utrumque sub propria ratione; nec est concretum concernens aliud a
suo significato. Nullum autem nomen potest utrumque significare,
nisi sit aequivocum, sub propria ratione. Inconveniens autem est
10 concedere omne nomen concretum esse aequivocum, quia periret
finis sermonis20, quia vix posset aliquis determinatum conceptum
exprimere. Ideo dicendum quod nomen concretum non significat
subiectum, sed tantum formam.
Diceretur forte quod non est aequivocum, quia non significat 15

15 utrumque sub propria ratione, sed formam in quantum informans,
et subiectum in quantum informabile.
Contra: quod non significat aliquid sub propria ratione, non 16
significat illud; sicut qui non intelligit aliquid sub propria ratione,
non intelligit illud. Ergo esset dicendum simpliciter non significare
20 subiectum.
Item, propria ratio subiecti est ratio informabilis; igitur nomen 17
1 et2 — Posteriorum om. Q l specialiter] add ex D 4 Dicendum] praem. Ad questionem

AQ add. igitur est R l unico] uno E 5 unum] unicum Q l imponere] imponi E 6 Ilias] add.
et В | illud — concernens] rep. KN l non om. D 8 significato] subiecto D' ratit. lin. D 1 l autem]
enim K 9 sub propria ratione] ante nisi AEQR om. L l est] ante autem L om. В 10 nomen
concretum] c. n. DE l quia] add tunc K 11 sermonis] demonstrationis E l quia] add. tunc LR l
vix] non Q | aliquis] add aliquem D l determinatum conceptum] c. d. LR 12 Ideo] Item В |
dicendum] add. est R l non] nullum (ante nomen) Q l significat] significet ВQ add. proprie AD
13 tantum formam] f. t. Q 14 Diceretur] Dicetur (post forte LR) DELR l est] esset A 15 quan
tum] add est L 16 et om. В l subiectum] lin. В2 l quantum] add est LR l informabile] informale В
18 sicut] add ille D l aliquid om. E l ratione] add eius AD 19 illud om. D l esset] est ELR l
dicendum post simpliciter L dicere AD l non significare] quod (add concretum L) non significat ELR
2 1 est] add. propria E
18 Aristot., Anal. post. I c. 6 (AL IV* 293; A c. 6, 75a 29-31): "... manifestum quod de his quae per se
insunt scientificae demonstrationes, et ex his sunt".
"Cf. Aristot., hAe\aph. VII t. 13(ALXXV2 128;Zc. 4, 1030a 7-10); Metaph. VIII t. 15(ALXXV2 165;
H c. 6, 1045a 13-14): "Definitio vero ratio talis est una, non coniunctione quemadmodum Ilias, sed
unius esse".
20 Cf. Duns Scotus, De soph. clench. q. 21 n. 9: "... ergo propter finem sermonis non debemus ponere
indeterminationem tantam in sermone".
318 QUAEST. 8
significans illud sub ratione informabilis, significat illud sub propria

ratione, et ita duo opposita dicerentur in illa ratione.
Verumtamen propter argumenta est intelligendum quod licet

accidens non sit sine subiecto, est tamen in se quaedam essentia
distincta ab essentia subiecti (licet non adeo perfecta); nam per 5
ArISTOTELEM I Topicomm2i: 'In omni genere est reperire quid'.
Similiter, nisi esset essentia distincta in se, non esset per se in alio
genere a subiecto, quod manifeste falsum est. Quamlibet autem
essentiam contingit sub propria ratione intelligere, cum quod quid
est sit primum obiectum intellectus. Istam igitur essentiam contingit 10
sub propria ratione intelligere, et sic significare. Et tali modo
intelligendi correspondet modus significandi abstractus. Alio modo
contingit intelligere istam essentiam in quantum informat subiec-
tum, et huic modo intelligendi correspondet modus significandi
concretus. Sicut igitur eadem essentia intelligitur sub utroque modo 15
intelligendi, sic idem significatur per nomen concretum et abstrac-
tum, sed diverso modo significandi. Sed propter istum modum signi
ficandi forte dicitur subiectum cointelligi, non tamquam intraneum
illi intellectui per se, sed tamquam ad quod dependet intellectum
accidentis sub tali modo intelligendi. 20
Ad primum argumentum22 dico quod sicut aliquid constituit
1 sub] add. propria D 2 dicerentur] dicuntur DL l in om. K l illa] una E ista Q om. R l illa
ratione] uno (illo A) sermone AD l ratione2] responsione LQR 3 propter] lin. В' l argumenta]
rationes LR l est] mg. В2 post intelligendum DE om. AK 6 Aristotelem] add. in E 7 nisi] si non Q
ubi R add. lin. В2 | alio] aliquo EKQ 8 genere] add. alio KQ l manifeste om. KQ l est] ante manife
ste EL ante falsum Q l autem] enim ELNR 9 contingit] convenit ВDKQ continet R l cum — intel
ligere] mg. L1 om. AENQR 10 obiectum] subiectum N l Istam] Illam D l contingit] convenit В
11 intelligere] ante sub DL1 l sic] etiam A l significare] significari E add. illam LR 13 contingit]
convenit ВD | intelligere om. Q l istam] ipsam E illam (post essentiam LR) LKNR 14 huic] hoc D
illi E isti LNR 15 igitur om. L l essentia om. В 16 intelligendi] add. et В l nomen post abstra-
ctum D 17 sed om. D add. sub ADL l sed — modo] secundum diversos modos В l Sed] Et ВLR l
Sed — significandi om. A l istum] diversum N illum QR 18 forte dicitut] datur f. D formaliter d.
Q | cointelligi] intelligi ВE l intraneum post se D add. a R 19 illi] suo LR l tamquam] add. illud
L | ad quod] a quo Q l dependet] add. ipsum В add. aliud R 20 accidentis] ■ DEu om. rell. p
22 argumentum om. D add. principale A | aliquid] aliquis N om. Q
21 Aristot., Tоpica I c. 9 (AL V1 15; А c. 9, 103b 35-36): "Unumquodque enim talium, sive idem de
22 Cf. supra n. 1.
An denominativum idem significet quod abstractum 3 19
intellectum alicuius, sic illud significat. Nomen autem eoneretuт

non principaliter constituit intellectum subiecti, sed tantum ex hoc
quod illud, cuius primo intellectum constituit sub tali modo
intelligendi, ad subiectum dependet et ita significat ipsum. Hoc est,
5 ex tali modo significandi dat intelligere, quod non est significare ut
nunc loquimur de significatione, quae est repraesentatio alicuius ex
impositione.
Ad probationem minoris23, cum dicitur 'impossibile est acci- 20
dens intelligi sine subiecto', dico quod impossibile 'esse accidens'
10 intelligi sine subiecto ita quod 'sine subiecto' dicat modum intellecti.
Alio modo potest accipi ut dicat modum actus intelligendi, sub hoc
sensu 'impossibile est intelligere accidens sine hoc quod subiectum
intelligatur'. Et tunc potest responderi secundum praedicta 'nisi
subiectum intelligatur', non ut per se intra intellectum accidentis,
15 sed ut illud ad quod dependet intellectum; et sic significatur.
Alio modo potest dici quod accidens non potest intelligi sine 21
subiecto, id est complete cognosci, quia 'ex eisdem est aliquid et
cognoscitur24'. Tamen potest cognosci quid dicitur per nomen non
cognito subiecto, sicut species non cognoscitur simpliciter non
20 cognito genere, tamen cognoscitur quid dicitur per nomen sine co-
gnitione generis, ut exemplificat THEMISTIUS super librum Posterity
rum25 quod si dicatur puero 'adduc equum', non adducit bovem sed
1 autem om. K 2 tantum post hoc Q 3 quod illud om. K l primo post intellectum N
5 ex] L' mg. sub L1 | dat] datur A l intelligere] add. subiectum E l quod om. ВDE l non est] est non
D 8 cum dicitur] ostenditur K l dicitur] add. quod D l est — intelligi] quod accidens est В
9 dico] dicitur R l dico — subiecto om. N l quod impossibile] rep. Q l esse] est LQ om. A l esse —
intelligi] est intelligere a. esse K 10 intelligi] ante accidens AВ add. esse (post subiecto Q) AQ l ita —
subiecto] ut В | quod] add. ly LR l intellecti] intelligendi AE 1 1 modo] add. dico quod D l potest
post accipi В | dicat] dicit ER l hoc] quo A 12 impossibile] K' possibile lin. K1 l est om. В l
accidens] add. sine subiecto id est A 13 intelligatur] intelligitur ER l Et om. D l tunc] sic E add.
concedendo illud AK add. concedendo D l nisi] quod L 14 intelligatur] - AKQpu intelligitur
ВDELNR ] intra] intrat Q 15 ad quod] a quo Q l quod om. K l intellectum] intellectus A l
significatur] significat K 16 Alio modo] Aliter K l dici] intelligi KN 18 cognosci] add. et intelligi
AD | quid] quod A l non] lin. В2 19 species om. Q l cognoscitur] add. quid est AD 20 nomen]
add. non cognito subiecto N l sine — generis] non cognito genere KR l sine — nomen om. Q 21 su
per] supra В in A 22 dicatur] dicitur LR l adduc] add. mihi L l non] mg. L1
"Cf. supra n. 1.
24 Cf. Aristot., Metapn. IX t. 20 (AL XXV2 181; в c. 9, 1051a 29-31); Attentates Aristotelis (ed. J.
Hamesse p. 135): "Omne quod cognoscitur, cognoscitur secundum quod est in actu".
Themistius, Anal. post. c. 1 (ed. ]. R. O'Donnell p. 245): "Nullus enim puerorum est qui linguam
intelligit, quando praecipitur еi ut vocet hominem, qui afloat equum, nec quando praecipitur ut
afferat pulvinar, qui afferat aquam".
320 QUAEST. 8
equum, et ita cognoscit quid dicitur per nomen, sed quid est per
genus et differentiam non cognoscit. Et idem habetur ab ArISTOTELE
in principio I Physicorum16 quod definitum prius cognoscitur defini-
entibus. Sic in proposito: potest accidens cognosci ea cognitione
quid dicitur per nomen, non cognito subiecto, et ita cognitio confusa 5
sufficit ut significetur. Hoc modo dicendo, posset salvari quod no
men abstractum significat subiectum, et eo modo quo concretum, de
quo est dubium. Videtur tamen, propter probationes minoris supra
positas27, quod nomen abstractum det intelligere subiectum, sed non
simpliciter, quia concretum in recto, abstractum in obliquo, sicut 10
subiectum diversimode ponitur in definitione unius et alterius. Et
tunc non est modus significandi concretus principium intelligendi
subiectum, sicut supra dictum est28; sed ipsum quod significâtur,
propter dependentiam eius ad subiectum.
22 Si obicitur contra hoc: quia abstractum significat formam sub 15

propria ratione, igitur non in quantum dependet ad subiectum:
Dici potest quod propria ratio formae accidentalis est esse
subiecti. Et ita stant simul quod significetur sub propria ratione et
sub modo, ut est subiecti. Hoc videtur probabilius quam dicere
quod modus significandi concretus sit principium intelligendi 20
subiectum, quia aliter in definitione accidentis abstracti non oporte-
ret ponere subiectum. Quod est contra ARISTOTELEM VII Metaphysi-
1 per2 — differentiam] genus et differentia Q 2 idem] illud EKR isrud L l ab —

Physicorum] per Aristotelem in I libro Physicorum in principio D 3 cognoscitur] ante prius N l
definientibus] definibilibus В 4 potest post accidens Q 5 quid — nomen om. E l ita] illa ER ista
AD 6 significetur] significatur E l dicendo] ideo E dicendi LR l posset] potest LR l salvari] solvi Q
| nomen] nullum N om. В 7 abstractum] add. non DK l et] etiam (post modo D) ADKN om. E l
quo om. ВD 8 propter] per K l probationes] rationes EKN propositiones Q om. (lac.) D l supra]
add. et D l supra positas] suppositas Q 9 det] dat KLQR 10 simpliciter] similiter AN not. mg.
similiter L1 l quia] sed D l abstractum] rep. K et Q l obliquo] abstracto Q 11 diversimode post
ponitur K | unius] lin. В2 12 concretus] concretum В 13 subiectum om. E l significatur]
significat D 14 propter] per Q l eius post ad E 15 Si] Sed Q l obicitur] obiciatur AK l quia]
quod ВD 16 non om. В l subiectum] add. (mg. L1) ergo non dat intelligere subiectum (om. L1) ADL1
17 Dici] praem. Dicitur sive R post potest Q l est post esse В 18 stant] stat L om. Q l significetur]
significaretur K 19 modo] odnor. mg. intelligendi per vocem L1 21 oporteret] oportet E 22 po
nere] poni L | subiectum] mg. В2 l VII] V Q
26 Aristot., Physica I t. 5 (AL VII1 8; А c. 1, 184b 10-14): "Sustinent autem idem hoc quodammodo et
nomina ad rarionem; totum enim quiddam et indefinitum significat, ut circulus; definitio autem
ipsius dividit in singularia. Et pueri primum appellant omnes viros patres et matres feminas; posterius
autem determinant horum unumquodque".
27 Cf. supra n. 1 .
AN DENOMINATIVUM IDEM SIGNIFICET QUOD AВSTRACTUM 321
cae29, ubi dicit quod "substantia est primum omnium definitione",

quia in definitione omnium ponitur, et non e converso.
Quando obicitur quod 'subiectum primo significatur, quia illud 23

primo intelligitur per vocem30': Dici potest quod 'aliquid primo
5 intelligi per vocem' est dupliciter: aut 'sine quo non', aut primo ex
intentione imponentis. Primo modo potest subiectum primo
intelligi, quia sine quo non intelligitur accidens. Secundo modo non
intelligitur subiectum primo, sicut primo intelligitur per hanc vocem
'homo' animal, tamquam sine quo non intelligitur homo; sed non
10 primo quoad intentionem imponentis vel proferentis. — Aliter
potest dici, ut supra31, quod non oportet subiectum intelligi ad
intellectum accidentis, quid scilicet dicitur per nomen, licet oporteat
ad completam cognitionem accidentis.
Ad secundum principale32 concedo quod terminus illud suppo- 24

15 nit quod significat. Sed non semper pro eo supponit quod significat,
sed tantum supponitur significatum pro significato quando est sup-
positio simplex; sicut commune33 supponit pro suppositis et non sup-
positum, quia non significat suppositum. Ad minorem dico quod
terminus concretus supponit pro subiecto, sed non subiectum.
20 Ad probationem dico quod haec est per accidens 'album est 25
lignum', non quia 'album' supponat subiectum quia illud est natum
supponere — et tunc si illud supponeretur, esset praedicatio per se,
1 omnium] add. entium DE 2 omnium] omni (ante definitione D) DE 3 Quando]

praem. Et A Quod В Cum ADK 4 Dici potest] P. d. D l primo2] potest K' restit. lin. K1 5 intel
ligi] intelligitur E 6 intentione] impositione L' restit. mg. V l modo om. В l subiectum] ante potest
K | primo post intelligi DQ om. K 7 quia] quasi ВQ et A l non] add. (seu rep.) R l non2 om. D
8 primo2 om. L 9 homo om. В 10 primo] add. modo L l Aliter om. В 12 intellectum post
accidentis E l quid post scilicet EL l scilicet om. R l oporteat] oportet E 13 ad] quoad ADLR
14 principale om. D l illud] ille N add. idem L l supponit quod significat] significat quod supponit L
15 non — significat om. В 16 supponitur] mg. L1 supponit AE l quando] quod В 17 sicut] add.
in suppositione personali AELR l pro suppositis] sub propositis Q l suppositis] supposito D l non]
lin. K1 nec D 19 sed om. D l subiectum] solum N 20 dico] concedo LR l haec] hoc KR om. В
21 supponat] supponit DKR supponeret Q l illud] add. non K l est natum] n. est DQ 22 sup
poneretur] supponeret ВE l per] secundum D
"Aristot., Metaph. VII t. 4 (ALXXV2 123-124; Zc. 1, 1028a 32-33); cf. supra n. 1.
MCf. supra n. 1.
" Cf. supra n. 20.
Cf. supra n. 2; cf. etiam infra q. 1 2 n. 16, ubi codex R dicit quod Scotus sibi contradicit.
Scilicet sicut 'commune in suppositione personali' supponit pro suppositis; vide lectiones variantes; cf.
Guillelmus de Sherwood, Intro. in logicam (ed. C. Lohr p. 266); Duns Scotus, Praedic. q. 12 n. 13.
16. 23. 28.
322 QUAEST. 8
quia supponeret quod natum est supponere — , sed est per accidens,
quia significatum albi, quod est accidens, non est natum supponere
per se respectu talis praedicati, sed supponit pro eo cui accidit.
Contra hoc: videtur quia dicit quod "album est lignum", hic
significatur quod cui accidit album est lignum; quod non esset verum 5
nisi illud cui accidit album esset illud quod supponitur, et non
tantum pro quo. Non enim potest vere dici hanc 'homo currit'
significare Socratem currere, licet 'homo' supponat pro Socrate.
Ad hoc dicitur quod haec propositio 'album est lignum' signifi-
cat lignum inesse albo, non tamen pro se sed pro eo cui accidit. Et ю
ita debet intelligi auctoritas ArISTOTELIS. Significatur enim quod cui
accidit album est lignum, non tamen quod supponit, sed pro quo.
Sicut_communiter dicitur quando subiectum non est natum pro alio
supponere respectu praedicati quam pro hoc, dicimus quod praedica-
tum significatur huic inesse, ut hic 'homo currit', quod currere 15
significatur inesse supposito, licet hoc non habeatur ex prima signi-
ficatione sermonis. Sic, cum 'album' respectu talis praedicati 'lignum'
non sit natum supponere nisi pro subiecto, dicitur praedicatum si
gnifican ei inesse.
Ad tertium34 dicitur quod est duplex definitio. Una simpliciter, 20

quae est habentis 'quod quid est' simpliciter, ut substantiae; et ista
definitio tantum habet genus et differentiam quae sunt intra per se
1 quia — supponere om. ВNQR l per] secundum DR add. se KN 2 significatum] signarum

D | quod] quia В l non] quia В 3 per] pro ВKNQ l se] add. et AE l respectu talis praedicati om. R l
sed supponit] scilicet R l supponit pro eo] est natum supponere pro illo L l eo] illo ligno R 4 quia]
quod AВEKLNR l dicit] dicere В l dicit quod] cum dicitur AE l quod om. D l hic] in hoc E l hic si
gnificatur] quia dicit L hoc significat A 5 quod] illud D l album] add. lin. et illud D1 l est lignum]
mg. R1 | quod2] quia KN 6 illud] idem R l album] animal bene K l esset] esse В 7 Non] rep. Q l
vere] ante potest Q vera В l hanc ... significare Socratem currere] haec ... significat quod Socrates
currit K 8 currere] currit NR l pro Socrate om. Q 9 dicitur] exp. lin. R2 l est] inest K 10 lignum
inesse albo] album inesse ligno R' restit. lin. R1 l non tamen] t. non E l pro] per Q l eo] illo ELNR l
accidit] add. album ELR 1 1 intelligi auctoritas] a. i. D l Significatur] Significat A l enim om.
ВLKNQ 12 est] et В l tamen] tantum D om. E l quod] add. illud LR l supponit] supponat ELR
13 communiter] simpliciter L' restit. mg. L1 l communiter dicitur] Commentator dicit Q l pro alio
om. В | alio] aliquo DER 14 supponere] ante pro E l pro] per KLQ l dicimus om. В 15 quod]
quia DEQ om. K 16 significatur] ante currere L significat (ante currere) KN l hoc] haec В l non]
rep. В | prima] primaria R 17 Sic] Sicut L l cum om. В l album] mg. L1 l lignum om. В 19 ei
inesse] i. ei LQR 20 dicitur] dico Q l quod est] rep. Q l est duplex] d. est EK l simpliciter] simplex
Q 2 1 est] et В l quod quid est] definitionem E l substantiae et ista] per se stant Q l ista] illa DKN
ita R om. В 22 sunt intra] semper intrat Q l intra post se E
54 Cf. supra n. 3.
AN DENOMINATIVUM IDEM SIGNIFICET QUOD ABSTRACTUM 323
intellectum speciei; et de illa est maior vera, et probatio eius de IV

Metaphysicae. Alia est definitio per additamentum, ubi scilicet aliquid
additur praeter essentialia definid; et talis est accidentium. Quia
enim accidentia non cognoscuntur complete sine subiecto, et defini-
5 tio datur causá completae cognitionis habendae, ideo non definiun-
tur sine subiecto. Sed quia talis definitio aggregat in se aliquid non
de essentia, ideo plus significat quam nomen definiti; et de tali non
est maior vera, nec eius probatio.
Ad quartum35 dico quod maior est falsa quando quod includi- 29
10 tur, comparatur ad reale praedicatum. Tunc enim non excluditur
nisi diversum ab eo respectu praedicati, quia syncategoremata dispo-
nunt subiectum in comparatione ad praedicatum36. Respectu autem
praedicati realis, non est subiectum diversum ab accidente concreto,
ideo non excluditur. Unde dicitur communiter quod exclusio non
15 semper excludit aliud secundum essentiam, sed secundum esse, quod
maxime est verum respectu realis praedicati.
Ad auctoritates COMMENTATORIS37, intelligendum est 'significa- 30
re' extensive pro 'dare intelligere', quia aliter esset contrarius sibi in
V Metaphysicae.
20 Ad auctoritatem AristoTELIS38: intelligit de 'nomine albo' et 31
huiusmodi, de quibus proposuit dubitationem in principio capituli39.
1 speciei om. E l illa] ista EL l probatio] propositio Q l eius] huius E l eius de] eiusdem D l
de2] est Q 2 Metaphysicae] add. et ENR l definitio] add. data LR 3 essentialia] essentiam В
4 enim om. E 5 datur om. Q l habendae] habendi Q 7 essentia] add. definiti AD add. illius
L add. eius R l ideo om. R l quam] quod В 8 probatio] praedicatio K 9 quando] add. illud R l
quod2] quando D nihil(?) В l includitur] excluditur ВD' intelligitur Q not. lin. alia littera:
comparatur D1 10 reale praedicatum] p. r. E l excluditur] includitur D 11 nisi] nec В add.
quod est D | eo — ab om. E | quia — praedicati] mg. R1 13 non om. В l subiectum] mg. L1 l ab
om. В ] concreto] rep. В 14 ideo] id est E l quod om. В 15 excludit om. Q l secundum
essentiam om. В l sed] et Q l quod] et В 16 realis post praedicati E talis L 17 auctoritates]
auctoritatem DEQR l est] quod K add. quod ELR 18 extensive] add. sumitur ELR l sibi]
sibimet Q l in om. AВQ 20 auctoritatem] auctoritates L l Aristotelis] add. dico quod Q l
intelligit] intelligendae sunt L intendit R l homine] ly R l albo om. K 21 quibus] quo В l
proposuit] posuit E not. dubium vel E
35 Cf. supra n. 4.
36 Cf. Petrus Hispanus, Syncategoremata intro. (ed. J. Spruyt p. 13-14): "Et ista non subiciuntur neque
praedicantur, quia sunt ipsius subiecti in comparatione ad praedicatum vel e converso. Et tales
dispositiones significantur per dictiones syncategorematicas; dicunt enim comparationes sive
habitudines subiecti in quantum subicibile et praedicati in quantum praedicabile".
37 Cf. supra n. 5.
38 Cf. supra n. 6.
39 Cf. Aristot., Metaph. VII t. 20 (AL XXV2 130; Z c. 6, 1031a 15-21): "Utrum autem idem sit aut
diversum quid erat esse et unumquodque, perscrutandum est... In dictis quidem secundum accidens
videbitur diversum esse, ut albus homo diversum et album hominem esse..."
324 QUAEST. 8
Illa enim sunt entia secundum accidens, secundum ipsum in V

Metaphysicae*0 .
Contra positionem sic arguitur: si 'album' idem significet quod

'albedo', sed sub modo concernentis vel denominantis, ergo de quo
dicitur 'album', ut de homine, de eo dicetur interpretatio eius, 5
scilicet 'albedo ut concernens41', quod non videtur verum.
Hic potest dici quod illa non est interpretatio albi, quia 'album'
tantum significat formam sub uno modo significandi. Sed hoc totum
'albedo ut concernens' significat formam sub duobus modis opposi-
tis, quia 'albedo' significat formam sub uno modo, et 'ut concernens' io
dicit alium modum oppositum.
Si quaeratur quae est interpretatio huius nominis 'album' —

non est possibile nisi per aliquod nomen. Posset tantum forma
significan sub uno modo significandi, quod non est possibile forte
addito hoc modo 'ut concernens'." 15
* Sequitur adnotatio interpolata: Notandum quod ad denominationem proprie dictam,

sive quantum ad planam rationem eius secundum quod usi sunt philosophi de ea, duo
requiruntur, videlicet convenienria vocalis et participado realis. Convenientia vocalis,
ita scilicet quod illud denominatum communicet cum eo a quo denominatur in
principio nominis, et differat secundum finem eiusdem nominis, sicut se habet ad 20
iustitiam iustus et ad fortitudinem fortis et ad virtutem virtuosus, et sic de consimili-
bus. Requiritur etiam et secundo participatio realis, ita videlicet quod denominatum
participet realiter qualitatem a qua denominatur, sicut iustus participat iustitiam
realiter et fortis fortitudinem. Sic enim non denominatur studiosus a virtute. Licet
enim participat realiter virtutem, non tamen communicat nomen studiosi secundum 25
1 secundum] per Q l ipsum om. В l in] add. IV et E 3 sic arguitur] a. sic LR | idem] illud
LR | significet] significat D significaret L 4 sed] scilicet Q l modo om. L l vel] et DK 5 de
homine] album Q l dicetur] dicitur EKQ diceretur LR l interpretatio — scilicet] mg. L1 7 Hic] Ad
hoc Q | album] albedo Q 8 uno] lin. D1 l uno — formam om. L 9 sub — formam] rep. В l oр-
positis] opponentis(!) R 10 formam om. LQ l ut om. E l concernens dicit alium] album d. c. Q
11 alium] album(!) K l modum oppositum] o. m. A 12 Si] add. autem ADL l quaeratur] quae-
retur A | quae] quid R l nominis] vocis D 13 est — possibile om. В l possibile] add. dare EL add.
dari AR | tantum post forma AВKNR 14 uno] ullo D nullo ВNQ not. mg. nullo L1 l forte] formae
EK 15 hoc om. В | ut] quod est Q l concernens] add. etc. ADE 16 Notandum - qualitate-3] -
D om. reII. pu
w Aristot., Metaph. V t. 7 (AL XXV2 90; Д c. 6, 1015b 16-17): "Unum dicitur aliud secundum
accidens aliud secundum se; secundum accidens quidem ut Coriscus et musicus..."
41 Cf. supra n. 14.
vocem cum virtute. Unde si dicatur studiosus qui habet virtutem, hoc non dicitur
proprie denominative sed magis dicitur antonomastice, secundum DAMASCENUM in
Lógica sua cap. 1842.
Alio modo denominatio potest sumi improprie sive large et extenso nomine
5 pro quacumque nominatione seu nuncupatione quae attribuitur alicui ex qualitate,
qua talis dicitur sive non, secundum quod vulgariter dicitur quod a fine denominan-
dum est: unumquodque debet denominan a nobiliori vel notion. Et hoc modo quid-
quid dicitur quale, potest dici quod denominative dicitur ab eo. Et denominatio hoc
modo accepta continet omnem nominationem quam habet quale a qualitate sive sit
10 proprie denominativa sive aequivoca sive antonoma, de quibus exempla ponit DamA-
SCENUS in Lоgica sua cap. 18 vel 7943. Et hoc modo potest concedi quod denominative
dicitur studiosus a virtute, quod tarnen proprie loquendo magis dicitur antonomastice
quam denominative, quia non est vocalis convenientia, sed realis. Proprie accipiendo
denominationem a virtute proprie dicitur denominative virtuosus, et a studio studio-
15 sus. Patet ergo quod ad denominationem proprie dictam attenditur participatio realis
et convenientia vocalis in principio, et differentia in fine nominis et [per] finalem
syllabam.
Ad denominationem large acceptam attenditur solummodo participatio realis.
Hoc patet per DAMASCENUM ubi supra, et potest haberi a PH1LOSOPHO libro Praedica-
20 mentorum cap. 'De qualitate44'.
1 cum] tantum D
42 loannes Damascenus, Dialеctica c. 35 (ed. O. Colligan 37): "Oportet cognoscere quoniam qualia ut
in plus denominative a qualitatibus dicuntur, ut a caliditate, calidum; quaedam autem et aequivoce ut
musica scientia, et musica mulier quae habet musicam scientiam; quaedam autem, etsi raro, heterony-
mae, ut a virtute studiosus. Virtuosus enim studiosus dicitur".
43 loannes Damascenus, Díalectica c. 19 (ed. О. Colligan 19): "Sunt autem quaedam media aequivoco-
rum et univocorum, et communicantia et differentia et nomine et definitione, quae dicuntur denomi
nativa; ut a grammatica grammaticus. Communicant quidem enim nomine, differunt autem secun
dum finem nominis, id est finalem syllabam".
44 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 66-67; c. 8, 10a 27-b 1 1).
[QUAESTIO 9
UTRUM HAEC REGULA 'QUANDO ALTERUM DE

ALTERO PRAEDICATUR' ETC. SIT VERA]
De prima regula ARISTOTELIS1 quaeritur de veritate, scilicet

5 "quando alterum de altero praedicatur, quidquid praedicatur de
praedicato, praedicatur de subiecto".
H| Quod sit falsa videtur: 1

Quia animal est praedicatum de homine, et album de animali,
ergo album de homine; secundum istam ergo regulam teneret haec
io consequentia, 'animal est album, ergo homo est albus', ubi videtur
esse fallada consequentis. Similiter antecedens potest esse verum
sine consequente.
Item, secundum hanc regulam sequeretur, 'substantia est gene- 2
ralissimum, igitur animal est generalissimum.'
15 Item, si quidquid praedicatur de praedicato, praedicatur de 3
subiecto; sed praedicatum praedicatur de praedicato, quia praedica
tum est praedicatum; igitur praedicatum praedicatur de subiecto;
igitur subiectum est praedicatum.
12] Ad oppositum est ARISTOTELES. 4
4 De prima regula] primae (istius Q) regulae (post veritate) QR adnot. lin. Sequitur quaestio 9
D1 | regula] add. antepraedicamentorum D l quaeritur] quaerit A l quaeritur de veritate] ante De
ELQR | de] add. eius E l de veritate] an sit vera E om. L 5 praedicatur] add. ut de subiecto A l
quidquid — subiecto] etc. Q l praedicatur2] ponitur В l de2] in В' restit. lin. В2 6 praedicatur]
praedicabitur et (om. В) ВEN 7 falsa] falsum А 8 est] rep. В l est praedicatum] praedicatur ELR
9 album om. N l de] rep. В l istam post ergo EQ illam L l regulam] rationem AВENQ l haec] lin. K1
ista R 10 ubi] et tamen А 11 antecedens — consequente] antecedente exsistente vero potest
consequens esse falsum E l potest esse] rep. Q 1 2 consequente] add. etc. Q 1 3 sequetetut] sequi
tur E | substantia est] substantiam esse Q 14 igitur — generalissimum om. Q 15 si] sic Q l
quidquid] quid A quod Q add. quid E l praedicatur] praedicaretur D l praedicatur2] praedicetur D
praedicabitur N add. et DL 16 sed] et D l sed — praedicato om. ВKNQ l praedicatur] praedicabitur
L | quia] et Q l quia — praedicatum-2 om. E 17 praedicatum] mg. R1 l igitur om. D 18 praedica
tum] add. hic consequens est falsum quia hic praedicatur una intentio disparata de alia convertibili-
ter(?) dicend«?) K
1 Aristot., Praedic. c. 3 (AL I2 48; с 3, 1b 10-1 1): "Quando alterum de altero praedictur aut de subiec
to, quaecumque de eo quod praedicatur dicuntur, omnia etiam de subiecto dicuntur".
328 QUAEST. 9
[1. — Status quaestionis:

A. — Opinio aliorum]
DlCITUR2 quod regula est vera quando tria sumuntur in eodem

genere essentialiter ordinata3: quidquid praedicatur essentialiter (sic-
ut hic sumitur 'praedicari') de praedicato, essentialiter praedicatur de 5
subiecto. — Cum hoc etiam intelligenda est regula quando praedica-
tum intermedium non variatur4 in comparatione ad praedicatum de
ipso et ad subiectum de quo praedicatur.
Per primam condicionem solvuntur duo prima argumenta5,
quia album et generalissimum non praedicantur de animali et sub- ю
stantia essentialiter. — Similiter, secundum6 solvitur penes variatio-
nem praedicati intermedii, quia sic arguendo ut ibi7, est fallada acci-
dentis.
Ad tertium8 DlCITUR9 quod regula debet intelligi de praedicari
signato in intentionibus; in fundamentis de praedicari exercito10. Ar- 15
guitur autem in intentionibus cum esse, per quod exercetur praedi-
catio; ideo non tenet.
3 Dicitur] praem. Ad quaestionem AQ Dicendo В Dicendum ADENR l quod] add. haec LR l

regula] illa D l est] add- bona et D l quando] add. illa ALQ l tría om. Q 4 quidquid] et quid D l
praedicatur post essentialiter D ponitur В l sicut] ut Q 5 hic] quid В l praedicari] essentialiter Q l
essentialiter post praedicatur K 6 Cum hoc] Haec D l intelligenda est regula] r. est i. DK est i. r. E
7 variatur] est variatum E l de ipso om. В 9 solvuntur] fallunt D 10 praedicantur] praedicatur
R | et2] add. de EQ 1 1 essentialiter] ante de E ante et Q aequaliter K l secundum om. D l solvitur]
fallit AD | variationem] varietatem L 12 ut om. Q l ut ibi om. DE l ibi post est Q add. substantia
est generalissimum animal est substantia ergo etc. (animal est generalissimum D) DELR 14 dicitur]
dico E | quod] quia N l debet] habet EKLR l praedicari] praedicato ВEKNQ om. R 15 signato]
signiflcato AВ | intentionibus] mente В' restit. lin. В1 add. non Q l in fundamentis] fundatis В add.
autem L l exercito] exercitato (et sic deinceps) D 16 autem] enim E 17 non] lin. В1 om. Q l tenet]
add. consequentia R add. in primis tamen intentionibus licet per accidens tamen praedicari signato D
2 Cf. Albertus M., Praedic. tr. 1 c. 6 (ed. Вorgnet I 161b): "Suppositiones autem sunt duae quae pío
principiis praemittendae sunt ordini praedicabilium. Quarum una quidem est quod Quando alterum
de altero praedicarur ut de proprio sibi in recta linea subiecto, et directe et substantialiter substante secun
dum omnium quinque universalium respectum ad ea quae directe sub ipsis sunt, quaecumque de eo
quod praedicatur dicuntur recto ordine et substantiali, omnia etiam dici de subiecto necesse est".
5 Haec est prima condicio requisita ad veritatem huius regulae secundum hanc opinionem.
4 Haec est secunda condicio requisita ad veritatem regulae secundum hanc opinionem.
s Cf. supra n. 1-2.
6 Cf. supra n. 2.
7 Scilicet, 'substantia est generalissimum; animal est substantia; ergo animal est generalissimum'; cf.
lectiones variantes.
Cf. supra n. 3.
'Non invenimus.
10 Haec est tertia condicio requisita ad vetitatem regulae secundum opinionem 'aliorum'.
UTRUM REGULA 'QUAN DO ALTERUM DE ALTERO' ETC. SIT VERA 329
[В. — Contra opinionem aliorum]
Contra hoc: secundum omnes istas condiciones, haec conse- 8

quentia 'animal est substantia, igitur homo est substantia', esset bo
na, quia hic sumuntur tria essentialiter ordinata in eodem genere,
5 nec variatur praedicatum intermedium, et arguitur in primis inten-
tionibus de praedicari exercito. Sed ista consequentia non valet;
igitur omnes praedictae condiciones non salvant veritatem regulae.
Probatio minoris, quia sequitur 'asinus est substantia, ergo animal
est substantia', et non sequitur 'igitur homo est substantia'; igitur
io ista 'homo est substantia' est antecedens non convertibile isti 'ani
mal est substantia'. Igitur e converso arguendo est fallada conse-
quentis a positione consequentis, et a propositione habente plures
causas veritatis ad unam illarum.
Item, nulla consequentia tenet nisi in virtute syllogismi; sed si 9
15 haec reducatur in syllogismum, cum 'homo' et 'substantia' faciant
conclusionem, erunt extrema et 'animal' medium. Facto igitur ante
cedente prius nunc maiore, erit syllogismus in prima figura habens
maiorem particularem, qui non valet in quibuscumque terminis;
quia forma arguendi in omnibus est eadem, igitur nec consequentia
20 prius valuit.
Item, forma arguendi eadem est in essentialibus praedicatis et 10
non essentialibus, quia consequentia tenet ex significatione proposi-
tionum, sicut et eyllogismus; per hanc autem 'animal est substantia'
non significatur maior identitas extremorum quam per hanc 'animal
25 est album'; igitur ex significatione sermonis non plus significatur
praedicatum unum esse idem homini quam aliud.
2 istas post condiciones A illas L l haec consequentia om. EKN 3 esset] add. consequen
tia EK not. vera vel Q l esset bona] ante animal D 5 nec] non В 6 ista] illa KLNR l consequen
tia] quandoque D 7 omnes] istae Q l praedictae post condiciones E om. Q 8 asinus — ergo om. В
9 substantia2] animal ВQ l igitur] quia LN 10 ista] iste A illa LN l est2] ergo В l non] ante est K
add. est Q l convertibile] convertibilis D 12 et om. R 14 nulla consequentia om. K l nisi om. E l
in om. LR | virtute] add. alicuius EL l sed — syllogismum om. A 15 haec] hoc K l reducatur] reduci-
tur Q | in] ad L 16 erunt] mg. D1 erant К om. В l extrema] generalissima mg. D1 l Facto post igitur
D om. N | antecedente] add. ut E 17 prius nunc] priori pro LR l nunc] mg. N1 cum E l erit] est K l
habens maiorem] m. h. L 18 qui] quia ВQ quae A | quibuscumque] quibusdam K' restit. iin. K1
19 in omnibus post eadem L l est om. В 20 prius] prima L 2 1 arguendi] add. (sed exp. K1) in
omnibus K | eadem post est DL idem (post est) K l in] add. omnibus D l praedicatis] ante essentialibus
LQR 22 consequentia] adnoi. mg. scilicet formalis R2 l tenet ex om. L 23 autem om. E 24 ex
tremorum] not. mg. scilicet hominis R2 25 significatione] not. vel de virtute L l significatur post
unum A significat E l significatur praedicatum] praedicatur significatum В 26 unum esse] e. u. Q
add. et Q l homini] animali L l quam] quod В
330 QUAEST. 9
Si dicatur quod 'esse' est unio extremorum, et ideo talem unio-

nem dicit qualis debetur extremis, et ita maior identitas significatur
hic 'animal est substantia' quam hic 'animal est album':
Hoc non videtur esse verum, quia tunc omnis propositio de
inesse simpliciter significaret se esse talem, et omnis propositio de 5
inesse ut nunc significaret se esse de inesse ut nunc. Et ita exprimen-
do esset nugatio, ut hic 'homo ut nunc est albus'; et hic esset repug-
nantia intellectuum 'homo simpliciter est albus vel necessario'; quod
non videtur probabile. Similiter hic esset nugatio 'homo necessario
est animal' vel 'semper est animal'; et hic repugnantia intellectuum 10
'homo ut nunc est animal'. Et si hoc, igitur oppositum unum demi-
nueret alterum. Et ita in hac consequentia 'homo ut nunc est animal,
igitur homo est animal' esset fallada secundum quid et simpliciter.
Et hic similiter 'animal necessario est album, igitur animal est al
bum', et ita ad illam de necessario non sequeretur illa de inesse in 15
omnibus terminis. Quod consequentia non valeret 'animal necessa
rio est album, igitur animal est album' patet per ARISTOTELEM II
Perihermeniasu , quia quando est oppositio in adiecto, non tenet a
coniunctis ad divisa. Similiter si valet, ergo consequens non ponit
intellectum oppositum antecedenti. 20
Propter tres rationes principales12 potest dici quod non sequi-

tur formaliter 'animal est substantia, igitur homo est substantia', sic-
ut nec sequitur 'substantia est alba, igitur animal', quia ex significa
tion sermonis utrobique antecedens eodem modo se habet ad con
sequens. 25
1 dicatur] dicitur R l unio] uno В 2 debetur] deberetur AВ l ita] ideo QR l significatur

hic] hic s. R 3 hic2 om. ВKLN 4 esse om. В l omnis] cum Q l propositio] add. (mg. L1) simplici
ter L1NR 5 inesse] esse K' restit. lin. K1 l simpliciter] ante de E l esse] K' inesse lin. K1 6 inesse]
esse K | exprimendo] exponendo A 7 ut om. D l et — albus om. K l hic2] haec N l repugnantia in-
tellectuum] repugnans intellectui N 9 videtur] est vera В l necessario ... semper] simpliciter ... ne
cessario L 10 semper] simpliciter R l hic] haec N add. esset A l repugnantia intellectuum] repugnat
intellectui N l intellectuum] intellectus K 11 unum] ante oppositum EKLR add. ut nunc R l
deminueret] deminuet LR 12 ut om. A 13 esset] erit Q om. В l fallada] falsa R' restit. mg. R2 l
et] ad R 14 animal] homo EL'N restit. mg. L1 l igitur — album om. A 15 non om. D l sequeretur]
sequitur EQ 16 Quod] add. autem L l non] add. necessario ENR l valeret] valeat A valet K
17 igitur — album om. D l Aristotelem] add. in K l II] I DLR 18 oppositio in] opponi В l tenet]
add. consequentia N 19 valet] valeat L 21 rationes om. L l non — formaliter] sequela non est
formalis E 22 est2] habet В 23 nec] non QR l substantia — animal] animal est album igitur
homo est albus E l igitur] add. et L l animal] add. est album R 24 eodem modo (om. L) post habet
DEL | ad consequens om. E
" Aristot., De interpret. II c. 2 (AL II1 54; c. 2, 21a 20-24).
UTRUM REGULA 'QUANDO ALTERUM DE ALTERO' ETC. SIT VERA 33 1
[II. — Responsio ad quaestionem]
Sed ad quaestionem tunc est dicendum quod regula est vera, 14

quia per se datur de secundis intentionibus, sicut logicus debet lo
qui, et sumendo 'praedicari' proprie, quod est 'prae alio dici13'. Tunc
5 tantum et non plus significatur per regulam14: 'quod est prius priore
in genere est prius posteriore' vel 'quod est superius superiore est
superius inferiore', cuius veritas nulli dubia est. Et ita convenienter
ponitur ut regula, quia eius veritas omnibus est nota.
Si autem dicatur quod ARISTOTELES exemplificat de rebus primae 15

10 intentionis, quomodo igitur arguendum est in illis secundum banc
regulam?
Dico quod ARISTOTELES sic exemplificat15 "ut 'homo' de quodam
homine praedicatur, 'animal' vero de homine, ergo et de quodam
nomine", ubi significatur 'animal' essentialiter praedicari de homine.
15 Si autem debeat exerceri ista praedicatio cum hoc verbo 'est', 16
oportet, ad arguendum secundum regulam, modificare compositio-
nem per aliquid quod notet praedicatum praedicari de subiecto,
sicut hic sumitur 'praedicari'. Et tunc sic est arguendum 'homo per
se primo modo est animal; quidam homo per se primo modo est
20 homo vel essentialiter; igitur quidam homo per se est animal'.
Si autem absolute arguatur 'animal est substantia, igitur homo', 17
nihil exprimitur in antecedente quod notet virtutem huius regulae,
2 Sed om. Q l quaestionem] conclusionem E l tunc] ante ad DL om. K 3 datur] dicitur E l

secundis intentionibus] i. s. K 4 quod est] quia lin. K1 add. pro E l prae] post В de D l Tunc] add.
et E 5 non om. Q l plus om. В l regulam] add. nisi DELR 6 in genere om. A 7 est] ante dubia
D om. Q 8 omnibus est] est o. D 9 Aristoteles om. Q 10 intentionis] add. vel K l illis] eis R l
secundum] per E l hanc om. ВE 13 praedicatur om. D l praedicatur — homine om. В l et om. LQR
14 homine om. Q l significatur] assignatur Q l essentialiter praedicari] p. e. A 15 debeat] debet
KLNQR | ista] illa KLNR 16 ad om. Q l secundum] per E add. istam D add. illam Q 17 notet]
notat D 18 sicut] ut ELNR l sic est] est sic DR 19 modo om. K l animal] animalia K' rant. lin.
K1 | animal — est om. В l est homo] vel huiusmodi est homo (post essentialiter) DLR 20 vel
essentialiter om. E l se] add. primo modo E l est] lin. В1 l animal] add. (seu rep.) si autem absolute
arguatur ergo quidam homo per se est animal В 21 arguatur] arguitur EKNQR l homo] add. est
substantia R 22 exprimitur] exponitur L l notet] add. ibi AВ add. illi D l virtutem] rep. В in virtute
Q veritas D
"Cf. Duns Scotus, Porph. q. 12 n. 22: "... dicendum quod ens est aequivocum, ideo non praedicatur,
id est, 'prae alio dicitur', quia quod est prius alio, est univocum".
14 Cf. Aristtrt., Praedic. c. 12 (AL l2 75; с 13, 14a 26-29); cf. Duns Scotus, Metal*. I q. 6 n. 16 et V q.
1 n. 4; Ordinatio I d. 19 q. 2 n. 33 (V 281- 282).
15 Aristot., Praedic. c. 3 (AL I2 48; c. 3, 1b 12-14).
332 QUAEST. 9
quia per 'esse' absolute non signifkatur praedicatum praedicari, id

est, esse subiecto prius vel superius ipso.
18 Si autem dicatur quod ARISTOTELES sumit absolute compositi-

onem15, "quidam enim homo et homo est et animal":
Dico quod intelligit 'per se17', quia sic expressit prius in secun- 5
dis intentionibus18: "animal praedicatur de homine", unde sequens
est intelligendum secundum praecedens.
19 Ad duo argumenta19 contra regulam, patet.

20 Ad tertium20 dico quod respectu subiecti praedicatum est prae- ю
dicatum tantum praedicatione signata; sed praedicatum respectu prae-
dicati est praedicatum praedicatione exercita tantum. Regula autem
est intelligenda utraque praedicatione uniformiter sumpta.
21 Si arguatur: hic tenet 'animal praedicatur de homine' ubi est

praedicatio signata, et 'quidam homo per se est homo' ubi est prae- 15
dicatio exercita, ergo 'quidam homo per se est animal':
Dico quod haec 'animal praedicatur de homine' est per acci-
dens, non tamen animal praedicatur secundum accidens; et est vera
pro praedicatione exercita. Et ita utrobique est veritas, sumendo uni
formiter praedicationem exercitam. 20
1 praedicari om. K 2 vel] et Q l superius] posterius L' restit. mg. L1 l compositionem] add.
dicens LR add. dicendo sic A 4 eг om. ВQ l animall add. est ADL 6 homine] add. etc. DQ l
sequens] secundum ВEKNQ 7 est om. K 9 regulam] responsionem AВ 10 dico om. Q l
respectu] ibi В l praedicatum est] praedicatur E l est] esset D om. N l praedicatum] ante respectu E
om. N 11 signata — praedicatione om. E 12 tantum om. L l autem est intelligenda] antecedenos
В 13 est om. N l est intelligenda] intelligitur E i. e. K l utraque post praedicatione D 14 argua
tur] arguitur LNQ l hic tenet om. Q l tenet ... praedicatur] oportet ... praedicari В l est om. D
15 signata] significata В l et — exercita om. В l quidam] idem D 16 homo om. В 17 haec] hoc
В hic K | per] secundum D add. se E 18 praedicatur] ponitur В 19 pro om. E
16 Aristot., Prûedic. c. 3 (AL I2 48; c. 3, 1b 15): "Quidam enim homo et homo est et animal est".
17 De quattuor modis per se, cf. Aristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV1 12-14; A c. 4, 73a 34-b 24).
18 Aristot., Praedic. c. 3 (AL I2 48; c. 3, 1b 13-14): "Omnia etiam de subiecto dicuntur, ut homo de
quodam homine praedicatur, animal vero de homine".
"Cf. supra n. 1-2.
20 Cf. supra n. 3.
(QUAESTIO 10
QUAERITUR DE SECUNDA REGULA UTRUM IDEM

POSSIT ESSE IN DIVERSIS GENERIBUS]
Quaeritur de veritate huius regulae "diversorum generum et

5 non subalternatim positorum, diversae sunt species et differentiae1",
utrum aliquid idem possit esse in diversis generibus.
Quod sic, videtur: 1

Corpus est in genere substantiae, per PORPHYRIUM2; et in gene-
re quantitatis, per AriSTOTELEM cap. 'De quantitate3'.
10 Item, figura est in genere quantitatis, quia geometer, qui per se 2
tantum considerât quantitatem,4 per se considerât figuram. Et figura
est in genere qualitatis, per ARISTOTELEM cap. 'De qualitate5'.
Item, scientia per se est in genere qualitatis, quia est in prima 3
specie6; et est per se relativum, per ipsum cap. 'De relatione' et V
15 Metaphysicae7 .
Item, duplum et dimidium sunt quantitates per se et relativa. 4
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 10 L1Q1 l huius] rep. В istius E l et om. L 5 non om. Q l
diversae — differentiae] etc. Q l sunt om. В 6 idem] ante aliquid om. A l possit] posset DE potest
K 7 videtur] ante Quod Q 8 per Porphyrium] ante Corpus ELNR 10 geometer ... considerat]
geometri ... considerant E 11 tantum] ante per A om. ELR l quantitatem] quantitates AВN
qualitates K l quantitates per se considerat om. Q l per se om. K l Et] Etiam L l figura] add. etiam D
12 est] add. per se E l Aristotelem] add. in Praedicamentis E l cap.] regula В l qualitate] add. quarta
species est forma vel circa hoc aliquid constans figura D 13 est] ante per DE om. В 14 specie]
add. qualitatis В l ipsum] add. in L l De] In В l et2] in K l V] VI L' not. mg. alia littera: V L1 15 Meta
physicae] add. similiter AВKR 16 et2] ante per LR ideo(?) D
1 Aristot., Praedic. c. 3 (AL I2 48; c. 3, 1b 16-17): "Diversorum generum et non subalternatim positorum
diversae secundum speciem et differentiae sunt"; Tоpica I c. 15 (AL V1 26; Ac. 15, 107b 19-20).
2Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9-10; ed. Вusse 4. 27-28): "... corpus vero species
quidem est substantiae, genus vero corporis animati; et animatum corpus species quidem est corporis,
genus vero animalis".
1Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 54; c. 6, 4b 23-25): "Est autem discreta quantitas ut numerus et oratio;
continuo vero linea, superficies, corpus; amplius autem praeter haec tempus et locus".
4 Cf. Robertus Kihvardby, De mu scientiamm c. XI n. 62 (ed. A. Judy p. 30): "Ex his constare potest
de subiecto geometriae, scilicet quod sit magnitudo sive quantitas continua, non tamen infinita sed
terminata, a naturali materia abstracta".
5 Aristot., Prac<Jíc. c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 1 1-12): "Quartum vero genus qualitatis est forma et circa
aliquid constans figura".
6 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63; c. 8, 8b 27-30): "Et una quidem species qualitatis habitus dispositio-
que dicuntur. Differt autem habitus dispositione quod permanentior et diuturnior est; tales vero sunt
scientiae vel virtutes".
7 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I1 96-97; c. 7, 6b 1-2): "Sunt autem et talia eorum quae ad aliquid, puta ha
bitus, dispositio, sensus, scientia, positio"; Metaph. V t. 20 (AL XXV2 104-105; Д c. 15, 1021a 30-31):
"Mensurabile vero et sententiale eo quod aliud ad ipsum dicitur ad aliquid dicuntur".
334 QUAEST. 10
Similiter, proprium est secundum qualitatem 'simile' vel 'dissimile'

dici, et secundum quantitatem 'aequale' vel 'inaequale', ergo haec
sunt in illis generibus8; et sunt per se relativa, per ARISTOTELEM9.
Consimiliter arguitur de multis aliis relativis.
Item, motus videtur esse in genere quantitatis, et in genere acti- 5
onis vel passionis. Probatio primi per ARISTOTELEM V Metaphysicae
cap. 'De quanto10': 'tempus est quantitas per motum', igitur motus
magis; et tempus est per se, quia quinta species quantitatis continuae
per ARISTOTELEM11; igitur magis motus est species quantitatis. Probatio
secundi: quia omne vere praedicatum in abstracto est idem essentia- 10
liter illi; haec est vera 'passio est motus' et 'actio est motus'; igitur
etc. Probatio minoris: haec est per se vera 'patiens movetur'; ergo
passio est motus.
Item, per ARISTOTELEM V Physicorum11: motus accipit speciem a
termino ad quem; igitur similiter et genus. Sed per se terminus mo- 15
tus est in tribus generibus, per ARISTOTELEM ibidem13, scilicet quan-
titate, qualitate et ubi. Igitur motus est per se in illis tribus generibus.
Si dicatur quod motus aequivoce est in illis tribus generibus14:
1 Similiter] Item DQ add. quia E l secundum qualitatem] quantitatis В qualitati AQ s. quan

titatem D | simile vel dissimile] aliqua similia vel dissimilia E l vel] et R 2 secundum quantitatem]
quantitati Q l aequale et inaequale] aequalia et inaequalia E l vel] et ADEN l inaequale] add. dici В l
haec om. K 3 generibus] add. per se E l per2] secundum LQR 4 Consimiliter] Et similiter Q l
aliis post relativis D om. ELR 5 quantitatis — genere om. В l et /rest in A add. est D 6 vel] et
KLR | Probatio primi] Primum probatur A l Aristotelem] Philosophum D 8 est] ante et В l se]
add. species quantitatis A add. quantitas LR l quia om. EK add. est A l quia — quantitatis-2] rep. A l
quinta post species ВQ om. KN 9 magis post motus ELQR l est] add. per se DR add. magis Q
10 vere praedicatum] quod vere praedicatur LR l abstracto] absoluto E add. de aliquo (ante in L)
ADL 1 1 illi] ante essentialiter E add. sed D l haec] add. autem L l igitur om. E 12 minoris haec]
in hoc В | est post se ADKN om. В 13 movetur] est movens E 14 per Aristotelem om. D l a] add.
suo LR 15 similiter] tunc E l et] ante similiter L om. D 16 generibus] praedicamentis E om. В l
per Aristotelem] per eundem (ipsum K) DK om. ELNR l ibidem] V Physicorum (post ubi) DR om.
ELN | quantitate] add. et Q 18 Si — generibus om. K l dicatur] dicitur E l aequivoce post est LQ
add. sumptus D l generibus om. Q
" Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 35): "Quare quantitatis proprium est aequale et inaequale
dici"; c. 8 (AL I2 68; c. 8, lia 18-19): "Quare proprium erit qualitatis secundum eam simile et
dissimile dici".
' Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 59; c. 7, 6b 21-24).
10 Aristot., Metaph. V t. 18 (AL XXV2 102; Д c. 13, 1020a 32-33): "... nam per esse quantum illud et
motus est quantus, tempus vero per esse ipsum".
12 Aristot., PhpicaV t. 4 (AL VII1 193;Ec. 1, 224b 8-9); Auctomates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 152):
"Omnis motus recipit denominationem a termino ad quem".
"Aristot., PhysicaV t. 9 (AL VII1 196; Ее. 1, 225b 8-9); Auctomates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 152):
"Motus tantum est in tribus generibus quae sunt quantitas, qualitas et ubi".
14 Cf. supra n. 6.
UTRUM IDEM POSSIT ESSE IN DIVERSIS GENER1ВUS 335
— Contra, motus dicitur de alteratione, augmentatione et loci muta-

tione secundum idem nomen et eandem rationem essentialem, scili
cet "actus entis in potentia in quantum in potentia15", quae est ratio
eius, per AristOTELEM III Physicorum; igitur univoce.
5 Ad oppositum est ARISTOTELES. 8

Item, quae differunt in priore, differunt in posteriore; igitur 9
quae differunt genere, differunt in quolibet posteriore; et nihil est in
diversis generibus generalissimis.
10 Ad quaestionem16 dicendum quod idem dicitur multipliciter, 10

ut dicitur I Topicorum11: genere, specie et numero. Et idem numero
tripliciter: accidente, proprio et definitione18. Et in V Metaphysicae19
dicitur quod idem secundum se dicitur tot modis quot modis unum
secundum se, scilicet numero, specie, genere et proportione20. Idem
15 proportione et idem numero, quoad duos modos, scilicet idem
1 alteratione] abstractione В add. et AВD l et] vel mg. L1 2 nomen om. В l et] add.
secundum LR l eandem] add. nominis LR 3 actus entis] accidentis В l in quantum] secundum
quod est К l quantum] add. huiusmodi D l potentia] add. est D 4 III] II A 6 Item om. R l
priore] priori KLQR l differunt2 post posteriore E l posteriore] posteriori KLQR l igitur] genere(!) В
7 differunt] add. in EL l in om. K l posteriore] posteriori KLQR add. genere EK l et om. В add. ita
DL add. sic E 8 generibus] ante diversis А om. K l generalissimis om. D 10 dicendum] dicitur
AEQ I quod] secundum Q l dicitur post multipliciter Q 1 1 ut] sicut E l ut dicitur] ex D l
Topicorum] add. scilicet Q l genere om. В add. et Q l et om. R l numero] add. et proportione LR l Et
om. KLR | numero2] add. dicitur LR 12 tripliciter] add. scilicet Q l definitione] add. I Topicorum E l
Et om. A 13 dicitur tot modis] tot m. d. LR l modis2] add. dicitur DL 14 numero post specie
KN | specie om. L add. et DKQ l genere] ante numero ELN l Idem] praem. Et AВ 15 quoad]
quantum ad E l idem2 om. DK
" Arietot., Physica III t. 6 (AL VII1 98-99; Г c. 1, 201a 1 1-12); Awrtoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
148): "Motus est actus entis in potentia secundum quod in potentia".
"Cf. Duns Scotus, Metaph. V q. 4.
17 Aristot., Tоpica I c. 7 (AL V1 12; А c. 7, 103a 7-9): "Videbitur autem idem, ut figuraliter sit sumere,
tripliciter dividi. Aut enim numero aut specie aut genere idem solemus appellare".
18 Aristot., Tоpica I с 7 (AL V1 13; А c. 7, 103a 24-31): "Maxime autem indubitanter quod unum est
numero idem ab omnibus videtur dici... proprie autem et primum quando nomine vel definitione
idem assignatum fuerit... secundo autem quando proprio... tertium vero quando ab accidente...
Omnia enim haec unum numero volunt significare".
"Aristot., Metaph. V t- 16 (AL XXV2 96; А c. 9, 1018a 4-5); Thomas, Metaph. V lect. 1 1 (ed. Parmen.
XX 405a): "Ponit modos eiusdem per se; et dicit quod aliqua dicuntur eadem secundum se eisdem
modis, quibus dicitur unum per se".
20 Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 96; Д c. 9, 1018a 12-13): "Differentia vero dicuntur quaecum-
que diversa sunt, idem-aliquid entia, et non solum numero sed specie aut genere aut proportione".
336 QUAEST. 10
accidente et proprio, potest esse in diversis generibus. Quia animal

et color sunt idem proportione, quia huiusmodi identitas est in
'similiter se habere'; sicut enim color ad albedinem ita animal ad
hominem. Similiter, Socrates et album idem sunt accidente; Socrates
et disciplinae perceptibile vel risibile sunt idem proprio21, et sic 5
eadem; manifestum est quod sunt in diversis generibus. Idem specie
vel genere nullo modo est in diversis generibus generalissimis, vel
quibuscumque non subalternis ut species vel differentia, nisi forte
idem genere superiore in diversis generibus inferioribus. Quod autem
idem specie vel genere inferiore non sit in diversis generibus superi- ю
oribus non subalternis, ut species vel differentia, videtur manifes
tum, quia ad essentiam speciei pertinet genus. Ergo si idem specie
vel genere inferiore esset in diversis generibus superioribus, illa ambo
genera essent de eius essentia; igitur illud non esset idem essentiali-
ter, quia duo genera non subalterna diversam essentiam praedicant. 15
Similiter, differentia cum genere facit unum essentialiter; sed cum
diversis generibus non subalternis nihil idem facit essentialiter;
igitur etc.
11 Ad primum argumentum22 dicit ALВERTUS23 quod corpus, ut 20
2 idem] add. in ВK l huiusmodi om. D l est om. В 3 habere] habendo E l enim om. Q l
color] add. se habet ADLR l ita] sic LR l animal] add. se habet ADKN 4 sunt] ante idem DLR add.
in E | accidente om. L add. et A 5 disciplinae] definitione В dis- (sequitur lac. quinquе litterarum) D
not. susceptibile seu D l perceptibile] susceptibile E l vel] et ENQR 6 eadem post quod K idem L'
(del. lin. L2) L2 add. et Q l est om. В l quod om. E l sunt] idem sit L l Idem (Item В) — diversis] rep. В
| specie vel genere] g. vel s. (et sic in/erius) EKN 7 nullo] non R l est om. E 8 quibuscumque]
quibuslibet K quocumque modo Q l subalternis] add. alterius В l vel] et L 9 idem genere] e in g.
LR om. В | genere superiore] g. superiori ELQR generi superiori D add. sic KQ l generibus om. В
10 inferiore] inferiori EKLQR | non om. N l generibus om. K 1 1 vel] et EK 12 quia] quod K |
genus] add. et differentia (mg. L1) L1R l Ergo om. Q l si] secundum В 13 inferiore] inferiori KLQR
14 genera om. В l illud] idem EKLNR 15 genera om. ВL l essentiam om. В 16 differentia]
diversa В l sed — essentialiter om. ВKQ l cum] add in L 17 facit] faciat L add. idem D l
essentialiter] essentialis A 18 igitur om. Q l igitur etc. om. E 20 argumentum om. D l ut om. В
21 Boethius, in Isagogen Porphyrii I c. 20 led. prima] (CSEL 48, 63; PL 64, 37A): "Itaque vel si prius rem
dixeris, postea definitionem subieceris, vera erit, ut est 'homo est animal rationale, mortale, risus et
disciplinae perceptibile".
22 Cf. supra n. 1.
25 Albertus M., Praedic. tr. 1 c. 6 (ed. Вorgnet I 162b-163a): "Corpus enim quod est in genere
substantiae est substantia mensurata tribus diametris ... Secundum autem quod est in genere
quantitatis est ipsa trina dimensio"; Metaph. V tr. 2 c. 2 (XVI1 237b): corporis esse non pendet ex
habere tres secundum actum dimensiones, sed potius corpus est quod aptum est tribus dimensionibus
mensurari".
UTRUM IDEM POSSIT ESSE IN DIVERSIS GENERIВUS 337
dicit naturam aptam ad recipiendum tres dimensiones, est in genere

substantiae; ut nominat ipsas tres dimensiones, est in genere quanti-
tatis. Primum patet, quia natura incorporea dicitur substantia cui re
pugnat suscipere dimensiones.
5 Ad secundum24 dico quod hoc nomen 'figura' uno modo signi- 12
ficat superficiem terminatam lineis, et sic est in genere quantitatis;
alio modo significat ipsam clausionem linearum sive terminationem,
et sic est in quarta specie qualitatis. Unde qualitates quartae speciei
dicuntur qualitates circa quantitatem.
10 Ad aliud25 dicitur quod relationes sunt per se in genere relatio- 13
nis; relativa vero possunt esse res aliorum generum, quia ilia sunt
relativa in quibus fundatur relatio, et illa sunt res aliorum generum.
Per hoc dicitur ad omnia illa quod licet sint relativa, tamen non
sunt in genere relationis sed in aliis generibus.
15 Contra: concretum et abstractum significant idem essentialiter, 14

igitur sunt in eodem genere. Igitur si relationes sunt per se in genere
relationis, et relativa erunt. Consequentia patet, quia eadem est essen
tia eiusdem generis, cum ens secundum se dividatur in decem genera.
Item, si relativa non essent in genere relationis, nihil determi- 15
20 natum in cap. 'De ad aliquid' in Praedicamentis conveniret alicui in
illo genere. Et ita ad determinandum de illo genere essent omnia
impertinentia quae determinat ibi, quod videtur inconveniens. Pri
ma consequentia patet: nec enim prima definitio 'ad aliquid26', nec
secunda27 quam ARISTOTELES approbat, nec aliqua proprietas quam
1 recipiendum] eandeт R' restit. lin. R1 2 ut] praem. et Q add. vero DLR l nominat] notat
L | ipsas] istas В illas LR l est om. E 3 natura] materia Q l natura — substantia] substantia
corporea d. natura R l substantia] ante natura D 4 suscipere] recipere AELR habere K 5 dico
om. В | significat] est significans (ante uno) AВKQ 7 sive terminationem] seu t. (ante linearum) D l
terminationem] determinationem Q 10 aliud] tertium N l dicitur om. В 1 1 vero] autem EQ l
esse om. В l aliorum] diversorum E l quia — generum om. R 12 fundatur relatio] fundantur relatio
nes ELQ | sunt — illa om. В 13 quod] quia Q l relativa om. В l tamen non] non t. KN 14 sunt
om. В | generibus] add. quamvis sint relativa E 15 Contra] Item Q l significant idem] i. s. EQ
16 sunt2] sint EKQ 17 est essentia] e. est LR 18 eiusdem] cuiuslibet Q l ens om. E l decem]
not. praedicamenta vel R 19 essent] add. per se LR l determinatum] determinant В 20 De om. Q
21 Et — genere] rep. В 22 determinat] determinants ADKLR 23 nec enim] quia nec EL
24 approbat] appropriat K comprobat L
24 Cf. supra n. 2.
25 Cf. supra n. 3.
"Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 58; c. 7, 6a 37-38): "Ad aliquid vero talia dicuntur quaecumque hoc ip-
sum quod sunt aliorum dicuntur, vel quomodolibet aliter ad aliud"; cf. infra q. 26 n. 22. 24. 29-30. 38.
27 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 62; c. 7, 8a 32-33): "... sunt ad aliquid quibus hoc ipsum esse est ad
aliquid quodammodo habere".
338 QUAEST. 10
ponit, conveniret relationibus, sed tantum relativis, quae per hypo-

thesim non sunt in genere relationis.
16 Ideo potest dici quod per se relativa sunt in genere relationis, 141
sicut concreta aliorum sunt in aliis generibus, de quo dicetur post28;
et ita nihil idem essentialiter est per se relativum et species alterius 5
generis. 'Scientia' ergo aequivocum est ad significandum habitum
mentis et ad significandum imaginem scibilis, quae duo essentialiter
sunt diversa. Primo modo est species qualitatis, secundo modo per
se relativum.
17 Ad aliud29 dicitur quod duplum et dimidium sunt per se in ю

genere relationis, non quantitatis; nec hoc dicit ARISTOTELES, licet illud
cui inest duplum per se, ut duo, sit per se quantitas. Quia non opor
tet accidens esse in eodem genere ut speciem cum suo subiecto. Si
militer de aequali et inaequali, simili et dissimili, dicendum quod
sunt relativa per se, sed in genere quantitatis vel qualitatis sunt, non 15
ut species sed ut propria, ut patet per ARISTOTELEM, ultima proprietate
quantitatis et qualitatis30. Possibile autem est de multis esse in uno
genere ut species, in alio ut propria; quia 'risibile' est in genere sub-
stantiae ut proprium, in qualitate ut species.
18 Ad auctoritatem ArISTOTELIS31 dico quod dicit32: "Si contingat 20 [5]
idem esse relativum et quale, nihil prohibet hoc sic idem adnumerari
in diversis generibus"; quod non est idem essentialiter.
19 Ad aliud de motu33 dicetur postea34.
1 conveniret] veniret В convenit D l quae om. В 3 per se post sunt L post relativa Q l
relativa post sunt K om. ВL 4 aliorum] add. generum D l aliis] diversis Q l quo] quibus Q l post]
postea D 5 idem om. K 6 generis om. В l aequivocum post est E aequivoca Q 7 ad] quod(!) В l
essentialiter sunt] s. e. E 8 modo2] add. est (post se Q) LQ 1 1 quantitatis] qualitatis Q 12 per
se om. В | per se2] lin. L1 om. NR l quantitas] ante per E in genere quantitatis LR 13 genere om. В l ut
speciem] ante esse LR l suo om. E 14 aequali et inaequali] i. et a. D l inaequali] aequali L' restit. lin.
L1 add. et Q 15 sed] et D add. non Q l quantitatis vel qualitatis] qualitatis vel quantitatis KR l
sunt2 — species] non ut s. sunt (ante in) E 16 Aristotelem] add. in LQ 17 quantitatis et qualitatis]
quai. et quan. LR l autem est] est enim LR est a. EQ l est] lin. K1 om. В l uno] eodem D 18 genere
om. Q | alio] aliquo R' restit. lin. R1 l propria] proprium Q 19 proprium] add. et ELQ l qualitate]
genere qualitatis DR 20 auctoritatem Aristotelis] A. auctoritatem AВ l dicit] add. quod KN l
contingat] contingit A 21 quale] add. et D l sic idem] i. sic DEQ
28 Cf. infra q. 25-26.
29 Cf. supra n. 4.
30 Aristot., Praedic. с 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 35); c. 8 (AL I2 68; c. 8, lia 18-19).
" Cf. supra n. 4.
32 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 68; c. 8, 1 1a 37-38): "Amplius si contingat hoc ipsum quale et relativum
esse, nihil est inconveniens in utrisque hoc generibus adnumerare".
34 Cf. infra q. 44 n. 9-19.
[III. — lnstantiae earumque solutiones]
Contra positionem. Per AristOTELEM V Metaphysicae35 'unum 20

numero infert unum specie'. Accidens et subiectum sunt unum nu
mero, per responsionem36; et sunt in diversis generibus; igitur idem
5 specie potest esse in diversis generibus.
Item, arguitur per syllogismum expositorium in tertia figura, 21
scilicet 'iste asinus est non-qualitas; iste asinus est non-homo; ergo
non-homo est non-qualitas', sumendo in praemissis utrumque extre-
mum ut est terminus infinitus, et sic concludendo. Sed 'si opposi-
10 tum de opposite, et propositum de proposito', per ARISTOTELEM II
Topiccmimy1'. Ergo 'homo est qualitas'. Sed qualitas in abstracto de
nullo praedicatur nisi quod est eiusdem generis. Igitur homo est in
genere qualitatis et est substantia; ergo etc. Haec ratio potest fieri
communiter ad ostendendum omnem affirmativam esse veram.
15 Ad primum istorum38 potest dici quod ARISTOTELES39 prius 22
distinxit modos unius per accidens, et postea40 unum per se distinxit
in illos modos: numero, specie etc. Et cum subditur 'unum numero
inferre unum specie', intelligit tantum de uno numero ut prius illud
posuit, scilicet ut est modus unius per se. Subiectum autem et ac-
20 cidens, si sint unum numero, hoc est per accidens et non per se, et
2 positionem per Aristotelem] Per p. Aristotelis N l Per Aristotelem] post Metaphysicae D l

Per — Metaphysicae post specie E 3 infert] sunt Q l unum] add. speciei vel Q l Accidens et subie
ctum] s. et a. LR l unum2] add. in ВK 4 responsionem] rectitudinem(!) В 5 esse] est В 7 sci
licet] sed В sic DELQ l iste] ille KR l non-qualitas ... non-homo] non-homo ... non-qualitas LR l iste2
— non-qualitas om. A 9 Sed om. Q 10 II] III E I Q 11 qualitas] add. in abstracto D l Sed]
Licet В 12 nisi] non (post quod) E l generis] rationis L l est2] erit D 13 ergo] quare D l potest
fieri] f. p. E | fieri communiter] sive consequenter В 14 communiter] consequenter K l omnem]
add. orationem E 15 potest post dici D posset В 16 distinxit] distinguit A l distinxit2] distinguit
DE 17 modos] add. scilicet (post numero В) ВNLR add. genere D l numero] add. et ALR l etc.]
genere et proportione R om. ADL l subditur] subdit DE subdividitur K 18 inferre] infert ELNR l
tantum om. E l uno] add. in E 19 est om. N l accidens] add. et Q 20 et om. KQ
15 Aristot., Metaph. V t. 12 (AL XXV2 93-94; Д c. 6, 1016b 35-101 7а 1): "Et semper posteriora praece-
dentia sequuntur, ut quaecumque numero specie unum, sed quaecumque specie non omnia nume
ro".
"Cf. supra n. 10.
"Aristot., Tоpica IV c. 3 (AL V1 73; Дс 3, 124а 9); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 123): "Si-
cut propositum in proposito, sic oppositum in opposito".
,8Cf. supra n. 20.
"Aristot., Metaph. V t. 7 (AL XXV2 90-91; Д c. 6, 1015b 16-35).
40 Aristot., Metaph. V. t. 12 (AL XXV2 93; Д c. 6, 1016b 32-33).
340 QUAEST. 10
ita de illis non intelligit istam consequentiam tenere41.

23 Ad aliud42 dicitur quod regula 'si oppositum' etc. tenet de 161
contrariis in se ipso; de contradictoriis e contrario, ut dicitur II
Topicorum*3. Unde non est arguendum eodem ordine affirmative et
negative sine fallada consequentis, sed est arguendum ex opposito 5
praedicati ad oppositum subiecti. Arguitur autem sic 'non-homo est
non-qualitas, ergo homo est qualitas', quae consequentia non valet.
24 Contra, arguo e contrario sic 'non-homo est non-qualitas, ergo

qualitas est homo'. Et si haec est vera, igitur et haec 'homo est qua
litas' per conversionem. Similiter, transpone praemissas 'igitur non- io
qualitas est non-homo', et ulterius 'igitur homo est qualitas' e con
trario, igitur etc.
25 Ideo dicitur aliter quod 'homo' et 'non-homo' non opponun-
tur ut sunt termini infiniti, sed ut 'non homo' est terminus negatus.
Et isto modo conclusio non sequitur in syllogismo expositorio. 15
26 Contra: ut est terminus infinitus, de quolibet dicitur 'homo' 17]

vel 'non-homo', et de nullo eodem ambo44; ergo subiecto contra-
dicunt.
27 Item, negatio infinitans et negans terminum non videntur
1 illis] aliis K | non intelligit] non intendit (ante de) LR l istam] illam (post consequentiam E)
DEN om. L | illam consequentiam] illas consequential Q 2 dicitur] dicatur R om. Q l regula] add.
Philosophi DE | si] sicut D l oppositum] add. de opposito DEQ l etc.l add. consequentia K l de] in
N 3 ipso] ipsis A add. et K l de] in E l contradictoriis] add. in N 6 autem] enim E 7 homo
est qualitas] q. est h. AВN q. est non-homo K h. q. est Q 8 e] a D l sic] ante e D om. K 9 est2] sit
R | et om. ВK 10 Similiter] Sequitur В Videtur K Simplicem L l transpone] - DN transponendo
ALRpu transpositione ВEQ transponere K l praemissas] - AВDpu praedicatur E praedicatum KN
terminos sive praedicatum LR praemissarum Q add. et sequitur DLR 1 1 igitur om. R l qualitas]
add. et Q | e] a DE l e — etc. om. L 12 igitur etc. om. EQ 13 Ideo] Item Q l dicitur aliter] a. d.
D | non] lin. R2 om. В 14 termini om. E add. finiti et R l infiniti] add. et finiti A l negatus]
negativus ENL 15 isto] illo KR ideo N l conclusio post sequitur L 16 dicitur] add. alterum
scilicet E 17 vel] et R l et om. В l de om. K l eodem] eorum R l subiecto] subiecta KLR sic DE not.
sic mg. L1 19 Item] add. sic E l infinitans et negans] n. et i. LQR l et] vel D l terminum om. QR l
videntur differre] videtur d. ВKLN differunt A
"Cf. infra q. 37-38 n. 28-29.

42 Cf. supra n. 21.
"Cf. Arietot., Topicа II c. 8 (AL V1 43; В c. 8, 1 13b 15-26).
"Cf. Aristot., De interpr. I c. 9 (AL II1 13; c. 9, 18a 29-30): "In his ergo quae sunt et facta sunt necesse
est affirmationem vel negationem veram vel falsam esse"; Anal. post. I c. 11 (AL IV1 26; Ac. 11, 77a
30); Tоpica VI c. 6 (AL V1 125; Z c. 6, 143b 16): "Nam de omni vel affirmatio vel negatio vera est";
Metaph. IV t. 9 (AL XXV2 66; c. 3, 1005b 19-24); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 123): "Prima
dignitas est de quolibet affirmatio vel negatio, alias de quolibet esse vel non esse et nullo simul".
differre quoad significatum, quia utrobique negatur significatum ter

mini finiti.
Aliter dicitur quod in paralogismo expositorio est fallada acci- 28
dentis, quia medium variatur. Quia primo sumitur 'iste asinus'
5 quantum ad differentiam completivam per quam est in specie qua
distinguitur ab homine. In alia 'iste asinus est non-qualitas' sumitur
secundum formam substantiae in qua convenit cum homine et dis
tinguitur ab omni quod est alterius generis.
Contra: consimiliter potest alibi argui ubi non potest defectus 29

10 talis assignari, ergo nec est hic per se. Consequentia patet per ARIS-
TOTELEM II Elenchorum*5: "Omnium orationum quae propter idem
eadem est solutio". Antecedens patet si arguatur sic 'albedo est non-
homo; albedo est non-asinus; ergo non-asinus est non-homo'; 'igitur
homo est asinus'.
15 Aliter potest dici, concessa conclusione syllogismi expositorii, 30
quod non sequitur ulterius 'igitur homo est qualitas', nec etiam
'igitur qualitas est homo'. Quod autem dicitur in II Topicorum*6 'in
contradictoriis tenet e contrario', manifeste dicitur de consequentia,
non de praedicatione.
20 Item, ista regula 'si oppositum de opposito47' etc. tantum in- 31
telligenda est in contrariis. Vel si in contradictoriis intelligatur de
praedicatione e contrario, hoc tantum verum est, si in antecedente
1 differre] differentiae L' not. lin. alia littera: differre L1 4 primo] medium Q l iste] add.
terminus E 5 completivam] completam В l qua] per quam K 6 alia] alio В l iste] ille N om. E l
asinus] add non DK add. ut Q l non-qualitas] qualitas DQ 7 in om. R l distinguitur] differentian-
tur(!) В 8 ab omni] exp. R2 eo lin. R2 l omni quod est] omnibus quae sunt E l quod est om. Q
9 Contra om. Q l consimiliter] similiter Q l alibi post argui R aliter (mg. L1) ВL add. potest К l ubi]
ut В | defectus] distinctio Q 10 talis] ante defectus DEQ om. K l est om. E l hic] haec D l per se]
L' not. mg. alia littera: praecise L1 not. lin. vel praecise R1 l per Aristotelem] ex D 11 Elenchorum]
add. dicendum Q l idem] add. sunt (ante idem K) KL 12 solutio] ante est A de subiecto В l patet]
add. quia AL l arguatur] arguitur ENLQR 13 non-asinus est non-homo] non-h. est non-a. E l
igitur — asinus om. E 15 Aliter potest dici] Ideo p. d. a. Q l conclusione] consequentia D l
expositorii] add. dico Q 16 eriam igitur] quod E 18 contradictoriis] contradictorio Q l tenet]
oportet В tenere D l e converso] consequentia R l contrario] converso ВER 20 istal illa LR l si]
sicut D | tantum — si-2] est quando D l intelligenda] intellecta В 21 in] de K l intelligatur]
intelligitur ELR 22 praedicatione] add. intelligenda est N add. scilicet Q l e] in EN l tantum]
totum AВQ | est om. В l in om. L l antecedente] causante В
15 Aristot., De soph. elenchis II c. 5 (AL VI1 43; c. 20, 177b 31-32): "Nam orationum quae propter idem
eadem solutio".
*Cf. supra n. 23.
47 Cf. supra n. 21.
342 QUAEST. 10
est praedicatio per se, vel ad minus universaliter si sint termini com
munes. Hoc dico pro conversione universalis affirmativae per contra-
positionem. Nunc autem quaecumque conclusio sit illata per syl-
logismum expositorium, neque concluditur esse vera per se ñeque
universaliter, et ideo nullo modo sequitur oppositum praedicari de 5
opposito, neque in se ipso neque e contrario.
2 Hoc] Haec В l pro conversione] D' per conversionem lin. D2 3 Nunc] Nec Q l
conclusio] mg. D1 4 neque] nec ВL l neque2] nec ВLR 5 et om. ВE l ideo] add. lin. in В1 l nullo
modo] non E 6 neque] nec В l neque2] nec В tenet Q l e] in AВEN l contrario] add. etc. AER
[QUAESTIO 11
UTRUM SINT TANTUM DECEM

GENERA GENERAL1SSIMA]
Singulum incomplexorum aut significat substantiam etc.
5 Circa hoc quaeritur utrum sint tantum decem generalissima.

Ens dividitur in substantiam et accidens, in absolutum et com-
paratum, in ens per se et in ens in alio; sed tantum est unum genera-
lissimum ens-absolutum vel ens per se vel substantia; igitur tantum
10 est unum praedicamentum-accidens2; igitur etc.
Negatur consequentia, quia ens per se est univocum omnibus 2

de quibus dicitur, et ita potest esse genus; ens per accidens, vel in
alio, non est univocum illis quibus convenit.
Contra: "si unum oppositorum dicitur multipliciter, et reli- 3
15 quum", per ArISTOTELEM I Topicomm?; et verificat illud in omni ge-
4 Singulum] add. autem L l substantiam] add. aut E 5 Circa] adnot. mg. Quaestio 1 1 L2Q1
adnot. lin. Sequitur Q. 1 1 D1 l utrum om. В l sint post tantum Q sunt (post tantum ВK) ВKN l tantum
om. L ] generalissima от. Q 6 videtur] ante Quod Q 7 et accidens] rep. K l comparatum]
respectivum AD comparativum ВK add. et E add. et comparativum K 8 in2 om. ВEKN l est post
generalissimum (lin.) D1 l generalissimum post absolutum Q 9 vel] et E l ens] est В l vel ] ut E scilicet
LR videtur N l igitur] scilicet В 10 est] ante tantum LR post unum DE l praedicamentum-accidens]
p. quod (om. В) est a. AВ p. accidentis EKL l igitur etc. om. EQ 11 se est om. В 12 dicitur] praedi-
catur E | esse] dici (post genus) K add. unum AR l genus] add. scilicet В 13 est oт. K add. vel rep. in
alio ut est Q l convenit] conveniat В add. etc. Q 14 oppositorum] oppositum NR l dicitur multipli
citer] est multiplex Q l multipliciter oт. В l et] non В 15 per Ariscotelem] Aristoteles (post illud) D l
I] not. mg. alia littera: II L1 l I Topicorum] in Topidt K l verificat] verificarur EKLNR l illud om. N
1 Aristot., Praedic. c. 4 (AL I2 48; c. 4, 1b 25-27): "Eorum, quae secundum nullam complexionem di-
cuntur, singulum aut substantiam significat aut quantitatem aut qualitatem aut ad aliquid aut ubi aut
quando aut situm aut habitum aut facere aut pati".
1 Cf. Antonius Andreas, Praedic. (ed. Venetiis 1508, f. 2 Ira): "Arguitur quod non, quia ens dividitur
in substantiam et accidens, in ens per se et in ens in alio; sed tantum est unum generalissimum ens
per se vel substantia; ergo tantum est unum praedicamentum accidens; ergo etc."; Radulphus Вrito,
Proedic. q. 8 (ed. W. McMahon p. 88): "Arguitur primo quod sint pauciora quam decem, quia quot
modis dicitur unum oppositorum, tot modis dicitur et reliquum. Modo substantia et accidens sunt
opposita, et non est nisi unum praedicamentum substantiae. Ergo non erit nisi unum praedicamen
tum accidentis"; cf. Aristot., Tоpica I c. 15 (AL V1 23; А c. 15, 106b 14-15): "Nam si hoc multipliciter
dicitur, et quod huic contradictorie opponitur multipliciter dicitur"; cf. Auctoritates Aristotelis (ed. ].
Hamesse p. 323): "Quot modis dicitur unum oppositorum, tot modis dicitur et reliquum".
1Aristot., Tоpica I с 15 (AL V1 23; А c. 15, 106b 13-15); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 323):
"Quot modis dicitur unum oppositorum, tot modis dicitur et reliquum".
344 QUAEST. 11
nere oppositorum. Si igitur 'ens in subiecto' sit aequivocum ad

novem, 'non ens in subiecto' erit aequivocum ad tot; et ita erunt
duodeviginti genera.
Item, dato quod accidens sit aequivocum novem generibus,
sequitur quod non plus conveniant accidentia inter se quam unum 5
eorum cum substantia, quia utrobique est tantum convenientia in
aliqua voce aequivoca. Igitur non erit convenientior divisio entis in
substantiam et accidens quam in 'quando' et in 'ens non-quando',
quia utrobique unum dividens est unum generalissimum et reliquum
dividens aequivocum ad alia novem genera. ю
Sequitur etiam quod non sit sufficiens divisio entis in substan
tiam et accidens, quia 'accidens', cum sit aequivocum, sumitur pro
aliquo significato; et ita fiet divisio tantum in duo generalissima.
Item, ad principale: "Quod per superabundantiam dicitur, uni

soli convenit", per PRISCIANUM4; huiusmodi est generalissimum; igitur 15
tantum unum est generalissimum.
Item, 'omnis divisio et multitudo reducitur ad unum quod est
prius illa multitud ine5'. Igitur si sint multa generalissima, igitur
aliquid unum est prius illis. Sed generalissimis nihil est prius. Ergo
nec sunt multa. 20
Item, album est unum aliquid essentialiter, quia — per praede-
terminata6 — nihil aliud significat quam albedo. Igitur est in aliquo
genere per se. Non in genere qualitatis: quia qualitas vere praedicatur
1 sit] est E erit R 2 novem] nomen A l non ens] non В non esse R l in subiecto] mg. D1 l
ad] quod В l erunt] essent D om. E 3 genera] generalissima ADL not. sive praedicamenta D
5 conveniant] conveniunt EK add. novem E 6 eorum] illorum E l substantia] subiecto D l quia
om. В | tantum] tanta E om. Q 7 voce om. В l aequivoca] aequivoce E l erit] oportet В 8 in] add.
ens Q | in2 om. DEKNR 9 est] ante unum LR om. В l unum2 om. Q 10 dividens] add. lin. est
K1 | alia om. K 11 etiam om. Q l sufficiens post divisio Q 12 quia accidens om. E 13 aliquo]
uno E alio L | divisio post tantum E l duo] duodecim D 14 Quod per om. В 15 soli] add. rei
D | Priscianum] add. et Aristotelem V Topicorum D 16 est] ante tantum LR ante unum DQ
17 omnis post et L post divisio Q om. K l et] add. omnis R l et multitudo] in multitudine Q l
reducitur] reducuntur K l ad] add. (mg.) aliquid В2 add. aliquod LR l quod] mg. В2 18 prius — est
om. В | multa] plura Q | igitur om. EQ 19 aliquid] aliquod ALR l est] ante unum A erit (ante
aliquid) Q l generalissimis] generalissimo K 20 nec] non Q et sic K l multa] add. generalissima E
2 1 est] et R l aliquid om. Q l per om. В l praedeterminata] add. illa K 23 se] add. et AL
* Potius Aristot., Tоpica V c. 5 (AL V1 102; E c. 5, 134b 23-24); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 327): "Quod per superabundantiam dicitur, uni soli convenit".
5 Cf. Proclus, Institutio theologica c. 21 (ed. Vansteenkiste p. 273): "Omnis ordinis multitudo ad unam
reducitur unitatem"; cf. supra q. 4 n. 8.
6 Cf. supra q. 8 n. 19.
UTRUM SINT TANTUM DECEM GENERA GENERALISSIMA 345
de omni quod est per se in genere qualitatis; qualitas non vere prae-
dicatur de albo; igitur album per se est in alio genere generalissimo.
Ita contingit arguere de concreto cuiuscumque generis accidentis;
igitur sunt duodeviginti genera accidentium.
5 Item, 'quale' praedicatur de albo. Quaero: sub ratione cuius 9
universalis? Non proprii, quia non convertitur. Non accidentis, quia
non "adest et abest7" etc. Non differentiae, quia non distinguit album
ab aliis. Non speciei specialissimae, quia praedicatur de differentibus
specie. Igitur sub ratione generis. Et non habet "supraveniens genus8";
10 igitur quale est generalissimum. Et non idem quod qualitas, quia nec
habet easdem species, quia nec praedicatur de eisdem; igitur est gene
ralissimum. — Quod etiam quale sit genus, patet per ARISTOTELEM
IV Topicorum9 docentem considerare genus in abstractis per hoc
quod concretum est in concreto vel non est.
15 Similiter, sicut albedo ad album ita color ad coloratum; ergo 10
permutando, sicut color ad albedinem ita coloratum ad album. Sed
color, vel qualitas, est genus albedinis; ergo quale est genus albi. —
Quod etiam quale sit aliud genus a qualitate patet, quia intentiones
attribuuntur rei non absolute sed ut considerantur ab intellectu. Sed
20 album sub alio modo concipitur ab intellectu quam albedo, licet sit
eadem essentia. Igitur potest esse aliud, habens intentionem aliam ab
albedine.
Item, intentiones sunt per se intelligibiles quia definibiles, et in 11
eis manifestum est esse aliquid superius et inferius; igitur aliquid
1 qualitas] add. autem DL l non post vere Q l vere] vero R 2 igitur album om. В l per se
post generalissimo E l est] erit L om. K l alio genere] aliquo D aliquo g. R 3 Ita] Et sic E Item KQ l
contingit] convenit A 4 genera om. В 5 Quaero] Quia ens В l sub] add. qua E l ratione post
cuius D 6 Non2] Nec E 7 adest] adesse K l etc. om. Q l Non] Nec Q 8 de] add. pluribus LR
9 supraveniens] transcendentes В superveniens LQ l supraveniens genus] supra se aliud genus
supraveniens D 10 est] add. genus LR l non om. L l quod] quia K l nec] non EKLQR 1 1 eas
dem] omnisdem(!) D l quia om. DE l praedicatur] ponitur В l eisdem] eis ELR l est] add. aliud AD
12 etiam] autem Q l quale] qualis R 13 Topicorum] add. et E l docentem] docens ВDKQ l
genus oт В 14 est in concreto oт В 15 ergo] ideo В 16 permutando] permutatim E l color]
mg. N2 17 ergo] add. coloratum vel L l quale] qualis R l est2 oт E 18 sit] dicit В l a om. N l
quia om. Q 19 attribuuntur rei post absolute E l non om. В l considerantur] consideratur DLR
20 concipitur] consideratur LN l sit om. N 21 esse — aliam] habere a. intentionem E l ab
albedine] ad albedinem D 23 Item om. K l quia] et D 24 eis] esse Q l esse post aliquid E l supe
rius et inferius] i. et aliquid s. LR l et] add. aliquid E l aliquid2] aliquod E
7 Porphyrius, Liber praedicabAium с 'De accidente' (AL I6 20; ed. Вusse 12.24-25): "Accidens vero est
" Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.17-18): "Est autem generalissi
'Aristot., Tоpica IV c. 4 (AL V1 75; Д c. 4, 124b 15-22).
346 QUAEST. 11
supremum. Illud non habet supraveniens genus aliquod istorum,

quia ens secundum se dividitur in haec decem, in V Metaphysial10.
Est igitur 'ens in anima'; igitur est unum generalissimum intentio-
num praeter haec omnia.
Item, contingit intelligere non-ens, quia et significare, per Ari- 5
STOTELEM II Posteriorum11; et in eis est ratio superioris et inferioris;
ergo aliquid supremum. Illud non continetur in aliquo istorum
decem, quia nullum istorum de illo praedicatur. Ergo est distinctum
generalissimum non-entium, et ita plura genera quam decem.
Item, figmenta concipiuntur ab intellectu, et in eis est superius 10
et inferius, ergo supremum; ergo aliquod generalissimum.
Item, de omnibus istis, scilicet intentionibus, non-entibus,
figmentis, sic potest argui: intellectus componens facit composi-
tiones de eis, quarum veritatem vel falsitatem iudicat, ut patet. Igitur
et intellectus simplex ea concipit. Igitur sub aliqua ratione conci- 15
piendi. Non singularis, igitur universalis; igitur generis vel speciei
etc.; igitur est in eis generalissimum. Consequentia autem supposita
in omnibus his rationibus, scilicet si est superius in eis, et supremum,
patet per ARISTOTELEM IV Metaphysicae12: verius est quod est primo
vero propinquius; et V eiusdem13 "prius est quod est principio 20
propinquius". Et ratione: quia aliter non esset status ascendendo, sed
1 Illud] pram. Et Q l supraveniens] superveniens AEL l supraveniens genus] g. s. (post istorum)

E | genus om. K add. ad D l aliquod] aliquid В l istorum] illorum K 2 in2] ex LR om. D l in2 — decem
om. N 3 Est post igitur Q l Est igitur ens] Excluso ente DLR l est] ens K 5 contingit] convenir
D om. В | quia] add. etiam Q l per Aristotelem om. D 6 II post Posteriorum Q l Posteriorum] Topico-
rum D | et] add. ita D l in eis est] est eis D l est om. Q 7 aliquid] aliquod DEQ l Illud] praem. Et
LQ | in] sub DE | istorum] illorum K om. В 8 decem om. K l istorum] illorum K l illo] isto Q l
Ergo om. В | distinctum] add. genus LR 9 et] etiam K l ita] add. sunt K l plura] plurima K l genera
pos\ decem R generalissima E 10 figmenta] add. etiam D 11 ergo2] in Q l aliquod] aliquid В
12 scilicet om. В l scilicet intentionibus post figmentis Q l non-entibus post figmentis LR 13 sic
post potest KQ | compositiones] compositionem L' not. mg. alia littera: comparationes L1 14 veri
tatem vel falsitatem] f. vel v. R l iudicat] indicat KLQR 15 et om. Q l simplex] simpliciter Q singula
ris R I aliqua] alia R 18 his] istis DK om. E l scilicet] add. quod A l si om. A l superius post eis (mg.
D1) D1E | et] mg. D1 19 patet om. D l Metaphysicae] add. ubi dicit quod Q l verius] verum AВ l
est2 om. Q 20 et] add. in D l eiusdem] add. illud Q l prius post est Q 21 propinquius add. est
E | Et] add. hoc patet Q l status] add. in ELNR l sed] et Q
10 Aristot., Metaph. V t. 14 (AL XXV2 94; Д c. 7, 1017a 22-27): "Secundum se vero esse dicuntur
quaecumque significant figuras praedicationis; quotiens enim dicitur, totiens esse significat. Quoniam
ergo praedicatorum alia quidem quid est significant, alia quale, alia quantum, alia ad aliquid, alia
facere, alia pati, alia ubi, alia quando; horum unicuique esse idem significat".
11 Aristot., Anal post. II c. 7 (AL IV1 80; В c. 7, 92b 29-30): "Primum quidem enim et non
substantiarum utique esset et eorum quae non sunt; significare enim est et quae non sunt".
12 Aristot., Metaph. IV t. 18 (AL XXV2 73; Г c. 4, 1008b 35-1009a 5).
" Aristot., Mewph. V t. 16 (AL XXV2 97-98; Дc. 11, 1018b 9-11); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Нa-
messe p. 126): "Prius est quod principio est propinquius".
UTRUM SINT TANTUM DECEM GENERA GENERALISIMA 347
processus in infinitum. — Item, arguitur similiter de privationibus.
DlCERETUR14 ad hoc quod concreta, intentiones, non-entia, 15

figmenta, privationes et quaevis huiusmodi sunt in genere per
reductionem ad abstracta, res15 primae intentionis, entia, [entia]
5 quorum sunt figmenta et privationes. Quia, cum 'communiora
intelligantur prius minus communibus16', oportet generalissima esse
primo intelligibilia. Haec autem non sunt intelligibilia nisi per
attributionem ad illa quibus dicta sunt habere habitudinem. Ideo
non possunt poni generalissima, sed ponuntur in genere per
10 reductionem. Similiter ponitur de potentia, quod est in genere per
reductionem ad actum cuius dicitur potentia.
Contra hoc: in omnibus istis est per se praedicatio superioris 16
de inferiori, ergo sub ratione alicuius universalis. Quia praedicari
proprie est proprium universalis17; non alterius quam generis.
15 Arguatur de singulis sicut supra argutum est de concretis18. Igitur si
non sit procedere in infinitum in eis, erit aliquod genus non habens
supraveniens genus; igitur generalissimum, quia sic definitur
generalissimum a PORPHYRIO19. Illud nulli istorum decem est idem,
quia nec habet easdem species, quia nec de eisdem praedicatur per se
20 primo modo; igitur est aliud generalissimum ab istis decem. — Etiam
1 Item] Ita E l Item — privationibus om. Q l de] in LR 2 Diceretur] Dicetur D l ad hoc]

ad ista omnia (ante Diceretur) Q l hoc] haec K l concreta post intentiones E l intentiones] intentionum
K 3 figmenta] add. et D l sunt] sint Q 4 abstracta] add. et ad EKLR add. et Q l intentionis om. В
add. et ad EKLQR 5 Quia cum] Quacumque В l cum] tamen D 6 intelligantur post prius EQ
7 primo] prius (ante esse D) DQ l intelligibilia2] spat. vac. В intellectiva K l per] not. reductionem
sive (vel L om. R) DLR 8 attributionem] reductionem E l illa] add. quorum sunt figmenta et priva
tiones vel E | habere] contra eandem N 10 Similiter — reductionem om. N l quod] quae DE l est
post genere E 11 dicitur] est Q 12 hoc] haec R om. E l istis] his K l per se post praedicatio
om. ENQR 14 proprium om. В 15 Arguatur] praem. Et LR Arguitur ELQR l supra] superius N
16 procedere] providere В pro eadem D l habens] add. aliquod D 17 supraveniens] supra se E
superveniens L l quia — generalissimum om. В l sic] sicut D 18 istorum] illorum K l decem
om. Q | idem] illud K add. genus D 19 nec] non A l quia2 om. EKLR l eisdem] eis D 20 aliud]
aliquod D om. ВLR l generalissimum] add. distinctum LR l Etiam] Et DQR l Etiam — ergo] mg. V
14 Cf. Thomas, Summa theol. I q. 3 a. 5 in corp. (IV 43a-b): "Respondeo dicendum quod aliquid est in
genere dupliciter. Uno modo, simpliciter et proprie; sicut species, quae sub genere continentur. Alio
modo, per reductionem, sicut principia et privationes; sicut punctus et unitas reducuntur ad genus
quantitatis sicut principia; caecitas autem, et omnis privatio, reducitur ad genus sui habitus".
"Vide lectiones variantes ubi in aliquibus codicibus praepositio 'ad' repetitur.
"Cf. Aristot., Physica I t. 1 (AL VII1 7; А с 1, 184a 24-35); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
140): "Innata est nobis via cognoscendi a communioribus ad propria".
1' Aristot., De interpr. I c. 7 (AL II1 10; c. 7, 17a 39-b 1): "Dico autem universale quod in pluribus
natum est praedicari, ut 'homo' quidem universale..."
1" Cf. supra n. 8-10.
"Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.17-18).
348 QUAEST. 1 1
per rationem: nullius istorum decem praedicatur de suis in quid;

ergo per nullum istorum decem habet rationem generis. Sed, cum
aeque primo dicatur quodlibet de suis speciebus sicut aliquod
istorum decem de suis, sequitur quod erunt aeque primo genera, et
non per reductionem ad aliquod istorum decem. 5
17 Similiter, quod inter quaelibet praenumerata sit genus et
species, ostenditur per duo argumenta praefata de concreto20. Etiam
per hoc quod de quolibet istorum contingit quaerere 'quid', et
respondere per aliquod univocum, quod est in plus illo cuius
quaeritur quid; omne praedicatum univocum in quid, quod est in ю
plus subiecto, est genus, per ARISTOTELEM IV Topicorumn.
18 Quod etiam in responsione DICITUR22 quod oportet genera-

lissimum esse primo intelligibile, manifeste falsum est, nisi intel-
ligatur respectu illorum quorum est generalissimum. Quantitas enim
non est primum intelligibile simpliciter, sed in suo genere. Ita prima 15
'intentio' est primum intelligibile respectu intentionum specialium,
et 'non-ens' respectu non-entium particularium, et 'privatio' respectu
privationum particularium. Quia si contradictio non-entis vel oppo-
situm privationis prius occurrerit intellectui particulari ente et parti-
culari habitu, sequitur quod non-ens et privatio prius intelliguntur 20
suis particularibus. Quia ens primo ducit in cognitionem non-entis,
et habitus primo in cognitionem privationis; non primo huius non-
entis et huius privationis. Sic etiam potest argui de potentia respectu
1 decem om. Q l praedicatur post suis D ponitur В l praedicatur — decem om. R l suis] add.
praedicatur K 2 nullum] rationem nullius L l habet] habent В l generis om. E 3 dicatur] dicitur
E 4 decem om. DE l de — decem om. Q l primo] prima D 5 non om. K l istorum] illorum K
6 quaelibet] quaecumque ER l quaelibet praenumerata] quodlibet praedicamentum D l praenume
rata] numerata K prae-enumerata L 7 praefata] praefacta DK prius facta Q l concreto] add. scilicet
quarrum argumentum D l Etiam] Et ВD om. Q 8 istorum] illorum EK l contingit] contingat D
9 respondere] respondetur Q l aliquod] aliquid LNQR l in plus] prius EL'NR restit. mg. L1 l cuius
quaeritur om. Q 10 quid] add. sed Q l omne — responsione om. В l univocum post quid LR l quod
om. N | in2 om. Q 11 subiecto] add. igitur N 12 Quod] Sed K 13 primo] praedicatur Q
primum R l intelligatur] intelligitur ER 14 illorum om. E add. respectu D l Quantitas] Qualitas Q
15 primum] primo R om. Q l suo post genere LR l prima] ponitur A potest DL om. E 16 inten
tio] intentionale E l est] esse DL om. A l primum] primo QR l respectu intentionum] mg. L1 18 si
om. В | contradictio] contradictorium DELR 19 prius] primo Q l occurrerit] occurreret EQ
occurrat A occurrit ВK | intellectui post ente E add. et (mg.) D1 l ente] ante particulari Q enti E entis
R | ente et particulari om. В l particulari2 post habitu Q 20 prius intelliguntur] praeintelligantur
AD intelliguntur ВQ primo intelligantur in K 21 ens post primo Q om. В l ducit] inducit E
23 et] vel DE nec Q l Sic] Sicut K Si L l etiam] autem Q
"Cf. supra n. 8-10.

21 Aristot., Tоpica IV c. 5 (AL V 84; Д c. 6, 127b 5-1 28a 25).
22 Cf. supra n. 15.
actus. De concretis et intentionibus non est dubium quin sint per se

intelligibilia.
Posset RESPONDERI23 specialiter de non-ente, privatione et 19

potentia, quod licet sit praedicatio in quid in eis et ratio superioris,
5 non tamen ratio generis et speciei. Quia nullum praedicatur de
pluribus differentibus specie vel numero; quia non-entium vel
privationum vel potentiarum secundum suam rationem nulla est
distinctio, sed tantum in habitudine ad eorum opposita.
Contra: tunc aliquid praedicatur proprie de aliquo — immo in 20
io quid; et sub ratione nullius universalis. Quod non videtur, cum 'prae-
dicari de pluribus' sit convertibile cum universali24.
Item, haec est vera 'caecitas non est surditas', praecise ratione 21
significatorum; ergo privationes distinguuntur. Licet earum distinctio
sit ab alio, hoc non prohibet eas esse species. Sic enim species quae
15 sunt in genere substantiae differunt per formas, quae formae non
sunt ipsae species.
Item, 'commune multis' numquam ex se distinguitur in Ulis; 22
igitur privatio non distinguitur in caecitate et surditate nisi per ali-
qua addita, quae cum privatione constituunt ista in sua ratione. Ergo
20 in illis additis "abundant haec a genere25". Haec igitur addita sunt
differentiae, licet non ita completae in essendo sicut differentiae
substantiae. Ergo istae sunt duae species differentes.
Ad omnia obiecta de istis quinque — concretis, intentionibus 23

secundis, privationibus, non-entibus et potentiis — posset responderi
1 concretis] add. autem L l et] add. de DQ l quin] quoniam K l sint] facto В sunt ER fiunt K l
per se om. E 3 Posset] add. etiam D add. tamen Q l responderi post specialiter D 4 in eis] ante in
E post superioris D de eis Q l ratio om. AВDKQ l superioris] superioritas D 5 tamen] add. est D l
et] vel DE 6 pluribus om. R l differentibus om. N l veI2 oт Q 7 vel om. Q l secundum suam ratio
nem om. L 8 tantum om. R 9 Contra] Item Q l praedicatur post proprie D l immo] univoco E
10 nullius] illius В om. D l videtur] add. verum EQ 12 caecitas] veritas В l caecitas — surditas post
significatorum LR 13 earum] eorum E illarum K 14 alio] add. sed Q l hoc] ergo D l eas] eis D l
esse post species Q 15 formas] formaт A l quae] quia Q 17 Item] Immo D l ex se] per se (post
distinguitur) K om. Q 18 privatio] primo В l non] numquam N l caecitate et surditate] caecitatem
et surditatem LR l aliqua] alia ВK 19 quae] quia Q l ista] illa LR 20 abundant haec] abundat
hoc Q | haec om. K l Haec post igitur E 21 licet om. ВKQ l licet non om. ELN l completae] com-
pletivae E l differentiae2] differentia R 22 istae] illae LNR l sunt post species L 23 omnia] alia
D add. ista L add. alia R l istis] illis ENR l quinque] add. scilicet Q l intentionibus post secundis Q
23 Cf. supra n. 15.
24 Cf. supra n. 16.
25 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 17; ed. Вusse 10.22-11.1): "Quas etiam de
terminantes dicunt 'differentia est qua abundat species a genere'..."
350 QUAEST. 1 1
quod, licet haec possint intelligi sub aliqua ratione intelligendi et

praedicari inter se sub ratione alicuius universalis et statum esse ad
aliquod universalissimum, quod in quantum attribuitur ei ista inten-
tio est diversum ab istis decem, tamen stat tantum decem esse genera-
lissima rerum. Quia non quodlibet intelligibile, sed ens secundum se 5
dividitur in haec, V Metaphysicae26, et ita nullum istorum est ens
secundum se distinctum ab istis decem.
Contra: tunc videtur quod logicus, considerans per se intentio-
nes et numerum generalissimorum tantum sub hac ratione — scilicet
qua eis haec intentio 'generalissimum' possit applicari —, deberet ю
dicere plura esse generalissima quam decem, quia plura istis sunt
intentionalia quibus, in quantum intelliguntur, potest intentio attri-
bui; licet metaphysicus, considerans ens in quantum ens, diceret ea
tantum esse decem. Cuius oppositum videtur ARISTOTELES dicere,
dicens27 "singulum incomplexorum significare substantiam vel quan- 15
titatem" etc., non tantum singulum ens significare substantiam etc.
Dicendum quod tantum sunt decem generalissima rerum, quo

rum distinctio non sumitur penes aliquid logicum tantum, sed penes 20
1 quod] quia K l possint] possunt DQ possent EK possit R l aliqua] alia ВQR 2 statum
post esse D l esse] erit K 3 universalissimum] generalissimum E universalium R l ista] illa KNR
4 ab] cum K | istis] illis AВEKN l tamen] tunc N l stat] stant N l tantum om. LQR l decem2 post
esse AВD duodeviginti D 5 rerum] eorum R add. quia divisio in haec decem generalissima tantum
est eorum quae sunt secundum se intelligibilia, scilicet rerum L l Quia] autem (post quodlibet) Im. L1 l
non om. Q | intelligibile] intentionale E l sed om. Q l ens om. ВKNQ 6 haec] hoc В hac D 7 istis]
illis AВEKN 8 considerans post se R 10 eis post generalissimum Q l intentio] add. scilicet K l
possit] potest D posset ER l deberet] debent В habet E debeat R 11 dicere] primo differentiae K
om. L | esse] add. genera L l generalissima] genera D l decem] quinque(!) K l plura2] add. genera L l
istis post sunt Q 12 intentionalia] intelligibilia A l potest] add. haec D 13 licet] hic N l ens] eos
Q | ens2 om. В 14 tantum] ante ea Q post esse EL l dicere] add. in Praedicamentis Q 15 dicens]
cum dicit LR | incomplexorum om. AВEN add. aut L add. aliud R l significare] significat LR l signifi
care — etc. om. Q l vel] aut DL om. K l quantitatem] qualitatem ALR 16 tantum] tamen LNR' not.
mg. alia littera: tantum R1 l significare] et D l substantiam] add. aut quantitatem DLR | etc.2 om. DQR
19 Dicendum] praem. Ad quaestionem est (om. AQR) ALQR l sunt] ante tantum K post decem DE l
decem] quattuor A l rerum] eorum R 20 sumitur] capitur R l aliquid] aliquod N ad(!) Q
26 Cf. supra n. 1 1
27 Aristot., Praedic. c. 4 (AL I2 48; c. 4, 1b 25-27): "Eorum, quae secundum nullam complexionem
dicuntut, singulum aut substantiam significat aut quantitatem aut qualitatem aut ad aliquid aut ubi
aut quando aut situm aut habitum aut facere aut pati".
UTRUM SINT TANTUM DECEM GENERA GENERALISSIMA 35 1
ipsas essentias. Ipsa enim intentio generalissimi est tantum variata

numero in istis. Unde quoad illud quod difficultatis est, magis28
metaphysica quam logica. Ideo sufficienter hic scirur quia ita est,
quamvis forte metaphysicus debeat vel possit scire propter quid29.
Ad primum argumentum30 dico ut supra31. 27

Ad primum contra hoc32 dico quod 'ens per se' et 'non ens per 28
se', vel 'ens in subiecto' et 'non ens in subiecto' sunt contradictoria.
Et ideo cum negatio non negat solam vocem sed significatum et non
10 potest unico actu quodlibet significatum negare, erit aequivocum
sicut affirmatio. Sed 'non ens in subiecto' non est idem quod sub
stantia, nam 'non ens' est non ens in subiecto. Neque 'non ens per
se' est accidens, quia 'non ens' est non ens per se. Sed 'ens non per
se' idem est quod accidens; et 'ens non in alio' idem quod substantia.
15 Et primum non contradicit enti per se, nec secundum enti in sub
iecto.
Ad aliud33 potest dici quod accidentia conveniunt in aliquo 29
intentionali ut 'attribuuntur substantiae' vel 'posterius substantiá'; in
quo non convenit accidens cum substantia. — Vel potest concedi, si
20 esset nomen aequivoce significans substantiam et alia generalissima,
1 enim] est D l generalissimi] generalissimum AKL l variata] add. in K 2 in istis] ante est
E | illud] id A aliud KQ l quod om. D l difficultatis] dificultas Q add. quaestio (ante quoad D) est
(om. D) AD | magis post metaphysica Q 3 metaphysica ... logica] metaphysici ... logici A l Ideo]
add. et N | sufficienter ... scitur] sufficit ... sciri D l quia] add. aliud K l ita post est K ista D om. Q
4 quamvis] quam nisi ВN l debeat] sciat EKLNR l vel] et D l possit] posset DE 6 argumentum]
principale Q l dico post supra D 7 dico] tibi do K l et] vel EN 8 et] vel Q 9 negat] neget
ELNR tegat(!) A l solam] solum D 10 potest] posset A l unico post actu D univoco R l
significatum om. E l erit] est Q 11 sicut] add. sua E l ens om. Q l idem] illud В l substantia]
subiecti В 12 est post non Q 13 est — se om. ВQ l quia — ens-2 om. K l ens2] est D l ens1
post non A | non1] lin. K1 14 idem2] mg. Q1 aoM. est EL 15 Et om. K l contradicit] dicit В
17 aliud] secundum D 18 intentionali] intenuonaliter ВEKNQ l ut] add. est В l attribuuntur]
attributum A l substantiae] subiecto D l vel] et EL add. ut R l substantia] subiecti В l in om. D
19 non om. В | convenit accidens] conveniunt accidentia L 20 esset] add. unum A l nomen]
nullum В | significans] add. et D l substantiam] subiectum D l et] cum D add. cum В add. novem
EKN add. octo LR
28 Supple, 'quaestio est'; vide lectiones variantes.

29 Cf. Duns Scorns, Metaph. V q. 5-6 n. 49-55.
Cf. supra n. 1.
" Cf. supra n. 2.
32 Cf. supra n. 3.
" Cf. supra n. 4.
352 QUAEST. 1 1
ut a, aeque conveniens esset divisio entis in a et 'quando' sicut in

substantiam et accidens, quia utrobique aequivoci in aequivocum et
univocum.
Ad tertium contra illud34 dico quod aequivocum actu importat
omnia sua significata, et ideo actu ponit 'accidens' omnia novem 5
genera cum dividitur ens in substantiam et accidens. Cum dicitur
'aequivocum non accipitur simul nisi pro uno significato', verum est
ab eodem intelligente; sed non minus ipsum secundum se omnia
significata simul ponit. Et eo modo sumitur, non autem ut intelligi-
tur ab uno. 10
Ad secundum principale35 dicitur quod superlativum tantum
uni convenit in uno genere, et ita tantum unum est generalissimum
in uno genere; sed non simpliciter tantum unum. — Vel aliter: quod
superlativum dupliciter dicitur et exponitur: uno modo positive, per
'excessum omnium aliorum'; alio modo privative, per 'non excedi ab 15
aliquo alio'. Primo modo nullum est generalissimum simpliciter, sed
tantum in aliquo genere, id est generalius omnibus aliis in suo
genere. Secundo modo quodlibet illorum est generalissimum, quia
nullum eo generalius. Et illa propositio 'quod per superabundantiam
dicitur' etc., vera est ut superlativum exponitur positive, non ut 20
exponitur privative; quia multa possunt esse prima ita quod quolibet
illorum nihil est prius.
Ad tertium36 dictum est prius37. — Vel potest dici38 quod multi-
1 esset post divisio AВD om. K l entis] inentis(!) N l a2] accidens E l quando] in Q l
quando sicut] quin sit В 2 aequivoci] est K aequivoca Q l in] ad В om. K 4 actu post signifi
cata E 5 omnia post significata D l sua post significata LQR l omnia2 om. E l novem om. Q l
novem genera] congrua В 6 ens om. В l Cum] praem. Et Q l dicitur] igitur D quod Q 8 omnia]
add. sua AQ 9 simul post ponit LNR 1 1 dicitur] dico Q l quod] add. per D l tantum post uni
LR soli (post uni) Q 12 uni] add. rei D l unum post est ВDEK l est] ante tantum Q 13 simpli
citer post tantum Q l aliter] add. dicitur K | quod] add. per D 14 dicitur] ante dupliciter K sumitur
ELNR 15 per] pro L 16 aliquo post alio Q l modo om. Q l nullum] non Q 17 id— genere]
mg. L1 | est] add. est L1 l generalius post aliis В l in suo genere om. D l suo] illo Q 18 illorum]
istorum LNR eorum Q 19 nullum] add. est L l eo] est K l Et] add. tunc DL add. ita Q l illa]
ista Q | propositio om. D l quod] quae E 20 etc.] lin. A1 l vera] verum K l exponitur] ponitur K l
positive — exponitur om. ВKQ 21 quod] ut D l quolibet] quodlibet KQR 22 nihil] non Q l est]
sit KLR om. E 23 prius] add. in quaestione quarta ELNR l dici om. Q
MCf. supra n. 5.
15 Cf. supra n. 6.
"Cf. supra n. 7.
"Cf. supra q. 4n. 8. 47.
18 Cf. Albertus M., Praedic. tr. 1 c. 7 (ed. Вorgnet I 164a): "Propter quod si aliquid est quod de nullo
praedicatur ut universale, nec de ipso potest aliquid praedicari ut de subiecto et particulari vel specie,
illud non est in aliquo istorum generum, sed ante haec, et causa omnium istorum; sicut causa prima,
tudo praedicamentorum reducitur ad unum quod est prima causa,

quae prior est eis, non praedicatione sed entitate et causalitate; et ita
potest aliquid esse prius eis.
Ad aliud de concretis39 dico quod essentia significata per 'album' 33
5 est in genere qualitatis; sed illa sub hoc modo intelligendi vel
significandi non est per se qualitas vel in genere qualitatis sed per
reductionem, quia scilicet est idem essentialiter albedini quod est per
se in illo genere. Est autem in aliquo generalissimo per se, scilicet in
quali, sed non in alio. Quale enim a qualitate tantum differt in modo
10 significandi; quae differentia, licet prohibeat praedicationem unius
de altero, non tamen sufficit ad distinguendum genera vel ad facien
dum aliquid esse in diversis generibus.
Ad aliud40 concedo quale esse generalissimum propter proba- 34
tiones illas, sed non aliud quam qualitas. Cum dicitur 'habet alias
15 species', dico quod falsum est. Cum dicitur 'praedicatur per se de
aliis', dico quod falsum est, quia species per se unius et alterius
differunt tantum in modo significandi.
Contra: quale est generalissimum et qualitas est generalissi- 35

mum, et haec non sunt idem generalissimum; igitur aliud. Conse-
20 quentia patet, quia circa ens, idem et diversum includunt contra-
dictionem, per ARISTOTELEM IV Metaphysicae*1 . Secunda pars ante-
cedentis patet, quia si essent idem generalissimum, tunc unum prae-
2 eis om. В l praedicatione] prioritate D l ita] sic LR 3 aliquid post esse DL l aliquid esse
prius eis] eis a. esse p. E p. a. eis p. esse K l eis om. В 4 essentia significata] esse significatum D
5 illa] ista K l hoc] tali E l intelligendi vel significand] s. et i. E 6 est] add. semper В 7 quia post
scilicet DQ qua В l scilicet om. E l est post idem Q l albedini] album K l quod] quae ELR l per se
post genere K 8 aliquo] add. genere LR l in1 om. L 9 alio Quale] aliquo quali(!) K l tantum post
differt E om. Q 10 prohibeat] prohibet K 11 tamen] tantum E 12 generibus] generis Q
13 concedo] add. quod ELNR l quale esse] qualitatem Q l esse] est ELNR 14 illas] istas R l
Cum] praem. Et Q add. vero D l dicitur] add. quod DLR l habet] habeat LR l alias] aliquas R 15 dico
quod om. K l Cum — est om. ВLR l per se post aliis Q 16 dico] eo D l per se ante species В om. E
17 tantum] tamen K 18 generalissimum om. R l generalissimum2 om. В 19 haec om. E l sunt
om. E | idem] add. quod quale E l Consequentia post patet LR 20 diversum] non idem L 21 IV] X
R | antecedentis] auctoritatis E 22 unum] lin. K2 l praedicaretur] praedicatur R
deus scilicet excedens omnia, qui nec est universale, nec particulare, nec species, nec genus, nec diffe
rentia, nec potentia, nec actus alicuius, et vere non est aliquid ut substantia vel ut accidens alicuius,
sed est omnium efficiens, et tale principium per suam scientiam activam et per intellectum universali-
ter agentem"; cf. Duns Scotus, Metaph. V q. 5-6 n. 105.
Cf. supra n. 8.
40 Cf. supra n. 9.
41 Potius Aristot., Мetaph. X t. 12 (AL XXV2 191; I c. 3, 1054b 25-26): "Omne namque aut diversum
aut idem quodcumque est ens".
354 QUAEST. 1 1
dicaretur de altero sic 'qualitas est qualis', et unum de speciebus

alterius.
Dici potest quod sunt idem generalissimum. Cum ostenditur
quod non, quia unum non praedicatur de altero, dici potest quod
aliquid est idem alii et non praedicatur de illo propter diversum 5
modum praedicandi. Quae diversitas, licet prohibeat praedicationem
unius de altero, non tamen sufficit ad distinguendum generalissima
vel species diversas. Similiter, propter istum modum significandi non
praedicatur unum de speciebus alterius; nec tamen de aliis speciebus
praedicatur hoc et illud. Secundum hoc neganda est haec 'albedo est ю
species qualis', quia et haec 'albedo est qualis'. Et concedendum est
quod album non est albedo, sed non est concedendum quod sunt
species alterius generis nec aliae species. Quia plus requiretur ad
concedendum talem diversitatem quam ad impediendum mutuam
praedicationem de se invicem. — Cum probatur superius42 ea esse 15
diversa genera quia 'non praedicantur de eisdem', potest negari, quia
eaedem sunt species utriusque, sed hoc non est illud.
Ad aliam probationem43 cum dicitur 'intentiones attribuuntur
essentiae ut intelligitur', dico quod secundum modum intelligendi
abstracd vel concreti non variatur secundum genus vel speciem, licet 20
hoc non sit illud.
1 altero] alio K l et] add. sic E l unum om. Q l de2 om. Q 3 quod] idem В l idem] unum
Q | Cum] praem. Et Q 4 non2 om. В l altero] alio E 5 aliquid om. D l alii] alteri LQR l et] add.
tamen LR l illo] alio EN 6 praedicandi] D' significandi (lin. D1K2) D1K2LR l Quae] Quia Q l
prohibeat om. R 7 altero] alio EN add. propter diversum modum E l generalissima] generalissi
mum AR 8 vel) et Q l Similiter] Sed K l istum] ipsum Q illum R l significandi] lin. K2 praedi
candi Q 9 unum om. Q l speciebus post alterius Q l de aliis speciebus post illud Q 10 praedica
tur] propter K | hoc et illud om. N l Secundum] praem. Et DN Sed Q l hoc2] illud N l haec] illa R
om. K 11 quia — qualis om. E l et om. Q l Et] quia Q l concedendum est quod] concedenda est
haec K l est2 om. E 12 est2] lin. R1 l sunt] est lin. K1 om. В 13 generis om. В l requiretur] re-
quireretur AEN requiritur LR 14 concedendum] concludendum L' not. mg. alia littera: conceden
dum L1 | talem om. K l ad impediendum] impedimentum В l impediendum] impediendam D
15 praedicationem] praedicari В l de — eisdem] rep. В l probatur] praedicatur K 16 genera] ge
neralissima LR om. ВK | eisdem] eis Q l quia2 — illud om. K 17 eaedem] eadem Q l eaedem —
utriusque] u. sunt e. species LR l sunt post species NQ l hoc post non ВDN hic N l illud] idem N
18 dicitur om. В 20 abstracti vel concreti] abstractum vel concretum K l concreti] add. scilicet E l
variatur] add. aliquid D l secundum] add. modum essendi ut puta secundum E l veI2] add. secundum
D 21 illud] hoc D idem R add. etc. AER
42 Cf. supra n. 9.
° Cf. supra n. 10.
[QUAESTIO 12
UTRUM 'ALIQUIS HOMO' SIT PRIMA SUBSTANTIA]
Circa capitulum de substantia quaeritur utrum 'aliquis homo'

sit prima substantia.
5 Quod sic, videtur: 1

Per auctoritatem ArISTOTELIS, qui sic exemplificat de prima
substantia ut 'aliquis homo', 'aliquis equus1'. Et inferius, ubi inten-
dit quidlibet aliud a primis dici de primis vel esse in eis, arguit sic2:
"animal praedicatur de homine, igitur de aliquo homine", per 'ali-
10 quem hominem' intelligens primam substantiam.
Item, non est secunda substantia, et inter illam et primam non 2
est medium, igitur est prima substantia. Probatio primae propositi-
onis: si esset secunda substantia, non esset nisi species; sed hoc est
falsum, quia haec est vera 'nullus homo est species'; igitur sua contra
is dictoria falsa.
Item, si 'aliquis homo' non esset prima substantia, posset prae- 3
dicari de multis, et ita haec esset vera 'omnis homo est aliquis ho
mo', quia non posset esse commune ad alia quam ad supposita
hominis; sed illa non est vera. Probatio: tum quia praedicatum
20 universalis affîrmativae confunditur tantum confuse, et ita per ac-
cidens, ad confusionem alterius, ut subiecti; igitur potest confundi
per se. Sed hoc quod dico 'aliquis homo' non potest confundi per se
3 Circa] praem. Substantia est quae proprie et principaliter etc. Q adnot. mg. Quaesrio 12
D1L2Q1 capitulum substantiae N1 l quaeritur] ante Circa R add. primo Q 4 prima substantia] s. p.
R 5 videtur] rep. В 6 Per om. ВE l auctoritatem Aristotelis] Aristotelem DLR l qui] quod E quia
K | sic] lin. L1 7 homo] add. et L l Et] Vel KQ l intendit] add. ostendere D 8 quidlibet]
quodlibet ADL quid В l aliud] aliquid В l eis] primis ELNR 9 igitur] add. et E l per om. В
10 intelligens] intelligimus В intelligendo LR l intelligens primam substantiam] intelligitur prima
substantia Q 11 secunda post substantia K l et] quia Q l et — substantia om. В l illam et primam]
p. et secundam L secundam et p. R l et2 om. N 12 est] add. dare D l substantia om. D 14 haec
est vera post species Q l contradictoria] contradictio Q add. est KLR 16 non om. В l esset] sit D est
E 17 de multis ante posset LR l ita om. K l haec] hoc(!) ВK l esset] videretur KQ videtur AВD add.
esse AВK 18 esse om. В l ala] aliud ВQ 19 illa] ista L alia N om. K l Probatio] Primo В 20 tan
tum post confuse LR l accidens] add. quia Q 22 dico] dicitur E
1 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 48-49; c. 5, 2a 11-13): "Substantia autem est, quae proprie et principali
ter et maxime dicitur, quae neque de subiecto dicitur neque in subiecto est, ut aliquis homo vel ali
quis equus".
2 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 49; c. 5, 2a 36-37): "Hoc autem manifestum est ex his quae per singula
proponentur; ut animal de homine praedicatur, ergo et de aliquo homine animal praedicatur".
356 QUAEST. 12
sic dicendo 'omnis aliquis homo'. Tum quia omne praedicatum uni
versalis affirmativae potest esse subiectum particularis convertentis
illam universalem; tale non est hoc quod est 'aliquis homo'.
Si dicatur hanc 'omnis homo est aliquis homo' convertendam

esse in hanc 'aliquis homo est homo', — contra: istae differunt 'om- 5
nis homo est homo' et 'omnis homo est aliquis homo'; ergo earum
conversae differunt.
Ad oppositum:
'Aliquis homo' praedicatur de pluribus; ergo non est prima
substantia. Antecedens patet, quia iste est aliquis homo et ille est ali- ю
quis homo.
Item, sequitur 'iste homo currit, ergo aliquis homo currit' et
non e converso; ergo 'aliquis homo' est prius et ita communius; ergo
non est prima substantia.
Item, haec est vera 'omnis homo est aliquis homo'; tum quia 15
sua contradictoria est impossibilis 'aliquis homo non est aliquis
homo'; tum quia quaelibet singularis est vera. Igitur 'aliquis homo'
praedicatur de omni homine, igitur non est prima substantia.
A. — Opinio aliorum] 20
DlCITUR3 ad quaestionem4 quod 'aliquis homo' est prima sub

stantia, nec dicitur de multis nisi aequivoce.
Ad secundum5 dicitur quod consequentia non valet nisi distinc-
to consequente.
1 aliquis] lin. K1 mg. D1 l homo] add. est ELR l universalis om. K 2 particularis con
vertentis] particularium convertentium Q 3 tale] talis E | hoc quod] quia В haec quia Q l est2]
dico D | homo] add. est homo EN 4 homo2] add. esse В 5 aliquis om. E l contra — homo-2 om.
В | istae] illae KR 6 earum] eorum LR 9 praedicatur] ponitur В l non om. D 10 iste] ille KR
add. homo AL l et om. ВEN l ille] iste ADL add. homo ALN 1 1 homo] add. ergo etc. K add. et sic
de singulis etc. Q 12 iste] ille KR l homo2 om. Q 13 homo om. Q l communius] consequens
AВ | ergo2] et ita Q 14 est om. L l substantia om. В 15 est om. E 16 sua contradictoria est
impossibilis] suum contradictorium est impossibile EK add. scilicet R l non om. В 17 quia om. В l
quaelibet] add. eius LR 21 Dicitur post quaestionem Q Dicendum EK add. est K l homo om. Q
22 nec] et non E l aequivoce] add. sicut iste homo ad primum et per hoc quod aliquis homo non
dicitur de multis nisi aequivoce D 23 dicitur] dico Q
1 Cf. Ioannes de Saccavilla, Praedic. (cod. Cantabrig. Domus Petri 205, f. 11 va): "Exemplificat etiam
de ea ut 'aliquis homo' dicitur prima substantia, et 'aliquis canis'."
4 Cf. supra n. 5.
5 Cf. supra n. 6.
Utrum 'aliquis homo' sit prima substantia 357
Ad tertium6 dicitur quod illa universalis est falsa et sua contra- 10

dictoria vera, sumendo 'aliquis homo' in praedicato pro prima sub
stantia, ut scilicet false affirmatur de homine, quia aliquis homo non
est aliquis homo, ut Socrates non est Plato. Inductio non valet, sed
5 est figura dictionis, procedendo a pluribus determinatis ad unam, et
ita commutatur quale quid in hoc aliquid.
13] [B. — Contra opinionem aliorum]
Contra istud: ex hoc sequitur quod ad universalem non sequi- 1 1

tur particularis nisi praefacta distinctione. Et quod ad singularem
10 non sequitur particularis nisi praefacta distinctione. Et quod parti
cularis propositio non habeat contradictoriam nisi praefacta distin
ctione; et tunc non universalis sibi contradicet, sed particulari affir-
mativae in hoc sensu singularis negativa sufficienter contradicet, quia
in eis est affirmatio et negatio eiusdem de eodem. Et quod particu-
15 laris propositio non sit simpliciter syllogizabilis et absolute, vel non
nisi sit singularis. Et quod nullus syllogismus absolute valeat, quia
nullus conversus absolute valeat, quia in omni syllogismo vel in suo
conversivo est aliqua propositio particularis, quae absolute non est
syllogizabilis. Et quod particularis et indefinita non convertuntur,
20 quia una (ut indefinita) habet singulares pro causis veritatis quas ha
bet particularis pro sensibus multiplicatis. Et quod aequivocatio non
1 dicitur] dico E om. ВN l sua — vera] suum contradictorium verum EK 2 in — homo-2

om. В 3 scilicet] si Q l false] homo A Plato KQ l affirmatur] praedicatur K affirmetur R l de] add.
omni E add. (mg. R1) aliquo ВR1 4 homo om. K l ut Socrates] quia EK add. scilicet l Inductio] praem.
Unde LR Inductive N l sed] quia E 5 est] si K l figura] fallada figurae DLR l unam] unum ADE
6 commutatur] mutatur D 8 istud] illud KQR om. E l hoc] isto E l quod — sequitur om. В l uni
versalem ... particularis] universale ... particulare EQ 9 praefacta] prius facta Q l distinctione] de-
finitione(!) В | quod] lin. L2 om. E l ad — quod am. ВKQ 10 sequitur am. E l particularis] particula-
reí.?) E | distinctione] add. (mg. L1) et tunc convertentur DL1 l Et — distinctione om. A l particularis
post propositio E particularium Q 1 1 habeat] haberet D habet LR l contradictoriam] contradictoria
В contradictorium E 12 et] etiam A l tunc] sic E l non post universalis LQR | sibi] sicut В l con
tradicet] contradiceret DNQ l particulari affirmativae ... singularis negativa] particularis affirmativa ...
singulari negativae K 13 hoc om. D l negativa] negatio (ante singularis) D om. Q l sufficienter] suf-
ficit В | contradicet] contradiceret ADN 14 Et] lin. K1 15 propositio om. D l sit] esset Q l syllo
gizabilis] spat. vac. Septem litterarum В l absolute] asolvendo(!) Q | vel non om. Q 16 nisi] haec N l
sit] sicut ADEKN | Et oт В l syllogismus] sensus D l quia] et quod EN l quia — valet om. Q 17 nul
lus conversus] nullius convenio D nulla convertens LR l valeat] valet ADEKLR l suo] eius LR l suo
conversivo] sua simul conversione D 18 conversivo] converso KLR conversio(!) Q l aliqua] alia В l
propositio post particularis D om. LR 19 et indefinita] distincta В l non convertuntur om. K l non
— indefinita om. D 20 habet] habent D l quas] add. non K 21 particularis om. K l multiplicatis]
multi—cis N' multiplicis mg. N2 multiplicibus Q
6 Cf. supra n. 7.
358 QUAEST. 12
sit in dictione, quia nec 'homo' multiplex nec 'aliquis'. Non in se,
manifestum est; nec ut alii additur, probatio: quia additio alicuius
alii non confert sibi novum significatum.
[II. Solutio quaestionis]
12 Quia ergo ista videntur magis inconvenientia contra ARISTOTE- 5

LEM in tota logica et contra omnem naturam syllogismi et contradictio-
nis quam exponere unam auctoritatem ARISTOTELIS, videtur potius
dicendum quod 'aliquis homo' non est prima substantia, id est non
significat tantum unum suppositum hominis, sicut 'iste homo', pro
pter inconvenientia praedicta. ю
13 Sed propter auctoritatem ARISTOTELIS intelligendum quod 'ho
mo' de se est indifferens ad multas acceptiones, scilicet pro voce, in-
tentione, et pro suppositis. Signa ergo, ut 'omnis', 'aliquis' sibi addita,
indifferentiam ad intentiones et ad vocem tollunt, et determinant
ipsum ad acceptionem tantum pro suppositis. Sed adhuc in ilia 15
acceptione est indifferens ad quodcumque suppositum. Igitur ARI
STOTELES, volens primam substantiam exprimere ut distinguitur
contra secundam, videlicet ut ei inest intentio secundae substantiae,
et tamen quodammodo in generali, dixit 'ut aliquis homo', id est
quidlibet quod est iste homo. 20
H Alio modo potest dici quod per 'aliquis homo' ponitur prima
substantia determinata, indeterminate tamen, et tunc exemplificavit
ARISTOTELES de prima substantia determinata, licet non determina
te, ut ad haec vel ilia.
1 sit] fit В | dictione] divisione В l multiplex] add. in se est A | aliquis] add. homo AD add.
ut Q | Non] Nec AQ Ut K om. E l in se] rеp. В add. ut AD 2 est am. В l additur — alii om. В l proba
tio] praedicatio K 3 alii om. A l novum post significatum Q nomen В 5 ergo om. A l ista] illa KN l
magis om. Q l inconvenientia] add. et Q 6 logica] add. sua Q l et] add. magis D l et — dicendum]
ideo auctoritas Aristotelis est exponenda dicendo Q l omnem] communem A l et2] in В 7 videtur]
add. ergo A 9 significat post tantum Q not. aliquod suppositum sive E l homo om. В 10 inconveni
entia praedicta] inconvenientiam В 11 auctoritatem] auctoritates LNR l Aristotelis om. E l Aristotelis
intelligendum] Aristoteles intelligit В l intelligendum] add. est (ante intelligendum Q) DQ 12 indif
ferens] ante est AD l acceptiones] acceptation» E l voce] add. pro KQR 13 et om. AВEK l pro om.
DLR | omnis] add. (lin. Q2) et KLQ2NR 14 intentiones ... vocem] vocem ... intentionem Q l vocem]
add. sibi N l tollunt] ante indifferentiam LQR 15 tantum] tamen В l adhuc] ad haec В l illa] ista
K 17 volens] voluit (post substantiam) D vocans K l primam substantiam post exprimere LR om. В l
distinguitur] dividitur D defmitur В 18 videlicet] scilicet LR valet K l ei] si(!) E add. non K l ei — sub
stantiae] intentio illo subiecto В l secundae post substantiae LR 19 quodammodo] quodam alio D l
homo om. AВKN l id est om. В 20 quidlibet] quodlibet ADEL | iste] ille ER l homo om. В 22 in
determinate] determinate E om. D l tamen] add. per hunc hominem determinata et determinate DLR l
tunc] sic E om. L l exemplificavit] exemplificat DQR 23 licet] sed N l non determinate] inde
terminate ADE 24 ad haec] de hac A l haec vel illa] hoc vel ad illud ELR l vel] add. ad Q
Sed forte 'aliquis homo' non significat primam substantiam 15

determinatam, neque determinate neque indeterminate, licet pro ilia
supponat quando est subiectum particularis propositionis. Quod
non significet, patet per veritatem huius propositionis 'omnis homo
5 est aliquis homo'. Prima enim substantia determinara, sive determi
nate sive indeterminate sumpta, non praedicatur vere de omni no
mine. Ira et 'homo', quando est subiectum, indefinite supponit pri
mam substantiam determinatam indeterminate, non tamen illam
significat. Ideo posterior modus dicendi videtur convenientior.
10 [III. — Ad argumenta principalia

A. — Ad primum et secundum principale]
[5l Ad primum argumentum7 patet quod ARISTOTELES nominat 16

primam substantiam quodammodo in communi, per 'commune'
sumptum pro acceptione pro suppositis.
15 Ad aliud8 dico quod 'aliquis homo' est ens per accidens, com- 17
positum ex re primae intentionis et secundae; et nec est prima sub
stantia nec secunda, sed medium accidentale inter illa. Et tale medi
um invenitur inter speciem specialissimam et individuum, ut 'homo
albus', licet non medium essentiale.
20 Contra: 'aliquis homo' praedicatur de pluribus differentibus 18

numero in quid, secundum praedicta9; igitur est species.
Item, ens per accidens est compositum ex rebus diversorum 19
1 Sed] Si Q | homo om. K l primam substantiam] s. p. Q 2 neque] nec В l neque2] nec

AL | neque indeterminate om. EN l illa] isto N illo Q ista R 3 supponat] supponit D l particu
laris post propositionis EQ l propositionis] suppositions L 4 significet] significat EK l patet —
propositionis om. K l propositionis om. AВQ l omnis om. N 5 homo om. В 6 vere post homine
D om. KQ 7 et] add. haec В l quando] quomodo В l primam — determinatam] pro substantia
prima determinata LR 8 tamen] ante non N om. L 9 posterior] prior D l convenientior]
inconvenientior R 12 primum post argumentum L l quod] quia AВKN l quod Aristoteles] per
Aristotelem Q l nominat] intelligit D 13 quodammodo om. D l per commune om. D 14 pro]
cum E | pro2 om. В 15 dico om. D 16 et secundae om. В l et2] quae D om. KQ add. ita В l
nec] non L 17 nec] add. est В l medium] intellectum В l accidentale] accidens D l illa] ista R add.
duo E 18 speciem specialissimam] species specialissimas Q 19 albus] add. inter hominem et
hunc hominem D l non om. L 20 Contra) Item E 21 numero om. ВQ l in] add. eo quod K l
secundum praedicta post species Q l igitur om. Q 22 Item om. В l est compositum] componitur D
7 Cf. supra n. 1 .
8 Cf. supra n. 2.
'Cf. supra n. 5.
360 QUAEST. 12
generum; huiusmodi non est 'aliquis homo', quia modus intelligendi

hominem non est res alicuius generis.
Ad primum10 potest dici quod 'aliquis homo' de nullo praedi-
catur in quid, quia ens per accidens non habet quid.
Contra hoc: tunc pari ratione haec praedicatio non est in quid 5
'aliquis homo est animal'.
Item, in I Elenchorum11 dicit12 ARISTOTELES: "Eadem est definido
propositions et unius solius propositionis, et rei et unius solius rei".
Istud tamen 'una sola res' est compositum ex re primae intentionis
et secundae. Igitur tale compositum potest habere definitionem, ergo ю
quid.
Item, 'aliquis' dicit tantummodo modum intelligendi hominem
pro suppositis, et tantum in ilia acceptione dicit quid suppositorum13.
Igitur 'aliquis' non prohibet hominem praedicari in quid de illis;
immo magis confert ad hoc. 15
Pro responsione istorum14 oportet intelligere quod omne synca-
tegorematicum in praedicato est pars praedicati15. Cuius probatio est
per impossibile: aliter ex veris sequeretur falsum sic 'nullus homo est
omnis homo, iste homo est homo'. Si signum in maiori non esset
pars praedicati, posset inferri in conclusione 'ergo iste homo non est 20
homo', quia ad habendum identitatem maioris extremitatis non
1 est] videtur K 2 est om. E l res om. ВN 3 primum] add. istorum Q 4 quia] add. est
D | non] sed D 5 hoc om. EK l tunc] add. per rationem В | praedicatio] ante haec A post est K l
est] esset D 6 animal om. E add. quia de ente per accidens nihil praedicatur in quid similiter haec
omnis homo est animal D 7 in om. AВD l I] add. libro AВN l Aristoteles] add. quod D l definitio
om. L 8 solius post et Q l et2 om. L l solius2 om. EKNQ 9 Istud] Illud E Ista AD l tamen]
tantum Q 10 secundae] rep. K l ergo] in A add. est D add. et Q 12 tantummodo] tantum LQR
13 tantum] tamen DL tunc K l illa] ista L 14 aliquis] add. homo D l non] mg. D1 15 hoc] add.
etc. R 16 istorum om. E l omne] ens R l syncategorematicum] syncategorema (et sic deinceps) Q
17 probatio] praedicatio(!) D 18 aliter] add. enim L 19 omnis] aliquis K l iste] ille K l homo1
om. Q 20 conclusione] add. mg. inferiori R2 l iste] ille R l iste homo] illud K l homo om. DNQ
21 habendum] habendam AD l maioris] in maiori Q ] extremitatis om. E
10 Cf. supra n. 18.

11 Aristot., De soph. elenchis I c. 13 (AL VI1 17; c. 6, 169a 8-10); cf. Auctoritates Aristotelú (ed. J.
Hamesse p. 332): "Eadem est definitio unius solius rei tantum et rei simpliciter, ut hominis et unius
hominis".
12 Hic terminat codex В.
"Cf. supra n. 13.
14 Cf. supra n. 21-23.
"Cf. supra q. 8 n. 29: "... syncategoremata disponunt subiectum in comparatione ad praedicatum";
cf. Duns Scotus, De soph. elenchis q. 14 n. 9: "Dicendum quod syncategoremata finitatem suae signifi-
cationis trahunt ex adiunctis"; q. 32-33 n. 8: "Sed si teneatur syncategorematice, tunc significat prae-
cisam acceptionem illius cui adiungitur".
oporteret ipsum sumi in maiori et in conclusione cum eodem signo

si illud non esset pars praedicati, sicut manifestum est in secundo
modo secundae figurae. Quia maior extremitas non sumitur cum
eodem signo in conclusione et maiore, et ira ex veris sequeretur fal-
5 sum.
Item, ostenditur ostensive magis propter quid, quia syncategore- 25
maticum numquam habet respectum ad praecedens16. Aliter negatio
subsequens compositionem posset propositionem facere negativam
sicut et negatio praecedens. Igitur syncategorematicum additum
ío praedicato non determinat ipsum in comparatione ad subiectum, et
ita non in quantum extremum, quia in quantum est extremum res-
picit aliud extremum. Sed omne syncategorematicum determinât ex
tremum in quantum est extremum; igitur nullum additum termino
in praedicato est syncategorematicum, sed pars extremi. Tamen ab-
15 solutum intellectum termini cui additur determinat, et ita est synca
tegorematicum respectu partis praedicati, sed non respectu praedica
ti, quia ipsum est alia pars praedicati. Sed syncategorematicum addi
tum subiecto non est pars subiecti, quia determinat illud cui additur
in comparatione ad praedicatum.
20 His visis, patet ad rationem17. Quia sic dicto 'aliquis homo est 26
animal', est 'aliquis' tantum syncategorematicum et 'homo' tantum
subiectum, et ideo potest propositio esse per se. Sed non est ita ubi
'aliquis homo' praedicatur.
Ad aliud18 dico quod 'unus' et 'solus' possunt esse syncatego- 27
25 rematica vel categorematica. Secundo modo intelligit Aristoteles in
1 oporteret] oportet DE l ipsum] ipsam R l maiori] maiore D l in2 om. ADKN 2 illud om.
LR | non om. K | praedicati] termini(?) D l est] lin. K1 3 Quia] Quod N l sumitur] sumeretur LR
rep. K | cum — signo posc conclusione E 4 conclusione et maiore] maiori et in c. LQR add. si illud
(add. lin. scilicet signum R1) non esset pars praedicati LR l maiore] maiori N in maiori E l ita om. Q
6 Item] Istud L Illud N add. idem D l ostensive] ostensione E l quia] add. enim LR 7 numquam
— syncategorematicum] rep. (bis) A l habet] habent Q 8 subsequens] sequens N l facere om. D
9 Igitur] Ideo L 10 ad — extremum om. A 11 quia in quantum om. N l est om. Q 12 omne
om. E 13 est post extremum Q om. DE 14 extremi] praedicati A add. quia in quantum est extre
mum respicit aliud extremum LR l absolutum] absolute Q 15 termini] terminum ADEL l est om.
Q 17 alia post pars D aliqua EK 18 cui om. E 19 comparatione] compositione A 20 patet]
quia K | rationem] responsionem D'K resrit. lin. D1 l dicto] dicendo A 21 aliquis] ante est E
22 potest propositio esse] p. potest e. K propositio est LR 23 praedicatur] est praedicatum E
24 syncategorematica vel categorematica] С vel s. AKLR 25 vel] et LR l Secundo] Primo AKLRQ l
intelligit] intellexit D
16 Cf. Gualterus de Burley, De puntate artis logicae tractatus brevior pars 1 partic. 2 (FIP t.s. IX 229):
"Item regula est, quod negatio non habet vim supra praecedens".
"Cf. supra n. 21.
"Cf. supra n. 22.
362 QUAEST. 12
in I Eknchorum19, quia "eadem est definitio rei et unius solius rei", id

est rei in se indivisae et ab aliis divisae, quia illud est res per suam
essentiam. Non autem intelligit ut 'unus' et 'solus' sunt syncategore-
matica.
28 Ad tertium20 concedo quod 'aliquis' dicit modum intelligendi 5
hominem pro suppositis, tamen sub tali modo intelligendi non
potest 'homo' praedicari nisi ille modus sit pars praedicati, propter
rationem supra dictam21; et illud totum non praedicatur in quid.
Quia si posset 'homo' praedicari sub tali modo, tantum manente
modo, posset praedicari in quid. Et quia nihil dicitur species nisi in ю
quantum est aptum praedicari, 'homo' sub isto modo non potest
esse species.
29 Ad aliud superius22, quod fuit contra responsionem ad secun
dum principale, cum dicitur 'ens per accidens est compositum ex
rebus diversorum generum', illud potest negari. Quia quidquid non 15
est essentialiter idem cum aliquo, sive sit res generis sive non, com
positum cum illo aliquo facit ens per accidens.
[B. — Ad tertium argumentum principale]
30 Ad tertium principale23, concedo hanc esse veram 'omnis homo

est aliquis homo'. Cum ostenditur primo quod non, quia praedica- 20
tum non est confundibile per se, nego. Nam in contradictoria prae-
dictae universalis erit idem praedicatum quod et in ista, et confusum
confuse et distributive; nec aliter oportet confundibile per accidens
1 quia] quod DKNQ l eadem om. D l unius om. D 2 indivisae] divisae K l illud] idem R'
not. mg. alia littera: illud R1 3 intelligit] intelligitur L l ut ... sunt] quod ... sint D 5 concedo]
dico E 6 suppositis tamen] supposito tantum Q l intelligendi om. E add. hominem K 7 potest]
habet L l ille] iste Q l ille modus] illo modo K l praedicati] et E 8 non om. R 9 Quia] Et D
Quod AR | praedicari post modo Q l tantum] tunc E om. A l manente] manifeste(!) K l manente
modo] modo manente D 10 Et om. KLR 1 1 aptum] ante est AKN natum E om. D add.
natum A l homo] quomodo K add. autem L l isto] illo KR 13 contra] not. rationem vel Q l
responsionem] add. quaere A 14 principale om. A 15 illud] istud L l potest] debet E 16 essen
tialiter post idem LQR l aliquo] alio KD l res] add. alterius A l generis om. Q 17 aliquo] alio DE
20 Cum] praem. Et Q l primo om. EQ 21 est om. Q l contradictoria] contradictorio ELR l
praedictae] primae D 22 erit] est Q l et] est LR etiam Q om. N l ista] illa R
"Cf. supra n. 22.

10 Cf. supra n. 23.
21 Cf. supra n. 24.
"Cf. supra n. 19.
" Cf. supra n. 3.
esse per se confundibile. — Vel aliter potest concedi quod in quan

tum praedicatur 'aliquis homo', intelligitur specificare rem huius
verbi 'est', ita quod praedicatum est hoc totum 'ens-aliquis-homo'; et
illud potest confundi per signum universale affirmativum immediate
5 additum. — Per hoc dico ad aliam probationem24: quia ilia universalis
convertitur in hanc 'aliquod ens-aliquis-homo est homo'.
[III. — Notandum de divisione substantiae]
Substantia est quae proprie principaliter15 etc. 31

Nota quod divisio substantiae in primam et secundam non est
10 divisio generalissimi in species, sed subiecti in accidentia, quia 'sub
stantia' secundum quod intelligitur — secundum quam consideratio-
nem pertinet ad logicum — dividitur in intentiones sibi accidentes.
1 per se post confundibile Q 4 universale] vere Q 5 dico] dicitur D om. E l ad] et E l

probationem] propositionem E l quia] quod EKLQR l illa] ista EK iste Q 8 proprie] add. et ELR l
principaliter] add. et maxime dicitur substare, sic enim ad considerationem logici dicitur pertinere (di
citur pertínere] pertinet (ante ad) R) LR add. et maxime dicitur Q l etc. om. К 9 quod om. DKN l
divisio] divisionem K l primam] add. substantiam R 10 generalissimi] generis E l in] add. suas (post
species Q) LQR l quia] quod Q l quia substantia om. E l substantia] substantiae L scilicet intelligitur
(lin. D1) est substantiae D 11 quam] quam considerationem] quas considerationes Q l considera
tionem] condicionem K 12 pertinet] add. substantia D l dividitur in om. L l dividitur — acciden
tes] mg. R2 | intentiones sibi] i. sunt sibi mg. L1 l accidentes] accidentales E
24 Cf. supra n. 3.
"Cf. supra n. 1.
(QUAESTIO 13
UTRUM QUAEDAM CONSEQUENTIAE

ARISTOTELIS TENEANT FORMALITER]
Alza ergo omnia aut de substantiis dicuntur primis aut in eis sunt1.
5 Quaeritur de consequentiis quas facit ARISTOTELES2 ad proban-

dum istam conclusionem, scilicet "animal praedicatur de homine, ergo
de aliquo homine" et "color est in corpore, ergo in aliquo corpore",
utrum huiusmodi consequentiae teneant formaliter.

10 Quia nec alibi tenet 'species praedicatur de homine, ergo de ali
quo homine', ubi est eadem forma arguendi.
Item, videtur esse fallada consequentis 'a superiori non distri- 2
buto ad inferius3', et ita positio consequentis, quae consequentia non
valet.
15 Item, terminus de se est indifferens ad omnem suppositionem. 3
Igitur si arguatur ab ipso sumpto absolute ad ipsum sub una suppo-
sitione tantum, arguitur ab indifferenti ad determinatum, et ita fit
fallada consequentis. Sic est in proposito.
Item, eadem ratione qua ilia consequentia tenet, videtur ista 4
20 tenere 'animal praedicatur de omni homine, igitur aliquod animal';
sed non valet ista; igitur nec illa. Probatio maioris: utrobique fit simi
lis descensus, nisi quod hic in subiecto ibi in praedicato; quae diver-
4 ergo] autem KLR l substantiis] subiectis ELNR l dicuntur post primis EK ante de R l primis]
ante substantiis L om. Q l eis] illis E subiectis Q l sunt] add. etc. ALR 5 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio
13 L R adnot. lin. Sequitur Quaestio 13 D1 l facit] fecit D l ad probandum om. Q 6 istam] illam L l
conclusionem] consequenoam R l scilicet] si Q om. E l ergo] add. et L 7 ergo] add. et L 8 teneant]
tenent Q 10 nec] non (post alibi) LQR l alibi] ibi D l homine om. L l ergo] add. et N 11 homi
ne om. NQ 15 terminus] res N | de] in KLR | indifferens] differens K 16 arguatur post absolute
EN arguitur KLQR l ipsum] add. sumptum EKLN l una] alia D 17 indifferenti] indifferente K
18 Sic] praem. Et LQR l proposito] add. igitur etc. LR 19 qua] contra K add. lin. si K2 l illa] ista E
1 tenet] teneret K l videtur] add. etiam R l ista] etiam L illa R 20 animaI2 om. K 21 ista] ante
non D | illa] ista D l maioris] add. quia EQ l similis] syllogismus D 22 subiecto] add. et LQR
1 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 49; c. 5, 2a 34-36): "Alia vera omnia aut de subiectis dicuntur principali-
bus substantiis aut in subiectis eis sunt".
2 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 49; c. 5, 2a 36-b 2): "Hoc autem manifestum est ex his quae per singula
proponentur; ut animal de homine praedicatur, ergo et de aliquo homine animal praedicatur... Rur-
sus color in corpore est, ergo et in aliquo corpore".
1 Cf. Guillelmus de Schirwode, Intro. in logicam n. 6.2.5 (ed. C. Lohr, P. Kunze et В. Mussler p. 288):
"Secundum hoc solent assignari plures species [paralogismi consequentis], ut cum sit processus ab
inferiori ad superius negando et a superiori ad inferius affirmando".
366 QUAEST. 13
sitas non impedit, cum omnis universalis possit converti, sumptis

terminis uniformiter. Probatio minoris: quia antecedens est verum,
consequens falsum.
5 Item, pari ratione sequeretur 'animal est omnis homo, ergo
aliquod animal', quod non est verum, quia antecedens verum et 5
consequens falsum, quia sua contradictoria vera. Quod antecedens
sit verum, patet: quia 'animal est homo in quantum homo, ergo
omnis homo'. Antecedens istius patet: quia 'animal per naturam
hominis est homo, igitur in quantum homo'. Consequentia patet
per ARISTOTELEM 1 Priorum cap. 'De reduplicatione4'. ю
6 Item, destructis primis, animal praedicatur de homine, et non
de aliquo homine, quia nullus est; igitur consequentia non valet. Ex
hoc etiam sequitur aliam conclusionem ARISTOTELIS esse falsam,
scilicet 'destructis primis5' etc., quia eis non exsistentibus, possunt
secundae substantiae praedicari de se invicem per se, igitur et mane- 15
re; quia hoc 'secundam substantiam esse' est esse praedicatum essen-
tiale in genere substantiae.
7 Ad oppositum est ARISTOTELES. Et probat utramque consequen-

tiam inferendo ex opposite consequentis oppositum antecedentis.
[I. — Ad quaestionem 20
A. — Dubia de prima et secunda consequentia primae
conclusionis Aristotelis]
8 Dicendum quod haec consequentia est bona "animal praedica-
1 possit] posset DK 2 terminis] rescn'p. mg. R1 l uniformiter] universaliter KN l est om. DNQ
| verum] add. et EKLR 4 Item — falsum om. A l sequeretur om. D 5 animal om. K l quod] quia
Q | non om. L | est] videtur LR l antecedens] add. est EKLR l verum2] falsum K l et om. Q 6 sua
contradictoria vera] suum contradictorium est verum E l contradictoria] add. est KLQR l vera] falsa L l
Quod] Quia N add. autem L 7 sit] est K 8 Antecedens — homo-2 om. LR 9 Consequentia]
praem. Et EN l patet post Aristotelem A 10 I Priorum post reduplicatione DL l Priorum] Poste-
riorum L | reduplicatione] relatione E 11 homine om. K l non] lin. (post de) N1 12 nullus] add.
homo EKLR 13 hoc] his L l aliam] istam E l Aristotelis om. ENQ 14 etc. om. Q 15 secundae
post substantiae ER l praedicari post invicem DELR l se om. D l igitur post manere D l manere] per-
manere Q 16 hoc om. LR l secundam substantiam] - ADEpu secunda substantia KNQ substantia
secunda LR l esse est] est esse (ante secundam) DN est (ante secundam E) ELR l esse2 om. LR l
praedicatum] praedicamentum R add. esse D l essentiale] ante praedicatum LR 1 7 substantiae om. K
18 consequentiam] add'. quia D 23 Dicendum] praem. Ad quaestionem LQR
4Arisiot., Anal. priora I c. 38 (AL III1 79-вО; A c. 38, 49a 1 1-26).

5 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 49; c. 5, 2b 6-7); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 302): "Destruc
tis primis substantiis, id est individuis, impossibile est aliquod aliorum remanere".
UTRUM QUAEDAM CONSEQUENT1AE ARISTOTELIS TENEANT FORMALITER 367
tur de homine, ergo de aliquo homine6", sumendo 'praedicari' ut hic

sumit ARISTOTELES, scilicet superioris de inferiori in genere. Decur-
rit enim super hanc regulam "quando alterum de altero praedica-
tur7" etc., quae valet hanc 'quod est prius priore in genere, est prius
5 posteriore8'. Intelligendum etiam quod haec consequentia tenet
descendendo ad istum hominem, ubi est prima substantia determi-
nata et determinate, quia sequitur 'si animal est prius homine, igitur
isto'. Sed ARISTOTELES, inferendo, infert de prima substantia deter
minata, indeterminate tamen, sicut ponitur per hoc 'quod est aliquis
10 homo', quia sic sumitur oppositum consequentis.
Sed de alia consequentia "color est in corpore, igitur in aliquo 9

corpore9" est magis dubium, quia non tenet per regulam supra
dictam10.
Dicitur quod tenet de accidentibus communibus per locum a 10
15 maiori, quia illa prius insunt primis substantiis quam secundis, licet
e converso contingit de proprio.
Contra hoc: tunc non probat universaliter omnia alia a primis 1 1

dici de primis aut esse in eis, quia non accidentia propria.
Potest dici quod secunda consequentia tenet de omni accidente 12
20 reali, quia nullum tale inest communi nisi mediante supposito aliquo.
1 ergo] add. et L l homine om. ADN 2 scilicet om. Q l superioris] superiori L 3 prae-
dicatur om. K add. ut de subiecto LR 4 etc. om. QR l quae] quia Q l quae valet] quibus K l quod]
quae K l est post prius L om. Q 5 posteriore] posteriori K l Intelligendum] add. est QR l haec] ista
Q 6 est] add. ponitur D l prima post substantia LR 7 et — determinata om. A l quia] et EN l si
om. E | animal post prius D l est om. Q l igitur] add. et LR 8 isto] add. homine ELNR l Sed] Licet
KQ | Aristoteles] add. mg. in L1 l de prima substantia determinata] primam substantiam deter-
minatam LR l prima post substantia E l substantia] secunda (ante prima) D add. et N 9 tamen]
cum N | sicut] sic N 10 homo om. Q l quia] quod R l sic] hic N l sumitur] sumit DLR 1 1 alia]
illa NQ ista LR 12 corpore om. AKNQ l est post dubium LR 14 de] in Q l communibus] omni
bus A 15 maiori] add. id est si color dicitur de corpore igitur multo magis de aliquo corpore E l
illa] ista R l prius] primo L l substantiis] subiectis AEQ l quam] quod Q add. eis E 16 converso]
contrario N l contingit] - ENQ convenit Ap contingat Ku sit DLR 17 hoc om. K l probat] proba-
vit Q | universaliter post omnia Q l a om. N l primis] prima K add. substantiis LR 18 dici de
primis om. DLR l aut] vel E l eis] add. etc. LR l non] lin. K1 add. sunt ANQ 19 Potest post dici L l
secunda] ista Q l omni om. E 20 aliquo] ante supposito Q add. (ante mediante LR) et (om. LR)
secundum esse quod habet in suppositis et ita sequitur (om. LR) ELR
6 Cf. supra nota 2.

7 Aristot., Praedic. c. 3 (AL I2 48; c. 3, 1b 10); cf. supra q. 9.
8 Cf. supra q. 9 n. 14.
' Cf. supra nota 2.
10 Cf. supra n. 8.
368 QUAEST. 13
Igitur si communi inest, inest et supposito, indeterminate tamen. Et

secundum hoc intelligendum quod secunda consequentia non tenet,
descendendo ad primam substantiam determinatam et determinate,
sed est fallada consequentis. Nec sic descendit ARISTOTELES, quia
nec sic sumit oppositum consequentis, sed descendit ad determina- 5
tam, indeterminate tamen.
13 Adhuc haec probado non videtur sufficiens, quia proprium
inest communi, et non in quantum inest suppositis. Quia, in quan
tum proprium, inest primo communi, et secundum hoc commune
est extraneum suppositis. Quia sumendo commune pro medio ut de io
eo dicitur proprium primo, et in minore ut est in supposito, est
fallada accidentis sic: 'homo primo est risibilis; iste est homo; ergo
iste est primo risibilis'. Igitur non omne accidens reale inest commu
ni in quantum est in suppositis.
[B. — Solutio dubiorum de utraque consequentia] 15
14 Ideo dicitur quod utraque consequentia11 tenet tantummodo

sumendo 'commune' ut habet suppositionem personalem12, et tunc
secunda consequentia tenet per hanc regulam 'nihil inest alicui
supponenti disíunctive pro multis, nisi alicui illorum indeterminate
sumpto insit'. 20
Sed tamen prima consequentia videtur tenere absolute sine tali

15 specificatione suppositionis, quia significatum superioris prius est in-
1 Igitur] Et ita sequitur LR om. E l communi inest] i. c. LR l inest] spat. vac. K l inest2] igitur
LR | et om. А | tamen] tantum D 2 hoc] add. est Q l secunda] ista LR illa Q 3 et om. D 4 quia
om. Q 5 sic om. AKN l sumit] sumitur A l sed] quia EN l determinatam] determinata E 6 tamen]
tantum D 7 Adhuc] praem. Contra LR l probatio] propositio D l videtur] add. esse D 8 com
muni] omneт Q l inest2] est in L l Quia — suppositis om. N l in quantum2 om. E add. est DLR
9 inest post primo E om. K l primo post communi Q 10 ut] nec Q 11 primo om. D l supposito]
suppositis E 12 sic] sicut D add. hic L l primo post risibilis D post est LR l iste] ille homo E ille R l
est2] lin. K1 13 est post primo EN 14 est in] inest D l suppositis] supposito K 16 tan
tummodo post sumendo EN tantum LR 17 tunc] sic E 18 secunda] secundo modo E 19 sup
ponenti] supposito Q | disiunctive post multis LR distributive (ante supponenti) D l alicui] uni E l
illorum] istorum E 21 tamen om. D l videtur tenere] tenet K l tenere om. N 22 suppositionis]
pro suppositis D | est] inest A add. in D l inferiore] significalo inferioris E
"Cf. supra n. 8-9.

12 Cf. Guillelmus de Schirwode, Inrro. in logicam n. 5.1.3 (ed. C. Lohr, P. Kunze et В. Mussler p. 266):
"Personalis autem, quando supponit significatum, non pro significato, sed pro re quae subest, ut:
'homo currit'."
Utrum quaedam consequentiae aristotelis teneant formaliter 369
feriore. Igitur quidquid est prius illo significato, est prius supposito;
et secundum hoc tenet prima consequentia.
Potest dici quod in suppositione simplici13 sumitur significatum
pro significato, et non quidquid est prius significato superioris illo
5 modo, est prius inferiore. Quia significatum superioris illo modo
non est prius inferiore, sed est ei extraneum, ut patet coniungendo
praemissas, ubi in maiori stat terminus simpliciter et in minori
dicitur de suppositis.
[С. — De secunda conclusione14 Aristotelis]
10 Ex istis consequentiis probatis ex oppositis infert ARISTOTELES15:

"alia igitur omnia aut de subiectis principalibus substantiis dicuntur
aut sunt in eis". Quae conclusio ita intelligenda est sicut sequitur ex
antecedente probato, et hoc est sic: omnia alia quae dicuntur de
secundis vel sunt in eis, ut habent acceptionem16 personalem,
15 dicuntur de primis vel sunt in eis.
[D. — De tertia conclusione Aristotelis]
Ex hac secunda conclusione infert ARISTOTELES tertiam17:

"Destructis igitur primis, impossibile est aliquod aliorum remanere".
Quae sic exponitur 'quoad illud esse quod alia habent in primis',
20 quamvis possint remanere quoad aliud esse, ut quiditativum vel esse
intelligibile.
1 prius] add. est E l illo] primo D l significato] add. superioris LR 4 significato2] mg. L1 l
illo] isto EKL 5 est prius] ante illo EN l Quia — inferiore om. N l significatum post superioris A l
illo] isto EKL 6 ei post extraneum LR 7 simpliciter om. D l minori] minore K add. ut E
10 oppositis] L' opposito (lin. L1) DEKL1R 11 subiectis om. DKN l principalibus] primis (post sub
stantiis K) DKLR | substantiis om. ELR 12 sunt post eis E l eis] illis LR l est] ante ita D ante intel
ligenda Q 13 antecedente] add. praedicto modo E l de] add. et E 14 secundis] add. substantiis
AD | in eis om. Q l acceptionem] suppositionem EKL 15 vel] ut N 17 tertiam] add. scilicet
LQR 18 igitur om. LQR l est om. E l aliorum] eorum D l remanere] add. etc. R 19 sic om. D l
quoad] quo scilicet ad LR l esse] ens Q l alia] add. a primis E l in] add. illis Q 20 quamvis] li
cet E | possint] possum NR l aliud] aliquod D l ut om. Q l vel esse] vel intentionale (post intelligi
bile) E | esse2 om. KQ 21 intelligibile] intellectuale DK
"Cf. Guillelmus de Schirwode, Intro. in logicam n. 5.1.3 (ed. C.Lohr, P. Kunze et В. Mussler p. 266):
"Et est simplex, quando dictio supponit significatum pro significato, ut 'homo est species'."
MPro prima conclusione Aristotelis, quae est recapitulatio secundae; vide notam 1.
Id est, suppositionem.
"Cf. supra n. 6.
370 QUAEST. 13
19 Contra hanc expositionem: secunda substantia, in quantum

hic fit sermo de ea, opponitur primae, quia dividunt substantiam per
oppositum, et accidens utrique illorum. Nullum autem oppositum
habet esse in suo opposito. Igitur nullum esse habet secunda
substantia in prima. Secundum igitur istam expositionem absolute 5
dicetur 'destructis primis, nullum aliorum destrui'. Hoc confirmatur
per hoc quod ARISTOTELES, loquens de secunda substantia et
accidentibus, dicit "omnia alia a prima18". Sed haec, in quantum
habent esse in prima, non sunt alia. Igitur non loquitur de illis in
quantum habent esse in prima substantia. ю
20 Ideo potest dici aliter quod haec tertia conclusio logice sumpta,
scilicet de ipsis intentionibus, est manifesta, sic: secunda substantia
dicitur relative ad primam sicut dictum ad illud de quo dicitur. Igitur
si prima non est, secunda non est, quia "relativa sunt simul naturá",
per AristotELEM inferius cap. 'De relatione19'. 15
21 Item, accidens relative dicitur ad subiectum, loquendo de
intentionibus; et intentio subiecti vel fundatur in prima substantia
vel secunda. Si in prima, ergo destructa prima, non est subiectum
illius accidentis. Si non est subiectum, igitur nec accidens, per hanc
regulam 'relativa sunt simul naturá'. Si intentio subiecti fundetur in 20
secunda substantia, arguatur sic: destructa prima substantia, secunda
non est, per locum a relativis. Et si secunda non est, subiectum talis
accidentis non est. Et si hoc, igitur tale accidens non est, per locum a
relativis.
1 secunda post substantia Q 2 de eal ante hic EQ l quia] quae D 3 oppositum] opposita
DLR | et] add. per A l accidens] add. similiter DLR add. inest EKLR l unique] utrumque AD 6 di
cetur] ante absolute E diceretur DLR l aliorum] illorum K om. D l destrui] destruitur DEQ l Hoc om.
LR 7 quod om. Q l secunda post substantia R 8 a prima] a primis LR om. Q add. etc. ELR
9 alia] add. a prima D l illis] eis E 10 substantia om. L 11 dici post aliter E om. L l aliter om.
DK | haec] licet K om. LQ l tertia post conclusio D 12 ipsis post intentionibus D l secunda post
substantia LR 1 3 relative] respective D l sicut — dicitur] ut ad illam (istam K) de qua dicitur sicut
praedictum est de proprio et differentia EK l dictum ad] dicuntur de aliis D add. de ad aliquid LQR l
ad2 om. Q l illud] aliud A 14 prima] add. substantia D l simul] add. in LNR 15 inferius om. D
16 Item] add. si ELR l relative post dicitur EN 17 intentio] add. mg. autem L1 l prima post substan
tia E 18 vel] add. in KLR l in] lin. D1 l ergo om. LR l subiectum] substantia A 19 illius] illis L
eius R | accidentis] per accidens R l Si] praem. Igitur K Sed L Et Q l igitur om. LR l nec] non est LR
20 relativa om. Q l simul] add. in KLR l Si] Sed K add. autem L l fundetur] fundatur DEL 21 sub
stantia] ante secunda LR add. tunc E1 l arguatur] arguitur E1KLQR l arguatur — secunda-2] mg. E1 l
substantia2 om. DE1 K
18 Cf. supra n. 17.

" Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 15): "Videtur autem ad aliquid simul esse naturá".
15] Dicitur quod intentio subiecti, respectu accidentis, potest fun- 22

dari in aliquo accidente, quod nec est secunda substantia nec prima.
Contra: illud accidens habet subiectum, aut accidens aut sub- 23
stantiam. Si substantiam, arguatur ut prius20. Si accidens, illud habet
5 subiectum: vel procedetur in infinitum in accidentibus, quorum
quodlibet sit subiectum alterius — quod habet ARISTOTELES pro in
convenient! IV Metaphysial21 ; vel stabitur ad substantiam secundam
vel primam. Et de omnibus arguatur a primo ad ultimum.
Notandum autem quod haec propositio 'destructis primis' etc. 24

10 non ponit primas destrui. Quia ablativus absolutus, per PrISCIANUM
II Constructionum21 exponitur per 'si', 'quia' vel 'dum'. Potest igitur
iste esse sensus: 'si' destruantur primae substantiae, destruuntur alia;
vel 'quia' vel 'dum'. Et quaelibet exponens est vera, quia positio
alicuius in comparatione ad aliud, non requirit ipsum poni absolute,
15 sed est fallada secundum quid et simpliciter.
Praedicta etiam conclusio, scilicet 'destructis primis' etc., potest 25
intelligi de ipsis quae subsunt intentionibus, quia secunda substantia
non habet aliud esse quam a prima substantia. Similiter, esse acci
dentis est a subiecto. Si a prima substantia, ilia non exsistente, acci-
1 Dicitur] Diceretur L Dicetur KNR l respectu] add. talis E l accidentis] add. et si secunda
non est subiectum E 2 aliquo] alio ADN l secunda post substantia R om. L l secunda ... prima] p.
... s. DK 3 Contra] add. hoc LR l aut] igitur E l accidens vel substantiam] s. vel (aut R) a. LR l
aut2] vel E 4 Si substantiam om. D l arguatur] arguitur EKLQR l illud — subiectum] quaero de
subiecto illius et sic E 5 vel] lin. A1 l procedetur] procederetur DK proceditur R l in om. R 6 sit]
est E 7 IV] II L X R not. mg. alia littera: X L1 l vel] aut ADEN l stabitur] stabit A l secundam vel
primam] p. vel s. DQ 8 vel] add. ad R l arguatur] arguitur EKLR 9 autem] lin. L1 om. Q
10 primas] add. posse AD l ablativus] add. casus LR 11 II] I LQR | Constructionum] Poste-
riorum Q | exponitur] componitur Q l si] add. vel Q l quia vel dum] d. vel q. EKLR l Potest post
igitur E 12 iste] ille E is KN l destruantur] destruuntur L ] destruuntur] destruantur K add. et
LQR | alia] aliae AEKN 13 est post vera LR om. NQ l positio] in positione Q 14 ipsum] illud
KLR 15 et] ad R 16 Praedicta] praem. Et KQ l etiam om. K l scilicet om. E l etc. om. Q
17 ipsis] his Q | subsunt] sunt sub DQ 18 a] aliqua ADR esse alicuius (mg.) L 1 l substantia
om. K | accidentis] accidens D 19 subiecto] substantia D l Si] Scilicet K l Si a] Sed Q l substantia
om. Q add. sed K l illa] ista R om. Q
20 Cf. supra n. 2 1
" Aristot., Metaph. IV t. 13 (AL XXV2 70; Г c. 4, 1007a 34-b 1).
22 Priscianus, Institution« grammaticae XVIII c. 1 (ed. M. Hertz II 214-215): "Similiter quando
consequentiam aliquam rerum per genitivum significant Graeci ... huiuscemodi sensum nos per
ablativum proferimus sic 'me vivo et in terra videndo', id est 'dum ego vivo et in terra videor'; necesse
est enim huiuscemodi structurae sive nomen seu participium prolatum verbo interpretan, 'dum'
adverbio vel eandem vim habentibus addito."; cf. Rogerus Bacon, Summa grammatica (ed. R. Steele p.
122): "Quare poterit esse sensus 're alba, id est re existente alba', quare isti ablativi poterunt resolvi
sic: 'si res existat alba' vel 'quia' vel 'dum'."
372 QUAEST. 13
dens non est. Si a secunda, illa non est, si prima non sit. Igitur si
prima substantia non sit, nulla substantia est neque ullum accidens.
26 Haec etiam tertia conclusio forte generalius est vera quam
prima vel secunda, licet non in quantum ex eis infertur.
[II. — Ad argumenta principalia] 5
27 Ad primum argumentum23 dico quod species non praedicatur

de homine, ut hic sumitur 'praedicari', quia non est superius eo in
genere.
28 Contra: haec est vera 'homo est species', igitur 'species' vere
praedicatur de homine. ю
29 Item, si species est in homine, arguitur quod secunda conse-
quentia non valet, quia non sequitur 'igitur est in aliquo homine'.
30 Ad primum24 dico quod hoc verbum 'est' potest notare qualem-
cumque unionem extremorum, et non oportet quod semper notet
praedicatum esse superius subiecto. Sed ad exercendum illud quod 15
significatur, hic oportet addere ad compositionem huius verbi 'est'
aliquam determinationem, ut 'essentialiter' vel aliquid huiusmodi.
31 Secunda ratio contra responsionem25 probat illud quod est in
homine — non secundum acceptionem personalem sed simplicem —
non esse in aliquo homine, quod bene est concedendum. — Potest 20
etiam dici ad rationem principalem26 quod 'species', si dicatur de
homine, non tamen27 ut homo habet acceptionem personalem. Et
neutra consequentia valet nisi sic sumendo commune.
1 a] autem Q l illa om. D l si — Igitur om. Q l sit] est EK l Igitur] praem. Sic K 2 sub
stantia om. EN | sit] est EK l neque] nec EK l ullum] aliquod LQR l accidens] add. est N 3 etiam]
est Q om. L l forte] formaliter Q om. D l generalius] generalis D generalior E l est vera] v. est A l
quam] add. de D 4 prima vel secunda] s. vel p. N l vel] et LR l vel secunda om. A l infertur] anu
ex K 6 argumentum om. D 7 superius post eo L 11 homine] add. tunc E l arguitur] arguetur
ADKN | quod] contra Q 12 valet] valeat D l est om. DLR l homine] add. nam ibi arguitur sia
color est in corpore, igitur in aliquo corpore E 13 hoc om. A l verbum om. Q 14 oportet]
oporteret D 16 significatur] signatur L not. mg. signatur R2 l oportet] oporteret D 17 aliquam]
aliam DQ l ut] non Q l essentialiter] exemplificat(!) D l aliquid] aliud D 18 ratio] add. quae LR
add. ultra (mg. V) est L1R 20 est post concedendum N esset K 21 species post si L 23 su
mendo] accipiendo Q
2,Cf. supra n. 1.
"Cf. supra n. 28.
25 Cf. supra n. 29.
"Videlicet ad argumentum primum principale; cf. supra n. 1.
27 Subaudi: dicitur de homine.
Ad secundum argumentum principale28, ut est contra utramque 32

consequentiam29, potest dici generaliter quod non est fallada conse-
quentis, quia non arguitur ad primam substantiam determinatam et
determinate sed indeterminate, et illo modo est aeque commune
5 cum termino communi, sumpto personaliter30. Sed in quantum est
contra primam consequentiam, potest dici specialiter quod, cum
huiusmodi 'prius' vel 'superius' etc. dicant respectum ad posterius et
inferius, licet arguere a superiore terminante talem respectum ad
inferius. Quia quidquid est prius homine, est prius isto. Cuius causa
10 est quia superius, in quantum terminans talem respectum, habet
virtutem universaliter sumpti. Quod enim est prius superiore, dicitur
de eo universaliter; et a superiori distributo licet descendere ad infe
rius31.
[7] Ad tertium32 dico quod terminus in una propositione non 33
15 habet nisi unam suppositionem, quia una propositio est signum
unius intellectus compositi. Et diversae suppositiones termini sunt
diversae rationes intelligendi terminum respectu tertii; et omnes
diversae suppositiones in suo genere sunt oppositae. Cum igitur
impossibile sit idem, in eodem intellectu composito respectu tertii,
20 intelligi sub diversis vel oppositis rationibus intelligendi, impossibile
est idem in una propositione habere diversas suppositiones. Indiffe-
rens igitur est terminus ad diversas suppositiones, licet non in una
propositione. Loquimur autem de consequentia ut antecedens est
propositio una, et sic non est maior indifferentia in antecedente
25 quam in consequente.
1 argumentum om. ELR l ut] quod ELR 2 consequentiam] conclusionem D l generaliter]

ante potest EN post quod D 3 quia] quod Q 4 illo] isto ELN 5 sumpto post personaliter L
6 cum] lin. D1 7 vel] et LNR l superius] posterius K add et posterius D l etc. om. K l dicant — in
ferius om. ADNQ | posterius] superius E l et] vel E 8 licet] habet K l superiore] add. de D l talem
post respectum Q 9 Quia] Et K l nomine] hominis R add. et N l isto] add homine EKLR l Cuius
causa est om. K 11 est] ante enim D post prius AN 12 a om. K 15 est signum post compositi K
16 unius post intellectus E l compositi] hypothetici Q l termini om. E l sunt diversae] d. s. K
17 tertii] add. intelligi sub diversis K 18 diversae post suppositiones R 19 impossibile post sit Q
20 diversis vel oppositis] o. vel d. LQR l rationibus] mod¡s EN 21 una] eadem E l habere post di
versas D | Indifferens] Indifferenter D In differentiis L 22 igitur post est A mg. L1 l licet] sed D
23 Loquimur] Loquamur E l autem] enim D igitur K l consequentia] propositione una E 24 pro
positio post una DE | et] enim (post sic) Q l indifferentia] differentia(!) L
28 Cf. supra n. 2.
"Cf. supra n. 8-9.
30 Cf. Guillelmus de Schirwode, Intro. in logicam n. 5. 1 . 1 2 (ed. C. Lohr, P. Kunze et В. Mussler p. 269) .
" Cf. Anonimus, Logica "Ad rudium" (ed. L. M. De Rijk p. 117): "Quarta regula: A differentia
superioris distributa ad inferius distributum est consequentia bona".
52 Cf. supra n. 3.
374 QUAEST. 13
34 Ad quartum argumentum33 ut est contra primam consequen-

tiam34, potest dici quod non est similis ratio descendendi. Quia
descendendo sub subiecto, arguitur per hanc regulam 'quod praedi-
catur de superiori, et inferiori', quae necessaria est ut hic sumitur
'praedicari'. Descendendo autem sub praedicato, arguitur per hanc 5
regulam 'de quo praedicatur superius, et inferius', quae facit falla-
ciam consequentis.
35 Notandum quod licet haec posset concedi vera 'omnis homo

est aliquod animal', non tamen in quantum 'aliquod animal' est pri
ma substantia. Prima enim substantia determinata, sive determinate ю
sive indeterminate sumpta, non dicitur de omni homine.
36 Sed tunc videtur illa ratio35 plus valere contra secundam conse-
quentiam36, quia arguendo sic 'in omni corpore est color, igitur in
omni corpore est aliquis color', ut 'aliquis color' dicit primam sub-
stantiam, est antecedens verum et consequens falsum. Et tamen illa 15
consequentia videtur tenere per eandem regulam per quam et conse-
quentia ArISTOTELIS.
37 Dico quod non per eandem regulam, quia secunda consequen
tia ARISTOTELIS tenet per hanc regulam 'quod inest alicui stanti dis-
iunctive pro multis, inest alicui illorum indeterminate'; sed terminus 20
stans confuse tantum, non stat pro multis disiunctive. Ex hoc sequi-
tur consequentiam tantum tenere a communi habente suppositio-
nem personalem, et non quamcumque sed determinatam; et illam
dico quando terminus stat pro aliquo determinato, indeterminate ta
men, sicut subiectum indefinitae vel particularis37. 25
1 argumentum om. E 2 potest dici] dico (ante ut) E l quod] quia R l ratio om. Q l descen
dendi] descendendo N 3 sub] de R l quod] quidquid D 4 superiori] simplici R l et] praedicatur
de KLR | hic om. Q 8 Notandum] Nota D l posset] potest D possit L l vera om. E 9 aliquod2 post
animal Q om. A 11 sive] vel Q 12 illa] ista EK l illa ratio] istam (illam R) rationem LR 13 est
post color R 15 est post antecedens LQR l est — verum] v. est a. K l illa consequentia] c. i. D ista c. L
illam consequentiam R 16 eandem] illam LR 17 Aristotelis] add. scilicet color est in corpore ergo
in aliquo corpore R 19 regulam] add. quia secunda consequentia etc. E 20 illorum] eorum DE
istorum K 21 stans post tantum E 22 tantum] ante consequentiam K not. valere sive D l habente]
add. tantum K 23 non] add. a communi habente E 24 dico] non habet nisi E l quando] quan-
documque D' restit. mg. D2 l terminus] subiectum L l tamen sicut] cum sit L 25 vel] et E om. K
"Cf. supra n. 4.
54 Cf. supra n. 8.
"Videlicet, argumentum quartum principale; cf. supra n. 4.
M Cf. supra n. 9.
17 Supple: propositionis.
Contra hoc: si non sequitur 'animal praedicatur de omni 38

nomine, ergo aliquod animal', ergo animal quod praedicatur de
omni homine non est aliquod anima1. Et si hoc non dicitur de prima
substantia nec est in ea, ut manifestum est, igitur aliquid nec dicitur
5 de prima substantia nec est in ea, quod est contra ArISTOTELEM.
Sequitur igitur inconveniens contra ARISTOTELEM, nisi descensus
teneat sub termino stante confuse tantum. Eodem modo potest
argui de ista 'in omni corpore est color'.
Ad hoc dico quod in prima consequentia est fallada consequen- 39
10 tis, quia ad 'hoc sequi illud' infertur 'hoc esse illud' et non e conver
so. Multa enim vere de se invicem dicuntur per hoc verbum 'est' quo
rum nullum infert aliud. Arguendo igitur eodem ordine negative est
fallada consequents a destructione antecedentis.
Ulterius, cum dicitur 'si non est aliquod animal, non dicitur de 40
15 prima substantia', illa consequentia non valet, quia 'aliquid' in
quantum est secunda substantia dicitur de prima, ut hic sumitur 'dici
de'; et secundum hoc est extraneum 'alicui animali'. Unde in ista
consequentia innuitur fallada accidentis.
Ulterius, cum dicitur 'si animal, ut dicitur de omni homine, 41
20 non dicitur de aliqua prima substantia nec est in ea, igitur aliquid
nec dicitur de prima substantia nec est in ea', ibi est fallada figurae
dictionis, commutando 'quo' in 'quid38'. Debet enim sic inferri 'igi-
1 hoc om. EK | si] hic D l sequitur] add. si D 2 ergo animal om. A l animal1 om. R 3 omni
om. L | est om. A l aliquod om. K l de om. D 4 est in] inest D l ea] illa A om. DNQ l ut] - ALRpu
om. DEKNQ l manifestum om. K l est igitur aliquid] i. a. est quod K l aliquid] aliquod AQ om.
EN | nec dicitur de ... nec est in] non esse in ... nec dicitur de Q l dicitur] dici DL 5 prima sub
stantia] primo E s. p. K | est] esse D l ea] illa K om. E 6 inconveniens] add. quod est K l nisi] ut K
7 stante om. Q l potest post argui D 8 ista] illa K l color] add. ergo aliquid color E add. etc. QR
9 hoc] quod E l dico] dicendum E l consequentis] add. quia animal sequitur ad hominem, igitur
homo est animal. Sed non sequitur homo est species, igitur species sequitur ad hominem E 10 il
lud] hoc K 11 Multa] Multae D l vere post invicem AN post dicuntur Q om. EK 12 nullum]
nomen E l igitur] autem Q 13 a destructione] ad destructionem D 14 Ulterius — accidentis om.
A | Ulterius cum] Unde quando K l animal] ante aliquod Q om. D 15 illa] ista KL l aliquid]
animal (lin. K1) EK1 16 est om. D l substantia] add. non N l de] add. substantia E 17 de et]
debet E l in] mg. N1 l in ista consequentia] istam consequentiam Q l ista] illa DKNR 18 conse
quentia om. E | innuitur] innuit L imitatur Q l accidentis] consequentis KL 19 cum om. D l di
citur om. D | ut om. DQ 20 aliqua] alia (post substantia) Q om. LR l prima substantia] s. p. K l ea
om. NQ | aliquid] aliquod (post nec D) DQ add. est quod EK 21 dicitur de ... in ea] est in ... dicitur
de K | ea] prima E illa K l ea ibi est] eadem D l ibi om. Q 22 quo] - DLR quale Apu quomodo E
modum K consequens N conclusionem Q l quid] quod E l Debet] Deberet LR Dicitur Q l inferri]
formari D inferius(!) Q
MCf. Aristot., De soph. elenchú I c. 4 (AL VI1 10; c. 4, 166b 10-14); cf. Duns Scotus, De soph. elenchis
q.41 n. 10-16.
376 QUAEST. 13
tur aliquid sub aliquo modo accipiendi, nec de primis dicitur nec est
in primis'. Et hoc est concedendum tanquam necessarium, quia 'om-
nis homo' nec dicitur 'de' nec est 'in'.
Cum dicitur in quarto argumento principali39 quod 'non est

diversitas hic et ibi, nisi quia hic fit descensus ex parte subiecti, ibi ex 5
parte praedicati', dico quod illum descensum concomitatur diversitas
suppositionum quae prohibet consequentiam, quia non tenet nisi
termino uno modo supponente.
Cum dicitur40 quod 'universalis convertitur sine figura dictio-
nis', verum est, quia variatio suppositionum circa unum terminum io
non est respectu reliqui termini supponentis eodem modo; et nisi
esset, non esset figura dictionis.
Ad aliud41 dico quod non similiter sequitur utrobique, quia

ista propositio 'animal est omnis homo' a nullo ponitur vera ut
'animal' habet suppositionem determinatam; et aliter non tenet illa 15
consequentia. — Vel aliter: quia 'omnis homo' non praedicatur de
animali ut hic sumitur 'praedicari', licet propositio ponatur vera; non
enim est vera primo modo per se.
Ad ultimum42 dico quod loquendo de intentionibus, destructis
primis, nullae sunt secundae substantiae; quia uno relativo destructo, 20
destruitur et reliquum43. Nec est etiam aliquod praedicatum in gene-
1 aliquid om. Q l modo om. D l accipiendi] accidendi A l nec] non Q l de primis post
dicitur KLQ | est post primis E 2 Et hoc] Quod Q l est post concedendum Q 3 nec] non Q l
de] add. subiecto E l in] add. subiecto E 4 Cum] praem. Et LR 5 quia] quod DK l hic2 post fit
D | ex] a LR | ex parte] respectu K l ibi2] hic Q l ibi2 — praedicati] etc. D l ex] a LR 6 illum]
istum KQR add. scilicet K l concomitatur] communicatur N 7 suppositionum] suppositionis DE l
quia] quod D l tenet] valet D l nisi] add. cum E 8 uno] eodem N l modo om. Q l supponente]
supposito R 9 quod om. Q add. omnis DLR l figura] fallada LR add. figurae R 10 quia] quod
A | suppositionum] suppositionis LR 11 non] lin. K1 l est om. K l et — dictionis om. L 12 non
esset om. QR l figura] fallada figurae R 13 similiter post sequitur K om. ELR l sequitur] sequeretur
AD 14 ista post propositio AEKN illa R l ponitur] add. esse K 15 animal om. E l illa om. LR
16 aliter om. K l quia] quod DLR l homo om. E | de animali om. A 17 ponatur] sit E ponitur KR
18 enim] tamen LR om. Q l vera] add. in E l modo] add. dicendi D 20 secundae post substantiae
E | quia — substantiae om. N l uno relativo destructo] d. u. correlativo E l relativo] relativorum Q
21 et om. ELR | est post etiam DKLR om. Q l etiam om. E
Cf. supra n. 4.
40 Cf. supra n. 4.
41 Cf. supra n. 5.
Cf. supra n. 6.
43 Cf. Aristot., Praedic. с 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 20); Auctoritates Aristotelú (ed. J. Hamesse p. 303): "Rela
tiva sic se habent quod posita se ponunt et perempta se perimunt".
re substantiae. Nec isto modo sunt primae substantiae magis corrup-

tibiles quam secundae.
Similiter est de rebus quae subsunt, in quantum eis attribuun- 46
tur tales intentiones. Sed si loquamur de esse rerum, forte potest
5 concedi hominem esse animal, licet non hunc vel ilium; sed hoc non
secundum quod 'homo' habet suppositionem personalem determina-
tam (illam enim non habet nisi cum sint aliqua eius supposita), sed
quia cuiuslibet communis, sive exsistentis sive non exsistentis, est
suppositum accipere per additionem pronominis demonstrativi sic:
10 sicut 'ipsum commune' est. Propterea melius dicendum quod — sive
aliquis homo sit sive non — semper sequitur 'animal praedicatur de
homine, igitur de aliquo', et quod propter idem est consequens ve
rum, propter quod et antecedens, scilicet propter inseparabilem
unionem extremorum, licet neutrum exsistat.
15 Contra conclusionem tertiam44 arguitur sic: destructo posterio- 47

ri, non oportet prius destrui. Sed secunda substantia est prior primá,
quia sequitur ad primam et non e converso; et tale est prius per ARI-
STOTELEM cap. 'De prius45'. Ergo destructa prima substantia, non
oportet secundam destrui.
20 Dici potest quod, loquendo de intentionibus, sunt simul naturá 48
quia correlativa; loquendo de rebus, licet forte 'homo' sit prius isto
homine, non tamen aliquo homine, quia secunda substantia non ha
bet aliud esse quam esse alicuius primae substantiae.
1 sunt] add. per se D 3 subsunt] add. illis E add. eis LR l eis post attribuuntur LR 4 ta
les] secundae (post intentiones) LR l loquamur] loquemur A loquimur LR l forte] formaliter Q
5 licet] et D sed Q l vel] et L l non2] add. est LR 6 suppositionem om. Q add. communem LR
7 illam] istam L l enim] autem L l habet] habent E l sint] sunt LNR om. Q l aliqua] ante eius EL
post eius ADN alia KQR 8 exsistentis2 om. K 9 accipere] ante suppositum LR add. non Q l sic
post sicut D om. K 10 commune post est A l melius] add. est LQR 1 1 sit om. K l non] add. sit AE
12 igitur] add. et L l aliquo] add. homine EKLR l idem] illud K l est post consequens A 13 et om.
EKN 15 conclusionem post tertiam KLQR 16 oportet] oportetet D l substantia om. D 17 con-
verso] contra LR | per] secundum Q l per Aristotelem om. DL 18 prius] priori N 19 oportet]
oporteret D add. substantiam D 20 Dici post potest D l sunt post simul E 21 correlativa] relativa
Q add. sed LR l loquendo] add. tamen EK l forte post homo A post prius K SorteO) (post prius) Q l
isto] illo K 22 non2 om. K 23 aliud] aliquod AKN l esse] add. aliud K l quam] nisi N l esse2 om.
L | alicuius] alterius E l substantiae] add. etc. E
44 Cf. supra n. 18.

45 Aristot., fWic. c. 12 (AL I2 75; с 12 14a 29-35); Metaph. V t. 16 (AL XXV2 98-99; Д c. 11, 1018b
30-1019a 14).
[QUAESnO 14
UTRUM DIFFERENTIA DE GENERE SUBSTANTIAE SIT

SUBSTANTIA]
Commune est omni substantiae in subiecto non esse. Hoc autem non
5 est proprium substantiae, sed et differentiae1.
Quaeritur circa hoc an differentia in genere substantiae sit sub

stantia, loquendo de eo quod subest intentioni.
Quod non, videtur per litteram hic: 1

Quia non inest soli substantiae prima proprietas, sed etiam
10 differentiae; sed si differentia esset substantia, posset ei inesse et ta
men soli substantiae.
Item, nec est prima substantia, quia dicitur de subiecto; nec 2
secunda, quia nec species nec genus in genere substantiae; haec sola
sunt secundae substantiae per ARISTOTELEM2.
15 Item, habet contrarium, quia habet aliquid a se maxime distans 3
in eodem genere; et talis distantia, per ARISTOTELEM X Metaphysicae3,
est contrarieras. Substantiae autem nihil est contrarium, per ARISTO
TELEM inferius4.
Item, per ARISTOTELEM V Metaphysicae5, primus modus qualitatis 4
20 est differentia substantiae; qualitas autem non est substantia.
4 Commune — differentiae] adnot. mg. Quaestio 14 L2Q1 (Q.] 14 R1 aànot. lin. Sequitur Q. 14
D1 | est] add. autem LR l Hoc autem non est] Cum hoc non sit LR 5 est post substantiae AD l sub
stantiae om. E add. solum (mg. L2) ADL2 l et] etiam LR om. K 6 Quaeritur post hoc E l Quaeritur
circa hoc] ante Commune R l circa hoc] ante Commune L l in] de AEN l substantiae om. Q l substantia]
add. an non R 7 eo] ea EKNQ l quod] quo D ut E l intentioni] intentionem D 8 per] add. hanc
DLR | hic] abrasma L om. R 9 Quia om. L l inest] D' est lin. D2 l prima proprietas post differentiae
A om. EKNQ | etiam] - DE et NQ om. AKLRpu 12 dicitur om. D 13 species nec genus] g. nec
s. Q | substantiae] add. et DLR 14 secundae substantiae] sub. secund. K l per Aristotelem] secundum
Philosophum D add. igitur etc. LR 15 Item — inferius om. Q l habet2 om. E 16 eodem genere] g. sub
stantiae eadem D l Aristotelem] add. in D l X] IV EKN 17 est] dicitur LR 18 inferius om. L 19 per
Aristotelem] Aristoteles Q add. in N 20 autem om. E l substantia] add. etc. Q add. igitur etc. LR
1 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 50-51; c. 5, 3a 7. 3a 21-22): "Commune autem est omni substantiae in
subiecto non esse... Non est autem hoc substantiae proprium; sed et differentia illud est quod in
subiecto non est..."
2 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 50; c. 5, 2b 30-31): "Merito autem post principales substantias sola
aliorum species et genera secundae substantiae dicuntur".
1 Aristot., Metaph. X t. 13 (AL XXV2 192; I с 4, 1055a 9-10): "... ultimorum vero distantia maxima
est, quare et quae est maxime contrariorum".
4 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 52; c. 5, 3b 25): "Inest autem substantiis et nihil illis esse contrarium".
5 Aristot., Metaph. V t. 19 (AL XXV2 103; Д c. 14. 1020b 13-15): "Fere vero secundum duos modos
dicitur quale... prima qualitas substantiae differentia".
380 QUAEST. 14
Si DICATUR6 quod ARISTOTELES intelligit in V quod habet mo-

dum praedicandi 'in quale':
Hoc non videtur verum, quia metaphysicus a logico differt in
hoc quod metaphysicus considerât ens in quantum ens; logicus in
quantum consideratur a ratione. Quod ergo habet solum modum 5
praedicandi 'in quale', quamvis a logico posset aliquo modo dici
qualitas, non tamen a metaphysico nisi sit essentialiter qualitas.
Ad oppositum:
Non-substantia non est prior substantiá, quia substantia est
primum ens7. Differentia est naturaliter prior specie, quae est sub- ю
stantia.
Item, non-substantia interempta non interimitur substantia; sed
differentia interempta interimitur species, quae est substantia.
Item, differentia est pars definitionis speciei8, igitur indicat ali-
quid essentiae eius. Nihil autem pertinet ad essentiam substantiae 15
nisi substantia.
Item, si esset accidens, faceret unum ens per accidens cum ge
nere. Et cum addita generi faciat speciem, igitur omnis species in ge
nere substantiae esset ens per accidens; et ita nulla species.
1 Si] Sed L | dicatur] dicitur LR l intelligit] intendit Q intellexit L l in V| ante intelligit L in

hoc E om. AK add. Metaphysicae D 3 differt] ante a ELR post hoc D 4 hoc om. Q l quod]
quia R | logicus] add. autem L l in quantum2] autem D 5 consideratur] considerat DE l solum]
solo R | modum] - ADEpu modo KLNQR 6 posset] possit (post modo K) DKN l aliquo modo]
post dici LQR om. E 7 a metaphysico] rep. L l sit] esset E om. D 9 Non-substantia] Quod non est
substantia Q 10 Differentia] add. autem D l est om. Q | naturaliter] essentialiter D l substantia]
secunda Q add. quia est primum ens D add. igitur etc. R 1 2 sed om. EKN l sed differentia] d. vero
D 13 substantia] illa Q add. ergo L add. ergo etc. AR 14 differentia om. E 15 essentiae]
essentiale LR l eius om. E add. per accidens D l autem] enim K l essentiam post substantiae E
16 substantia] add. igitur etc. LR 17 unum ens] ens u. R l per] cum R 18 cum] tamen DE l
faciat] facit DELQ l omnis ... esset] omnes ... essent N 19 substantiae] - ADRpu om. EKLNQ l
nulla] add. est A
6 Cf. Thomas, Metaph. V lect. 16 (ed. Рarтen. XX 417b): "... est primus modus, secundum quem
differentia substantiae dicitur qualitas, quia per eum aliquid significatur informatum et qualificatum";
Thomas Sutton, Praedic. (cod. Oxon. Merton 289, f. lOvb): "Ad quartum dicendum quod Aristoteles
vocat substantias omnia quae praedicantur in quid de subiectis, sive sint direcre in genere sive per
reductionem. Et ideo concedit substantiarum partes esse substantias et differentias negat esse sub
stantias, quia non praedicantur in quid de subiectis sed in quale".
7 Aristot., Metaph. VII t. 4 (AL XXV2 123-124; Z c. 1, 1028a 32-33): "... sed substantia omnium
8 Cf. Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.12-13): "Amplius autem
sic quoque: 'species est quod de pluribus et differentibus numero in eo quod quid sit praedica-
tur'."
UTRUM DIFFERENTIA DE GENERE SUВSTANTIAE SIT SUВSTANTIA 381
Ad quaestionem potest dici quod differentia in genere

substantiae est substantia, quia est idem per se ei quod est per se
substantia. Non tamen est species vel individuum in genere substan-
5 tiae, nec per se substantia. Verior tamen est talis praedicatio 'ratio
nale est substantia' quam ista 'quantum est substantia', quamvis
utraque necessaria et utraque per accidens. Prima enim est per acci-
dens, non quia aliquid est substantia cui accidit rationale, sed cui
per se inest rationale. Sed secunda est per accidens, quia illud est
10 substantia cui accidit quantum.
Ad primum argumentum9 dico quod intelligit, "non est hoc pro

prium substantiae" — id est ei quod directe est in genere substantiae ut
species vel genus —, sed etiam differentiae quae non est sic substantia.
15 Secundum10 idem ostendit.
Ad tertium11 dico quod contrarietas uno modo dicitur commu-
niter pro maxima distantia. Et hoc modo privative opposite dicuntur
contraria, ut in I Physicorum11 dicuntur principia, scilicet forma et
privatio, contraria; hoc est, in omni genere inter differentias generis,
20 de qua dicitur X Metaphysicae1i , quod omnis differentia secundum
3 quia] quare A l quia — substantia om. N l idem post se E illud Q l ei om. Q l quod] quia A l
per se2 post substantia Q 4 species vel individuum] i. vel s. LR l in] de E l substantiae] add. vel
species vel genus E add. vel genus LR 5 nec] recte Q l tamen est] est t. A 6 ista] illa N 7 utraque]
add. est D add. sit LR l necessaria] vera E | Prima enim est] Est enim p. E l enim om. DQ 8 non] add.
ideo A add. secunda D 9 Sed secunda] Secunda autem L om. D l illud] aliquid AE om. K 10 quan
tum] quantitas K 12 argumentum om. D l intelligit] non intendit Q l non post hoc E add. quod
ELR | est post hoc ER post proprium Q esse D sit L 13 directe post est ELR 14 veil et L om. R l
etiam post differentiae K est D om. LR l est sic substantia] sunt substantiae K l substantia] add. sed
idem illi E 15 Secundum] praem. Sed K praem. Ad Q add. argumentum E 16 dicitur] sumitur LR l
communiter pro om. E 17 maxima] maxime EQ l opposita om. Q 18 in] add. principio D
19 contraria] add. esse LR l hoc] haec DLN huiusmodi E l in omni genere om. E l generis] entis Q
om. L 20 X] VII D IV Q | quod] quia DR
'Cf. supra n. 1.
10 Cf. supra n. 2.
11 Cf. supra n. 3.
12 Aristot., Physica I t. Ш>9 (AL VIl1 34-35; A c. 7, 191a 3-5.13-14): "Quaecumque quidem igitur
principia circa generationem physicorum... et ostensum est quoniam oportet subici aliquid contrariis
et contraria duo esse... unum autem est quod est ratio, amplius autem contrarium huic privatio est".
13 Aristot., Metaph. X t. 24 (AL XXV2 201; I с 8, 1058a 15-18): "... quaecumque sunt specie
differentia et non genere, diversa sunt ab invicem maxime... Ergo differentia contrarietas est. Hoc
enim est diversa esse specie, in eodem genere entia contrarietatem habere..."
382 QUAEST. 14
speciem contrarietas est. Alio modo sumitur proprie ut est maxima

distantia formarum mutuo circa idem se expellentium14. Et sic sumi
tur hic et V Physicorum15 , et ubi est ista contrarietas, ibi est motus
proprie dictus.
Ad quartum16 dico quod ARISTOTELES, ut in pluribus in V, 5
dividit voces in significationes et in modos diversos accipiendi, quod
ad minus facit de qualitate. Non enim eam dividit, ut est generalissi-
mum, in species, ponens differentiam substantiae esse primam spe
ciem eius, sed dividit hanc vocem 'qualitas' in significata; et unum
significatum eius est "differentia substantiae". Quia sicut 'forma' io
aequivocatur ad substantialem quae tribuit esse simpliciter, et acci-
dentalem quae tribuit esse secundum quid, ita 'actus' ad actum pri-
mum et actum secundum; et ita 'qualitas' ad qualitatem essentialem
et accidentalem aequivocatur. Et differentia substantiae est qualitas
essentialis; nullo modo 'qualitas' ut est generalissimum. 15
1 contraríelas est] est c. D l sumitur] accipitur E l proprie om. A l est2 om. N l maxima]
maxime Q 2 mutuo post idem LR om. E l circa idem post expellentium D l Et om. EKN 3 V]
VIII A | Physicorum] Posteriorum R l ista] illa AK 5 quod] rep. R l ut in pluribus om. LR l in2 om.
AELR | V] libris Physicorum ut in V E om. A add. Metaphysicae LR add. ultra ut in pluribus
Physicorum R 6 in2 om. LR l modos diversos] d. m. D 7 eam om. D | est] lin. R1 8 differentiam]
differentias R l substantiae] specie A l speciem eius] e. s. D 9 dividit om. D l in] inde D add. sua L
1 1 ad] add. formam LR l substantialem] substantiale K l simpliciter — esse] om. E l simpliciter —
quid om. A 13 actum om. DE l et2] del L om. D 14 substantiae] speciei Q l qualitas om. Q 15
essentialis] add. et ELR l modo] add. est E l generalissimum] add. ergo etc. D add. etc. E
MArátot., MetafA. X t. 13 (AL XXV2 192; I c. 4, 1055a 5-33); Auctoritates Aristotilis (ed. J. Hamesse p.
135): "Contraria sunt quae sub eodem genere posita sunt, et maxime a se invicem distant... et mutuo
se expellunt".
" Aristot., Physica V t. 6 (AL VII1 194; E c. 1, 224b 28-30): "mutatio... quae vero non secundum
accidens est, non est in omnibus, sed in contrariis et mediis et in contradictione".
16 Cf. supra n. 4.
[QUAESTIO 15]
[AN PARTES SUBSTANTIAE SINT SUBSTANTIAE]
Non vos conturbent substantiarum partes1.
Quaeritur circa hoc an partes substantiae sint substantiae.

Quia substantia ut est generalissimum est per se ens; nulla pars
substantiae est per se ens dum est pars substantiae, quia tunc esset
'hoc aliquid2', et una substantia esset ex multis hoc aliquid, quod non
videtur verum.
io Item, sit quaecumque pars substantiae a. Si a est substantia, 2
descendendo divisive a generalissimo, oportet concedere quod vel sit
ilia substantia cuius est pars, vel species distincta contra illam, vel
quod contineatur in aliqua specie distincta ab illa. Quia 'orane quod
est in genere, est in aliqua eius specie', per ArISTOTELEM II Topicorum?.
15 Non est ilia cuius est pars, quia illa de ea non praedicatur. Non alia
species. Nec in alia specie, quia tunc differret a suo toto specifice, et
ita per differentiam essentialem, et etiam ab omni alia parte. Sed hoc
non est possibile: tum quia omnis pars haberet formam specificam,
quia omnis differentia sumitur a tali forma, et ita nulla pars esset
20 pars totius, nec constitueret eius essentiam, nec unum essentialiter
3 Non — partes om. A adnot. lin. Sequitur Quaestio 15 D1 l conturbent] conturbant D om.
E | partes] add. etc. LR 4 an] utrum E l sint] sunt EQ l substantiae2] substantia DQ 5 videtur]
ante quod Q 6 ut om. L l ens] ante per D l nulla] add. autem D l nulla — ens om. AK 7 dum]
sed (om. N) differentia DN tamen E l quia] quod Q l quia tunc] t. enim D l esset om. D 8 hoc ali
quid om. K | et] add. ita (lin. R1) LR1 l una — esset] e. una s. (post aliquid) E 10 sit] si AEN l sub
stantiae] add. sit substantia sit (add. ultra aliqua E) a illa (om. E) substantia (om. E) et arguitur sic AE l
est] sit AQ 1 1 oportet] oporteret D l vel] ante quod ELR l sit] est E 12 illa] secunda L l vel]
add. quod sit EN l contra illam] ab illa KR l contra — distincta om. Q l illam] ipsam L 13 quod
om. DEN | quod contineatur] mg. L1 om. R l in] ab R l specie distincta] d. s. E l ab illa] mg. L1
14 est2 om. K | eius specie] s. e. ADQ l per Aristotelem] ex D 15 Non] praem. Et LR l illa2]
ista L | Non2] Nec ELR add. aliqua A l alia] aliqua K 16 alia] aliqua KR 18 quia] add. tunc D
19 quia omnis] o. enim DLR
1 Aristot., Praedzc. c. 5 (AL I2 5 1; с 5, 3a 29-33): "Non nos vero conturbent substantiarum partes quae
ita sunt in toto quasi in subiecto sint, ne forte cogamur non eas esse substantias confiten; non enim
sic quae in subiecto sunt dicuntur quae tamquam partes insunt in aliquo".
2 AristoC, De an. Il t. 2 (В с 1, 412а 7-9): "Huius autem aliud quidem sicut mateham, quod secun
dum se quidem non est hoc aliquid, aliud autem formam et speciem secundum quam dicitur iam hoc
aliquid, et tertiam quae ex his".
3 Aristot., Tоpica II c. 4 (AL V1 37; В с 4, li1a 33-34): "... de quibus genus praedicatur, et specierum
aliquam praedicari".
384 QUAEST. 15
cum alia parte; tum quia tunc omnis pars per propriam formam es
set ens in actu, et "ex duobus in actu non fit vere unum," per Ari-
STOTELEM VII Metaphysicae* , et ita nullum totum esset vere unum.
Item, si quaelibet pars substantiae est substantia, et nulla pars
hominis est homo, sequitur 'igitur nullus homo est substantia'. Con- 5
clusio est falsa, et non minor, igitur maior. Forma arguendi patet per
ARISTOTELEM IV Physicorum5, quia tali forma arguendi utitur contra
ponentes tempus esse circulationem, sic: 'quaelibet pars temporis est
tempus; non quaelibet pars circulationis est circulatio; ergo tempus
non est circulatio'. Unde si forma arguendi ibi valet, et hic. 10
Item, de materia dicitur VII Metaphysicae6 quod 'non est quid,
nec quale' etc., igitur non est substantia.
Item, forma non est substantia, quia est in subiecto7. — Etiam
quia "adest et abest praeter subiecti corruptionem8", ut in transmu-
tatione substantiali patet. 15
Ad oppositum potest argui per tres rationes factas ad opposi-

tum praecedentis quaestionis9.
Item, divisum praedicatur de dividentibus; II De anima10: "sub-
1 tunc] sic D om. LR 2 in om. ENQ l duobus] add. entibus D exsistentibus ELR l in2 om.
K | non] numquam E l per Aristotelem] ex D 3 et om. E l esset om. NQ 4 si om. AEKR l et om.
R 5 igitur] add. quod EQ l nullus homo] nulla D 6 non om. Q 7 Aristotelem] Philosophum
Q | quia] ubi Q l quia tali] t. enim D l forma] modo E l arguendi om. K 9 tempus] add. et A l
non quaelibet] nulla Q 10 ibi valet] v. ibi D l ibi ... hic] hic ... ibi K l hic] add. valebit D 1 1 de
om. Q | VII] X L | quod] lin. Q1 l non] neque Q 12 nec] neque K l etc. om. E l est] lin. R' om.
AEN 13 Etiam] Et ADK om. E 14 et abest om. K l in] lin. Q1 15 patet] ante in DE 16 rationes
om. L 17 praecedentis quaestionis] alterius q. p. E 18 dividentibus] add. ipsum A add. sed L add.
in EKN add. sed ex R l anima] add. sed K l substantia dividitur] d. s. DKN
4 Aristot., Metaph. VII t. 49 (AL XXV1 159; Z c. 13, 1039a 4-5): "Duo namque sic actu numquam
sunt unum actu"; Auctontates Ariscotelis (ed. J. Hamesse p. 130): "Ex duobus entibus in actu non fit
tertium in natura".
5 Aristot., Physica IV t. 93 (AL VII1 172; Д c. 10, 218b 2-4): "Et circulationis et pars quoddam tempus
est, circulatio autem non est; pars enim circulationis est quae accipitur, sed non circulatio".
6 Aristot., Metaph. VII t. 8 (AL XXV2 125-126; Z с 3, 1029a 20-21): "Dico autem materiam quae
secundum se nullatenus neque quantitas neque aliud aliquid dicitur quibus ens est determinatum".
5Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 50-51; c. 5, 3a 7. 3a 21-22): "Commune autem est omni substantiae in
subiecto non esse... Non est autem hoc substantiae proprium; sed et differentia illud est quod in
subiecto non est..."
8 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De accidente' (AL I6 20; ed. Вusse 12.24-25): "Accidens vero est
'Cf. supra q. 14 n. 6-8.
10 Aristot., De an. II t. 2 (В c. 1, 412a 7-9): "Huius autem aliud quidem sicut materiam, quod
secundum se quidem non est hoc aliquid, aliud autem formam et speciem secundum quam dicitur
iam hoc aliquid, et tertiam quae ex his"; Auctontates Amtotelú (ed. J. Hamesse p. 177): "Triplex est
substantia rerum, scilicet materia, forma et compositum".
An partes substantiae sint substantiae 385
stantia dividitur in materiam et formam et compositum"; igitur quod-

libet istorum est substantia.
Item, VII Metaphysial11 dicit ARISTOTELES quod forma est magis 8
ens quam materia, et ideo est magis ens quam compositum. In qua
5 consequentia innuitur materiam esse magis ens quam compositum.
Tunc arguo sic: substantia est maxime ens12; si igitur illud quod mi
nime est ens, ut compositum, est substantia (ut patet), multo magis
materia et forma, quae sunt magis entia composito, erunt substan
tiae.
10 Item, hic in littera videtur ARISTOTELES innuere quod partes 9
substantiae sint substantiae; aliter non oporteret prohibere illud
quasi inconveniens, ne sequeretur ex dicta proprietate13.
Ad quaestionem potest dici quod duplices sunt partes14, scili- 10

15 cet essentiales, ut materia et forma, quae essentiam substantiae con-
stituunt; aliae partes quantitativae, quae non sunt substantiae in
quantum substantia est, sed in quantum est quanta et extensa. Sed
tam de his quam de Ulis potest dici quod non sunt substantiae per
se, id est generalissimum substantiae non praedicatur de eis per se,
20 ñeque vere in abstracto, propter primam rationem et secundam
1 materiam et formam] f. et m. AD l compositum] add. ex his K l quodlibet] quidlibet Q

2 istorum] illorum DEKR 3 dicit Aristoteles] dicitur E om. D l quod] quia D l est magis] m. est
Q 4 ens2 om. D l In — compositum om. E 5 quam compositum] composito DKN 6 Tunc]
praem. Et E l arguo] arguitur D l sic] tunc Q om. N l maxime] maximum R l igitur om. L l minime
est] est m. EL est minimum R 7 est2] fit A sit KNR 8 composito] quam compositum L l erunt]
sunt LR | substantiae] substantia D 10 hic post littera LR 1 1 sint] sunt DKLR | substantiae2]
substantia N l oporteret] oportet Q l prohibere illud] i. p. R 12 quasi — ne] quod E l sequeretur]
sequitur E 14 potest dici] dicendum Q 15 quae] add scilicet AD 16 aliae] add. lin. sunt L1 l
sunt om. R | substantiae] substantia E 17 est om. E l est2 om. ELNR 18 his ... illis] illis ... his E l
potest dici] d. p. LNR l sunt om. D 19 id est om. D add. quod AK l substantiae om. Q l de eis post
se D 20 neque] nec А
11 Aristot., Meиph. VII t. 7 (AL XXV2 125; Zc. 3, 1029a 2-8); melius tamen Averroes, Memph. com. 7
(ed. Iuntina VIII f. 74va-vb): "Si igitur forma fuerit prior in esse quam materia et magis ens, propter
hoc quod materia est in potentia et forma est in actu, erit necessario prior composito ex ambobus.
Compositum enim ex ambobus non est in actu nisi per formam".
"Scilicet, substantia non est in subiecto; cf. Aristot., Proedic. c. 5 (AL I2 48-49; c. 5, 2a 13).
14 Cf. loannes Pecham, Quodl. IV q. 15 (ВFS XXV 209): "Materia enim habet duo genera partium,
quia habet partes quantitativas quae sensibiliter dividuntur, et circumscripta quantitate habet partes
substantiales"; Rogerus Marston, Quodl II q. 29-30 (ВFS XXVI 291-293. 298); Quodl IV q. 24 (ВFS
XXVI 416).
386 QUAEST. 15
prius positas ad illam partem quaestionis15. Verumtamen substantia

est aequivocum: ut dicitur ens per se16, et isto modo est generalissi-
mum; et ut dicitur de principiis entis per se, et isto modo possunt
partes substantiae dici substantia. Similiter, in genere substantiae ut
est generalissimum sunt17 non ut species, sed per reductionem in per 5
se principia specierum; et de illis quae sunt in genere per reductio
nem non oportet genus in abstracto vere praedicari.
[II. — Ad argumenta in oppositum:

A. — Ad argumenta in oppositum praecedentis quaestionis]
11 Ad argumenta praecedentis quaestionis, ut hic valent. io

Ad primum18, 'non-substantia non est prius substantiá', dico
quod si intelligitur non-substantia, id est, illud de quo non praedica-
tur per se generalissimum in genere substantiae, falsa est propositio.
Sed vera sic: non-substantia, id est, nullo modo substantia, neque ut
substantia est generalissimum neque ut dicitur de principiis substan- 15
tiae.
12 Ad probationem19, cum dicitur 'substantia est primum ens',
dico quod hoc est verum comparando generalissimum substantiae ad
alia genera, id est, entium per se in genere est substantia primum
ens; non tamen est verum de substantia principiata simpliciter, quia 20
principia talis substantiae sunt priora illá, ut dicitur VII Metaphysicae20
quod forma et materia sunt magis entia composite Forte tamen
1 prius] superius K l positas] factas Q l illam] aliam DLQR 2 aequivocum] aequivoca D

add. primo E l ens post se E l isto] illo KNR 3 et] secundo E l isto] ¡llo NQR 4 partes
substantiae] ante possunt AK post dici L l substantia] substantiae EKL add. ut substantiae Q | in] sunt
de E S sunt post ut Q om. E l sed post reductionem K l in] ut D 6 principia] principiis D 7 in
abstracto post praedicari Q I vere post praedicari Q om. D 10 ut hic] haec K 11 primum] add.
cum dicitur E 12 intelligitur] intelligatur AEN l id est om. D l illud om. K l non — propositio]
generalissimum substantiae non praedicatur per se in abstracto propositio est falsa E 13 per]
secundum K l generalissimum] ante per D l in genere om. LR l est] add. prima Q 14 vera sic] sic
est vera D est vera sic K 15 substantia] subiectum Q 18 hoc est om. Q 19 id est] scilicet LR l
est2 — ens om. L 20 est verum] v. est D l principiata om. E 21 principia post substantiae LR
22 quod] quia ELR l entia] not. mg. id est priora L1 l tamen om. LNR

"Cf. Duns Scotus, Metaph. VII q. 13 n. 21.
17 Subaudi: partes substantiae.
18 Cf. supra q. 14 n. 6.
20 Cf. supra n. 8.
An partes substantiae sint substantiae 387
potest concedi absolute quod substantia est primum perfectione,

licet non viá generationis21.
Ad secundum22, 'non-substantia interempta, non interimitur 13
substantia': dico quod si maior intelligitur non-substantia, id est, eo
5 interempto quod non sit substantia per se in genere substantiae, non
interimitur substantia, falsa est, quia principiis substantiae, quae non
sunt sic substantiae, interemptis, substantia interimitur. Vera tamen
potest esse sic: quod nullo modo est substantia ut est generalissi-
mum, nec ut dicitur de principiis substantiae.
10 Ad tertiam23, per idem, 'nihil pertinet ad essentiam substantiae 14
nisi substantia': si intelligitur 'nisi' quod est per se in genere substan
tiae, falsa est; alio modo vera, et illo modo pars substantiae est sub
stantia.
[B. — Ad argumenta in oppositum huius quaestionis]
15 Ad illud24 de II De anima, dico quod illa divisio substantiae non 15

est divisio generis in species, quia tunc materia haberet differentiam
distinguentem ipsam a forma, et esset ens actu de se distinctum a
forma, quod non est verum; sed est illa divisio aequivoci in aequi-
vocata secundum logicum, vel analogi in analogata secundum natu-
20 ram. Et sic praedicationem substantiae de dividentibus concedo; sed
hoc non est ut substantia est generalissimum.
Ad aliud25 dico quod materia et forma sunt magis entia com- 16
2 non] add. in E 3 secundum] add. cum dicitur KQ l non om. D l non — substantia] etc. E
4 intelligitur] intelligatur LR l non-substantia] si substantia D om. LN l id est om. R l eo om. Q l eo
interempto] ea interempta D 5 sit] est ELQ l substantiae om. EL 6 falsa] falsum E 7 sunt om.
K | substantia] add. potest E l Vera] Verum K l Vera tamen potest esse] Potest t. e. v. E l tamen om.
Q 8 esse] add. propositio D l sic] add. non substantia id est K l ut est] nec ut DN nec A 9 ut]
quod D om. R l principiis] principio A 10 tertiam] add. patet Q add. dicitur quod K l per] patet
D | nihil] nec D 11 intelligitur] intelligatur DLR l nisi2 om. R add. illud D add. mg. id L1 l est post
se AKNQ 12 falsa] falsum D l est] add. sed D l et om. Q l illo] Isto K l illo modo] ita E | substantia]
add. ad primum hic Q 15 Ad — species om. D l illud] aliud AEKL 16 divisio om. KLR l in] add.
suas ELR l quia tunc] si D l differentiam] essentiam LNR 17 et] etiam D l et — forma om. E l
ens] add. in KLR 18 est2 post divisio ELQR l illa om. K | in] add. sua LR 19 logicum] logicam
AD | analogi] analogici K 20 sic om. K l praedicationem substantiae] praedicatur E l concedo]
ante de Q om. E 21 substantia post generalissimum Q l generalissimum] add. est D 22 mate
ria et forma] f. et m. ADKN
21 Cf. Duns Scotus, Metaph. VII q. 2-4.

22 Cf. supra q. 14 n. 7.
25 Cf. supra q. 14 n. 8.
"Cf. supra n. 7.
25 Cf. supra n. 8.
388 QUAEST. 15
posito entitate principii, et ita sunt substantiae, non tamen ut species

substantiae.
17 Ad auctoritatem ARISTOTELIS26, dico quod ARISTOTELES non dicit
nec innuit ex littera hic partes substantiae esse substantias; sed dicit
quod, propter primam proprietatem substantiae, non oportet eas 5
concedere non esse substantias, quia nec partes substantiae sunt in
subiecto, id est, in aliquo actu completo exsistente ut formae, licet
sint in toto, quia alius est modus essendi in toto et alius in subiecto.
[III. — Ad aliqua argumenta principalia]
18 Tunc ad duo argumenta ad aliam partem quaestionis quae ю 15]

probant formant non esse substantiam per hoc quod est in subiec
to27, dicendum est quod 'materia' appropriate est tantum illud quod
est in potentia ad suscipiendum formam, non habens ex se actum
aliquem completum, cui forma tribuit esse simpliciter ut est in sub-
stantiis. 'Subiectum' dicitur quod, licet sit in potentia ad formam, 15
tamen est in actu completo ex se, et ideo forma adveniens tribuit ei
tantum esse secundum quid. Forma igitur substantiae, licet sit in
materia, non tamen est in subiecto.
19 Per idem patet ad aliud28, quia non "adest praeter subiecti
corruptionem" etc., quia nullum est eius subiectum. 20
[IV. — Notabilia de ceteris proprietatibus substantiae]
20 De quinta proprietary substantiae29, sciendum quod generalissi- I6l
1 ut om. Q | species post substantiae A 3 Aristoteles om. E l non] nec LR 4 hic] ante ex
D om. E | dicit om. L 5 quod propter om. D l primam proprietatem] proprietatem primam K l
substantiae om. Q l non] add. ergo D l eas concedere] c. eas E 6 non om. D l substantiae om. E
7 aliquo] add. in DLN l exsistente] exsistentes ADE l formae] forma AK forte D l licet] add. forte E
8 essendi] add. est esse D l alius2] add. est modus essendi E 10 Tunc] Et E Sed nunc R 1 1 est
om. K 12 est om. DQ l appropriate] a proprietare AL l tantum] ante appropriate E ante est LR om.
D 13 suscipiendum] suscipiendam N 14 aliquem] ante actum KQ om. D l forma] ipsa forma
post esse D l tribuit] attribuit K l simpliciter] оф. lin. D2 l substantia] subiectis EK 15 Subiectum]
add. vero L l licet] hoc N 16 in] lin. D1 l ex se] ante est D om. AKNQ l ideo] ita Q l adveniens]
add. ei E add. subiecto R l tribuit] attribuit KR 17 tantum post esse DE om. LR l substantiae]
substantia L l licet] add. non N 19 idem] illud K l quia] quod LQR l adest] add. et (vel R) abest
LQR 20 corruptionem om. ADKN l etc. om. ELR l nullum] non Q l eius] ei D 22 sciendum]
est intelligendum LR dicendum est Q add. est D
"Cf. supra n. 9.
27 Cf. supra n. 5.
28 Cf. supra n. 5.
29 Videlicet, substantia non suscipit magis et minus; cf. Aristot., fVaedic. c. 5 (AL I2 52; c. 5, 3b 34).
AN PARTES SUВSTANTIAE SINT SUВSTANTIAE 389
mum substantiae non dicitur de aliquo magis et de aliquo minus,

neque aliqua substantia secundum suam essentiam suscipit magis et
minus; tamen quoad actum substandi, qui est una proprietas eius,
scilicet substantiae, aliquid dicitur magis substantia alio, ut species
5 magis substantia genere30, quia pluribus substat. Sicut dicitur genus
esse universalius specie, quia de pluribus praedicatur31, licet univer
sale aequaliter praedicetur de genere et de specie ut de speciebus
eius32. Multa est circa hanc proprietatem difficultas quae physico
relinquatur.
10 De sexta proprietate substantiae33, quae est 'cum sit una et 21
eadem numero, est susceptiva contrariorum secundum sui mutatio-
nem', haec est propria substantiae et convertitur cum substantia,
quia nulla substantia ex ratione substantiae prohibetur suscipere
contraria, licet aliqua ex sua propria forma determinetur ad unum
15 contrarium. Similiter intelligendum est quod 'substantia suscipit
contraria', non sibi, sed aliqua quae sunt inter se contraria; alioquin
haec proprietas repugnaret quartae proprietati34.
1 de — minus] secundum magis et minus de aliquo E l magis] maius (et sic deinceps) N l
aliquo2] alio N 2 neque] nec D l suam om. R l suscipit] supponit R' restit. mg. R1 3 qui] quae
QR | una post eius Q l eius] ante proprietas D 4 scilicet] id est Q l aliquid post dicitur Q alia E om.
A | dicitur om. D | alio] alia ADEK l species] add. dicitur E 5 Sicut dicitur] Sic etiam LR 6 esse]
dicitur L om. DNQ 7 aequaliter] essentialiter DK l de2 om. KQR l ut] et K l ut de] et aliis Q l
speciebus eius] suis s. E 8 Multa] Magna L l Multa — relinquatur om. Q l est] enim K l hanc] not.
materiam aut D 10 substantiae quae est om. Q l est] add. quod LR 11 eadem] add. in K l est]
esse K sit R l susceptiva] susceptibilis Q l secundum] sine D praeter Q l sui] suam E 12 haec] add.
autem L l est] add. proprie LR l substantiae] generi D l convertitur] convertibilis LR l cum] add. ea
scilicet D | substantia] ea LQ 13 prohibetur] add. posse LR l suscipere] recipere L 14 licet] sed
K | aliqua] alia A alias Q l propria] ante sua L post forma K l determinetur] determinant K 1 5 con
trarium] contrariorum ELR l est om. Q add. sic D l quod om. ADN 16 aliqua] alia ANQ l sunt
post se D | inter] in E 17 repugnaret] repugnat K l quartae proprietati] p. q. LR l proprietati] add.
et haec de substantia E
30 Cf. AristoC, Praedic. c. 5 (AL I2 49; c. 5, 2b 8-9): "Secundarum vero substantiarum maxime
substantia est species quam genus".
31 Cf. Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De propriis generis et speciei' (AL I6 24; ed. Вusse 15.17):
"In pluribus enim genus quam species est".
32 Cf. Duns Scotus, Porfm. q. 15 n. 19.
33 Cf. Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 53; c. 5, 4a 10-1 1): "Maxime vero substantiae proprium videtur esse
quod, cum idem et unum numero sit, contrariorum susceptivum est".
34 Id est, substantia non habet contrarium; cf. Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 52; c. 5, 3b 25).
[QUAESnO 16
UTRUM QUANTITAS SIT GENUS]
Quantitatis aliud continuum, aliud discretum1.
Quaeritur primo an quantitas sit genus.

Quia 'nullum genus praedicatur denominative de specie2'. Sed
haec est vera 'linea est quanta' et sic de aliis quae ponuntur species
quantitatis. Igitur nullum istorum est eius species; igitur nullam
speciem habet; igitur non est genus. Probatio maioris: nullum
10 praedicatum univocum est denominativum; omne genus respectu
speciei est praedicatum univocum, per ARISTOTELEM prius3; ergo etc.
Probatio huius maioris: quia ratio praedicati univoci est ratio
subiecti, quod manifeste est verum de genere respectu speciei; sed
nullius denominativi ratio est ratio subiecti, ut dicitur in cap. 'De
15 substantia4', quia 'album' praedicatur de corpore; rationem vero albi
impossibile est praedicari.
Item, quantitas non habet species, quia de continua et discreta 2
non praedicatur aequaliter; et genus aequaliter praedicatur de
speciebus. Probatio assumpti: quia quantitas continua est naturaliter
20 prior sua divisione, quia in quantum continuum est divisibile, est
3 Quantitatis] Quantitas Q l Quantitatis — discretum om. A adnot. mg. Quaestio 16 LHj1

adnot. lin. Sequitur Q. 16 D1 l aliud discretum] etс Q add. etс R 4 Quaeritur] Quaero K l primo] lin.
K1 5 Quod non videtur] Igitur v. q. non Q 6 de] add. sua ELR 7 sic] ita D l species] de genere A
8 Igitur nullum] N. ergo Q l istorum] illorum DKNR l igitur] praem. cum D l nullam speciem] nullas
species Q 9 speciem habet] h. s. D l igitur] et per consequent D l maioris] minons A 10 univocum]
denominativum L' restit. lin. L1 l denominativum] add. igitur AD add. sed R l omne post genus N om. L l
genus om. D 11 praedicatum post univocum Q om. D l univocum] add. sicut patet Q l ergo om. Q
12 praedicati om. D l univoci] univoce K 13 quod — subiecti om. Q l est verum] v. est EL 14 ratio
om. D | in om. EQ 18 aequaliter] essentialiter K l et] sed R l aequaliter2 post praedicatur DE post
speciebus L essentialiter K' restit. lin. K2 19 speciebus] add. igitur (om. Q) etc. LQR l continua om. K l
est post naturaliter DR post prior L om. N 20 quia — divisione] prius K om. ELR l est2] et ADN
1 Aristot., Praedic. с 6 (AL I2 54; c. 6, 4b 20-21).

2 Aristot., Tоpica II c. 2 (AL V1 31; В c. 2, 109b 5-6); Auctoritates Arístotelú (ed. J. Hamesse p. 323):
"Nullum genus denominative praedicatur de suis speciebus, sed univoce".
5 Aristot., Praedic. c. 5 (AL I2 52; с 5, 3b 8-9): "Univoca autem sunt quorum et nomen commune et
ratio eadem est. Quare omnia quae a substantia et differentiis sunt univoce dicuntur"; cf. Duns
Scotus, Praedic. q. 7.
4 Aristot., Praedic. с 5 (AL I2 49; c. 5, 2a 31-32): "... ut album, cum in subiecto sit corpore, praedicatur
de subiecto (dicitur enim corpus album), ratio vero albi numquam de corpore praedicabitur".
392 QUAEST. 16-17
naturaliter prius sua divisione. Igitur et continuum est prius numero,

quia numerus est posterior divisione continui, cum causetur ex ilia,
per ARISTOTELEM III Physicorum5.
[QUAESTIO 17 5
UTRUM QUANTITAS SIT GENUS UNUM]
Quaeritur secundo an quantitas sit genus unum.
Quod non, videtur:

Per ARISTOTELEM I Posteriorum et X Metaphysicae6: "In omni ge
nere uno est unum primum et minimum quod est metrum et men- ю
sura omnium aliorum". Sed in quantitate non est unum primum et
minimum, sed duo, scilicet unitas et punctus. Igitur quantitas est
duo genera.
Item, cuiuscumque generis omnes species sunt oppositae, quia
vel primas differentias generis oppositas includunt, vel differentiae 15
oppositas dividentes aliud genus intermedium, si sub aliquo eodem
genere intermedio contineantur; et includens unum oppositum non
praedicatur de alio includente alterum, eo modo quo differentiae
divisivae generis debent esse oppositae. Igitur nulla species unius
generis de quacumque specie illius generis praedicatur. Sed aliqua 20
1 prius] add. est D l sua] divisibile D 2 quia] et R' restit. lin. R1 l causetur] causatur EQ l illa]
ea K eo D 3 per Aristotelem om. D l Physicorum] add. assumptum patet quia quantum continuum
est divisibile et prior naturaliter sua divisione igitur etc. E 4 est om. Q 7 Quaeritur] praem. Iuxta
hoc D adnot. mg. (lin. D1): Quaestio 17 D1L2Q1 l secundo om. AQ l an] utrum A l genus unum] u. g. D
8 videtur] ante Quod Q 9 Per Aristotelem] praem. Quia ALN om. D add. in N l X] IV Q 10 et
minimum oт L l minimum] unum D immediatum E l metrum et om. ADNQ 1 1 omnium] - KLR
om. ADENQpu l in quantitate] quantitas L l et om. Q l et minimum om. D 12 unitas et punctus]
p. et u. DLR | Igitur om. K 14 omnes om. EQ 15 primas post differentias E ipsas Q l generis om.
AEK | oppositas] - DKQ om. AELNRpu l veI2 om. D 16 aliud] aliquod LR l intermedium] add.
sed K | eodem post intermedio D post genere E om. LNR 17 et] sed E l unum post oppositum K
18 alio] aliquo EL altero K' restit. lin K1 l includente om. L 19 generis] generi Q 20 quacum
que] add. alia E l illius] alterius LNQ
5 Aristot., Phpica III t. 68 (AL VII1 129-130; Г c. 7, 207a 32-b 2); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 148): "Numerus causatur ex divisione continui".
6 Arietot., Anal. post. I c. 22 (AL IV1 49; c. 22, 84a 8-10); Metaph. X t. 2 (AL XXV2 185; I c. 1, 1052b
18); cf. Auctontata Artstoteas (ed. J. Hamesse p. 135): "In unoquoque genere est dare aliquod primum
et mimimum quod fit metrum et mensura omnium illorum quae sunt in illo genere"; Duns Scotus,
Lectura II d. 3 p. 1 q. 1 n. 13 (XVIII 232); Odinatio II d. 3 p. 1 q. 1 n. 1 1 (VII 396).
Utrum quantitas sit genus 393
species quantitatis praedicamr de alia denominative, ut 'linea est nu

merata'; igitur etc.
Item, passio et subiectum non sunt in eodem genere ut species. 6
Tum quia passio praedicatur denominative de subiecto, igitur et ge-
5 nus passionis; sed genus subiecti non praedicatur denominative de
subiecto; ergo non est idem genus subiecti et passionis. Prima conse-
quentia patet ab inferiori ad superius. Tum quia tunc passio de
subiecto non praedicaretur, ut patet ex praecedenti argumento, quod
ostendit nullam speciem cuiuscumque generis posse praedicari de
m alia; sed longitudo est passio lineae, quae est in genere quantitatis, et
longitudo est in genere quantitatis; ergo genus quantitatis non est
unum.
Ad oppositum est ARISTOTELES. 7
[I. — Ad decimam sextam quaestionem]
12] is Dicendum quod quantitas est genus, quia praedicatur de pluri- 8

bus differentibus specie in quid7, ut de quantitate continua et discre
ta. Quia quaesito 'quid' de utroque eorum, convenienter responde-
tur 'quantitas'. Et est generalissimum, quia non habet genus superve-
niens8. Nihil enim de eo praedicatur in quid nisi ens, quod non est
20 genus, quia nec univocum.
[II. — Ad decimam septimam quaestionem]
Et est unum genus, quia secundum unam rationem dicitur de 9

omnibus suis speciebus.
1 species om. L l numerata] enumerata A 3 et] add. suum L 4 quia] add. propria DR l
igitur — subiecto om. AD 5 genus] add. passionis K 6 genus] lin. K2 7 inferiori] inferiori-
bus Q | ad] add. suum EKLR 8 subiecto] add. tunc D l praedicaretur] praedicatur K l argumento
om. EN 9 praedicari post alia E 10 quantitatis] qualitatis N l et] si autem L l et — quantitatis om. N
1 1 longitudo] add. lin. etiam D2 l est post quantitatis Q l genus quantitatis] quantitas K l est2] ante
non L add. genus NQ 15 Dicendum] praem. Ad quaestiones (quaestionem A) AQ add. est K
16 differentibus] add. in R l in] add. eo quod KLR 17 quid om. Q add. est E l eorum] illorum
LQR horum praedicatur D 18 generalissimum om. K 19 enim om. Q l eo] se E l praedicatur]
ante de Q 20 nec] non est KQ 22 Et] Ad secundam quaestionem dicendum (add. est R) quod
ELR | dicitur] praedicatur E 23 omnibus om. Q
7 Aristot., Tоpica I с 5 (AL V1 10; А c. 5, 102a 32): "Genus autem est quod de pluribus et differenti
bus specie in eo quod quid est praedicatur".
ePorphyrius, Liber pracdicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.17-18): "Est autem generalissi
394 QUAEST. 16-17
[A. — Quae sit ratio quantitatis: Opinio Alberti

1. — Expositio opinionis]
Sed quae sit illa una ratio, duplex est modus ponendi.
Uno modo ponitur ratio mensurae9. Tum quia hic probat
ARISTOTELES10 orationem esse speciem quantitatis per hoc quod est 5
mensura. Tum quia secundum diversitatem huius rationis variantur
species quantitatis. Quia mensura continua quaedam est intrinseca
mensurato, quaedam extrinseca. Intrinseca vel mensurat secundum
unam dimensionem tantum, et sic est linea; vel duas, et sic est
superficies; vel tres, et sic corpus. Extrinseca est duplex: propria, et ю
sic est locus; vel communis, et sic est tempus. Et dicitur locus
mensura propria, quia unus tantum est unius mensurati; tempus
commune, quia est idem multorum mensuratorum. Non autem
cuiuslibet temporalis suum tempus propria mensura. Manifestum
est etiam numerum et orationem esse mensuras. 15
[2. — Ad opinionem Alberti]
Contra illud: ratio generis aequaliter invenitur in omnibus spe-

ciebus; non sic ratio mensurae in continuo et discreto. Quia uni maxi
me proprie proprium est esse mensuram, et cum illud per se sit princi-
pium numeri, ab illo primo derivatur ratio mensurae ad numerum, et 20
de numero ad continua, ut manifeste habetur X Metaphysicae cap. 2n.
3 illa] not. imitas seu D l una post ratio Q am. KLE l duplex est] est d. ELR 4 probat] ante
hic AL probaret K 5 quod om. E 6 mensura Tum] mensuratum AE l quia om. K l variantur] varia
tur DLQ 7 intrinseca ... extrinseca] extr. ... intr. Q 8 mensurato] mensurat E om. LR l Intrinseca
om. Q | vel] autem D l mensurat] mensura Q 9 unam dimensionem] diversitatem D l est om. K l
vel] et Q add. secundum KL l duas] not vel dualitas Q l et2 om. Q | est2 oт KQ 10 vel] add. secundum
KL | et om. Q | sic] add est DKNR l est post duplex K om. ANQ l duplex] add. scilicet KL l et2 om. Q
11 est om. ANQ l et om. Q l est2 om. ANQ 12 mensura] mensuratio K l unus] add. locus LR l unus —
mensurati] unius m. est t. unus E l tantum est] est t. K l tempus] add. autem DLR add. est ER add. dici
tur L 13 commune] communis L l est] add. unum et Q l mensuratorum Non] mensura A 14 cuius
libet] cuiuscumque LR l temporalis] add. est (ante cuiuslibet D) DELR l propria mensura] proprium
mensurat K 15 etiam om. Q 17 illud] istud AEL l aequaliter post invenitur D essentialiter KL l
invenitur] reperitur LR 18 non] nec K tunc L ut Q l mensurae] add. est L 19 proprie] proprium
Q' restit. lin. Q1 om. EN | sit] ante per E 20 ab] de ELNR l illo] uno LNR l ratio om. K 21 continua]
continuum A | manifeste] manifestum est et Q l X] IV Q Aristoteles in X K l 2] de D' restit. lin. D1
9 Albertus M., Praedic. tr. 3 c. 1 (ed. Вorgnet I 194b): "... si per definitionem notificaremus eam, non
possumus dicere nisi quia est mensura substantiae"; cf. Duns Scotus, Metaph. V q. 9.
10 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 55; c. 6, 4b 32-35): "Similiter est autem et oratio discretorum; (quia
etenim quantitas est oratio manifestum est; mensuratur enim syllaba brevis et longa; dico autem cum
voce orationem prolatam)".
11 Aristot., Metaph. X t. 2-3 (AL XXV2 185-186; I c. 1, 1052b 2-1053a 9).
Utrum quantitas sit genus 395
Si dicatur quod discretum est prius continuo in se, non compa- 1 2

rando ad suum genus: — Hoc concedit propositum, quia neutrum
participât rationem generis per alterum. Sed continuum non habet
rationem mensurandi nisi a discreto, ut docetur ubi supra12. Igitur
5 ratio mensurae non est ratio quantitatis, ut est genus.
[B. — Opinio Scoti]
Ideo dicitur aliter13 quod licet per se mensura conveniat quanti- 13

tati, non tamen est illa ratio essentialis quantitatis secundum quod ei
attribuitur ratio generis; sed ratio divisibilitatis. Et hoc de illa divisio-
10 ne quae est in partes eiusdem rationis. Quod ostenditur tripliciter:
Primo, in V Metaphysicae, ubi definitur 'quantum', secundum 14
quod potest habere definitionem saltem exprimentem quid dicitur
per nomen, ibi sic notificatur14: "Quantum est quod est divisibile in
ea quae insunt, quorum singulum natum est esse hoc aliquid", id est
15 in partes eiusdem rationis dividi. Igitur quantitas est per se divisibili-
tas in huiusmodi partes; nam ubi est praedicatio per se primo modo,
tenet a concretis ad abstracta.
Secundo ostenditur: quia quantitas continua et discreta non 15
definiuntur hic per mensuram, sed per hoc 'quorum partes copulan-
20 tur15' etc. Igitur de eorum essentia est esse partibile.
Tertio, quia per rationem divisibilitatis sumuntur species quan- 16
titatis in V Metaphysicae16, quia divisibile in non-continua est nume
rus vel oratio; in continua secundum dimensionem unam, linea; se-
1 discretum ... continuo] continuum ... discreto (discrete E) ELR continuo ... discretum Q l
est] sit Q 2 suum genus] g. s. Q l Hoc] Hic K l concedit] concludit E procedit K 3 alterum]
actum E 4 rationem] ratio N l a discreto] ratione discreti LR 5 ut] nec Q 7 dicitur aliter] a.
d. D | mensura] ante per LQ 8 essentialis om. E l quantitatis] quantitati QR l quod] quam conve
nu et D | ei] si E 9 ratio2 om. Q l hoc] add. est K l illa] ipsa R 1 1 in om. D l secundum] in eo K
12 exprimentem om. Q 13 ibi] et Q l quod om. E l est2 om. ELQ 14 ea] eo K l singulum]
singulis L | natum est] est n. EKLR l hoc om. Q 15 dividi om. AD l quantitas est] est quanti
tatis E ] divisibilitas] divisa KL' divisivas (post partes) E divisibilis Q not. mg. (exp.) divisibilis L2
16 in] etiam D 18 ostenditur] add. mg. idem L1 l quia] quod KNQ l continua et discreta] d. et c.
R 19 hic] hoc est K 20 etc. om. DQ 21 per] penes D 22 in om. K l V] VII A 23 dimen
sionem post unam LR divisionem A l unam] add. et sic ER add. est L
12 Cf. supra n. 2.
"Cf. Duns Scotus, Metaph. V q. 9 n. 17-32.
14 Aristot., Metaph. V t. 18 (AL XXV1 1 10; Д c. 13, 1020a 6-7): "Quantum dicitur quod est divisibile
in ea quae insunt, quorum utrumque aut singulum unum aliquid et hoc aliquid natum est esse".
"Cf. Aristot., IWic. c. 6 (AL I2 54-55; c. 6, 4b 25-5a 14).
"Aristot., Mewph. V t. 18 (ALXXV2 101; Дc. 13, 1020a 7-14).
396 QUAEST. 16-17
cundum duas, superficies; secundum tres, corpus. Et secundum alias

differentias divisibilitatis possunt sumi tempus et locus.
Contra hunc secundum modum17: quantitas continua est in

potentia divisa; discreta actu; sed quae sunt actu et potentiá aliquid,
non sunt aequaliter illud; ergo divisibilitas non convenit aequaliter 5
continuo et discreto. Assumptum patet, quia partes numeri actu
sunt divisae ab invicem, continui non.
Item, "cuius est potentia per se, eius est et actus18". Si igitur
quantitas continua sit per se divisibilis, potest esse per se divisa; igitur
continua potest esse per se non-continua, quod non videtur dandum. io
Item, ARISTOTELES probat19 orationem quantitatem esse, quia
est mensura; igitur illa est ratio essentialis quantitatis.
Ad primum20 potest dici quod quantitas discreta est una et
indivisa dum manet in sua specie — undecumque sit eius unitas —,
quamvis materialia, quae subsunt ill! formae, sint divisa. Verbi gratia, 15
'quinarius' in sua specie manens est formaliter indivisus, quia divisio
eius perimit formam quinarii, quia divisione facta in ternarium et
binarium non amplius manet quinarius; licet materialia ut unitates
sint divisae. Unde negandum est quod sumitur de discrete
Ad secundum21 dici potest quod actus huius potentiae 'conti- 20
nuum est divisibile' non est iste 'continuum est divisum', sed iste
1 duas] add. sic R l Et om. D 2 possunt] potest Q l possunt sumi] ut aliae species scilicet E
om. LNR | tempus et locus] 1. et t. KLR 4 divisa] indivisa et D divisiva EK' restit. lin. K2 add.
quantitas E l discreta] add. in ELNR l sed om. ADN add. illa E l sunt] add. in R 5 aequaliter] es-
sentialiter (post illud E) EQ l aequaliter illud] idem a. KNR l convenit aequaliter] a. c. ADK 7 di
visae post invicem LR l invicem] add. et partes D l continui] continua autem Q l non] add. igitur etc.
EL 8 eius] eiusdem LR l et om. A l Si igitur] I. si ELNR 9 sit post se D | per] de N l divisibilis]
add. ergo Q l per se2 ante potest LR 10 per se] ante potest LR l videtur] est E l dandum]
dicendum ELQ 11 orationem om. Q l quantitatem esse] e. q. DELR 12 essentialis om. D
13 primum] add. argumentum E 14 indivisa] add. id est A l undecumque] unde ubicumque K l
sit om. Q 15 materialia ... subsunt] materials ... subsit Q l sint] sunt K 16 manens] ante in D
om. K | formaliter post indivisus K 17 quia] et K l divisione] divisio Q l ternarium et binarium] b.
et t. E quinarium et b. K 18 manet] remanet Q l materialia] materia E add. eius LQR l unitates]
add. eius LR 19 sint om. Q add. sic К add. sicut A l divisae] divisa A l negandum] notandum D l
est] lin. Q1 20 dici potest] p. d. DKQ l huius] huiusmodi A 21 iste] ille N illud K l est1 om. K l
iste2] ille R illud K
Haec argumenta, scilicet n. 17-19, etiam allegantur in Duns Scoti, Metafm. V q. 9 n. 2. 4. 8.

18 Aristot., De somno et vigilia c. 1 (c. 1, 454a 8); Auctoritates Aristotelis (ed. ]. Hamesse p. 201): "Cuius
est potentia, eius est actus".
"Cf. supra n. 10.
20 Cf. supra n. 17.
21 Cf. supra n. 18.
Utrum quantttas sit genus 397
'continuum dividitur', id est, est in fieri divisionis; et illud potest per

se inesse continue
Ad tertium22: quod non negatur illud, quod per se est mensura, 22
esse quantitatem; sed23 quod ilia ratio non est essentialiter quantitatis
5 ut est genus, quia non aequaliter inest speciebus eius.
[III. — Ad argumenta principalia decimae sextae quaestionis]
15] Ad primum argumentum primae quaestionis24 potest dici quod 23

de linea absolute non dicitur quantitas denominative, nec de aliqua
sui specie absolute sumpta, sed in abstracto et in quid. Sed
10 denominative dicitur de linea in materia et aliis speciebus, et sic
sumitur species eius ut concreta. Et non est mirum concretum
generis praedicari de concreto speciei. Unde quantumcumque usus
loquendi est dicere 'linea est quanta' sive 'divisibilis' — et ita de aliis
speciebus — hoc simpliciter est falsum de eis ut sunt species, quia
15 tunc essent subiecta quantitatis vel divisibilitatis. Talis enim modus
praedicandi convenit omnibus accidentibus respectu subiectorum. —
Aliter dicitur quod maior est vera in omni alio genere a quantitate, et
non de illa specialiter. Quia quantitas non tantum aliis est principium
mensurae vel divisionis, sed etiam sibi; et ideo se denominat et suas
20 species, quod non est verum de aliis.
Ad secundum25 dico quod in omni genere potest aliqua species 24
esse prior aliá in essendo, comparando illas inter se; sed nulla est
prior aliá in participando rationem generis. Sic, continua quantitas
naturaliter est prior discretá, ut ostendit ratio, licet non in suscipien-
1 est] add. continuum dividitur id est continuum E l est2 om. NQ l fieri] fine A add. illius
K | potest om. K 2 inesse] esse in K 3 tertium] add. dicitur LR l quod] quia ADEKN l per se
post mensura E post est L 4 illa] ista K l non est ... quantitatis] inest ... quantitati E l essentialiter]
essentialis L 5 ut est genus om. N l quia] quare A l aequaliter post inest E essentialiter LQ l
speciebus eius] suis s. ELR 7 dici] add. ad minorem LR 8 aliqua] alia Q 9 sui] sua K eius Q l
sed] scilicet E 10 et] add. in L add. de R l aliis] illis E 12 Unde quantumcumque] Undecumque
N I quantumcumque] quandocumque K 13 est] sit AL l est2] esse Q l ita] sic DKLR l aliis] suis K
14 hoc] add. tamen L l eis] illis LR l sunt post species Q 15 tunc] et sic E 17 omni om. D l
a quantitate] quantitatis D 18 non] add. est D l de illa] illa (ante non) Q l aliis est] est a. Q
19 etiam] - ADLpu om. EKNQR 21 potest] est K l aliqua] alia Q 22 esse] ante aliqua DEN
23 continua quantitas] q. c. ELR 24 naturaliter om. E l est post prior DLNR om. К l in] mg. L1 om.
ENR | suscipiendo] sustinendo D
"Cf. supra n. 19.

25 Supple: debet dicere.
24 Cf. supra n. 1.
25 Cf. supra n. 2.
398 QUAEST. 16-17
do praedicationem quantitatis, quia neutri speciei inest divisibilitas

per alteram.
[IV. — Ad argumenta principalia decimae septimae quaestionis]
Ad primum argumentum secundae quaestionis26 DICITUR27 quod

punctus et unitas non sunt duo simpliciter prima, quia punctus ad 5
unitatem reducitur ut ad prius se. "Est enim punctus unitas habens
positionem", ut dicitur I Posteriomm28; et ita tantum unitas est pri
mum.
Contra: "sicut principium ad principium, ita principiatum ad

principiatum29". Igitur si unitas sit materiale vel formale in puncto — 10
quorum alterum oportet si punctus sit unitas positionem habens —,
et discretum erit similiter materiale vel formale in continue Non
materiale, manifestum est, quia continuum non componitur ex
discretis; igitur formale, quod negat ARISTOTELES, VII Metaphysicae30,
reprehendens Platonem qui ita posuit." 15
Ideo dicendum quod sicut magnitudo non est multitudo, neque
materialiter neque formaliter, sic punctus non est unitas, neque
materialiter neque formaliter; quia punctus est indivisibilitas magni-
tudinis, unitas multitudinis. Nec est haec definitio ARISTOTELIS
* Sequilar textus interpolates: Item, si naturaliter esset unitas prior puncto, naturaliter 20
esset prius discretum quam continuum, cuius oppositum prius est probatum31.
1 praedicationem] rationem ELQ'R restit. mg. Q1 4 argumentum om. D l dicitur] dico LQR
5 duo simpliciter] s. duo E 6 ut] sicut D l ad om. L l habens positionem] p. h. D 7 dicitur om.
К | ita] ideo E illa N 9 ita] sic AKLR 10 sit] est Q l materiale vel formale] f. vel m. DELR
1 1 oportet om. N add. dare K l sit] est E l sit unitas] parvitas(!) D 12 erit post similiter DL est Q et
(post similiter) R om. E l similiter om. Q add. vel A l materiale vel formale] f. vel т. AE 1 3 materiale]
add. ut KR | est om. K 14 VII] V Q 16 dicendum] add. est LR l sicut] sic Q l multitudo] longi-
tudo R | neque ... neque] nec ... nec DK 17 neque] nec Q l neque2 ... neque] nec ... nec D nec ...
vel K nec ... neque Q 19 unitas] add. vero formaliter LR l est post definitio DL l haec om. K l Ari-
stotelis] add. scilicet R 20 Item — probatum] - EKLR om. rell. pu l prior] prius R l naturaliter esset
prius] p. e. n. E 21 quam om. EK l continuum om. K l prius2 post est KR
26 Cf. supra n. 4.
27 Thomas Sutton, Praedic. cap. 'De quantitate' (cod. Oxon. Merton 289, f. 13vb): "Potest dici quod
unitas est primum in genere quantitatis; unitas enim est prior quam punctus, cum punctus addat
supra unitatem positionem. Nam punctus est unitas positionem habens".
28 Aristot., Aim!. post. I c. 27 (AL IV1 60; A c. 27, 87a 35-37): "Dico autem ex additione, ut unitas sub
stantia est sine positione, punctum autem substantia posita".
29 Cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 317): "Quae est comparatio principii ad principium, ea-
dem est principian ad principiatum".
10 Aristot., Metaph. VII t. 38 (ALXXV2 143; Zc. 1 1, 1036b 14-20).
" Cf. supra n. 11-12.
Utrum quantitas sit genus unum 399
'punctus est unitas' etc. Sed si alicubi dicatur de puncto, hoc est
secundum Platonem, qui posuit numeros esse formalia in continuo,
et ita unitatem in puncto. Sed ñeque secundum ARISTOTELEM ñeque
secundum PLATONEM habetur I Posteriomm illa definitio, sed sic32:
5 "Unitas est substantia sine positione, punctus autem substantia posi-
ta", quod manifeste falsum est, secundum ARISTOTELEM, sed verum
secundum PLATONEM ponentem quantitates esse differentiae rerum.
Aliter ad argumentum33 potest dici quod maior, scilicet 'in
omni genere', non est vera de omni genere generalissimo, quia vix in
10 aliquo genere generalissimo posset aliquod unum primum assignari
mensura omnium aliorum, vel in nullo. Sed intelligitur illa proposi-
tio de genere naturali; et dicitur illud genus naturale cu i correspondet
unitas susceptivi, hoc est, quod tantum dicitur de formis habentibus
idem susceptivum primo. Et de huiusmodi exemplificat ARISTOTELES
15 ubi illam propositionem dicit34: 'non tale genus est quantitas'.
Aliter potest dici quod licet sint duo prima et minima in genere
quantitatis, tamen tantum est ibi unum primum et minimum quod
est mensura aliorum. Punctus enim non est mensura continui, quia
tunc aliquoties sumptus redderet continuum, et esset continuum
20 compositum ex indivisibilibus. Sed unum essentialiter est mensura
numeri; unum autem applicatum alicui parti continui est mensura
continui, ut dicitur X Metaphysicae35; unde tantum unum est mensu-
1 alicubi] alicui hoc LR l dicatur post puncto Q dictum est LR l de puncto om. E 2 con
tinuo — in om. N 3 et — puncto om. E l unitatem] de unitate K l neque ... neque] nec ... nec AD
4 I Posteriorum om. N l 1 — definitio] ista d. I Post. E 5 autem om. K add. est D l substantia posi-
ta] p. s. Q 6 verum] add. est D 7 quantitates] quantitatem ELNQ l differentias] substantias DLR
substantiam E l rerum] eorum R 8 ad] add. primum N l ad argumentum post dici K l scilicet om.
NQ add. quod LR 9 genere] add. etc. DELR l est om. Q l quia] quod NQ l quia — generalissimo
om. A 10 aliquo] add. uno DN | genere om. KL l generalissimo] uno E l posset] possit E potest K l
unum post primum K l assignari] add. quod esset L 1 1 Sed] Si Q l illa] ista K 12 de] in KD'
restit. lin. D1 | genere] generali L' restit. mg. L 1 l illud post naturale Q om. K l cui] minus(?) D l corre
spondet] respondet ADN 13 dicitur] add. unitas A 14 idem] eandem K illud R l susceptivum]
susceptionem K l primo] ideo E l Aristoteles] ante exemplificat Q om. E 15 illam] istam K l dicit]
pon it (ante illam E) EK om. N l est] sit K 16 licet om. D 17 tantum om. Q l est] ante tamen R l
ibi post primum D om. K l unum] ante est E l et minimum om. L 18 est2 om. L 19 redderet] add.
suum K add. totum Q l et] add. sic LR | esset] add. totum Q 20 essentialiter est] est e. DE l men
sura numeri] n. m. E 21 applicatum] add. alten D l alicui post continui E 22 unde] unum(!) K l
unum est] est u. DENR
12 Cf. supra n. 25.

Cf. supra n. 4.
M Cf. Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 56; c. 6, 5b 3-4): "Neque enim horum singulum per se quantitas
dicitur".
" Cf. supra n. 4.
400 QUAEST. 16-17
râ in hoc genere.b
Ad secundum argumentum36 concedo quod nulla species generis
praedicatur de alia in abstracto, secundum quod includit differentias
oppositas. Tamen possibile est hoc in concreto, secundum quod
species, quae subicitur, sumitur ut est in materia, et non ut est 5
species opposita.
Ad tertium37 dico quod 'longitudo', 'latitudo', 'magnitudo',
'multitudo' etc. sunt aequivoca, ut notant quantitatem et excessum
in quantitate. Primo modo sunt species quantitatis; secundo modo
passiones. Primo modo sunt idem quod linea, superficies etc., nec ю
habent opposita 'breve' vel 'strictum'; quia linea, quantumcumque
brevis, est longitudo illo modo. Secundo modo non sunt in genere
quantitatis secundum se, sed primo modo, id est, ut species; sed non
secundo modo, id est, ut passiones. Quod manifestum est de
multitudine cui, ut est species, opponitur 'uniras'; et 'paucitas', ut est 15
passio. Et eidem univoco non sunt duo opposita, per AristOTELEM 1
Topicorum?6.
Adhuc potest argui quod quantitas non sit unum genus, quia
unius generis est tantum una divisio prima per duas differentias, quia
tantum duae primae species. Sed quantitas dividitur aeque primo 20
duplici divisione, scilicet per continuum et discretum, et per constare
b Sequitur textos interpolatus-. Ad secundum argumentum dico quod specierum quanti-

tas licet una sit prior altera in essendo comparando ipsas inter se ut ostendit ratio, non
tamen in participando, quia sic utrumque est aeque primo quantitas.
2 secundum] aliud K l argumentum om. D l generis] mg. L1 om. ENR 3 includit]

includunt LR 4 hoc] mg. L1 5 et om. E 7 latitudo om. D l magnitudo] add. et EKLR 8 etc.
om. LNR | aequivoca] add. scilicet Q l notant] notantur D l et] vel D 9 in quantitate] quantitatis
D 10 sunt idem] i.s. K 11 breve] differentiae D 12 longitudo illo modo] illius primo D l illo]
isto ELN primo Q 13 secundum se om. K l sed om. DKNQ l id est om. K l ut om. N add. sunt
KLR | non om. DNQ 14 ut] add. sunt KLR 15 est om. LQ 16 Et] add. sic EK add. est K l
eidem] idem ADKQ l univoco] univoce DQ l sunt] insunt L 18 sit] est EQ l unum genus] g.
u. ELR 19 est tantum una] una t. est LR t. est una Q l divisio] definitio D 20 primae post spe
cies LR | dividitur post primo LR om. K l aeque om. KQ 2 1 divisione] ratione D l per om. K l
рer2 om. N 22 Ad — primo] - KL om. rell. pu l secundum argumentum] aliud L 23 licet]
ante specierum L l altera] alia L 24 participando] add. genus L l utrumque] add. illorum L l
quantitas om. L
"Cf. supra n. 5.
Cf. supra n. 6.
18 Aristot., Tоpica 1 c. 15 (AL V1 26; A c. 15, 107b 17-18).
UTRUM QUANTITAS SIT GENUS UNUM 401
ex partibus habentibus positionem et non habentibus etc.39 Probatio

maioris per ARISTOTELEM I Topicorum*0: "Si propositi sint diversae
differentiae, ut coloris in voce et in corpore, ipsum est aequivocum";
et per ВOETHIUM Libro divisionum*1 : omnis divisio generis fit per duas
5 differentiae. Probatio minoris: neutra divisio est subdivisio alterius,
quia tunc ambo membra alterius divisionis continerentur sub aliquo
membre reliquae divisionis, quod non est verum, ut patet indu-
cendo.
Ad istud potest dici quod non est duplex divisio prima generis 33
10 per differentiae formales constituentes species. Potest tamen una esse
per differentiae formales, alia per materiales; quae divisiones non
sunt sub invicem. Sicut 'corpus' in genere substantiae, praeter
divisionem eius formalem in 'animatum' et in 'inanimatum', potest
dividi in 'corruptibile' et in 'incorruptible', et utraeque differentiae
15 se habent ut excedentia et excessa, ita et in proposito: prima divisio
est formalis, secunda materialis penes partes quantitatis. — Ad
probationem maioris: BOETHIUS et ARISTOTELES intelligunt de divi-
sione formali per differentias constitutivas specierum.
1 etc.] add. igitur etc. ELNR 2 propositi] propositae D l sint post diversae L sunt ADN l
diversae differentiae] d. diversae D 6 alterius divisionis] d. a. Q l continerentur] continentur EQ
7 reliquae om. K l ut patet om. L 9 istud] illud K l prima om. K 10 constituentes] add. tantum
D 11 formales] add. et Q l per2] add differentias EK 12 sunt om. D l sub] sibi K l corpus om. E
13 divisionem post eius L differentiam (post eius) R l eius om. E l formalem] add. quae est K l in om.
D | animatum ... inanimatum] i. et a. D l in2 om. DEKN 14 in] lin. D1 l in2 or DEKNQ l er2 om.
LR | utraeque] uterque N utraque Q utroque modo A l differentiae] de Q 15 ut] sicut N l exce
dentia et excessa] excessa et excedentia E l et2] ante ita AEK om. QR l divisio] differentia ELN
16 secunda] add. est D l quantitatis] quantitativas E 17 probationem] probationer K l maioris]
aliorum L 18 differentias] add. fotmales K
" Resp. Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 56; c. 6, 5a 36-38): "Alia itaque constant ex particulis quae in eis
sunt positionem ad se invicem habentibus, alia autem non ex habentibus positionem''; respectu divi
sionis in continuum et discretum, vide notam primam supra.
w Aristot., Tоpica I c. 15 (AL V1 26; A c. 15, 107b 28-29): "Rursum si eorundem quae sunt sub eodem
nomine diversae differentiae, ut coloris qui est in corporibus et in melodiis..."
Boethius, Liber de division* (ed. J. Magee p. 8; PL 64, 877C): "Oportet autem omnem generis in spe
cies divisionem aut in duas fieri partes aut in plures, sed neque infinitae species esse possum generis
nec minus duabus".
[QUAESTIO 18
AN ORATIO SIT QUANTITAS]
Quaeritur an oratio sit quantitas.

5 Quia non oratio in scripto1, illa enim est substantia. Non in
mente, quia illa est in non-quanto. Et neutra mensurat per se, et
ARISTOTELES exponit se de neutra harum intelligere. Non oratio in
voce, quia ilia est per se sensibilis, quia vox. Igitur est in tertia specie
qualitatis.
10 Ad oppositum est ARISTOTELES2. 2
[QUAESTIO 19
UTRUM ORATIO SIT QUANTITAS DISCRETA]
Quaeritur utrum oratio sit quantitas discreta.

15 Quia 'breve' et 'longum' sunt differentiae quantitatis continuae;
oratio mensurat secundum has, per ARISTOTELEM in littera3: "mensu-
ratur enim syllaba brevis et longa".
Dicitur quod syllaba est brevis et longa, non oratio, — Contra: 4
3 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 18 L2Q1 adnot. lin. Sequitur quaestio 18 D1 4 videtur]
ante Quod AKN 5 non] aut Q l oratio om. D l scripto] add. aut in mente non in scripto Q l illa]
ista R | enim om. K l Non] Nec ELNR 6 in] lin. D1 l in non-quanto] intentio non in quantitate K \
non-quanto] non quantitate ANQ l Et] etiam D l mensurat] mensuratur N l et] etiam D 7 harum]
istarum EQ l Non] Nec R 8 quia2] add. est LR l Igitur om. K l est2 om. DER 10 Ad - Aristoteles
om. N 13 Quaeritur] praem. luxta hoc D om. N adnot. mg. Quaestio 19 L2Q1 l discreta om. R 15 sunt
— continuae] d. q. с sunt (ante breve) D l continuae] mg. D2 16 oratio] add. autem L l mensurat] men
suratur A | mensuratur] mensurat K 17 enim om. L l syllaba — longa] syllabas breves et longas Q l
et] vel L | longa] aaU per orationem E add. ab oratione DLR add. igitur etc. AE add. etc. Q 18 Dici
tur] add. enim Q l Dicitur — longa om. A l et] vel DL l longa] add. et K l Contra] add. hoc DLNR
1 De oratione in scripto, mente et voce, vide Boethius, De interpr. [ed. secunda] I (ed. Meiser 3-7; PL
64, 393В-395A).
2 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 55; c. 6, 4b 31-35): "Similiter autem et oratio discretorum est (quia
etenim quantitas est oratio manifestum est; mensuratur enim syllaba brevis et longa; dico autem cum
voce orationem prolatam)".
1Cf. supra n. 2.
404 QUAEST. 18-19
tunc continuum est per se pars discreti. Item, sumatur maior sic:
omne per se mensurans secundum has differentiae 'breve' et 'lon-
gum' est continuum; oratio est huiusmodi, licet non sit longa.
Item, si esset quantitas discreta, non videretur differre specie a

numero, quia in nulla differentia specifica. 5
DlCITUR4 quod quantitas discreta, ut est in materia permanente,

est numerus, quia "numerus causatur ex divisione continui5"; et ut
est in successiva, est oratio, quia oration is nulla pars permanet.
Contra: hoc concedit propositum. Quia differentia secundum
speciem est differentia formalis6; haec, si sic tantum differant, in ю
nullo formali differunt; igitur non specie.
Item, falsum dicitur; quia successio et permanentia sunt
differentiae posteriores motu et quiete, igitur et ente naturali in
quantum naturale. Sed quantitas, quantum ad totum genus, est
naturaliter prius ente naturali in quantum naturale. Igitur successio 15
et permanentia sunt multo posteriora toto genere quantitatis; igitur
non sunt differentiae specierum in hoc genere.
Item, numerus applicatur materiae successivae sicut permanen-
ti, igitur non omnis numerus est quantitas in materia permanente.
Antecedens patet exemplo, ut dicimus 'duo tempora', 'duo dies'; et 20
1 per se] ante est KQR om. EL l Item] add. si Q 2 differentias] add. scilicet LR 5 in om.
K 6 discreta] mg. D2 l est om. Q l permanente] permanenti Q 7 numerus om. Q l et] sed E om.
NR | et ut] ut autem D 8 est om. ADEN l in] add. materia K l successiva] successione NR add. sic
K | permanet] manet EK 10 haec om. N l tantum om. L l differant] differunt L 12 quia] et K'
quod DQ restit. lin. K1 13 et2] etiam LR l ente] enti KN ante(!) R 14 Sed - naturale om. D
15 prius] prior L | Igitur] add. et LR 16 multo] multe L necessaria D l toto om. E 17 sunt
om. K 18 materiae] lin. L1 l sicut] add. et D 19 permanente] permanenti Q 20 ut dicimus] d.
enim L | tempora] add. et E l duo] - ADNpu duos EKLRQ l et] add. etiam patet D
4 Eadem sententia, quamvis non eisdem verbis, exprimitur in primo argumento principali operis Guil-
lelmi Arnaldi, Proedic. [inter opera Aegidii Romani] (ed. Venetiis 1507, f. 21rb).
5 Aristot., Physica III t. 68 (AL VIl1 129-130; Г c. 7, 207a 32-b 2); Auctoritates Aristotelú (ed. J. Hamesse
p. 148): "Numerus causatur ex divisione continui".
6 Cf. Thomas, Summa contra gent. Il c. 80-81 ad arg. 2 (XIII 505a): "Non enim quaelibet formarum
diversitas facit diversitatem secundum speciem, sed solum illa quae est secundum principia formalia
vel secundum diversam rationem formae"; c. 93 art. 2 (563a): "differentia enim quae ex forma
procedit, inducit diversitatem speciei"; Godefridus de Font., Quodl VI q. 16 in corp. (PhВ III 259):
"Unaquaeque forma, secundum se et absolute considerata, non nisi speciftce per se distinguitur ab
alia"; Quodl. VII q. 5 in corp. (III 332): "Ea quae differunt forma secundum se considerata, differunt
secundum speciem"; cf. Duns Scotus, Lectura II d. 3 p. 1 q. 4 n. 101 (XVIII 261); Ordinatio II d. 3 p. 1
q. 4 n. 101 (VII 440): "Sed tunc illa propositio tua non est vera, scilicet quod 'omnis differentia
formalis est specifica': quantitas enim haec et illa sunt formae, ergo differunt specie".
Utrum oratio sit quantitas 405
ratione, quia continuum aliquod est successivum, igitur ex eius divi-

sione causatur numerus.
Item, tunc non differret oratio a tempore, quod est "numerus 10
motus7"; et ita quantitas discreta in materia successiva.
[I. — Responsio ad quaestionem duodevigesimam]
Dicendum ad primum quaesitum quod oratio est quantitas 12

propter rationem ARISTOTELIS, quia 'syllaba mensuratur brevis vel
longa'; igitur huius est mensura alia per se; illud est oratio; ergo etc.
10 [II. — Ad argumentum principale quaestionis duodevigesimae ]
Ad argumentum9 concedo quod oratio nullo istorum modorum 13

dicta est; sed, ut dicit ARISTOTELES, oratio quae fit cum voce prolata.
Illam autem dico discretionem appropriatam orationi per eius
differentiam specificam. Quae differentia nec scripta est, nec prolata,
15 nec in mente, nec actus proferentis — quia ille mensuratur tempore —,
nec partes discretae. Sed discretio non communis numero et oratio
ni, sed orationi appropriata.
(III. — Responsio ad quaestionem undevigesimam ]
Ad secundum quaesitum dicendum quod est quantitas discreta, 14

20 quia partes eius "ad nullum terminum communem copulantur10".
Quaelibet enim syllaba est ab alia divisa; nec actus proferentis, nec
1 eius om. K 3 tunc om. KR l non om. Q 7 Dicendum post quaesitum Q l primum] primo
(ante ad) A l primum quaesitum] primam quaestionem DQ primo q. KN 8 brevis vel longa] 1. et Ь.
L brevis Q | vel] et AR 9 huius] eius K huiusmodi LR l alia] aliqua (ante mensura E) DEN l ergo etc.
om. LR | ergo — oratio-2 om. ANQ 1 1 oratio om. E l istorum] illorum L add. dictorum E 12 dicta
om. E | est om. D l cum] causa N 1 3 dico] mg. L1 om. Q add. habere A l orationi] orationem K
14 nec] add. de Q l est post prolata Q 15 actus] actu A l ille] iste LR l mensuratur] mensurantur
AEKQ 16 non] add. est AK 19 secundum quaesitum] secundam quaestionem Q l quod post est
N quia R add. oratio LQ 20 partes] per te L l eius] ante partes E ibi D l communem om. K
5Cf. Aristot., PhysicalVt. 101 (ALVII1 175; Дc. 11, 219b 1-2): "Cum priuset posterius est, tuncdici-
mus tempus; hoc enim est tempus: numerus motus secundum prius et posterius".
8 Cf. supra n. 2.
' Cf. supra n. 1 .
10 Aristot., Proedic. c. 6 (AL I2 55; c. 6, 4b 31-36): "Similiter autem et oratio discretorum est... ad
nullum enim communem terminum particulae eius copulantur".
406 QUAEST. 18-19
significatum eas continuat, quia terminus per se continuans partes

quantitatis non est essentialiter extra illas; sed haec duo sunt essentia-
liter extra partes orationis. Similiter, haec oratio potest esse ubi signi
ficatum non est, ut coniungendo voces non significativas, et ibi nul
lum est significatum. 5
[IV. — Ad argumenta principalia quaestionis undevigesimae ]
Ad primum argumentum11 potest dici quod 'longum' et 'breve'

aequivoce conveniunt continuo et discreto; huic — scilicet continuo —
proprie; illi transumptive. Omne igitur mensurans per se secundum
haec proprie sumpta, est continuum. Huiusmodi non est oratio; io
aequivoca enim est longitudo syllabae et mensurati a linea.
Ad secundum12 dico quod oratio essentialiter differt a numero
et a quacumque specie quantitatis, non tantum differentia materiali,
sed formali et specifica. Illa tamen non est nota13, immo vix alicuius
speciei specialissimae est differentia nobis nota. Quia si esset, non 15
posset esse verum quod dicitur II Posteriorum14 quod 'quaelibet pars
definitionis debet esse in plus, omnes autem in aeque'. Hoc autem
non contingeret, si ultima differentia esset nota. Illa enim, cum suma-
tur a propria forma speciei, nullo modo est in plus specie. Igitur illud
dictum est verum, quia differentiae ultimae fere omnium definiendo- 20
rum ignotae sunt.
1 eas] eos D 2 illas] eas K 4 ut om. K add. est LR 7 argumentum om. D l potest dici]
d. p. E | breve] add. quasi Q 9 illi] add. scilicet discreto K l Omne post igitur D om. L l mensurans]
mensurarum K 10 haec] hoc AK l sumpta] sumptum A assumptum Q l oratio] ratio A 11 enim
post est KN | mensuran] mensurato L l mensuran' a linea] mensurat alia m K 12 essentialiter] aequa-
liter Q | differt post numero Q 13 a om. L l quantitatis] add. lin. et D2 l tantum] tamen К 15 specia
lissimae] speculativae R' restit. lin. R1 l differentia nobis] n. d. AKQ l nota] ante differentia Q l Quia]
Quoniam E l esset] add. nota LR 16 dicitur] add. in E l quod 2] quia KN 17 in plus] ante debet
D add. quam definitum et LR l omne autem] omnesque E not. alia littera: totum L l aeque] aequo D
18 ultima differentia] d. u. E 20 quia] quod ELQ 21 sunt] ante ignotae E add. et sic patet
responsio LNR
10 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 55; c. 6, 4b 31-36): "Similiter autem et oratio discretorum est... ad
nullum enim communem terminum particulae eius copulantur".
"Cf. supra n. 3.
12 Cf. supra n. 5.
"Cf. Rogerus Bacon, Summulae dialectices n. 1.2 (ed. A. De Libera p. 205): "Sic enim possunt omnes
species orationis aliquo modo, quia non habemus nomina propria ad significandas ipsas species" .
14 Resp. Aristot., Anal post. II c. 13 (AL IV1 92; В c. 13, 96a 32-35): "Huiusmodi igitur accipienda
sunt usque ad hoc, quousque tot accipiantur primum, quorum unumquodque quidem in plus sit,
omnia autem non sunt in plus; hanc enim necesse est substantiam esse rei"; cf. Robertus Grossatesta,
Anal. post. II c. 4 (ed. P. Rossi p. 367): "Patet igitur quod quaelibet pars definitionis huius est in plus
quam ternarius, totum autem in aeque".
[QUAESTIO 20
AN ARISTOTELES SUFFICIENTER ENUMERET SPECIES

QUANTITATIS]
Quaeritur an ARISTOTELES sufficienter enumeret species quanti-

5 tatis.

Per AristotelEM V Metaphysicae1: tempus est quantum per ac-
cidens; sed de nulla specie praedicatur genus per accidens; igitur tem
pus non est species.
10 Item, per ipsum ibidem2: tempus est quantum per motum; igitur 2
motus magis quantus: "Omne enim propter quod unumquodque
tale, et illud magis" per ARISTOTELEM I Posteriorum3: igitur sunt plu-
res species quam hic enumerantur.
Item, tempus est numerus, per ARISTOTELEM IV Physiconim*; 3
15 igitur non est alia species.
Item, locus non enumeratur inter species quantitatis, V Meta- 4
physicae; igitur, vel est insufficiens ibi, vel locus non est quantitas. —
Similiter Commentator ibi5 assignat causam quare ARISTOTELES
omittit ibi locum, dicens quod locus non est quantitas secundum
20 opinionem Aristotelis, sed tantum famose.
4 Quaeritur] adnoL mg. Quaestio 20 L2Q1 l enumeret] drvidit N 6 videtur] add. quia L 7 Per
Aristotelem] quia Aristoteles EN per Philosophum D add. in. AENR l Metaphysicae] add. dicit E l
quantum] quantitas E 8 praedicatur genus] g. p. N 9 species] add. quantitatis KL 1 1 motus] add.
est E | quantus] add. tempore E l Omne enim] Quia unumquodque E Quia omne Q om. AL l quod]
quid NR add. aliud AD add. enim L 12 tale om. L l illud] ipsum D l per Aristotelem] ex D l per —
Posteriorum] Unde Aristoteles I Post. (ante propter) A l sunt plures] p. s. E 13 hic enumerantur]
numerantur hic Q hic enumerentur A 14 per Aristotelem] ex D separatarum(!) E l Гу'] V R 15 alia]
aliqua K 16 enumeratur] numeratur L l quantitatis] add. ex D l V Metaphysicae] ante inter AKQ
17 est insufficiens] non est sufficiens Q l ibi] sibi R om. N l quantitas] species quantitatis K 18 Simi
liter] Item Q | Commentator] mg. D2 post assignat L l assignat] ante ibi QR l Aristoteles — locum]
locus non assignatur ab Aristotele ibi LR 19 omittit ibi] ibi o. D
1 Aristot., Metaph. V t. 18 (AL XXV2 102; Д c. 13, 1020a 26-29): "Secundum accidens vero dictarum
quantitatum aliae sic dicuntur... alia ut motus et tempus".
2 Aristot., Metaph. V t. 18 (AL XXV2 102; Д c. 13, 1020a 32): "Nam per esse quantum illud et motus
est quantus, tempus vero per esse ipsum".
1 Aristot., Anal. post. I c. 2 (AL IV1 9; A c. 2, 72a 29-30): "... semper enim propter quod est unum
quodque, illud magis est".
4 Aristot., Physica IV t. 101 (AL VII1 175; Дc. 11, 219b 1-2): "Cum prius et posterius est, tunc dicimus
tempus; hoc enim est tempus: numerus motus secundum prius et posterius".
s Averroës, Metaph. V com. 19 (ed R. Ponzalli, p. 161): "Et forte dimisit locum hic, quia apud ipsum
est de passionibus quantitatis, et ideo non posuit ipsum in eis quae sunt quantum per suam substan-
tiam... Et illic [i.e. in Praedicamentis] solummodo intendit numerare species famosas quantitatis".
408 QUAEST. 20-23
Item, locus non videtur alia species a superficie, quia illud primo
ponitur in definitione loci in abstracto6; et quando accidens in ab
stracto definitur, quod primo ponitur in definitione eius est de es
sentia eius.
Ad oppositum est ARISTOTELES, etc. 5
[QUAESTIO 21
AN LOCUS SIT QUANT1TAS]
Iuxta hoc quaeritur an locus sit quantitas.
Quod non, videtur:

Quia omne quod ponitur in definitione accidentis, est subiec- ю
tum eius vel de eius essentia; 'ultimum corporis continentis7' ponitur
in definitione loci, et non est de eius essentia, quia tunc esset eadem
species cum superficie; igitur 'ultimum' est subiectum loci. Sed im-
possibile est subiectum et passionem esse species eiusdem generis.
Igitur locus non est species quantitatis. Et ratio confirmatur per COM- 15
MENTATOREM V Metaphysicae8, qui dicit locum esse passionem in
ultimo, ut immobilitatem.
Item, ad 'quantum' in quantum 'quantum' nihil movetur na
turaliter; sed ad locum proprium quodlibet movetur naturaliter,
per ArISTOTELEM IV Physicorum9. Probatio maioris: nihil movetur ad 20
1 locus non videtur] v. quod I. non sit Q add. esse D l alia] distincta (post species) LR 2 loci —
definitione om. K 3 eius] ante definitione D illius E l de om. E 4 eius] ante essentia AEKN 5 Ad
— etc. om. EN 8 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 21 L2 adnot. lin. Quaestio 20 D1 l hoc] illud R l
quaeritur] ante Iuxta A 11 essentia] add. sed LQR 12 eius essentia] essentia eius D 13 subiectum
loci] 1. s. D 14 subiectum et passionem] p. et s. ADNQ l species post generis LR om. N l species —
generis] in eodem genere ut species E 15 Et ratio] Item LR 16 passionem] add. esse K 17 immo
bilitatem] immobilitate K 18 quantum in quantum quantum] quantitatem in quantum quantitas E
19 naturaliter] ante movetur K add. localiter E l sed — naturaliter om. K l quodlibet] quidlibet NQ l
naturalitet2] mg. L1 20 IV] V R l Physicorum] add. igitur A l movetur] add. (mg. post aliud L1)
naturaliter DL1
6 Aristot., Physica IV t. 14 (AL VII1 140; Д c. 2, 209a 3 1-b 2); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
149): "Locus est terminus corporis continentis immobilis primum, id est locus est ultima superficies
corporis continentis".
7 Cf. supra n. 5.
9 Cf. supra n. 4; Averroës, Physica IV com. 41 (ed. Iuntina IV f. 65г(ка): "Ultimum igitur continentis
etc. Et intendit per ultimum superficiem continentem, et per primum superpositam corpori. Primum
igitur est differentia per quam differt continens aequale ab inaequali, et per hoc quod dixit immobilis
essentialiter, distinguit finis extraneus a fine naturali, scilicet qui est similis locato".
'Aristot., Physica IV t. 30-31 (AL VII1 145-146; Дc. 4. 210b 22-211a 12).
An locus sit quantitas continua 409
aliud nisi propter convenientiam in natura; sed 'quantum' in quan

tum 'quantum' cum nullo convenit in natura, sed est natura quae est
"principium motus et quietis10", quia naturaliter prius istis inest sub-
stantiae.
5 Item, 'quantum' in quantum 'quantum' non salvat aliquid na- 9
turaliter, quia nec convenit cum aliquo in natura; sed locus in quan
tum locus salvat locatum, per AristOTELEM IV Physicomm11.
Item, locus per se dicitur ad locatum; igitur est in genere rela- 10
tionis.

Item, locus est per se mensura; igitur quantitas. Antecedens pa- 12
tet; consequentia etiam per ARISTOTELEM qui sic arguit de oratione13.
Item, proprie proprium non invenitur extra illud cuius est. Sed 13
"proprie proprium est quantitati, ut secundum eam aliquid aequale
15 vel inaequale dicatur14"; hoc autem convenit loco. Igitur est quantitas.
Item, locus est per se divisibilis, igitur est quantitas. 14
[QUAESTIO 22
AN LOCUS SIT QUANTITAS CONTINUA]
Iuxta hoc quaeritur an sit quantitas continua.

Figatur virga aliqua continua in terra, cuius pars sit in terra et
1 quantum in quantum quantum] quantitas in quantum quantitas (et sic deinceps) E 2 sed est]
scilicet cum R l sed — quae] ut natura E | est] ex D l natura2] not. mg. alia littera: quia non est natura
L1 3 motus et от. Q l naturaliter prius] p. n. E 6 nec] non Q l cum om. Q 7 per — locatum om.
KQ | Aristotelem] Philosophum D l Physicorum] add. etс Q 8 per se post dicitur D l est post rela-
tionisQ 11 Antecedens patet] per(!) N 12 etiam] add. patet DLQR 13 proprie om. E l invenitur]
reperitur LR l est] add. proprium E 14 proprium om. Q l est om. К l ut om. D l eam] esse K 15 di
catur] dicitur Q dici D 16 Item — quantitas om. N l igitur] add. locus A l est2 om. EKLR l quantitas] etс
LR add. etc. A 19 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 22 L2Q 1 adnot. lin. Quaestio 21 D1 l an] add. locus EKL
21 Figatur] praem. Quia D Signetur E add. enim L add. autem R not. lin. Signatur D2 l virga aliqua
continua] a. v. c. EK a. с v. Q | virga — terra] aliquis axis in aqua N l aliqua om. R | aliqua continua
om. L | cuius] add. una ENQ l sit] est N oт. K l terra2] aqua N l et] - DL alia ENQu om. AKRp
10 Aristot., Phytica II t. 3 (AL VII1 43; В c. 1, 192b 2 1-23); Anctoritatеs Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
144): "Natura est principium et causa motus et quietis in quo est primo per se et non per accidens".
" Cf. supra n. 7.
12 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 55; c. 6, 5a 6-7): "Est autem talium et tempus et locus".
"Cf. supra q. 18-19 n. 3.
M Aristot., Praedic. с 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 26-27).
410 QUAEST. 20-23
pars in aere. Tunc arguo sic: "locus est ultimum corporis continen-
tis15"; sed ultimum aeris et ultimum terrae, quae locant hoc locatum,
non sunt continua sed tantum contigua16; igitur locus huius virgae
non est continuus.
Ad oppositum est ARISTOTELES1 . 5
[QUAESTIO 23
AN PARTICULAE CORPORIS ET LOCI COPULENTUR AD

EUNDEM TERMINUM]
Iuxta hoc quaeritur an particulae corporis et loci copulentur ad

eundem terminum. ю
Quod non, videtur:

Quia particulae corporis copulantur ad superficiem; particulae
loci non. Quia locus est superficies, et particulae superficiei non co
pulantur ad superficiem sed ad lineam.
Item, locus est divisus a locato, per ArISTOTELEM IV Physicomm1*, 15
igitur non est idem terminans et continuans partes utriusque. Con-
sequentia patet, quia terminus ab eo cuius est non est divisus; igitur
non est idem duorum divisorum.
Ad oppositum est ARISTOTELES19.
1 pars] alia Q om. N l arguo] arguitur LR l sic om. ADNQ 2 terrae] aquae N l quae] qui
A | locatum om. K 3 contigua] contiguata K l locus om. D l virgae] axis N 5 Ad — Aristoteles
om. ELNR | Aristoteles] Philosophus D 9 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 23 L2Q1 l quaeritur] ante
Iuxta A | particulae] partícula K l corporis et loci] 1. et c. LNR l copulentur] copulantur R l ad] add.
aliquem D 10 terminum] add. communem D 12 particulae loci] 1. autem Q 13 particulae] partes
D 14 sed ad lineam] mg. K2 om. ADNQ add. igitur etc. R 15 locus om. D 16 Physicorum] To-
picorum L | terminans] terminus DK l et om. ADK 17 est] lin. D1 add. terminus K l est2 om. KLN
18 est om. Q | divisorum] diversorum (lin. R1) EKLR1 19 est om. Q
15 Cf. supra n. 5.
16Cf. Aristot., Pk-ysica V t. 26 (AL VII1 201; E c. 3, 227a 1 1-13; 227a 6-7); Auctoritates Amtotelis (ed. J.
Hamesse p. 153): "Continua sunt quorum ultima sunt unum... Contigua sunt quorum ultima sunt
simul".
17 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 55; c. 6, 5a 9): "Rursus locus continuorum est".
18 ArUtot., Physica IV t. 41 (AL VII1 150; Д c. 4, 212a 15-21).
" Cf. Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 55; c. 6, 5a 9-13): "... locum enim quendam corporis particulae
obtinent, quae particulae ad quendam communem terminum copulantur; ergo et loci particulae,
quae obtinent singulas corporis particulas, ad eundem terminum copulantur ad quem et corporis
particulae".
An PARTICULAE CORPORIS ET LOCI COPULENTUR AD EUNDEM TERMINUM4 1 1
[I. — Responsio ad quaestiones]
[2] Ad secundum quaesitum20 dicendum quod locus non est spe- 20

cies quantitatis, propter primam rationem ibi21, et propter dictum
COMMENTATORIS supra dictum in quaestione praecedenti22.
13I 5 Similiter pro prima ratione ad tertiam quaestionem23: quod lo- 21
cus non est necessario continuus. Sed nihil differt ad unitatem eius
superficies esse contiguatas — si idem locetur a diversis corporibus
contiguis —, vel superficiem unius continuam, quando locatum loca-
tur in uno locante.
И] 10 Similiter ad quartam24: quod nullo modo possunt partes loci 22
copulari ad eundem terminum numero ad quem partes corporis,
quia locus divisus est a locato. Locus enim est unde et ad quem loca
tum movetur, et non movetur cum locato nec ad eundem terminum
specie. Quia iste terminus corporis est superficies, qui non est termi-
15 nus loci, nisi locus esset corpus; immo ad nullum terminum eun
dem oportet eas copulari, cum non oporteat eas esse continuas.
15] Ex hoc sequitur solutio primae quaestionis25, quia non suf- 23
ficienter enumerat species quantitatis, saltem quoad hanc speciem
'locus'.
20 [II. — Responsio ad auctorilates Aristotelis]
Ad auctoritates ARISTOTELIS in oppositum ad omnes quaestio- 24

nes, dicendum quod non loquitur hic de loco secundum propriam
opinionem, sed secundum opinionem ponentium locum esse spa-
2 secundum] primum K'L' restit. lin. K2L1 l quaesitum] add. est L 4 supra dictum om. D l
praecedenti] ante quaestione E praecedente E 5 Similiter — ratione om. A l prima om. D l
quaestionem om. K add. dico A add. dicendum KQ add. est dicendum L 6 est necessario] n. est E l
eius] illius K om. Q 7 esse] est N l contiguatas] continuatas A contiguitas D l si] sed K l locetur]
locatur D 8 vel] add. esse DLR l unius] add. esse E 9 in] ab E 10 quartam] add. dico ELQR l
possunt post loci R 11 corporis] add. copulantur K 12 et om. Q l quem] quod E l locatum
movetur] m. 1. E 13 non om. D 14 iste] ille AEL add. est R l est] D' et lin. D1 l qui] quae AK
15 immo] ideo E 16 oporteat] oportet EQR 17 quia] quod D 18 enumerat] ante sufficiert-
ter KLQR add. hic N l saltem om. Q 21 auctoritates] auctoritatem DENQ l in oppositum] motam
E add. et ELR l propriam opinionem] o. p. ELQR 23 secundum opinionem om. D l opinionem2]
add. aliorum Q
20 Scilicet, ad q. 21.
21 Cf. supra n. 7.
22 Cf. supra n. 4.
"Cf. supra n. 15.
24 Videlicet, ad q. 23; cf. supra n. 17.
"Id est,q. 20.
412 QUAEST. 20-23
tium aequale locato; et secundum illam, essent haec omnia vera de

Loco.
25 Sed ista opinio improbatur ab ArISTOTELE IV Physicorum26. Ita,
frequenter, quando loquitur de aliquo, ubi non est proprius locus
determinandi veritatem, de illo utitur communi sententiá aliorum, 5
usque alibi ubi locus est de illo veritatem determinare; dummodo ars
possit dari secundum sententias aliorum sicut et secundum veritatem
propriam. Ita est paene de omnibus exemplis in logica; quia si sic sit
vel non, non curat; sed quod ars sit vera in istis, si haec sint talia.
Sicut hic sufficienter manifestatur quantitatem esse genus, quia ю
habet sub se multas species intermedias et specialissimas; sive locus
sit aliqua istarum sive non.
[III. — Ad argumenta principalia vigesimae quaestionis]
26 Ad primum argumentum primae quaestionis27, potest dici quod

'aliquid esse quantum per accidens sive per aliud' est dupliciter: ef- 15
fective vel formaliter. Formaliter non est tempus quantitas per aliud,
id est, nihil aliud est per quod recipiat praedicationem quantitatis;
sed praedicatur de eo per se primo modo. Effective quodammodo
potest dici tempus quantum per aliud, quia effective suam essentiam
et suam quantitatem, quae est sua essentia, habet ab alio ut a motu; 20
non tamen efficit aliquid quod tempus sit quantitas.
27 Ad secundum dico quod propositio ArISTOTELIS28 tantum est
vera ubi aliquid univocum dicitur de causa et effectu, quod natum
1 aequale] essentiale KQ l illam] illud ER hoc L l haec omnia] o. h. DEQ 3 ista] illa
ANQ haec DL l ab Aristotele post Physicorum Q l Ita] praem. Et Q 4 proprius locus] 1. p. DLR
5 determinandi] determinans D l communi] communis D Commentator Q 6 usque] sed N l
veritatem om. N l veritatem determinare] determinandi v. E l ars] add. sua DLR 7 possit] posset
EKQR | sententias] sententiam ELR l aliorum on K l et om. LQR 8 de] in QR l quia] quod K l
sic sit] sit sic R 9 vel non] nullo N l non2 om. K l sed] sicut Q add. solum R l istis] illis LR l si] et
Q 10 Sicut] Sic LR 11 sub] inter N | species] an« sub D 12 aliqua istarum] una earum E l
istarum] illarum L 15 esse] est E l per accidens] rep. K l est] potest esse Q om. E l dupliciter] add.
scilicet DLR add. vel EKN 16 tempus] ante non R l quantitas] quantum per accidens sive LR
17 aliud om. R l est2] habet (ante aliud) Q l recipiat] add. quantitas A 18 per se post modo Q l
Effective] praem. Sed D l quodammodo post dici E 19 tempus] ante dici AKLR add. esse E l tempus
quantum] quantitas t. Q 21 non] nec Q l tamen] add. motus LR l aliquid om. Q 22 secundum]
add. argumentum EN l dico] dici potest E dicendum N l tantum post ubi DQ 23 aliquid] aliquod
AD | univocum] universaliter E l natum est] est n. E
26 Aristot., Physica IV t. 33-35 (AL VII1 146-147; Д c. 4, 21 1a 25-b 5).

27Cf. supra n. 1.
"Scilicet, "Omne enim proptet quod unumquodque tale, et illud magis"; cf. supra n. 2.
est recipere magis et minus, et quando causa est per se et totalis.

Prima condicio deest hic, et secunda similiter. Prima, quia tempus
est quantitas, motus non est quantitas, quia ratio eius tota potest
intelligi convenire indivisibili. Nec univocantur in 'quanto', quia illud
5 dicitur de motu per se secundo modo; nullo modo de tempore, ut
tempus est species quantitatis.
Ad tertium29 dico quod 'numerus' aliquando transumitur, ut 28
generaliter sumatur pro mensura, forte propter hoc quod ratio men-
surae in quantitatibus primo convenit numero, et ita ponitur in defi-
io nitione temporis30 non autem ut est quantitas discreta. Et est aequi-
vocatio penes secundum modum.
Alia concedenda sunt de loco praeter ultimum31. Ad quod di- 29
cendum quod haec est praedicatio tantum materialis 'locus est ulti
mum'; et formaliter propositio est falsa. Sed formaliter locus est im-
15 mobilitas in ultimo, secundum COMMENTATOREM32. Forte tamen in
definitione loci primo ponitur 'ultimum', quia illud est notius im-
mobilitate loci.
(IV. — Ad argumenta in oppositum vigesimae primae quaestionis]
18I Ad argumenta in oppositum secundae quaestionis dicendum. 30

20 Ad primum33 dici potest quod locus non est mensura per se,
sed per naturam sui materialis quod est superficies; unde secundum
eandem dimensionem mensurat secundum quam et superficies.
Et si arguitur contra hoc: quia aliam rationem mensurae habet 3 1
1 recipere] suscipere DKLR l et2] vel E l et3 om. L 2 hic om. E l et om. KL l Prima2]
Probatur A add. scilicet E l quia tempus] t. q. R 3 motus] add. autem L l est quantitas2 om. E l
eius] add. est motus E 4 intelligi] mg. L1 om. EN 5 per se om. Q l modo om. E l ut] add. scilicet
DLQR 6 tempus om. E 7 ut] et K 8 sumatur] sumitur EKQ l forte] formaliter Q 9 ita]
add. primo Q 12 Alia] add. argumenta LR l Alia concedenda] Aliae concedendae Q | concedenda
post sunt E | Ad — ultimum om. E l quod] add. est (post dicendum Q) DQ 13 haec] hic DN l est]
ante quod LR l tantum] ante praedicatio Q 14 est om. Q l immobilitas] mobilitas D' restit. lin. D1
immutabilitas EL 15 Commentatorem Forte] quod formaliter Q 16 immobilirate] in mobilitate
A 19 quaestionis] add. est K l dicendum om. Q 20 Ad — potest om. ELR l dici potest] p. d. Q
22 dimensionem] divisionem L l et om. EN 23 si om. K l arguitur] arguatur ALQ l hoc om. E l
quia] quod NQ
29 Cf. supra n. 3.
K Aristot., Physica IV t. 108 (AL VII1 178; Д c. 11, 220a 25-26): "Quod quidem igitur tempus nume
rus motus secundum prius et posterius... manifestum est".
" Cf. supra n. 5.
,2Cf. supra n. 7.
"Cf. supra n. 12.
414 QUAEST. 20-23
a superficie; est enim mensura extrinseca, superficies intrinseca:

Dici potest quod extrinsecum et intrinsecum per se non variant
rationem mensurae. Ideo nec locus per se habet aliam rationem
mensurae a superficie; ideo enim est extrinseca, quia est "ultimum
corporis continentis" materialiter et ultimum contenti, quod tamen 5
mensuratur a loco.
Ad secundum34 dico quod secundum locum formaliter non

dicitur aliquid per se aequale alii, sed forte materialiter secundum
superficiem continentis; immo magis locus dicitur aequalis locato,
secundum ARISTOTELEM IV Physicomm35, et non illud secundum quod ю
alia dicuntur aequalia.
Ad tertium36 dico quod locus per accidens est divisibilis per
naturam materialis sui, sicut ceterae formae per se fundatae in quan-
titate sunt per accidens divisibiles per naturam quantitatis; et locus
forte plus ceteris eo quod est propria passio superficiei. 15
1 est] et Q | est enim] locus (add. enim LR) est ELR l extrinseca] add. sed L 2 extrin
secum et intrinsecum] i. et e. AKL l per se post variant DQ om. ELNR l non om. N 3 nec] non
(post se) Q | habet] ante per L habeat D 5 et] add. non ELR l quod] quia QR l tamen] non D
tantum K contentum LR 7 secundum] tertium Q l formaliter post dicitur Q l non dicitur aliquid
om. D 8 per se post alii Q l aequale] essentiale KQR l alii] alteri D 9 locus] ante magis Q post
dicitur ELR | aequalis] essentialis KQ 10 secundum Aristotelem] ex D l non] add. est EL l illud
post secundum D idem K l quod om. K 1 1 aequalia] essentialia Q inaequalia L add. quia idem non
est proprie quo et qualis cum sint modi oppositi saltem respectu eiusdem R 1 2 tertium] quarmm
Q | est] ante per E l divisibilis] add. quia ELQR l per2] penes R 13 materialis post sui ELR 14 sunt]
sed Q | per accidens divisibiles] d. per a. D l divisibiles] indivisibiles R' nstit. lin. R1 l locus forte] f. 1.
LR 15 est post superficiei Q l propria] prima EL l superficiei] add. etc. AK
34 Cf. supra n. 13.

"Cf. supra n. 18.
56 Cf. supra n. 14.
[QUAESTIO 24
AN QUANTITAT! SIT ALIQUID CONTRARIUM]
Quaeritur an quantitati sit aliquid contrarium.

5 Primo, per rationes generales. Aliqua quantitas magis distat ab
alia, aliqua minus; igitur aliqua maxime distat ab alia. Sed contrarie-
tas est maxima distantia in eodem genere, per ArisTOTELEM X Meta-
physicae1. Igitur aliqua quantitas alii contrariatur. Prima consequentia
ostenditur prius, auctoritatibus et ratione supra2.
10 Item, in hoc genere et in omni alio est differentia secundum 2
speciem3; et ilia est contrarietas per ARISTOTELEM X Metaphysical;
igitur etc.
Item, hoc arguitur per rationes proprias. Quia, per ARISTOTELEM 3
V Physicomm5, omnis motus est a contrario in contrarium vel a medio
15 in medium. Sed in genere quantitatis est motus proprie dictus, per
ipsum ibidem6. Igitur ibi sunt contraria vel media inter contraria; et
si media, igitur et contraria.
Item, suscipere magis et minus et recipere contraria, sunt pro- 4
prietates convertibiles respectu cuiuscumque generis; sed quantitas
20 suscipit magis et minus; igitur et contraria. Maior patet inductive.
Probatio minoris: magnum et parvum sunt per se passiones quantita
tis et eius solius; sed magis et minus non fiunt nisi ubi magnum et
3 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 24 L2Q1 adnot. lin. Sequitur Quaestio 23 D1 l an] utrum D
5 Aliqua] Alia K l distat] ante magis D post alia Q add. a ceteris eo quod est prima passio superficiei
et magis distat L 6 aliqua] alia KNQ add. autem LR l aliqua2] alia QR l ab alia om. E 7 maxima]
maxime K l per Aristotelem] ex D l X] L' IV (mg. L1) AL1Q 8 aliqua] alia LQ l quantitas] contra
rietas N 9 ostenditur] ostendetur L ostendebatur R l prius — supra] per auctoritates et rationes supe-
rius Q | et] deinde L l supra] L' prima mg. L1 10 Item om. A l genere om. D l alio] add. genere L
И X] L' IV (mg. V) L1Q 12 igitur etc. om. Q 13 Item] add. contra L l hoc] hic DN om. K
14 medio] add. vel N 15 per] secundum Q 16 ibidem] add igitur etc. LR l vel — contraria om. N
17 et om. LQR 18 suscipere] recipere L l magis] maius N l recipere] suscipere D 19 generis
om. Q 20 magis] maius N l et minus om. E l et2] etiam A l inductive om. LNR 2 1 Probatio mi
noris] Et minor sic E Minorem probo K Minor probatur L 22 magis] maius KN l fiunt] sunt LX2 l
ubi] add. est A add. sunt Q
1 Aristot., Metaph. X t. 13 (AL XXV2 192; I с 4, 1055a 9-10): "... ultimorum vero distantia maxima
est, quare et quae est maxime contrariorum".
2Cf. supra q. 14 n. 13; q. 16-17 n. 13-22.
1Cf. supra q. 18-19 n. 7.
4 Aristot., Metaph. X t. 14 (AL XXV2 192-193; I c. 4, 1055a 16-33).
5 Aristot., Physica V t. 52 (AL VII1 2 10; E c. 5, 229b 1 1-22).
6 Aristot., Physica V t. 52 (AL VII1 210; E c. 5. 229b 15-17).
416 QUAEST. 24
parvum; et alicubi, igitur in solo genere quantitatis. — Similiter,

"omne totum est maius sua parte7"; sed quantitas aliqua est per se
pars alterius quantitatis; igitur in quantitate est per se magis et mi
nus. — Similiter, insunt per se aequale et inaequale8; sed inaequale
est magis vel minus; igitur etc. 5
Item, magnum et parvum videntur quantitates contrariae9.
Similiter, sursum et deorsum10; igitur etc.
Ad quaestionem dicendum quod contrarietas sumitur aequivo- io

ce, scilicet proprie et transumptive. Transumptive dicitur absolute
maxima distantia in genere, et extenditur ad oppositionem privati-
vam, sicut in I Physicorum12 dicitur principia esse contraria pro forma
et privatione quae manifestum est privative opponi. Hoc modo est in
omni genere contrarietas, quia omnis divisio generis est per difieren- 15
tias oppositas hoc modo contrarias. Contrarietas proprie est maxima
distantia formarum, quae natae sunt mutuo fieri circa idem suscepti-
vum. Hoc negatur a substantia et quantitate; et est hoc intelligendum
in definitis, id est in speciebus quantitatis, ut dicit ARISTOTE-
1 et alicubi om. N l alicubi] non alibi A alicuius K add. fiunt E 2 maius] magis E l aliqua]
ante quantitas ELR alia KQ 3 quantitatis] ante alterius DN om. E l est post se Q l magis] maius N
4 Similiter] add. quantitati ELR l insunt post inaequale E 5 magis] maius KN l igitur om. Q
6 videntur] esse LR 7 igitur etc.] videntur quantitates contrariae E om. LQR 10 quaestionem]
add. est AL l dicendum] ante Ad D om. Q 11 scilicet post proprie Q l transumptive] improprie D'
restit. lin. D1 | Transumptive om. K l absolute om. Q 12 in genere om. Q 13 in om. Q l dicitur prin
cipia] p. dicunrur D | forma et privatione] p. et f. D 14 quae] quod Q om. A l manifestum] mani
feste DQ oppositio enim A l est2 post genere LR 15 contrarietas] ante in AKQ l divisio om. N l
generis om. K 16 contrarias] contrarietas E l Contrarietas] praem. Sed AE add. autem L l proprie]
quippe N add. sumpta A add. dicta D l maxima] maxime KQ 17 natae] nata DQ l fieri] sine(!) N
om. Q add. et se expellere A l susceptivum om. E 18 Hoc] Haec DEN l et] add. a N l est post hoc K
om. A 19 definitis] discretis N l definitis id est] spat. vac. D l id est] et E scilicet L quasi N l in2 om. E
7 Cf. Euclides, Elementa 'scientia universaliter communis' n. 8 (ed. H. Вusard p. 33): "Omne totum
sua parte maius est".
8 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 35): "Quare quantitatis proprium est aequale et inaequale
dici".
9 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 57; c. 6, 5b 13-16): "Amplius quantitati nihil est contrarium... nisi multa
paucis dicat quis esse contraria vel magnum parvo".
10 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 13-14): "Maxime autem circa locum videtur esse contrarietas
quantitatis; sursum enim ad id quod deorsum est contrarium ponunt".
11 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 57; c. 6, 5b 1 3): "Amplius quantitati nihil est contrarium".
12 Aristot., Physica 1 t. 42 (AL VII1 22-23; A c. 5, 188a 26-30).
AN QUANTITATl SIT ALIQUID CONTRARIUM 417
LES13, non forte in passionibus. Similiter, intelligendum est de quan-

titate secundum se, non secundum esse naturale, quia forte illo
modo habet contrarium, ut dicetur respondendo ad argumenta.
[II. — Ad argumenta príncipalia]
5 Ad primum14 dicitur quod in quantitate nulla est maxima dis- 9

tantia, cum divisio continui procedit in infinitum, ira et infinitas in
continu is et numeris causatis ex divisione eorum.
Contra hoc est quod dicit PORPHYRIUS15 quod species specialis- 10

simae sunt finitae secundum naturam, licet non quoad nos. Hoc
10 etiam videtur per rationem, quia quaelibet species est pars essentialis
universi, et in illis partibus non videtur possibilis infinitas, quia hoc
repugnat ordini qui est bonum universi.
Potest igitur dici quod quamvis essent infinitae species in poten- 1 1
tia quantitatis, licet nulla infinitarum alii contrarietur — quia nec
15 maxime distat —, tamen species intermedia his communis potest ma
xime distare ab alia specie intermedia communi illis, ut continuum
maxime distaret secundum formam continuitatis a discreto, licet
continua essent infinita et discreta similiter. Potest igitur dici quod
duae primae rationes16 verum concludunt de contrarietate primo
20 modo dicta, scilicet transumptive17, quia tantum de illa est utraque
auctoritas ARISTOTELIS in X Metaphysial intelligenda.
1 est om. K 2 illo] isto LQ 3 dicetur] dicitur D add. in EQ 5 dicitur] dicendum

ELNR om. D | nulla est post distantia D l est] ante nulla E post maxima N 6 cum] sicut ADN sic
Q ] in infinitum] ante procedit Q insimul D l et] etiam AENQ add. est E l infinitas] infinitis D' restit.
lin. D 1 7 numeris] discretis DL not. mg. alia littera: distinctis R2 8 est om. L l quod] quia Q om. L l
dicit] mg. Q1 9 secundum] quoad EKR' not. lin. secundum R1 10 videtur] patet D 11 hoc]
haec N 1 3 igitur] autem Q om. L l essent infinitae species] s. i. e. E l in potentia quantitatis] q. in
p. DR in quantitate p. L 14 alii contrarietur] с alten DE 15 maxime] maximum R l distat]
distant ELR l intermedia] intermediae D l communis] ante his LR convenire D 16 illis] aliis E
17 distaret] distat D 18 essent] sint E l igitur] ante Potest NR om. Q l quod duae primae] de
primo D 19 primae post rationes Q l contrarietate] quantitate Q 20 scilicet om. A l illa] ista
AKL | utraque om. L 21 X] IV Q l Metaphysicae om. DN l intelligenda] ante in A
" Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 57; c. 6, 5b 13-15): "Amplius quantitati nihil est contrarium (in definitis
enim manifestum est quoniam nihil est contrarium, ut bicubito vel tricubito vel superficiei vel alicui
contrarium — nihil enim est contrarium)".
14 Cf. supra n. 1 .
"Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 12; ed. Вusse 6.12-14): "Decem quidem genenv
lissima sunt, specialissima vero in numero quidem quodam sunt non tamen infinito, individua autem
quae sunt post specialissima infinita sunt".
"Cf. supra n. 1-2.
Cf. supra n. 8.
418 QUAEST. 24
12 Ad tertium18 dico quod ad quantitatem secundum se non est 141

motus, sed ut subest naturali. Et isto modo habet contrarietatem, ut
imperfecta quantitas perfectae, ad quas et de quibus sunt
augmentado et deminutio. Istae enim differentiae non sunt
quantitatis secundum se, sed quantitatis naturalis. 'Imperfecta' enim 5
dicitur quae non est debita speciei secundum formam suam
naturalem; 'perfecta' per oppositum. Nam, ut dicitur II De anima19:
"Omnium natura constantium est determinata ratio magnitudinis et
augmenti". Non enim aliqua quantitas imperfecta absolute est in
genere quantitatis, sed imperfecta tali enti naturali; et secundum hoc ю
movetur aliquid ab imperfecta quantitate ad perfectam vel e
converse
13 Contra: motus est ad rem alicuius generis, non ad ens per 15]
accidens, per ArisTOTELEM III Physicorum20: "tot sunt species motus,
quot et entis"; addit COMMENTATOR21 'acquisiti per motum'. Sed 15
quantitas sub esse naturali non est species generis, sed ens per
accidens, quia compositum ex duobus quorum unum alteri accidit.
Igitur ad quantitatem sic non est motus, sed ad illud quod per se est
in genere quantitatis est motus; igitur illi est aliquid contrarium.
1 tertium] secundum A 2 subest] est in subiecto (materia R) KR add. formae L l isto] illo
ADNQ 3 imperfecta] perfecta R l imperfecta ... perfectae] perfecta ... imperfectae Q l perfectae]
perfecta (ante quantitas D) AD l de] a D 4 augmentatio] argumentatio N' restit. mg. N2 l
augmentatio et deminutio] augmentationes et deminutiones D l enim om. A l differentiae post
sunt E | non om. Q 5 secundum — quantitatis om. R l naturalis] in D l enim] ut D om. Q add.
quantitas R 6 debira speciei] s. d. Q l formam suam] s. f. AQ 7 dicitur] add. in A 9 enim]
autem K l aliqua] alia KQ | imperfecta] perfecta Q 10 sed] add. est D 11 aliquid] quid A l
imperfecta — perfectam] imperfecto ad perfectum D l ad] add. quantitatem K l vel] et L 12 con-
verso] contra D 13 generis] praedicamenti E l non] scilicet D add. autem L 14 per —
Physicorum] ante non E add. quia LR l Aristotelem] add. in A 15 et om. Q l Commentator] add. id
est LR 16 sub esse] ut subest N l species] add. alicuius D 17 alteri post accidit L 18 sed —
motus om. R l est2] ante per L om. K 19 est aliquid] a. est E
18 Cf. supra n. 3; cf. Albertus M., Praedic. tr. 3 c. 12 (ed. Вorgnet 1 216b-217a): "Sed ad hoc
dicendum quod quantitas quantitati non est contraria per se, sed circa quantum ratio perfecti et ratio
imperfecti sunt contraria. Unde etiam ex libro De anima habetur quod termini inter quos est motus
augmenti et decrementi, sunt magis relationes quam quantitates, ubi dicit Aristoteles quod 'omnium
natura constantium est terminus et ratio magnitudinis et augmenti'."
" Aristot., De an. II t. 41 (В c. 4, 416a 16-17): "... natura autem constantium omnium terminus est et
ratio et magnitudinis et augmenti".
20 Aristot., Physica III t. 5 (AL VII1 98; Г c. 1, 201а 8-9): "Quate motus et mutationis sunt species tot
quot et entis".
21 Averroes, Physica III com. 5 (ed. Iuntina IV f. 41*a): "... necesse est igitur ex hoc, quod diximus, ut
species ultimae motus sint tot, quot sunt species rerum motarum".
AN QUANTITATI SIT ALIQUID CONTRARIUM 419
]6] Potest dici hic quod ad quantitatem est motus, ita quod acqui- 14
situm per motum, ut terminus, per se est in genere quantitatis. Sed
non acquiritur ut est quantitas, sed sub tali modo essendi; et sub tali
modo essendi habet contrarium. Tunc oportet dicere quod non
5 oportet Uli formae, quae est per se terminus motus, esse aliquid
proprie contrarium, sed tantum ei ut acquiritur per motum. Tunc ad
formam dico quod quantitas sub esse naturali, si intelligatur unum
compositum ex his, est ens per accidens; sed quantitas non, licet
sumatur sub tali modo essendi, quando modus non intelligitur esse
10 pars entis compositi ex duobus; et ita ad quantitatem est motus.
17] Ad quartum argumentum22 dico quod aliud est suscipere maius 15

et minus, et aliud suscipere magis et minus, quia maius et minus
dicuntur secundum quantitatem; sed magis et minus dicunt intensio-
nem et remissionem in forma cui adduntur. Concedendum est tunc
15 quod quantitas suscipit maius et minus, sed non magis.
18] Ad quintum de magno et parvo23 respondet ARISTOTELES24 quod 16
non sunt quantitates, quia dicuntur in sola habitudine ad aliud;
aliter 'nunquam diceretur mons parvus et milium magnum25'.
Aliter respondetur26 quod si sint quantitates, non sunt contra- 17
20 ria. Tum quia ei quod dicitur in sola habitudine ad aliud, nihil est
contrarium; et huiusmodi sunt magnum et parvum. Tum quia tunc
contraria dicerentur de eodem, quia aliquid idem est magnum ad
hoc et parvum ad illud; igitur est magnum et parvum.
2 motum] se K l est] ante per AE 3 quantitas] quantitatis L l sub2 om. Q 4 modo

essendi om. Q l Tunc] praem. Et E l non] lin. K1 5 oportet] est necesse D 6 proprie] ante aliquid
L om. E | acquiritur] add. proprie D 7 formam] add. argumenti DK l sub esse] subest N l
intelligatur] intelligitur EKQ l unum compositum] c. u. Q 8 sed] add. ipsa A 9 sumatur] add. ut
DL | modus] motus(?) E l esse om. N 11 Ad] add. tertium et A l argumentum om. EQ l maius]
magis DNQ 12 aliud om. LR add. est AK l magis] maius DNQ 13 dicuntur post quantitatem
E | sed] et LR om. KNQ l sed magis] magis vero D l dicunt] dicuntur secundum K 14 adduntur]
add. gradus A l tunc] igitur LR om. Q 15 et minus om. R add. ut (et D) probant rationes DE l sed
non magis om. K add. et minus ELR 16 de — parvo] dico quod magis et minus D 17 dicuntur]
differunt E 18 et] vel ER 19 Aliter] Similiter A l respondetur] respondet AK 20 nihil] non E
21 et om. A l sunt] est D dicuntur K 22 magnum post hoc Q l magnum ... parvum] parvum ...
magnum LR 23 igitur est] et ita D
22 Cf. supra n. 4.
23 Cf. supra n. 5.
24 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 57; c. 6, 5b 27-28): "... magnum vero vel parvum non significat
quantitatem, sed magis ad aliquid".
Aristot., Praidic. c. 6 (AL I2 57; c. 6, 5b 20-22): "Nam, si per se ipsum parvum vel magnum dicere
tur, nunquam mons quidem aliquando parvus, milium vel magnum diceretur".
2' Cf. Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 57; c. 6, 5b 30-37).
420 Quaest. 24
18 Contra primam responsionem27. Per ARISTOTELEM in V Meta-

physicae26 ponitur magnitudo per se species quantitatis; et concretum
non est in alio genere ab abstracto.
19 Item, ibidem in V29 dicuntur magnum et parvum esse quantita-
tes per se. 5
20 Contra secundam responsionem30 probantem dupliciter illa
non esse contraria. Prima probatio non videtur valere, quia relationi
aliquid est contrarium, ut dicit ARISTOTELES inferius31, ut virtus vi-
tio, et scientiae ignorantia.
21 Secunda probatio non videtur valere, quia omnia opposita ю
inferunt contradictoria; igitur ad ilia, ad quae non sequuntur
contradictoria, non sequuntur alia opposita. Sed ad praemissas, in
quibus est respectus ad diversa, non sequuntur contradictoria, sed
est ignorantia elenchi: ut est duplum ad hoc et non-duplum ad illud,
ergo duplum et non-duplum. Igitur nec aliqua opposita sequuntur 15
ad tales praemissas.
22 Ad primum istorum32 potest dici quod 'magnitudo' sumitur
aequivoce: ut est species quantitatis, et ut est passio. Secundo modo
dicitur 'magnum' denominative a magnitudine quando ARISTOTELES
negat magnitudinem esse quantitatem. 20
23 Ad aliud33 dico quod sunt quantitates per se secundo modo, id
1 primam responsionem] primum argumentum N om. E l Per Aristotelem] Aristotelis AKN

Aristoteles D l in om. ELQ 2 ponitur magnitudo] m. p. Q ponit magnitudinem D l species]
speciem D l et) sed LR l concretum] concreto L add. sen rep. non D 3 ab om. A 4 in V om. D l
V] add. Metaphysicae E l esse om. DLR l quantirates post se D 6 probantem] probatur DKN pro-
bantur (post dupliciter) Q probatam R l illa] magnum et parvum А om. DKNQ 7 contraria] add.
arguitur EL | Prima] add. enim L l non videtur] v. non K l non2 — valere om. D l quia — ignorantia]
post praemissas (fin. n. 21) D l relationi] relativo E 8 aliquid post est Q l ut — inferius post ignoran
tia Q | dicit Aristoteles] dicitur E 9 et om. QR l scientiae ignorantia] scientia ignorantiae DKQ
10 Secunda] add. etiam L l non videtur] v. non K 11 inferunt] add. opposita E l contradictoria]
contradictionem LR l ad om. D 12 contradictoria om. NQ l alia] aliqua L 14 non-duplum] non
D non est duplum Q l illud] idem K 15 ergo] add. est ELNR l ergo — non-duplum om. A l aliqua]
alia DNQ 16 tales] illas E 17 potest dici] d. p. Q 18 aequivoce] add. scilicet QR l Secundo
modo] Primo m. non ELR 19 dicitur] dicit K l denominative] denominatione K l quando] sed
secundo modo ELR add. et sic (om. L) LR 20 negat] ante Aristoteles E l magnitudinem] magnum
ADQ 21 per] secundum DKNQ l id est om. K
27 Cf. supra n. 16.
28 Aristot., Metaph. V t. 18 (AL XXV2 102; Д c. 13, 1020а 19-22).
29 Aristot., Metaph. V t. 18 (AL XXV2 102; Д c. 13, 1020а 24-25): "Sunt autem et magnum et parvum
et maius et minus, secundum se ad invicem dicta, quanti passiones secundum se".
50 Cf. supra n. 17.
31 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 59; c. 7, 6b 15-16): "Inest autem et contrarietas in relatione, ut virtus
vitio contrarium, cum sit utrumque ad aliquid, et disciplina ignorantiae".
"Cf. supra n. 18.
"Cf. supra n. 19.
An quantitati sit aliquid contrarium 421
est passiones quantitatis; non primo modo per se, ut species.

Ad aliud34 dico quod nihil dicitur contrarium eius cuius est 24
relativum, quia 'contraria' et 'relative opposita' in multis distinguun-
tur. Magnum autem dicitur relative ad parvum, igitur non est eius
5 contrarium; ita intelligit ARISTOTELES. Tamen contrarium uni potest
esse relativum alteri, ut scientia est relativum ad scibile; et ei non est
contrarium, sed ignorantiae. Et ita in aliis.
Ad aliud35 dico quod relativa possunt praedicari de eodem et 25
de se invicem, sed non relative opposita. Et ita possunt relativa
ю absolute inferri ex se sumptis respectu diversorum. Igitur magnum et
parvum possunt inferri absolute ex se sumptis respectu diversorum,
et ex hypothesi sunt contraria; igitur contraria de eodem. Concedo
etiam quod non possunt inferri opposita relative ex se sumptis
respectu diversorum, sed magnum et parvum possunt; et ex hypo-
15 thesi ilia sunt contraria, ergo contraria de eodem.
Ad sextum36 dico — de sursum et de deorsum — quod vel 26

sumitur simpliciter 'sursum' pro circumferentia caeli, et 'deorsum'
pro centro terrae; vel sumitur generaliter, ut quidlibet dicitur sursum
respectu inferioris. Primo modo non sunt contraria, quia non sunt
20 nata fieri circa idem; nec maxime distant in natura forte, licet maxi
me distent secundum locum. Secundo modo sunt ad aliquid. Et est
utraque responsio de eis, quae est de magno et parvo.
1 non] millo N | modo om. А l ut] nec DN l ut species om. K 2 dico ... dicitur] dicitur ...
est ELNR l cuius] quod L' restit. mg. V l est] dicitur Q 3 et om. A 4 autem om. Q l dicitur post rela
tive LR 5 contrarium] add. et LQR l intelligit] intendit Q l uni] unius R 6 relativum] contrarium L l
ut] et A | est — aliis] quae opponitur ignorantiae dicitur relative ad scibile D 7 ignorantiae] igno-
rantia R | Et om. AD l in] de ELNQ 9 relative] relativis R l possunt om. Q 10 inferri] inferre A l
Igitur — diversorum om. E 11 possunt inferri absolute] a. i. p. L l inferri post absolute Q om. K 1 2 et
— diversorum om. A l ex oт D l hypothesi] add. illa L l Concedo — eodem] etc. Q om. LR 13 etiam]
ergo D etc. K l opposita] contraria N l relative om. E 14 respectu diversorum om. EN l possunt]
posse ALN | et2 om. D 15 illa] ista E l ergo contraria om. A 16 dico post deorsum D om. E l de2
om. L | quod] ante de sursum Q 17 simpliciter] simplex D om. Q l sursum om. K l pro circumferen
tia] per circumferentiam D l circumferentia] circumstantia R 18 pro centro terrae] - LRpu om.
ADEKNQ | dicitur] dicatur L add. esse LR l sursum - inferioris] deorsum r. superiors K 19 infe
rioris] inferiorum E add. et deorum respectu superioris L l modo om. K 20 fieri] sumi K l idem om.
L | forte licet] 1. f. ALR 21 distent] distant D 22 est] sunt E om. A l magno et parvo] p. et m. D
"Cf. supra n. 20.

"Cf. supra n. 21.
1' Cf. supra n. 6; cf. Albertus M., Praedic. tr. 3 c. 12 (ed. Вorgnet I 218a): "... locus sursum est
contrarius loco deorsum, non ex natura est qua locus est locus, sed ex hac natura qua locus distat a
loco; locus enim non distat a loco per hoc quod locus est, sed per hoc quod distantia a principio facit
contrariaiti naturam et forma in ipsa".
422 QUAEST. 24
Potest tamen dici quod — sive sint contraria sive non — nihil ad
propositum. Quia si sint species vel differentiae loci, non sunt in
genere quantitatis, quia nec locus, ut praedictum est37.
1 tamen] Et (ante Potest) Q om. K l quod om. K 2 si] add. semper D l si sint] sicut N l
sint] sunt AD add. igitur E l vel om. D 3 quia] et K l ut om. K l est] add. etc. NR
"Cf. supra q. 20-23 n. 20. 24-25.

[QUAESTIO 25
AN GENUS RELATION1S SIT GENUS UNUM]
Ad aliquid vero talia dicuntur1.
Quaeritur primo an genus relationis sit genus unum.

Enti et non-enti non est genus unum commune univocum; sed
aliquae sunt relationes entes, et aliquae non-entes; igitur etc. Probatio
secundae partis minoris: inter ens et non-ens est contradictio, quae
est relatio media, quae videtur non-ens. — Tum quia inter contra-
10 dictoria nihil est medium, et talis relatio est medium inter contradic
toria; igitur non est aliquid. — Tum quia ilia oppositio potest esse in
non-ente ut in subiecto; sed accidens quod est in non-ente ut in
subiecto, non potest esse ens.
DlCETUR2 ad hanc secundam probationem quod haec oppositio 2

15 tantum est in ente ut in subiecto, secundum quod videtur haberi a
COMMENTATORE VI Metaphysical.
Contra: relativum aequiparantiae aequaliter denominat utrum- 3
que extremum in comparatione ad aliud. Quod manifestum est in
3 dicuntur] add. etc. EKLNR 4 Quaeritur] praem. Hic N praem. Circa capitulum de
relativis quaero L om. E adnot. lin. Sequitur Quaestio 24 D1 adnot. mg. Quaestio 25 L2Q1 l primo] ante
Quaeritur N om. E l genus unum] u. g. D 5 videtur] add. quia ELR 6 est om. Q l unum] ante
genus D om. E l commune post univocum L om. N 7 sunt relationes] r. s. R l entes] entis DL l et
om. EKNQ | aliquae2] aliae K l non-entes] non-entis DL non NR l igitur om. AQ 8 secundae] -
ELRpu primae ADKN om. Q l partis om. Q 9 est] videtur AEKN l media] ut videtur D l quae]
add. etiam D 10 nihil] non EQ nullum KLR l et] sed R l et — aliquid om. LN l est2 om. D l inter]
add. duo K 11 non est] est non D l oppositio] propositio R 1 2 ut] sic Q l ut in subiecto om. L l
sed — subiecto om. K l sed — subiecto-2 om. Q l quod] quae R 13 non potest esse] est non D l ens]
add. igitur etc. K 15 tantum est] est t. KL l secundum quod] sicut D l videtur] potest Q l a] ex
ADQ 16 Commentatore VI] commento 6 D 17 relativum] relatio DQ l aequaliter] essentialiter
LR 18 Quod] add. quidem DLR

2 Cf. Petrus de Alvernia, Praedic. q. 46 (CIMAGL 55, p. 65): "Immo etiam oppositio est in ente tam-
quam in subiecto, et non in non ente".
3 Averroes, Metaph. VI com. 8 (ed. Iuntina VIII f. 72ra): "Quod enim est in anima, contingit ut
recipiat duo opposita insimul; quod autem est extra animam, non... et causa in hoc quod
intellectus comprehendit insimul duo opposita etiam, quia natura primorum oppositorum in
intellectu, scilicet veri et falsi, non est natura primorum oppositorum extra animam, scilicet boni
et mali".
424 QUAEST. 25
proposito, quia aeque verum est dicere 'non-ens opponitur enti' sicut
'ens opponitur non-enti'; ergo talis relatio aequaliter potest esse in
utroque extremo ut in subiecto.
Ad principale: enti rationis et enti naturae nihil est univocum;

sed quaedam relationes sunt entia naturae, ut 'paternitas' et 'filiatio', 5
quae essent intellectu non exsistente; quaedam vero sunt entia
rationis.
Probatur: tum quia relatio non habet verius esse quam subiec-
tum super quod fundatur; et multae relationes fundantur super res
rationis, ut relatio generis ad speciem et cetera huiusmodi; igitur ю
huiusmodi relationes sunt tantum entia rationis.
Tum quia omnis relatio requirit duo extrema; igitur cuius
relationis extrema non sunt duo nisi secundum rationem, illa relatio
est tantum ens rationis. Talis relatio est identitas secundum quod
dicitur V Metaphysicae cap. 'De eodem4': intellectus in ilia relatione 15
"utitur uno ut duobus".
Item, ad principale: "Ad aliquid sunt," secundum ARISTOTELEM5
"quorum esse est ad aliud se habere". Istud inest omnibus quae sunt
ad aliquid per se primo modo; igitur per naturam alicuius univoci
eis. Illud non est nisi generalissimum relationis. Igitur generalissimum 20
relationis 'hoc ipsum quod est' ad aliud se habet; non ad aliquid
prius nec posterius, quia 'relativa6 sunt simul naturá'; non ad
aequale, quia sic essent duo generalissima. Quod etiam generalissi-
1 verum est] est v. D l sicut] add. est dicere Q 2 opponitur om. D l aequaliter] essentialiter
(post esse) LR' restit. mg. R1 3 ut] sicut N add. est K 4 Ad] praem. Item EQ 5 et — Probatur om.
N | filiatio —exsistente om. E 6 essent] est D l vero] mg. L1 l vero sunt om. DE l entia] relationes E
7 rationis] add. quod DLR 8 Probatur] Probatio huius E om. KQ 9 super] supra E 10 rela
tio] divisio Q | speciem] species K l et — huiusmodi] cum huiusmodi genus L' et huiusmodi lin. L2 l
cetera] genera K om. DE l huiusmodi om. Q 1 1 huiusmodi om. AKQ l relationes om. E l tantum]
tantummodo Q 12 Tum om. Q l requirit] requirat K l cuius] cuiusmodi A 13 duo om. D l illa
relatio om. A 14 est] erit EQ l tantum post rationis E l ens] relatio E l identitas] add. eiusdem ad se
R | secundum quod dicitur] ex D ut dicitur Q add. in N 15 eodem] add. ubi dicitur quod DLR
add. ubi Q 16 ut] pro D et K 17 secundum Aristotelem om. Q 18 Istud] lllud KR 19 ad
aliquid om. N l univoci] ante alicuius D add. in Q 20 Igitur om. Q l Igitur — relationis om. DKR
add. secundum E 21 habet] habere DEQ l non] nec R 22 nec] vel Q l simul] add. in K 23
sic] si A
4 Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 96; Д c. 9, 1018a 7-10): "... identitas unio quaedam est... veluti
quando dicit idem eidem idem; nam ut duobus utitur eodem".
6 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 15): "Videtur autem ad aliquid simul esse natura".
An genus relationis sit genus unum 425
mum se habet ad aliud, patet ex ipso nomine. Dicitur enim ab AJU-

STOTELE 'ad aliquid'; et non potest concedi 'ad aliquid' non esse ad
aliud nisi contradictorium dicatur de contradictorio.
Item, ad principale: cuiuslibet unius generis sunt tantum duae
5 species primae; sed generalissimi relationis non sunt tantum duae
primae species; igitur generalissimum relationis non est unum.
Probatio minoris: quia si sic, sint a et b. Aut igitur refertur a sibi et b
sibi, et tunc ambo sunt relativa aequiparantiae; igitur et omnia
inferiora, et ita relativa suppositionis et superpositionis erunt in alio
10 genere generalissimo. Aut a refertur ad b et e converso; et si hoc,
igitur species eorum referuntur ad invicem. Quia per ArISTOTELEM
in IV Topicorum: "Si genus ad genus, et species ad speciem7". Et
similiter in II8: si ad propositum sequitur propositum, ad relative
oppositum antecedentis sequitur relative oppositum consequents;
15 et non est intelligendum nisi de consequentia superioris ad inferius.
Si autem a et b referantur sibi mutuo, igitur omnia relativa sunt
relativa suppositionis et superpositionis; igitur relativa aequiparantiae
erunt in alio genere generalissimo. Aut tertio, a refertur ad aliud et
non ad b, ut ad c; et b refertur ad aliud et non ad a, ut ad d; et tunc
20 sequitur quod c et d non sunt priores nec posteriores quam a et b
(quia utrumque est aeque primum cum suo correlativo, quia relativa
sunt simul naturá); igitur erunt quattuor primae species huius
generis. Aut quarto, a refertur sibi et b alii, vel b sibi et a alii, et
1 se habet] se habeat (post aliud) LR l enim] autem K 2 aliquid] aliud A l non — aliud om.
E I concedi] concipi AK | ad2 om. А 3 aliud] aliquid DQ l nisi] ut Q 4 ad principale om. D l
cuiuslibet] cuiuscumque Q om. K 5 species — duae om. K l primae] mg. L1 ante species NR per se
(ante species) D l tantum om. EQ 6 primae] per se (lin. K2) DK2 l est] add. tantum D add. genus LR
7 si sic] scilicet D l b] add. relativa AE l refertur a] a r. D l et2] aut Q l b] add. refertur D 9 relati
va] relativum A l superpositionis] suprapositionis (et sic deinceps) D l erunt] essent K 10 generalissi
mo om. E | converso] contra E 11 igitur] add. et EKN l Quia om. Q l per Aristotelem] ab Aristote-
le K 12 in] ex D om. EQR l Et om. D 14 relative oppositum] o. r. Q 15 et] quod LR l non
est intelligendum] rep. K l est om. N l de om. D l ad inferius] et inferioris LR 16 autem] igitur
LQR om. EN l referantur] referuntur LQ l sibi] ad invicem K add. invicem Q 17 relativa om. EQ l
et] sunt Q I superpositionis] suppositionis A l relativa2] relatio D 18 erunt] sunt KLR l tertio]
tertium A ergo KQ add. quod R l a] quod AN l ad aliud om. L 19 ut] nec D l ut2] nec D 20 c
et d] d et c K l non] lin. K1 l sunt om. D l priores nec posteriores] posteriores nec priores Q
21 primum] primo LR | relativa om. A 22 simul] add. in EK l huius] unius A 23 et] ad D
7 Aristot., Tоpica IV c. 4 (AL V1 75; Д c. 4, 124b 15-18): "Si autem sit ad aliquid species, consideran-
dum si et genus ad aliquid; nam si species ad aliquid, et genus velut in duplici et multiplia; utrumque
enim ad aliquid. Si autem genus ad aliquid, non necessario et species..."
"Cf. Aristot., Tоpica II c. 8 (AL V 43; В c. 8, 1 13b 15-26); Tоpica IV c. 4 (AL V1 75; Д c. 4, 124b 4-5):
"Si oppositum in opposito, et propositum in proposito erit".
426 QUAEST. 25
utroque modo erunt tres primae species huius generis; quia illud
aliud ad quod refertur a vel b est aeque primum cum suo correlativo.
Nullo igitur istorum quattuor dato, erit hoc genus unum.
9 Ad oppositum est ARISTOTELES9.
[I. — Responsio ad quaestionem] 5
10 Dicendum quod generalissimum in genere relationis est unum, 13]

quia secundum unam rationem dicitur de omnibus suis inferioribus,
quae ratio est habitudo unius ad aliud. Et quia omnes relationes
habent eundem modum denominandi substantiam, videlicet in
comparatione ad aliud ut accidentia quia eodem modo denominant ю
substantiam, sunt unius generis.
(II. — Ad argumenta principalia:

A. — Ad primum et secundum principale
1. — Responsio praevia]
11 Ad primum argumentum10. Ad minorem dico quod nulla rela- 15 141

tio est non-ens. Cum probatur oppositum de contradictione: ad
primam probationem cum dicitur quod 'inter contradictoria non est
medium', intelligendum est de his quae subsunt intentioni contradic-
tionis. Ut de complexis, sic: 'de quolibet subiecto verum est praedica-
tum affirmare vel negare11', et non est medium; de incomplexis sic: 20
1 primae] per se D 2 aliud om. Q l vel] et N l primum] pridem E 3 igitur] add. modo
L | istorum] illorum N l quattuor om. Q l dato] dicto L datorum N modorum Q 6 Dicendum]
praem. Ad quaestionem Q l est unum quia] mg. L1 l est — rationem om. N 7 secundum unam
rationem post inferioribus LR l suis om. Q 8 quae] quia Q l ratio om. K l aliud] alterum D l Et
om. R 9 habent] hunc E 10 ut] unde omnia R l quia] quae R add. quae EL 11 substantiam]
add. ut Q | sunt unius] sui D 15 dico] ante Ad LR 16 Cum] add. autem LR l ad — dicitur om. D
17 probationem] conclusionem N l cum] quando Q l cum dicitur] dicendum quod E om. AKNR l
quod] add. illud EKR 18 est] add. mg. illud L1 19 sic] Sicut AD Ut Q l subiecto om. D l verum]
uno A 20 affirmare vel negare] affirmari vel negari DLR l de — etiam] ibidem in compositis D l
incomplexis] complexis K add. et A add. etiam D add. autem L

10 Cf. supra n. 1.
11 Cf. Aristot., De interpr. I c. 9 (AL II1 13; c. 9, 18a 29-30): "In his ergo quae sunt et facta sunt necesse
est affirmationem vel negationem veram vel falsam esse"; Anal. post. I c. 1 1 (AL IV1 26; Ac. 11, 77a
30); Tоpica VI c. 6 (AL V1 125; Z c. 6, 143b 16): "Nam de omni vel affirmatio vel negario vera est";
Metaph. IV t. 9 (AL XXV2 66; c. 3, 1005b 19-24); Auctoritates Aristotelú (ed. J. Hamesse p. 123): "Prima
dignitas est de quolibet affirmatio vel negatio, alias de quolibet esse vel non esse et nullo simul".
An genus relatione sit genus unum 427
alterum illorum dicitur de quolibet, et non est medium. Sed alia

propositio, scilicet quod 'talis relatio est media inter contradictoria',
intelligenda est ratione intentionum. Et tunc cum concluditur con-
clusio, fit fallada accidentis; quia 'medium' sumitur extranee in prae-
5 missis, hoc scilicet quod est medium esse inter contradictoria. Istud
patet in exemplo: 'ens' et 'non-ens' non referuntur per se ad invicem,
et inter ilia absolute nihil est medium. Sed illa, in quantum contra
dictoria, referuntur; et sic inter illa est contradictio media, sicut inter
similia est similitudo media et inter quaecumque relativa est relatio
10 media.
Ad aliam probationer^2 concedo quod ilia relatio potest esse 12
in non-ente ut in subiecto, sicut et in ente. 'Non-ens' tamen, in
quantum est subiectum illius relationis, est ens rationis, et ita talis
relatio potest esse ens rationis.
15 Ad secundum principale13, nego maiorem. Et concedo quod re- 13
latio dicitur ens rationis14: vel quia utrumque extremum vel alterum
est solummodo ens rationis; vel quia extrema eius non sunt duo nisi
secundum considerationem rationis, ut est in identitate. Potest ta
men maior utriusque rationis probari sic: non omni enti est aliquid
20 univocum, nec etiam omni enti naturae est aliquid univocum; igitur
multo magis nec aliquid erit univocum enti et non-enti, sive enti
rationis; quia si illis, quae magis videntur convenire, nihil est
univocum, nec illis quae minus.
Et ad hanc probationem15, secundum quod est pro secunda 14
25 ratione, dicendum quod consequentia non valet, nec est ibi locus a
maiori, quia non omnia entia naturae plus conveniunt in aliquo uni-
1 illorum] eorum KQ l alia] illa E isa K 2 propositio] probatio Q l quod om. E | media] me
dium Q 3 intelligenda est] est i. D l conclusio] consequens E om. QR 4 fit] est K 5 est] lin. Q1 l
Istud] add. etiam Q 6 non om. A l ad om. K 7 et om. Q l illa] ista ADQ l nihil] nullum E non
LQR | illa2] ista ADQ 9 est2 om. LR 11 concedo] conceditur EN 12 et om. EK l Non-ens]
Movens E 13 est роst subiectum K om. LR 14 ens om. L 15 secundum] primum Q 16 di
citur] sit L | vel om. D l utrumque] unum K 17 solummodo] ante est LR solum (ante est) DE l
ens] rep. K | eius] ante extrema E cuius D om. Q 18 secundum] per KQ l considerationem rationis]
c. intellectus D r. c. A rationem scilicet secundum considerationem intellectus LR rationem rationis
N | tamen] autem EN 19 probari sic] sic p. A 21 nec] lin. K1 l erit] ante aliquid K est EQ 22 illis]
illa D | magis videntur] v. m. LNQR l est] sit LR 23 univocum] add. multo magis D add. igitur KQ
24 Et om. Q | ad] lin. K1 l probationem] add. maioris DLR l secundum quod] prout D secundam quae
E | est om. Q 25 ibi post locus R om. Q l locus] consequentia L 26 non] lin. K2 l entia om. L
12 Cf. supra n. 1.
14 Cf. supra n. 5.
15 Cf. supra n. 5.
428 QUAEST. 25
voco quam ens naturae et ens rationis, nisi forte in pluribus dictis de
eis aequivoce.
[2. — Obiectio]
Sed quia de oppositione, quae est inter ens et non-ens, est abso
lute verum dicere quod est non-ens (quia aliter esset medium inter 5
ens et non-ens), et quia est in non-ente simpliciter ut in subiecto,
ideo non videtur ponenda in genere relationis, cum ens secundum se
dividatur in decem genera generalissima. Quia etiam licet aliquid sit
univocum enti naturae et enti rationis, hoc est enti quod est in ratio-
ne, ut scientiae et virtuti est aliquid univocum, tamen enti quod est ю
ex sola consideratione rationis et enti naturae nihil videtur univo
cum. Quia tunc haberent oppositionem, quia omnia univoce conten
ta sub aliquo eodem, ut species, differunt differentiis contrariis, et ita
non possent talia entia rationis applicari cuilibet enti naturae, quod
falsum est. 15
[3. — Alia responsio]
Ideo videtur dicendum ad duas primas rationes aliter.

Ad primam16 concedo quod contradictio inter ens et non-ens
est non-ens simpliciter, sed non est species in genere relationis.
Ad secundam17 similiter concedo maiorem, dicendo ad mino- 20
rem quod nulla relatio secundum rationem est species in genere rela
tionis; ñeque identitas, neque relationes fundatae super intentiones
secundas, neque aliae consimiles.
[4. — Obiectiones et responsiones]
Contra ista: "Ad aliquid sunt quorum hoc ipsum esse est ad 25
1 ens om. Q | forte] add. etiam K l in] de EN 4 est om. L 8 etiam licet] 1. e. D 10 ali
quid] add. commune N 11 sola] sua D l naturae om. Q l videtur] est Q add. esse D 13 aliquo
om. Q | eodem] ordine EN 14 possent] possunt AEKQ 15 est] ante falsum AD add. et L 17 vide
tur] add. esse D l dicendum post aliter LR l primas rationes] r. p. DR l aliter] ante ad D 18 primam]
primum E 19 est non-ens] non est ens K om. L l sed om. L add. non-ens R l species om. L 20 se
cundam] secundum EN l dicendo] dico Q 21 secundum rationem] rationis A 22 neque] nec
AD | neque2] nec ADE add. aliae L l neque2 — secundas om. E l relationes] relationis(!) K 25 ista]
illa N om. EL l esse] est A
16 Cf. supra n. 1.
aliud se habere18". Haec est vera notificatio relativorum, secundum

ARISTOTELEM. Ista inest contradictorio, quia 'hoc ipsum quod est' est
contradictorii contradictorium; et eidem, quia 'hoc ipsum quod est'
est eidem idem; et relativis intentionalibus et consimilibus, ut genus
5 'hoc ipsum quod est' est speciei genus. Quod de omnibus ostenditur
per hoc quod in definitionibus eorum ponenda sunt correlativa sua,
ut manifeste dicit PORPHYRIUS de genere et specie19. Quod non
oporteret, nisi dependerent ad invicem essentialiter. Omnia igitur
praedicta sunt vere relativa; igitur et formae, secundum quas dicun-
10 tur ad invicem, sunt verae relationes, quod negatum est.
Item, ista in nullo alio genere videntur esse nisi in genere reía- 19
tionis, et inconveniens videtur concedere illa esse in nullo genere.
Item, si contradictio inter ens et non-ens sit in nullo genere re- 20
lationis, quaero de contradictione quae est inter alia extrema, utrum
15 ilia sit in genere relationis. Si sic, ergo contradictio non inest omni
bus univoce, quod est inconveniens, cum contradictionis universali-
ter sumptae assignetur eadem definitio in I Posteriorum20: "contradic
tio est oppositio cuius non est medium secundum se". Si autem
contradictio inter alia extrema non sit in genere relationis, et ita nul-
20 la contradictio. Et contrarietas est in genere relationis, ut manifes
tum est, quia est per se habitudo duorum vere entium. Igitur
oppositio non erit univocum contradictioni et contrarietati, quod
1 aliud] ad L' restit. mg. V l vera] natura A l relativorum — littera] relationum secundarum D
2 Aristotelem] add. hic in littera D l Ista] Illo N add. autem L l contradictorio] contradictioni DQ l
quia] quod Q l est2 om. KR 3 contradictorii — est-2 om. Q l eidem] idem DEN illud K l quia] add.
idem A l hoc] si K 4 eidem] ei K l et] add. sic A add. de ADEKL add. in Q l relativis] relationis E
add. et in Q | intentionalibus] intentionibus KQ 5 est2 om. K l Quod] add. etiam Q 6 quod]
quia ADN l ponenda sunt] s. p. L l correlativa sua] s. c. AQ eorum relativa K 7 et] add. de Q
8 dependerent] descenderent(!) K l ad] ab ER 9 relativa] add. essentialiter LR l et om. K l
formae] formam R l quas] quae DKN l dicuntur] referuntur Q 10 ad invicem] ante dicuntur N
talia AD om. KQ 1 1 ista] illa KN l genere — genere] sunt genere D 12 videtur] add. esse EQ l
illa] ista EK ipsa L l esse post genere LR 13 contradictio] add. quae E l sit post nullo L l sit in
nullo] non sit in aliquo (om. N) AN l in] add. aliquo A 14 de] add. aliqua A add. alia D l est om. L
15 illa] lin. D | sit] sint K | ergo om. A l inest omnibus] in o. est EKQ 16 univoce] add. de
quibus dicitur E l universaliter] uniformiter L univoce QR 17 assignetur] assignatur K l in om.
LQR | Posteriorum] add. scilicet AL add. sic Q l contradictio om. D 18 est2] add. dare D l
secundum se] ante non D om. N l autem] igitur E 19 contradictio] add. quae est Q l et ita] et in D
ita etiam L l ita om. N l ita nulla] videtur Q 20 Et] Sed E 21 est om. K l per se om. N l
habitudo] ante per se LR l duorum post vere А om. L
18 Cf. supra n. 7.
"Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.9-14).
20 Aristot., Anal. post. I c. 2 (AL IV1 8; A c. 2, 72a 13-14).
430 QUAEST. 25
videtur contra BOETHIUM in illo capitulo inferius "Quoties autem

solet opponi21", qui dividir22 oppositionem in has quattuor species
oppositionis sicut genus in species.
Immo sequitur maius inconveniens quod oppositio inconve-
nienter ponitur in definitione contradictionis in I Posteriorum2i, quia 5
oppositio sumpta secundum illam significationem secundum quam
convenit contradictioni, aut est idem contradictioni, aut superius eá.
Si idem, frustra additur illud in definitione "cuius non est medium
secundum se", quia oppositio secundum ilium modum accipiendi
per se determinatur ad contradictionem. Si superius, non habet sub io
se alia inferiora a contradictione nisi alias species oppositionis. Sed
aliae sunt entes, et contradictio 'non-ens'; et tunc aliquid erit univo-
cum enti et non-enti, quod negatum est.
Ad primum istorum24 potest dici quod vera notificatio relativo-
rum, quam ponit ARISTOTELES, nulli istorum convenit, quia nullius 15
eorum esse est ad aliud se habere. 'Aliud' enim est differentia entis25,
et dicitur tantum in comparatione ad 'ens'; non enim dicitur aliquid
'aliud' a non-ente. Nunc praedicta, vel eorum correlativa, sunt non-
entia communiter loquendo, et ideo nullius illorum esse est ad aliud
se habere nisi forte secundum rationem — sicut ista et sua correlativa 20
sunt entia.
Et si arguitur 'contradictorii esse est ad aliud secundum ratio-
1 contra] inconveniens per D l in — inferius om. L l illo capitulo] c. i. E l inferius om. E

2 opponi] add. etc. DKL l qui om. K l dividit] mg. Q1 l oppositionem] oppositiones D 4 maius]
magis E | inconveniens] add. scilicet Q l inconvenientetl convenienter D 5 ponitur] ponatur
ADNQ | in2 om. Q 6 illam] istam Q 7 ea] et inferius D eo NQ om. K 8 additur] ponitur K l
illud om. K | est] add. dare D 9 secundum se] ante non D l se] add. sequitur DE l modum] not. dicen-
di vel Q | accipiendi] add. secundum se vel Q 10 per — habet om. A 1 1 alia] aliqua Q l alias] ali-
quas Q l Sed] Et Q 12 contradictio] add. est KQ 13 non-enti] add. etiam K l negamm est] est n. D
14 notificatio] notitia K 15 istorum] eorum A illorum KLR 16 eorum post esse D istorum E
illorum LR | ad om. A l enim est] est e. D 17 et] ut D l aliquid post aliud E ad D 18 Nunc]
Immo E Si K add. autem LQ l vel] et K 19 communiter] simpliciter AD l ideo om. L l illorum post
esse LR istorum DEQ l est om. K l se habere om. DLNR 20 ista] illa KR ipsa L 22 arguitur] ar-
guatur AD add. contra hoc E l aliud] add. se habere E l secundum rationem om. L
21 Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 69; c. 10, 1 1b 16 (in apparatu]): "Quoties solet opponi dicendum est".
22 Boethtus, In Categ. Aristot. IV (PL 64, 264C): "Dicimus enim quattuor modis opponi: aut ut
contraría, aut ut aliquid, aut ut habitum et privationem, aut ut affirmationem et negationem. Hic
ergo contenditur utrum aequivocatio quaedam circa has quattuor diversitates sit, an idipsum quod
dicimus oppositum generis vice praedicetur, ut sit univocum".
" Cf. supra n. 20.
24 Cf. supra n. 18.
25 Cf. Duns Scotus, Metaph. IX q. 1-2 n. 35: "Nam quando nihil est in re, non est idem nec aliud, quia
istae sunt differentiae entis".
nem, scilicet ad contradictorium se habere, igitur est ad aliud se ha

bere', est fallacia secundum quid et simpliciter.
Quod dicitur26 'quod in definitionibus istorum ponuntur sua 24
correlativa', dico quod nullum istorum habet veram definitionem
5 exprimentem quid est res, licet habeat definitionem exprimentem
quid dicitur per nomen, vel illud quod intellectus concipit de istis;
quae ratio, licet sit definitio eorum simpliciter, non tamen est
definido simpliciter.
Ad secundum27 dico quod non est inconveniens concedere illa 25

ю non esse in aliquo genere generalissimo ut species. Si tamen debeant
poni in genere per reductionem, maxime ponenda sunt in genere
relationis, quia plus speciebus illis assimilantur, sicut forte omnia
intentionalia sunt in genere per reductionem — et hoc in illo cuius
speciebus maxime assimilantur in modo praedicandi.
18] 15 Ad tertium28 concedo quod 'oppositio' non sit univoca contra- 26
dictioni et contrarietati. Cum assumitur a BOETHIO quod divisio
oppositionis in ista quattuor est divisio generis in species, hoc potest
intelligi dupliciter: 'generis', id est 'generalis', quia divisum secundum
aliquem modum praedicatur de dividente; et ideo per hoc distin-
20 guitur haec divisio a divisione totius in partes. Vel sic quod illud sic
intelligatur pro aliquibus dividentibus, non pro omnibus, quia con
trarieras et oppositio relativa sunt species oppositionis, sumptae se
cundum unam significationem secundum quam est genus inter
medium in genere relationis, licet contradictio non sit species eius ut
25 sic sumitur.
Per hoc ad illud de libro Posteriorum29 dico quod definitio con- 27
1 scilicet] - ALRpu vel E om. DKNQ l ad] add. aliud E l se habere] sibi E 2 et] ad ADR
3 Quod] Et quando Q l istorum] suis E illorum KN eorum LR l ponuntur post correlativa Q l sua
post correlativa E duo D 4 istorum] illorum LN l veram om. L 5 exprimentem post res E l
habeat] habeant K l definitionem] rationem AENQ 7 eorum post simpliciter Q earum K l simpli
citer] secundum quid E om. K 8 simpliciter] simplex D 9 dico] dicitur LR l illa] ista L 10 de
beant] debent L 11 poni om. K l in genere post reductionem E l ponenda sunt] s. p. E 12 spe
ciebus illis] species vel D l illis] eius AQ 13 cuius speciebus] cui species N 15 sit] est E
16 Cum] Et Q add. vero DLR l assumitur] sumatur K l quod] quia Q 17 ista] illa KLNR illis Q l
in2] add. suas L 18 dupliciter] - DLR sic Q om. AEKNpu 19 modum] add. praedicandi ELR l
dividente] dividentibus L l ideo om. Q 20 haec] ista D l illud om. E 22 sumptae om. Q 24 eius
om. Q 25 sic] hic (post sumiter Q) EQ 26 hoc] add. quod K l illud] aliud E l libro] I Q
26 Cf. supra n. 18.

"Cf. supra n. 19.
28 Cf. supra n. 20.
29 Cf. supra n. 2 1 .
432 QUAEST. 25
tradictionis est bene assignata, et quod oppositio, secundum illam

significationem secundum quam convenit contradictioni, non est
omnino idem illi, sed superius. Et habet aliud inferius, videlicet
'privativam oppositionem'; quia tam illa quam contradictio, vel est
non-entis ut subiecti vel ut termini, quorum utrumque oporteret esse 5
ens ad hoc quod relatio esset ens.
28 Ex his sequitur quod oppositio in uno sensu sumpta dicitur de
contrarietate et relativa oppositione univoce; in alio sensu sumpta
dicitur univoce de contradictione et privativa oppositione.
[В. — Ad tertium et quartum principale io

1. — Responsio praevia]
29 Ad tertium30 dicitur quod generalissimum relationis non est 'ad

aliquid', nec aliquid quod est in illo genere per se; sed ipsum
generalissimum est habitudo unius ad aliud, et ira omnia quae sunt
in genere relationis. — Ad illam probationem in contrarium dicitur 15
quod ilia definitio non datur de relatione, sed de relativis. Similiter,
hoc nomen 'ad aliquid' est concretive dictum a relatione et non
relationis nisi sic intelligatur: 'ad aliquid' est habitudo ad aliquid.
ID. — Ad quartum principale]
30 Per hoc similiter ad quartam rationem principalem31: quod 20

primae species relationis non referuntur ad invicem sibi nec alii; sed
sunt principia referendi, sicut et omnia alia quae sunt in genere
relationis.
1 assignata] data LR 2 convenit] competit E l non om. D 3 aliud om. D not. vel aliquid
E | videlicet] scilicet NQ 4 quia] et E l illa] ista L 5 ut] vel DN l ut2] lin. D1 om. KN l oporteret]
oportet AK 6 relatio] locutio Q 7 oppositio] add. scilicet Q l in uno sensu] post sumpta K uno
modo D | de — dicitur] rep. L 8 univoce] ante dicitur E ada. et Q | sumpta om. KNQR 9 et] add.
de K 12 tertium] quartum K aliud N add. principale Q 13 aliquid] aliud LR l nec] ut K l nec
aliquid om. D 14 generalissimum] add. per se (post est R) DR 15 illam] primam ELNR om. Q
16 illa] ista R 17 nomen] add. hoc K l concretive] concrete K l non] add. genus E 18 intel
ligatur] intelligitur EKR l aliquid] add. id K l est] add. per se E l aliquid2] aliud DL add. aliud Q
20 Per hoc om. Q l quartam rationem principalem] quartum principale E l rationem] responsionem
K | quod om. D 21 primae] per se KL'NR not. mg. alia lirtera: primae L¡ l species relationis]
relationes L l ad invicem om. EK l alii] aliis LR l sed sunt] licet sint K
wCf. supra n. 7; n. 29-51, paucis paragraphia exceptis, habent multa similia in Duns Scoti, Metaph. V
q. 5-6 n. 114-129.
1 Cf. supra n. 8.
An genus relationis sit GENUS unum 433
[2. — Obiectiones et responsiones

contra duas responsiones supra dictas]
19] Contra istas duas responsiones. Ex his sequitur quod neutra de- 3 1
finitio, quam ponit ARISTOTELES32, esset eorum quae sunt in genere
5 relationis, nec etiam aliqua proprietas quam ipse assignat. Et ita
omnis determinatio AriSTOTELIS esset impertinens ad genus relatio
nis. Consequentia prima patet, inducendo in singulis proprietatibus
quas ponit ARISTOTELES, quarum nulla convenit relationibus, sed
relativis.
io Item, oppositum non est principium sui oppositi. Igitur forma 32
absoluta non est principium secundum quod aliquid dicitur compa-
ratum ad aliud; sed relatio est huiusmodi forma; igitur non est abso
luta in se, igitur est ad aliud.
Item, concesso eo quod dicitur, non vitatur difficultas argumen- 33
15 torum principalium. Quia si generalissimum in abstracto sit relatio,
aliquid secundum eam dicitur relative ad aliud.
Probatio huius: tum quia 'secundum qualitatem', secundum 34
quod est generalissimum, 'dicimur quales', secundum AristOTELEM33,
quia sic notificat qualitatem ut est generalissimum; igitur secundum
20 relationem, ut est generalissimum, dicuntur aliqua relativa.
Tum quia secundum relationes inferiores in genere relationis 35
dicuntur aliqua relativa. Omne autem inhaerens per se primo modo
cuilibet speciei univoce, inhaeret per naturam generis, et ita generi
primo; igitur secundum generalissimum dicitur aliquid relative. Ex
25 hoc arguo: aut relativum dictum secundum formam generalissimi
dicitur ad aliquid secundum aliam formam, aut secundum eandem.
3 Contra — relationis] mg. R1 l istas] illas K l responsiones] rationes DQ add. arguo L 5 ali
qua] alia KNQ l ipse assignat] a. i. LR l ita om. L 6 Aristotelis] Philosophi Q 7 Consequentia]
Conclusio N | Consequentia prima] Contra consequentia K 8 quarum] quia K 11 est] mg. V l
quod] quam DK l comparatum] comparative K 12 relatio] L' comparatio mg. L1 l forma] add. scili
cet secundum quam aliquid dicitur comparatum ad aliud R l absoluta] absolutum LR 16 dicitur
relative] r. d. D 18 dicimur] dicuntur DLQ dicamur K l quales] quale ADK 19 notificat] notat D l
ut est generalissimum om. A 20 relationem] rationem K l aliqua] alia DLN add. esse K 21 secun
dum] add. omnes D add. aliquas L 22 aliqua] alia N l modo om. AE 23 cuilibet] cuiuslibet Q
24 primo] add. convenit Q l generalissimum] add. relationis E 25 arguo] arguitur E l generalissi
mi] add. relationis E 26 aliquid] aliud L add. dictum E l secundum2] - DKL om. AENQRpu
" Aristot., Prnedic. c. 7 (AL I2 58; c. 7, 6a 37-38): "Ad aliquid vero talia dicuntur quaecumque hoc
ipsum quod sunt aliorum dicuntur, vel quomodolibet aliter ad aliud"; c. 7 (AL I2 62; c. 7, 8a 32-33):
"... sunt ad aliquid quibus hoc ipsum esse est ad aliquid quodammodo se habere".
" Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63; c. 8, 8b 25-26): "Qualitatem vero dico secundum quam quales qui
dam dicimur".
434 QUAEST. 25
Si secundum eandem, igitur relativum illud est relativum aequiparan-

tiae, ergo et relatio ilia est relatio aequiparantiae; igitur omnes infe
riores relationes.
36 Si dicatur ad aliud secundum aliam formam, igitur et Uli alii
correspondet alia forma, secundum quam dicitur relative ad istud. — 5
Illa est aeque prima cum relatione quae est generalissimum, quia
relativum illud est aeque primum cum illo; igitur duae relationes
generalissimae aeque primae.
37 Similiter, manet difficultas quartae rationis34. Quia si primae
species sint relationes, quaere. Aut sunt relationes aequiparantiae? et ш
ita omnes relationes inferiores erunt tales relationes. Aut a est
principium referendi aliquid dictum secundum eum ad aliquid
denominatum a b? et ita erunt a et b relationes suppositions et
superpositionis. Aut a est principium referendi denominatum ab eo
ad aliquid denominatum ab alia forma ut ad c, et b principium 15
referendi ad aliud secundum eandem formam? et tunc erunt tres
primae species. Aut a est principium referendi ad aliquid dictum ab
alia forma, et b similiter? et tunc erunt quattuor primae species. Et
universaliter, cum omni relationi correspondeat relativum et e con-
verso, nulla diversitas erit in numero relationum et relativorum. 20
38 Ad primum istorum35 dici potest et concedi consequens pri
mum quod ilia definitio non est generalissimi relationis nec alicuius
specierum, sed eius quod denominative dicitur ab ea; similiter de
proprietatibus. Nec tamen sequitur ulterius quod determinatio ARI-
STOTELIS nullo modo sit conveniens generalissimo relationis, quia re- 25
1 secundum om. AENR l illud] huiusmodi LR l illud est relativum om. A 2 ergo —
relatio-2 om. K l et om. AD l inferiores relationes] r. e. ELQR 4 dicatur] dicantur Q l aliud]
aliquid dictum E l igitur — forma om. A l alii] aliquando R 5 alia] aliqua K l istud] illud KN
6 Illa] Ista R | est om. D l quia] et L 7 illud] istud L l primum] primo DKN l illo] isto R 8 ge
neralissimae om. EN 10 sint] sunt N | Aut] an A 11 a om. D l est om. E 12 aliquid] aliud
aut D 13 b] add. et e converso b ad a R l erunt] essent D l et2 om. EKN l relationes] relativa E
14 superpositionis] add. et ita omnes relationes erunt relationes suppositionis et suprapositionis D l
referendi] add. aliquid R 15 aliquid] aliud D l ad2] a L ad R om. E l c] add. et e converso c ad a R l
b] add. est K add. erit L 16 referendi] add. aliquid (post ad L) KL l ad] aliquid R l secundum —
aliquid om. E l tunc] sic K 17 primae species] s. p. N l est om. K l aliquid] aliud L 18 forma]
add. ut ad d E l b] d KR c N l et2] lin. D1 l tunc erunt] e. t. D l primae species] s. p. K 19 uni
versaliter] uniformiter L l cum omni] rep. Q 21 dici post potest DE l concedi] concedo L add.
primum E add. mg. illud L1 l consequens] falsum K l primum] et D om. EK add. scilicet Q 22 quod]
quia KR 23 specierum] speciei K l ea] eo D 25 sit] ante nullo E
34 Cf. supra n. 8. 30.

"Cf. supra n. 31.
An genus relationis sit genus unum 435
latio inter omnia entia est debilissimum ens36 cum sit sola habitudo
duorum, et ira minime cognoscibilis in se. Noscibilior autem est se
cundum quod informat ea quorum est habitudo; et ad determinan-
dum de relatione conveniens fuit determinare de relativis, praesertim
5 cum ex eorum cognitione sive definitione, sive quoad proprietates
eorum, possit haberi cognitio relationis. Quia si relativi esse est ad
aliud se habere, proportionaliter relatio est forma secundum quam
hoc sic se habet ad aliud. Consimiliter quoad proprietates, si relativa
dicantur ad convertentiam37, relatio est forma secundum quam ali-
10 qua dicuntur ad convertentiam. Et sic de ceteris proprietatibus.
Ad aliam rationem38 dico quod comparatio et absolutio non
sunt opposita nisi circa idem. Et ideo absolutio circa formam et
comparatio circa subiectum informatum formá non sunt opposita.
Aliter potest dici quod relatio non est forma comparata nec
15 absoluta. Quia enim est forma secundum quam aliquid dicitur
comparatum alteri, ideo nec est nata dici absoluta nec comparata,
sicut nec absolutio sibi opposita est absoluta nec comparata.
Si dicatur absolutum et comparatum esse contraria immediata
circa ens: verum est, circa ens quod est natum ea recipere. Sicut 'sa-
20 num' et 'aegrum' sunt contraria immediata circa corpus animalis,
sed non circa sanitatem vel aegritudinem; neque enim sanitas neque
aegritudo est sana vel aegra.
Ad alias rationes39 dicitur quod neque secundum generalissi-
1 entia om. K l debilissimum] debilius D minimum E nobilissimum R 2 minime] add. est

(ante minime Q) ADKQ l Noscibilior] Nobilior AD l autem] enim D l est] mg. L1 3 et] add. ideo
LR 5 cognitione sive definitione] d. sive c. D 6 eorum] add. non K l haberi] sumi K l Quia]
add. et AKQ 7 proportionaliter] proportionabiliter A l est] erit D 8 hoc] haec D om. E l sic om.
Q | habet] habent D l aliud] aliquid А 9 dicantur] dicuntur DEQ l aliqua] alia DN l aliqua -
proprietatibus] hoc sic se habet ad aliud consimiliter quoad K 11 aliam rationem] aliud E l
rationem] responsionem K 12 nisi] add. sint D l formam] add. et absolutio N 13 circa] add.
idem E 14 comparata nec absoluta] a. nec c. D 15 Quia — comparata om. D 16 absoluta]
absolute N 17 opposita] add. nec E l opposita — comparata] secundum quod posita est absolutio
neque comparatio Q l nec2] neque KN 18 Si] praem. Item Q l dicatur] add. quod LR l esse] sunt
LR | immediata om. K 19 verum — ens om. А l est natum] n. est L l ea recipere] r. ea EK 20 et
om. N | aegrum] add. quae N 2 1 sed] licet Q l sanitatem] salutem K l sanitatem vel aegritudinem]
a. vel s. Q l vel] et DE l neque] nec AD l neque2] nec DE vel LNR 22 sana vel aegra] a. vel s.
AKQ 23 neque] non L l generalissimum] genus LR
3' Averroes, Metaph. XII com. 19 (ed. Iuntina VIII f. 144ra): "Et dicit proprie relationem quia est
debilioris esse aliis praedicamentis".
" Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 59; c. 7, 6b 29): "Omnia autem relativa ad convertentia dicuntur".
MCf. supra n. 32.
436 QUAEST. 25
mum relationis aliquid refertur, neque secundum eius primas spe

cies, sed solummodo secundum eius species inferiores.
Ad secundam prius praetactam contra hoc40, conceditur quod
'secundum omnes relationes inferiores aliquid refertur, igitur secun
dum genus' etc.; conceditur quod secundum ipsum genus ut est in 5
inferioribus, non in se.
Contra illud: secundum ARISTOTELEM IV Topicorum*1: ttSi spe
cies sit ad aliquid, et genus erit ad aliquid"; igitur si species sit prin-
cipium referendi ad aliquid, et genus erit ad aliquid.
Item, impossibilia videntur quod generalissimum sit relatio sive 10
habitudo ad aliud et quod informando subiectum non faciat subiec-
tum se habens ad aliud.
Item, secunda probatio non solvitur, quia secundum omnes
species specialissimas aliquid refertur; igitur secundum aliquod uni-
vocum ilia sunt genera infima et intermedia. Sed secundum omnia 15
ilia aliquid refertur; igitur per aliquod univocum eis — quod genus
univocum est superius eis — et ita semper ascendendo ad generalissi
mum, tandem oportet concedere quod secundum generalissimum
aliquid refertur; nec solummodo secundum quod habet esse in infe
rioribus, quia sic nec est aliud a suis inferioribus, et per consequens 20
non univocum illis.
Ad secundam istarum rationum42 diceretur quod generalissi
mum non informat substantiam nisi in suis inferioribus, quia non
informat substantiam nisi in quantum est ens; non est autem ens nisi
1 neque] nec D 2 eius om. E 3 praetactam] positam A tactam DQ l conceditur] rep. D

concedant E 4 igitur] et KQ 5 conceditur] concedatur E l quod] quia D et Q om. A l secun
dum om. N | ipsum om. EL l ut] add. ipsum L 7 illud] istud L l Aristotelem] add. in ADN 8 sit]
est E sint N | erit] sit K l ad aliquid2 om. Q l igitur — ad aliquid-2 om. R l si om. N l sit2] est L sint N
9 referendi] recipiendi E add. et (om. LN) sic LNQ l erit] add. principium referendi ADR 10 impossi
bilia] impossibile DLR incompossibilia A videntur EQ l videntur] videtur DLR includuntur A indu-
cuntur KN | sive] vel Q l sive habitudo] sine habirudine D sine habitu dicto N 1 1 et om. N l
quod] add. in LR l faciat] facit EKNQ 13 secunda probatio] p. s. A l omnes species] s. o. AKN
14 aliquod] aliquid DKL l univocum] add. eis R 15 et] - DEQ om. AKLNRfru l Sed] Si K Et si Q l
omnia illa] omnes illas D 16 illa] ista LR l aliquod] aliquid DLNQ l univocum eis] eis u. E 17 est]
lin. (ante genus) L1 l eis om. E l ita om. Q l ascendendo] add. mg. usque L1 19 refertur] referatur Q l
secundum quod] prout D l esse] ante quod Q 20 sic] sicut K l nec] non R om. N l et om. N l et —
non] per consimile nec D 2 1 non] nomen A nec LR om. KNQ l univocum illis] i. u. Q 22 secun
dam] tertiam D l istarum] illarum N l diceretur] dicitur D dicetur ELNR 23 substantiam] subiectum
Q | nisi] add. ut est ens E l nisi — substantiam om. K l quia — inferioribus om. L 24 informat] infert
E | substantiam] subiectum Q l in quantum] ut E l est autem] a. est N l nisi] add. in quantum Q
40 Cf. supra n. 35.

41 Aristot., Tоpica IV c. 4 (AL V1 75; Д c. 4, 124b 16).
AN genus relationis sit genus unum 437
in suis inferioribus.
Contra hoc: saltem potest concipi ab intellectu relationem in- 48
formare substantiam, non concipiendo aliquam inferiorem relatio
nem informantem substantiam. Quia potest prius concipi ab intellec-
5 tu, non concipiendo posterius, et ita conceduntur opposita: ipsam
informare substantiam, et tamen non esse relativum relatum per
ipsam. Quod est impossible.
(3. — Alia responsio ad tertium principale]
Ad tertiam igitur rationem principalem43 dicendum quod gene- 49

io ralissimum in genere relationis est principium referendi ad aliud, sed
non ad aliud relatum secundum aliam formam genere. Consimiliter,
relativum dictum a generalissimo denominative dicitur relative, sed
non ad aliquid relatum secundum aliam formam genere.
Contra hoc: si relatio sit principium referendi ad aliquid rela- 50

15 tum secundum eandem formam, igitur est relatio aequiparantiae, et
relativum denominatum ab eo relativum aequiparantiae, et ita omnes
relationes et relativa inferiora erunt aequiparantiae, quod est incon-
veniens.
Ad istud dicendum quod 'relativum aequiparantiae' est aequivo- 5 1
20 cum, quia proprie sumptum est aliquid relatum ad aliud secundum
eandem formam specie, a qua relatione aequiparantiae imponitur
unum nomen quod de utroque extremo relationis talis dicitur, cuius-
modi sunt 'simile' et 'aequale' et huiusmodi. — Transumptive dicitur
relativum aequiparantiae omne illud quod eodem nomine denomi-
25 nat utrumque extremum, licet illud nomen non imponatur ab una
2 Contra] praem. Forte Q l saltem post concipi E om. Q l concipi] concedi A accipi D 3 sub
stantiam ... substantiam ... substantiam] subiectum ... subiectum ... subiectum N l non] nec Q l ali
quam] aliam DNQR l inferiorem relationem] r. i. EKN 4 informantem] informare ADLR l potest
post prius Q 5 et — impossibile om. L l opposita] add. scilicet A l ipsam] - EQ ipsum ADRpu om.
KN 6 esse] est N om. K 7 ipsam] ipsum AD 9 igitur om. KL l quod om. Q 10 est] esse Q
11 relatum] relativum A l formam] add. in AEK 12 relative] ante dicitur Q add. relativum R
13 aliquid] aliud D l aliam] aliquam E l formam] add. in E 14 relatio sit] lin. K1 l aliquid] aliud
DEL 15 igitur est] est i. Q 16 eo] ea A add. est E 17 relationes] add. inferiores E l inferiora].
lin. K1 om. E | erunt] essent D 19 istud] illud NQ add. est LQ 20 est] add. ad Q l relatum] add.
id est Q 21 formam] add. in K l relatione] relative AE relationi L relativum N om. D l aequiparan
tiae om. AD 22 quod] quia Q l relationis talis] t. r. ELQ l dicitur om. K 23 sunt om. Q l dicitur]
add. aliquid D 24 omne] esse K l illud om. DK 25 illud] illi D l nomen post imponatur D l im
ponatur] imponitur Q | una] illa D
43 Cf. supra n. 7.
438 QUAEST. 25
forma specie. Et hoc secundo modo concedo relationem, quae est

generalissimum, esse relationem aequiparantiae; et relativum ab ea
dictum esse similiter relativum aequiparantiae. Dicitur enim 'relati
vum relativi relativum'. Sed relatio primo modo sumpta est species
huius generis. 5
52 Contra: quocumque modo generalissimum sit relatio aequipa

rantiae, sequitur relationes omnes inferiores esse illo modo relationes
tales. Quod videtur inconveniens, cum paternitas et huiusmodi rela
tiones suppositionis et superpositionis nullo modo sint relationes
aequiparantiae, quia non denominant utrumque extremum aliquo ю
eodem nomine.
53 Ad hoc dici potest quod omnis relatio inferior est aequiparan
tiae, id est principium referendi ad aliquid dictum secundum ean-
dem formam genere. Ubi etiam utrumque extremum eodem nomine
generis nominatur, licet non quaelibet sit principium referendi ad 15
aliquid secundum eandem formam specie; nec ubi utrumque nomi
natur eodem nomine speciei. Dicitur enim 'pater' secundum formam
sui generis relativum relativi, etsi non dicatur secundum propriam
formam patris 'pater'.
[4. — Alia responsio ad quartum principale] 20
54 Ad quartam rationem principalem44 concedo quod tam a quam H4I

b est principium referendi ad aliquid dictum secundum eandem for
mam, puta sit a hoc quod est relatio aequiparantiae, b hoc quod est
relatio suppositionis et superpositionis. Relativum denominatum a b,
quod est relativum suppositionis et superpositionis, dicitur ad relati- 25
1 Et om. Q | concedo] conceditur D l quae est generalissimum om. E 2 relationem om. E l

relativum] relativa KN l ea] illa D 3 dictum] dicta N l esse] est E l relativum] ante similiter Q rela
tiva N 4 modo om. K l species — generis] huiusmodi g. s. D 6 modo om. L 7 omnes] ante re
lationes EQ om. D | esse post modo D l relationes2 om. NQR 8 tales] ante illo Q om. AD l paterni
tas] add. filiatio L l huiusmodi] huius A 9 suppositionis et superpositionis] superposit. et supposit.
(et sic deinceps) A l sint] sunt ELN 12 dici potest] p. d. EQ l inferior om. E l est] add. relatio LR
13 aliquid] aliud D 14 formam] add. in K l Ubi] Ubique E 16 nec ubi] ubi etiam nec L ubi
nec N | ubi] ubique E sibi (ante nec) K l utrumque] add. extremum E l nominatur] denominatur
DLR 17 eodem om. A l speciei] specie AD 19 patris om. Q add. quia secundum propriam for
mam patris dicitur A 21 concedo] dicendum ELR 22 aliquid] aliud D 23 sit] sicut Q l quod]
lin. R2 | est] add. est E l aequiparantiae] add. et D l aequiparantiae — relatio om. R l esr] add. est E
24 superpositionis] add. 'd' et A add. ac etiam E l Relativum — superpositionis] in ima col. R1 om. K l
denominatum] denominatur Q
44 Cf. supra n. 8.
AN GENUS RELATIONIS SIT GENUS UNUM 439
vum suppositionis et superpositionis. Sed non sequitur ex hoc ipsum

relativum aequiparantiae esse nisi sumendo secundo modo, sicut
dictum est prius45.
Et si forte quaeratur divisio huius generis quod est b, quomodo 55
5 eius primae species se habent? — Potest concedi quod referantur
mutuo inter se, ut sint relativum secundum potentiam activam et
relativum secundum potentiam passivam. Et ulterius potest concedi
quod species eorum referantur inter se, ut pater et calefactivum quae
sunt species primi generis ad filium et calefactibile, quae sunt species
10 secundi. Et proportionabiliter est dicendum de relationibus corres-
pondentibus.
Ex his patent tot: qualiter relationes rationis se habent ad genus 56
relationis; et iuxta hoc quomodo entia rationis sunt in genere; et
quomodo illud sit intelligendum 'inter contradictoria non est me-
15 dium'; et quomodo oppositio se habet ad illa quattuor in quae
dividitur inferius in hoc libro46; et quomodo secundum relationem
ut est generalissimum aliquid refertur et ad quae referatur quod ab
eodem denominative dicitur; et quomodo aequivoce dicuntur aliqua
relativa aequiparantiae; et qualiter determinatio Aristotelis sit conve-
20 niens quae est de relativis, cum solae relationes sint in hoc genere ut
species; et quomodo huius generis sunt tantum duae primae species,
et cetera quae patent inspicienti.
1 ipsum] ante ex N add. quod sit E 2 esse] ante aequiparantiae D om. E 4 huius] istius L
om. D | b om. R 5 primae species] s. primo K s. p. N l referantur] referuntur DL 6 sint] si
unum sit AE si sunt L si Q si sint R om. KN l relativum] rep. L 7 relativum] reliquum E 8 refe
rantur] referuntur DEL l pater] add. quia (qui est AKN) species (ipse ens A) AEKN 9 primi] mg. L1
10 proportionabiliter] proportionaliter LNQ 12 his] hoc KN l patent] add. scilicet Q not. mg.
scilicet decem praedicamenta recitata L1 l qualiter] ante tot K quomodo LR l habent] habeant AN
13 hoc] illud L 14 intelligendum] add. quod Q 15 illa] ista EQ 17 referatur] refertur DK
add. et DQ 18 denominative post dicitur E om. D l quomodo om. L l dicuntur post aliqua Q dican-
tur relative dicantur K dicantur N l aliqua relativa] r. alia KN 19 qualiter] quomodo L l determi
natio om. Q 20 sint] sunt N 21 huius] huiusmodi A l sunt] sint DER l tantum] ante sunt Q om.
K 2 1 species2] ante species QR 22 et om. AD l cetera om. ADK l inspicienti] respicienti LR add.
etc. AQ
45 Cf. supra n. 51.

46 Cf. infra q. 37-38.
[QUAESnO 26
AN SECUNDA NOTIFICATIO RELAT1VORUM SIT

CONVEN1ENTER DATA]
Quaeritur an secunda notificatio relativorum, quam ponit ARI-

5 STOTELES1, sit convenienter data.

Quia illa nulli in genere relationis convenit; igitur non convenit
generalissimo relationis. Probatio antecedentis: quia si esse relationis
esset 'ad aliud se habere', hoc esset per aliam relationem; illius igitur
10 alterius esse esset ad aliud se habere pari ratione, et sic in infinitum,
quarum semper posterior esset relatio prioris. Quod est inconveni-
ens.
Item, illa definitio aut est formae relationis in se, quod per ar- 2
gumentum praecedens est improbatum; aut subiecti in se, quod fal
ls sum est, quia eius esse non est ad aliud se habere, quia ipsum secun
dum se est res alterius generis et absolutum; aut subiecti informati
tali formá, et tunc est entis per accidens, quod est inconveniens,
quia eius non est definitio, secundum ARISTOTELEM VI Metaphysi-
cae2. Nullius igitur est illa notificatio. Quod est inconveniens.
20 Item, generalissimum est praedicabile de qualibet sui specie; 3
sed hoc non potest nisi secundum quod significatur in singulari —
ilia autem notificatio datur de aliquo secundum quod significatur in
plurali; igitur non de ipso generalissimo.
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 26 L2Q1 l secunda] ista R om. L l notificatio] notitia K
7 illa] illud E illius K add. relatio D l relationis] lin. K1 om. E l non om. D 8 generalissimo]
generatio E l si om. N l esse relationis esset] esset r. esse DL r. esse esset E esse r. sit K esset r. esset Q
9 hoc — habere om. Q l aliam] aliquam LN l relationem] rationem L' restit. mg. L1 10 alterius]
add. relationis D l esset] est L l ad — habere om. K 11 quarum] quorum KN l esset] erit EKN
13 illa] ista R l aut] mg. L1 l aut est] vel E l quod post per Q 14 est improbatum] improbatur D l
subiecti] substantia Q l falsum est] est f. DKLN 16 et] ut E l aut] add. est D 17 entis] add. in
potentia K 18 secundum] per KLR l secundum Aristotelem] ex D 19 Nullius igitur] I. n. D l
illa post notificatio AN ista D l Quod est inconveniens om. Q 20 sui] sua KN 21 potest] add.
esse A l secundum quod om. Q l quod] mg. L1 22 autem om. K l secundum om. R 23 non] add.
est E | generalissimo] generatio E
2 Aristot., Mewph. VI t. 4 (AL XXV2 1 18; E c. 5, 1026b 3-4): "... quoniam vero multipliciter dicitur
ens, primum de eo quod est secundum accidens est dicendum, quia nulla est circa id speculatio".
442 QUAEST. 26
Item, haec notificatio non videtur convenire omnibus quae sunt

in genere relationis. Multa enim dicuntur ad aliud quorum esse es-
sentiale non est se habere ad aliud.
[I. — Opinio communis 5

A. — Expositio opinionis]
DlCITUR4 ad quaestionem quod duplicia sunt relativa: quaedam

secundum esse, et quaedam secundum dici. Prima notificatio ARI-
STOTELIS datur de relativis secundum dici, scilicet "Ad aliquid dicun
tur quaecumque hoc ipsum quod sunt aliorum dicuntur, vel quo- ю
modolibet aliter ad aliud5". Secunda notificatio, quam magis appro-
bat, scilicet "Ad aliquid sunt quorum hoc ipsum esse est ad aliud se
habere6", datur de relativis secundum esse.
IB. — Contra opinionem communem]
Contra hanc distinctionem: aut divisio datur per opposita, aut 15

non. Si non, non valet. Si sic, igitur relativa secundum dici non sunt
relativa secundum esse; igitur non sunt relativa; igitur relativa male
dividuntur in illa. Similiter, si sint opposita, sequitur quod relativa
secundum esse non sunt relativa secundum dici, quod est falsum. —
3 habere] ante se K om. L l ad aliud] ant* se ALQ add. essentialiter ADE 4 oppositum om.
L 7 Dicitur post quaestionem Q Dicendum D l duplicia] duplia(!) D 8 et om. KQ l quaedam]
alia AN l Aristotelis] lin. K1 om. D 9 de relativis om. R l aliquid] aliud E add. talia LR 1 1 aliud]
add. se habent D l Secunda] add. autem L l Secunda notificatio om. KN l quam om. Q l approbat]
approbatur Q 12 aliquid] aliud R 15 distinctionem] divisionem DNQ definitionem L add. ar-
guitur L | divisio datur] datur divisio Q 16 non5] lin. K2 l igitur om. Q 17 maie] non bene Q
18 sint] sunt DNQ | sequitur quod] igitur E 19 non — dici om. E l dici] esse KN l est falsum] f.
est EKN
1Vide notam 1.
4 Cf. Lambertus de Latiniaco (Lambertus Altissiodorensis aИгД Summa logicae c. 3 (ed. F. Alessio p.
80): "Prima definitio datur de relativis secundum dici tantum... Secunda datur de relativis secundum
dici et secundum esse, et haec definitio est propriissima definitio relativorum"; Thomas, Summa theo!.
I q. 13 a. 7 ad 1 (IV 153ab): "... relativa quaedam sunt imposita ad significandum ipsas habitudines re
lativas... et haec dicuntur relativa secundum esse. Quaedam vero sunt imposita ad significanclas res
quas consequuntur quaedam habitudines... quae dicuntur relativa secundum dici"; Thomas Sutton,
PraeJic. c. 'De relatione' (ed. A. Conti p. 205); Henricus Gand., Summa a. 35 q. 8 in corp. (AMPh s.
2, XXVIII 76-78).
'Vide notam 1 supra.
AN SECUNDA NOTIFICATIO RELATIVORUM SIT CONVENIENTER DATA 443
Si dicatur quod membra debent intelligi cum praecisione, sequitur

quod relativa secundum dici sunt tantum secundum dici, et ita ilia
non verius essent relativa quam nigrum, dictum album, est album.
Item, alterum membrum7 divisionis convertitur cum diviso; 8
5 idem enim est homo absolute et homo secundum esse.
Item, ilia notificatio quae ponitur relativorum secundum dici 9
nulla est. Tum quia ilia competit substantiis quae nullo modo sunt
ad aliquid, secundum ArISTOTELEM8, quia habet hoc pro inconveni
ente Tum quia secundum illam 'disciplina' dicitur relative ad 'dis-
10 ciplinatum', quia eius; et pari ratione 'albedo' ad 'album', et pari
ratione omnia accidentia ad subiectum, quia eorum dicuntur. Ex illa
igitur notificatione nullum eorum potest concludi esse in genere re-
lationis.
[II. — Solutio quaestionis]
|3l 15 Dicendum igitur quod relativa nullo modo dividuntur in rela- 10

tiva secundum esse et relativa secundum dici, quia sumendo membra
praecise, relativum secundum dici non est magis relativum quam
homo mortuus est homo.
Forte tamen entia sic dividuntur quod quaedam sunt relativa 11
zo secundum esse, ut ilia quae denominative dicuntur a relationibus;
quaedam autem sunt relativa secundum dici, ut quae sunt in aliis
generibus et secundum aliquam habitudinem dicuntur ad alia — ilia
tamen simpliciter loquendo non sunt relativa.
Sed vere relativorum quaedam dicuntur secundum suam pro- 12
25 priam formam ad aliud, ut quae sunt primo relativa; alia sunt9 vere
2 tantum] ante sunt D add. relativa E l illa] ista ER om. K 3 essent] ante non E ante verius
L 4 alterum membrum] m. a. Q l divisionis om. E 5 est] lin. (ante enim) D l homo ... homo]
hoc ... hoc E | esse] se KN 6 illa] ista R l notificatio] add. relativorum KN l quae ponitur] quam
ponit D 7 Tum om. Q l substantiis] subiectis N 8 quia] qui ADL l habet hoc] hoc habet A
9 secundum] per EKNQ l relative post disciplinatum E 12 nullum eorum] relativorum D nullo-
rum KN | eorum] istorum (post potest Q) LQ illorum R 15 Dicendum] add. est Q l relativa om. D
16 esse ... dici] dici ... esse KN l et] add. in D 17 relativum ... est ... relativum] relativa ... sunt ...
relativa DE 19 Forte] Fore N l sic om. ELR l quaedam] add. entia LR l sunt relativa] r. s. E
21 autem] vero L l ut om. E 22 aliquam] aliam EQR 24 suam om. Q l propriam] ante suam
DKNR post formam E 25 primo] per se LR add. et proprie AE add. et primo R l alia] quaedam
autem L add. vero DQ l sunt om. Q l vere] vera K
7 1. e. relativa secundum esse.

8 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 62; c. 7, 8a 28-31): "Si igitur sufficienter eorum quae sunt ad aliquid
definitio assignats est, aut nimis difficile aut impossibile est solvere, quoniam nulla substantia eorum
quae sunt ad aliquid dicitur".
' Hic terminatur quaestio in codice E.
444 QUAEST. 26
relativa et per se, sed non dicuntur secundum propriam formam ad

alia, ut sunt relativa secundum genus. Illa enim sunt per se relativa,
sed non primo; et dicuntur ad alia secundum formam sui generis, ut
si scientia sit per se relativum, impossibile est illud quod est eius spe
cies secundum illam significationem non esse relativum, quia tunc 5
genus et species non essent in eodem genere. Sed non est primo re
lativum, quia non secundum illud quod superaddit suo generi. Et
ideo dicitur ad correlativum generis secundum ipsum genus.
13 Dicendum igitur quod notificatio ARISTOTELIS secunda est
conveniens de relativis, quia indicat rationem eorum in quantum ю
sunt relativa, ut patebit respondendo ad rationes.
(III. — Ad argumenta principalia]
14 Ad primum10 igitur dicendum concedendo quod illa notificatio

non datur de relatione, sed de relativis dictis denominative ab eis.
Quare autem illa definiat et non relationes, et eorum proprietates 15
ponat, dictum est in praecedenti quaestione11.
15 Ad aliam12 dico quod illa notificatio non est relationis absolute
ut significatur in abstracto, ñeque subiecti absolute, ñeque totius
aggregati; sed formae ut informat subiectum eo modo quo significa
tur per nomen concretum dictum a generalissimo relationis, ita quod 20
ly ut non dicat partem eius quod significatur, sed modum.
16 Ad tertium13 dictum est prius14 quare relativa aequiparantiae
definiantur in plurali convenientius quam in singulari, cum huius-
1 et] entis (lin.) D1 l et per se om. A l sed] et А l ad alia om. KN 2 sunt] sint N l telativa]
mg. D1 | Illa] Ista L l sunt2 post se D 3 et om. N l alia] aliud A 4 est om. N add. quod KL l eius]
esse Q 5 tunc] sic R 6 genus et species] s. et g. K l non2 om. N l est om. D add. per se R
7 illud om. N | superaddit] add. et D 8 ad correlativum] add. sui DLR 9 secunda] ante
notificatio R ante Aristotelis KN 10 de om. Q l indicat] indifficat(!) N 1 1 patebit] add. in KN
13 primum] primam KNQ l dicendum] add. est AKN l concedendo] concedo D 14 eis] ea R
15 autem] add. Aristoteles Q l illa] illam KN l eorum] earum D 16 ponat] ponit DKN l quae
stione] ratione L 17 aliam] aliud DL secundam Q l non] nec DR 18 abstracto] absoluto R l
neque ... neque] nec ... nec D 19 formae] forma K l informat] informant A informatur Q format
N | eo modo] ex K l quo] quae R 22 tertium] tertiam K l prius] lin. N1 l quare] qualiter KN l
aequiparantiae] add. citius L 23 definiantur] definiuntur R l convenientius] ante definiantur R
10 Cf. supra n. 1.
"Cf. supra q. 25 n. 38.
12 Cf. supra n. 2.
"Cf. supra n. 3.
14 Cf. nota sequens.
AN SECUNDA NOTIFICATIO RELAITVORUM SIT CONVENIENTER DATA 445
modi sit illud quod hic definitur, sicut patet ex praecedenti quae-
stione15.
Ad quartum16 dicendum quod ilia ratio convenit omnibus es-
sentialiter quae sunt in genere relationis, ut denominative dicta a re-
5 lationibus. Si quae autem sint quae dicantur ad aliud, et non habe-
ant hanc rationem, non sunt relativa nisi secundum quid.
[IV. — Notabilia de proprietatibus relativorum]
De prima proprietate et secunda, quae sunt "recipere contra

ria17", et "suscipere magis et minus18", notandum quod illae non
10 insunt per se relationibus neque forte relativis, sed tantummodo
ratione eorum in quibus per se fundatur relatio. Unde quae fun-
dantur in formis suscipientibus magis et minus vel contrarietatem
recipiunt haec19, sicut similitudo secundum albedinem recipit magis
et minus et contrarium, quia et albedo in qua fundatur. Similitudo
15 autem, quae est secundum aliqua quae sunt in quarta specie qua-
litatis20, non suscipit contrarium neque magis et minus, quia nec
ilia suscipiunt in quibus ilia similitudo fundatur; et hoc, loquendo de
prima proprietate et de contrarietate proprie dicta. Tum quia si illae
duae per se inessent relationibus, posset esse motus per se in genere
20 relationis, quia posset esse acquis itio partis post partem alicuius
3 quartum] quartam K l illa] aliqua R om. K l ratio] relatio K notificatio LR l omnibus

essentialiter] e. o. KNQ 4 denominative] denominativa D 5 quae om. A l sint] - ADNpu sunt
KLQR | habeant post rationem Q habent K 8 prima] add. autem LR l proprietate post secunda L l
recipere — et om. KN 9 suscipere om. Q l magis] maius (et sic deinceps) KN l illae] istae L 10 per
se om. Q l neque] nec D 11 fundatur] fundat N l fundatur relatio] fundantur relationes LR l
fundantur] fundatur N 13 recipiunt] suscipiunt KN recipit Q l haec om. Q l sicut] sic D l secun
dum] et subiectum recipiens Q 14 fundatur] add. similitudo K 15 aliqua] alia Q 16 contra
rium neque] n. c. (post minus) D | neque] nec A l et] neque LQR l nec om. D 17 illa] lin. N1
ista R | illa2] ista L l fundatur om. A 18 et] - LQR om. ADKNpu l de om. Q l dicta] add. igitur
Q | si] lin. L1 | illae] istae K l illae duae] illa duo D 19 per se post inesset N proprie R l per se2 post
relationis Q om. AK 20 quia posset] quae possit Q l quia — relationis om. K
" Cf. supra q. 25 n. 29. 38; cf. etiam infra q. 29 n. 28.

16 Cf. supra n. 4.
" Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 59; c. 7, 6b 15).
"Cf. Antonius Andreas, Praedic. c. 'De relatione' (ed. Venetiis 1508, f. 30rb): "Unde quae fundantur
in formis suscipientibus [ed. - susceptibilibus] magis et minus vel habentibus contrarietatem, ipsae
suscipiunt magis et minus et etiam contrarietatem".
20 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 67-68; c. 8, 1 la 5-7): "Triangulus vero et quadrangulus non viderur ma
gis minusve suscipere, nec aliquid aliarum figurarum".
446 QUAEST. 26
formae in genere relationis; et talis acquisitio est motus, secundum

COMMENTATOREM super III Physicorum21 . Sed consequens est incon-
veniens, scilicet motum esse per se in genere relationis, quia est con
tra ArISTOTELEM in V Physicorum22. Tum quia si in forma relationis
esset suscipere magis et minus, relativum dictum secundum magis 5
per se referretur ad duo: scilicet ad aliquid dictum secundum minus
secundum eandem formam, et praeter hoc ad illud ad quod tale
relativum absolute dicitur. Verbi gratia, similius diceretur per se ad
'minus simile', et praeter hoc ad illud ad quod suum positivum
refertur, scilicet 'simile'; sed consequens videtur inconveniens, quia 10
contra ARISTOTELEM, V Metaphysicae23, qui habet pro inconvenienti
quod idem bis referatur, id est, ad duo.
Propter hoc videtur dicendum quod illae proprietates per acci-
dens insunt relativis. Nec obstat auctoritas ARISTOTELIS in contrari-
um, quia nihil videtur secundum propriam opinionem determinare 15
de relativis ante illam partem ubi incipit improbare primam notifica-
tionem relativorum24. Sed ad minus, nullum relativum dicitur pro
prie contrarium ei cui est relativum, licet accidat aliquid idem uni
esse relativum et alii contrarium, ut scientia contrariatur ignoran-
tiae, et ad illud non refertur, sed ad scibile25. 20
1 genere] generalissimo Q' rent. lin. Q1 l secundum] per LR 2 super om. D l 111] lin. Q1
add. librum Q 3 scilicet] secundum R l quia] et L 4 in om. DLR l V] libro Q l Physicorum] add.
in V Q 6 referretur] refertur KN l minus] add. et N 7 illud] idem N l tale om. D l tale — quod]
rep. A 8 diceretur] refertur (post se) DQ om. K l ad — simile om. K 9 hoc om. N l suum
positivum] suus positivus D 10 simile] L' simili (lin. L2) L2 l videtur] est NQ add. esse L l quia] add.
est D 11 Aristotelem] add in KLN 12 id est] scilicet LR 13 Propter hoc] Propterea K l illae]
istae KN tales L 15 propriam opinionem] o. p. DL 16 illam partem] illa parte D l incipit] mg. L1
add. primo K l proprie] esse D 18 cui] cuiusmodi A cuius L l aliquid] ante accidat Q om. N l uni]
iam N 19 alii] alteri LR add. esse KN l ut om. KN 20 illud] istud L
21 Averroës, Physica III com. 4 (ed. luntina IV f. 41rb): "Motus enim nihil aliud est quam generatio
partis post aliam illius perfectionis ad quam intendit motus".
22 Aristot., Physica V t. 18 (AL VII1 198; E c. 2, 226a 24-26): "Quoniam autem neque substantiae
neque ad aliquid neque ipsius facere et pari, relinquitur secundum quale et quantum et ubi motum
esse solum".
23 Aristot., Metapn. V t. 20 (AL XXV2 105; Д c. 15, 1021a 31-b 3): "Nam sententiale significat quia
eius est sententia, non est autem sententia ad hoc cuius est sententia (bis enim idem diceretur) et
similiter alicuius visus est visus, non cuius est visus (est et verum hoc dicere) sed ad colorem aut ad
aliud aliquid tale. Illo vero modo bis idem diceretur, quia est visus cuius est visus".
14 Cf. Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 62; c. 7, 8a 13).
" Cf. supra q. 24 n. 24.
[QUAESTIO 27
UTRUM RELATIVA S1NT SIMUL NATURA]
De quarta proprietate quaeritur utrum relativa sint simul naturá.
Quod non, videtur:

5 Quia, secundum PORPHYRIUM1, genus refertur ad speciem et e
converso; sed haec non sunt simul naturá, quia illud est prius natu-
raliter "a quo non convertitur subsistendi consequentia2"; huiusmo-
di est genus, quia a specie ad genus tenet consequentia et non e con
verso; igitur etc. — Consimiliter potest argui in omnibus intentioni-
10 bus fere relativis ad invicem, ut de prima substantia et secunda, de
universali et particulari.
Item, secundum PORPHYRIUM3, 'Socrates senex differt a se pue-
ro'; sed differentia est quaedam relatio; igitur Socrates senex et Socra
tes puer referuntur ad invicem. Sed haec non sunt simul naturá. Ita
15 potest argui de omnibus quae non sunt eadem, sed ordinata ad invi
cem quoad istas relationes 'differentia' et 'diversitas'.
Item, 'scibile' et 'scientia' referuntur ad invicem, et non sunt
simul naturá, quia "destructo scibili, destruitur scientia" et non e
converso4. Similiter, de sensu et sensibili, ut arguit ARISTOTELES5. Quia
zo destructo sensibili, destruitur corpus animalis — licet non 'corpus' ut
3 De] adnot. mg. Quaestio 27 L1Q1 l sint] sunt N l natura] in natura (et sic deinceps) K 5 Quia
om. KN | et] add. non N 6 sed] et Q l illud — naturaliter] p. est i. n. L l est prius] p. est E l
naturaliter] natura K add. aliquo R 7 subsistendi om. NQ l huiusmodi] eiusmodi N add. autem Q
8 consequentia om. DLQR 9 igitur etc. om. D l Consimiliter] Conformiter E l in] de KL 10 fere]
ante intentionibus E vere D om. L add. rerum L l relativis] relatis L l et secunda de om. KN l secunda]
add. et Q 12 differt] dicitur differe AQ l se] Socrate R add. ipso EKN 13 relatio] remotio Q
14 natura] add. igitur etc. LQ 16 istas relationes] istam relationem E l differentia et diversitas]
scilicet diversitas et etiam quoad hanc scilicet differentiam E 17 referuntur ad invicem] sunt
relativa E l et2] add. tamen L l sunt om. K 18 destruitur] add. et K l et] licet E 19 converso] add.
ergo etc. L l Similiter] add. potest argui L 20 ut] add. est L
1 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 8-9; ed. Вusse 4.2-6).
1 Aristot., Praedic. c. 12 (AL I2 75; c. 2, 14a 26-31): "Prius autem alterum altero dicitur quadruplici-
ter... Secundo autem quod non convertitur secundum subsistendi consequentiam".
5 Porphyrius, Liber proedicabilium c. 'De differentia' (AL l6 14; ed. Вusse 8.10-12): "Differt enim
Socrates Platone alteritate et ipse a se vel puero vel iam viro vel faciente aliquid vel quiescente"; cf.
Duns Scotus, Porph. q. 24.
4 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 26-30): "Amplius scibile sublatum simul aufert scientiam,
scientia vero non aufert scibile; nam si scibile non sit, non est scientia; scientia vero si non sit, nihil
prohibet esse scibile".
5 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 35-8a 1 1).
448 QUAEST. 27
genus in genere substantiae vel ut est in genere quantitatis; quia

destructo corpore animalis, destruitur sensus, quia sensus est in
corpore ut in subiecto, etsi sit in anima ut in principio vel causa.
Igitur a primo: destructo sensibili destruitur sensus sed non e con-
verso, quia sensus destruitur destructo animali, sed destructo anima- 5
Ii non oportet sensibile destrui; possunt enim illa manere adhuc, ex
quibus est animal, quia sunt naturaliter priora animali. Isto modo
contingit arguere de omnibus relativis secundum tertium modum,
qui ponitur in V Metaphysicae6 , scilicet quae referuntur ut mensura
et mensurabile et e converso. 10
Item, pater dicitur relative ad filium; et pater potest manere de
structo filio; igitur non sunt simul naturá.
Probatio minoris: tum quia destructo isto filio, potest alius fili-
us manere ad quem pater potest did; tum quia destructo filio, possi-
bile est nullam mutationem fieri circa substantiam patris. 15
Sed impossibile videtur aliquam formam realem prius exsisten-
tem in subiecto postea non esse in subiecto nisi subiectum mutetur.
Ergo impossibile est paternitatem prius exsistentem in isto postea
non esse in isto propter solam destructionem filii. Igitur destructo
filio, manebit iste pater sicut prius. 20
Tum quia pater dicitur eo quod genuit. Impossibile est autem
eum, qui genuit, non genuisse; quia omnis propositio vera de praete-
rito est necessaria7. Igitur impossibile est eum, qui aliquando est pater,
postea non esse patrem; necessario igitur pater manet destructo filio.
1 substantiae om. Q l quia] et EL 3 corpore] add. animalis E l etsi] sed si Q l vel] et in Q

4 a om. K | primo] add. ad ultimum AL l sed — animali om. E l non post converso L 5 sensus de
struitur] d. s. K | destructo animali2 om. L 6 oportet] add. tunc L l illa] ista R l adhuc] ante manere
N post animal E 9 ponitur in om. D l in V om. Q l scilicet quae] q. s. L 11 et] add. tamen L
13 isto] illo KN | filius om. KN 14 pater post dici Q l potest] ante pater AE post dici K 15 est
om. N | mutationem post fieri E transmutationem KNR l substantiam patris] p. s. Q subiectum pater-
nitatis A 16 impossibile] add. est ut R l aliquam] aliam E om. A l formam] add. per se D l realem]
talem A l exsistentem post subiecto E 17 in subiecto] mg. L1 l subiecto] isto Q l subiecto2 - in-2
om. Q 18 est] add. hanc ENR l isto] filio D illo N subiecto ille R 19 in isto] in illo KN om. E l
destructo] add. isto R 20 iste om. Q 21 Impossibile] praem. Et L l autem] ante est AKN enim R
om. L | est] L' fuit (mg. L1) EL1 24 postea om. E l necessario om. E l manet] add. etiam AEK l de
structo filio] f. d. Q
6 Aristot., Metaph. V t. 20 (AL XXV2 104-105; Д c. 15, 1021a 30-b 10).

7 Cf. Duns Scotus, Metaph. VI q. 2 n. 47: "... verum de praeterito est necessarium"; Ordinatio IV d. 45
q. 3 n. 13] (ed. Vives XX 326a): "Praeterea, praeteritum plus habet de veritate quam futurum; cuius
probatio est, quia veritas futurorum est contingens, praeteritorum necessaria"; resp. Aristot., Eth. Nic.
VI c. 3 (AL XXVI1 255; Z c. 3, 1 139b 10-1 1): "Propter quod recte Agathon. Solo enim ipso, et Deus
privatur, ingenita facere quae utique sunt facta".
Utrum relativa sint simul natura 449
Item, prius in quantum prius refertur ad posterius in quantum 8

posterius, et causa in quantum causa refertur ad causatum. Sed prius
in quantum prius non est simul naturá cum posteriori, neque causa
cum causato. Igitur nec omnia relativa sunt simul naturá.
5 Item, relativa secundum genus sunt per se relativa, quia in eo- 9
rum per se intellectu sunt eorum genera secundum quae referuntur,
et non habent alia correlativa quam correlativa generum. Sed cor-
relativum generis est simul naturá cum genere, quod est prius natu-
raliter specie. Igitur et illud correlativum est prius naturaliter specie,
io igitur etc.
Ad oppositum est ARISTOTELES8. 10

131 Item, "omnia relativa dicuntur ad convertentiam", per ipsum in 11
tertia proprietate9, id est, secundum mutuam dependentiam. Igitur
neutrum est prius altero, quia qua ratione hoc esset prius illo, eadem
15 ratione et e converso illud prius isto, cum mutuo dependeant. Et ita
idem respectu eiusdem esset prius et posterius, quod est inconveni-
ens.
14I Dicendum quod omnia relativa, quae mutuo per se referuntur 12

20 ita quod unius esse sit ad aliud se habere et e converso, sunt simul
naturá, propter rationem AristOTELIS10. Quia posito uno ponitur
reliquum et e converso, et destructo uno destruitur et reliquum et e
converso.
Si tamen sint relativa per accidens, vel non per se relativa mu- 13
25 tuo, non oportet quod sint simul naturá. Per accidens relativa sunt
1 in quantum posterius om. E 2 causatum] add. in quantum causatum L 3 simul] add.

in R | neque] nec K 4 nec] neque A l sunt simul natura om. Q l simul] add. in R 6 genera om.
Q 7 habent] habeant N l generum] secundum correlativum generis A 8 prius naturaliter] n.
p. R 9 Igitur — specie om. EKN l et om. R l prius naturaliter] n. p. R 12 per] secundum Q
13 tertia] secunda Q 14 neutrum] medium E 15 illud] istud L add. esset LQ l isto] illo KLN l
mutuo dependeant] mutua dependentia KNQ add. sit Q l ita om. K 16 esset] est KNR om. D l
est] videtur KR 19 Dicendum] praem. Ad quaestionem AQ l omnia] illa AE 20 quod om. D
2 1 ponitur] add. et DQR 22 et2 om. EN l uno om. N l et3 om. AKLN 24 veil et KN l relativa2]
relata KNQR 25 sint] sunt D
" Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 15): "Videtur autem ad aliquid simul esse naturá".
Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 59; c. 7, 6b 27): "Omnia autem relativa ad convertentia dicuntur".
10 Cf. Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 20-22).
450 QUAEST. 27
quae non secundum suas formas dicuntur ad invicem; et non mu

tuo dependent, quorum unum secundum suam formam dependet ad
aliud, et reliquum e converso non dependet ad ipsum, cuiusmodi
sunt quae referuntur ut mensura et mensurabile ad invicem. Scien-
tia enim per se dicitur ad scibile, sed non scibile ad scientiam nisi 5
quia scientia ad ipsum, secundum ArISTOTELEM V Metaphysial cap.
'De ad aliquid11'.
[II. — Ad rationes principales]
Ad rationes. Ad primam12 dicendum quod intentiones generis

et speciei referuntur ad invicem et sunt simul naturá. Sed quod sub- ю
est intentioni generis in quantum ei attribuitur ilia intentio, licet
non in quantum exsistit, prius est eo cui attribuitur intentio speciei.
Et inter illa quae subsunt, est consequentia sic et non e converso; sed
inter intentiones est consequentia mutua; de illis enim sequitur 'si
genus est, species est' et e converso. Subiecta autem harum intentio- 15
num sunt relativa per accidens; huiusmodi relativa non oportet esse
simul naturá.
Ad secundam13: Socrates senex et Socrates puer sunt relativa
per accidens, quia in relativis aequiparantiae utrumque per se ex-
tremum est aliquid nominatum eodem nomine. Unde hic per se 20
extremum est 'differens' et 'differens', et ilia sunt simul naturá. Cum
enim Socrates est puer, est differens a Socrate sene; et cum Socrates
2 dependent] add. quod unum sit dictum ad aliud Q l quorum] quo Q l suam] unam L add.
propriam A 3 aliud] reliquum KNR l reliquum post e converso D aliud R l converso] add.
secundum suam formam A l non — ipsum] ad i. non d. D 4 sunt] lin. Q2 l quae] add. per se KN l
invicem] add. ut scientia ad scibile Q 5 dicitur] refertur D l sed non scibile] et s. non D scibile
autem E l non post scientiam E om. A l scibile ad scientiam] e converso Q 6 secundum Aristote-
lem] ex D 9 Ad rationes om. EQ add. in oppositum D l primam] primum argumentum Q l
intentiones] intentio R 11 generis] add. non A l in om. R l illa] alia D ei ista R l licet non] sed A
12 est] in D 13 consequentia] convenientia D l sic om. R l sic — converso] non mutua A l sed] et
R 14 inter om. Q l consequentia] convenientia D l mutua] mutuo R l enim] autem E 15 est]
add. et L l est2 om. A l Subiecta] Substantia AEN l autem om. Q l harum] talium LR 16 accidens]
add. et LQR | huiusmodi] add. autem D l relativa2 om. Q not. non sunt simul natura vel D l oportet]
add. ea D l esse simul] s. e. ADER 18 secundam] secundum Q add. dico quod E l senex ... puer]
puer ... senex A 19 relativis] relatione NQ genere K l per se om. DE 20 est] erit E l nominatum]
denominatum E l hic] hoc D haec AE 2 1 extremum est] extrema sunt AEL l simul] add. in R
22 Socrates post est LR om. D l Socrates — puero] Socrates est senex differt a se puero et cum Socra
tes est puer differt a se senex E l puer] add. Socrates KN l est2 post sene R l cum om. ELR
" Aristot., Metaph. V t. 20 (AL XXV2 104-105; Д c. 15, 1021a 30-b 2).
12 Cf. supra n. I.
"Cf. supra n. 2.
est senex, est differens a Socrate puero; quia utrumque est simul dif-
ferens ab alio, licet non utrumque simul sit.
Ad tertiam14: illa ratio verum concludit de relativis quae non 16
dependent ad se mutuo15.
5 Ad quartam16 dico quod licet substantia subiecta paternitati 17
possit manere destructo filio, tamen pater non potest manere.
Cum probatur oppositum17: ad primam probationem dico quod 18
pater non refertur ad hunc filium nisi per accidens, ad filium autem
per se. Et ideo destructo hoc filio, dummodo manet alius filius,
10 potest et pater manere, quia non oportet relativum esse simul naturá
cum suo correlativo per accidens.
Ad aliam probationem18 dico quod possibile est formam realem 19
inesse subiecto vel non inesse sine mutatione subiecti in se; quia
quod inest subiecto tantum in comparatione ad aliud, potest ill i non
15 inesse, tantum altero transmutate
Ad tertiam probationem19: 20
Si concedatur aliquando patrem non posse non esse patrem,
concedendum est aliquando filium non posse non esse filium. Quia
sicut de eo qui genuit, semper verum est dicere quod genuit, ita de
20 eo qui genitus est, semper verum est dicere quia genitus est, licet
non semper exsistat, et per consequens semper manet filius, sicut et
pater.
1 est] sit K om. DLR l est2 om. LR 2 simul om. N l sit] ante simul Q om. A 3 tertiam]
tertium Q l illa] ista R l verum] verius K l concludit] includit D 4 ad] a DQR per L 5 quar
tam] - KLNpu quartum ADEQR l dico quod om. R l substantia — paternitati] sola substantia patris
AKN 6 possit] posset KN l potest] lin. Q1 7 Cum] add. vero D l probatur oppositum] o. p. Q l
ad] per KN l probationem] rationem DKNQ 8 hunc] istum (post filium L) f. LR 9 destructo post
filio Q | hoc] isto (post filio L) DL illo (post filio) R l dummodo] quousque E l manet] maneat
(post alius L) AL add. aliquis DENQ l alius] ante manet R 10 et] etiam D l esse simul] s. esse R
11 suo correlativo] supposito sui correlativi R 12 aliam] secundam Q 13 vel] et E l vel —
subiecto om. KNQ 14 quod] quae DLR l tantum] tamen KN l ad aliud om. Q add. et Q l illi post
inesse N om. K add. inesse D 15 tantum] illi KN om. E l altero] add. subiecto non N 16 tertiam]
add. autem R l probationem om. Q 17 concedatur] - LNQpu conceditur ADEKR | aliquando
om. E | posse om. Q l non esse] e. (lin. K1) non EKNQ l patrem2] add. ita Q 18 est] et D add. et
LR | aliquando] et E l non2] mg. N1 19 verum est] est v. AEK l dicere] add. de eo KN l quod] quia
DLQ om. E | genuit2] genitum E 20 est2] ante semper R ante verum AEK l quia] quod KNR l est1
om. K
14 Cf. supra n. 3.
"Cf. supra n. 13.
"Cf. supra n. 4.
Cf. supra n. 5.
18 Cf. supra n. 6.
"Cf. supra n. 7.
452 QUAEST. 27
Si dicatur, pâtre exsistente et nullo exsistente qui est filius,

quod pater est et filius non est, quia 'esse' quando praedicat secun
dum adiacens, praedicat 'esse exsistere', secundum BOETHIUM20; igi-
tur non sunt simul naturá:
Dici potest quod relativa sunt simul naturá secundum illud 5
esse quod est eis proprium in quantum sunt relativa. Sed illud non
est esse exsistere, quia hoc accidit eis in quantum referuntur. Et ideo
unum relativum potest sic esse, alio non exsistente. Unde haec con-
sequentia non tenet 'pater est — id est, exsistit —, igitur filius est', id
est exsistit; licet teneat sumendo 'esse' quod est proprium patris in ю
quantum refertur, et consimile 'esse' filii. Et ita intelligenda est con-
sequentia ARISTOTELIS qua probat relativa esse simul naturá.
Ad quintam21 dico quod istae intentiones 'prius' et 'posterius',
'causa' et 'effectus' referuntur ad invicem et sunt simul naturá, sed
non res quae subsunt. 15
Contra hoc: quod est simul cum posteriore in quantum pos

terius, est posterius. Si igitur prius in quantum prius refertur ad
posterius in quantum posterius et ita esset simul cum posteriore,
prius in quantum prius esset posterius. Sed hoc est inconveniens,
loquendo etiam de intentionibus, quia praedicatur oppositum de 20
opposito.
Ad hoc potest dici quod maior propositio vera est sumendo
'simul' eo modo quo sumuntur 'prius' et 'posterius'. Sic non est in
proposito, quia 'prius' et 'posterius' sumuntur pro ipsis intentioni
bus, et 'simul' sumitur pro simultate naturae. — Vel aliter: quod 25
1 Si] Sed A | nullo — filius] filio non exsistente E l est] sit L l filius] add. verum est dicere AL
2 filius non] n. f. NQ | praedicat] praedicatur Q 3 adiacens om. D 4 natura] nisi E 5 Dici —
natura om. EKNQ 6 est] add. ens E l eis posi proprium E om. N l in quantum] secundum quod KN
7 est om. N l eis om. Q l ideo] sic E om. KN 8 sic post esse R om. E l esse] inesse Q l alio post exsi
stente A filio D subiecto Q 9 tenet] valet KN | id] hoc ADLQ 10 quod] ut A 11 et] ad EL l
esse] esset A 12 qua] per quam R l esse post simul ADE l simul] add. in R 13 quintam] - KLpu
quintum ADENQR add. principale Q l istae post intentiones D illae R 14 sunt om. K 16 simul]
ante est R add. natura E 17 refertur] referatur E 18 simul] ante esset KN add. natura DE l poste
riore] add. et sic E add. igitur KN 19 esset] rep. D est KN l Sed hoc] Quod E 20 etiam] ante
loquendo D om. A l quia] add. hic DLR l praedicatur oppositum] o. p. E 22 vera est] est v. AKQ
23 eo] eodem A l posterius] add. sed R l Sic non] Non sic E 24 quia] add. tamen D l sumuntur]
sumitur A om. D 25 sumitur] sumuntur A l simultate] fundamento D l quod om. Q
20 Cf. Boethius, De interpr. [ed. secunda] IV c. 10 (ed. Meiser 264-266; PL 64, 525A-526D); cf. Gualte-
rus de Burley, De puritate artis logicae tractatus longior tract. 1 pars 3 (FIP t.s. IX 54): "Quando enim
hoc verbum 'est' praedicatur secundum adiacens, tunc est categorema, quia tunc est praedicatum vel
includens in se praedicatum et dicit determinatam naturam, scilicet esse exsistere".
21 Cf. supra n. 6.
'prius' et 'posterius' sumuntur secundum rem; 'simul' secundum ra-

tionem. Sed tunc videtur sequi quod relatio prioris et posterioris sit
tantum secundum rationem si extrema sint tantum secundum ratio-
nem.
5 Ad sextam22 dicendum quod ilia ratio concludit verum de cor-

relativis generum ad quae dicuntur aliqua relative secundum genus;
inter ilia enim non est dependentia mutua per se.
1 sumuntur] sunt (post rem) E l simul] add, autem ADR 2 Sed] Et R l Sed — rationem
om. EQ | videtur sequi] vidi sequitur N l prioris et posterioris] prioritatis et posterioritatis KN l sit]
sint AR 3 tantum2] ante sint K simul L add. simul DNR 5 sextam] sextum Q 6 dicuntur]
add. aliqua A l aliqua] alia AEN aliae Q l relative] correlative L ratione N 7 enim om. lCN l
mutua] ante dependentia EQR mutata A l per] inter K secundum R l se] add. etc. Q add. ut patet R
"Cf. supra n. 7.
[QUAESTIO 28
UTRUM IN DEFINITIONE UNIUS RELATIVI

NECESSARIUM SIT PONERE E1US CORRELATIVUM]
Quaeritur utrum in definitione unius relativi necessarium sit

5 ponere suum correlativum.
1П Quod non, videtur: 1

Quia omne ponendum in definitione est prius et notius, ut
genus vel differentia respectu definiti; sed respectu definiti, nullo
istorum modorum se habet suum correlativum; ergo etc. Minor pa-
10 tet quoad duo prima membra per argumentum ad oppositum ad
praecedentem quaestionem1.
Item, omnis definitio indicat essentiam definiti; sed unum re- 2
lativum non est de essentia alterius, quia relativi esse est 'ad aliud se
habere'; 'aliud' autem dicit diversitatem in essentia; igitur etc.
15 Item, in definitione unius oppositi non debet poni alterum; 3
relativa sunt opposita; ergo etc. Probatio maioris: tum quia ad omnia
opposita sequuntur contradictoria, et in definitione unius contradic-
torii non debet poni alterum; ergo nec in aliis oppositis. Consequen-
tia patet, quia ad cuius definitionem non pertinet consequens, nec
20 antecedens. — Tum quia quaelibet pars definition is potest praedicari
de eo de quo et definitum praedicatur, per AristOTELEM in tertia
consideratione II libri Topicorum2. Ergo si in definitione unius op
positi poneretur alterum, duo opposita praedicarentur de eodem,
quod est inconveniens. Minor patet in illo cap. "Quoties autem solet
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 28 L2Q1 l utrum] an E l unius om. Q l necessarium sit] sit
n. D necessario sit LR 5 ponere] ponendum LR 7 est] debet esse D l ut] et ADLR vel Q' restit.
mg. Q1 om. E 8 respectu2] add. relativi AE 9 modorum] ante istorum N om. D l suum om. Q
10 prima] ante duo K post membra Q l per] add. secundum L add. primum R l ad oppositum om. L
sicut o. Q | ad2 — quaestionem] praecedentis quaestionis L 12 essentiam] mg. Q1 l relativum]
relativorum Q 14 autem om. Q l in essentia] essentialem A 15 alterum] reliquum E add. sed LR
16 etc. om. N l tum quia] q. cum K q. runc N 17 opposita] relativa Q l sequuntur contradictoria]
sequitur contradictio DR l contradictoria] contraria Q l contradictorii] contrarii Q oppositi K' restit.
lin. K1 18 alterum] reliquum Q 19 pertinet] pertinens K l nec] non pertinet E 21 dequoom.
Q | praedicatur om. DR l in om. D l tertia consideratione] c. t. AK om. D 22 libri om. DE 23 po-
neretur] ponitur R l alterum om. Q l praedicarentur] dicerentur LR 24 inconveniens] add. Et E l
in] ex E om. LR l in illo cap.] illo modo D primo cap. KN eodem cap. Q
1Cf. supra q. 27 n. 1.
2 Aristot., Tоpica II c. 2 (AL V1 33; В c. 2, 1 10а 5-9).
456 Quaest. 28
opponi3" ubi ARISTOTELES enumerat unam speciem oppositionis 're-

lativam oppositionem', et exemplificat, ut 'duplum', 'dimidium4',
dans intelligi quod hoc sequitur in omnibus relativis.
Si dicatur maiorem esse veram tantum in aliis oppositis a relati

vis, contra: 5
Contraria et contradictoria sunt relative opposita, quia contra-
rium dicitur contrario contrarium; igitur si unum contrarium non
definiatur per alterum, non omne relativum definietur per suum
correlativum.
Item, "omnis differentia secundum speciem est contrarieras", ю
secundum ArISTOTELEM in X Metaphysicae5; sed relative opposita
differunt specie; igitur sunt contraria. Igitur si maior sit vera de con-
trariis, et de relative oppositis erit vera.
Item, idem significat nomen et definitio, per ARISTOTELEM IV

Metaphysicae6; sed nomen relativi non significat suum correlativum, 15
quia tunc esset nugatio exprimendo unum cum altero; igitur nec in
definitione debet poni reliquum.
Item, aliqua est bona definitio relativi ubi non ponitur suum
correlativum, ut haec "species est quae praedicatur de pluribus diffe-
rentibus numero etc.7" ubi non ponitur genus ad quod dicitur species 20
1 opponi om. L | ubi Aristoteles] qui R l oppositionis] add. scilicet R ¡ relativam oppositio
nem] o. r. KN 2 ut — dimidium] de duplo et dimidio R l dimidium] dimidio L 3 intelligi] intelli
gere L | quod hoc sequitur] per hoc similiter esse DLR 4 Si] praem. Et Q l maiorem esse veram]
maior esse vera K l a] lin. K1 6 et om. K 8 definiatur] definietur D definitur R l alterum] reli
quum KN | non2] nec D l relativum] relatum A correlativum E l definietur] definiretur KN definitur
R 10 secundum speciem] specie EKQ om. N l contrarietas] contrarietatis Q 1 1 secundum] per
E | in om. DEQ l X] - Rpu IV ADEKLNQ l relative] rationes N 12 maior] una A 13 erit] est
DQ | erit vera] ante et LR 14 per Aristotelem] ex D cuius est R add. in AKLN 15 relativi] corre-
lativi R | suum correlativum] c. s. KN 16 altero] alio A reliquo N 17 definitione] add. unius Q l
reliquum] correlativum DLR 18 Item om. N l relativi om. L 19 pluribus — etc.] universalibus dif-
ferentibus est K l differentibus numero om. N 20 etc.] in eo quod quid D om. Q l ponitur] ponit
A | dicitur species] s. d. DE
! Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 69; c. 10, 1 1b 16 lin apparatu]): "Quoties solet opponi dicendum est".
4Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 69; c. 10, lib 25-26): "Quaecumque igitur ut relativa opponuntur, ea
ipsa quae sunt oppositorum dicuntur, aut quomodolibet aliter ad ea; ut duplum dimidii".
5Aristot., Metaph. X t. 24(ALXXV1 200-201; I c. 8, 1058a 15-17): "... quaecumque sunt specie diffe
rentia et non genere, diversa sunt ab invicem... Ergo differentia contrarietas est".
6 Aristot., Metaph. IV t. 28 (AL XXV2 81; Г c. 7, 1012a 23-25): "Definitio autem fit ex significare ali
quid necessario res esse; oratio namque cuius nomen est signum definitio fit".
7 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.1 1-12): "Amplius autem sic quo-
que: 'species est quod de pluribus et differentibus numero in eo quod quid sit praedicatur';" cf. Duns
Scotus, Por/m. q. 21.
UTRUM IN DEFINITIONE RELATIV! NECESSARIUM SIT CORRELATIVUM 457
relative; igitur non semper oportet relativum definiri per suum cor-
relativum.
Item, omnes rationes factae ad praecedentem quaestionem8, 8
quae probant unum relativum posse esse sine altero, probant unum
5 non esse definiendum per alterum; nihil enim definitur per illud sine
quo potest esse.
12] Ad oppositum est PORPHYRIUS in cap. 'De specie', dicens quod 9

genus dicitur ad speciem et e converso9: "Ideo necesse est in utro-
rumque rationibus utrisque uti".
10 Item, ARISTOTELES hic dicit10 quod impossible est unum relati- 10
vum definite cognosci nisi cognoscatur alterum; sed quodlibet in-
complexum definite cognoscitur cum cognoscitur per suam definiti-
onem; igitur impossibile est unum relativum cognosci per suam defi-
nitionem nisi cognito altero, igitur unum necessario est ponendum
15 in definitione alterius.
[I. — Responsio Scoti]
13] Hoc potest concedi, quia esse essentiale relativi est 'ad aliud se 11
habere'; definitio autem indicat esse essentiale definiti; igitur definitio
relativi debet indicare suum habere ad aliud, quod non potest nisi in
20 ea ponatur correlativum ipsius definiti, igitur etc. Istud autem verum
est non tantum de relativis mutuo dependentibus, sed de quibus-
1 semper post relativum E l oportet] ante semper Q post definiri L om. K l definiri] definire D
3 omnes om. E l praecedentem] superiorem K 5 esse om. D l enim om. K 7 in om. KR l in —
specie post uti E l dicens] dicendo E l quod] add. quia L 8 Ideo] praem. Et EK l in — uti] in
utrisque utrorumque r. uti DR utroque uti in r. utriusque E 10 hic dicit] d. hic ER l relativum]
correlativum E 11 cognosci] sciri E l cognoscatur] add. et D l alterum] reliquum E l quodlibet]
quidlibet LQ 12 cognoscitur] cognoscatur D l cum cognoscitur om. Q l cognoscitur2] cognoscatur
AKN 13 igitur — definitionem om. K l relativum] add. definite Q l suam om. ER 14 nisi] non
DLR | est] ante necessario D post ponendum R 17 Hoc — concedi] Ad quaestionem dicendum
quod unum relativum est ponendum in definitione alterius Q l ad] add. aliquid E l se habere] ante ad
LR 18 definitio — aliud om. D l autem] enim KN l esse post essentiale E omne R 19 suum] add.
esse se AQ l potest] ponit D 20 ponatur] ante in D l igitur etc. om. E l Istud] Illud Q l verum est]
est v. ER 21 tantum post dependentibus KN
'Cf. supra q. 27 n. 1-7.

' Porphvrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse 4.6-9): "Nosse autem oportet,
quoniam et genus alicuius est genus et species alicuius est species, idcirco necesse est et in utrorumque
rationibus utrisque uti".
10 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 63; c. 7, 8b 13-15): "Quapropter palam est quia necessarium est quod
noverit quis relativorum definite, et illud ad quod dicitur definite nosse".
458 QUAEST. 28
cumque quae essentialiter dependent ad alia. Quod ilia alia ponen-

da sunt in eorum definitione, sed non mutuo se definiunt nisi quae
mutuo ad invicem per se dependent. Quod non est verum de relati-
vis per accidens, neque de relativis tertio modo relatis, ut mensura et
mensurabile, neque de relativis secundum genus. 5
12 Ad primam rationem11: maior est vera de definitione quae datur

tantummodo per essentialia, cuiusmodi est definitio substantiae, vel
ad minus absoluti, non respectivi. Quia enim respectiva essentialiter
mutuo dependent, ideo mutuo se definiunt, licet neutrum sit prius io
altero.
13 Ad secundum12: maior est vera tantum de definitione quae
datur sine additamento13, cuiusmodi non est definitio relativi ne
que alicuius accidentis. Tamen in definitionibus aliorum accidenti-
um tantum additur subiectum praeter essentiam definiti. In defini- 15
tionibus relativorum est subiectum et correlativum, et hoc quia re-
lativum ad plura dependet quam aliud accidens quod dicitur ab
solute.
14 Ad tertium14 potest negari maior de relativis et contrariis tran-
sumptive dictis et privative oppositis, quia in his omnibus possibile 20
est unum oppositum definiri per alterum.
15 Ad primam probationem maioris15: forma arguendi non valet,
sicut patet in aliis: 'ad substantiam sequitur non-qualitas; et ad de-
2 definitione] definitionibus E 3 ad invicem] post se R invicem (post se) E l per se om. N

4 neque] nec D l relativis] aliis R l relatis] relativis R 7 primam rationem] primum argumentum
Q add. dicendum est Q add. dico R l quae datur om. R l datur tantummodo] t. d. Q 9 absoluti om.
Q | enim respectiva] relativa L l essentialiter mutuo] m. e. E 12 secundum] secundam LR l
tantum om. Q l quae datur] data R 13 cuiusmodi] rep. R l neque] nec E 14 accidentis]
respectivi E l Tamen] Tum quia E Cum R l definitionibus] definitione N l aliorum] aliquorum AL
illorum KN 15 additur] addit A l definitionibus] add. lin. vero L1 17 aliud] aliquod KNR om. Q
19 tertium] tertiam L l negari] negare K 20 dictis] sumptis E l et privative] rep. N et relative R l
quia] quae A | his omnibus] o. his E 21 oppositum] oppositorum D l alterum] reliquum EK
22 maioris om. Q l arguendi] argumenti AE 23 sicut om. A l non-qualitas] non-quantitas EKN l
et — non-qualitas om. N
11 Cf. supra n. 1.
12 Cf. supra n. 2.
"Cf. Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 129): "Definitio accidentium fit per additamentum, sci
licet substantiae".
14 Cf. supra n. 3.
"Cf. supra n. 3.
UTRUM IN DEFINmONE RELATIVI NECESSARIUM SIT CORRELATIVUM 459
finitionem hominis non pertinet non-qualitas; ergo non-substantia'

non valet. Ñeque illa regula sumpta, scilicet 'ad cuius definitionem
non pertinet consequens, nec antecedens', vera est nisi de conse-
quentia superioris et inferioris in eodem genere, qualis consequentia
5 non est inter contradictorie opposita et relativa. Quia negatio ex
parte contradictorioru m non est superius in genere ad alterum rela
tivum, sicut non-pater non est superius ad filium.
Ad aliam probationem16 potest dici quod omnis pars definitio- 16
nis, eo modo quo ponitur in definitione, potest praedicari de defini-
10 to. Et ita unum relative oppositum non ponitur in definitione sui
correlativi in recto — secundum quod ei opponitur — sed in obliquo
ut 'huius' vel 'huic', et sic de eo praedicatur; licet enim pater non sit
filius, est tamen filii. Potest etiam negari minor, quia non omnia
relativa sunt relative opposita, sed tantummodo si ambo sumantur
15 respectu eiusdem.
151 Ad quartum17: maior est vera de definitione substantiae quae 17
datur tantum per essentialia.
Contra: saltem si relativum definiatur per correlativum, oportet 18

correlativum saltem esse de intellectu relativi, quia nihil definitur
20 per aliquid sine quo potest complete intelligi. Sed consequens est
falsum, quia pari ratione daretur correlativum intelligi, quando expri-
meretur cum eo, et tunc esset nugatio quia idem bis diceretur.
Dicitur quod relativum, quando exprimitur cum correlativo, 19
non amplius intelligitur per ipsum, licet detur intelligi quando non
25 exprimitur. Quod videtur ARISTOTELES innuere ubi dicit18 quod in
1 non] lin. K1L1 | non-qualitas] non-quantitas EK 2 Neque] Nec D l regula] relativa KN l

regula sumpta] transumpta A l scilicet om. E 3 nec] non pertinet KN l est om. Q l nisi] ut L 4 su
perioris et inferioris] i. et s. R 5 contradictorie] contradictoria Q l contradictorie — relativa] relativa
(relative L) et c. o. LR l et] autem Q l relativa] relative D 6 parte] add. unius E 8 aliam] secun
dam R 9 eo] eodem Q l in] add. eius E 10 relative oppositum] relativum R 12 enim] add.
non K 13 est tamen] t. est K l filii] add. pater K 14 ambo] add. opposito modo [post su
mantur E) AE | sumantur] add. et E 16 quartum] quartam DL add. rationem D l est om. R
17 datur tantum] t. d. DQ 18 saltem si] si saltem R 19 correlativum] relativum Q 20 ali
quid] - ENR aliud DKQ aliquod ALpu 21 daretur post correlativum R sequeretur D add. suum A
23 relativum om. D l cum] add. suo AE 24 amplius] ante Q l intelligitur post ipsum E l intelligi]
add. consequenter E
16 Cf. supra n. 3.
17 Cf. supra n. 6.
18 Aristot., Metaph. V t. 20 (AL XXV2 1 13; Д c. 15, 102 la 37-25): "Nam intellectuale significat quia
ipsius est intellectus, non est autem intellectus ad hoc cuius est intellectus; bis enim idem dictum
utique erit".
460 QUAEST. 28
relativis non est dandum idem 'significan', id est, dari intelligi per
ipsa relativa separata et per ipsa iuncta cum suis correlativis; et per
hoc docet vitare nugationem in aliis.
Contra: quaero de nomine imposito uni relativo. Si dat intelli-
gere aliud correlativum, aut hoc est ex impositione aut a natura. Sive 5
sic sive sic, sequitur quod non sit variatio circa ipsum sumptum ab
solute et iunctum alii correlativo quoad alterum istorum, nec erit
variatio quoad ipsum effectum quin aequaliter semper detur correla
tivum intelligi.
Item, correlativum non datur intelligi per hanc vocem nisi per ю
hoc quod relativum significatur per eam. Sed circa hanc causam non
est variatio quin hoc relativum uniformiter significetur, sive expri-
matur aliud cum eo sive non. Ergo nec erit variatio quoad hoc quod
aliud relativum detur intelligi.
Ad primum istorum19 dicitur quod vox imposita ad significan- 15
dum unum relativum nullo modo est signum alterius, ñeque a natu
ra ñeque ad placitum. Sed quia relativum, quod per ipsam significa
tur, non potest intelligi sine suo correlativo, ideo oportet — intellec-
to isto relativo per hanc vocem — correlativum eius intelligi. Quod
fit quando aliud correlativum per aliam vocem exprimitur et etiam 20
quando non exprimitur, sed non quia haec vox aliquo modo sit
signum illius. Unde concedo ex parte vocis significantis nullam
accidere variationem, expresso correlativo vel non; ñeque ex parte
eius quod significatur per vocem, quin semper ad eius intellectum
oporteat correlativum eius intelligi. Sed sola variatio est ex hoc quod 25
correlativum expressum vel non expressum per propriam vocem
1 dandum] add. nomen D l id est] et K 2 relativa] add. relata AKN l ipsa2] ipsam N l
iuncta] unita А om. Q l suis om. Q l correlativis] relativis KN 4 Contra] add. hoc DLR l uni] uno
N | dat] det R l intelligere] intelligi A 5 a] ex DEKN 6 sive om. N l sequitur om. DELQR |
quod] cum R l sit] fit EKN l ipsum sumptum ... iunctum] - ARpu ipsam sumptam ... iunctam
DEKLNQ | nec] non D ut L add. etiam A l erit] est KN 8 quoad] ad A l ipsum] istum E l aequali
ter] essentialiter Q l detur] sequitur Q 10 Item om. A l vocem om. Q not. scilicet per vocem sui
relativi R l per2] propter N 1 1 per eam om. L 12 hoc om. R l relativum] add. semper E l signifi
cetur] ante uniformiter D significatur K 13 aliud post eo D l aliud cum eo om. N 14 aliud] ali-
quod DN 16 relativum] correlativum K l neque ... neque] nec ... nec D l a natura ... ad placitum]
ad p. ... a natura E 17 ipsam] ipsum L'R restit. mg. L1 18 intellecto] cointellecto Q 19 isto] illo
R | relativo] correlativo A l eius] ante correlativum D eiusdem A 20 fit] sit DK l quando] add.
autem Q l aliud] ad D aliquod Net om. E 2 1 sit] ante aliquo KNR 22 significantis] relativo EKN
om. Q add. relativum DLR 23 accidere variationem] v. a. R l neque] nec Q 24 eius] huius E l
quin] quoniam ADE quia K 25 oporteat] oportet AQR l eius2] ante correlativum EL om. A l est
om. D 26 vel non expressum] mg. L1 | expressum2 om. Q
"Cf. supra n. 20.

Utrum in definitione relatlvi necessarium sit correlativum 46 1
datur intelligi per hoc relativum; et illa diversitas est valde accidenta-
lis relativis.
Ad secundum20 patet, quia per hanc vocem impositam relativo, 23
nullo modo datur intelligi correlativum; sed per ipsum relativum cui
5 haec vox imponitur, intelligitur aliud correlativum, quandoque ex-
pressum per propriam vocem quandoque non expressum.
Contra hoc: "quidquid est signum signi, est signum signati21"; 24
sed haec vox imposita huic relativo est signum huius relativi, et hoc
relativum est signum correlativi; igitur haec vox imposita huic relativo
10 est signum sui correlativi, licet non immediatum.
Ad hoc dicitur quod maior sic est vera 'quidquid est signum 25
signi, est signum signati', ita quod signum intermedium non varietur
in comparatione ad primum signum et ultimum signatum. Quod non
accidit in proposito, quia extraneum est relativo, in quantum dat
15 intelligere suum correlativum, significari per hanc vocem et e con-
verso.
Ad quintum22 dicitur quod eiusdem possunt esse multa per se 26

relativa. Et secundum hoc potest esse aliqua definido conveniens,
ubi ponitur unum correlativum, quamvis non ponatur reliquum.
1 hoc om. E | illa] ista ELR 3 quia] quod DR om. Q l relativo om. E 4 relativum om.
A 5 imponitur] imponatur D l aliud] ad ipsum N l correlativum] relativum NQ 6 propriam]
ipsam AQ 7 hoc om. EQR l signati] significan ELQ 8 huius relativi] r. h. КЫ 9 est om. D l
signum] add. sui DLR l correlativi] correlarum E 10 signum] add. signi D l sui om. Q l immediatum]
immediate Q 11 hoc] illud Q l sic post est R om. ADEL l est] sit D l vera] add. quod K 12 signi]
add. in quantum signi (est signum R) LR l est signum signati] etc. Q l signati] significan ER 13 et]
add. ad R l signatum] significatum EL 14 extraneum est relativo] r. extraneum est Q 15 suum —
quintum om. N l per hanc om. Q l et] vel R 17 quintum] add. principale Q l esse post relativa K l
multa om. KN 18 relativa] correlativa DR l aliqua] alia AKN l conveniens] convenienter K
19 ubi] ut K | unum correlativum] c. unum EK l ponatur] ponitur R l reliquum] add. igitur etc.
R
20 Cf. supra n. 21.

21 Cf. Duns Scotus, Periherm. Quaest. primae, I q. 2 n. 20: "Cum autem omne signum signi in quan
tum signum sit signum significan, sequitur quod vox significans similitudinem in quantum est si
gnum rei, significat etiam ipsam rem..."
22 Cf. supra n. 7.
[QUAESTIO 29
UTRUM IDEM POSSIT PER SE REFERRI AD DIVERSA]
Quaeritur utrum idem possit per se referri ad diversa1.
Probatio quod non:

5 Quia ARISTOTELES, V Metaph. cap. 'De relatione2', habet pro
inconvenienti quod idem bis dicatur, id est referatur ad duo correla
tiva.
Item, si aliquod relativum, ut a, posset referri ad duo per se, ut
ad b et c, sequitur quod idem posset simul esse et non esse. Conse-
10 quens falsum, igitur antecedens. Probatio consequentiae: quia illa
duo correlativa eius, ut b et c, non referuntur ad invicem; igitur
unum potest esse sine altero, ut b poterit esse c non exsistente; sed b
exsistente est а, с non exsistente non est a; ergo idem, ut a, poterit
simul esse et non esse.
15 Item, relativi esse est ad aliud se habere3; sed ad duo non est ea-
dem habitudo; ergo esse unum unius relativi non est se habere ad
duo. Ergo nullum relativum unum essentialiter per se refertur ad duo.
Item, si sic, eiusdem relativi possent esse duae definitiones, et
ita idem relativum simul posset esse cognitum et incognitum. Quod
20 videtur inconveniens, cum unius incomplexi sit tantum una cognitio.
3 Quaeritur] praem. Propterea KL praem. Praeterea R adnot. Quaestio 29 L2Q1 l utrum] add.
aliquid DLNR l idem] ad aliquid N om. R l idem — diversa] unius et eiusdem possunt esse multa per
se correlativa Q l per se post referri K 4 Probatio] praem. Et L videtur (post non) AQ 5 Quia om.
KN | Aristoteles] per Aristotelem KN add. in KLN l relatione] add. ubi KN l habet] add. hoc D
6 id est] et A l ad] a(!) Q 8 Item — se om. N l aliquod] aliquid D l relativum] correlativum L add.
possit referri D l ut] ut DLQR' sit (lin. R1) AKNR1 l posset] praem. a K possit LR l ad] a(!) Q l per se]
ante referri L om. Q add. scilicet A 9 et] lin. L1 add. ad(?) K om. A l idem] illud(!) Q l posset] possit
(post simul R) ALR l Consequens] add. est Q 10 illa] ista K 11 eius] eiusdem LR l b om. N l c]
add. et K l non om. A l ad] sibi ALQ add. se R 12 sed — exsistente-2 om. K 13 a] add. et LQ l a2]
ante non L 14 simul esse] e. s. NR 15 relativi] relativum A l eadem] aliqua N om. K 16 ergo]
ideo A | unum] ante esse LQR om. N l est] rep. K l ad] a(!) Q 17 Ergo — duo om. A l relativum om.
D | unum] ante relativum DK om. N l essentialiter] essentiale R l per se om. D l ad] a(!) Q 19 simul
posset] p. s. R potest s. KN l et incognitum om. K 20 cum] quia R l sit] erit N est (post una) R l
una post cognitio K
1 Haec quaestio deest in codice E.

2 Aristot., Metaph. V t. 20 (AL XXV2 105; Д c. 15, 1021b 2-3): "Illo vero modo bis idem diceretur,
quia est visus cuius est visus".
1Cf. Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 62; c. 7, 8a 32-33).
[QUAESTIO 20
AN ARISTOTELES SUFFICIENTER ENUMERET SPECIES

QUANTITATIS]
Quaeritur an ARISTOTELES sufficienter enumeret species quanti-

5 tatis.

Per ARISTOTELEM V Metaphysial: tempus est quantum per ac-
cidens; sed de nulla specie praedicatur genus per accidens; igitur tem
pus non est species.
io Item, per ipsum ibidem2: tempus est quantum per motum; igitur 2
motus magis quantus: "Omne enim propter quod unumquodque
tale, et illud magis" per ARISTOTELEM I Posteriorum3: igitur sunt plu-
res species quam hic enumerantur.
Item, tempus est numerus, per ARISTOTELEM IV Physicorum*; 3
15 igitur non est alia species.
Item, locus non enumeratur inter species quantitatis, V Meta- 4
physicae; igitur, vel est insufficiens ibi, vel locus non est quantitas. —
Similiter COMMENTATOR ibi5 assignat causam quare ARISTOTELES
omittit ibi locum, dicens quod locus non est quantitas secundum
20 opinionem Aristotelis, sed tantum famose.
4 Quaeritur] adnot. mg. Quaestio 20 l enumeret] dividit N 6 videtur] add. quia L 7 Per
Aristotelem] quia Aristoteles EN per Philosophum D add. in. AENR l Metaphysicae] add. dicit E l
quantum] quantitas E 8 praedicatur genus] g. p. N 9 species] add. quantitatis KL 1 1 motus] add.
est E ] quantus] add. tempore E l Omne enim] Quia unumquodque E Quia omne Q om. AL l quod]
quid NR add. aliud AD add. enim L 12 tale om. L l illud] ipsum D l per Aristotelem] ex D l per —
Posteriorum] Unde Aristoteles I Post. (ante propter) A l sunt plures] p. s. E 13 hic enumerantur]
numerantur hic Q hic enumerentur A 14 per Aristotelem] ex D separatarum(!) E l IV] V R 15 alia]
aliqua K 16 enumeratur] numeratur L l quantitatis] add. ex D l V Metaphysicae] ante inter AKQ
17 est insufficiens] non est sufficiens Q l ibi] sibi R om. N l quantitas] species quantitatis K 18 Simi
liter] Item Q | Commentator] mg. D2 post assignat L l assignat] ante ibi QR l Aristoteles — locum]
locus non assignatur ab Aristotele ibi LR 19 omittit ibi] ibi o. D
1 Aristot., Metaph. V t. 18 (AL XXV2 102; Д c. 13, 1020a 26-29): "Secundum accidens vero dictarum
quantitatum aliae sic dicuntur... alia ut motus et tempus".
2 Aristot., Metaph. V t. 18 (AL XXV2 102; Д c. 13, 1020a 32): "Nam per esse quantum illud et motus
est quantus, tempus vero per esse ipsum".
3 Aristot., Anal. post. I c. 2 (AL IV1 9; A c. 2, 72a 29-30): "... semper enim propter quod est unum
quodque, illud magis est".
4 Aristot., Physica IV t. 101 (AL VII1 175; Д c. 1 1, 219b 1-2): "Cum prius et posterius est, tunc dicimus
tempus; hoc enim est tempus: numerus motus secundum prius et posterius".
5Averroes, Metaph. V com. 19 (ed R. Ponzalli, p. 161): "Et forte dimisit locum hic, quia apud ipsum
est de passionibus quantitatis, et ideo non posuit ipsum in eis quae sunt quantum per suam substan-
tiam... Et illic [i.e. in Praedicamentis] solummodo intendit numerare species famosas quantitatis".
Utrum idem possit per se referri ad diversa 465
(quia non secundum eius propriam rationem secundum quam dis-

tinguitur ab aliis speciebus), licet per se, quia secundum genus quod
est de eius per se intellectu.
[II. — Ad argumenta principalia utriusque partis

5 A. — Ad argumenta principalia]
Ad argumenta patet fere. 9

Ad primum9: ARISTOTELES habet pro inconvenienti quod aliquid 10
primo referatur ad duo sicut ad intelligentem et intelligibile10, secun
dum quod ibi loquitur; vel forte ad duo omnino diversa, cuiusmodi
10 sunt alia duo.
Ad aliud11 dico quod — b et c exsistentibus duobus ad quae re- 1 1
fertur a per se — vel non est possibile unum illorum esse altero non
exsistente, sicut si unum includat alterum; vel non sequitur eius esse
ad esse utriusque, sed tantum ad esse sui primi correlativi, cum eius
15 esse non stat non-esse alterius quod est eius per se correlativum, sed
non primo.
Ad tertium12 dico quod ad duo omnino diversa non est eadem 12
habitudo aeque primo, licet posset esse ad duo includentia se: ad
unum primo, ad reliquum per se etsi non primo.
20 Ad quartum13 patet quod non habet duas definitiones secun- 13
dum suam propriam rationem, sed unam talem; aliam secundum
1 eius post propriam NQR l distinguitur] dividitur D 2 se] add. dicatur DL 3 eius post
se DQ 6 fere om. D 7 primum] primam AKNR add. patet quod D add. dico quod Q add.
rationem R | Aristoteles] ad Aristotelem ubi KN 8 ad] a(!) Q l duo] not. vel diversa R l sicut] add.
intellectus R l intelligentem] intelligens D 9 quod om. K l cuiusmodi] cuius Q 10 alia] illa L
1 1 aliud] secundum Q l refertur] referantur D 12 a om. A l illorum] istorum R l esse] inesse Q
13 includat] includit D 14 ad] aliquid N l utriusque] utriuslibet L l sui] add. proprii KN l eius
post esse A cuius KL 15 non stat om. N l non-esse] esse LQ 17 ad] a(!) Q l eadem om. K 18 pos
set] possit L | ad] a(!) Q 19 primo] add. et Q l reliquum] add. vero L l etsi] sed L licet Q 20 patet]
dico K | quod] quia A l non om. Q 21 suam post propriam DQ om. A l talem] add. et A
'Cf. supra n. 1.
10Resp. Aristot., Metaph. V t. 20 (AL XXV1 113; Д c. 15, 1021a 30-32): "Nam intellectuale significat
quia ipsius est intellectus, non est autem intellectus ad hoc cuius est intellectus; bis enim idem dictum
utique erit"; cf. Duns Scotus, Quodl q. 13 a. 2 n. I23] (ed. F. Alluntis p. 473-474): "Sed facilius expo-
nitur littera Aristotelis ibidem secundum aliam translationem: quia, si intellectus diceretur ad intelli
gentem ut ad mensuram et cum dicitur ad intelligibile ut ad mensuram, idem ut mensurabile erit bis
dictum ad utrumque duorum ut ad mensuram, quod est inconveniens de duobus disparatis, scilicet
quod utrumque sit complete mensura eiusdem".
"Cf. supra n. 2.
12 Cf. supra n. 3.
"Cf. supra n. 4.
466 QUAEST. 29
rationem sui generis. Et forte non sunt simpliciter dicendae duae de-
finitiones, quia ilia quae est eius secundum rationem sui generis est
pars definitionis quae est eius secundum propriam suam rationem.
Iuxta hoc patet ad quintam rationem praecedentis quaestionis14.
[B. — Ad rationes in oppositum] 5
Ad primam rationem15 in oppositum concedendum est speciem

relativi referri ad correlativum sui generis, sed non primo. Ñeque
etiam est correlativum generis diversum simpliciter a primo correlati
vo speciei, sed forte in eo includitur. Quia, secundum ARISTOTELEM
II Topicorum16, in relativis est consequentia in se ipso, ita quod si ad ю
relativum ex una parte sequatur relativum, et ad correlativum primi
sequitur correlativum secundi. Ex quo videtur sequi quod correlati
vum primi generis sit superius ad correlativum speciei, sicut et genus
ad speciem, quod manifeste dicitur in IV Topicorum, 7 consideratione
de relative oppositis17. 15
Ad aliud18 dicendum quod species primo refertur ad genus19;
sed per rationem sui generis, quod est universale, refertur ad indivi
dua (sicut omne universale dicitur ad illa de quibus praedicatur); et
ita non primo ad utrumque. Et illorum correlativorum alterum, ut
1 dicendae post definitiones K l dicendae duae] dicendo ad duo D 2 eius om. D 3 pars]
add. suae KN l definitionis] add. illius R l suam] ante propriam Q post rationem AR formam sui lin.
D1 4 quintam] secundam A l quintam — quaestionis] rationem praecedentem quintam D l praece
dentis post quaestionis KN 6 rationem] argumentum Q l concedendum] quod K'N restit. lin. K1
8 est om. D l correlativum] add. sui D 9 speciei om. L l Quia] Quod R l secundum] per L l Ari-
stotelem] add. in QR 10 ipso] ipsis(!) Q l ad om. K 1 1 et om. A l ad] add. aliud KN l sequi om.
LR | correlativum] add. secundi N 13 primi] primum ADL l et] in lin. L1 om. D 14 in om. Q l
7 consideratione] c. 7 D 15 relative] relativis KR relatione L l oppositis] oppositions L 16 aliud]
secundum Q l dicendum] dico L l primo om. Q 17 quod est] sicut Q l refertur — universale om. D
18 ad] aliquid K l illa] isra K l praedicatur] primam(!) R 19 Et om. KN l correlativorum] relati-
vorum Q | alterum] altera D
14 Cf. supra q. 28 n. 7.
"Cf. supra n. 5.
16 Aristot., Tоpica II c. 8 (AL V1 44; В c. 8, 1 14a 14-19): "Similiter autem privationi et in his quae sunt
ad aliquid utendum; in ipsa enim et horum consequentia. Ut si triplum multiplex, et subtriplum
multiplex; dicitur enim triplum quidem ad subtriplum, multiplex autem ad submultiplex. Rursum, si
scientia opinio, et scibile opinabile; et si visus sensus, et visibile sensibile".
17 Aristot., Tоpica IV c. 4 (AL V1 76; Д c. 4, 124b 35-125a 4).
18 Cf. supra n. 6.
"Cf. Duns Scotus, Porph. q. 21 n. 12: "... species dicitur relative ad genus, et ideo necesse est aliquam eius
definitionem dari in qua ponatut genus"; resp. Porphyrius, Liber praedic. c. 'De specie' (AL I6 9; ed. Вusse
4.10-1 1): "Species est quod ponitur sub genere et de qua genus in eo quod quid sit praedicatur".
genus, includit correlativum primum alterius, ut universale; et ita non

potest esse non exsistente reliquo correlativo per se. Universaliter20
etiam, primum correlativum ad non-primum sed per se, vel dependet
vel ipsum includit vel aliquid includit quod ad ipsum dependet.
5 Unde numquam primum potest esse reliquo non exsistente, licet
quandoque sit e converso. Primo autem correlativo non exsistente,
reliquo quod per se sed non primo est eius correlativum exsistente,
non oportet primum esse; quia positio per se correlativi et non pri-
mi, non includit positionem reliqui.
10 Ad aliud21 dico quod similius primo refertur ad minus simile; 16
et omne magis ad minus secundum illam formam. Sed per se et non
primo refertur ad correlativum sui positivi. Et correlativorum eius al-
terum, ut minus simile, includit reliquum ut simile, per ARISTOTE-
LEM II Topicorum12 in fine: "quod secundum magis et minus inest, et
15 simpliciter inest".
[III. — Responsio contra quaedam supposita]
Contra quaedam supposita in hac quaestione23: 17

Videtur enim quod nihil sit primo relativum ad aliud, id est se
cundum illud quod superaddit generi. Quia nulla differentia in ge-
20 nere relationis est per se relatio, sicut nec in aliis generibus praedica-
1 ita] adnot. lin. scilicet species R2 l non] hoc(!) KN 2 esse post non R l reliquo] alio (ante
exsistente) R l correlativo] adnot. lin. scilicet individuo R2 l se] add. scilicet K l Universaliter] - Lpu
Vel A Universale DKNQ Ulterius R 3 etiam] igitur R l primum post correlativum KN l non-
primum] adnot. lin. scilicet correlativum R2 4 ipsum] illud R l veI2 — includit om. R 5 numquam
post primum LR l primum] adnot. lin. scilicet correlativum R2 l potest om. L 6 converso] add. quod
D | autem om. D 7 reliquo] add. vero L l quod om. D l correlativum] correlativo D l exsistente
om. DR 8 oportet post primum R l positio] ratio L primo modo N l per se correlativi] c. per se R
per correlativum N l correlativi] ante per L relativi D' restit. mg. D1 l primi] primario A 9 non
om. A | includit] concludit KNR l positionem] rationem AL l reliqui] adnot. lin. scilicet primi R2
10 aliud] tertium Q l similius] simile D add. per se D l primo post refertur A per se primo (post
simile) RS om. D 11 magis] maius KNQ l ad] et A 1 illam] suam L 12 positivi] positi(!) KQ
generis scilicet positivi R l Et] Etiam LQR l cotrelativorum] correlativum L 13 ut] ad N l
reliquum] alterum KN l simile2] add. ut patet L 14 Topicorum] add. ubi dicit L add. scilicet Q l
secundum om. L l magis] maius KN l et] vel AKNR l et2 om. DKR 17 in hac quaestione om. L
18 Videtur] Arguitur L l enim om. L l sit] add. per se A l primo post relativum KN l id est om. AD
19 Quia] Ergo Q | nulla — relatio] rep. Q 20 est — dicitur] rep. A l praedicatur] praedicat K
probatur N
20Planius habetur in Duns Scoti, Metaph. V q. 12-14 n. 24-26.

21 Cf. supra n. 7.
22 Aristot., Tоpica II c. 1 1 (AL V1 48; В c. 11, 1 15b 4-5): "Rursum si quod magis et minus dicitur, et
simpliciter inest".
25Cf. Duns Scotus, Porph. q. 25.
468 QUAEST. 29
tur genus de aliqua differentia per se. Igitur nulla differentia in gene-
re relationis dicitur ad per se relativum, quia relativum per se non
dicitur nisi a relatione per se; igitur nec specialia relativa per diffe
rentiae proprias, quas superaddunt generi; et ita non primo sed omnia
secundum genus. 5
18 Ad hoc potest dici, concedendo quod nulla differentia sit per
se relatio, tamen species constituía per differentiam est per se relatio,
et ita denominative dictum a specie potest referri ad aliquod proprie
relativum primo, licet nullum denominative dictum a differentia sit
tale. io
[IV. — Notanda pro quaestione praecedenti]
19 Notandum pro quaestione praecedenti24 quod sicut in definiti-

one unius per se relativi debet poni alterum ita in définitione relatio
nis, a qua dicitur illud relativum, debet poni alia relatio sibi corres-
pondens vel relativum dictum ab alia relatione, ut in definitione pa- 15
ternitatis debet poni filiatio vel filius. Quia relatio est essentialiter
habitudo ad aliud, et impossibile est concipere habitudinem sine ter
mino ad quem est. Et omne illud oportet poni in definitione alicuius
sine quo definitum non potest concipi, quia definitio exprimit com-
pletum intellectum definid25. Ergo in definitione relationis oportet 20
terminum, ad quem est, poni.
20 Magis tamen videtur relationem, ut filiationem, ponendam esse

in definitione relationis, ut paternitatis quam relativum, ut filius.
Quia filius est simul naturá cum patre, et pater est naturaliter
posterius paternitate. Sed nullum posterius videtur ponendum in 25
definitione prioris.
1 per se om. KN l Igitur] add. et R 2 ad] aliquid(!) R 3 nec] - ARpu om. DKLNQ l
relativa] add. non sunt relativa L 4 superaddunt] superaddit D superaddant K l ita] tamen illa R
6 potest post dici NR l concedendo] concedo(!) D om. KN l per se] ante sit A 8 a — dictum om. N
9 relativum] relatum R' not. alia littera: relativum R2 12 pro] quod K l quaestione] quaestiones(!) K
13 unius post se D | debet om. D l alterum om. D l relationis om. N 14 illud om. N l relativum]
add. relative L l debet] oportet Q om. D l alia] aliqua K 15 vel] - DLRpu ut AKNQ l alia om. KL
16 vel filius om. A | essentialiter] accidentaliter N om. Q 17 sine] scientiae(?) K 18 oportet]
debet D | alicuius om. A 19 definitum post potest R l completum] complete Q 20 relationis om. N
21 poni] ante terminum L 22 Magis post tamen N l ponendam post esse D 23 paternitatis] pater-
nitas Q | filius] filium L 24 Quia] add. si L 25 posterius] posterior Q l paternitate] add. ergo
filius est naturaliter posterius paternitate L l videtur] add. esse DR
"Cf. supra q. 28 n. 11-14.
"Cf. Duns Scotus, Porpn. q. 25 n. 9.
171 Sed ad istud posset dici quod pater non est posterius paternitate, 2 1
posterioritate opposita illi simultati quae est in relativis. Sicut enim
illa relativa simul sunt et non sunt, ita pater et paternitas simul sunt,
licet paternitas sit prius patre, quia simplicius et formale. Et quod est
5 posterius aliquo, opposite modo isti prioritati, nihil prohibet poni in
definitione prioris hoc modo. Secundum hoc esset dicendum quod
correlativum, sicut filius, convenientius ponitur in definitione rela-
tionis, ut paternitatis, quam relatio, ut filiatio, quia correlativum im-
mediatius significat terminum habitudinis.
10 Contra istud. Essentia relationis est absoluta in suo genere. 22

Tum quia quidlibet videtur esse absolutum in suo genere, quia
quidlibet in suo genere habet modum quid, et modus quid est mo
dus absoluti.
Tum quia omne ens aut est absolutum aut comparatum (illae 23
15 enim videntur esse differentiae immediate dividentes ens, secundum
quod descendit in decem praedicamenta); sed relatio non est compa
rata, quia non refertur; igitur est absoluta, igitur ad nihil aliud in
suo genere dependet.
Consimiliter arguitur de relativis, quia essentia relativi est a re- 24
20 latione formaliter. Et ita, si relatio absoluta, et essentia relativi erit
absoluta; ergo non dependet ad aliquid in suo genere, igitur non de
bet definiri per aliud.
Item, si relatio dependet ad aliud ut ad relativum, illud aliud 25
esset terminus dependentiae istius; et terminus est posterius eo cuius
25 est. Sed hoc est falsum, quia "relativa26 sunt simul naturá" — vel
etiam relationes a quibus relative dicuntur.
1 ad istud] adhuc N l istud] illud KQ l posset] potest Q 2 illi om. Q l relativis] relatis A
3 pater et paternitas] paternitas et pater R l sunt1 rnn. L 4 prius] prior R 5 aliquo] relativo N l
opposito post modo Q | isti] illi KN l prioritati] postentati AR' restit. lin. R1 l poni (rast modo D esse
L 6 Secundum hoc] Sed hic A 7 correlativum post ponitur Q 8 immediatius] immediate A
immediatus(!) K 10 isrudl illud K om. R l Essentia] Esse Q l suo post genere DR 1 1 Tum]
Tamen Q l quidlibet] quodlibet AD l videtur — quidlibet om. D l esse] est K om. LR l quia1 — Tum
om. Q 12 quidlibet] quodlibet AL 14 omne] esse (post ens) N' restit. lin. N1 l illae] istae L
15 esse om. LR 16 quod] quem(!) Q l decem] quattuor L l praedicamenta] ante decem A genera
R 18 dependet] ante in R 19 Consimiliter] Contra similiter^) K Conformité! R l relativis]
relativo L l essentia] esse KN | relativi] relativum K l a om. Q 20 relatio] add. est LR l et] est N l
erit] esset A est R 23 dependet] dependeret LQ l ut] vel D om. Q l ad2] autem Q | aliud2] mg. L1
24 esset] etit A est R l istius] ante dependentiae L illius KNR l et] sed AK I est posterius] poste
rior est NR 25 Sed hoc est falsum] rep. L l vel] et AL igitur R 26 etiam] et R l relative] relati
val) NR
26 Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 15).

470 QUAEST. 29
Ad primum27 istorum potest dici quod relativum est absolutum

in suo genere, hoc est, in comparatione ad suum genus, quia suum
genus dicitur de eo absolute. Sed non oportet quod sit ita absolutum
in genere quod ad nihil aliud in genere dependeat. Cum ostenditur
ipsam esse absolutam: ad primam probationem dicendum quod quid- 5
Übet habet modum quid in suo genere, hoc est genus eius praedica-
tur de eo in quid, et ita absolute. Sed ex hoc non sequitur ipsum esse
omnino absolutum.
Ad aliam probationem28 dico quod absolutum et comparatum,
ut dividunt ens, sunt idem quod ens in subiecto et ens non in sub- ю
iecto. Et sic concedo relationem esse comparatum, quia est ens in
subiecto; non tamen comparatum ut relativum dicitur comparatum
ad terminum, sed est comparatio ad terminum. Cum hoc tamen stat
quod in definitione eius oporteat terminum poni, quia comparatio
ad terminum non potest concipi sine termino. 15
De relativo29 autem manifestum est quod eius essentia non est
absoluta nisi respectu sui generis, quia eius genus praedicatur de eo
absolute et in quid; simpliciter autem essentia eius est 'se habere ad
aliud30'. Nec sequitur eius essentiam esse absolutam, etiam si relatio
esset absoluta, quia quod inest principio formali non oportet inesse 20
composito cuius illud est; sicut si forma sit simplex, non sequitur
essentiam compositi, quae est per formam, esse simplicem. — Vel ali
ter: concesso quod relatio sit absoluta (ut probatur superius duplici-
ter31), et quod non dependeat ad aliud in genere relationis, non se-
1 istorum] illorum KN 3 ita om. N 4 in] add. suo A l aliud om. LNQ l dependeat] ante
in K | Cum] add. autem D S ipsam] ipsum R add. essentiam relationis L l absolutam] absolutum(!)
QR | quidlibet] quodlibet AD quod licet R 6 habet] habeat R l in — quid om. K l hoc est] hic D l
eius om. NQ 7 in] add. eo quod Q l quid] ad A l ex om. R l ipsum — absolutum] eam o. e.
absolutam R l esse om. D 9 aliam] secundam R l probationem dico] primo D 10 idem] id A l
et — subiecto om. D l ens1 om. Q l ens non] non ens A 11 Et — subiecto om. Q l concedo] conce-
dendo KQ l esse] add. ens LR l est om. KNR 12 non] nec Q l tamen] add. est ens L 13 sed —
terminum om. D | comparatio] comparatum AD 14 terminum posi poni D 17 genus] relatio Q
18 et om. D | simpliciter] mg. R1 l autem] sed (ante simpliciter) L igitur R l eius om. KL l est om. K
add. de N | ad aliud] ante se AR 19 absolutam] absolute D 20 esset] erit D l inest] est in LQ
21 cuius] cuiusmodi A l illud post est DR l est] add. terminus A l si] sic L' restit. lin. L1 23 pro
batur] praedicatuK!) R 24 dependeat] dependet A dependeret D l aliud] illud N
"Cf. supra n. 22.

28 Cf. supra n. 23.
"Cf. supra n. 24.
wCf. supra n. 3.
Cf. supra n. 22-23.
UTRUM IDEM POSSIT PER SE REFERR1 AD DIVERSA 471
quitur ipsum non esse definiendum per aliud in suo genere; quia est
comparatio et dependentia ad aliud, quorum neutrum definitur sine
termino.
Ad aliud32 dico quod non omnis terminus dependentiae est 29
5 posterius eo cuius est, praecipue quando est mutua dependentia,
sicut est in relativis per se.
Notandum quod solutio illius quaestionis33 vera est de relativis 30

aequiparantiae quando definiuntur in singulari, quia eorum esse est
'ad aliud se habere'; definido enim debet indicare esse definiti. Sed
10 quando definiuntur in plurali, non oportet in eorum definitionibus
eorum correlativa poni; tunc enim tam subiectum relationis quam
eius correlativum exprimuntur per idem nomen sumptum in plurali.
Si arguatur contra hoc 'igitur aliquid definitur per idem specie 31

sibi', non videtur inconveniens hoc concedere, ut per additamen-
15 tum, quando est relatio secundum eamdem formam specie; sicut
nec est inconveniens de aliis relativis concedere aliquid definiri per
aliud specie, quod tamen non est prius definite — Vel diceret ali-
quis quod simile differt a simili cui refertur specie, quia opponitur
sibi; et omnis oppositio est secundum formam, licet similitudo in
20 hoc et in illo sit eadem specie. Sed hoc non videtur, quia, formá ex-
sistente eadem, sint aliqua diversa secundum illam formam.
1 esse] est L 5 posterius] posterior Q posteriora R l praecipue] praecise Q l mutua] multa

D 6 sicut] sic A | in om. A l se] add. etc. D 7 Notandum] add. etiam L add. autem Q l illius]
istius DQ | est] esse(!) Q 8 esse om. D 9 enim] Et (ante definitio) L autem Q om. K l esse] essen-
tiam Q l definiti] defintri(!) R 10 in2 om. R 11 eorum om. KN l tunc] cum D 12 idem] illud
DQR | plurali] speciali D' restit. lin. D1 13 arguatur] - AKLpu arguitur KNQR add. sic N l igitur]
quod D et Q am. K 14 sibi] ante specie A l additamentum] additamenta Q add. tamen N 15 si
cut] sic Q 16 concedere] mg. R1 17 aliud] aliquid D l definito] - ARpu definitum DKLNQ l
aliquis] aliquid KN 18 simile] add. non Q 19 sibi om. N 20 quia] quod AQ 21 eadem]
add. specie AL add. ultra non videtur quod L l sint] sunt KNR add. in K l illam] eandem Q l formam]
add. etc. Q
12 Cf. supra n. 25.

"Cf. supra q. 28.
[QUAESTIO 30
UTRUM SPECIES QUALITATIS CONVEN1ENTER

ASSIGNENTUR]
Qualitatem autem dico secundum quam quales1 etc.
5 Quaeritur primo utrum species qualitatis convenienter assignen-

tur.

Nullum multiplex habet species; sed qualitas est multiplex, per
ArisTOTELEM in littera2: "qualitas est eorum quae multipliciter di-
10 cuntur". Maior patet, quia genus praedicatur univoce, per ARISTOTE
LEM3 in definitione univocorum.
Item, cuiuslibet unius generis sunt tantum duae primae species; 2
qualitas est unum genus; igitur non habet quattuor primas species.
Nec videntur istae species subalternae, quia nulla sub altera conti-
15 netur. Maior probatur sic: omnis divisio generis fit per differentias
contrarias, per ARISTOTELEM in X Metaphysicae* et BOETHIUM Libro
divisionum5; sed "tantum unum uni est contrarium", ut probat ARI
STOTELES in eodem X6. Igitur tantum sunt duae primae differentiae
4 Qualitatem — etc.] Qualitas est secundum quam quales dicimur R l secundum quam
quales] etc. Q om. L l quam quales] etc. K l quales] quale E etc. N om. D 5 Quaeritur] adnot. mg.
Quaestio 30 L2Q1 l convenienter] sufficienter R | assignentur] assignetur K assignatur Q 7 vi
detur] ante Quod D 8 sed om. L l per — littera] ex D add. dicens L 9 qualitas] add. autem K l
est] add. de numero R l dicuntur] add. ergo (om. Q) etc. ELQR 1 1 definitione univocorum] u. d.
DKQ 12 unius om. ER l species] ante species ANQR add. sed Q 13 unum om. R l habet om.
K | primas species] s. p. QR 14 istae] illae N add. esse D l altera] alia K 15 probatur post sic R
om. E | divisio] differentia N l fit] est A 16 contrarias] oppositas KN l Aristotelem in]
Philosophum D l in om. ENR l X] IV KNQ l et] add. per D add. etiam per ER l Вoethium] add. in
ALN 17 tantum post uni D l unum om. KN l uni] unius R l est] ante uni KN ante unum Q
18 in eodem X] ibidem KN l X] IV Q l sunt] ante tantum E post duae D l primae] ante duae Q post
differentiae ER om. D
1 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63; c. 8, 8b 25): "Qualitatem vero dico secundum quam quales quidem
dicimur".
2 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63; c. 8, 8b 26).
1Aristot., Praedic. c. 1 (AL I2 47; c. 1, 1a 7-8): "Univoca vero dicuntur quorum et nomen commune
est et secundum nomen eadem substantiae ratio, ut animal homo atque bos".
4 Aristot., Metaph. X t. 24 (AL XXV2 200-201; I c. 8, 1058a 10-1 1): "Omnia namque dividuntur per
opposita, et quia contraria in eodem genere sunt, ostensum est".
5 Boethius, Liber de divisione (ed. J. Magee p. 20; PL 64 88 ID): "Constat quaecumque a se aliqua op-
positione differunt eas solas differentias sub genere positas genus ipsum posse disiungere".
'Aristot., Metaph. X t. 17 (ALXXV2 194; I c. 5, 1055b 30).
474 QUAEST. 30-36
divisivae cuiuslibet generis; igitur duae species tantum constitutae

per illas.
Item, impossibile est duas species eiusdem generis praedicari de
eodem; sed 'habitus' et 'dispositio' quae assignantur pro prima spe
cie, et 'passio' vel 'passibilis qualitas' quae assignantur pro tertia,
praedicantur de eadem qualitate, ut de calore et frigore et consimi-
libus, quae ARISTOTELES enumerat in prima specie et tertia7; igitur
prima species et tertia non sunt duae. Probatio maioris: "omnis
differentia secundum speciem est contrarietas", per ArISTOTELEM in
X Metaphysicae8; et contraria nullo modo praedicantur de eodem.
Minor etiam probatur ratione: quia eadem qualitas secundum essen-
tiam potest inferre passionem sensui, et ita esse passibilis qualitas et
esse faciliter vel difficulter mobilis a subiecto, et ita esse habitus vel
dispositio.
[QUAESTI0 31
AN PRIMA SPECIES QUAL1TATIS SIT

HABITUS ET DISPOSITIO]
Iuxta hoc quaeritur an prima species qualitatis sit habitus et

dispositio.
Quod non, videtur:

Quia aut haec sunt duo, aut non. Si sic, igitur non sunt tantum
quattuor species. Etiam non omnis habitus esset dispositio, quod est
1 divisivae] diversae A om. L l tantum] ante duae AER 4 specie] add. praedicantur etc. E
5 vel] et AEKR l tertia] add. specie DER 6 calore] colore D 7 Aristoteles enumerat] e. A. Q l
in] pro R | et] add. in KQ 8 maioris] minoris D add. quia R 9 per Aristotelem in] ex D secundum
Arist. ER 12 esse] est DQ 13 vel] et AEK l difficulter] difficiliter (et sic deinceps) DLR l esse2] est
EQ | vel2] et D 15 Aristoteles] add. ut manifeste patet in littera AD 19 luxta] adnot. mg. Quae-
stio 31 L2Q1 | an] utrum Q l prima species] s. p. N l et] vel D'N restit. lin. D1 22 haec] ante haec A
om. D | sunt duo] duo s. Q l non] add. et A l sunt tantum] t. s. Q 23 Etiam] praem. Et Q Et E l
habitus om. L l esset] erit D est KN
7 Cf. Aristot., (Wic. c. 8 (AL I2 63-64; c. 8, 8b 25-9a 27).
8 Aristot., Metafm. X t. 24 (AL XXV2 201; I c. 8, 1058a 17-19): "Ergo differentia contrarietas est. Hoc
enim est diversa esse specie, in eodem genere entia contrarietatem habere".
'Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63-66; c. 8, 8b 28. 9a 14. 9a 29. 10a 11): "Et una quidem species
qualitatis habitus dispositioque dicitur... Aliud vero genus qualitatis est... simpliciter quaecumque se
cundum potentiam naturalem vel impotentiam dicuntur... Tertia vero species qualitatis est passibiles
qualitates et passiones... Quartum vero genus qualitatis est forma".
An secunda species qualitatis sit naturalis POTENT1A 475
contra ArISTOTELEM hic et in V Metaphysicae . Si non, igitur incon-

venienter ponitur copulatio inter illa, quia copulatio vult esse inter
diversa, et inconvenienter poneretur eorum differentia per 'faciliter
mobile' et 'difficulter mobile' quam ponit ARISTOTELES11, quia ilia,
5 cum sint opposita, non insunt eidem.
Item, habitus est unum generalissimum, igitur non est species 6
qualitatis.
Item, quae ponuntur in hac specie, ut scientia, virtus et huius- 7
modi12, sunt relativa per ARISTOTELEM supra in cap. 'De relatione' et
io in IV Topicorumn in multis considerationibus de relative oppositis. Et
si illa sint ad aliquid, igitur genus eorum, quod est habitus, est ad
aliquid. Consequentia patet per ARISTOTELEM IV Topicorum1*, prima
consideratione de relative oppositis. Igitur non est species qualitatis.
Item, in V Metaphysicae15 dicit ARISTOTELES quod dispositio est 8
15 ordinatio partium in habente partes; sed ordo partium non est spe
cies qualitatis; igitur nec dispositio est species eius.
Ad oppositum est ARISTOTELES. 9
[QUAESnO 32
AN SECUNDA SPECIES QUALITATIS SIT NATURALIS

го POTENTIA VEL IMPOTENTIA]
Iuxta hoc quaeritur an secunda species qualitatis sit naturalis

potentia vel impotentia.
1 et] add. etiam ELNR l in om. DN 2 copulatio ] copula D l vult esse] vel est Q cadere R
3 et] etiam AL add. etiam Q l eorum differentia] ante inconvenienter ER 4 quam] quomodo E l illa]
ista L 5 insunt] sunt A possunt inesse D not. sive non insunt D l eidem] eadem A 6 unum] add.
genus A | est2 om. ADL 8 scientia] add. et R l et] vel N l et huiusmodi] etc. E etiam R 9 in om.
EKR 10 Et] Quia Q 1 1 sint] sunt A l eorum om. Q l est2] etit L 12 Aristotelem] add. in N
13 oppositis] add. et si illa sint ad aliquid K l est] sunt ER l species] add. scilicet Q 14 in oт AD l
dicit Aristoteles] dicitur D 15 ordinatio] otdo L 16 nec] non K l species] add. qualitatis D l eius
om. Q 17 est om. KQR 21 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 32 L2Q1 l qualitatis om. ER 22 vel] et R
10 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63; c. 8, 9a 10): "Sunt autem habitus etiam dispositiones, dispositiones
vero non necesse est habitus esse"; Metaph. V t. 25 (AL XXV2 107-108; Д c. 20, 1022b 10-1 1): "... alio
vero modo habitus dispositio dicitur secundum quam bene aut male disponitur dispositum".
11 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63-64; c. 8, 8b 29-9a 10).
12 Cf. Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63; c. 8, 8b 30).
"Aristot., Praedic. c. 7 (AL I2 61; c. 7, 7b 23-35); Tоpica IV c. 4 (AL V1 75-77; Д c. 4, 124b 15— 125b 14).
MAristot., Tоpica IV c. 4 (AL V1 75; Д c. 4, 124b 16): "Nam si species ad aliquid, et genus".
15 Aristot., Metaph. V t. 25 (AL XXV2 108; Д c. 20, 1022b 13-14): "... dispositio namque est talis. Am-
plius habitus dicitur, si est pars dispositionis talis; quapropter et partium habitus quidam est".
476 Quaest. 30-36
10 Quod non, videtur:

Quia potentia per se refertur ad actum; quaelibet species quali-
tatis est aliqua forma absoluta. Quod patet ad minus de hac specie,
quia durities et mollifies, quae hic enumerantur16, sunt formae abso-
lutae. 5
11 Item, per ARISTOTELEM IV Topicorum11 prima consideratione de
privative oppositis: 'privatio autem, aut non est in eodem genere, aut
non in eodem proximo'; ergo impotentia non est in eodem genere
proximo cum potentia.
12 Item, potentia est transcendens, quia est prima differentia entis; io
igitur non est species qualitatis.
13 Item, potentia et impotentia non sunt subalterna, manifestum
est, quia neutrum de neutro praedicatur; igitur sunt duae primae
species, et ita non ambo in secunda specie.
14 Ad oppositum est ARISTOTELES. 15
[QUAESTIO 33
AN TERTIA SPECIES QUALITATIS SIT PASSIO ET

PASSIBILIS QUALITAS]
Iuxta hoc quaeritur an tertia species qualitatis sit passio vel

passibilis qualitas. 20

Quia passio est unum generalissimum.
16 Item, aut haec sunt duo 'passio' et 'passiblis qualitas' aut non.
1 videtur om. DK 2 actum] add. sed Q 3 aliqua om. EQR l Quod] Et A 4 quia] quod
D | durities et mollities] m. et d. ER l hic enumerantur] e. hic Q l formae om. R 6 Aristotelem]
add. in L 7 autem om. LQ l eodem om. L 8 non] add. est AD l eodem] add. genere AELR l pro
ximo] add cum potentia AL add cum habitu ER l ergo — potentia om. A l est om. K 9 proximo om. Q
10 potentia om. D l prima] lin. D1 post entis N 1 1 species] differentia N 13 est om. Q l quia]
quod KNR l neutrum] add. illorum E add. istorum R l neutro] altero ER l praedicatur] ante de Q l
primae] aeque primae (post species) L 14 secunda] eadem D l specie] add. scilicet substantia D add.
qualitatis L 19 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 33 L2 Quaestio 34 Q1 | quaeritur om. Q l tertia — qualitas]
passio vel passibilis q. sit t. s. q. D l qualitatis om. EKNR l vel] L' et (lin. L1) DL1R 21 videtur] Et
videtur (ante Quod) Q om. D 23 aut om. N l duo] add. scilicet DER l et] vel L' restit. lin. L1
" Aristot., Tоpica IV c. 4 (AL V1 74; Д c. 4, 124a 36-39): "Si autem privatio sit quod oppositum est
speciei, duobus modis est interimere: primum quidem si in assignato genere est oppositum (aut enim
simpliciter in nullo genere eodem privatio, aut non in ultimo...); secundo autem, si et generi et speciei
opponitur privatio".
AN TERTIA SPECIES QUALITATIS SIT PASSIO VEL PASSIВILIS QUAL1TAS 477
Si sic, igitur non sunt una species qualitatis, ut tertia; si non,

sequuntur inconvenientia. — Primo quod ARISTOTELES male assignat
difïerentiam eorum, dicens illas esse passiones quae cito transeunt18,
et permanentes esse passibiles qualitates19. Secundo sequitur quod
5 male copulantur ad invicem. Ostenditur etiam quod sint idem, quia
omnis passio est qualitas, igitur "secundum eam quales dicimur20"
per qualitatis notificationem, et infert passionem sensui. Igitur omnis
passio est passibilis qualitas et e converse Probatio: quia V Meta
physical21 dicit ARISTOTELES quod "passio dicitur qualitas secundum
10 quam dicimur alterari"; sed omnis passibilis qualitas est talis, quia
secundum eam est alteratio per se; igitur omnis passibilis qualitas est
passio.
Item, probo quod nulla sit qualitas passibilis eo modo quo 17
ARISTOTELES intelligit. Dicit enim qualitatem non esse passibilem
15 quia subiectum aliquid ab ea patiatur, sed quia facit passionem in
sensu22. Probo utrumque esse falsum.
Primum: quia secundum qualitates tertiae speciei est per se alte- 18
ratio, secundum ARISTOTELEM VII Pfvystcorum23'. Igitur ad hoc quod
subiectum recipiat talem qualitatem oportet ipsum alterari, et ita pati
20 ab aliquo agente habente eandem qualitatem specie. Igitur talis quali
tas infert passionem subiecto recipienti ipsam.
1 una] unica A l qualitatis om. E l ut] mg. L1 2 sequuntur] add. plura R l Primo] Primum
ADE | quod] quia R l quod Aristoteles] per Aristotelem K 3 eorum] ante differentiam LN earn m
AD illorum Q 4 sequitur] ostenditur D 5 etiam om. DK l sint] sit Q 6 igitur] quia A cum
ER | eam] eas L l dicimur] dicuntur DEQ 7 qualitatis post notificationem L l notificationem] defi-
nitionem (ante qualitatis R) ER 8 et e converso om. D l quia om. Q 9 dicitur] est K 10 dici
mur] dicuntur ELQ aliquis dicitur A l alterari] alternari K I qualitas om. L l quia] quod L 1 1 est
om. D 12 passio] add. et e converso A 13 probo] probatio DER probatur A l qualitas passibilis]
p. q. NR 14 Aristoteles intelligit] i. A. QR l non esse] esse non N l passibilem] add. non Q
15 aliquid post ea DR aliquod A 16 Probo] Probatio AER Probatur D add. quod Q l esse] est A
sitQ 17 Primum] Primo R l qualitates] qualitatem ER l tertiae speciei] in tertia specie D 18 se
cundum Aristotelem] ex D l quod] mg. R2 19 subiectum] mg. D1 l qualitatem] ante talem D om. Q
20 aliquo om. A 21 ipsam] ipsum A eam Q

" Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 65; c. 8, 9b 21-22).
20 Vide notam primam.
21 Aristot., Metaph. V t. 26 (AL XXV2 108; Д c. 21, 1022b 15-16): "Passio dicitur uno quidem modo
qualitas secundum quam alterari contingit".
22 Cf. Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 64-65; c. 8, 9a 36-b 7): "Passibiles vero qualitates et passiones di
cuntur non quod ea quae illas susceperint qualitates aliquid patiantur... sed quoniam singulum
eorum quae dicta sunt secundum sensus qualitatum passionis perfectiva sunt, passibiles qualitates
dicuntur".
21 Aristot., Physica VII t. 20 (AL VII1 268; H c. 3, 248b 27-29); "Manifestum igitur quod ipsum alte-
rationis in sensibilibus est et in sensibili parte animae, in alio autem nullo nisi secundum accidens".
478 QUAEST. 30-36
19 Quod secundum sit falsum, probo: tum quia omnis passio est
motus et omnis motus est in tempore, immutatio autem sensus a
sensibili non est in tempore; tum quia omnis passio est cum abiectio-
ne contrarii, quia et omnis motus, per ARISTOTELEM V Physicorum2*.
Sed immutatione sensus a sensibili non est abiectio contrarii, quia 5
sensus est summe dispositus ad recipiendum species sensibiles. Ut-
rumque assumptum patet per locum a maiori, quia medium immu-
tatur in instanti et sine abiectione contrarii, quod tamen minus vide-
tur dispositum ad speciem sensibilem quam sensus.
[QUAESTIO 34
UTRUM FORMA ET FIGURA SIT QUARTA

SPECIES QUALITATIS]
Iuxta hoc quaeritur de quarta specie utrum "forma et circa

aliquid constans figura26" sit quarta species qualitatis. 15

Quia forma, secundum quod patet per definitionem eius quae
assignatur in principio Sex principiorum11, communis est omni acci-
denti; igitur non est species qualitatis.
22 Item, forma non est secundum se ens, sed principium eius; ens 20
autem secundum se dividitur in decem genera, per ARISTOTELEM in
1 Quod] add. autem L l probo] probatio AD om. E l est] sit Q 2 est] fit L l immutatio —
tempore om. A 3 est] fit L 4 Aristotelem] add. in KN 5 Sed] add. in ADNR l immutatione]
immutatio L l non est abiectio] non fit cum abiectione L' not. mg. alia littera: non est abiectio L1 l
abiectio] obiectio K 6 sensus est] rep. L l Utrumque assumptum] Verumtamen KN 7 patet post
maiori KN l immutatur] mutatur Q 8 abiectione] obiectione(!) K 9 dispositum] disponi R l ad]
add. recipiendum L l speciem sensibilem] species sensibiles ER l sensus] add. etc. Q 14 Iuxta] adnot.
mg. Quaestio 34 L2 Quaestio 35 Q1 l quaeritur] ante Iuxta AK l et] vel D 15 constans] exsistens E l
sit] sed N 17 Quia — secundum om. D l secundum quod] ut ER l eius] add. formae D l quae] add.
definitio formae D 18 principio] add. libri L 19 estom. N 20 eius] entis ER 21 secundum
se post dividitur KN om. D l decem] not. praedicamenta vel L l per Aristotelem] ex D l in2 om. DQ
"Aristot., Physica V t. 9 (AL VII1 196; Ec. 1, 225a 34-b 5).

25 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 64; c. 8, 9a 29): "Tertia vero species qualitatis est passibiles qualitates et
passiones".
26 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 1 1); cf. infra n. 24.
27 Liber set principiorum c. 1 n. 1 (AL I7 35): "Forma vero est compositioni contingens, simplici et inva-
riabili essentia consistens".
An quattuor species qualitatis convenienter ordinentur 479
V Metaphysicae28; ergo forma in nullo genere est ut species. — Item,

figura est quantitas, quia est superficies; igitur non est species
qualitatis.
Item, aut haec sunt idem, aut non. Si non, male ponuntur una 23
5 species qualitatis, cum sint duae. Si sic, male copulantur ad invicem.
Ad oppositum est ARISTOTELES29. 24
[QUAESTIO 35
AN ISTAE QUATTUOR SPECIES CONVENIENTER

ORDINENTUR]
10 Iuxta hoc quaeritur an istae quattuor species convenienter

ordinentur.
)n Quod non, videtur: 25

Quia inter omnia accidentia, quantitas primo inhaeret substan-
tiae; igitur illae qualitates quae immediatius consequuntur quantita-
15 tem sunt priores naturaliter, cuiusmodi sunt qualitates quartae spe-
ciei; igitur illae debent esse primae naturaliter.
Item, secundum ARISTOTELEM III Topicorum30, prius est illud 26
"quod est a natura eo quod non est a natura"; sed qualitates secun-
dae speciei sunt a natura, qualitates aliarum specierum non; igitur
20 secunda species debet esse prima.
Item, qualitates elementorum dicuntur primae qualitates, quia 27
eas consequuntur omnes aliae qualitates; sed illae sunt qualitates
tertiae speciei; igitur tertia species deberet esse prima.
1 est om. N 2 figura] forma N l quia est superficies om. ER 3 qualitatis] quantitatis R
4 haec om. N l sunt idem] i. est Q l non2] add. igitur N l ponuntur — qualitatis] ponirur una quali-
tas ER 5 qualitatis om. L l duae] duo D l ad invicem om. Q 6 Ad — Aristoteles] Oppositum Q
10 Iuxta — Aristoteles (fin. n. 30) om. K adnot. mg. Quaestio 35 L2 Quaestio 36 Q 1 l istae] illae N
11 ordinentur] ordinantur Q 13 accidentia om. Q l primo] prius D l substantiae] subiecto EN
14 illae om. ER add. aliae Q l consequuntur] sequuntur AN l quantitatem om. Q 16 illae] istae R l
debent] deberent LN 17 secundum Aristotelem om. D 18 eo] illo DR quam illud N l eo — natu
ra om. E 19 qualitates] add. autem L 20 debet] deberet L l debet esse] est N l prima] add. ut
videtur D 21 Item — prima om. Q l quia — qualitates om. D 22 aliae] lin. R2 l sed] et A l sunt
post qualitates ADK 23 deberet] debet DER
28 Aristot., Metaph. V t. 14 (AL XXV2 94; Д c. 7, 1017a 23-28).
29 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 1 1): "Quartum vero genus qualitatis est forma et circa
aliquid constans figura".
10 Aristot., Tоpica III c. 1(АLV151;Гc. 1, 1 16b 1 1): "Et quod natura [magis eligendum] est eo quod
non natura".
480 QUAEST. 30-36
28 Item, habitus et dispositio praesupponunt omnes alias qualita-

tes, ut patet inductive. Prius enim naturaliter est homo figuratus, ha
beas qualitates sensibiles et potentiam naturalem vel impotentiam,
quam sciens vel virtuosus. Igitur prima species deberet esse ultima.
29 Item, potentia naturalis est principium operandi immediate 5
consequens formam substantialem, habitus autem mediate. Sed
quod propinquius est priori, est prius, secundum ARISTOTELEM III
Topicorum31. Igitur potentia prior est habitu. Hoc etiam patet, quia
potentia naturalis est immediatum subiectum habitus vel dispositio-
nis, ut potentia intellectiva scientiae; subiectum prius naturaliter est ю
accidente, cuius est subiectum.
30 Ad oppositum est ARISTOTELES.
[QUAESnO 36
AN SPECIES QUAL1TATIS SUFFICIENTER

ENUMERENTUR] is
Iuxta hoc quaeritur an species qualitatis sufficienter enume-

rentur.

Quia potentia animae videtur esse qualitas, quia secundum eam
dicitur anima qualis; sed in nulla specie alia potest esse quam in 20
secunda. Et non est in ipsa. Tum quia secundum qualitates in
secunda specie dicitur aliquid posse faciliter agere vel difficulter
pati32; sed potentia animae non est ad agere faciliter, sed ad agere
2 naturaliter est] est n. Q 3 potentiam ... impotentiam] imp. ... pot. Q 4 species om.
ER | deberet] debet ER 7 propinquius est] est p. R l est prius] p. est E l III] IV L 8 est] ante
prior DKL om. AQ 9 immediatum] immediate N 10 subiectum] add. autem L l prius — acciden
te] est p. a. n. D p. est n. a. ENQ 11 subiectum] add. ergo etc. L 12 Aristoteles] add. etc. D
16 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 36 L2 Quaestio 33 Q1 l Iuxta — Aristoteles-2 (fin. n. 34)] ante quaestio-
nem 33 (n. 14) NQ l hoc om. K l quaerirur] ante Iuxta A l enumerentur] enumerantur N 19 Quia
om. D | animae] add. non Q l eam] eandem A 20 dicitur anima] a. d. AD add. esse K l sed] add.
illa AL | specie om. N l specie alia] a. s. LR l esse] add. praeter KN 21 Et] add. ¡ta Q l in om. A |
ipsa] secunda L add. et non est in secunda ergo sunt plures. Quod non sunt in secunda probo L l se
cundum om. A | qualitates] add. quae sunt L l in2] add. ipsa D 22 posse faciliter] f. p. ER 23 fa
ciliter] ante agere R add. vel difficulter pati A
"Aristot., Tоpica III c. 1 (AL V1 52; Гc. 1, 116b 17-21).

"Cf. Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 102-103; c. 8, 9a 16-25).
An species qualitatis sufficienter enumerentur 481
absolute. Tum quia impossibile est aliquam speciem alicuius generis

esse subiectum alterius speciei illius generis; sed potentia est
subiectum habitus, qui est in prima specie; igitur etc. Maior pro
batur: tum quia dicit ARISTOTELES IV Торкотт" quarta conside-
5 ratione post considerationes de oppositis, quod in eodem subiecto
nata sunt fieri genus et species. Sed genus non est natum esse in
aliqua eius specie ut in subiecto, per ipsum in undecima consi-
deratione sequenti34, sed natum est tantum dici de specie; igitur nec
aliqua species generis nata est fieri in alia eiusdem generis ut in
10 subiecto. Tum quia dicit ARISTOTELES, decima tertia consideratione
IV Topicorumi5, quod si aliquod superius praedicetur de subiecto in
quid, et inferius praedicetur de illo subiecto, praedicabitur de eo ut
genus. Igitur cum generalissimum praedicetur de qualibet sui specie
in quid, si aliqua species eius dicatur de hac specie, dicetur de ea ut
15 genus. Igitur nulla alia est in hac ut in subiecto.
Item, ira et dementia et huiusmodi sunt qualitates, quia 32
secundum eas aliquis dicitur qualis, et in nulla alia specie sunt nisi in
tertia. Sed ibi non sunt, quia secundum qualitates tertiae speciei
potest fieri alteratio. Sed secundum istas non, quia istae sunt in
20 anima, secundum ARISTOTELEM in littera36. Et anima non alteratur,
quia non est quanta, et omnis motus secundum qualitatem praesup-
ponit quantitatem.
Item, pulchritudo sive decor videntur qualitates per rationem 33
qualitatis; et in nulla istarum specierum; igitur sunt plures. Probatio
1 Tum om. N 2 subiectum] add. alicuius D l potentia] add. animae DELR 3 qui] quae
Q | specie] add. qualitatis K l igitur om. Q 4 IV] II ER l quarta om. D 5 considerationes]
considerationem ADR' restit. lin. R1 6 fieri] super D l est natum om. R l esse] add. fieri R
7 aliqua] alia A l in2] lin. K1 om. N l undecima] unde (ante in) K om. E 9 fieri] esse L l ut in
subiecto om. E 10 dicit om. N 11 aliquod] aliquid DE l praedicetur] praedicatur AN
12 praedicetur] praedicatur ANQ l de eo] de illo Q om. E 13 praedicetur] praedicatur NQ l sui]
sua ADR 14 eius] ante species EQR om. K l dicatur] dicitur R l hac] illa KN 17 aliquis dicitur
qualis] aliquid d. quale DEQR l in om. K l alia om. R l sunt] videntur esse L l nisi] add. sint R
18 quia] quod Q 19 non] nihil(!) Q l istae om. R l sunt om. K 20 secundum] per A l Et] Sed
AKN add. in D l anima2 om. K 21 est om. Q l praesupponit quantitatem] praecedit qualitatem Q
23 sive] et AQ om. N l videntur] add. esse E l per] secundum K 24 istarum] illarum ENR l
specierum] add. sunt LQ
" Aristot., Tоpica IV c. 5 (AL V1 78; Д c. 5, 126a 5-6): "In quo enim species, et genus, ut in quo
album, et color, et in quo grammatica, et disciplina".
14 Aristot., Tоpica IV c. 5 (AL V1 82; Д c. 5, 127a 20-25).
"Aristot., Tоpica IV c. 2 (AL V1 68; Д c. 2, 122b 12-18).
1'Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 65; c. 8, 9b 35-10a 2): "Quaecumque enim mox in nascendo ab aliqui-
bus passionibus fiunt, qualitates dicuntur, ut dementia vel ira et alia huiusmodi; quales enim secun
dum eas dicimur, id est iracundi et dementes".
482 QUAEST. 30-36
minoris: quia maxime videntur esse in quarta specie, et ibi non sunt
quia suscipiunt magis et minus, quod negat ARISTOTELES de quali-
tatibus quartae speciei37.
[I. — Ad trigesimam quaestionem 5

A. — Responsio Scoti]
Ad primam quaestionem38 potest dici quod ARISTOTELES non

assignat species qualitatis propter tertiam rationem ad primam
quaestionem39. Quae confirmatur sic: quia istae quattuor species
non sunt subalternae, nam de nullis duabus earum potest vere dici ю
quod quidquid est in una est in alia, vel e converso. Ergo si istae
essent species, essent non subalternae, et tales diversas praedicari de
eodem est impossibile. Sed has possibile est praedicari de eodem,
quia possibile est eandem qualitatem essentialiter esse radicatam in
subiecto, et ita habitum, et esse principium naturale faciliter 15
operandi vel non faciliter, et esse per se obiectum sensus. Et propter
primam rationem ad tertiam quaestionem40. Sed assignat modos eius
(quod pâtet per litteram eius) antequam haec enumeret. Dicit enim41:
"Qualitas multipliciter dicitur", id est multis modis; et in fine, his
enumeratis, dicit: "Et fortasse quidam alii apparent modi, sed qui 20
maxime dicuntur hi sunt".
1 maxime videntur] magis viderentur A l esse om. KQ l specie om. EL add. qualitatis Q l
et] sed L 2 quia] add. non D l magis] maius N 4 Aristoteles] add. etc. K 7 quaestionem om.
AKN | potest dici] d. p. L om. R l quod om. R 8 species] speciem Q l primam quaestionem] q. p.
D 9 quia] quod D om. N l istae] illae KNR l quattuor species] s. q. AKQ 10 subalternae] subal-
ternatae N l nam] quia KNQ l nullis] illis D l earum] Aristoteles K l vere dici] d. v. KQ 1 1 vel] et
N | istae] illae KNR 12 essent om. E l essent2 om. D 13 eodem] add. quod N l has post est
EKR | possibile — eodem] est possibile de e. praedicari Q 14 essentialiter om. EKR 15 ita] add.
esse L l ita habitum] in habitu Q l esse] lin. D1 16 faciliter] add. operandi N l Et] add etiam Q
17 tertiam post quaestionem A secundam R l Sed] add. Aristoteles Q l Sed assignat] Est assignare
AL 18 quod] ut K l eius om. K l haec om. E l enumeret] enumerat D l Dicit enim] Dicens R
19 Qualitas] add. eorum quae A l dicitur] dicuntur A 20 enumeratis] numeratis Q l dicit] dividit
K om. R | Et] Sed Q l alii] add. quam N l apparent] apti Q add. qualitatis DN
" Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 67-68; c. 8, 11a 5-7): "Triangulus vero et quadrangulus non videtur
magis minusve suscipere, nec aliquid aliarum figurarum".
Cf. supra n. 1-4.
"Cf. supra n. 3.
40 Cf. supra n. 10.
41 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 63; c. 8, 8b 26): "Est autem qualitas eorum quae multipliciter dicuntur";
c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 25-26): "Et fortasse alii quoque appareant qualitatis modi, sed qui maxime
dicuntur hi sunt".
An prima species qualitatis sit habitus et Disposmo 483
Est autem differentia inter speciem et modum. Quia species, 36

super illud cuius est, addit differentiam essentialem; modus differen-
tiam accidentalem. Et ita isti modi dicunt diversam habitudinem
qualitatis ad subiectum penes hoc quod est 'esse permanens' vel non,
5 'a natura' vel non, 'sensibile' vel non. Quae tamen omnia non
variant qualitatem essentialiter, quia omnes istae habitudines, vel
plures, possunt esse in eadem qualitate secundum essentiam.
(B. — Ad argumenta principalia trigesimae quaestionis]
Ad primum argumentum in contrarium42: 'multipliciter' non 37

10 intelligitur, id est 'aequivoce', sed 'multis modis'. Et est manifesta
differentia inter significara quae faciunt multiplicitatem primo
modo, et inter modos qui sunt differentiae accidentales et faciunt
multiplicitatem secundo modo.
Ad secundum et tertium43 patet. 38
15 Ad auctoritatem Aristotelis in contrarium44: sumendum est 39
quoties dicit 'species' pro modo speciali, et quoties dicit 'genus' pro
modo generali. Et hoc forte dicit quia isti modi nec sunt genera-
lissimi nec specialissimi, sed generales et speciales in comparatione
ad diversa. Nec ista expositio multum extorquet litteram, quia inter-
20 media intelligenda sunt secundum ea quae ponuntur in prooemio et
epilogo45, scilicet 'multipliciter' et 'alii modi'.
[II. — Ad trigesimam primam quaestionem

Ad secundam quaestionem46 dicendum quod 'habitus' uno 40

25 modo significat aliquid transcendens secundum quod ab eo dicitur
2 super] sunt D dicitur QR l addit] add. etiam Q l modus] add. autem KNQ 3 ita] add.
licet A | isti] illi N | dicunt post habitudinem Q dicant A 4 est om. L l non] add. esse A 5 non
om. EKN add. esse A l vel2] aut N l omnia om. KN 6 istae] illae N 7 esse post eadem Q 9 in con
trarium om. EKNR | multipliciter] multiplex D l non om. K 10 intelligitur om. Q l id est] in D om. EL
11 quae faciunt] rep. N l multiplicitatem] multitudinem E 13 multiplicitatem] multitudinem E
14 et] add. ad DN 15 Aristotelis om. D 17 quia] quod NR l isti] illi N l nec] non ER l genera-
lissimi nec specialissimi] s. nec g. LQ 18 generales et speciales] s. et g. ER l speciales] add. et L 19
ista] illa KNR 20 secundum] per L l prooemio] prologo Q 21 epilogo] epilogat A l scilicet om.
A 24 dicendum] add. est E l dicendum quod] dico N 25 quod] add. aliquid ER
42 Cf. supra n. 1 .
44 Cf. supra n. 4.
45 Vide notam circa finem n. 35.
484 QUAEST. 30-36
'habere' denominative, quod distinguitur inferius in fine libri47. Alio

modo significat habitudinem mediam inter habentem et rem habi-
tam48, quae est velut actio media inter agens et patiens, et sic est deci-
mum generalissimum. Alio modo significat idem quod forma positi
va, et sic sumitur inferius49 in oppositione privativa. Nullo istorum 5
modorum fit hic sermo de habitu. Sed quarto modo, secundum
quod habitus significat qualitatem radicatam in subiecto et difficulter
mobilem.
Dispositio autem aut sumitur absolute, et tunc est superius ad
habitum, secundum quod dicitur hic ubi ponitur convenientia inter ю
dispositionem et habitum in V Metaphysicae cap. 'De habitu50'. Alio
modo sumitur cum praecisione, et tunc distinguitur contra habitum.
Primo modo posset primus modus poni dispositio; secundo modo
sumendo oportet simul ponere habitum et dispositionem. Alio
modo dicitur quod dispositio significat qualitatem, quae de sua 15
natura est faciliter mobilis a subiecto; et habitus illam quae secun
dum suam naturam est difficulter mobilis. Sed istud est contra Ari-
STOTELEM, quia tunc nullus habitus esset dispositio.
Aliter DICITUR51 quod dispositio se habet ad habitum sicut im-
perfectum ad perfectum. 20
Contra: aut ista imperfectio est in essentia qualitatis, aut in

informando subiectum. Neutro modo est. Non in essentia, quia
essentia mensuratur instanti, igitur aeque perfecta est sive diu
1 habere denominative] d. h. E l denominative] ante dicitur R denominatione K denomi-

nationem N l quod] et D l distinguitur] discutitur L l inferius] ulterius N om. E l Alio] Secundo A
2 modo om. A 3 velut] vel de Q 4 positiva] posita A 5 privativa] relativa N l Nullo] praem.
Sed KN 6 fit] fuit N l quarto] secundo Q 8 mobilem] mobile A 9 aut om. KN l tunc] sic
KNR | tunc est superius] dispositio superior est E l ad — hic om. KN 10 hic] ante secundum A om.
EQ | convenientia] inconvenientia Q 1 1 habitum] add. et DELR l in om. KN l Metaphysicae] add.
in Q | Alio — secundo] Et hoc D 12 tunc] sic ER 13 modo om. A l poni] ante primus Q
14 simul om. Q l habitum] habitudinem R 16 est] ante de D post faciliter Q l a] add, suo N l a
subiecto om. ER l secundum suam naturam] de sua natura ER 17 est] ante secundum L add. a
subiecto L | istud] illud EKNQR 18 nullus] nullius N 19 sicut] ut L 21 ista] illa EKLNR l
in2 om. AKN 22 informando] add. suum ER l subiectum] add. sed Q 23 mensuratur] rep. L l est
om. KN
4,Aristot., Praeaic. c. 15 (AL I2 78-79; c. 15, 15b 18-32).

48 Cf. Duns Scotus, Metaph. V q. 5-6 n. 18: "Habitus et habitudo media inter rem habitam et
habentem".
49 Cf. Aristot., Proedic. c. 10 (AL I2 72-73; c. 10, 12b 26-13a 17).
50 Aristot., Metaph. V t. 25 (AL XXV2 107-108; Д c. 20, 1022b 10-14).
" Cf. Rogerus Bacon, Summulae dialectices 1.2 n. 218 (ed. A. de Libera p. 213): "Differunt enim in
hoc, quod dispositio nominat aliquid incompierum in hac specie, habitus completum".
An prima species qualitatis sit habitus et DISPOSГТIO 485
maneat in subiecto sive non. Nec informando subiectum, quia si

essentia breviter manens est aeque perfecta in subiecto sicut diu
manens, sicut nunc ostensum est, igitur aeque perfecte denominat
subiectum.
5 Ideo dicendum est, ut prius52, quod dispositio secundum unum 44
significatum forte est ita generale sicut qualitas secundum aliud
significatum, sicut primus modus qualitatis; sed praecise sumptum
ipsum cum habitu constituit primum modum qualitatis. Exemplum
est sicut in PORPHYRIO53. Porphyrius dividit differentiam in facien-
10 tem alteratum et aliud; et tamen dicit omnem differentiam facere
alteratum. Igitur in divisione oportet intelligere 'alteratum' praecise,
et in secunda propositione 'alteratum' absolute.
IB. — Ad argumenta principalia trigesimae primae quaestionis]
Ad primum argumentum54 patet qualiter sunt duo et qualiter 45

15 non.
Ad secundum55 patet aequivocatio 'habitus'. 46
Ad tertium56 dico quod nullum quod est in hoc modo, 47
secundum illam significationem secundum quam est essentialiter
qualitas, est per se in genere relationis, sive ut relatio sive ut dictum
20 denominative a relatione; sed si sic, hoc est secundum aliam
significationem.
Ad quartum57: dispositio est aequivocum secundum quod signi- 48
ficat idem quod positio, quod est generalissimum, et secundum quod
significat speciem qualitatis.
1 maneat] permanet К l in subiecto] scilicet in sub. (post non) E l sive non R l Nec] add.
in ELQ 2 essentia] add. id est R 5 Ideo] Item N l quod] quia D l dispositio] add. forte D
6 forte] ante secundum ER l secundum aliud significatum] sed secundum alium modum Q 7 si
cut] sic L | sed] ut L 8 ipsum] ante praecise DR l qualitatis om. L l Exemplum] add. huius Q
9 est om. D l sicut om. AQ add. est N l in Porphyrio om. E add. quia R 1 1 alteratum2 om. Q l
praecise] solum KN 12 propositione om. KN 17 quod2] mg. Q1 18 illam] istam R 19 se] te
D | dictum denominative] denominative dictum A 22 quartum] add. dico (om. D) quod DER
23 positio] passio KN l est] add. genus DR l et] add. alio modo KN
52Cf. supra n. 40.

и Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De differentia' (AL I6 15; ed. Вusse 8.17-20): "Universaliter ergo
omnis differentia alteratum facit cuilibet adveniens... Differentiarum enim aliae quidem alteratum
faciunt, aliae vero aliud".
54 Cf. supra n. 5.
55 Cf. supra n. 6.
56 Cf. supra n. 7.
" Cf. supra n. 8.
486 QUAEST. 30-36
[III. — Ad trigesimam secundam quaestionem

49 Ad aliam quaestionem58 dico quod potentia vel impotentia non [7]

significant aliqua quae essentialiter sunt in genere qualitatis. Sed59
tantum significat modum qualitatis absolute, secundum quod est 5
principium operationis. Et impotentia significat modum qualitatis
secundum quod illa est principium difficulter agendi vel faciliter
patiendi. Qualitates autem quae subsunt, sunt formae absolutae et
non nominantur nominibus nominantibus eas absolute, sed in
comparatione ad operationes quarum sunt principia. Secundum io
quod dicit ARISTOTELES inferius60 'qualia autem', quod 'valetudini-
bus non sunt nomina imposita', quia forte non concipimus illas nisi
per comparationem ad operationes.
[B. — Ad argumenta principalia trigesimae secundae quaestionis]
50 Ad argumenta. Prima ratio est concedenda61 quod potentia et 15 18]

impotentia non significant species qualitatis, sed modos essentiae per
comparationem ad operationem.
51 Ad secundum62 patet quod impotentia non est species qualita
tis. Illa etiam qualitas quae subest impotentiae, ut hic sumitur, est
forma positiva sicut mollities. 20
52 Ad tertium63 concedendum est quod isti sunt duo aeque primi
3 aliam] tertiam EQR l aliam quaestionem] tertiam D l dico] dicendum ER 4 essen

tialiter] mg. L1 | Sed] add. potentia A 5 significat] significant NR l absolute] add. ita quod po
tentia significat modum qualitatis ER l est] add. illa R 7 illa] ipsa KN l difficulter — patiendi] f.
p. vel d. a. N l faciliter patiendi] p. f. A 8 subsunt] sic sunt Q l sunt om. N 10 Secundum] Sed
Q 11 quod2] pro K 12 nomina om. Q l illas] eas D 13 per comparationem] in comparatione
KNQ per comparationes A 15 argumenta prima] primum argumentum ER add. dico quod R l
Prima om. R l quod] quia DR l et] vel ER 16 significant] sunt Q l modos essentiae] e. modi Q
17 operationem] operationes R 19 etiam] autem KN enim QR l hic sumitur] s. hic Q
20 sicut] ut EKNQR 21 tertium] quartum ER l concedendum] quod KN l est om. A l sunt
duo] duo s. A

"Supple: potentia.
60 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 29-b 2): "... qualia vero... In aliquibus vero, eo quod non
sint posita qualitatibus nomina, non contingit ea quae dicuntur ab eis denominative dici, ut cursor
aut pugillator, qui secundum valetudinem naturalem dicitur, a nulla qualitate denominative dicitur;
non enim posita nomina sunt valetudinibus secundum quas isti quales dicuntur".
"Cf. supra n. 10.
65 Immo ad quartum; cf. supra n. 13.
AN TERTIA SPECIES QUALITATIS SIT PASSIO VEL PASSIВILIS QUALITAS 487
modi, quorum neuter sub altero continetur; et ita de quolibet alio

modo. Et ita, loquendo praecise, possunt concedi octo primi modi
qualitatis. Sed secundum aliquam rationem generalem conveniunt
inter se illa duo, quae enumerantur in aliquo uno modo, secundum
5 quam non conveniunt cum aliis quae enumerantur in alio modo; ut
naturalis potentia vel impotentia in hoc quod est esse innatum et
esse principium operandi. Unde illud posset poni secundus modus
generalis, et ita in omnibus aliis modis.
Ad aliam rationem64 patet quod potentia aequivoce sumitur: 53
10 secundum quod est differentia entis et secundum quod significat
principium faciliter agendi.
[IV. — Ad trigesimam tertiam quaestionem

19] Ad quartam quaestionem65 dicendum quod 'passio' est aequivo- 54

15 cum, secundum quod distinguitur in V Metaphysicae66 in multa
significata. Sed hic sumitur secundum quod significat qualitatem
secundum quam est alteratio. Et tunc: vel sumitur absolute vel cum
praecisione. Absolute sumptum est convertible cum passibili qualita-
te, vel superius ad ipsum. Praecise sumptum distinguitur contra
20 passibilem qualitatem, prout passibilis qualitas dicitur illa a qua
aliquis denominatur denominatione significante permanentiam for-
mae in subiecto. Absolute igitur tertius modus est passio quae dicit
comparationem qualitatis ad subiectum natum alterari secundum
eam; vel comparationem qualitatis ad sensum cui infert passionem,
25 ut patebit respondendo ad argumenta.
1 modi] ante primi D l neuter] neutrum AELR l altero] alio D neutro L 2 modo om. ER
add. dicatur L l loquendo praecise] p. 1. Q 3 Sed] Si KN Licet Q l aliquam] add, unam AL l ratio
nem om. Q | conveniunt] convenienter R 4 aliquo] alio LN l uno modo] m. uno ELNR
5 quam] quem A 6 vel] et KL l est om. D l innatum] natum Q l et esse om. ER 7 esse om. K l
Unde] Vere D l secundus] prius L' restit. mg. L1 8 generalis] genus D l omnibus om. DL l modis
om. D 9 aliam rationem] terrium ER l quod] quia AKL l aequivoce sumitur] s. a. Q 10 secun
dum om. N | quod om. L l significat] est R 11 agendi om. D 14 dicendum] add. est KN l quod
om. N | aequivocum] univocum K 15 in om. EQR l V] IV K 17 alteratio] add. per se DL l tunc]
sic ER | cum] mg. L1 18 sumptum est convertibile] sumpta est convertibilis L 19 ipsum ...
sumptum] ipsam ... sumpta ELR 21 aliquis] aliquid ER quid D add. dicitur N 22 igitur om. D
23 comparationem] operationem KN l qualitatis ... qualitatis] quantum ... quantum Q l secundum]
per L 24 vel] ut R l cui] qui A
64 Cf. supra n. 12.

"Aristot., Metafm. V t. 26 (AL XXV2 108; До 21, 1022Ы5-21).
488 QUAEST. 30-36
[В. — Ad argumenta principalia trigesimae tertiae quaestionis]
55 Ad primum igitur argumentum67 dicendum quod passio ae-

quivoce est effectus actionis, secundum quod dicit AUCTOR Sex
principiorum68, et secundum quod est qualitas secundum quam est
alterado. 5
56 Ad secundum69 dico quod passio praecise distinguitur contra
passibilem qualitatem, et sic intelligenda est illa distinctio et
differentia quam ponit ARISTOTELES. Et tamen possunt poni unus
modus, quia habent aliquam rationem generalem, sicut praedictum
est de secundo modo70; et absolute loquendo de utroque sunt ю
convertibilia, quia omnis passio est qualitas, et ita secundum eam
dicimur quales. Sed tunc ad dictum AristOTELIS, quando dicit quod
"secundum passionem non dicimur quales71", hoc est intelligendum:
Vel quia non illo denominativo quod sumitur a passibili qualitate
quod denominat subiectum per modum durantis (ut a rubore 15
causato per verecundiam non dicitur aliquis rubicundus, quia illud
denominativum notat permanentiam huius formae cum subiecto),
pro tempore tamen, pro quo inest ille rubor, potest dici rubeus vel
rubens, quae notant absolute talem formam ut est in subiecto. Vel
dictum ARISTOTELIS sic est intelligendum quod non dicimur quales 20
a passionibus, quia ab Ulis non sumuntur communiter denominati
va; sed si sumerentur, posset habens passionem denominari ab illa,
2 igitur om. KNQ l dicendum] add. est (ante dicendum R) LR l aequivoce est] est a. D est
aequivocum L 3 effectus] ad effectum L 6 secundum] mg. V add. argumentum L l praecise] add.
mg. dicta R2 l praecise distinguitur] d. p. A 7 passibilem om. L l intelligenda est] est i. Q l illa] ista
R om. N 8 Et om. ER l possunt] potest EKN 9 aliquam] certam A aliam D hanc N l sicut] ut
D | praedictum] dictum L 10 et absolute] absolute autem L 11 ita om. E 12 dicimur]
dicuntur EQ | ad dictum Aristotelis] cum dicit Aristoteles E l quando] cum R l quando dicit om. E l
quod om. А 13 secundum] si R l passionem] passiones DER l dicimur] dicuntur EQ l est
intelligendum] i. est A 14 non om. EKNQ add. ut R l illo denominativo] illud denominativum E
illa denominatio KNQ l quod] quae KNQ l a] in A 15 quod] quae Q l durantis] distantis
AKNQ | ut] sed E 16 dicitur om. K 17 denominativum] denominatum K add. non L l notat]
denominat D l huius] alicuius N l cum] in DL 18 pro2] ex Q l inest post rubor ER manet L |
ille] illo D | dici] add. quis L 19 absolute post formam ER 20 est om. Q l dicimur] videntur
Q 22 sumerentur] numerentur KN
67 Cf. supra n. 15.

68 Liber sex principiorum c. 3 n. 29 (AL l7 41): "Passio autem est effectus illatioque actionis secundum
quam haec quidem patiuntur".
69 Cf. supra n. 16.
70 Cf. supra n. 54.
71 Aristot., rWdic. c. 8 (AL I2 65; c. 8, 9b 30-31): "... passiones dicuntur; non enim dicimur secundum
eas quales".
UTRUM FORMA ET FIGURA SIT QUARTA SPECIES QUALITATIS 489
sicut habens passibilem qualitatem denominatur ab illa.

Ad aliud72 dico, sicut dicit ARISTOTELES, quod qualitates tertiae 57
speciei non dicuntur passibiles quia inferunt passiones suis subiectis
— nulla enim forma nata est agere in suum subiectum —, sed dicun-
5 tur passibiles quia inferunt aliquo modo passionem sensui.
Cum arguitur contra primum membrum73, dico quod passibilis 58
qualitas inducitur per alterationem; et ita subiectum patitur ab
aliquo alterante, sed non a forma quam recipit, sed ab aliquo
habente eandem formam specie.
10 Cum arguitur contra secundum membrum74, dico quod passibi- 59
le efficit quandam passionem in sensu, non veram sicut dicit ARISTO
TELES. Et qualis sit illa passio, distinguitur in II De anima15.
Notandum etiam, iuxta hoc, quod inferre passionem sensui 60
non est de essentia qualitatis, secundum quod habetur in II De
15 anima cap. 'De visibili' in principio76, quod esse visibile non est de
essentia coloris sed passio eius. Igitur passio, vel passibilis qualitas,
quae nominat qualitatem in quantum infert passionem sensui, non
nominat essentiam vel speciem qualitatis, sed modos. Et hoc valet
pro solutione primae quaestionis77.
20 [V. — Ad trigesimam quartam quaestionem

Ad quintam quaestionem78 dicendum quod 'forma' uno modo 61

est transcendens, secundum quod sumitur in principio Sex lmn-
1 illa] ea K 2 dicit om. D 3 passibiles] passiones ER add. qualitates N l passiones]

passionem Q l passiones — inferunt om. L 5 inferunt post modo AQ l passionem] passiones D
6 membrum] mod um D l passibilis — quod om. L 7 alterationem] alterum DKN 8 aliquo]
aliqua Q l alterante — aliquo от. N l recipit om. E l ab om. K 10 passibile] passibilis qualitas A
sensibile LR 11 veram] add. sed KN 12 Et] Sed DR l distinguitur] dicitur EKR describitur Q
not. mg. alia liñera: declaratur L1 13 etiam om. Q 14 in om. ER 15 principio] add. ubi dicitur
L | quod] quia Q l esse] omne D 16 coloris] colorum E l eius om. K l vel] add. videtur A
17 nominat] denominat AD nominant LQ l qualiratem om. K l passionem] passio K 18 nomi
nat] nominant LQ l speciem] species L l valet] sufficit KN om. Q 19 primae om. ER l quaestionis
om. R 23 sumitur] accipitur E
"Cf. supra n. 17.

"Cf. supra n. 18.
м Cf. supra n. 19.
" Aristot., De an. II t. 57 (В c. 5, 417b 2-7).
76 Aristot., De an. II t. 66 (В c. 7, 418a 26-31).
78 Cf. supra n. 21-24.
490 QUAEST. 30-36
cipiorum19; alio modo est exterior dispositio rei animatae vel decens
lineatio. Similiter, 'figura' uno modo significat superficiem inclusam
vel terminatam lineis; alio modo ipsam terminationem vel clausio-
nem superficiei. Haec duo, secundum duo prima significata, non
pertinent per se ad genus qualitatis, sed secundum alia duo. Et 5
secundum illa: vel sunt subalterna, ita quod omnis forma est figura
et non e converso; vel praecise loquendo, sunt duo disparata.
Quod forma habeat secundam significationem, patet per
PORPHYRIUM cap. 'De specie80', qui dicit quod "species uno modo
dicitur forma uniuscuiusque", ubi 'forma' significat idem quod ю
decor, sive exteriorem dispositionem rei animatae, secundum quod
patet per exemplum eius, scilicet "species Priami digna est imperio",
et secundum quod dicitur in IV Ethicorum81 quod "parvi possunt
esse formosi et commensurati", id est decenter lineati.
[B. — Ad argumenta principalia trigesimae quartae quaestionis] 15
Ad prima duo argumenta82 patet per aequivocationem istorum

duorum, 'forma' et 'figura', quae dicta est prius83.
Ad tertium84 dicendum quod si forma est decens lineatio, et
figura clausio vel terminatio superficiei, tunc absolute sumpta sunt
subalterna; sed cum praecisione sumpta, sunt diversa. Si autem 20
figura sit exterior dispositio rei inanimatae et forma rei animatae,
tunc sunt omnino diversa. Convenienter tamen possunt poni unus
2 inclusam] clausam R 3 vel terminatam] not. mg. in L1 l terminationem vel clausionem] c.

vel t. D | clausionem] inclusionem KN 4 superficiei] add. sive exteriorem dispositionem rei inani
matae DL | Haec] praem. Sed KN l prima om. A 5 secundum om. N 6 illa] ista K l vel om.
AKNQ | figura om. E 7 et] sed Q l praecise] proprie KN 8 habeat] habeant D 10 significat
idem] i. s. QR 1 1 sive] sed KN l sive — animatae om. L l animatae] inanimatae KN l secundum
quod patet om. A 13 quod] hoc LQ l in om. DER l IV om. E 14 et commensurati om. Q l de-
center post lineati N bene E 16 istorum duorum] illarum duarum formarum A illorum d. NQR
17 duorum] add. nominum DL add. scilicet AER l forma et figura] formae et figurae L 18 ter
tium] add. est R ] est] sit DL 19 tunc] etiam E 20 sed] sive Q 21 et — tunc om. A l animatae]
inanimatae D 22 sunt om. N l possunt] potest EKN
79 Cf. supra n. 21.

80 Porphyrius, Litwr prOedicabilium c. 'De specie' (AL I6 8; ed. Вusse 3.21-4.1): "Species autem dicitur
quidem et de uniuscuiusque forma secundum quam dictum est 'Priami \lect. var.\ quidem species
digna imperio'."
"1 Aristot., Eth. Nic. IV c. 8 (AL XXVI1 212; Д c. 8, 1 123b 7-8): "Parvi autem formosi et commensu
rati, pulchri autem non".
82 Cf. supra n. 21-22.
81 Cf. supra n. 61-62.
84 Cf. supra n. 23.
De speciebus qualitatis 491
modus qualitatis, quia superaddunt essentiae qualitatis hanc rationem

unam generalem: quod est exterius disponere vel constare circa
aliquid, et non intra. Quae ratio, si accidat essentiae qualitatis, non
mirum est haec duo non constituere speciem qualitatis, sed modum.
5 [VI. — Secunda via

A. — Responsio Scoti ad quaestiones 30-34]
Ad omnes istas quinque quaestiones85 sustinendo quod ARI- 65

STOTELES enumeret species qualitatis et non tantum modos, potest
dici quod istae differentiae 'esse faciliter mobile vel difficulter', 'esse
io principium operandi vel non', 'inferre passionem sensui', 'exterius
disponere substantiam' sunt differentiae accidentales generi quali
tatis, quibus tamen ARISTOTELES utitur pro differentiis essentialibus,
quia differentiae essentiales sunt ignotae; et ita illae formae, quae
subsunt primo istis differentiis, sunt quattuor species qualitatis. Et
15 iste modus dicendi non multum differt a priori86, nisi in hoc quod
secundum priorem modum non oportet concedere istos quattuor
modos consequi per se distinctas species qualitatis, quin plures
possint inesse eidem qualitati secundum speciem. Sed secundo modo
dicendo, oportet ad minus concedere has differentias — quamvis
20 accidentales — esse proprias quattuor distinctis speciebus qualitatis;
ita quod sicut illarum specierum una non dicitur de alia ñeque
ambae de aliquo eodem ita et istarum differentiarum nulla dicatur
de alia ñeque duae de aliquo eodem, quia 'proprium' dicitur
universaliter de eo cuius est et tantum.
1 superaddunt] superadditur Q 2 unam] ante rationem L post generalem Q l quod] not.

mg. quae L1 3 intra] videtur A 4 est] ante mirum Q om. L l non om. NQ l constituere] add.
unam ER 7 istas] illas R om. K l quinque] lin. Q1 om. ER l quaestiones] add. potest (posset D) dari
alia solutio DER 8 enumeret] enumerat DER l tantum post modos A om. K l modos] add. unde
DER 9 istae] illae KN l esse om. AK l vel] et ER 10 vel] et E om. Q l non om. Q l sensui] add.
vel ER | exterius] rep. A 1 1 substantiam] subiectu m AKN l differentiae] duae A 12 Aristoteles
utitur om. D 13 sunt] add. nobis DR l illae om. Q 14 subsunt primo] p. s. ER l istis] illis Q l
differentiis om. E 15 in hoc quod] quia L 16 concedere om. KN 17 plures om. L add.
scilicet modi E 18 possint] possent E possum KNR l eidem om. Q 19 ad minus om. E 20 ac
cidentales om. E | distinctis] dictis(?) D 21 illarum] istarum Q l non dicitur] nulla mg. L1 l neque]
nec KN 22 ambae] duae ER l eodem] eorum E om. KN | ita] tertio D l et om. ER l istarum] illarum
Q | nulla] accidentalium una non R l dicatur] dicitur ER 23 neque] nec R 24 universaliter]
univoce Q | est] add. proprium ER
"Cf. supra q. 30-34.

"6 Cf. supra n. 35-36.
492 QUAEST. 30-36
Dicendo hoc secundo modo, dicendum sicut prius ad quattuor

quaestiones praecedentes87, concedendo has differentias esse acciden
tales quae hic assignantur; tamen formae, quas istae differentiae con-
sequuntur tamquam proprietates earum, sunt essentialiter qualitates.
Sed ad distinguendum has differentias ab invicem potest dici 5
quod tam 'forma' quam 'figura' est exterior dispositio rei; tam 'pas-
sio' quam 'passibilis qualitas' est per se immutativa sensus; tam po-
tentia quam impotentia naturalis est naturale principium agendi vel
patiendi. Et istae tres differentiae videntur ita distinctae quod nulli
qualitati eidem insunt. ю
Prima autem species non videtur sumi per aliquam differentiam
positivam distinctam ab his tribus, sed per privationem cuiuslibet
istorum, ita quod illa qualitas quae nulli istarum differentiarum
subest (quae est quasi 'tantum qualitas', quia nulla differentia quam
superaddit qualitati nota est, ñeque essentialis neque propria acci- 15
dentalis), dicatur esse in prima specie qualitatis. Istae enim differen
tiae, 'faciliter mobile a subiecto' vel 'difficulter', non sunt distinctae
ab aliis quin possint dici de eadem qualitate de qua aliqua i llarum
differentiarum dicitur. Sed adhuc qualitati exsistenti in prima specie,
istae differentiae accidunt; et per has distinguuntur habitus et dispo- 20
sitio praecise sumpta ab invicem.
Istud patet in exemplo: 'scientia', 'virtus' et 'sanitas radicata'
vel 'non radicata in subiecto' et huiusmodi, neque sunt exteriores
dispositiones rei, neque per se sensibilia, neque innata principia
operandi vel patiendi, neque est alia differentia positiva nota quam 25
1 Dicendo] Dicendum AK l hoc] est hic A l modo] add. est (post dicendum Q) ELQR l di
cendum om. A 2 quaestiones post praecedentes Q species R l differentias esse] esse d. ER 3 istae]
iilae KR istae Q 4 tamquam proprietates] propriae L 5 has om. K 7 est om. DEQ add. mg. qua
litas L1 | per se om. N l immutatival immutari A immutatio Q 8 quam] quod N l impotentia om.
K | naturalis] ante quam AQ ante potentia L add. universaliter AD l naturale principium] p. n. ER l
veil et Q 9 istae] illae KNR l videntur] dicuntur AER add. esse EKNR l ita om. KN | ita distinctae]
indistinctae R l quod] quia N 10 insunt] insint D sunt R 1 1 autem] quod D l sumi om. Q l ali
quam] aliam R 12 his] illis N 13 istorum] istarum ER eorum KN l illa] ista R l quae] add. sibi
inest AKN | nulli istarum] nulla illarum trium KN 14 quae] sed E om. R l quasi om. Q l quia]
Quae L 15 nota] ante quam A l neque] aeque D l neque2] nec AQ l propria] proprie AK 16 di
catur] dicitur ENR dicta A dicantur D l esse om. A 17 a subiecto post difficulter R om. E l sunt]
add. ita A 18 quin] quia R l possint] possunt ER possent K l aliqua — differentiarum] aliae
differentiae ER illa istarum d. K a. istarum d. D a. aliarum d. LQ 19 dicitur] ante aliqua D
dicuntur ER 20 istae] illae KNR 21 praecise sumpta post invicem ER 22 Istud] Illud Q l et
om. Q | sanitas] add. sunt E add. sive sint R 23 vel] et E om. K 24 rei om. L add. (ante exteriores
KN) per se DKN l innata] manifesta Q 25 operandi] not. mg. agendi L1 l aliaI aliqua R l positiva
nota] nota p. E l nota] nulla L
"Cf. supra q. 31-34.

De speciebus qualitatis 493
ista superaddunt qualitati. Ergo videntur esse tantum qualitates, ut

per illam praecisionem distinguantur ab aliis speciebus quae superad
dunt differentiam notam; et tamen inter illas (quae sunt primae spe-
ciei) radicaras et non-radicatas est differentia per 'faciliter mobile' et
5 'difficulter'.
[TRIA OВIECTA] — Contra distinctionem specierum arguitur sic: 70

aliqua qualitas in tertia specie est innatum principium operandi vel
patiendi, ut caliditas in igne et frigiditas in aqua; igitur eadem quali
tas est in tertia specie et secunda.
10 Item, a naturali potentia pugnandi vel currendi, dicitur aliquis 71
pugil vel cursor, et etiam ab arte pugnandi vel currendi dicitur talis88;
sed a diversis qualitatibus non dicitur denominative idem quale; igi
tur qualitates secundae speciei et primae non differunt.
Item, figura quae ponitur in quarta specie est per se sensibilis, 72
15 secundum ARISTOTELEM II De anima69; igitur infert passionem sensui,
et sic passibilis qualitas; igitur quarta species et tertia non differunt.
[ResPONSIO GENERALIS AD TRIA OВIECTA] - Ad hoc potest dici 73
quod differunt species quae intelliguntur per differentiae accidentales
hic assignatas. Sed nec sunt illae differentiae propriae specierum nisi
20 sumantur praecise. Puta sic: ista qualitas sic dividatur: alia est
dispositio interior, alia exterior. Exterior: figura. Interior: aut primo
sensibilis, et sic tertia species. Si interior dispositio et non primo
sensibilis: aut innatum principium operandi, et sic secunda species;
aut interior dispositio non innatum principium operandi, et sic pri-
1 superaddunt] superaddita L l tantum] ante esse AD post qualitates KN 2 aliis] illis D l

speciebus] add. aliis D l superaddunt] addunt L 3 primae speciei] prima specie D 4 et] vel Q l
differentia] mg. L1 5 difficulter] add. etc. D 6 Contra — propria (fin. n. 76) post n. 1 12 L 7 in
tertia specie] tertiae speciei ER 8 caliditas — aqua] f. in a. et c. in i. Q l et om. ADL 9 specie om.
N | et] add. in DQR | et secunda] etc. A 10 pugnandi vel currendi] c. vel p. KN l vel] et L l vel cur
rendi om. R 11 pugnandi vel om. A l dicitur] add. aliquis R 12 qualitatibus] iin. D1 l non dicitur
om. N | denominative om. R l quale] tale R 1 3 secundae ... primae] p. ... s. ER l primae] tertiae Q
14 Item — differunt om. AN l specie om. D 15 secundum] per Q l secundum Aristotelem] ex D
16 sic] add. est R l quarta ... tertia] t. ... q. ET l species om. Q 17 hoc] haec L 18 quae om. D l
intelliguntur] distinguuntur A l differentias post hic ER post assignatas ADQ 19 nec] non R sic Q
om. DL | sunt post differentiae AKN om. Q l illae] istae KNR l nisi sumantur] non sumitur Q
20 praecise] cum praecisione A l Puta sic om. AER l ista] ita quod DELR om. A l dividatur] dividi-
tur A 21 dispositio] add. est N l interior ... exterior] e. ... i. E l Exterior] ut Q om. D l figura] add.
et sic est quarta species A l aut primo] autem passio A 22 sic] add. est AL l tertia] est D l primo]
passio A 23 aut] add. est AL l sic] add. est LR l secunda — sic om. Q 24 aut — species om. N l
interior dispositio om. L l sic] add. est LR l prima] secunda K
MCf. Aristot., /Wic. c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 34-b 6).
89 Aristot., De an. II t. 64-65 (В c. 6, 418а 17-25).
494 QUAEST. 30-36
ma species. Intelligendum est semper per istas differentiae accidenta

les, differentiae essentiales specierum. Et sic patet qualiter una spe
cies includit differentiam privativam respectu alterius speciei; et sic
semper una perfectior species debet sumi cum praecisione respectu
inferioris. 5
74 [AD TRIA OВIECTA SINGILLATIM] - Ad primam igitur rationem90 Ц6]
dicendum quod calor ignis est in tertia specie, quia est primo sensi-
bilis, et non in secunda; quia non est tantum innatum principium
operandi — nisi cum praecisione differentiarum tertiae speciei et
quartae; sic autem est proprie secundae speciei. 10
75 Ad secundum91 dico quod pugil vel cursor, et universaliter
omnia qualia dicta a qualitatibus primae speciei et secundae,
aequivoce dicuntur. Quia de eodem potest affirmari, ut dicitur a
qualitatibus primae speciei, et negari, ut dicitur a qualitatibus
secundae speciei et e converse Et idem aequivoce sumptum potest 15
de eodem affirmari et negari. Quod patet exemplariter in aliis, quia
aliquis sanativus secundum naturalem potentiam potest esse aeger
secundum habitum.
76 Ad tertium92 dicendum quod figura est de numero sensibilium
communium, et illa sunt per se sensibilia; non tamen inferunt passio- 20
nem sensibus, sed tantummodo diversificant modum immutandi
sensus a sensibili proprio; quod sensibile solum infert passionem
sensui etc. In tertia specie sunt sola sensibilia propria.
[B. — Responsio ad quaestionem trigesimam quintam]
77 Hoc secundo modo93 dicendo, potest aliquo modo salvari ordo 25 in]
1 species] add. qualitativ Q 2 differentias essentiales] e. d. N l specierum om. Q l Et om. AER l

qualiter] quod L' restit. mg. L1 3 sic] ira L 4 semper om. R l perfectior species] s. p. DQR | debet]
oportet D 5 inferioris] - KNRpu inferiorum AE ulterioris D imperfections LQ not. scilicet imper
fections R 7 specie] add. qualitatis A l est primo sensibilis] passio s. est A 9 operandi] add. et ita
differentia scilicet esse innatum principium operandi DR l nisi om. E add. sumatur R l tertiae — proprie]
quartae speciei et esse non est propria D l et — speciei om. E 10 quartae] secundae K l sic autem]
non est LR | proprie] propria LQ l secundae] primae Q 1 1 secundum] secundam Q l dico] dicen
dum Q | pugil] pugillator EKR 13 aequivoce dicuntur] d. a. Q l potest] possunt L add. mg. aliquid
R2 | a] de E 14 qualitatibus] quali D l ut — negari] rep. KN l a] de N 15 speciei om. L l Et idem] I.
autem L l aequivoce] univoce LNQR l sumptum] add. non KLNR 16 Quod] Quia D l in] de N
17 sanativus] sanatus A | potest esse] rep. N | aeger] infirmus Q 19 dicendum] dicitur L 20 com
munium om. D 21 immutandi] mutandi E 22 proprio om. L 23 etc.] et ideo DL et ita Q l
sola] solum R om. Q 25 secundo] etiam D l dicendo] dicendum D om. ER l salvari] ante aliquo D
90 Cf. supra n. 70.
91 Cf. supra n. 7.
"Cf. supra n. 72.
Cf. supra n. 65-66.
UTRUM SPECIES QUALITATIS CONVENIENTER ASSIGNENTUR 495
specierum. Quia prima species est communissima: quaecumque

enim qualitas, non habens aliquam differentiam alicuius aliarum
specierum, potest poni in hac specie. Post hanc, secunda prior est
aliis, quia consequitur naturam rei tamquam suam causam. Et tertia
5 post hanc, quia quamvis de eius ratione non sit inesse a natura,
communius tamen disponit subiectum et in profundo et in
superficie. Quarta est ultima per privationem omnium istarum, nec
enim est communior in genere qualitatis ceteris speciebus, id est,
plures species qualitatis continens, licet forte pluribus subiectis insit;
10 nec est innatum, quia figura potest variari circa subiectum, nulla
facta variatione in natura; nec est dispositio in profundo, sed tantum
exterior; ideo rationabiliter ponitur postrema. Secundum hanc viam
dicendum quod convenienter distinguuntur species qualitatis; non
primae forte, quia illae sunt tantum duae, sed proximae primis, et
15 hoc solummodo intelligendo per istas differentiae illas qualitates
quarum istae sunt propriae, licet accidentales.
[С. — Ad rationes principales trigesimae quaestionis]
Secundum hoc patet ad secundam rationem primae quaestio- 78

. 94 .
ms
20 Ad primam videtur dicendum ut dictum est prius95. 79
Ad tertium96 dicendum quod nulla qualitas eadem est in una 80
specie et in alia; nec etiam aliquae differentiae duarum specierum
dicuntur de eadem qualitate. Et cum arguitur quod 'eadem qualitas
potest inferre passionem sensui et esse faciliter mobile vel difficulter',
25 dico quod 'faciliter mobile' vel 'difficulter' non sunt propriae diffe-
2 aliquam om. ER l aliarum] aliam A l aliarum — specie om. NQ 3 hac] add. prima A l se
cunda] ante Post L l prior est] est p. ELQR 4 tertia post hanc D 5 non sit] sit non L 6 com
munius] omnibus L | disponit] disposuit E l subiectum] add. quia R l et om. A 7 istarum] aliarum K
8 enim] ei A l communior] verior R 9 species qualitatis] q. s. ER l subiectis om. L 10 est] ad R l
nulla] non Q 11 variatione post natura Q 12 exterior] add. et Q l postrema] extrema Q l
Secundum] praem. Sed A 13 dicendum] add. est Q 14 illae] istae KQR «m. A l sed] add. forte D
15 solummodo] sumendo DNQ om. A l intelligendo] intelligendas K l istas] illas EKNR l illas] istas
K 16 istae] ista D om. Q l licet] sed K add. sint Q 18 patet post quaestionis E l rationem om. Q
20 videtur] multipliciter L om. D l ut] sicut AKN l dictum — prius] est L p. d. est Q 21 tertium]
terriam L l dicendum] add. est ADEL l eadem] una ER 22 in om. ELR l aliquae] aliae Q l differen
tiae] ante aliquae D om. A 23 Et om. ADR l Et cum] Cum autem L 24 potest om. K l mobile]
mobilem A l vel] et A 25 dico] dicitur ER l vel] et ADL l propriae post differentiae A primae Q
94 Cf. supra n. 2.
"Cf. supra n. 1.37.
"Cf. supra n. 3.
496 QUAEST. 30-36
rentiae primae speciei, nec essentiales nec accidentales, nisi determi-

nentur ad qualitates quae non habent aliquam differentiam alterius
speciei, cuiusmodi prius dictae sunt qualitates primae speciei esse.
Possunt autem et illae differentiae 'faciliter mobile' vel 'difficulter'
inesse qualitati habenti aliam differentiam alterius speciei; sed ex hoc 5
non sequitur illam qualitatem esse in prima specie, nisi illae differen
tiae essent ad minus propriae primae speciei.
[D. — Ad argumenta principalia trigesimae quintae quaestionis]
Ad argumenta sextae quaestionis quae sunt contra ordinem

specierum: io
81 Ad primum97 dicendum quod species qualitatis non ordinantur
secundum hoc quod est 'immediatius consequi quantitatem vel
substantiam', sed secundum alias rationes praedictas, scilicet secun
dum maiorem communitatem in genere qualitatis, et secundum
naturaliter inesse, et disponere in superficie et profundo, et eorum 15
opposita. Et secundum omnes has condiciones debet quarta species
esse postrema.
82 Ad secundum98 dico quod illa species quae est communior in
genere qualitatis, id est minus addens super rationem qualitatis
absolutae, licet non sit a natura, debet poni prior species aliá quae 20
non est ita communis.
83 Ad tertium99 dico quod qualitates tertiae speciei non sunt
tantum qualitates elementorum, sed omnes qualitates quae sunt per
se immutativae sensus, quarum quaedam sunt elementorum, et non
insunt a natura. Unde ex prioritate qualitatum elementarium vel ex 25
inhaerentia naturali earum in elementis, non potest concludi genera-
3 cuiusmodi] cuius L l prius om. D l dictae sunt] s. d. D l qualitates — speciei] s. p. q. R l

esse om. K 4 et om. AL l illae] istae L l mobile post difficulter D l vel] et EKR 5 inesse] add.
alicui AD | aliam post differentiam DE aliquam (post differentiam R) KR l sed] add. et A l sed —
speciei om. L 6 illae] istae DKQ 9 sextae] secundae K l quae — primum om. N 12 est om.
KN | consequi] consequitur KN 13 substantiam] subiectum KN l praedictas] praecedentes R
15 naturaliter] naturale R l inesse] esse E 16 Et om. R l has] ante omnes D om. K 18 est om. D
19 minus om. AKNQ l rationem qualitatis] q. r. KN 20 absolutae om. A l natura] qua D l
species] specie ER l alia] altera A aliqua D 22 qualitates] qualitas E 23 sed] add. etiam KN
25 insunt] sunt EQ l elementarium] elementorum KQ 26 inhaerentia naturali] n. i. L l earum]
eorum D l in om. ELR l concludi] includi E concedi Q
" Cf. supra n. 25.

98 Cf. supra n. 26.
"Cf. supra n. 27.
An species qualitatis sufficienter enumerentur 497
lis prioritas omnium qualitatum tertiae speciei ad alias, quia oportet

medium sufficiens esse ad concludendum illud esse rationem com-
munem omnium qualitatum tertiae speciei.
Ad quartum100 dico quod qualitates primae speciei licet non 84
5 primo insint substantiae sed aliae praecedant eas, tamen haec species
est communior ceteris, minus superaddens qualitati, et forte plures
species inferiores continens.
Ad quintum101 patet per hoc quod licet ilia qualitas quae dicitur 85
'naturalis potentia' immediatius consequatur formam substantialem
10 quam illa quae dicitur 'habitus', non tamen est ita communis sicut
ilia, et ideo non debet poni prior species.
[VIII. — Ad trigesimam sextam quaestionem

Ad septimam quaestionem102 potest dici quod non enume- 86

15 rantur hic omnes species qualitatis, sicut et ARISTOTELES dicit in
littera103, sed species magis famosae, quia nec istae sunt primae
species, nec forte duae condividunt idem genus primo, et aliae duae
aliud genus.
[B. — Ad rationes principales trigesimae sextae quaes tionis]
20 Sustinendo tamen quod sufficienter enumerentur, potest re

sponden ad rationes:
Ad primam104 potest dici quod potentia animae est in secunda 87
specie qualitatis, loquendo de qualitate cui attribuitur ista ratio quae
1 ad — speciei om. AR l quia] quod A l oportet] oporteret L 2 esse] ante sufficiens EQ ha

bere (ante medium) L om. DKN l concludendum] excludendum K l illud] idem A 3 omnium qua
litatum] omnibus qualitatibus Q 4 licet om. K 5 insint] insunt KNQR l praecedant] praecedunt
DEQ 6 est communior] c. est A l ceteris] add. id est L l superaddens qualitati] superaddit qualitate
K 8 quintum] sextum N l per hoc om. ER 10 communis] communius D 11 et ideo om. D
14 septimam] aliam ADQ l non om. N l enumerantur] connumerantur R 15 et om. KNQ l Ari
stoteles dicit] d. А K 17 forte] formae E l duae condividunt] c. istae duae Q l condividunt] divi-
dunt AN | idem] illud (post genus N) ENR l primo om. L l aliae duae] d. a. D 20 enumerentur]
enumerantur ADN 22 in om. D 23 ista] illa AKNR l ratio] add. scilicet L l quae] quia DQ se
cundum quod A
100 Cf. supra n. 28.
102 Cf. supra n. 31-34.
Aristot., Proedic. c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 25-26): "Et fortasse alii quoque appareant qualitatis modi,
sed qui maxime dicuntur hi sunt".
,tM Cf. supra n. 31.
498 QUAEST. 30-36
est principium operandi. — Ad primam probationem in contrarium

dico quod non tantum potentia quae est in secunda specie est tan-
tum ad faciliter agendum, sed et illa quae est ad agendum absolute,
dummodo sit innata.
88 Ad aliam rationem105 dici potest quod ira et dementia et 5
huiusmodi sunt in prima specie, et forte omnes qualitates animae. —
Cum dicitur quod ista enumerantur in tertia specie, dico quod
passio et passibilis qualitas, sumpta praecise, differunt penes has
differentiae accidentales 'faciliter mobile' et 'difficulter', penes quas
etiam differunt habitus et dispositio. Et ideo quae sunt in prima ю
specie possunt enumerari in tertia, quia participant illam differen-
tiam quae non est propria tertiae; sicut e converso in prima specie
enumerantur calor et frigus, quae tamen vere sunt in tertia specie, ut
per hanc mutuam enumerationem specierum insinuet ARISTOTELES
has differentias 'faciliter mobile' et 'difficulter' non tantum non esse 15
essentiales, sed nec esse proprias alteri illarum specierum, sed acci-
dentaliter distinguere passionem a passibili qualitate et dispositio-
nem ab habitu.
89 Ad tertium106 dico quod decor et pulchritudo, loquendo de
pulchritudine corporali quae est conveniens membrorum dispositio, 20
sunt in quarta specie qualitatis. — Cum arguitur contra hoc quod
qualitates quartae speciei non suscipiunt magis et minus et haec
suscipiunt, dico quod non ab omnibus qualitatibus quartae speciei
negat ARISTOTELES suscipere magis et minus, sed a quibusdam. Suf-
ficit enim hoc ad propositum suum quod est hanc proprietatem 25
'suscipere magis et minus' non inesse omni qualitati; illis autem quae
sunt in quarta specie non inest — quae sunt qualitates mathematico-
1 probationem] propositionem AK 2 in om. N l est2] add. non DQ 3 faciliter]

faciendum operandum vel Q l et] etiam L om. KN l illa] ista K 5 aliam] secundam Q l dici post
potest EKR dico L om. Q l potest om. L 7 Cum] praem. Et Q l ista] illa EKN 8 passio et
passibilis qualitas] p. q. et passio L | et] vel ER 10 etiam post differunt K et E om. N 1 1 specie]
ante prima Q om. EKN l possunt om. D l possunt — specie] mg. R1 l enumerari] numerari A
12 propria] proprie A 13 enumerantur] add. ut Q l quae] quia Q 14 insinuet] insinuat QR
16 alteri] alicui KN l illarum] istarum KN aliarum AD 17 distinguere] distinguentes KN
19 decor et pulchritudo] p. et d. ER l loquendo] rep. D 21 sunt] est KN l Cum] praem. Et ER l
quod] quia AKLN 22 non — speciei om. E l magis] maius (et sic deinceps) KN 23 suscipiunt]
add. magis et minus R l non om. N 25 propositum suum] suum p. KN l hanc] habeat D l pro
prietatem] add. non R 26 suscipere om. Q l magis et minus om. K l omni] enim D l quae sunt om.
ADLQ
Cf. supra n. 32.

Cf. supra n. 33.
NOTANDA QUAEDAM DE QUALITATE 499
rum107, quia illae sunt priores motu, et magis et minus non habent
fieri nisi ubi est motus.
[IX. — Notanda quaedam de qualitate

A. — De raro et denso et huiusmodi]
1211 5 Notandum quod rarum et densum, asperum et lene108, uno 90

modo significant extensionem partium quantitativarum, et sic idem
corpus compressum et non compressum potest esse rarum et den
sum, ut patet de lana et spongia. Alio modo significant extensionem
partium materiae, prout rarum dicitur quod multum habet de forma
10 et parum de materia, et densum e converso. Primo modo haec forte
significant positionem, quia dicunt ordinem partium in toto et in
loco109; secundo modo forte significant qualitates. Et sic patet solutio
controversiae, quae est de istis inter auctoritatem hic110 et in IV
Physicorum cap. 'De vacuo111' et inter AUCTOREM Sex principivrum112,
15 quomodo scilicet sunt qualitates et quomodo positiones.
[B. — De notificatione qualium]
122] Circa notificationem qualium videtur quod ibi et in notificado- 9 1

ne qualitatis sit circulus. Primo enim dicitur quod "qualitas est se
cundum quam quales dicimur113" et secundo "qualia dicuntur quae
20 denominative dicuntur a qualitatibus114", et sic mutuo utrumque per
1 illae] istae Q l illae sunt] sunt illi E l et2] add. non R 2 est] et K erit N l motus] add. etc. E
5 densum — lene] lene a. et d. D lene d. et a. E r. et 1. d. et a. R 6 quantitativarum] qualitativarum A
8 extensionem partium] p. e. Q 9 materiae om. L 1 1 significant] dicunt L l positionem] passio-
nem ER | ordinem] ordinationem R 12 qualitates] qualitatem KN quantitatem R l Et] Ergo (post
sic) Lom. KN 13 est] interest KN l istis] add. sive ER l auctoritatem] auctorem AKR Averroëm Q l
hic et om. NQ 14 Physicorum] add. primo L l inter om. AKNQ l Auctorem] auctoritatem D om. AK
15 scilicet] ante quomodo ELR om. KN l sunt] sint (post qualitates Q) LQ l qualitates ... positiones]
p. ... q. E | quomodo2] add. sunt KN l positiones] - ELQpu passiones ADKNR 17 ibi et om. A
18 est om. L 19 quales] add. esse ADE l et om. D 20 et sic] igitur L l utrumque] unum D
107 Cf. Aristot., Metaph. V t. 19 (AL XXV2 102; Д c. 14, 1020b 2-3): "... ut immobilia et mathematica,
sicut numeri quales quidem".
108 Cf. Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 21-25).
109 Cf. Liber sex principiorum c. 6 n. 60 (AL I7 48).
110 ArUtot., Praedic. c. 6 (AL I2 55-56; c. 6, 5a 15-37).
111 Aristot., Physica IV t. 79-86 (AL VII1 166-170; Д c. 9, 216b 22-2 17b 29).
1"Cf. supra n. 31.
1M Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 66; c. 8, 10a 29-30): "Qualitates itaque sunt quae praedictae sunt,
qualia vero quae secundum haec denominative dicuntur".
500 QUAEST. 30-36
alterum notificatur. Sed forte prima notificatio est per nobis notius,
secunda per notius simpliciter; neutra tamen notificatio est definitio.
Notandum etiam quod ARISTOTELES dicit 'qualia dici denomi
native a qualitatibus', nisi ubi vel non sunt nomina imposita quali-
tatibus, ut est de qualitatibus secundae speciei; vel ubi nominibus 5
exsistentibus impositis, non sumuntur directe ab eis denominativa,
"ut a virtute dicitur aliquis 'studiosus115'," nec tamen istud 'quale' ab
illa qualitate directe sumitur. Ex quo patet quod denominativa in
nullo pertinente ad significatum debent differre a suis principalibus,
sed tantum forte in modo significandi et in fine vocis. ю
[X. — De proprietatibus qualitatis

A. — De prima proprietate qualitatis]
Iuxta primam proprietatem116, quae est 'recipere contraria',

notandum quod qualitatibus mediis inter contraria est unum
extremum contrarium, contrarietate transumptive dicta, quae est 15
differentia secundum speciem; et similiter contrarietate proprie dicta
sed deminuta. Tum quia aliter non posset esse motus ab extremo in
medium vel e converso, cuius oppositum habetur ab ARISTOTELE in
V Physicorum111. Tum quia medium aliquid participât utriusque
extremi, et ita utrique extremo contrariatur incomplete pro eo quod 20
habet in se de reliquo. Sed nihil est eis contrarium contrarietate
completa et proprie dicta, quia eodem modo contrariatur utrumque
extremum medio. Et non possunt duo contrariari eidem, contrarie
tate completa et perfecta, secundum quod dicitur X MetaphysicaeU8 .
1 per] pro D om. KN 2 secunda] add. vero ER 3 etiam] est R l Aristoteles] add. non KN
4 a qualitatibus om. E l nisi ubi vel] ubi A vel ubi L l non om. L l sunt nomina] n. s. L 5 ut —
qualitatibus om. Q 6 denominativa] ante ab Q om. KN 7 nec] ubi A l istudl illud DKNQ 8 il
la] alia А | quod om. D 9 pertinente] participante A l pertinente ad significatum om. E l debent]
deberent KN dicuntur L 10 tantum] tantummodo ADER 13 primam proprietatem] proprieta
tem primam Q l est om. N 14 quod] add. in A l unum] utrumque DLR 15 est om. R 16 con
trarietate] add. quae est D 17 sed om. Q l posset] potest E l ab] add. uno R 18 cuius om. E l ha
betur post Aristotele ER l habetur — in] patet Q l in om. D 19 Tum om. A l utriusque] cuiuslibet
KN 20 ita om. K | incomplete] add. tamen Q l pro] per N 21 in se de reliquo] de r. in se E de r.
extremo in se R add. extremo DL 23 duo post contrariari A om. DE 24 perfecta] proprie dicta
L | secundum om. A l secundum quod dicitur] per Aristotelem Q l dicitur] probatur L l X] IV Q l
Metaphysicae] add. etc. D

""Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 67; c. 8, 10b 12-24).
117 Aristot., Physica V t. 6 (AL VII1 194; Eel, 224b 27-36).
1,8 Aristot., Metaph. X t. 14 (AL XXV2 192; I c. 4, 1055a 16-24).
DE PROPRIETATIВUS QUALITATIS 501
[В. — De secunda proprietate qualitatis]
Iuxta secundam proprietatem119, quae est 'suscipere magis et 94

minus', notandum quod essentia qualitatis, quae significatur in
abstracto, non suscipit magis et minus, secundum quod dicitur in
5 littera120 quod iustitia non dicitur magis aliá iustitiá, nec grammatica
aliá grammaticá, et hoc quia essentia qualitatis, sicut et cuiuslibet
formae, est indivisibilis, per AUCTOREM Sex principiorum in princi
pio121; et indivisibile non suscipit magis et minus. Sed denominative
dicta a quibusdam qualitatibus suscipiunt magis et minus; ut aliquis
10 dicitur iustior vel grammaticior altero, ut dicitur in littera122. Et ita
ipsa forma, informando subiectum, suscipit magis et minus, licet non
in essentia, quia unum subiectum plus participât formam quam aliud.
[1. — Sex argumenta contra positionem Scoti]
Contra hoc: a magis et minus potest aliquid mutari, per Ari- 95

15 STOTELEM V Physicorumm . Sed nulla mutatio est ab eodem specie in
idem specie. Igitur magis et minus non sunt in qualitate eiusdem
speciei. Et non sunt nisi in qualitate eiusdem speciei, quia non est
comparatio nisi secundum aliquam formam eandem specie, secun
dum Aristotelem in VII Physicvrum12*. Igitur absolute in qualitate
20 non sunt magis et minus.
Item, hoc modo videtur esse concedendum quod quantitas su- 96
sciperet magis et minus, quia secundum esse eius in subiecto naturali
3 notandum — minus om. DE l essentia] esse K 4 et minus om. K 5 quod] quia una KN
quia R | iusntia om. E l alia] a LQ om. A l iustitia2 om. N 6 alia] a LQ magis А om. D l hoc om. D l
sicut om. Q | et2 om. EK 7 Auctorem] add. in libro L 8 denominative dicta] dicta denominative D
9 quibusdam qualitatibus] qualitatibus quibusdam D l qualitatibus] add suis A add. quae Q l ut] unde
A 10 vel] et DER l altero] aliquo L 1 1 forma] add in (lin. R2) EKLR2 l subiectum] add solum D
12 subiectum] sub(!) D 14 hoc] illud D | a om. Q l et] in L l per] secundum D l Aristotelem] add. in
KLN 15 eodem] eadem EKLQ l in] ad ER 16 sunt om. Q 17 Et] add tamen ubi sunt non sunt
R | nisi post qualitate L l qualitate] forma A l speciei2] add et D 18 specie — Aristotelem om. D l
secundum2] per Q 19 in om. DQ l Igitur] Sed Q 20 sunt] est Q 21 videtur] videretur L l esse
post concedendum DE om. N l susciperet] suscipit ADQ 22 eius] ante esse K om. Q l naturali] materiali E
"' Aristot., Praedic. c. 8 (AL l2 67-68; c. 8, 10b 25-1 la 14).

120 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 67; c. 8, 10b 30-1 1a 1).
121 C(. supra n. 21.
122 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 67; c. 8, 1 la 3-5): "Sed tamen ea quae secundum eos affectus dicuntur,
indubitanter recipiunt magis et minus; grammaticior enim alter altero dicitur et iustior et sanior, et
sic in aliis".
Aristot., Physica V t. 19 (AL VII1 199; E c. 2, 226b 1-5).
124 Aristot., Physica VII t. 24-28 (AL VII1 269-270; H c. 4, 248b 5-249a 2).
502 QUAEST. 30-36
potest esse perfectum et imperfectum, licet non secundum suam

essentiam; et eo modo ponitur de qualitate. Ergo ambo consimiliter
suscipiunt magis et minus; et haec proprietas neganda est a quanti-
tate, secundum ARISTOTELEM prius125; igitur a qualitate.
97 Item, 'si simpliciter sequitur simpliciter, et magis sequitur ma- 5
gis', per ARISTOTELEM II Topicorum}16; sed ad album sequitur quod
sit albedine album; igitur ad albius sequitur quod sit magis albedine
albius. Igitur si forma ut in subiecto suscipit magis et minus, et in se
suscipit magis et minus.
98 Item, omne magis secundum aliquam formam est per se relati- 10
vum ad minus secundum eandem formam; igitur forma, secundum
quam istae referuntur, est per se relatio; igitur secundum nullam
qualitatem dicuntur per se magis et minus. Consequentiae patent:
quia relativum non dicitur per se nisi a relatione, et quia nulla quali
tés est per se relatio. 15
99 Item, albius et minus album sunt relativa suppositionis et super-
positionis, quia non aequiparantiae, ut manifestum est. Sed relativa
superpositionis et suppositionis differunt specie, quia sunt opposita.
Ergo nulla qualitas eadem specie suscipit magis et minus, nec diversa
specie ut probat prima ratio127, igitur etc. 20
100 Item, probo quod si qualitas suscipiat magis et minus aliquo
modo, quod suscipiat secundum essentiam. Si enim suscipiat magis
et minus secundum esse eius in subiecto vel secundum quodcumque
aliud, sit illud a. Aut igitur a est de eius essentia, vel non. Si sic, et a
est aliquid essentiae eius, igitur secundum essentiam suam suscipit 25
1 imperfectum] perfectum K l suam] eius EKR 4 secundum] per L l Aristotelem] add. ut

Q | prius — Aristotelem om. N l igitur] add. et L | a] est in D 5 si] add. ad R l et] add. ad LR l
magis] maius K 6 per Aristotelem om. DL add. in R l sed] si E om. DKN l album] tertium K add.
esse ER | quod — album] albedine igitur ad albius D 7 albius] magis album AD l sit2 om. N 8 al
bius] album A | ut om. AD l et2 om. KN add. etiam ER 9 suscipit] suscipiet L 10 est post se KN
1 1 minus] add. et D l secundum quam] qua D 12 istae] illae KNR l est post se N 13 Conse
quentiae patent] Consequentia patet KN 14 per] a KN l qualitas ... relatio] r. ... q. R 15 est post
se L | relatio] add. igitur etc. DL add. igitur KN 16 superpositionis] suprapositionis D 17 quia —
suppositionis om. R l ut om. D 18 superpositionis et suppositionis] suppos. et suprapositionis D
suppos. et superpos. KLNQ 20 prima ratio] ratio prima ER l igitur etc.] quare etc. D om. KNQ
21 probo] probatio DKN l quod] quia E l suscipiat] suscipit DL l aliquo modo] in a. D 22 Si
enim] Quia si L l suscipiat2] suscipiatur D 23 eius] ante esse Q om. ER 24 igitut om. L l a2 om.
D | vel] aut QR 25 aliquid] aliquod A l essentiae eius] suae e. L l secundum essentiam suam] sua
essentia L l suam] eius NR om. KQ
125 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 25): "Quare quantitas non suscipit magis et minus".
126 Aristot., Tоpica II c. 1 1 (AL V1 48; В c. 1 1, 1 15b 4-9).
DE PROPRIETATIВUS QUALITATIS 503
magis et minus. Si non, et a suscipiet magis et minus, quia aliter non

posset qualitas secundum ipsum suscipere magis et minus: aut ergo a
suscipit magis et minus secundum essentiam, et habetur propositum;
quia pari ratione primum suscipiet magis et minus secundum essen-
5 tiam, quia quantum ad hoc, idem iudicium videtur esse de omni
forma accidentali. Si a suscipiat magis et minus secundum aliquid
aliud a sua essentia, sit illud b, et sic procedendo: vel infinitae erunt
formae accidentales quarum una suscipit magis et minus secundum
aliam, vel stabitur ad aliquam formam accidentalem quae suscipit
10 magis et minus secundum essentiam. Igitur pari ratione videtur stan-
dum in primo, quia idem iudicium est de omnibus.
[2. — Responsio Scoti ad obiecta

a. — Responsio generalis]
1271 Si concedatur propter has rationes quod qualitas speciei secun- 101
15 dum essentiam suscipit magis et minus, quia subiectum aliquod se
cundum perfectiorem gradum participât eandem essentiam specie, et
aliud subiectum secundum minus perfectum gradum:
Contra: aut iste gradus et ille sunt intra essentiam aut non. Si 102
sic, et iste gradus est diversus ab illo, igitur haec essentia est diversa
20 ab illa per aliquid quod est intra essentiam. Igitur 'magis' differt a
minus specie. Haec ultima consequentia patet: tum quia omnis diver-
sitas essentialis diversificat speciem; tum quia essentia primo est spe
ciei, non individui, alioquin individuum posset habere definitionem
specialiorem definitione speciei. Igitur differentia in essentia non est
25 sola differentia numero, sed specie.
128] Sex rationum positarum128 contra proprietatem, si secunda et 103
1 et2 om. L | suscipiet] suscipit Q 2 qualitas] ante non ER l qualitas — suscipere] suscipere
q. secundum i. D l secundum ipsum post minus Q l ipsum] add. 'a' DR 3 et minus om. K l secundum
essentiam] ante suscipit D 4 suscipiet] suscipit AKNQ 5 quantum] quo L l hoc] haec A l iudi
cium] individuum Q l esse om. Q 6 Si] add. autem LQ | a om. Q l aliquid] ad D 7 infinitae post
formae Q 8 quarum] quales E l magis om. LR l et minus om. KR 9 vel] aut Q 10 videtur]
add. quod D l standum] add. fuit D 11 iudicium om. DL l est] sit D l de] in ADL 14 concedatur]
conceditur ER l has om. D l qualitas] qualitates K l speciei] specie K 15 suscipit] suscipiat Q l
aliquod om. K 16 perfectiorem] perfectum D 17 minus] maius K 18 iste] ille EKNQR l et]
aut L | ille] iste EQ l aut2] vel K 19 est2 post diversa D om. AQ l diversa om. Q 21 tum om. Q
22 diversificat speciem] s. d. Q l primo est] est p. NR 24 specialiorem] specialem L' restit. mg. L1
25 sola] solum ER l differentia] sic Q 26 Sex] Sed KR l Sex rationum] Su(!) seq. spat. vac. D l Sex —
argumenta (fin. n. 1 13) om. L l contra proprietatem] ante Sex E l et om. EQR
Cf. supra n. 95-100.
504 QUAEST. 30-36
tertia et sexta concedantur — quia improbant non proprietatem

absolute, sed falsum modum intelligendi eam — , tunc intelligendum
est quod sicut similitudo est relatio proprie fundata super essentiam
qualitatis129, ita magis et minus. Fundamentum autem 'magis' est
essentia speciei sub perfecto gradu, qui gradus est aliquid absolutum 5
de genere qualitatis, licet ipsum consequatur respectus 'magis' ad
alium imperfectum in eadem specie quem consequitur relatio 'mi
nus'.
Quando igitur dicunt ARISTOTELES et ВOETHIUS130 in contra-
rium quod iustitia non dicitur magis et minus a iustitia, sed aliquis ю
dicitur iustior altero:
Intelligendum est quod essentia speciei in se considerata, abstra-
hendo a suppositis, non habet in se magis et minus, quia ipsa sic
considerata est indifferens ad omnem gradum. Sed ipsa131 in uno
supposito est perfectior se ipsa in alio supposito. Et ut est in suppo- 15
sito, sic denominat subiectum, quia per se suppositum eius non est
subiectum, sed qualitas in hoc subiecto. Non igitur 'iustitia', abstrac
te intelligendo, sed 'iustum', id est haec iustitia ut denominat illud
subiectum, est maior aliá.
[b. — Ad argumenta singillatim] 20
Ad primum argumentum132 de motu responsio: inter duo sup-

posita eiusdem speciei potest esse motus per se, non in quantum
1 et om. Q | concedantur] concedatur D l improbant] probant D l non proprietatem] p.

non D 2 falsum] secundum A l eam] illam KN 3 quod om. K l super] supra D 4 Fun
damentum autem] Fundatum igitur KN l autem] aut D l magis est] est m. D 5 essentia] esse A l
speciei om. Q 6 respectus] add. secundum A 7 imperfectum] perfectum D l quem] quam K
9 Quando] Cum D l dicunt post Вoethius Q l dicunt — Вoethius] adducunt Aristotelem et
Вoethium A 10 quod om. N l dicitur] add. secundum K l a] alia ER l aliquis] aliquid D 13 sic
om. KN 14 omnem] essentiam K 15 ipsa] ipso E | alio] aliquo K 16 subiectum] aliud A
1 7 sed] add. haec D l subiecto non om. Q l abstracte intelligendo] abstracta intellecta D abstractive
intellects EQ 18 id est] et ER l illud] istud ADE 21 responsio] respondeo quod E respondeo
KNQ 22 potest om. A l quantum] add. sunt Q
"' Resp. Aristot., Metaph. V t. 20 (AL XXV2 104; Д c. 15, 1021a 1 1-13); cf. Duns Scorns, Metaph. V
q. 12-14 n. 54.
"°Cf. supra n. 94, ubi tamen non allegatur auctoritas Вoethii; cf. Boethius, in Categ. Aristot. III (PL
64, 257C): "Sanitatem namque ipsam et iustitiam, alteram altera magis minusve non esse... Dicimus
ergo quod ipsae quidem qualitates non suscipiunt magis et minus. Qui vero secundum eas quales di-
cuntur, ipsi sub comparatione cadunt, ut iustior et sanior et grammaticior".
1" Scilicet, essentia.
De proprietatibus qualitatis 505
eiusdem speciei, sed in quantum aliquo modo opposita. Et haec

oppositio in proposito non est per relationes tantum, quia motus
non est per se ad relationem, secundum ArISTOTELEM V Physicorumni.
Sed est per aliquos gradus absolutos in hoc et in illo, qui sunt de
5 genere qualitatis qui opponuntur in quantum unus habet rationem
medii respectu alterius. Nec tamen ista relatio medii est causa motus,
sicut nec relatio 'minus', sed illud quod subest, sicut fuscum est
extremum motus, non fuscum in quantum medium.
Contra: in quantum extremum a quo opponitur termino ad 106

io quem; non opponitur nisi aliqua relatione, — Responsio: prima
propositio est vera, prout 'in quantum' correspondet secundo modo
per se, non primo. Et sic ille gradus in quantum ille opponitur illi in
quantum 'illi' secundo modo per se non primo.
Ad quartum et quintum de relationibus134 patet. 107

15 Quartum135 potest fieri de tertia proprietate qualitatis136 eodem 108
modo sicut hic. Unde concedendum est cum magis refertur ad
minus loquendo de istis formis non de illis quae subsunt, ergo
formae secundum quas dicuntur magis et minus, sunt relationes;
verum est 'secundum quas' per se primo modo, non secundo.
20 Similiter ad quintum137: istae relationes 'maioritas intensionis' 109
et 'minoritas remissionis', quae sunt propria qualitatis, opponuntur
specie; sed non fundamenta, sicut 'simile' et 'dissimile' fundantur in
eadem qualitate specie.
2 quia] igitur D 3 per se] ante non N l secundum Aristotelem] ex D per Arist. K 4 est
om. Q | aliquos gradus] g. a. KN add. igitur N l et in illo] illi A l in2 om. N 5 unus] unum E minus
A 6 medii] magis R l alterius] medii Q l tamen om. Q l ista] illa KNR l causa om. D 7 minus]
unius Q 9 Contra] sed A l a quo] aliquo modo Q 10 quem] add. et AD l aliqua] alia D l
Responsio] Respondeo Q 12 primo] add. modo Q l Et — primo om. ADQu l ille] iste K 13 illi]
ille KN | modo] add. dicendi KN l primo] add. modo ER 14 quartum et quintum] quarta tertia
quinta D l et om. N 15 Quartum] Quarum A Quarta K add. etiam argumentum A 16 conce
dendum] concludit D | est om. DKN l cum] add. tantum R l magis] maius per se D 17 illis] his R
18 secundum quas] quae N l dicuntur] distinguuntur D add. secundum KN 19 per se om. ER l
secundo] add. modo DQR 20 istae] illae KN 21 propria qualitatis] propriae qualitates A l quali
tatis] qualitati Q 22 fundamenta] fundata KN
111 Aristot., Physica V t. 10 (AL VII1 196; E c. 2, 225b 10-13): "Secundum substantiam autem non est
motus propter nullum substantiae contrariorum inesse. Neque iam ad aliquid; contingit enim altero
mutante verum esse alterum nihil mutans, quare secundum accidens motus horum est".
1,4 Cf. supra n. 98-99.
1"Cf. supra n. 98.
116 Cf. infra n. 114.
1"Cf. supra n. 99.
506 QUAEST. 30-36
1 10 Confirmatur totum hoc: quia tota perfectio absoluta in magis

albo, scilicet quicumque gradus albedinis in ipso, potest remanere,
destructo respectu 'magis', posito quod non sit aliud minus ad quod
posset dici. Sicut tota albedo est in subiecto isto quae prius fuit, licet
nulli dicatur similis secundum eam, sicut prius dicebatur138. Unde 5
ista proprietas debet intelligi inesse qualitati secundum aptitudinem.
111 Sed de quinto argumento139: nunquid albius est in genere Iзоl

relationis? Videtur quod non, quia tunc albius non significaret idem
quod album. — Item, 'magis' videtur esse modus significandi in
albiore. — Item, quid terminaret motum per se in eadem specie â ю
minori in magis?
112 Contra: aliquid est albius, cum prius non fuit, per solam
mutationem in alio; ergo dicit relationem tantum. — Item, 'magis
album' dicit formaliter relationem, tamen fundatam in hoc, ergo et
'albius'. 15
113 Responsio: significat essentiam sub tali gradu qualitatis. Unde
est quasi species albi, quod est indifferens ad omnem gradum; relatio
est passio huius; nec de significato nec forte de modo significandi
nominis. Si tamen gradus sit de significato, tunc relatio potest
consequi 'esse' modi significandi — quaere responsionem ad argu- 20
menta140.
[E. — De tertia proprietate qualitatis]
114 De tertia proprietate qualitatis, quae est quod "secundum eam lзц
dicitur aliquid simile vel dissimile141", notandum quod 'simile' et 'dis-
2 albedinis om. ER l remanere] manere E 3 quod om. D l aliud] ad A aliquod D 4 posset]

possit D potest ER l isto] illo KN om. AE l fuit om. DER 5 similis] simile A 6 ista post proprietas D
illa KNR | intelligi om. Q 7 argumento] arguitur KN l est] sit R 8 significaret] significat K
10 albiore] albedine KN l Item] add. ad Q l terminaret] determinaret N l motum] modum K
13 mutationem] ante solam D intensionem KNQ l dicit] add. solam D 14 tamen] tum A l funda
tam] fundata Q fundamentum D l et] lin. K1 om. А 16 Responsio] Respondeo AQ Respondeo
quod D 18 huius] eius Q l nec] add. est ADQ l de] lin. K l forte] formae E 19 nominis — signifi
candi om. E | Si tamen] Sed cum A l tamen] tantum N l sit] ponitur A 20 consequi] concedi DR l
modi] = KNp de modo Ad modus DR modo Q l quaere] quarto D l responsionem] responsiones E
23 quod om. A 24 dicitur aliquid] a. d. ER l dissimile] add. etc. Q l et] L' vel lin. L1
1.8 Cf. supra n. 103. 109.

1.9 Cf. supra n. 99.
1** Cf. supra n. 101-104. 105-110.
141 Aristot., Praedic. c. 8 (AL I2 68; c. 8, lia 19): "Quare proprium erit qualitatis secundum eam simile
et dissimile dici".
De ceteris praedicamentis 507
simile' licet sint propria generi qualitatis, sunt tamen ut species in

genere relationis, hoc est, ut denominative dicta a speciebus relatio-
nis, quia 'similitudo' est per se relatio et 'simile' per se relativum. Sic
intelligendum est de propriis aliorum generum, quae non sunt in illo
5 genere ut species. Consimiliter sunt intelligenda secundum aptitudi-
nem. Licet enim aliquid secundum aliquam qualitatem nihil habeat
simile si nihil aliud illam qualitatem habeat, non eo minus convenit
haec proprietas illi qualitati, quia secundum illam qualitatem aliquid
natum est dici simile alteri.
10 [X. — De ceteris praedicamentis]
Recipit autem faceré et райш etc.
Notandum quod 'recipere contraria' et 'magis et minus' non 115

insunt actioni et passioni, nisi ratione terminorum ad quos, cum tam
actio quam passio speciem accipiat a termino ad quem, secundum
15 quod habetur in V Physicommw. Ab eo etiam accipiet contrarietatem
et similiter magis et minus.
Notandum quod de istis duobus et de aliis quattuor subse- 116
quentibus, breviter pertransit ARISTOTELES: vel quia species eorum
in quas essent dividenda, secundum quod sunt genera, non sunt
20 notae, nec passiones eorum quae insunt eis secundum quod
considerantur a ratione. De his autem passionibus, quae insunt eis
secundum esse naturale eorum, plenius determinatur in libris natu-
ralibus et Metaphysicae; de 'actione' et 'passione' in III Physicorum144 et
1 licet] ante simile Q l generi] gradui N l in] de E 2 hcx: — relationis om. E 3 quia om. L l
simile] add. est R 4 quae] quod L 5 sunt intelligenda] i. s. KN 6 enim om. L l aliquid om. Q l
nihil] vel R | nihil habeat] quam habet non dicatur A 7 simile] similis A l si — habeat] ad aliam
qualitatem Q om. A l illam] eam ER quam eandem A 8 haec] illa D l quia post illam E l illam qua
litatem] eam KN l aliquid om. Q 9 natum est] est n. DER l dici] dicere Q l alteri] alii L 1 1 et
pati etc. om. Q l etc.] contrarietatem D contraria L 13 actioni et passioni] p. et a. Q l nisi om. Q l
quos] add. sunt L l cum] tamen D 14 quam] et LQ l accipiat] capiat DR l secundum — in] ex D
secundum Aristotelem Q 15 in om. R l eo om. K 16 minus] add. secundum quod terminus
inducitur secundum magis et minus D 17 quod om. N l quattuor subsequentibus] consequentibus
K | subsequentibus] sequentibus EQR 18 breviter pertransit] transit b. ER l vel] add. ideo DR
20 notae] nota KQR l nec] et lin. D1 add. vel (om. D) quia non sunt notae DL l eorum] earum D
21 his] istis Q | eis om. K 22 plenius] planius L not. tractabitur et R l determinatur] determina-
bitur DER | libris] libro de L 23 passione] add. etiam K l in om. DQ
142 Aristot., fWic. c. 9 (AL I2 68; c. 9, 1 1b 1).

M5 Aristot., Physica V t. 4 (AL VII1 193; E c. 1, 224b 8-9): "Magis enim in quod quam ex quo moverur
denominatur mutatio".
144 Aristot., Physica III t. 3-23 (AL VII1 97-108; Гc. 1-3, 200b 27-202b 29).
508 QUAEST. 30-36
in De generatione145; de 'quando' et 'ubi' in IV Physicorum1*6 , in hoc

quod determinatur ibi de loco et tempore (innotescunt enim proprie
täres 'ubi' et 'quando' per proprietates loci et temporis); de 'positio-
ne' et 'habitu' aliquantulum V Metaphysicaew . Et ita determinado
hic habita de istis sufficiens est quantum ad logicum. 5
1 hoc] add. enim A 2 quod] X D l determinatur] determinabitur D | ibi om. ELR l

proprietates] proprietas A 3 ubi om. KN l ubi — proprietates om. A l per] ve! E om. KQ 4 ali
quantulum om. L | ita] ista D 5 logicum] add. etc. AEKN
M5Aristot., Degener. et corrupt. I t. 12-13 (AL IX1 17-18; A c. 3, 317b 19-36).
146 Aristot., Physica IV t. 87-134. И9 (AL VII1 170-191. 135-153; Д c. 10-14. 1-5, 217b 30-224 a 17.
208a 29-2 13a 10).
1"Aristot., Mecafm. V t. 8-11 (AL XXV2 91-93; Дc. 6, 1015a 36-1016b 16).
[QUAESTIO 37
AN OPPOSITIO SIT ACCIDENS REALE VEL

INTENTIONALE]
Quoties autem solet opponi1 etc.
5 Circa istud quaeritur primo an oppositio sit accidens reale vel

intentionale.
Quod reale, videtur: 1

Quia metaphysici est tantum considerare ens et accidentia rea-
lia entis; accidentia enim entis, ut considerantur a ratione, pertinent
10 ad considerationem logici. Sed metaphysicus considerât oppositio-
nem, ut patet V Metaphysicae2 . Igitur oppositio est passio realis.
Item, oppositio est species differentiae, et differentia est species 2
diversitatis; et diversitas est passio realis; ergo oppositio, quia genus
non est verius ens suis speciebus.
15 Item, oppositio esset non exsistente intellectu, igitur non est ac- 3
cidens intentionale. Antecedens patet inductive: esset enim mutua
actio inter calidum et frigidum et motus inter illa, non exsistente in
tellectu; igitur et contrarietas.
Similiter, esset aliquis pater et aliquis filius non exsistente intel-
20 lectu, quia genuisse et genitum esse non dependent ab intellectu; igi
tur et relative opposita.
Similiter, esset carentia habitus in apto nato habere habitum;
igitur et privative opposita3.
Similiter, et contradictio, quia ilia sequitur ad quamcumque
4 etc. om. D 5 Circa] adnot. mg. Quaestio 37 L2 l istud] illud KNQR l primo] ante quaeri
tur Q om. A | oppositio] opposite A l reale vel intentionale] i. vel r. R l vel] an KN 7 Quod] Quia
Q 8 metaphysici] IV (om. Q) Metaphysicae DQ l est om. D l tantum] ante est L post considerare
D | accidentia] entia Q 9 pertinent] pertinet Q 11 patet] add. in L l V] Il D 12 est species2]
- DRpu om. reй. 13 ergo] add. et DL l quia] qua L' restit. lin. L1 15 esset] L' potest esse mg. L1 est
K | est om. N 16 esset] est K potest esse L' restit. lin. L1 17 et om. Q 18 et om. E 19 esset]
potest esse L 20 quia — intellectu] - ADLpu om. relL l genuisse] generare D 22 esset] erunt D
esse K potest (rep.) esse L l habitus om. E 23 igitur] rep. L l privative opposita] privativa oppositio
ELQ privativa opposita R 24 et om. L l illa] ista K om. L
1 Aristot., Praedic. c. 10 (AL l2 69; c. 10, lib 16 [in apparatu]): "Quoties solet opponi dicendum est".
2 Aristot., Metaph. V t. 15 (AL XXV2 97; Д c. 10, 1018a 20-b 8).
5 Cf. Aristot., Metaph. IV t. 4 (AL XXV2 62; Г c. 2, 1004a 14-16); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 122): "Negatio et privatio differunt, quia negatio est alicuius simpliciter remotio, sed privatio est
remotio alicuius in subiecto apto nato ad illud".
510 QUAEST. 37-38
oppositionem; igitur illa potest esse sine intellectu, quacumque alia

sic manente.
Ad oppositum:
Accidens non habet verius esse quam suum subiectum; sed op
positions fundantur in intentionibus ut in subiecto; igitur non sunt 5
realia sed tantum intentionalia. Minor patet inductive. Referuntur
enim genus et species ad invicem; et contradicunt genus et non-ge
nus; et sic de aliis oppositis.
Item, in solis accidentibus intentionalibus possibile est aliquid
praedicari de se ipso denominative; sed hoc possibile est in opposi- ю
tionibus; igitur etc. Probatio maioris: praedicatio denominativa de
aliquo est praedicatio accidentis de subiecto; sed nullum accidens,
nisi intentionale, potest esse in aliquo sui ut in subiecto. Probatio
minoris: 'omnis divisio est inter opposita4'; sed oppositio dividitur in
contrarietatem et oppositionem privativam et huiusmodi, igitur haec 15
opponuntur; ergo et oppositiones opponuntur.
Item, nihil reale invenitur in omnibus generalissimis; sed oppo
sitio et eius species inveniuntur in omni genere; igitur etc. Minor pa
tet, quia contradictio secundum eamdem rationem invenitur inter
hominem et non-hominem, et inter album et non-album, quia secun- 20
dum hanc rationem: "oppositio cuius non est medium secundum
se5". — Consimiliter videtur de contrarietate, quae in diversis generi-
bus reperitur, secundum hanc rationem: 'maxima distantia forma-
rum quae natae sunt fieri mutuo circa idem6'.
1 illa om. KN 2 sic om. E 4 suum om. KN 5 in om. K 6 tantum post intentionalia
ER 7 genus et species] s. et g. ADQ l et2] sed L om. А 9 in solis] solum in N l intentionalibus
om. A 1 1 igitur om. Q 13 aliquo) alio N l sui] idem simili (sibi L) DL not. alia littera: idem sibi R
| in subiecto om. R add. etc. Q 14 dividitur] add. inter Q l in] inter R 15 contrarietatem] con-
trarietatis D om. ER l et om. ADER l privativam] privationem D l privativam et huiusmodi om. L l
et2] add. contraria et E add. genera et R l haec om. K 16 et om. DR 17 Item] In L 18 eius spe
cies] huiusmodi E l omni genere] omnibus generalissimis E l igitur om. Q l Minor] Maior(!) KN
19 quia] quod A l invenitur] ante secundum D 21 hanc] eandem N add. eandem ER l rationem]
add. est (post oppositio D) DEQR l oppositio] praem. scilicet (om. E) contradictio ER om. A l cuius]
cuiusmodi A 23 reperitur] invenitur Q l hanc] add. eandem DR add. eadem L l rationem] add. sci
licet R | maxima] maxime D maximam K | formarum] priorum L add. in eodem genere DL 24 mu
tuo post idem Q
'Cf. infra n. 7.
sAristot., Anal. post. I c. 4 (AL IV2 9-10; A c. 4, 72a 12-13): "Contradictio autem oppositio cuius non
est medium secundum se ipsam"; Metaph. IV t. 27 (AL XXV2 80; Г c. 7, 101 1b 23-24).
6 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 12-19); Metaph. X t. 13 (AL XXV2 192-193; I c. 4, 1055a 5-
33); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 135): "Contraria sunt quae sub eodem genere posita
sunt, et maxime a se invicem distant, et eidem susceptibili vicissim insunt, et mutuo se expellunt".
[QUAESTIO 38
UTRUM DIV1SIO OPPOSITION1S IN HAEC QUATTUOR,

SCILICET RELAT1VAM OPPOSITIONEM, CONTRARIAM,
CONTRADICTORIAM ET PRIVATIVAM, SIT CONVENIENS]
5 Iuxta hoc quaeritur utrum divisio oppositionis in haec quattuor,

scilicet relativam oppositionem, contrariam, contradictoriam, et pri-
vativam, sit conveniens.
Videtur quod non: 7

Quia omnis divisio est per opposita, per ВOETHIUM Libro divi-
ю sionum1; haec non; igitur etc. Probarío minoris: quia haec divisio est
inter oppositiones, et nulla oppositio opponitur. Probatio: quia si sic,
igitur opponitur per aliam oppositionem; et pari ratione illa, cum
posset esse divisa contra aliam oppositionem; et sic erit procedere in
infinitum in oppositionibus. Igitur divisio est insufficiens, cum non
15 fiat in omnes illas oppositiones.
Item, ubi unum videtur sequi ad aliud, divisio est insufficiens; 8
sed contradictoria sequuntur ad omnia alia opposita; igitur etc. Mi
nor patet, quia omnia alia opposita includunt contradictorie oppo
sita.
20 Item, relative opposita dicuntur de eodem; igitur non sunt op- 9
posita. Antecedens patet, quia sicut arguitur cap. 'De quantitate8':
'hoc est magnum ad hoc, et hoc est parvum ad hoc, igitur hoc est
5 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 38 L2 l utrum] an R 6 et om. AEQ 8 Videtur] praem. Et

DER post non Q 9 per om. R l per Вoethium] secundum В. ER add. in L l divisionum] add. sed
Q 10 non] add. est per opposita D l igitur etс om. Q l quia] add. si KN l est] esset KN 1 1 op
positio om. L | Probatio om. ER 12 igitur opponitur] opposita D l et — oppositionem om. AR
13 posset] possit OL l divisa] diversa L 14 insufficiens] inconveniens D sufficiens sed contradic
toria K 15 illas] ante omnes A illa K 16 unum] add. membrum DL l videtur sequi] sequitur L l
divisio] praem. illa D l est] videtur Q 17 contradictoria] contradictorie opposita ER l etc. om. N l
Minor patet] Probatio minoris Q Minor probatur KLN 18 includunt ... opposita] includit ...
oppositio Q 20 dicuntur] praedicuntur KN 21 Antecedens — opposita-4] scrip. in ima col V l
sicut] sic D | quantitate] qualitate D 22 hoc1 om. EKNQ l est2 om. Q l hoc5 om. EKN
7 Boethius, Liber de divisionе (ed. J. Magee p. 48; PL 64, 890D-891A): "Nunc autem de his divisionibus
dicemus quae per accidens fiunt. Harum autem commune praeceprum est, quicquid ipsorum dividi-
tur in opposita disgregan".
8 Cf. Aristot., Proedic. c. 6 (AL l2 57; c. 6, 5b 34-39): "Amplius autem, si erunt magnum et parvum
contraria, continget idem ipsum simul contraria recipere et ea ipsa sibimet esse contraria. Contingit
enim simul idem parvum esse et magnum (est enim aliquid ad hoc quidem parvum, ad aliud vero hoc
idem ipsum magnum); quare idem parvum et magnum et in eodem tempore esse contingit".
512 Quaest. 37-38
magnum et parvum'. Igitur si iste modus arguendi valeat, possunt

duo relative opposita inferri absolute ex se ipsis positis in comparati-
one ad diversa. Intelligit enim ARISTOTELES per 'magnum' et 'par
vum' relative opposita, ut patet ibi.
Item, privative opposita dicuntur de eodem; igitur non sunt op- 5
posita. Probatio antecedents: quia, per AristOTELEM II Topicorum9,
in privative oppositis tenet consequentia in se ipso; igitur si ad visum
sequitur sensus, ad caecitatem sequitur insensibilitas. Sed sequitur
'visus est sensus, igitur omnis videns est sentiens', quia ab abstracts
tenet consequentia per se ad concreta. Similiter 'si surditas est 10
insensibilitas, igitur surdus est insensibilis'. Igitur si idem sit videns
et surdus, igitur idem erit sensibilis et insensibilis, et sic privative
opposita de eodem. Hoc idem patet in alio exemplo, quia sequitur
'iste est similis huic, igitur est similis', et 'dissimilis Uli, igitur est
dissimilis'; ergo est similis et dissimilis. Consequentia patet, quia 15
relativum positum respectu cuiuscumque termini infert se ipsum
simpliciter, quia nullus terminus distrahit a ratione relativi simpli-
citer.
Item, contraria dicuntur de eodem, igitur non sunt opposita.
Antecedens patet. Tum quia in medio dicto per participationem est 20
natura utriusque extremi; aliter non differret10 a medio dicto per
abnegationem; etiam aliter non esset motus ab utroque extremo in
medium, sicut medium dictum per participationem denominatur ab
1 iste] ¡lle AL1N om. D l valeat] valet KNQ 2 duo] duae K l relative post opposita L1 relati
va D | absolute om. N l ex se ipsis] mg. R1 de ipsis E l positis om. D 3 ad] a Q l Intelligit] Intendit
ER 4 ibi] ante patet A om. D 6 Probatio antecedentis] Antecedens probatur D l quia om. D l
per Aristotelem] secundum Arist. ER add. in ALNQ 7 privative] privativis K l oppositis om. Q l
in2] de D | ipso] ipsis L 8 sequitur] esset N l Sed] Quia N 9 est] igitur AL l igitur] sic Q l
omnis] omne EK esse R om. N l ab] in KN 10 tenet consequentia post concreta ER l per se om. N l
ad] a Q | Similiter] Consimiliter EK Quia sequitur AL 11 est om. K l idem] lin. N1 12 igitur om.
EQR | erit] est E sit K l sic om. ADKN 1 3 opposita om. E add. non opposita D add. dicentur L l
Hoc] Licet Q | idem om. E 14 iste] ille NR l est om. N l huic] add et dissimilis KN | similis2 ...
dissimilis] d. ... s. KN l et] add. est DL l illi] huic DL l igitur est dissimilis om. KN l est1 om. ER
15 ergo — dissimilis] - DLRu om. rell. p l similis om. D l Consequentia patet] P. c. A 16 posirum]
oppositum K | respectu om. L l termini] terminum DE om. A 17 quia] et N l a om. D l ratione]
relative(!) K 19 sunt om. E 20 Antecedens patet] P. a. Q l Tum om. E l per om. Q l est] add. de
E 21 aliter om. Q l differret] differt E 22 etiam] et DE item non K item N add. etiam E l aliter
post non E | ab utroque om. N 23 sicut] ergo DR tum quia E l sicut — medium-3 om. L l dictum
om. K
' Aristot., Tоpica II c. 8 (AL V1 44; В c. 8, 1 14a 7-10): "Similiter autem contrariis et in privatione et
habitu perspiciendum. Sed non est in privationibus e contrario, sed in ipsa consequentiam necessa-
rium semper fieri, velut visum quidem sensum, caecitatem autem insensibilitatem".
1"Supple: medium dictum per participationem.
UTRUM DIVISIO OPPOSITIONIS IN QUATTUOR SIT CONVENIENS 513
utroque extreme Tum quia scutum", cuius medietas est alba et me

dietas nigra, est coloratum; igitur album vel nigrum vel medium.
Consequentia patet, per ArISTOTELEM II Topicorumn: quidquid est in
genere vel denominatur a genere, necesse est esse in aliqua specie vel
5 denominari ab aliqua specie. Non medium, manifestum est. Si al
bum, pari ratione nigrum, igitur contraria dicuntur de eodem.
Ad primam probationem13 diceretur quod natura extremorum

imperfecte est in medio14, et ideo medium a neutro extremo deno
minatur. — Contra: utrumque extremum est aliqua forma; ergo sim
io plex, per AUCTOREM Sex principiorum in principio15: 'simplex, ubi est,
secundum se totum est'. Ergo si utrumque extremum secundum ali-
quid sui est in medio, secundum se totum erit in medio.
Dicitur ad secundam probationem16 quod scutum non est
coloratum sed colorata. — Contra: igitur est hoc coloratum et illud.
15 Quia per PRISCIANUM17, 'plurale non est nisi singulare geminatum'.
1 Tum] Tunc N Tamen Q l Tum quia] Sicut E l cuius] add. una ENR l est om. K l et om. E
add. alia Q l medietas] alia ENR 3 per Aristotelem om. D 4 denominatur] denominatum KN l
aliqua] add. eius EQ 5 ab aliqua] a Q l specie om. AL l Non] add. est A l medium] add. ut A l est]
in lin. L1 om. K | album] allegetur L 6 nigrum] signum L 7 diceretur] dicetur mg. L1 l quod] add.
quia Q 8 imperfecte] imperfecta DQ l et om. ER l ideo] non R l extremo om. E 9 aliqua om. E
10 Auctorem Sex] auctoritatem scilicet K l in principio] ubi sic inquit E om. D add. sed Q l simplexl
add. autem DL l ubi est om. D 11 extremum] extremorum E 12 erit] est AKN 13 Dicitur post
probationem KN forte dicitur (post probationem) E diceretur (post probationem) Q l secundam]
tertiam Q 14 igitur] contra(!) Q l est post hoc K 15 per] secundum A l non] nihil KN l non est
nisi] nihil aliud est quam ER
"Cf. Petrus Hispanus, Tractatus tr. 7 n. 130 (ed. L. M. De Rijk p. 161): "Nota eriam quod illa in qui-
bus videntur contraria aequaliter inesse secundum partes diversas, non debes denominare ab altero
contrariorum. Ut si scuti medietas est alba et medietas est nigra, non debes dicere 'scutum est album'
vel 'nigrum', sed 'partim sic partim sic';" cf. Duns Scotus, Metaph. IV q. 3 n. 1; IV q. 4 n. 46-50.
12 Aristot., Tоpica II c. 4 (AL V1 37; В c. 4 111а 33-35): "Quoniam autem necessarium, de quibus
genus praedicatur, et specierum aliquam praedicari, et quaecumque habent genus vel denominative a
genere dicunt, et specierum aliquam necesse est habere vel denominative ab aliqua specierum dici...";
cf. Duns Scotus, Metaph. IV q. 3 n. 1; q. 4 n. 4.
1 5 Cf. supra n. 1 1 .
M Aristot., De part. animal. III c. 1 (ed. Iuntina VI1, f. 78va; Г c. 1, 661b 11): "...medium particeps
utriusque extremi est..."; cf. Bonav., Sent. III d. 23 a. 1 q. 1 ad opp. (III 470b): "...medium participât
naturam extremorum...".
" Liber sex principiorum c. 5 n. 54 (AL I7 46), ut citatur a Bonav., Sent. I d. 3 p. 1 a. un. q. 1 ad 3 (I
69b): "...simplex est ubique totum..."
"Cf. supra n. 1 1.
Priscianus, Institution« grammaticae V c. 9 n. 47 (ed. M. Нeт I 172): "Ergo singularis quoque nu
merus bene dicitur, quod ipse geminatus et multiplicatus facit omnes numeros"; Petrus Abaelardus,
Theol. 'Summi boni' II n. 53 (CCLCM 13, 131; PL 178, 1238ВC): "...plurale vocabulum nihil aliud est
quam geminatio vel multiplicatio sui singularis..."; Thomas, Summa theo!. III q. 67 a. 6 ad 2 (XII 85b):
"...plurale non est nisi singulare geminatum..."
514 QUAEST. 37-38
Sed consequens est falsum, quia tunc esset multiplicatio subiecti et

accidentis.
Item, contradictorie opposita dicuntur de eodem, igitur non

sunt opposita. Probatio antecedentis: quia contradictorie opposita
sequuntur ad quaecumque alia; sed omnia alia dicuntur de eodem, 5
sicut ostensum est18; igitur et contradictoria.
Item, si oppositio convenienter dividatur, igitur oppositio est
subiectum divisionis. Et praeter hoc, divisio est subiectum oppositio-
nis, quia divisio opponitur alicui ut indivisioni vel collectioni. Igitur
idem respectu eiusdem est subiectum et accidens, quod videtur in- 10
conveniens; ergo etc.
Ad oppositum est ARISTOTELES et BOETHIUS in Commente19. Si

militer et Aristoteles in libris Topicorum20. Quoties enim docet con
siderare de oppositis, docet inspicere tantum ad haec.
[I. — Ad trigesimam septimam quaestionem 15

Ad primam quaestionem21 potest dici quod oppositio aequivo-

ca est. Quia in uno sensu sumpta dicitur univoce de contrarietate et
oppositione relativa; in alio sensu dicitur univoce de contradictione
et privativa oppositione. Primo modo est ens et species in genere re- 20
lationis; si inveniatur in aliis generibus, hoc non est ut species, sed
1 esset] add. in substantia D l multiplicatio] plicatio(!) D multitude> E 3 Item] Quia R l

contradictorie] contradictoria ADK l de — sequuntur om. E 4 contradictorie opposita] contradicto
ria oppositio D 5 sequuntur] sequitur D l quaecumque] quemcumque(!) Q l alia] add. opposita
E | omnia om. KN 6 sicut] ut EQR l est om. Q l et om. AE l contradictoria] etc. E contradictio
KN 7 oppositio] opposita D l convenienter] conveniatur K l dividatur] dividituK?) L dividantur
D I est] ante oppositio A 8 praeter] propter{!) R 9 divisio] add. enim(?) conveniens vel R l vel] et
K | quod — etc. om. L l videtur] est A 11 ergo om. Q 1 2 Commento] Commentis E l Similiter
et Aristoteles] Super Aristotelem A 13 et om. E l in om. E l libris] libro KN l enim om. Q l docet]
decet R 14 de] ab DL l docet] decet R l inspicere] considerare E l tantum] ante inspicere D post ad
R | ad om. E l haec] hoc AE 17 potest dici] dicitur KN l aequivoca post est E 18 univoce] aequi-
voce ADLN 19 oppositione relativa] r. o. et E l sensu] sumpta E l contradictione] contradictoria
D 20 privativa oppositione] privative opposita Q l modo om. K l ens] add. reale R 2 1 si] add.
autem ALR
19 Cf. supra n. 9-11.

"Cf. supra n. 1; Boethius, in Gueg. Aristot. IV (PL 64, 263В).
20 Aristot., Tоpica II c. 8 (AL V1 43-44; В c. 8, 1 13b 15-1 14a 25).
AN OPPOSrnO SIT ACCIDENS REALE VEL INTENTIONALE 515
ut passio. Secundo modo est intentio, quia et alterum extremum eius

est tantum ens secundum considerationem rationis.
[B. — Ad argumenta principalia trigesimae septimae quaestionis ]
Ad primum argumentum22 dicendum quod metaphysicus dis- 18

5 tinguit multa multiplicia in V, non quia omnia sunt entia vel passio-
nes reales entis, sed secundum alios et alios sensus forte ponit ut ex-
cludat a proposito; ita et de oppositione, cuius una species est ens et
species23 relationis, et alius sensus adiungitur ut a proposito forte ex-
cludatur.
10 Ad aliud24 dico quod oppositio in uno sensu, prout scilicet di- 19
citur de contrarietate et oppositione relativa, est species differen
tiae; non autem prout dicitur de contradictione et privativa oppo
sitione. Quia ens et non ens contradicunt, et tamen non differunt,
nec sunt diversa, quia diversitas est differentia entis, et differentia
15 similiter.
Ad tertium25 concedo quod contrarieras et relativa oppositio 20
essent, intellectu non exsistente; non autem privativa oppositio nec
contradictio. Quia alterum extremum in Ulis oppositionibus, puta
negatio et privatio, secundum quod est extremum relationis, est
20 tantum ens secundum rationem. Quod de negatione patet, quia licet
illa dicatur de aliquo ente, ut 'non-homo' dicitur de asino, tamen
secundum rationem qua contradicit homini non est ens nisi rationis.
Per hoc patet quod licet contraria maneant, non exsistente intellec
tu, non oportet contradictoria manere secundum quod sunt contra-
1 modo] add. sumpta E l et om. EKN l extremum f»st eius KNQ 4 quod] quia D l
distinguid dividit D distinguit (post V) Q 5 multa] add. et D l in V om. R l V] hoc E add.
Metaphysicae KNQ l non om. N l quia] quod L add. secundum AQ l omnia] omnes ADLQR add.
sensus ALR l sunt] sint L l entia] add. realia Q l passiones reales] passio realis A 6 reales om. L l
sed] et Q l alios] aliquos DL l forte /»st ponit QR l excludat] excludit N 7 una species] unus
sensus R 8 forte] fori K l excludatur] excluditur EQ 11 species] specie(!) Q 12 contra
dictione] contrarietate(!) Q 16 concedo] concedendum A l et] add. etiam E 17 intellectu post
exsistente EK l autem] tamen R l oppositio om. Q l nec] vel KN 18 contradictio] contradictoria L
19 privatio] add. quia D l est om. L l est — ens] sunt extrema relationum sunt tantum entia E l
relationis] negationis A 20 tantum] unum L l ens om. Q l patet] ante de DR 21 aliquo post ente
E alio N | dicitur om. DE 22 ens om. KQ 23 maneant] manent DQ 24 non] add. tamen L l
contradictoria ... contradictoria] contraria ... contraria N
"Cf. supra n. 1.
25 Supple: in genere.
24 Cf. supra n. 2.
25 Cf. supra n. 3.
516 QUAEST. 37-38
dictoria. Quia negado albi, prout contradicit albo, non est in nigro,
quia ut contradicit, est dicibilis de ente et de non-ente26.
21 Si dicatur quod ad nigrum saltem sequatur negatio albi, ut con

tradicit albo, et ita contradictoria sunt si contraria sunt: — Dico quod
non exsistente intellectu non est consequentia. Similiter privatio, li- 5
cet sit negatio habitus in subiecto27, tamen tantummmodo opponi-
tur habitui ratione negationis, et illa non est ens nisi tantum secun
dum rationem.
(С. — Ad argumenta in oppositum trigesimae septimae

quaestionis] ю
Ad argumenta in oppositum.
22 Ad primum28 dico quod contrarietas et relativa oppositio, sum-
pta in illo sensu quo sunt species oppositionis, non sunt in subiectis
intentionalibus; licet forte contrarietas secundum alium sensum —
prout dicitur esse in propositionibus secundum qualitatem et quan- 15
titatem earum — sit intentionale et in subiecto intentionali, ut in pro-
positione. Alia autem duo, ut contradictio et privativa oppositio,
possunt esse in subiectis intentionalibus.
23 Ad secundum29 dico quod maior potest negari, quia etiam in
accidentibus realibus comparatis videtur aliquid praedicari de se ipso 20
denominative, cuiusmodi sunt oppositiones.
24 Contra: impossibile est in rebus aliquid esse in eadem specie

ut in subiecto; et praedicatio denominativa est proprie de subiecto.
Vel potest dici quod cum dicitur "oppositiones opponuntur", illud
1 prout] secundum quod R 2 contradicit] contradictoria Q l dicibilis] dicibile ER l de2]

lin. R om. EKN 3 Si] praem. Et L l saltem om. E l sequatur] sequitur DLQ l ut] prout R 4 ita]
sic KN | contradictoria] contradiction) Q l si] etsi(?) L l contraria] add. non L l sunt2] sint L 6 ha
bitus] carentia E 7 et om. N l illa] ista R ita E add. negatio Q l ens om. KN l tantum post rationem
R 13 sensu] add. in AKN 16 earum] eorum L om. E l ut in propositione om. E 17 ut] autem
Q | contradictio] contradictoria A l oppositio om. Q 18 esse om. L l in subiectis] lin. K1 21 de-
nominative] ante de E 22 Contra om. Q l eadem] eodem(!) R l eadem — subiecto-2] eodem
praedicamento cum subiecto E 23 est post proprie DR l de] add. eodem DR 24 Vel] Ideo Q l
cum] quando KN l opponuntur] add. quod E
26 Cf. Aristot., De interlw. I c. 3 (Al II2 42-43; c. 3, 16b 14-15); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
305): "Nomen infinitum aequaliter dicitur de ente et non ente".
27 Cf. supra n. 3.
28 Cf. supra n. 4.
29 Cf. supra n. 5.
quod denominat 'oppositiones' non est oppositio realis sed intentio-

nalis, et ita non idem denominat se.
Contra: contrarietas et relativa oppositio dividunt oppositionem 25
ut genus; ergo sunt species absolutae. Igitur oppositio earum est ali-
5 qua realis, quia et utrumque extremum est ens. Et ideo dicendum
sicut dicitur ad primum argumentum quaestionis sequentis30.
Ad tertium31 dico quod contradictio et privativa oppositio pos- 26

sunt univoce inveniri in omni genere, et similiter contrarietas et rela
tiva oppositio, forte ut passiones, non ut species.
io [II. — Ad trigesimam octavam quaestionem

Ad secundam quaestionem32 dicendum quod divisio oppositio- 27

nis in illa quattuor est conveniens. Quia oppositio realis est eorum
quae sunt in eodem genere33 aut igitur quorum unum illorum depen-
15 det ad aliud, et sic est oppositio relativa; aut non, et sic est oppositio
contraria. Oppositio habens alterum extremum non-ens, quod dici
tur de oppositione privativa et contradictoria: aut habet extremum
non-ens secundum nullum subiectum sibi determinatum, et sic est
contradictio; aut quod determinat sibi aliquod subiectum, et sic est
20 privativa oppositio. Et sic patet sufficientia.
[B. — Ad argumenta principalia trigesimae octavae quaestionis ]
Ad primum argumentum34 potest dici quod non omnis divisio 28
2 se om. L 3 dividunt] dividitO) R 4 absolutae] oppositae ALR l earum] eorum DL l

aliqua] add. oppositio E om. L 5 et om. EQ l extremum om. E l Et om. L l Et — sequentis] - DLRp
om. rell u | dicendum] add. est L 6 sicut] ut L l dicitur] dicerur R l sequentis] secundae (ante
quaestionis) L 7 dico] concedo L 9 forte] formae E l species] add. etc. D 13 illa] ista E l
Quia] add. omnis R l realis] add. vel R l est2] - LRpu om. rell l eorum] ipsorum L l eorum quae sunt]
aliquorum extremum R 14 genere] add. quorum utrumque est ens positivum vel quorum tantum
alteratio est ens. Si primo modo contingit dupliciter R l igitur] item (ante aut) Q l quorum om. A l
illorum om. AD 15 sic om. D l est2 om. E l oppositio2 post contraria Q 16 Oppositio] add.
secundo modo R l quod] quae L l quod dicitur] sicut Q 17 privativa et contradictoria] c. et p. Q
18 non-ens] add. secundum Q l secundum] quod ALQ l determinatum] determinat ALQ 19 aut]
add. extremum quod non ens L l quod] quia N l sibi] ante determinat E
wCf. infra n. 28-29.
" Cf. supra n. 6.
32 Cf. supra n. 7-16.
" Aristot., Metaph. X t. 24 (AL XXV2 201; I c. 8, 1058a 10): "...contraria in eodem genere sunt..."
MCf. supra n. 7.
518 QUAEST. 37-38
est inter opposita, proprie loquendo, quia non divisio generis in spe
cies, ut in genere substantiae. Et ita contraria et relativa dividunt op-
positionem, ut species; et alia, licet in alio sensu oppositionum, ut
species35. Et species dividentes non oportet esse contrarias nisi tran-
sumptive, quae contrarietas non est oppositio ut hic loquimur, sed 5
forte intentio communis omnibus disparatis. Dividentia autem mul
tiplex nullo modo proprie oportet opponi, et ita nec contrarietatem
contradictioni. — Vel aliter: hoc non valet ad propositum, quia nulla
oppositio harum potest denominare haec omnia dividentia; nec aliqua
se ipsam in comparatione ad aliam in uno sensu dividitur in contra- ю
rietatem et relativam oppositionem in hac divisione, licet omnia di-
cantur disparata, et ita contraria transumptive.
Intelligendum tamen quod divisio oppositionis in haec absolu
te est divisio vocis in significationes. Sed oppositio sumpta in uno
sensu dividitur in contrarietatem et relativam oppositionem, ut genus 15
in species; in alio sensu sumpta similiter est generale. Propterea divi
dentia ipsam in utroque sensu sunt opposita, ut contrarietas et relati
va oppositio sunt forte contraria, loquendo de contrarietate tran
sumptive sumpta, quae est differentia secundum speciem; sed non
oportet dividentia in uno sensu opponi dividentibus oppositionem 20
in alio sensu.
Ad aliud36 dico quod divisio oppositionis est in istas inten-
tiones, ut unum membrum illorum non sequitur ad aliud, quia
non sequitur 'haec sunt contraria, igitur sunt contradictoria'. Sed
1 species] specie K 2 substantiae] specie K l Et] Vel(?) K l relativa] negativa K 3 licet]

duo DER | oppositionum] oppositionem LQR 4 contrarias] contraria Q l nisi] ante esse AKLNQ
5 loquimur] loquitur K 6 forte om. E l intentio] intelligendo R l multiplex] multiplicatis EN
7 ita] ideo R l contrarietatem] add. nec Q 8 contradictioni] contradictionem DQ l Vel alitet
om. L | hoc post valet E om. R l propositum] oppositum Q 9 oppositio] oppositionum (post
harum) L | harum] eorum E horum K l denominare] determinare A l haec] hae R om. D l aliqua]
add. secundum Q 10 uno — in-2 om. DLR l dividitur] dividit AE 1 1 dicantut] dicuntur AN
13 Intelligendum] Intelligendo K l tamen] add. est Q l haec] hoc KN l absolute] add. tamen Q
14 significationes] significatione QR 15 contrarietatem] contrariam E l et] vel K om. D 16 in2]
et KN | similiter post est E l Propterea] Praeterea D Propter Q om. L 17 sunt om. E l opposita
ut] oppositio et A 18 forte] formae E 19 sumpta] dicta DLQ l non om. L 20 dividentia]
add. oppositionum(J) R l uno] illo Q l oppositionem] per oppositionem (post sensu) Q om. KN
22 istas intentiones] illas oppositiones N 23 ut] ante est R l membrum] membrorum ER l
illorum] istorum K l non] nec KN l ad] rep. L 24 igitur] add. haec R l sunt2 om. DL
"Scilicet, contradictio et oppositio privativa.

"Cf. supra n. 8.
UTRUM DIVISIO OPPOSmONIS IN QUATTUOR SIT CONVENIENS 519
consequentia est inter ilia quae subsunt, ut sequitur 'album et nig

rum, igitur album et non-album'; et in ilia non est divisio nisi per
accidens.
Contra hoc: loquendo de intentionibus, omnia sunt relative 31

5 opposita, quia contradictorium dicitur contradictorio contradictori-
um, et contrarium contrario contrarium, et sic de aliis.
Responsio: contradictorium est relativum per accidens, sicut
homo est albus; contradictio autem non est relativa oppositio. Divi
sio autem oppositionis sic: in abstracto vel in concreto, sumpta es-
io sentialiter, non pro omni illo quod potest denominare, quia tunc
'quale' non divideretur in denominativa specierum suarum, cum illa
possint de eodem praedicari et de se mutuo, licet per accidens.
Ad aliud37 dico quod relativa non sunt relative opposita nisi in 32

comparatione ad idem. Et sic non possunt inferri ex se ipsis positis
15 in comparatione ad diversos terminos, licet relativa absolute possint
inferri. Qualiter autem ratio AristOTELIS valeat de magno et parvo,
dictum est supra38.
Contra hoc: Aristoteles in principio huius capituli39, ubi dat 33

differentiam inter contraria et relative opposita, dicit quod in relative
20 oppositis unum secundum se dicitur ad aliud, et non in contrariis.
1 ut] unde L | album] hoc est E 2 igitur] et K add. est E l in illa] ita KN l illa] ista E
4 Contra — accidens-2 (fin. n. 31) om. L l hoc om. E l intentionibus] add. haec E l relative] relativa N
5 contradictorium dicitur] secundum contradictorium dicitur contradictorium E 6 et — con-
trarium-2 om. ER l aliis] singulis KN 7 Responsio] Dico quod E l est relativum] non e. r. nisi N l
relativum] relative oppositum R l per accidens ante est E 8 non om. N l Divisio] not. mg. alia
littera: divisio autem oppositionis fit in abstracta vel concreta sumpta essentialiter non pro omni eo
quod possunt denominare R 9 sic] ante oppositionis ADKLQ fit R l abstracto vel in om. E l
abstracto ... concreto] abstracta ... concreta R l in2 om. D l sumpta] mg. D1 sumpto A sumpte N
consumpta(ï) R 10 non om. Q add. sumitur E add. autem R l illo] eo E l potest] possit Q possunt
R | denominare] denominari D 1 1 quale om. K l specierum post suarum DER l illa] ista R
12 possint] possunt N | eodem] eidem Q eadem R l et] non Q 13 relativa] reliqua KN l relative
post opposita Q 14 possunt] possent D 15 ad] a Q l absolute] absoluta D l possint] possunt
DEQ 16 valeat] valet Q l et] add. de AR 18 Contra] Notarur K l hoc om. EQ l Aristoteles post
capituli E Aristotelem Q l ubi om. KN l dat] det K 19 relative2] relativis K 20 aliud om. K
"Cf. supra n. 9.
" Supra q. 24 n. 16-24.
"Aristot., Praedic. c. 10 (AL 12 70; c. 10, lib 32-35): "Quaecumque ergo opposita sunt tanquam ad
aliquid, ipsa quae sunt aliorum dicuntur aut quomodocumque ad invicem; illa vero quae ut contraria,
ipsa quidem quae sunt nullo modo ad invicem dicuntur".
520 Quaest. 37-38
Et idem dicit, assignando differentiam inter relativam oppositionem

et contrariam et duo relativa sumpta in comparatione ad idem, ut
'pater huius' et 'filius huius' non dicuntur ad invicem sed ipsa abso
lute sumpta. Igitur intelligit relative opposita esse relativa absolute.
34 Ad hoc potest dici quod in relative oppositis sunt duo: opposi- 5 liol
tio et relatio superaddita. Ratione oppositionis oportet sic opposita
accipi in comparatione ad idem, quia hoc est generale omnibus op
positis: sumi in comparatione ad idem40. Ratione differentiae super-
additae oppositioni, quae est relatio, oportet illa secundum quae est
oppositio referri ad invicem. ю
35 Dictum igitur Aristotelis41 est intelligendum de ipsis formis
inter quas est oppositio, quia illae referuntur ad invicem; quia in hoc
differunt formae hic oppositae a formis oppositis in aliis generibus
oppositionis. In omnibus tamen oportet opposita referri ad idem42.
Et ideo ARISTOTELES, quando debuit distinguere hanc oppositionem 15
ab aliis, non posuit illam condicionem43, 3 sed illam44 in qua haec dis-
tinguitur ab aliis.
36 Ad aliud45 potest dici quod in privative oppositis non tenet con- [Щ

sequentia in se ipso nisi in comparatione ad subiectum proximum46.
Verbi gratia: si sequatur 'homo est videns, ergo homo est sentiens', 20
non sequitur eodem ordine in privative oppositis 'homo est caecus,
igitur homo est insensibilis'. Quia si sic — cum ulterius sequatur
' Sequitur adnotaüo interpolata-. in qua haec convenir cum aliis in ratione oppositionis in
generali.
1 idem] illud E l dicit] habet D sic (post assignando N) KNQ add. sic E 2 contrariam] con
traria K | ad om. D 3 non om. N l ad] add. se D l sed] licet EK om. N 4 relativa] relative DE l
absolute] opposita R 5 oppositis om. К l duo] add. scilicet DR 6 et om. Q l oppositionis] oppositis
ADQR | sic] autem N 8 sumi] sive(!) Q l superadditae] additae KM 9 illa] ira K illud Q ista R
10 referri post invicem E 11 igitur om. K 12 invicem] add. et L om. K 13 hic post oppositae R
14 opposita] гep. К l opposita referri] omnia o. r. (post idem) Q l referri] inferri R l ad] circa R 16 il
lam] ista in E | condicionem] contradictionem in generali D l illam] istam K l haec] hoc D l
distinguitur] dividirur D 18 potest dici] dicendum E 20 homo] hoc A hic E l homo2] hoc A hic
E | est2 om. K 21 privative] privativ« K 22 homo om. Q l insensibilis] sensibilis E not. vel
insentiens E l sequatur] sequitur R 23 in — generali] - ALPUWpu om. rell. l in2 om. L
40 Cf. supra n. 6. 33.
41 Cf. supra n. 33.
42 Cf. supra n. 6. 33.
41 Id est 'sumi in comparatione ad idem', cf. supra n. 6. 33.
I. e. 'referri ad invicem'; cf. supra n. 33.
45 Cf. supra n. 10; et infra n. 40.
46 Cf. supra q. 3 n. 12.
UTRUM DIVISIO OPPOSmONIS IN QUATTUOR SIT CONVENIENS 52 1
'igitur homo est non-sensibilis' ab affirmativa de praedicato private ad

affmriativam de praedicato infinito per ArISTOTELEM et ВOETHIUM in
II Perihermenias*1 et per ARISTOTELEM in I Priorum*8; et ulterius sequi-
tur 'est non-sensibilis, igitur non est sensibilis' per ipsos ubi prius —
5 sequeretur a primo ad ultimum 'est caecus, igitur non est sensibilis',
ubi manifeste est fallada consequentis.
Potest tarnen dictum AristotelIS in II Topicorum*9 intelligi de
subiecto proximo habitus inferioris et suae privationis. Ut forte si
sequatur 'oculus est videns, igitur oculus est sentiens', similiter se-
10 quitur 'oculus est caecus (vel homo est caecus secundum oculum),
igitur oculus (vel homo secundum oculum) est insensibilis'. Ratio
differentiae est quia 'privado est negatio habitus in apto nato50'. Ad
negationem autem inferioris absolute vel in subiecto remoto non
sequitur negatio habitus superioris absolute vel in subiecto remoto51,
15 sed est fallada consequentis a propositione habente plures causas
veritatis ad unam52. Tamen ad negationem habitus inferioris in
subiecto proximo illius habitus sequitur negatio habitus superioris
in eodem subiecto, quia in illo subiecto non est habitus superior
natus fieri, nisi quia habitus inferior. Nec mirum est respectu ali-
20 cuius subiecti privativum habitus inferioris inferre privativum habitus
1 non sensibilis] insensiblis N' restit. N1 add. quia Q l ad] rep. R 2 infinito] add. et K add.
tenet consequentia Q l in om. Q 3 et om. A l in om. DE l et2 om. KN l sequitur] sequatur L om. K
add. ergo Q 4 sensibilis] add. et E l ubi om. A 5 sequeretur] sequitur ergo Q l est2 om. KN
6 manifeste] manifesta N 8 inferioris] inferiorum E l et om. K l et suae privationis om. E 9 sequa
tur] sequitur R l videns — est-2 om. N l oculus2 om. Q l similiter] si K 10 vel] igitur KN l est2 om.
A 11 secundum oculum post insensibilis L l Ratio] Causa L 12 est2 post negatio KN l habitus
om. R 13 autem om. A add. habitus L l remoto] apto nato R 14 habitus om. Q l absolute —
remoto om. E 16 inferioris om. R | in] - SUWpu om. rell. 17 habitus2 om. Q add. illius E 19 natusj
ante habitus Q l fieri] haberi ADR l nisi] lin. N1 l Nec] Et non E l mirum post est Q 20 priva-
tivuml privativi KNR l inferioris — habitus om. D
47 Boethius, De inter/*. [ed. secunda] IV c. 10 (ed. Meiser 279-280; PL 64, 531A-533D); Aristot., De
inters. II c. 1 (AL II2 50-52; c. l, 19b 5-20a 2); cf. Thomas, De mterpr. II lect. 2 (I 91b): "et sicut sim
plex negativa sequitur ad affirmativam infinitam ... ita etiam simplex negativa sequitur ad privativam
affirmativam"; Duns Scotus, Periherm., Quaest. primae, II q. 4 n. 17-24.
48 Cf. Aristot., Anal. priora I c. 46 (AL III1 86-91; А, c. 46, 51b 5-52b 34); Ammonius, De inten*. I c.
10 (CLCAG 2, 302): "His praeacceptis consideremus consequenter ea quae dicuntur ab Aristotele in
proposita sententia; hic enim valde obscure per aenigmata dicta, apud finem primi libri Priorum analy-
ticorum distinctim tradita unde accipientes expositores intelligere potuerunt quae a Philosopho hic di
cuntur et explanare ipsa".
4,Cf. supra n. 10.
50 Cf. supra nota 3.
51 Cf. Gualterus de Burley, De púntate anís logicae traciatus brevior pars 1 partic. 1 (FIP t.s. К 209-210).
52 Cf. Gualterus de Burley, De puritate artis logicae rractanu brevior pars 1 partic. 1 (FIP t.s. DC 2 12).
522 QUAEST. 37-38
superioris; respectu alterius non, quia consequentia non est inter

incomplexa sed inter propositiones. Tum quia omnis illatio pertinet
ad tertiam operationem intellectus53; sicut igitur secunda operado
intellectus, quae est compositio et divisio, praesupponit primam,
quae est indivisibilium intelligentia, et non est compositio nisi in 5
talibus, ita tertia operado praesupponit secundam, ita quod in illa
non erit aliqua illatio nisi in compositis vel divisis. Tum quia omnis
consequentia est reducibilis in syllogismum; nihil autem est antece
dens vel consequens in syllogismo nisi propositio; igitur nihil est
extremum in consequentia nisi tale. ю
Ad aliud54 dici potest sicut dicit ARISTOTELES in X Metaphysicae
cap. 'De mediis55', ubi probat principaliter quod medium componi-
tur ex contrariis, quia medium est magis unius extremi, minus alteri
us. Quia medium dictum per participationem participât utrumque
extremum imperfecta et virtualiter, neutrum tamen simpliciter, et 15
ideo denominatur a neutro simpliciter.
[AD ARGUMENTA IN OPPOSITUM] - Ad primum in contrarium56

dico quod, sicut est compositio essentialis ex materia et forma, compo
sitio quantitativa quae est ex partibus integralibus, et compositio
secundum gradus perfectionis, ita per oppositum est simplicitas. Et 20
simplicitate opposita primis duobus modis compositionis est forma
simplex. Sed non omnis forma est simplex simplicitate tertio modo,
quia in aliqua eadem forma sunt diversi gradus perfectionis et virtu-
tis; quae compositio non repugnat simplicitati essentiae formae57.
2 incomplexa] complexa NQ l Tum] Tamen(!) Q l quia] quod R 3 tertiam] lin. R1 4 intel

lectus om. R | et] vel E om. Q l praesupponit] supponit AQ 5 est om. Q l compositio] comparatio
D | nisi om. D 6 operatio] comparatio K 7 erit] sit N est QR l aliqua] alia KQ l Tum] Tamen
Q 8 in] ad DN l nihil autem] et n. L 9 igitur post nihil Q om. R 10 nisi] est K 11 dici post
potest DQ | dicit om. DR l in om. Q l X] IV ADQ 12 cap. om. L 13 magis] maius D l unius
om. A | extremi] add. et A add. autem (post minus) Q 15 virtualiter] virtute Q l neutrum post tamen
ER nullum KN medium Q 16 denominatur post neutro EL 17 primum] Aristotelem E argumen
tum L 18 dico] potest dici L l forma] add. et QR 20 est] et E om. Q l Et om. E 2 1 modis] mg.
L1 | compositionis om. E 22 non] mg. L1 l simplicitate] add. opposita KN 23 aliqua] alia K
"Aristot., Dean. III t. 21 (Гc. 6, 430а 26-28); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 187): "Duplex
est operatio intellectus: una quae dicitur simplicium terminorum apprehensio. Alia simplicium ter-
minorum apprehensorum compositio et divisio sub qua comprehenditur tertia, scilicet ratiocinatio
remota".
"Cf. supra n. 11.
"Aristot., Metaph. X t. 22 (AL XXV2 198; I c. 7, 1057a 18-b 34).
s6Cf. supra n. 12.
"Cf. Duns Scotus, Metaph. VIII q. 2-3.
Ad aliud exemplum de privative oppositis58: si concedatur haec 40

consequentia 'est dissimilis illi, igitur est dissimilis', quod videtur
propter relationis rationem in dissimili, dicendum est tunc quod
'dissimile' absolute sumptum non opponitur 'simili' absolute pri-
5 vative, sed oportet utrumque sumi secundum idem et ad idem, ut
similis et dissimilis eidem in albedine; et sic non possunt ista duo
dici de eodem. — Vel aliter59: neganda est ista consequentia 'est
dissimilis illi, igitur est dissimilis', quia ad consequens sequitur 'igitur
non est similis', quod non sequitur ad antecedens. Tunc ad pro-
10 positionem illam, 'relativum respectu cuiuscumque termini infert
ipsum absolute', concedatur quantum est ex ratione relationis; sed
potest prohiberi ratione negationis quando in eodem coniungitur
negatio cum relatione, sicut est in relativis privativis, cuiusmodi est
dissimile.'
15 ' Sequitur adnotatio interpolala60: Hoc patet in 'differt', quia in relativis aequiparantiae
tenet consequentia mutuo, quod non est verum de hoc relativo 'differt' . Non enim
sequitur 'homo differt a Sorte, ergo Sortes differt ab nomine', quia antecedens est
verum, sed consequens est falsum, ut patet per aequipollentias.
Sed ista consequentia non prohibetur ratione relationis sed ratione negationis.
20 — Contra hoc: quaecumque passio consequitur aliquam formam per se, consequitur
eam in quacumque materia ubi est talis forma, quia causa sufficiens necessaria non
deminuta necessario ponit effectum. Ergo si negatio in 'dissimili' non privat naturam
relationis quin maneat simplex, nec privabit consequentiam quae debetur relationi.
Ilia est inferri ex se posito respectu cuiuscumque termini.
1 aliud om. AQ | exemplum] extremum KN l concedatur] conceditur R 2 est om. AD l

illi] illius R | est2 om. DKN 3 relationis post rationem KNR relationem et L l est] erit R 4 dissimile]
dissimili K add. est N l absolute post sumptum DR 5 oportet post utrumque ER om. A l sumi] si
non A | et om. AEKN 6 sic] tunc ER l ista] illa EKNR 7 Vel] Si N l neganda] intelligenda R l
ista post consequentia D illa EKN haec L 8 igitur om. K l est om. EKLR l ad om. L l igitur2 om. K
9 non post est D etc. N l quod] quia L om. D l Tunc] Item R l propositionem] probationem EQR
10 illam] illa K istam L l relativum] etc. item E l infert] add. se AE 1 1 concedatur] conceditur
ENR | ratione] parte ER 12 potest] habet Q l negationis om. K 13 relatione] negatione K l
sicut] sic AD add. etiam N l privativis] privative R l cuiusmodi est dissimile om. L 14 dissimile]
dissimilis AN 15 Hoc - termini] - DRS om. геil pu 16 differt om. D 18 sed] et D l est om. D
19 ista] illa DS 22 privat] privet R 23 simplex] simpliciter R 24 posito respectu] passionem
realem(?) D
s8Cf. supra n. 10; etiam n. 36-37.
"Cf. Duns Scotus, Ordinatio IV d. 10 q. 2 n. [28] (ed. Vives XVII 221a).
60 Nota marginalis in codice R: "Illud signatum non est de textu sed glossa extra".
524 QUAEST. 37-38
41 Ad secundam probationem de contrariis61: si concedatur 'scutum |M]

huiusmodi est coloratum', potest dici quod non sequitur 'igitur est
album vel nigrum'; quia in illa consideration quae accipitur, dicit
ARISTOTELES quod quidquid denominative dicitur a genere vel habet
genus, oportet denominative dici a specie vel habere speciem. Et per 5
hoc innuit duplicem modum denominandi in accidentibus — unum
secundum esse, alium secundum inesse — quem duplicem modum
tetigit in principio II62. Quod igitur genus denominat, aliqua species
denominabit vel secundum esse vel secundum inesse. Et ita est vere
concedendum quod scuto inest albedo vel nigredo vel color medius, ю
sed non sequitur 'ergo scutum est album', quia in accidentibus non
tenet ab inesse ad esse secundum ArISTOTELEM in principio II.
42 Aliter potest dici quod scutum non est coloratum, quia verum [is]
est dicere quod nullo colore est coloratum; quia illius universalis
quaelibet singularis est vera, quia opposita quaelibet est falsa. Nec 15
tamen est concedendum quod sit colorata, quia forte sicut coloratum
dicit unitatem in forma et in subiecto, ita colorata dicit pluralitatem
in utroque. Et ñeque est unitas in utroque, neque pluralitas in utro-
que; sed unitas in subiecto, pluralitas in accidente.
43 Ad aliud63 dico quod non est inconveniens duorum accidenti- 20

um intentionalium utrumque esse in utroque ut in subiecto. Quia
quodlibet intentionale, praeter hoc quod est modus intelligendi alte-
rius, est intelligibile per se. Quando est modus intelligendi, habet
1 Ad secundam probationem] Sicut formaliter coloratum dicit in forma et (add. in N)

subiecto unitatem ad rationem KN l concedatur] conceditur ENR 2 huiusmodi om. D l est] esse
DELQ 3 nigrum] add. vel etc. D add. etc. KLN add. vel tertium Q l quae] qua D 4 dicitur]
dicere K dicit N l a] de E 5 a] de EKN l habere] habet L l Et] Si D om. L add. sic R l per] in ER
6 denominandi] praedicandi ER' not. alia littera: denominandi R1 l unum] add. est L 7 esse) add.
et Q | alium] aliud L | inesse] esse KR' restit. lin. R1 8 principio] add. scilicet R | II] add.
Topicorum R | II Quod igitur] Secundum igitur quod E l aliqua] add. eius (post species D) DER
9 denominabit] denominat ER l Et om. D 10 quod post scuto Q l inest] add. vere KN l vel] et N
11 ergo] quod D l album] add. etc. L 12 inesse] esse K' restit. lin. K1 l principio] primo E 13 verum
est dicere om. ER 14 quod om. R l est2 om. ER | illius] istius L 15 est] ante singularis A l quia]
quae Q add. et L | quaelibet2] cuiuslibet ER 16 sit] est KN l colorata] adnot. scilicet in plurali R l
sicut om. EKNQ | coloratum — ita om. EKNQ 17 dicit2] rep. D 18 Et - utroque om. Q l Et —
utroque-2 om. R 19 sed] add. est Q l subiecto] add. et DR l accidente] forma DL add. ad aliud patet
quod nulla opposita dicuntur de eodem ut dictum est L 21 utrumque post utroque E l utrumque
esse] e. u. (post utroque) R 22 quodlibet] quilibet K quolibet Q 23 Quando] add. enim R
61 Cf. supra n. 13.

" Aristot., Tоpica II c. 1 (AL V1 31; В c. 1, 109a 19-26).
61 Cf. supra n. 15.
UTRUM DIVISIO OPPOSmONIS IN QUATTUOR SIT CONVENIENS 525
rationem accidentis; quando est intelligibile, est quid, et potest intel-

ligi sub aliquo quod est modus intelligendi eius, cuius tamen prius
fuit modus intelligendi. Et ita potest respectu eiusdem esse intel
lecturn et modus intelligendi. Et haec est causa quare in accidentibus
5 intentionalibus potest idem praedicari de se denominative, quia idem
potest esse intellectum et modus intelligendi sub extranea ratione
sumptum; et ita sub extrañeis rationibus potest significan in con
creto et in abstracto. Sic patet quod haec divisio est tantum oppo
sitions quae est in complexis, quia uno modo intendit ArISTO
10 TELES de oppositione in libro Perihermenias64, ubi distinguit Opposi
tionen! in enuntiationibus. Patet etiam cuius divisio sit, quia primo
est aequivoci in aequivocata, secundo univoci in utroque sensu in
univocata.
[III. — Notandum de divisione contrariorum ]
15 Notandum quod contrariorum quaedam sunt immediata65,

quorum alterum necesse est inesse omni susceptibili; alia sunt medi
ata, quorum non necesse est alterum inesse. Et mediatorum quae
dam habent media per participationem, quae media aliquid habent
utriusque extremi; quaedam tantum habent media per abnegatio-
20 nem. Mediatorum etiam quaedam habent plura media, quaedam
tantum unum; et quaedam media nominata, quaedam innominata.
Pro secunda divisione tamen intelligendum quod nulla dicun-
tur contraria mediata proprie, nisi quae habent medium per parti-
1 potest om. L 2 sub] ab L l aliquo] alio N l eius — intelligendi om. N 3 ita — Et om. E l
potest] patet KN l eiusdem om. L l esse) ante respectu Q rep. D 4 modus] modum N l Et — intel
ligendi] rep. A 5 praedicari post denominative D l quia] et L l idem om. D 7 sumptum] sumpta
K | et om. Q | haec post divisio Q l tantum] ante est AR 9 quae] secundum quod Q l est2 om. D l
in] lin. Q1 | complexis] incomplexis EQR l uno] illo Q not. mg. illo R 10 de oppositione om. R |
distinguit] dicit KN 1 1 enuntiationibus] essentialibus Q l cuius] eius A l divisio post sit ENR om.
D | sit] sic A om. K 12 est om. L l aequivoci] aequivoca L l in] add. aequivoci in E l aequivocata]
aequivocatum Q l secundo] secundi K l in utroque sensu post univocata D l utroque sensu om. E
15 Notandum] praem. Quaecumque vero contrariorum etc. L l immediata ... mediata] m. ... i. R 16 est
om. Q | alia] quaedam L 17 necesse post est D l Et] Sed D l quaedam] quae D IS media om. L l
aliquid post habent DL 19 tantum post media A tamen N om. L l habent] habet L add. (seu rep.)
tantum habent K 20 Mediatorum] praem. Ñeque K l etiam] autem Q l plura post media K l
quaedam] quae D 21 unum] unam K l et om. KNQ l nominata] add. et ENR l innominata] non
KN non nominata Q 22 secunda] - ADLpV) om. reII. l tamen] ante divisione L l intelligendum]
add. (ante intelligendum N) est KNQ l dicuntur] differunt K 23 medium — participationem om. N
M Aristot., De interpr. I c. 6 (AL II2 9; c. 6, 17a 25-37).
Boethius, In Tоpica Ciceronis IV (PL 64, 1 1 19C): "Nam quae contraria sunt, partim mediata sunt,
partim vero medio carent".
526 Quaest. 37-38
cipationem. Medium enim per abnegationem invenitur in omnibus,

praeterquam in contradictoriis; sed forte in aliquibus contrariis medi-
atis medium non nominatur nisi per abnegationem extremorum, ut
in bono et malo et consimilibus.
Tertiae divisionis et quartae causa assignatur in X Metaphysicae 5
cap. "Quoniam autem unum uni contrarium66", etc. quae est quod
aliquando negationes contrariorum cadunt super aliquid unum de-
terminatum eiusdem generis cum extremis. Et tunc potest esse unum
medium nominatum, sicut negatio maioris et minoris determinate
cadit super habens eandem quantitatem; et ideo illorum est unum 10
medium nominatum quod est aequale. Quando autem negationes
contrariorum non cadunt super aliquod unum susceptivum, tunc
non est unum medium, sed vel omnino remanet innominatum, vel
plura media nominata, quando negatio extremorum cadit super
plures formas eiusdem generis, ut est in coloribus. 15
1 enim] autem KN om. R l per] in R1 resiit. lin. R1 l abnegationem] participationem E 2 con

tradictoriis] contradictione E contrariis ICN 4 et om. KN 5 Tertiae] Secundae EKNR l causa post
assignatur D l assignatur] assignantur D l in om. KN l X] IV AQ 6 cap.] add. primo Q l unum om.
A | etc. om. EQR l quae] quod D 7 aliquando] L' quando mg. L1 8 tunc] sic ER om. K 9 sicut —
nominatum om. R l et om. A 10 habens om. Q l ideo] sic E l illorum post est KN 1 1 quod] quia
A | quod — innominatum rep. K l aequale] quale KQ l Quando autem] Aut ER 12 super] sumi(?)
N | tunc] et sic ER 13 sed om. Q l veil nihil(!) KN l innominatum] nominatum E l vel2] add. in Q
14 nominata] innominata ALR' restit. lin. R1 15 est] lin. K1 l coloribus] add. etc. R
66 Aristot., Metaph. X t. 17-19 (AL XXV2 194; I c. 5, 1055b 30-1056b 1).

[QUAESnO 39
UTRUM ALIQUA S1NT CONTRARIA IMMEDIATA]
Quaeritur utrum aliqua sint contraria immediata.

5 Quia si aliqua essent talia, igitur eorum non essent media
secundum se; igitur essent contradictoria. Probatio primae conse-
quentiae: quia si eorum esset medium secundum se, essent mediata.
Probatio secundae consequentiae: quia contradictio sic definitur ab
ArISTOTELE I Posteriorum1: "Contradictio est oppositio cuius non est
io medium secundum se"; igitur quae habent hanc definitionem sunt
contradictoria.
Item, secundum ARISTOTELEM in littera2, contrariorum imme- 2
diatorum necessario unum inest susceptibili; sed nulla sunt talia;
igitur etc. Probatio minoris: quia de quibuscumque contrariis, ubi
15 alterum non inest a natura, arguitur sic: non necesse est hoc inesse
susceptibili, nec necesse est illud; igitur neutrum necesse est inesse.
Ambae singulares sunt verae, igitur et universalis, quia ilia universa
lis sufficienter inducitur per duas singulares; igitur eius contradicto
ria est falsa 'alterum necesse est' etc.
20 Item, inter contraria immediata — si quae sint — potest esse 3
motus3; sed mobile dum est in motu sub neutro terminorum est;
ergo possibile est subiectum esse sub neutro contrariorum imme-
diatorum. Probatio secundae propositionis: tum per Aristotelem VI
3 Quaeritur om. Q adnot. mg. Quaestio 39 L2 Quaestio 40 Q1 l sint] ante aliqua DR sunt E
5 aliqua] quae D sic Q om. L l igitur om. ER l essent media] esset medium DL 6 primae] add.
partis KN 7 quia — consequentiae om. D l esset] essent K l mediata] immediata Q 8 con
tradictio sic definitur] contradictoria sic definiuntur A l contradictio — Posteriorum] definitur sic
contradictio ut prius D 9 Arïstotele] add. in ALNR l 1] libro L l Contradictio] Quod L 10 secun
dum se] ante non D om. L l habent] habeant Q 14 igitur etc. om. ER igitur KN etc. Q l Probatio
minoris] Probatur ER l contrariis] add. oportet A 1 5 alterum] unum ER l arguitur] arguatur
ADL | necesse] necessario A 1 6 necesse] necessario L l est om. D l illud] idem K om. L add. inesse
ER I necesse2] esse necessarium N 17 illa om. KN 18 igitur] add. et D 19 falsa] add. scilicet
QR | est] inest AE add. inesse DR l etc. om. DLR 20 sint] sunt AN 22 esse post neutro ER
23 tum] add. quia L l Aristotelem] add. in KN
1 Aristot., Anal. post. I c. 2 (AL IV1 8; A c. 2, 72a 12-13).
2 Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 70; c. 10, 1 lb 38-12a 2): "Quaecumque vero contrariorum talia sunt ut
in quibus nata sunt fieri et de quibus praedicantur, necessarium est alterum ipsorum inesse, nihil
eorum medium est".
1 Cf. Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 73; c. 10, 13a 19-20): "Amplius in contrariis quidem, exsistente
susceptibili, possibile est in alterutrum fieri mutationem..."
528 QUAEST. 39
Physicorum*: mobile dum est in motu, partim est in termino a quo,

partim in termino ad quem. Tum quia si mobile esset in termino a
quo simpliciter, non moveretur; quia tunc inciperet motus. Si esset
simpliciter in termino ad quem, non esset motus, quia tunc termina-
retur motus. 5
Item, si possibile esset fieri mutationem inter contraria immedi
ata, ut manifestum est, mutetur Socrates a sanitate in aegritudinem.
Cum durationis sanitatis in Socrate sit aliquis terminus, sit ultimus
terminus a et primus terminus initialis aegritudinis b. Aut igitur b et
a sunt unum instans, et tunc idem in uno instanti erit sub duobus ю
contrariis; aut sunt duo instantia, igitur inter illa est tempus medium
in quo nec est sanus nec aeger. Igitur illa sunt contraria mediata, et
sic de quibuscumque aliis.
[I. — Responsio ad quaestionem] 15
Dicendum quod aliqua sunt 'maxime distantia in eodem genere

quorum alterum necesse est inesse susceptibili6'; ergo aliqua sunt
contraria immediata. Consequentia patet per locum a definitione,
quia quaestio 'si est' non scitur demonstrative nisi per 'quid est', per
ArISTOTELEM II Posteriarum1 . 20
Ad primum argumentum8 dico quod illud 'non est medium
1 est in] a D | quo] add. et DQR 2 ad quem] a quo D l Tum] lin. N1 3 quo om. N l simpli
citer] ante in L scilicet N l tunc] non L add. non D l moms] add. sed L l Si — motus-2 om. E 4 simpli
citer] similiter (post quem) D finaliter N l in termino] ad terminum R l non esset motus] non movere
tur R 6 esset] esse AK sit ER l immediata] mediata Q 7 ut] tunc D l aegritudinem] add. tunc R
8 durationis] duratione DEL duratio Q l sit] est E l sit2] add. ¡lle ADL 9 terminus] ante ultimus
Q om. E | b et a] a et b R 10 unum] idem ER l idem post erit D l instanti om. D l erit] esset A
12 nec] non A 13 quibuscumque] quibusdam A 16 Dicendum] praem. Ad quaestionem AQ
18 patet] tenet D om. A 19 quaestio] quo DE quomodo est KN l demonstrative] denominative D l
nisi] nec E | per Aristotelem] ex D add. in ALN 20 II Posteriorum] igitur etc. E add. igitur etc. R
22 illud] idem KN add. quod D add. cuius Q
4 Aristot., Physica VI t. 32 (AL VII1 229-230; Z c. 4, 234b 10-22); Auctoritates Aristotelis (ed. ]. Hamesse
p. 154): "Omne quod movetur est divisibile, quia partim est in termino ad quem movetur".
5 Cf. supra n. 2.
6 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 12-19); Metafm. X t. 13 (AL XXV2 192-193; I c. 4, 1055a 5-
33); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 135): "Contraria sunt quae sub eodem genere posita sunt,
et maxime a se invicem distant, et eidem susceptibili vicissim insunt, et mutuo se expellunt".
7 Aristot., Anal. post. II c. 1 (AL IV1 69; Bel, 89b 28-35).
8 Cf. supra n. 1.
UTRUM ALIQUA SINT CONTRARIA IMMEDIATA 529
secundum se' potest intelligi dupliciter: vel quod sit negatio modi
simpliciter, vel modus negationis. Primo modo convenit contrariis
immediatis; secundo modo convenit contradictoriis et ponitur in
definitione eorum, quia sola contradictoria nullo modo habent
5 medium. Et ideo secundum se inest eis non habere medium, et ideo
nullo modo habent medium. Omnibus autem aliis oppositis aliquo
modo convenit habere medium.
Ad secundum9 concedo hanc propositionem esse falsam 'neces- 8
se est alterum contrariorum immediatorum inesse susceptibili' de
10 virtute sermonis. Et hanc similiter 'necesse est alterum contradictori-
orum inesse subiecto susceptibili', prout 'alterum' est signum parti
culate, quia particularis numquam est vera nisi aliqua singularis sit
vera. Pro communi tamen modo loquendi, intelligendum quod
'alterum' communiter sumitur pro illo 'hoc vel illo.' Et illud est
15 distinguendum secundum compositionem et divisionem, cum sic
dicitur 'necesse est hoc vel illud inesse subiecto'. In sensu com
positions est propositio vera, et est propositio de disiuncto prae-
dicato. In sensu divisionis est falsa, et sic sumitur quando ly alte
rum sumitur ut est signum particulate. Primo modo intelligit ARIS-
20 TOTELES et est communis intellectus, quando dicimus 'necesse est
alterum contradictoriorum esse verum' et huiusmodi; secundum
tamen quod, ut praetendit virtus sermonis, est propositio particu
laris.
Ad tertium10 dico quod toto tempore motus est subiectum sub 9
25 forma priori, et in ultimo termino motus sub forma posteriori, et ita
semper sub altero. — Ad primam probationem dico quod forma
accidentalis, secundum quam est motus, suscipit magis et minus, et
1 intelligi] esse D l dupliciter] add. scilicet R 3 convenit om. KN 4 eorum] earum K l

quia] et D 5 medium] modum R om. D l Et ideo] Quia A l Et — medium-2 om. L l inest] ante
secundum KN l eis] ei A l et — medium om. AEK 6 Omnibus — medium om. E l aliquo] alio N
7 convenit] contingit N 8 concedo] dico concedendo D l propositionem] add. non L 9 est om.
K | contrariorum] contradictoriorum N | de — susceptibili om. А 11 subiecto om. EQ 12 quia]
et L | nisi] sic Q l aliqua om. A add. sua R 14 communiter post sumitur DEN l pro om. D l illo]
isto L om. A add. sensu quo dicitur R l hoc om. Q l illud] ita N 15 distinguendum] dicendum K
16 vel] add. tale R l illud] illo K 17 propositio2 — sumitur om. NQ l praedicato] ratio(?) E 18 sen
su] add. vero L l est falsa] et est fallada A l ly om. D 19 modo om. A 20 est om. D l est2 om. Q
21 esse] est D 22 ut] prout E om. ALR l praetendit] not. vel (om. Q) procedit (post sermonis) KNQ l
virtus sermonis] rep. L l est — particularis] prima prop. est partic. L 24 quod] add. pro ER l est sub
iectum] s. est L 25 motus] add. est DR l forma2] termino KN 26 probationem] propositionem
EN 27 accidentalis om. A l magis] maius KN
'Cf. supra n. 2.
10 Cf. supra n. 3.
530 QUAEST. 39
secundum illum gradum, secundum quem est terminus a quo motus,

non manet in motu, quia in toto motu remittitur magis et minus.
Sed semper essentia termini 'a quo' manet. Et ideo intelligendum est
dictum ArisTOTELIS sic: hoc est, terminum a quo participât secun
dum aliquem gradum remissum, et in tantum accedit ad terminum 5
ad quem. — Similiter patet ad aliam probationem, quia dum subiec-
tum est in termino a quo secundum illum gradum secundum quern
est terminus a quo, non incipit moveri. Quando subiectum est in
termino ad quem, secundum ilium gradum secundum quem est ter
minus ad quem, tunc finitur motus. ю
Ad quartum11 dico quod impossibile est accipere ultimum
instans12 sanitatis seu alicuius formae permanentis in subiecto, in
quo termino illa forma habeat esse; sed ultimus terminus durationis
formae praecedentis est primus terminus formae subsequentis, in
quo termino est forma subsequens et non praecedens, ut determina- 15
tur in VIII Physicorumli'.
[III. — Notanda de aliis modis oppositorum]
Privatio vero et habitus14 etc.
Notandum quod specialis ratio istorum oppositorum 'non est

fieri circa idem15', quia hoc convenit aliis oppositis. Nec est ratio 20
eorum 'fieri circa idem ordine quodam16', quia non convenit omni-
1 illum] istum R l quem] quod D l terminus] in termino E 2 magis] maius KN l minus]

magis(!) ELR 4 est om. Q 5 in tantum] continue A l accedit] ascendit KN 6 probationem]
propositionem E om. Q l quia] cum dicirur E 7 a quo om. D l gradum] add. igitur K | quem] quod
K 8 a quo om. KN l non] add. movetur sed ER l incipit] add. forte ER l moveri] movere N motu D l
Quando] fтиm. Sed ER add. autem L 9 secundum — quem-2 om. D 10 tunc] tamen K 12 in
stans om. L | seu om. L 1 3 illa] ista R l terminus] add. esse DL l durationis] not. mg. alia littera: esse
durationis R2 14 formae2] forte K 15 ut] et R 16 in om. DL l VIII] - ADRpu IV EKLNQ
18 Privatio] Primo A l vero om. ER l etc. om. EQ 19 Notandum] add. est R adnot. mg. Quaestio
41 Q1 20 quia — idem] mg. R1 l hoc] haec A add. et D l hoc — idem] rep. (post quodam) A l
convenit post oppositis D contingit N l Nec — oppositis om. K
Cf. supra n. 4.
12 Resp. Aristot., Physica VIII t. 69 (AL VII1 325; в c. 8, 263b 20-21); cuius axioma consuebat
tempore Medii Aevi sic exprimi: "Non est dare ultimum instans rei permanentis inesse".
"Aristot., Physica VIII t. 64 (AL VII1 318-319; в c. 8, 261b 27-262a 12).
MAristot., Praedic. c. 10 (AL I2 71; c. 10, 12a 26): "Privatio vero et habitus dicitur quidem circa idem
âliquid".
"Cf. Aucroritates Aristotelis (ed. ]. Hamesse p. 302): "Opposita habent fieri circa idem".
"Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 71; c. 10, 12a 28-29): "Universaliter autem dicere est in quod nascirur
habitus fieri, circa hoc dicitur utrumque eorum ordine".
bus privative oppositis nisi intelligatur 'secundum naturam' si ali-

quod subiectum aptum natum sit prius naturá habere habitum
quam dicatur privari. Et ita forte est de contrariis, quia in omnibus
subiectum naturaliter prius ordinatur in extremum perfectius quam
5 imperfectius. Sed ratio generalis istorum oppositorum est 'forma et
carentia formae in subiecto apto nato17'. Et per hoc principaliter
distinguitur a contrariis, ubi neutrum extremum est sola carentia
reliqui sed aliqua forma positiva.
Notanda est etiam ilia consequentia AristOTELIS18: 'si privari et
10 privatio idem essent, de eodem praedicarentur', quia ex hoc sequitur
universaliter denominativum et abstractum non esse idem.
Similiter notandum est illud dictum19 quod eadem est opposi-
tio in concretis et in abstractis.
Notandum pro differentia quam assignat ARISTOTELES20 inter
15 privative opposita et relative, quod non omnia relative opposita
dicuntur reciproce secundum eundem modum referendi, sed sola ea
quae per se mutuo referuntur. Unde illa differentia est forte
quorundam relativorum ad privative opposita; sed prior differentia21
est universalior. Hoc valet pro intellectu tertiae proprietatis rela-
20 tivorum, quae est 'omnia relativa dici ad convertentiam22', hoc est
1 intelligatur] intelligitur E l si] scilicet quod AL 2 natum] rum N l sit] ante aliquod A l
natura] natum D 3 dicatur privari] p. d. Q l est om. N 4 subiectum] add. est prius Q l
naturaliter] lin. L1 post prius D l extremum] extremis K l quam] add. in Q 5 generalis] essentialis R
6 formae om. D l principaliter distinguitur] d. p. DR 7 neutrum] medium E 9 est etiam] in D
om. E | illa] ipsa R om. K 10 essent] ante idem DER sunt Q l praedicarentur] praedicantur Q l
sequitur] sequeretur D 12 Similiter] Consimiliter L l notandum est] est n. ER l illud dictum om. E
13 concretis] concreto D l in2 om. DKN 14 pro] quod ALN l quam] aliqua D quod Q 15 priva
tive] privativa K l opposita post relative ELR l relative] add. opposita K add. est L l quod] quia D
16 reciproce] recipere (et sic ddnceps) DER l sola] solum A l ea] illa Q 17 per se am. E l illa] ista
E | est forte] f. est LR 18 quorundam] aliquorum Q 19 Hoc] Haec NQ Quae L l valet] valent
Q | relativorum om. E 20 est] add. quod Q l dici] dicuntur EQR
17 Aristot., Metaph. IV t. 4 (AL XXV2 62; Г c. 2, 1004a 14-16); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
122): "Privatio est remotio alicuius in subiecto apto nata ad illud".
18 Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 71; c. 10, 12a 40-b 1): "... privatio enim quaedam est caecitas, caecum
vero esse privari, non privatio est. Nam si idem esset caecitas et caecum esse, utraque de eodem
praedicarentur; nunc vero minime, sed caecus dicitur homo, caecitas vero homo nullo modo
dicitur".
" Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 71; c. 10, 12b 4-5): "Nam sicut caecitas visui opposita est, sic caecum
esse ad visum habere oppositum est".
20 Aristot., Praedic. c. 10; (AL I2 72; c. 10, 12b 21-25): "Amplius ad aliquid omnia reciprocativa
dicuntur, quare et caecitas, si esset horum quae ad aliquid sunt, utique converteretur et illud ad quod
dicitur; sed non convertitur; neque enim dicitur visus caecitatis visus".
21 Cf. Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 71-72; c. 10, 12b 15-21).
532 QUAEST. 39
mutuo ad invicem, quae proprietas in aliquibus relativis vera est

secundum eandem rationem referendi, ut ubi utrumque extremum
est per se relativum ad aliud. In aliis autem non sic, ubi unum ex
tremum per se refertur ad aliud, et aliud non ad ipsum nisi per
accidens. 5
Vel aliter potest dici, quantum ad propositum, quod licet non
omnia relativa dicantur reciproce, tamen omnia relative opposita
dicuntur reciproce, quia illa relativa ubi non utrumque dicitur per se
ad aliud, non sunt relative opposita, quia non sunt ambo in eodem
genere. 'Scibile' enim non est in genere relationis, nec ut relativum ю
nec ut relatio per se, et ita de aliis relativis ad quae alia dicuntur per
se et non e converso. Et secundum hoc, haec differentia inter relative
opposita et privative est generalis.
Quoniam autem neque ut contraria23 etc.
Notandum quod duplicem assignat ARISTOTELES differentiam 15

inter contraria et privative opposita. Unam, sumptam quasi a divi-
sione contrariorum, talem: 'contrariorum mediatorum numquam
necesse est alterum inesse24'; sed privative oppositorum semper
necesse est alterum inesse postquam subiectum natum est ea sus-
cipere25. Ergo privative opposita non sunt contraria mediata. 'Im- 20
mediatorum necesse est semper alterum inesse susceptibili26', quia
2 ut om. A 3 relativum] relatum EQR' not. mg. alias: relativum R2 l In — aliud om. L l
autem] - DQR vero KN om. AEpu l unum] per se D add. per se R l extremum] add. est E 4 refertur]
relatum ER l aliud2 om. K l ipsum] se KN 6 Vel — generalis om. EKNQ l quantum] add. est L
8 utrumque] add. extremum L 10 Scibile — genere om. DR l nec] neque DLR 11 nec] neque
DL | ita] add. non (om. LR) est DLR 13 privative] privativa A 14 Quoniam] Quando KN l ut
om. L | etc.] opponuntur KN om. EQ 15 differentiam] ante assignat D 16 quasi] ante sumptam
ELQR | a] add. communi ER 17 talem] sic Q l mediatorum] immediatorum AL 18 inesse] add.
susceptibili ADL l sed om. DL l privative oppositorum] privativorum DL add. autem L l semper om.
DL 19 natum est] est n. ER l suscipere] scire Q add. per se ER 20 mediata] immediata L l
Immediatorum] Immediatis K In mediatis N 21 semper] ante necesse KQ post alterum D
" Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 72; c. 10, 12b 26).

" Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 72; c. 10, 12b 32-3): "Quorum vero aliquid est medium numquam
necessitas est omni esse alterum".
25 Aristot., Praedic. c. 10 (AL l2 72; c. 10, 13a 3-8): "In privatione vero et habitu nihil horum quae
dicta sunt verum est; nec enim semper susceptibili necessarium est alterum eorum esse; ... ideoque
non erunt haec talium contrariorum quorum nihil est medium; sed neque quorum est medium".
"Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 72; c. 10, 12b 29-30): "Quorum enim contrariorum nihil est medium,
necesse est, in quibus nata sunt fieri aut in quibus praedicari, alterum ipsorum inesse semper".
semper susceptibile eorum est natum ea suscipere. Privative opposi-

torum non necesse est semper alterum inesse, quia non semper
subiectum natum est ea suscipere; ergo privative opposita non sunt
contraria immediata.
1 est natum] n. est LQ l ea om. K l suscipere] add. sed ER add. ergo L l Privative — ergo om.
L | oppositorum] add. autem (ante oppositorum Q) KNQ 2 necesse est] est n. A l semper om. A l
inesse] add. susceptibili ER 3 subiectum] susceptibile eorum ER l natum est] est n. DR
[QUAESnO 40
UTRUM POSSIBILE SIT ALIQUORUM CONTRARIORUM

UNUM DETERMINATE INESSE
A NATURA ALICU1 SUBIECTO]
5 Praeter hoc adiungit unum membrum1: quod in utrisque con-

trariis accidit aliquando unum extremum inesse a natura; quod non
accidit in privativis.
Ex hoc igitur potest quaeri utrum possibile sit aliquorum con-
trariorum unum determinate inesse a natura alicui subiecto.

Quia dicit ARISTOTELES in II Topicorum1 quod si alicui subiecto
assignetur aliquod praedicatum inesse, si contrarium praedicati non
possit inesse, nec propositum inest; igitur nulli subiecto inest unum
contrarium determinate.
15 Item, 'contraria nata sunt fieri circa idem3'; ergo non inest 2
alicui nisi quod natum est suscipere alterum; igitur neutrum deter
minate inest.
Item, hoc videtur specialiter in Ulis in quibus exemplificat 3
ARISTOTELES4. Ignis enim non videtur determinate calidus neque
20 aqua frigida, quia omnem generationem praecedit alterado; igitur
generationem aquae ex igne praecedit alteratio ignis per quam
inducuntur qualitates aquae. Sed in tota alteratione manet forma
5 Praeter hoc] Ponitur hic D Propter R l hoc] haec AL l adiungit] adiunxit R l membrum
om. K | utrisque] utriusque Q 6 aliquando] ante accidit Q alii N l unum om. KN 7 accidit]
accipit KN 8 Ex] adnot. mg. Quaestio 40 L2Q1 Quaestio 4 R2 l igitur] autem D etiam E om. A l
aliquorum] aliquod D 9 alicui] ante a ER i11i N l subiecto om. ER 1 1 Quia] Ut R l in om. DR l
quod om. R l subiecto om. Q 12 assignetur] assignatur AD l praedicati] ante si R ante contrarium E
13 possit] potest D | nulli] nullo D 14 contrarium] contrariorum ER 15 ergo] add. unum Q
18 hoc om. D l specialiter post illis Q l in2 om. A 19 Aristoteles] Philosophus D l enim om. R l
non] ante enim K om. D l neque] nec DKNQ 20 aqua] add. determinate L l frigida] add. probatio
L | omnem — alteratio] tantum a. p. g. L l igitur — alteratio om. A 22 manet post ignis Q add. tota
ER
1 Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 72; c. 10, 12b 41-13a 2): "Quare omni quidem susceptibili non est
necessarium alterum eorum inesse, sed solis quibus naturaliter unum inest, et his determiante unum,
non alterutrum contingit".
2 Cf. Aristot., Tоpica II c.8(ALV1 43; В c. 8, ПЗb 15-26); Tоpica IV c. 4 (AL V1 75; Д c. 4, 124b 4-5):
"Si oppositum in opposito, et propositum in proposito erit".
1Cf. Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 70; c. 10, 11b 37-12a 2); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
302): "Opposita habent fieri circa idem".
'Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 72; c. 10, 12b 39-41): "... ut igni calidum esse et nivi candidum..."
536 QUAEST. 40
ignis, quia per ARISTOTELEM in VIII Physicorum5 in tota transmutatio-

ne est subiectum sub forma priori; ergo ignis potest manere ignis et
non esse calidus. Et ita de omnibus transmutabilibus secundum illas
qualitates quas habent, quia generaliter secundum contraria videtur
posse fieri mutatio. 5
Dicendum quod possibile est in aliquibus extremis, unum con-

trarium inesse a natura alicui subiecto. Quod ad minus patet de
speciebus contrariis in genere, ubi est proprie contrarietas, quae con- ю
stituuntur per differentiae proprias contrarias, et utrique determinate
inest sua differentia, ita quod non est possibile oppositam inesse.
Similiter patet in passionibus quod aliquod subiectum secun
dum suam naturam est principium per se alicuius passionis habentis
contrarium, cuius passionis contrarium non potest inesse, cum ipsa 15
passio sequatur formam subiecti.
Ad primum argumentum7 dico quod consideratio ARISTOTELIS

intelligenda est secundum aptitudinem, non secundum potentiam8."
' Sequitur adnotatio interpolata: Sicut est de illa propositione 'substantia praecedit omne 20
accidens' et consimilibus. Require de hoc supra 19 d. 2 a, et sic est in sexta proprieta-
te substantiae. Require supra 5 2 d.
1 quia om. EQ l per om. N l per Aristotelem in] ex D l in om. Q l Physicoruml add. item
D | in tota transmutatione om. L 2 est] manet A 3 transmutabilibus] transmutationibus K
8 Dicendum] praem. Ad quaestionem ADQ l possibile] impossibile Q l extremis] contrariis ER l
contrarium] contrariorum Q 9 inesse] esse KN 10 proprie] ante est Q propria N l contrarietas]
add. et A l constituuntur] perficiuntur EKNQ 12 inest] add. una Q l ita] rep. E l oppositam] alte
ram KN oppositum Q 13 Similiter] Sicut A om. R | patet om. K add. et DEN add. etiam LR l
quod] quia PKN 14 suam] sui Q om. E l alicuius] alterius N 15 passionis om. Q l inesse] esse Q
add. illi (om. R) subiecto LR 16 passio om. E l sequatur] consequatur L 18 dico] dicendum AE
19 intelligenda est] est i. EQR 20 Sicut - 5 2 d] - DR2 (mg. R2) om. reИ. pu 2 1 Require] Requi
re — 2a om. R l sic] sicut R l in] de R 22 Require] add. de omnibus R
s Aristot., Physica VIII t. 69 (AL VII1 325-326; в С 8, 263b 9-264a 5).
"Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 72; c. 10, 12Ml-13a 2).
7 Cf. supra n. 1.
8 Cf. supra n. 2.
Utrum contrarium determinate insit a natura subiecto 537
Quia si unum contrarium insit, reliquum aptum est inesse, non

tamen oportet quod possibile sit reliquum inesse.
Ad secundum9 dicendum quod ilia definitio est vera secundum 8
generalem rationem contrariorum, quia quantum est ex hoc cui inest
5 unum contrarium, natum est ei inesse reliquum. Sed non oportet
quod sit idem de quibuscumque contrariis comparatis ad quodcum-
que subiectum, nisi forte loquendo de illo subiecto secundum genus.
Quia subiectum aliquod secundum suam propriam rationem deter
minat sibi unum contrarium; hoc non est ex ratione contrariorum,
io nec ratione generis talis subiecti. Forte haec secunda particula addi-
tur pro speciebus quae determinant sibi aliquas differentiae contrari
as determinate; quod licet sit et a parte specierum et differentiarum,
non tamen inest speciebus per naturam generis.
Ad tertium10 potest concedi quod qualitates elementorum non 9
15 insunt eis a natura ñeque determinate, quia formae substantiales
eorum possunt manere sub oppositis qualitatibus, ut patet in altera-
tione praecedente generationem elementorum. In illis tamen exempli-
ficat ARISTOTELES, quia secundum communem conceptionem illae
videntur consequi inseparabiliter formas elementares.
20 Vel aliter potest dici quod quaelibet qualitas, secundum ali- 10
quem gradum, determinate inest suo elemento, et secundum ilium
numquam amittitur in transmutatione, licet secundum perfectissimum
gradum possit amitti, quia secundum illum gradum non consequitur
inseparabiliter formam ignis.
25 Vel aliter: quod istae qualitates consequuntur formam ignis in 11
1 contrarium] contrariorum D l aptum] add. natum KLNQ l aptum — inesse-2] inesse debet
D | est] esse R l inesse] add. et ADK 2 reliquum] alterum K alteram N 3 secundum] add. argu
mentum E | dicendum] dico L l illa] ista R 4 generalem post rationem ER om. KN 5 unum om.
DE | contrarium] add. aptum L l est] lin. Q1 l reliquum] add. id est non repugnat ex ratione contra-
rietatis D 6 idem] verum DL possibile KN l quibuscumque contrariis] c. q. L 8 Quia] add. licet
KN add. quod Q l propriam rationem] r. p. Q 9 unum post contrarium AE om. KN l non om. A
10 nec] add. ex KNQ l secunda om. KN l addirur] adderet E 12 quod] add. (post licet A) forte DLR l
sit om. Q | et om. KNQR 13 speciebus om. KNQ 15 quia] add. forte L 16 alteratione] add.
eorum E 17 generationem] corruptionem AL l tamen] Et tamen (ante In) ER 18 quia] quod D l
conceptionem] exceptionem D acceptionem ER 19 inseparabiliter om. D 21 determinate] not. mg.
alia littera: determinatum R l elemento] subiecto Q l illum] istum K 22 amittitur in transmuta
tione] t. a. N 23 illum] istum K l gradum2 om. L l consequitur] sequitur K 25 Vel — ignis om.
Q | istae] illae DNR
'Cf. supra n. 2.
10 Cf. supra n. 3.
538 QUAEST. 40
suo perfectissimo esse, quale esse non habet in transmutatione, cum

tendit ad corruptionem.
1 perfectissimo] positivo L l esse2 om. K l cum] dum L 2 tendit] alterius tenditur (post cor
ruptionem) Q | corruptionem] add. etc. D
[QUAESTIO 41
UTRUM A PRIVATIONE POSSIT FIERI

REGRESSIO IN HABITUM]
Amplius et in contrariis1.
5 Secundam differentiam ponit ARISTOTELES inter contraria et

privative opposita. Inter contraria est mutua transmutado; inter
privative opposita non. Quia 'ab habitu potest fieri transmutatio in
privationem2'; sed non e converso3.
Iuxta hoc potest quaeri utrum a privatione possit fieri regressio
10 in habitum.

Quia, secundum ArISTOTELEM I Physicorum*', privatio et forma
sunt duo principia transmutationis, ita quod privatio est terminus a
quo et forma terminus ad quem; sed a termino a quo ad terminum
15 ad quem est transmutatio; igitur etc.
Item, hoc patet in exemplo: tenebra enim opponitur luci 2
privative, alioquin illuminatio medii esset cum motu et successione,
quod improbatur II De anima5. Consequentia patet, quia unum
contrarium non abicitur et reliquum non acquiritur sine motu; sed a
20 tenebra ad lucem possibilis est regressio, manifestum est; igitur etc.
4 Amplius] add. autem Q l et] etiam K autem N om. ER l contrariis] add. etc. KLNR 5 Se
cundam differentiam] Secunda (om. R) differentia quam ER l ponit Aristoteles] hic ponit (ante Secun
dam) Q 6 opposita] add. est ER add. scilicet quia Q l contraria] add. enim L l est mutua] m. est L l
transmutatio] add. et KN 7 opposita] add. vero L l fieri] esse L 8 sed om. A | non post converso
A 9 Iuxta] adnot. mg. Quaestio 41 L2 Quaestio 42 Q1 l potest quaeri] quaerirur EKNR l a] lin. R1 l
possit] potest N posset Q 10 in habitum] ante possit L 1 1 videtur] ante Quod Q 12 se
cundum Aristotelem om. D add. in LN 14 quo] termino N | forma] add. est D 15 igitur om. Q
16 hoc om. Q | enim] autem N 17 alioquin] aliquando K l esset] est R' restit. mg. R1 l
successione] successiva DL successive E successiva acquisitione R 19 non2 om. DE 20 ad lucem
om. D | possibilis est] est p. D l regressio] add. ut DL add. quod Q l igitur om. Q
1 Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 73; c. 10, 13a 19-20): "Amplius in contrariis quidem, exsistente suscep-
tibili, possibile est in alterutrum fieri mutationem".
1Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 73; c. 10, 13a 31-32): "Verum in privatione et habitu impossibile est
mutationem in alterutrum fieri".
'Aristot., Physica 1 t. 69-70 (AL VII1 34-35; A c. 7, 191a 8-17); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p.
141): "Tria sunt principia naturae, scilicet materia, forma et privatio".
5 Artstot., De an. II t. 70 (В c. 7, 418b 23-26); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 180): "Illumina
tio non fit successive et in tempore, sed fit in instanti".
540 QUAEST. 41
Item, omnium contrariorum alterum includit privative opposi-

tum alterius, per AristOTELEM X Metaphysicae6; et hoc non obstante,
inter contraria est transmutatio; igitur et inter privative opposita.
[I. — Prima via 5

Ad istud dici potest quod, loquendo generaliter de privative

oppositis, non est impossibile universaliter a privatione esse regres-
sum ad habitum. Quia sic loquendo, 'privatio' dicitur esse 'carentia
formae in subiecto quando aptum natum est habere8'; et a tali pri- ю
vatione possibile est esse regressum ad formam. Unde illud dictum
AristOTELIS est verum de aliqua privatione particulariter. Ideo pri
ma differentia9, quam ponit ARISTOTELES inter contraria et privative
opposita, est generalis. Ista secunda10 est particularis.
Ad salvandum igitur dictum ARISTOTELIS, distinguitur 'privatio' 15
tripliciter. Uno modo sic: quaedam est carentia formae ad quam non
ordinatur subiectum nisi mediante habitu; alia ad quam ordinatur
non mediante habitu. Alio modo sic: quaedam privatio privat habi
tum secundum actum et secundum potentiam; alia privat11 tantum
2 Aristotelem] add. in R 7 istud] illud NR quaestionem Q l dici potest] p. d. DL

dicendum Q l generaliter — universaliter] de privatione u. non est i. g. Q 8 impossibile]
possibile DELR l esse om. E | esse — habitum] in h. e. r. L 10 formae] formam(!) R l natum
om. N | habere] add. illam L l et] add. tamen Q l a om. N l tali om. Q 1 1 possibile] impossibile
R | formam om. E | Unde] Sed Q l illud] aliud DE idem R' restit. mg. R1 12 aliqua om. KN l
particulariter] particulan EQ 13 privative] privatione E 14 Ista om. KN add. vero R l
secunda est] vero E l est2 om. KN 15 igitur] autem D om. Q 16 tripliciter] dupliciter D |
quaedam est] quia est quaedam Q l est] add. privatio quae est A 17 alia — habitu om. KN
18 modo sic] similiter K l sic] sicut N l quaedam privatio] p. q. A 19 actum] - ALQpu habitum
DEKNR | secundum2 om. DQ l privat om. Q l tantum] add. secundum D
6 Aristot., Metaph. X t. 15 (AL XXV2 194; 1 c. 4, 1055b 18-19): "Omnis enim contrarietas habet priva-
tionem alterum contrariorum, sed non similiter omnium".
1 Aristot., Prrcdic. c. 10 (AL I2 73; c. 10, 13a 33-34): "... ab habitu in privationem fit mutatio, a priva
tione vero in habitum impossibile est".
8 Aristot., Metaph. IV t. 4 (AL XXV2 62; Г c. 2, 1004a 14-16); Auctoritates Arisiotelis (ed. J. Hamesse p.
122): "Privatio est remotio alicuius in subiecto apto nata ad illud".
'Cf. Aristot., fWic. c. 10 (AL I2 72-73; c. 10, 12b 26-13a 17).
10 Cf. Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 73; c. 10, 13a 19-36); vide notas 1 et 2 ad initium quaestionis.
" Lege: privat habitum tantum secundum actum.
UTRUM A PRIVATIONE POSSIT FIERI REGRESSIO IN HAВITUM 541
actum. Tertio modo sic: quaedam privatio est cuius habitus inest a
principio innato, cuiusmodi est caecitas, quia visus est a principio
intrinseco; alia est privatio cuius habitus inest a principio extrinseco,
ut tenebra in medio.
5 De privatione quocumque istorum modorum, primo modo12 7
dicta intelligit ARISTOTELES, secundo modo non.
Videtur tamen prima distinctio esse minus competens, quia
nullum subiectum videtur ordinari in privationem mediante habitu.
Vel si intelligatur subiectum ordinari in privationem mediante habi-
10 tu sic quod subiectum non est natum recipere privationem nisi prius
recipiat habitum, hoc enim est manifeste falsum, quia aliquis non
prius videns potest esse caecus. Vel si sic intelligitur: nisi prius natus
sit recipere habitum; et sic distinctio nulla, quia sic omne subiectum
ordinatur in privationem mediante habitu.
15 Ratio autem quare ARISTOTELES intelligit de primo membro et
non de secundo13 est manifesta ex ipsis verbis distinctionis.
Quare autem possit intelligere de primo membro tertiae divisio- 8
nis14, et non de secundo, causa est quia quando habitus, qui est a
principio intrinseco non inest, tunc in subiecto non est principium
20 sufficiens illius habitus. Et cum natura transmutabilis semper tendat
in non-esse, non est possibile illud principium recuperan in subiecto,
et ita nec habitum illum induci. Si igitur privatio talis habitus
aliquando insit, impossibile est postea habitum illum inesse. Sed
quando habitus est a principio extrínseco, ut lux in medio a corpore
25 luminoso, tunc licet privatio aliquando insit, possibile est tamen ab
illo extrinseco habitum induci.
1 modo — visus] quae est privatio D l quaedam privatio] p. q. AE 3 inest] est R l a

principio] ab L | extrinseco] intrinseco K 5 quocumque] quorumcumque ER l istorum] illorum N
6 dicta om. D | secundo] alio Q l non om. Q 7 tamen om. KN l distinctio] dicendo K 8 me
diante habitu om. DNQ 9 Vel om. DKNQ l si] add. sic DELR om. K l intelligatur] intelligitur А
om. K | subiectum — habitu om. AKL 10 recipere] suscipere KN 11 recipiat om. L l hoc —
caecus post habitum L l enim om. ER l manifeste] manifestum K 12 si om. AL l nisi] non KNQ l
natus] natum EKR 13 sit om. N add. caecus A l habitum om. L l distinctio] dicendo K l sic2 post
subiectum E 14 in] recipere ER l privationem] subiectum L 15 autem om. DENR l quare
om. K | membro] add. secundae divisionis Q 16 est manifesta] m. est D l ex] de E l distinctions]
definitionis AD 17 membro] modo N 20 tendat] ante semper DR tendit EKQ 21 recuperari]
recipi Q retransmutari E 23 habitum illum] i. h. DQR 25 licet] habet E l privatio aliquando] a.
talis p. ER | est tamen] t. est K
12 Pro 'primo modo ... secundo modo', intellige 'primo membro ... secundo membro' uniuscuiusque
modorum.
"Scilicet, de primis membris omnium trium modorum, non de secundis; cf. supra n. 6.
M Videlicet, privatio quaedam est cuius habitus inest a principio intrinseco; cf. supra n. 6.
542 QUAEST. 41
[В. — Ad argumenta utriusque partis]
9 Ad argumenta patet quod prima argumenta15 procedunt de l3l

privatione uno modo, et argumenta ad oppositum16 de privatione
alio modo. Quia, sicut dictum est17, illa differentia non est generalis
inter privative opposita et contraria. Multa enim sunt opposita, ubi 5
unum est tantum carentia alterius in apto nato, quae non possunt
aliter opponi nisi privative; et tamen non habent hanc proprietatem.
Puta lux et tenebra, quae si essent contraria, non posset alterum
expelli et alterum induci sine motu, et ita non posset medium in
instanti illuminari, cuius oppositum habetur in II De animai8\ iustitia ю
et iniustitia, scientia et ignorantia: possibile est enim iniustum facere
aliqua opera iustitiae, quia iniustitia non ñecessitat ad faciendum
iniuste, licet inclinet; et per frequenter iuste agere, potest acquirere
habitum iustitiae; igitur potest ab iniustitia transmutan ad iustitiam.
[II. — Secunda via: 15

10 Aliter potest dici ad quaestionem quod inter contraria mutuo 14]

est motus proprie dictus, quia utrumque est aliqua natura positiva;
nec potest expelli nisi in tempore. Sed a privatione in habitum
nunquam est motus ratione privationis, quia materia subiecta 20
privationi tantum habet carentiam formae. Et cum hoc stat quod
summe sit disposita ad suscipiendum formam, et ita non oportet
illam moveri ad illam; sed statim praesente agente recipere illam sine
motu. Secundum hoc est dicendum quod haec differentia est
universalis inter contraria et privative opposita. 25
2 quod] quia ADLQ l prima argumenta] p. a. A 3 ad] in D l de privatione om. ER

4 Quia] Quare AD l est om. K 6 est post tantum Q om. L 7 opponi] exponi K l hanc om. K
8 Puta] Ut KN | quae] sed D l quae — anima post ignorantia L l contraria om. N l alterum] unum
KN 9 medium om. Q l in instanti] subiecti D 10 in om. DQ l iustitia — ignorantia om. A
11 est post enim QR om. L l facere post opera Q 12 aliqua] alia A l opera] add. lin. in N1 l quia —
inclinet om. Q 13 per] lin. L1 not. frequentationem seu per D 14 potest post iniustitia ER
17 mutuo] mutua E mutatio R om. D 19 nec] non Q l in2] ad N 21 cum om. L l hoc]
tamen L om. E add. tamen A 23 statim] stat unum KN l praesente agente] a. p. D 24 hoc
om. K | est om. DL

16 Cf. supra n. 4.
"Cf. supra n. 5.
18 Cf. supra n. 2.
Utrum a privatione possit fieri regressio in habitum 543
[B. — Ad argumenta principalia]
Ad primum argumentum19 potest dici quod a privatione, quae

est principium, in formam non est motus proprie dictus nisi quando
privatio coniungitur contrario.
5 Ad secundum20 patet ex illis exemplis qualiter non est motus a
privatione in habitum.
Ad tertium21: non sequitur non esse motum inter contraria
quia non est inter privative opposita, quia extremum ignobilius
contrarietatis non tantum est privatio reliqui, sed cum hoc est aliqua
10 forma positiva, et ideo non potest expelli sine motu.
2 argumentum om. K l quae] add. etiam KLN 3 in formam] informatum D 5 exemplis]

extrinsecis L 6 in] ad DER 7 morum] ante non ER 8 inter] mg. Q1 l opposita om. L l ignobi
lius contrarietatis] c. i. ER 9 tantum] tamen K l est] anie tantum ER ante ignobilius L l hoc est]
haec sit K om. DR l est2] sit N om. ELQ 10 et ideo] unde D l ideo om. N
"Cf. supra n. 1.
20 Cf. supra n. 2.
21 Cf. supra n. 3.
[QUAESTIO 42
UTRUM IN NEGATIVA SUBIECTUM STET PRO ENTE

ET PRO NON-ENTE INDIFFERENTER]
Quaecumque vero tamquam affirmatio et negatio1 etc.
5 Hic assignat ARISTOTELES differentiam inter contradictorie op-

posita et omnia alia, quia in omnibus aliis non oportet alterum
extremum esse verum, alterum falsum. In his autem oportet: Vel quia
nullum aliorum necessario vere inest, et aliud false; sed in contradic-
toriis alterum vere inest, alterum false; et sic loquitur de contradicto-
10 riis incomplexis. Vel quia nullum aliorum oppositorum est verum vel
falsum quia incomplexum; et contradictoria sunt complexa. Secun
dum istum sensum magis videtur intelligere ibi2: "Omnino autem
quae sine complexione dicuntur, nihil verum ñeque falsum est". Et
omnia alia quae dicta sunt 'sine complexione' dicuntur 'alia', id est a
15 contradictoriis. Et tunc intelligendum quod contradictio, de qua hic
loquitur, non tantum sit in incomplexis, quamvis hic loquatur prin-
cipaliter de oppositione incomplexorum, quia contradictio forte uni-
voce invenitur in propositionibus et in terminis. Non sic forte in aliis
oppositionibus, quia ista est magis intentionalis; est enim simpliciter
20 intentionale.
Adiungit postea3 quod licet subiecto exsistente oportet alterum
4 etc. om. EQ 5 assignat post Aristoteles D l Aristoteles] eorum Q l differentiam] mg. L1

6 omnia alia] alia opposita ER l alia] illa D l aliis om. D 7 verum] add. et R l oportet] add. quia N l
vel om. EKR 8 nullum aliorum] unum istorum E l aliorum] istorum N add. oppositorum R l vere
... false] vero ... falso D l et] lin. Q1 si R l false] falso L l sed — false om. AE l contradictoriis] contraria N
9 vere ... false] vero ... falso DK l false] falso L 10 quia] quod aliquorum L l aliorum om. L l
oppositorum om. K add. necessario ER add. cessatio(!) D l oppositorum — sine om. Q 11 sunt om. L l
Secundum — sensum] Sed istorum sensuum L 12 istum] illum KN l magis videtur] v. m. ELR
13 nihil] neque KN om. A add. neque ER l nihil — contradictoriis om. Q l est om. L 14 alia2 om. L l a
contradictoriis] contradictoria D 15 Et tunc] Est tamen D l tunc om. KN l intelligendum] add. est
ER 16 non — loquatur om. N l incomplexis] - ELRu complexis ADKNQp l loquatur] loquitur
EKR 18 invenitur] reperitur ER 19 ista] illa R l est om. L l est2 — intentionale om. E 20 in
tentionale] intentionalis R 21 subiecto] add. lin. in R2 l oportet] oporteat AL
1 Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 73; c. 10, 13a 37-b 2): "Quaecumque vero tamquam affirmatio et
negatio opposita sunt, palam est quia nullo praedictorum modo opposita sunt; in soils enim istis
necessarium est semper aliud quidem eorum verum aliud autem esse falsum".
2 Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 74; c. 10, 13b 10-1 1).
1 Resp. Aristot., Praedic. c. 10 (AL I2 74; c. 10, 13b 18-20): "Cum enim sit Socrates, erit aliud quidem
verum aliud autem falsum; cum vero non sit, ambo falsa sunt; neque enim languere neque sanum
esse verum est, cum ipse Socrates omnino non sit".
546 QUAEST. 42
contrariorum immediatorum esse verum de illo, non tamen hoc

oportet subiecto non exsistente. Sed in contradictoriis, sive subiec-
tum sit sive non sit, semper alterum est verum de subiecto et alterum
falsum; quia sive Socrates sit sive non, semper haec est vera 'Socrates
languet' vel haec 'Socrates non languet'. 5
Iuxta hoc quaeritur utrum in negativa subiectum stet pro ente
et pro non-ente indifferenter.
1 Quod sic, videtur: HI

Quia ista 'Socrates non languet' non esset vera, Socrate non
exsistente, nisi subiectum staret pro non-ente, quia aliter sensus esset 10
'Socrates qui est, non languet', et eius contradictoria est falsa, Socrate
non exsistente; et sic duo contradictoria essent simul falsa.
2 Dicetur ad istud quod quando terminus supponit, non habens

plura supposita — sicut terminus discretus —, possibile est tale subiec
tum stare pro non-ente; sed hoc non est possibile de termino com- 15
muni.
3 Contra hoc: ponatur nullum hominem esse, haec est falsa
'omnis homo languet'.
4 Ad solutionem huius quaestionis oportet praescire quid signifi-

catur per terminum et quae sunt eius per se supposita. Quia ex hoc
esset concludendum pro quibus per se supponit terminus in oratio-
ne. In omni enim propositione affirmativa sive negativa, supponit
pro eius per se suppositis. Et ideo de hoc forte fiet mentio in libro
Perihermenias* , ubi illa sunt magis propria.
1 contrariorum] contradictoriorum D l non post hoc R 2 sive] suis(!) R 3 sit2 om. ER l

de — falsum om. ER l et om. Q 4 non] add. sit DNQ l semper haec] haec s. Q l haec est vera] hoc est
verum D 5 haec] hoc D om. A l languet] add. etc. N add. quia cum Socrates (om. L) non est haec est vera
Socrates non languet etc. (om. L) DL 6 Iuxta] praem. Et consequenter Q l adnot. mg. Quaestio 42 L2
Quaestio 43 Q1 Quaestio 6 R2 l stet] supponat R 7 et] vel KL l pro om. ELR 9 Socrate] subiecto ER
10 esset] add. iste D 1 1 est non] non est D l est2] esset D l Socrate — falsa om. E 13 Dicetur] Dici-
tur N | istud] illud KQR l quando oт L 14 tale subiectum om. KN 17 hoc oт DER add. si KN l
ponatur] mg. R1 ponitur KN l nullum] unum A istum L l esse] add. iam ER l est falsa] non est vera ER
18 omnis] iste L l languet] add. sed falsa ER 20 huius post quaestionis D istius L l oportet] oporteret
DLQ | praescire] primo scire K scire praecise Q l signtficatur] dicitur DER 21 per] not. nomen sive
per (om. D) DER l eius post per se N 22 esset concludendum] concludit KN l per se post terminus Q
23 enim oт Q l propositione] add. sive D l negativa] add. terminus R l supponit om. K 24 fiet] add.
sermo et D l mentio] intentio AK' restit. lin. K1 25 illa] ista E talia L l propria] add. etc. DE
4 Cf. Duns Scotus, Periherm. Quaest. primae, I q. 5-8 n. 49.
Utrum in negativa subiectum stet indifferenter 547
[II. — Notanda de proprietatibus contrariorum

A. — De prima proprietate]
Contraria vero5 etc.
Notandum quod quattuor ponit ARISTOTELES proprietates con-

5 trariorum.
P) Prima6 est quod semper bono contrariatur malum, sed malo 5

quandoque malum, quandoque bonum. Quae intelligenda est non
solum de istis formis 'bonum' et 'malum', quia ista sola inter se
contrariantur et nunquam malum malo ratione formae mali; sed de
10 his quae subsunt, quia aliquando illud quod est malum contrariatur
ei quod est malum. Sicut et in propositionibus: aliquando illud quod
est falsum contrariatur ei quod est falsum, quia ambo contraria
possunt esse simul falsa.
[B. — De secunda proprietate]
141 15 Secunda7 est: 'uno contrariorum exsistente, non oportet reli- 6

quum esse, ut omnibus exsistentibus sanis, sanitas est et non aegritu-
do'. Vel si formae absolute sumptae non sint contrariae nisi in com-
paratione ad idem subiectum, ut sanum et aegrum circa Socratem
(cum impossibile est ipsa simul inesse eidem subiecto), impossibile
20 est uno exsistente reliquum esse. Primum forte est verius, quia for
mae inter se sunt contrariae primo, quia ex se maxime distant in
eodem genere8.
3 Contraria] Contrarium L l etc. om. Q 4 quattuor ponit Aristoteles] A. p. q. EQR 6 est

om. D | semper bono] b. s. ER l sed malo] m. autem ER l malo ... malum] malum ... malo DQ 7 ma
lum] add. et R l bonum] bono Q l intelligenda est] est i. D 8 et om. DK l ista] illa KNR om. E l
sola post se R solum (post se) D om. K 9 contrariantur] ante inter Q 10 his] istis N l aliquando]
quandoque KN l illud] ei R l quod est] est q. D 11 ei] illud R l Sicut] Ut ER om. KNQ l et] etiam
Rom. DEL 12 ei] illi K | est falsum2] f. est D 13 simul] lin. R2 ante esse DEN 15 Secunda]
add. proprietas LQ l reliquum esse] esse r. Q 16 ut] add. in K 17 formae] forte AKR l sint] sunt
DEKR | nisi om. KNQ 19 est] sit AD l simul om. R l impossibile2] add. enim Q 20 reliquum]
add. non D | formae] forte A 21 contrariae] contraria A l ex] inter ER
5Aristot., Praedic. c. 11 (AL I2 74, c. 11, 13b 36): "Contrarium autem est bono quidem ex necessitate
malum... malo autem aliquando quidem bonum est contrarium, aliquando malum".
7 Aristot., Praedic. c. 11 (AL I2 75; c. 11, 14a 7-8): "Amplius contrariorum non necessarium est, si
alterum sit, et reliquum esse; sanis namque omnibus, sanitas quidem erit, languor vero non erit".
8 Aristot., Praedic. c. 6 (AL I2 58; c. 6, 6a 12-19); Metafm. X t. 13 (AL XXV2 192-193; I c. 4, 1055a 5-
33); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 135): "Contraria sunt quae sub eodem genere posita sunt,
et maxime a se invicem distant, et eidem susceptibili vicissim insunt, et mutuo se expellunt".
548 Quaest. 42
7 Contra hanc proprietatem. In De cáelo et mundo9 habetur "Si

unum contrariorum est in natura, et reliquum"; igitur uno exsisten-
te, oportet reliquum esse.
Ad hoc potest dici quod illa propositio non est vera de esse in
actu sed de esse in actu vel esse in potentia, et de contrariis quae 5
mutuo se expellunt circa idem subiectum. Quia tunc si unum
contrarium est, subiectum eius est. Et si subiectum eius est, igitur
reliquum contrarium est in potentia, quia illud subiectum est in
potentia ad alterum contrarium.
[C. — De tertia proprietate] ю
8 Tertia proprietas10 est quod 'habent fieri circa idem specie vel 15]
genere'. Quae notanda est quia licet alicui speciei repugnet unum
contrarium, ut albedini congregativum11, tamen illa contraria habent
fieri circa idem genere, ut circa colorem, qui est in diversis
speciebus; quia sic est tantum idem genere. Et hoc valet pro eo quod 15
prius dictum est12, qualiter definitio contrariorum sit intelligenda.
[D. — De quarta proprietate]
9 Quarta proprietas13 est quod 'contraria vel sunt in eodem l6l

genere vel in contrariis generibus vel sunt genera aliorum'; et istud
est intelligendum de generibus proximis. Semper enim contraria sunt 20
1 proprietatem] add. arguitur L l In] add. libro AE l In — habetur om. D l habetur] dicitur
(ante In) Q om. R 2 contrariorum] contrarium D l reliquum] add. est in natura D 3 oportet post
reliquum Q oporteret D l reliquum] alterum L 4 illa] haec ER 5 actu] add. tantum A l in — esse
om. D | vel] add. de EKLR l esse2 om. N 6 se om. D 7 contrarium est] est c. KN l Et om. A l Et
— est om. K | si] lin. R2 l igitur] et Q 8 illud] idem EKNR 9 alterum] aliud Q 1 1 specie vel
genere] g. s. vel numero ER 12 Quae] add. proprietas D l quia] quod KN l speciei] in specie
LNQR | repugnet] remanet Q 13 ut — congregativum] vel album disgregativum Q l illa] ista ER
14 est post speciebus D 15 sic] si A l est om. KN l tantum post idem K add. in L l Et om. DER |
eo] hoc KN 16 prius post est ER l dictum est] est d. D 18 est om. DN l contraria om. D
19 genere om. D l genera aliorum] generalissimorum L l istud] illud KNQ 20 proximis]
primis speciei AD l Semper enim om. D
' Aristot., De coelo II t. 18 (В c. 3, 286a 23-24); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 163): "Si
unum contrariorum est in natura et reliquum est in natura, eadem est materia contrariorum".
10 Aristot., Proedic. c. 1 1 (AL I2 75; c. Il, 14a 15-16): "Palam vero est quia et circa idem, aut specie aut
genere naturam habent fieri contrarietates".
" Cf. supra q. 6 n. 10.
12 Cf. supra q. 40 n. 8.
"Aristot., Praedic. c. 11 (AL I2 75; c. 11, 14a 19-21): "Necessarium autem est omnia contraria vel in
eodem genere esse vel in contrariis generibus vel ipsa genera esse".
in eodem genere primo, nisi sint forte transcendentia et tunc aequi-

voce sunt in diversis generibus, ut forte bonum et malum, prout sunt
transcendentia, sunt huiusmodi; prout autem accipiuntur in mori-
bus, sunt genera morum.
5 Intelligendum tamen quod primo modo, prout scilicet bonum 10
convertitur cum ente, nihil dicitur simpliciter malum, nec sic bonum
et malum contrariantur; sed tantummodo dicitur bonum et malum
in comparatione ad aliud, quia scilicet deficit a perfectione entitatis
alterius.
1 tunc] sic E 2 prout] ut ER l sunt2 om. NR 3 autem om. Q l accipiuntur] recipi-

untur E 4 genera] not. aliorum scilicet Q 5 modo om. KNQ 6 nihil] vel N 8 entitatis]
entis ER
548 QUAEST. 42
7 Contra hanc proprietatem. In De cáelo et mundo9 habetur "Si

unum contrariorum est in natura, et reliquum"; igitur uno exsisten-
te, oportet reliquum esse.
Ad hoc potest dici quod illa propositio non est vera de esse in
actu sed de esse in actu vel esse in potentia, et de contrariis quae 5
mutuo se expellunt circa idem subiectum. Quia tunc si unum
contrarium est, subiectum eius est. Et si subiectum eius est, igitur
reliquum contrarium est in potentia, quia illud subiectum est in
potentia ad alterum contrarium.
[C. — De tertia proprietate] ю
8 Tertia proprietas10 est quod 'habent fieri circa idem specie vel 15l
genere'. Quae notanda est quia licet alicui speciei repugnet unum
contrarium, ut albedini congregativum11, tamen illa contraria habent
fieri circa idem genere, ut circa colorem, qui est in diversis
speciebus; quia sic est tantum idem genere. Et hoc valet pro eo quod 15
prius dictum est12, qualiter definitio contrariorum sit intelligenda.
[D. — De quarta proprietate]
9 Quarta proprietas13 est quod 'contraria vel sunt in eodem 161

genere vel in contrariis generibus vel sunt genera aliorum'; et istud
est intelligendum de generibus proximis. Semper enim contraria sunt 20
1 proprietatem] add. arguitur L l In] add. libro AE l In — habetur om. D l habetur] dicitur
(ante In) Q om. R 2 contrariorum] contrarium D l reliquum] add. est in natura D 3 oportet post
reliquum Q oporteret D | reliquum] alterum L 4 illa] haec ER 5 actu] add. tantum A l in — esse
om. D ] vel] add. de EKLR l esse2 om. N 6 se om. D 7 contrarium est] est c. KN | Et om. A l Et
— est om. K | si] lin. R2 | igitur] et Q 8 illud] idem EKNR 9 alterum] aliud Q 11 specie vel
genere] g. s. vel numero ER 12 Quae] add. proprietas D l quia] quod KN l speciei] in specie
LNQR | repugnet] remanet Q 13 ut — congregativum] vel album disgregativum Q l illa] ista ER
14 est post speciebus D 15 sic] si A l est om. KN l tantum post idem K add. in L l Et om. DER l
eo] hoc KN 16 prius post est ER l dictum est] est d. D 18 est om. DN l contraria om. D
19 genere om. D l genera aliorum] generalissimorum L l istud] illud KNQ 20 proximis]
primis speciei AD l Semper enim om. D
9 Aristot., De coelo II t. 18 (В c. 3, 286a 23-24); Auctoritates Aristotelis (ed. j. Hamesse p. 163): "Si
unum contrariorum est in natura et reliquum est in natura, eadem est materia contrariorum".
10 Aristot., Praedic. c. 1 1 (AL I2 75; c. 11, 14a 15-16): "Palam vero est quia et circa idem, aut specie aut
genere naturam habent fieri contrarietates".
12 Cf. supra q. 40 n. 8.
"Aristot., Praedic. c. 11 (AL I2 75; c. 11, 14a 19-21): "Necessarium autem est omnia contraria vel in
eodem genere esse vel in contrariis generibus vel ipsa genera esse".
in eodem genere primo, nisi sint forte transcendentia et tunc aequi-

voce sunt in diversis generibus, ut forte bonum et malum, prout sunt
transcendentia, sunt huiusmodi; prout autem accipiuntur in mori-
bus, sunt genera morum.
5 Intelligendum tamen quod primo modo, prout scilicet bonum 10
convertitur cum ente, nihil dicitur simpliciter malum, nec sic bonum
et malum contrariantur; sed tantummodo dicitur bonum et malum
in comparatione ad aliud, quia scilicet deficit a perfectione entitatis
alterius.
1 tunc] sic E 2 prout] ut ER l sunt2 om. NR 3 autem om. Q l accipiuntur] recipi-

untur E 4 genera] not. aliorum scilicet Q 5 modo om. KNQ 6 nihil] vel N 8 entitatis]
entis ER
[QUAESTIO 43
UTRUM ARISTOTELES CONVENIENTER ASSIGNET

MODOS PRIORIS]
Prius autem alterum altero1 etc.
5 Circa istud quaeritur utrum ARISTOTELES convenienter assignet

modos prioris.

Quia multo plures assignat, V Metaphysicae2, puta prius in loco,
prius secundum cognitionem, prius secundum motum et plures alios;
10 igitur etc.
Item, "quot modis dicitur unum oppositorum, tot modis dici- 2
tur et reliquum3"; sed 'simul' opponitur ei quod est 'prius' et non
habet quinque modos, sed tantum tres per ARISTOTELEM ibidem4;
igitur etc.
15 Item, nihil est prius secundum tempus; igitur primus modus5 3
inconvenienter ponitur. Probatio antecedentis: quia "prius est quod
est principio propinquius" per ARISTOTELEM V Metaphysicae6; sed
nullum est principium in tempore, quia est infinitum, per ARISTO
TELEM VIII Physicorum1.
20 Item, secundus modus8 inconvenienter assignatur. Probatio: 4
4 altero] add. dicitur ER l etc. om. Q 5 Circa] adnot. mg. Quaestio 43 L2 Quaestio 44 Q1 l
Circa istud om. A l istud] illud KNQR l Aristoteles] add. lin. hic L1 l convenienter] sufficienter R om.
N 6 prioris] priorum E 8 assignat] add. in AKN 9 cognitionem] cognationem A 10 igitur
etc. om. Q 11 dicitur] dicit A l modis2 om. AL l dicitur2 om. ADL 12 et om. EN 1 3 tres] quat-
tuor A | per — etc. om. Q 14 igitur] quare D 15 modus om. DQ 16 ponitur] assignatur ER
datur KN | est om. K 17 est post propinquius E l Aristotelem] Philosophum D add. in R 18 est
principium] p. est KN l quia] quod N l quia est] cum sit D l per Aristotelem] secundum Philoso
phum DR add. in ALNR 20 assignatur] add. ergo etc. L l Probatio] Probatur EKNR
1 Aristot., Praedic. c. 12 (AL I2 75; c. 12, 14a 26): "Prius autem alterum altero dicitur quadrupliciter".
2Aristot., Metaph. V t. 16(ALXXV2 97-98; Д c. 11, 1018b 9-1019a 14).
5Aristot., Tоpica I c. 15(ALV1 23; A c. 15, 106b 14-15); Auctoritata Aristotelú (ed. J. Hamessep. 323):
"Quot modis dicitur unum oppositorum, tot modis dicitur et reliquum''.
'Quoad modos simultatis, cf. Aristot., Praedic. c. 13 (AL I2 76-77; c. 13, 14b 24-15a 12).
1Aristot., Praedic. c. 12 (AL I2 37; c. 12, 14a 27): "Primo quidem et proprie secundum tempus".
6 Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 97-98; Д c. 1 1, 1018b 9-1 1); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 126): "Prius est quod principio est propinquius".
7 Aristot., Physica VIII t. 1 (AL VII1 277; в c. 1, 250a 10-15).
8Cf. Aristot., Praedic. c. 12 (AL I2 75; c. 12, 14a 30-31): "Secundo autem quod non convertitur secun
dum subsistendi consequentiam".
552 QUAEST. 43
quia consequentia est inter propositiones; sed 'prius', de quo hic

loquitur, est in incomplexis; igitur consequens, 'a quo non converti-
tur consequentia', non debet dici prius aliquo modo; ille tamen po-
nitur secundus modus prioritatis.
Item, a parte integrali non convertitur consequentia ad totum, 5
ut patet in exemplo ARISTOTELIS9 'duo sunt, igitur unum est et non e
converso'; ergo pars integralis est prior toto, secundo modo prioris.
Sed hoc est falsum, quia secundum ArISTOTELEM VII Metaphysicae10,
in definitione aliquarum partium integralium cadit totum; sed defi-
niens prius est definito, per ARISTOTELEM VI Topicorum11. ю
Item, videtur quod ad totum integrale non sequitur pars; cuius
oppositum dicitur in littera12. Tum quia omnis bona consequentia
est reducibilis ad syllogismum; sed illa non. Probatio: quia si ista
consequentia 'domus est, igitur paries est' reduceretur in syllogis
mum, haec propositio 'domus est' non posset esse minor, quia prae- 15
dicatum eius non debet esse praedicatum conclusionis. Igitur opor-
teret quod esset maior. Sed 'paries', cum sit subiectum conclusionis
directe, est minor extremitas; et 'domus' cum sit subiectum maioris,
est medius terminus. Oportet igitur ad reductionem illius conse-
quentiae assumere talem minorem 'paries est domus', et ita univer- 20
saliter in aliis totis integralibus et partibus. Sed omnis talis minor est
impossibilis, quia per ARISTOTELEM in IV Topicorumn: "nullo modo
pars de toto praedicatur". Igitur omnis talis consequentia, tenens
1 propositiones] species K l quo] add. Aristoteles D 2 in] de D om. KN l incomplexis] in-

complexum K l consequens] prius D 3 aliquo] alio N l ille] iste K 4 prioritatis] prioris AL
5 non] lin. R1 6 e converso] convertitur Q 7 prioris] prioritatis D 8 quia secundum] et con
tra D | secundum] per L l secundum — partium om. N | Aristotelem] add. in R l VII] X K l Metaphy
sicae] add. quia L 9 integralium] mg. D2 om. E l definiens prius est] quaelibet pars definitionis prior
est ER 10 definito] definitio A l per Aristotelem] secundum Philosophum D add. in R 11 inte
grale] intentionale E l sequitur] sequatur L add. aliqua (om. D) eius DER 12 littera] add. Probatio
D | Tum] lin. Q1 | bona post consequentia ER om. K 13 est reducibilis] r. est KN l illa] ista K l
non] add. est KN l quia om. DL l si om. R l ista] illa R 14 est. om. Q l reduceretur] - DEQu redu-
cetur AKp reducitur NR reducibilis L l in] ad DN 15 quia] add. tunc LR 16 debet] - ADEpu
posset KN deberet LQR l oporteret] oportet KN 18 directe] mg. R1 om. E l est] erit R l extremitas]
add. de necessitate ER l domus] maior L l subiectum] extremitas L om. K 19 Oportet post igitur R
Oporteret LQ 20 assumere om. D 21 et partibus om. KN l est] add. falsa et D 22 in om. QR
23 Igitur] add. et D
9 Aristot., Praedic. c. 12 (AL I2 75; c. 12, 14a 32-33): "Duobus enim exsistentibus, mox consequens est
unum esse; uno autem exsistente, non necessarium est duo esse".
10 Aristot., Metaph. VII t. 33-36 (AL XXV2 138-142; Zc. 10, 1034b 20-1036a 25).
11 Aristot., Tоpica VI c. 4 (AL V1 1 19; Z c. 4, 141a 27-35).
12 Videlicet in littera libti Metaphysicae; cf. supra n. 5.
"Aristot., Tоpica IV c. 5 (AL V1 79; Д c. 5, 126a 27).
UTRUM ARISTOTELES CONVENIENTER ASSIGNET MOTOS PRIORIS 553
virtute talis minoris, est inutilis. — Tum quia consequentia alicubi

tenens, ubique tenet. Sed totum integrale respectu alicuius praedica-
ti non infert partem, puta respectu huius quod est maius parte, vel
componi ex partibus, vel esse talis figurae vel talis. Igitur numquam
5 infert.
Item, hoc secundo modo dicit ARISTOTELES 'genus esse prius 7
specie14'; et hoc est falsum. Probatio: tum quia in I De anima15:
"Universale aut nihil est, aut posterius est". Tum quia genus et species
sunt correlativa, per PORPHYRIUM16; igitur sunt simul naturá.
10 Item, quintus modus17 videtur male poni, ubi causa dicitur 8
prius causato et esse rei prius veritate sermonis, quia causa et causa-
tum referuntur, signum et signatum referuntur; igitur causa et causa-
tum sunt simul naturá, et similiter esse rei quod est signatum, et veri-
tas sermonis quod est signum.
[1. — Responsio ad quaestionem]
Dicendum, secundum ArISTOTELEM V Metaphysicae cap. 'De 10

priori' in principio19: generalis ratio prioris in omnibus modis est
1 virtute] virtualiter Q l talis minoris] talem minorem Q 2 alicuius om. Q 3 partem]

add. respectu eiusdem ER l maius] magis L l vel] et Q 4 numquam] nusquam ADL 6 esse] ante
genus D est KN 7 et om. L l in] tamen K om. EQR 8 Universale om. KN l aut"'] ad E l est2] ante
posterius R erit K om. N 9 correlativa] relativa ER l per Porphyrium om. E l sunt2 om. ER 10 ubi]
quia Q om. KN l dicitur] datur KN 1 1 prius] prior AD l causato] add. etc. ADL l causa et causa-
tum] causatum et causa R 12 referuntur] inferunt D' restit. mg. D2 | signatum] significatum L l re
feruntur2] similiter Q 13 simul] add. in R l signatum] significatum L 14 quod om. N 17 Di
cendum] praem. Ad quaestionem ADQ praem. Ad hoc N add. quod Q 18 in principio om. EKNQ
add. quod L l prioris post modis D l omnibus om. L
14 Aristot., Praedic. c. 13 (AL I2 77; c. 13, 15a 4-6): "Quaecumque ex eodem genere secundum eandem
divisionem sunt, genera vero semper priora sunt; neque enim convertuntur secundum quod est esse
consequentiam".
"Aristot., De an. I t. 8 (A c. 1, 402b 7-8): "... universale aut nihil est aut posterius".
16 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 8-9; ed. Вusse 4.5-9): "... speciem dicimus id
quod sub genere est. Nosse autem oportet, quoniam et genus alicuius est genus et species alicuius est
species, idcirco necesse est et in utrorumque rationibus utrisque uti".
17 Aristot., Praedic. c. 12 (AL I2 76; c. 12, 14b 12-21): "Eorum enim quae convertuntur secundum
essentiae consequentiam, quod alterius quomodolibet causa est digne prius naturá dicitur... est autem
vera quidem oratio nequaquam causa quod sit res, verumtamen videtur quodammodo causa ut sit
oratio vera".
18 Aristot., Praedic. c. 12 (AL I2 76; c. 12, 14b 22-23): "Ideoque secundum quinque modos prius
alterum altero dicitur".
"Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 97-98; Д c. 1 1, 1018b 9-1 1): "Priora et posteriora dicuntur quaedam
equidem, tanquam exsistente aliquo primo et principio in singulo genere, aliud propinquius principio
aliquo determinato aut simpliciter aut natura aut ad aliquid aut ad ubi aut ab aliquibus"; cf. supra n. 3.
554 QUAEST. 43
esse propinquius principio. Quotcumque igitur modis potest sumi

'principium' (cuius distinctio patet in principio V Metaphysicae20), et
quotcumque modis potest aliquid esse propinquius principio quo-
cumque modo sumpto, tot diversis modis dicitur 'prius'. Sed hoc
potest pluribus modis accidere quam hic enumerentur, ut manifes- 5
tum est ibidem in V. Igitur hic non ponuntur omnes modi prioris,
sed quantum sufficit ad propositum. Sed forte solus secundus modus,
qui est in consequendo, est hic ad propositum; secundum quem
modum genus dicitur prius specie in unoquoque praedicamento. Et
forte quintus, qui est in causando, quia substantia est causa omnium ю
accidentium. Alii tres modi, qui sunt tempore, ordine et honore,
ponuntur non ut principaliter intenti, sed ut per illos manifestentur
modi principaliter intenti.
11 Ad primum argumentum21 dico quod in V Metaphysicae distin- 15

guitur 'prius' in quantum est differentia entis; hic autem principali
ter secundum quod est passio eorum quae sunt in generibus praedi-
camentorum in quantum considerantur a ratione, et sic sumptum
habet omnino diversos modos. Unde qui principaliter intenduntur
hic, ibi omittuntur et e converso. Concedo igitur quod non ponit hic 20
omnes modos prioris, nec forte illos ad quos omnes sunt reducibiles.
Sufficientes tamen ad propositum enumerat, et quosdam alios ad
illorum manifestationem.
12 Ad secundum22 dico quod omnino tot modos habet 'simul'
1 esse] add. essentiae(?) N l principio] add. quocumque modo sumpto ER l Quotcumque]

Quotiscumque K Quibuscumque EQR l potest sumi] sumitur L 2 in principio post Metaphysicae
Q om. N 3 quotcumque] quotiescumque K quibuscumque EQR l potest aliquid] a. p. D 4 tot
om. D | diversis] universaliter KN universis LQR l hoc om. K 5 potest] patet Q l enumerentur]
enumerantur KN 6 in] lin. R1 l V] add. Metaphysicae R 7 sufficit] sufficiunt KN 8 in om. K
9 unoquoque] uno AD 10 quintus] add. modus R l substantia] sic L l est causa] c. est KLN
1 1 sunt] add. de L add. in Q l tempore post ordine R add. et A 12 sed — intenti om. A l illos] istos
E 16 autem om. E 17 secundum quod] ut DE l est] sit L' restit. lin. L1 18 in quantum om. L
19 omnino] divisio K l qui] quae R 20 hic] ante intenduntur L ibi R om. E l ibi] hic (post
omittuntur) R | omittuntur] ostenduntur Q l Concedo] Advertendum L l igitur] add. hic Q l quod
om. K | ponit] ponis L | hic] ante non N 21 modos om. K l omnes sunt] sunt omnes D 22 Suffi
cientes tamen] T. s. E l enumerat] ante ad E 23 illorum] eorum EKNR 24 modos habet] modis
dicuntur Q
20Aristot., Mewph.Vt. 1 (AL XXV2 84; Дc. 1, 1012b 35-1013a 23).

21 Cf. supra n. 1.
22 Cf. supra n. 2.
UTRUM ARISTOTELES CONVENIENTER ASSIGNET MODOS PRIORIS 555
quot et 'prius'. Sed non ponit ARISTOTELES omnes eius modos, vel
quia sufficienter haberi possunt per modos prioris, vel quia sufficit
sibi ponere illos modos 'simul' qui sunt ad propositum: quae sunt
inter quae est consequentia mutua, cum neutrum sit causa alterius;
5 ut species condividentes ex opposito idem genus, quorum utrumque
opponitur secundo modo prioris, qui est principaliter ad proposi
tum. Et post illos modos speciales adiungit 'simul tempore23' ut per
hoc reliqui innotescant.
Ad aliud24 dici potest, sicut dicit ARISTOTELES V Metaphysial 13
10 cap. 'De priori25', quod prius et posterius sumuntur in tempore per
comparationem ad praesens 'nunc' signatum. Sed e contrario in
praeteritis et futuris: quia in praeteritis remotius ab hoc 'nunc' est
prius, in futuris propinquius huic 'nunc' est prius.
Ad quartum26 dico quod aliquando est consequentia inter pro- 14
15 positiones, tamen ratione incomplexorum; et tunc illud incomple-
xum in consequente, ratione cuius sequitur ad antecedens et non e
converso, est prius illo in antecedente ratione cuius antecedens infert
consequens.
15I Ad aliud27 potest dici quod potest concedi quod omnis pars 15
20 integralis, sine qua totum non potest esse, est prior toto secundo
modo prioris. Et cum arguitur 'aliqua talis pars definitur per suum
totum, igitur est posterius toto', concedo quod sit posterius toto alio
modo, ut forte quinto, qui est in causando; sed non secundo modo,
qui est in consequendo. Sicut ad principium speciale sequitur con-
25 clusio in terminis generalibus et non e converso, ut ad hanc 'trian-
gulus habet tres angulos' sequitur 'haec figura habet tres angulos',
1 et] habet K om. N l Sed] add. hic Q 3 sibi] rep. E l simul] prius L l quae sunt] qui sunt
illorum (om. R) QR om. KN 4 neutrum] medium E l sit] est K l alterius] neutrius L add. et A 5 con
dividentes] dividentes (post opposito) L 6 principaliter] specialiter ER 7 post illos] primus quinto
KLN prius hic Q l post — speciales om. AD l speciales] add. specialiter et KLNQ 8 reliqui] ceteri
KN 9 dicit Aristoteles] A. d. Q 11 praesens] prius K l contrario] converso DER 1 2 futuris —
prius om. L 13 propinquius] proximus N l huic om. D 15 tunc] sic E l illud] idem R' restit. mg.
R2 om. Q 17 illo] ideo K secundo Q l in] lin. A1 19 aliud] quintum AD om. K l dici quod potest
om. ER | quod potest] p. enim Q 20 est om. KN 21 arguitur] add. quod R l definitur post totum
E 22 sit] est K l alio] aliquo Q 23 ut] et R l forte] ante alio E l quinto] add. modo QR l modo2
om. L 24 in om. KL l speciale] specialius KNQ l sequitur] consequitur R 25 generalibus]
generalioribus KNQR l hanc] add. omnis ADL 26 sequitur — angulos om. A l haec] add. omnis L
"Cf. supra n. 3.
2<Cf. supra n. 3.
"Aristot., Metaph. V t. 16 (AL XXV2 98; Д c. 11, 1018b 15-20).
"Cf. supra n. 4.
27 Cf. supra n. 5.
556 Quaest. 43
ubi principium est prius quinto modo, id est in causando, sed princi-
piatum prius secundo modo, id est in consequendo. Unde secundus
modus non debet poni prius secundum naturam, sed secundum
consequentiam; et quintus modus prius secundum naturam vel
secundum causalitatem. Unde versus: 5
Tempore quod sequitur prius ordine die et honore;
Causando quorum quartus modus est alienus.
16 Ad aliud28 potest dici quod totum integrale esse infert partem
integralem esse de illa parte sine qua totum non potest esse. Et ita
forte totum infert partem respectu illorum praedicatorum quae non 10
possunt inesse toti nisi insint parti, ut 'domus est alba, igitur paries
est albus'. Sed respectu praedicatorum, quae pertinent ad diversita-
tem totius et partis, non tenet talis consequentia, ut 'domus est
composita ex talibus', non sequitur 'igitur et paries'.
17 Cum arguitur de reductione talis consequentiae in syllogis- 15
mum29, potest sic reduci: 'omne illud sine quo domus non potest
esse' vel 'omnis pars integralis domus est, si domus est; paries est
huiusmodi; igitur paries est, si domus est', intelligendo maiorem esse
de condicionato praedicato et conclusionem similiter, ubi sumitur
pro medio illud unde tenuit consequentia enthymematica. Et cum 20
arguitur quod 'talis consequentia non tenet ubique', patet quod
totum integrale infert partem ubique respectu esse, et respectu
aliorum praedicatorum quae non pertinent ad diversitatem totius et
partis. Sed non oportet ex hoc quod inferât ipsum respectu
cuiuscumque praedicati, sicut si Socrates inferât hominem, non 25
oportet istam consequentiam tenere 'si Socrates est individuum,
homo est individuum', quia respectu huius praedicati sunt extranea.
1 quinto modo] scilicet q. modo (post causando) Q l in om. E l principiatum — consequen

do] principium est prius scilicet in causando L 2 prius om. K l secundo — est om. Q l in] lin. K1
3 poni] dici R 4 consequentiam — secundum om. E l prius om. Q l prius — naturam] s. n. est
prius D | naturam] consequentiam Q 5 Unde om. D 7 Causando] Consequendo L l quorum
om. Q 8 potest dici] dici p. KN l esse om. AD 9 esse] add. loquendo E add. intelligendo L l illa]
ista R | non potest] non stat (ante totum) E 10 illorum] aliquorum L l diversitatem] diversificatio-
nem E 13 non] omnino D 14 non sequitur om. E l et om. LQ 15 Cum] praem. Et Q l in
syllogismum om. E 16 illud om. K 17 vel om. L 18 est om. N l est2 om. K 19 de] lin. K1 l
praedicato] extremo E principiatum N l et conclusionem om. KN 20 tenuit consequentia] tendit
ad Q | consequentia] add. Aristotelis KN l cum om. Q 21 arguitur] add. probando L l quod2] quia
ADN 22 partem] totum L' restit. mg. L1 l esse] eius Q 23 aliorum] aliquorum L 24 Sed] add.
hoc Q | ex hoc om. KN l ipsum] not. mg. ipsam L1 25 si om. K l non] sed Q l non oportet] ante si
L 26 est] sit K | individuum] add. ergo EL 27 extranea] extraneae A
28 Cf. supra n. 6.
29 Cf. supra n. 6.
UTRUM ARISTOTELES CONVENIENTER ASSIGNET MODOS PRIORIS 557
Et ita est de toto integrali et parte respectu praedicati pertinentis ad

diversitatem eorum. Sed prima probatio non solvitur; non enim
reducit praedictum enthymema in syllogismum, sed concludit pro-
positionem differentem ab illo enthymemate tantum in ordine. Quia
5 quando reducitur in syllogismum, oportet antecedens enthymematis
esse aliam praemissam in syllogismo, et consequens enthymematis
esse conclusionem in syllogismo.
Potest igitur dici quod sic reducitur: 'domus est; paries est
domus (genitive); igitur paries est'. Quia quando praedicatum dicitur
10 concludi de aliquo per hoc quod inest alii, debet in minori notari
identitas illorum subiectorum ad invicem; ad minus tanta30 quanta
sufficit ad illationem conclusionis. Identitas autem partis integralis ad
totum quod sit eius, sufficit ad inferendum 'esse' quod praedicatur
de toto esse verum de parte. Et ita de aliis praedicatis quae non
15 possunt inesse toti integrali nisi parti; nec impedit variatio medii
penes rectum et obliquum formam syllogismi, ut patet per ARI-
STOTELEM I Priorum31.
Ad aliud32 dictum est prius, cap. 'De relatione' quarta proprie-
täte33.
20 Ad octavum34 similiter. Variatio est de istis intentionibus 'causa'
et 'effectus', 'signum' et 'signatum' et de his quae subsunt. Intentio-
nes enim referuntur per se et simul sunt. Sed ea quae subsunt non
referuntur nisi forte per accidens, et ideo illa non sunt simul.
1 pertinentis] particulars KN 2 probatio] R' propositio L om. Q not. mg. alia littera:
propositio R1 3 praedictum om. Q l concludit] concludere K 4 illo] isto R om. AD l tantum
in] tamen N l Quia] Et K 5 antecedens] consequens QR conclusio K l antecedens — et om. EN
6 aliam] aliquam L l aliam — esse om. KQR 8 dici] concedi R l sic] sicut N l est2] add. ergo N
9 domus om. R l dicitur] debet ADL 10 debet] dicirut K l notari] nominari Q 11 illorum]
eorum E 12 Identitas] Identitatis KN l ad totum om. E 13 sufficit] ante quod ER 14 departe
om. L 15 nisi] add. etiam insint L 16 formam] add. ipsius D l Aristotelem] add. in R 18 prius
om. KN | quarta proprietate] p. q. D prima propr. N om. L 20 octavum] sextum KN ultimum Q
aliud L add. dico ADE l Variatio est] Est v. Q 21 signatum] significatum EL l his] istis Q l sub
sunt] add. intentionibus R 22 enim] vero K l simul] similiter N l Sed] Secundum Q 23 simul]
add. etc. AER
w Scilicet, identitas.
"Cf. Aristot., Anal. priora I c. 35 (AL III1 77; A c. 35, 48b 10-12): "Accidit autem quandoque primum
quidem de medio dici, medium autem de tertio non dici, ut si sophia est disciplina; boni autem
sophia; conclusio quoniam boni est disciplina''.
12 Cf. supra n. 7.
"Cf. supra q. 27 n. 10-11. 12.21-23.
Cf. supra n. 8.
[QUAESTIO 44
UTRUM ARISTOTELES CONVENIENTER

DISTINGUAT SPECIES MOTUS]
Motus autem sex sunt species1 etc.
5 Quaeritur utrum ARISTOTELES convenienter distinguat species

motus.
Quod non, videtur:

Quia ilia in quae distinguitur, sunt in diversis generibus, ut
'alterado in qualitate et augmentatio in quantitate2'; igitur nihil est eis
10 univocum. Igitur non sunt species motus, quia omne habens species
est univocum eis.
Item, ARISTOTELES probat in V Physicorum3 quod generatio non
est motus; pari ratione nec corruptio; ergo etc.
Item, ARISTOTELES ostendit hic4 istos motus esse distinctos, quia
15 non fiunt simul circa idem, cuius oppositum videtur quia semper
cum augmentatione coniungitur alteratio. Nec est vera instantia quam
ponit in littera de quadrato et gnomone5. Multae enim condiciones6
augmentationis non possunt ibi salvari, quia non quaelibet pars
aucti augetur ex tali additione. Similiter, talis additio est sola iuxta-
4 autem om. N l sex sunt species] species sunt sex ADLQ l etc. om. QR 5 Quaeritur om. L
adnot. mg. quaestio 45 Q1 adnot. mg. octava quaestio R1 l utrum] numquid R l distinguat] assignaret Q
8 quael qua Q l distinguitur] distinguuntur KNQ 9 et om. EQ 10 Igitur] et per consequens D l
quia] sed N l quia — eis om. Q 1 2 in om. NQ 13 ratione] add. igitur ER l ergo etc. om. EQR
14 motus] modos E 15 fiunt] sunt QR 16 augmentatione] argumentatione(!) A l coniungitur]
adiungitur ER l est vera] v. e. ER 17 ponit om. L l et om. K l gnomone] glomone(!) N 18 aug
mentationis] - KNR alterationis ADEQpu om. L 19 augetur] est aucta ER l additione] condicione
N' restit. lin. N1
1 Aristot., Praedic. c. 14 (AL I2 77; c. 14, 15a 14-15): "Motus autem sunt species sex: generatio,
corruptio, augmentum, deminutio, alteratio, secundum locum mutatio".
2 Aristot., Physica V t. 18 (AL VII1 198-199; E c. 2, 226a 24-33); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 152): "Motus in qualitate dicitur alteratio. In quantitate dicitur augmentatio vel deminutio. In ubi
dicitur locatio vel secundum locum mutatio".
1Aristot., Physica V t. 8 (AL VII1 195; E c. 1, 225a 26-27).
4 Aristot., Praedic. c. 14 (AL I2 77-78; c. 14, 15a 15-33).
s Aristot., Praedic. c. 14 (AL I2 78; c. 14, 15a 29-31): "Sed sunt quaedam crescentia quae non
alterantur, ut quadrangulus composito gnomone crevit quidem, alteratum vero nihil est factum".
6 Cf. Aristot., De gener. et corrupt. I t. 33 (AL IX1 28-29; А c. 5, 321a 18-22): "Oportet enim salvare
ratione exsistentia eius quod augetur et deminuitur. Haec autem tria sunt quorum unum quidem est
quamcumque partem maiorem esse eius quod augetur magnitudinis, verbi gratia si caro carnis; et
adveniente aliquo, et tertium, ut salvetur quod augetur et maneat".
560 Quaest. 44
positio, quam dicit ARISTOTELES non esse augmentationem in I De

generation^ .
Similiter, cum omni generatione vel corruptione coniungitur
alteratio, quia forma substantialis non est immediatum principium
agendi, sed tantum qualitates activae et passivae; et secundum illas 5
est alteratio ad quam consequitur transmutado secundum formam
substantialem, cuius formae illae qualitates sunt propriae.
Item, omne auctum occupât maiorem locum quam prius, quia
ipsum est maius; et "locus est aequalis locato8"; ergo omne auctum
mutat locum. ю
Item, in genere qualitatis est tantum unus motus, ut alteratio;
et in genere ubi, tantum unus; igitur erit tantum unus in genere
quantitatis et tantum unus in genere substantiae; igitur non erunt
nisi quattuor9 motus tantum.
Contingit etiam arguere quod in aliis generibus a quattuor sit 15
aliquis motus per se. Sed anxioma10 est. Hoc tamen videtur haberi
per unum dictum ArISTOTELIS in III Physicorum11, quod "tot sunt
species motus quot entis"; igitur motus est in omni genere.
1 augmentationem] alterationem ADL alteratione Q add. nec alterationem ER 3 cum]

enim R | omni] in KN 5 agendi] significandi L l illas] istas R 6 secundum] ad KN 7 cuius]
cuiusmodi R l illae] istae Q l illae — propriae] p. sunt i. qualitates ER 9 maius] magis K l est2 om.
Q 1 1 tantum om. L l ut] scilicet L add. est R 12 et] est R om. Q l ubi] add. est R l erit] esset AN
13 quantitatis] qualitatis N l tantum unus om. EKNQ 14 nisi] vera P l quattuor] add. species
ADL 15 etiam] igitur E et N l a quattuor om. KNQR 16 aliquis om. ADL l Sed anxioma est] -
NQR Secundum ADLpu Sed alterius negotii est E Sed extractioni est K l Hoc tamen] Quod AD l
haberi om. R 17 per unum] rep. L l Physicorum] add. ubi dicit L l quod] quia NQ 18 quot]
quod Q add. et QR add. etiam L add. sunt species N
7 Aristot., De gener. et corrupt. I t. 81 (AL IX1 46-47; A c. 9, 327a 24-26): "Amplius autem neque
augmentationem possibile esse et deminutionem. Non enim quodcumque erit generatum maius, si
erit appositio, et non omne transmutans aut mixto aliquo aut secundum se transmutante".
8 Cf. Aristot., Physica IV t. 30 (AL VII1 145; Д c. 4, 21 1a 1-2); Auctoritates Aràtotelú (ed. J. Hamesse p.
150): "Locus est aequalis locato".
9 Cf. Aristot., Physica III t. 4 (AL VII1 97; Г c. 1, 200b 33-34): "Non est autem motus praeter res;
mutatur enim semper id quod mutatur aut secundum substantiam aut secundum qualitatem aut
secundum quantitatem aut secundum locum"; cf. supra n. 1.
10 Cf. Lexicon Latinitatis Nederlandicae Mean' Aevi (ed. J. Fuchs et О. Weijers I, 41 la): "Anxioma: conca
tenate> loquendi ut sophisma ut aliquod insolubile seu aliquod problema difficile".
" Aristot., Physica HI t. 5 (AL VII1 98; Г c. 1, 201a 9): "Quare motus et mutationis sunt species tot
quot et entis".
12 Vide primam notam.
UTRUM ARISTOTELES CONVENIENTER DISTINGUAT SPECIES MOTUS 561
12] Dici potest quod motus — secundum illam rationem quae 9

assignatur in III Physicorumn, quod est "actus entis in potentia in
quantum in potentia" — convenit omnibus istis sex aequivoce, sicut
5 et ipsa definitio et ipsa definientia, quae sunt 'actus' et 'potentia',
aequivoce eis conveniunt. Sed magis proprie sumitur motus in V
Physicorum1*, quod 'motus est a contrario in contrarium, et in
tempore'. Et isto modo distinguitur contra mutationem subitam,
quae est in instanti. Nec potest sic sumptum convenienter dividi in
10 istos sex modos, sed tantum in quattuor eorum. Igitur primo
modo sumitur hic, et sic est divisio conveniens, ut vocis in significa-
tiones.
13] Ad primum argumentum15 dico quod 'species' sumitur ibi non 10

15 ut sumit PORPHYRIUS16 sed pro modo vel significato speciali, sicut in
illa auctoritate AristOTELIS in III Physicorum11 ubi dicit quod "tot sunt
species motus quot et entis". Ens enim non habet illas tanquam
species proprie, sed tanquam significata.
Ad aliud18 concedo quod generatio et corruptio non sunt motus 1 1
20 ut ARISTOTELES loquitur ibi de motu ut distinguitur contra mutatio
nem; sunt tamen motus prout loquitur de motu in III Physicorum.
2 Dici potest] praem. Ad quaestionem ADQ Dicitur E Potest dici Q l motus post rationem
Q | illam] eam E 3 assignatur] add. eius EKNR l Physicorum] add. scilicet ER l quod] quae L l
actus] alicuius KNQ 4 aequivoce] add. tamen LR 5 ipsa definitio et] definitio ipsa et (lin. A1)
A1D | quae] qui D l et1] in K l potentia] add. etiam L 7 Physicorum] add. scilicet Q l est om. Q
8 isto] illo KNR 9 quae] rep. E l potest] add. mg. motus L1 l sumptum] sumptus LQ 10 istos]
illos N | sex] scilicet K 11 conveniens] inconveniens KN l ut om. N 14 sumitur] sumit (ante
species) ER | non] ante sumitur Q 15 ut] prout L l sumit] sumitur E l vel] et KN 16 illa] prima
K | Aristotelis om. Q | in om. EQR l dicit] add. Aristoteles Q l quod om. ENQR l tot] quot L' restit.
mg. L1 17 quot] quod EQ l enim] autem L l tanquam] add. in Q 18 species om. L l proprie]
ante species A ante tanquam KN l tanquam] add. in Q 19 concedo] concludo Q 20 ibi] ante
loquitur Q post motu ER 21 prout] ut R l de motu post Physicorum KN
"Cf. Aristot., Physica III t. 6 (AL VII1 98-99; Г c. 1, 201a 10-1 1); Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse
p. 148): "Motus est actus entis in potentia secundum quod in potentia".
14 Aristot., Physica V t. 6-9 (AL VII1 194-196; E c. 1, 224b 27—225b 9).
"Cf. supra n. 1.
16 Porphyrius, Liber praedicabilium c. 'De specie' (AL I6 8-14; ed. Вusse 3.21-8.6).
17 Cf. supra n. 7.
18 Cf. supra n. 2.
562 Quaest. 44
12 Ad aliud19 dico quod licet isti motus fiant circa idem — vel
simul vel ordine quodam — numquam tamen sunt simul, hoc est ad
eundem terminum per se; et hoc sufficit ad eorum distinctionem. —
Cum arguitur de augmentatione et alteratione, concedo quod omnis
augmentatio naturalis proprie dicta praesupponit alterationem, 5
cuiusmodi non est augmentatio in mathematicis; sed nulla augmen
tatio est ad illum terminum ad quem est alterado. Et satis potest
concedi quod instantia ArISTOTELIS non est ad propositum de
augmentatione proprie dicta, sed de iuxtapositione, quae aliquo
modo augmentationi assimilatur; et pro tanto est illa instantia ad 10
propositum.
13 Cum arguitur de alteratione et generatione20, concesso quod
omnem generationem praecedit alterado, non sequitur hoc esse per
se ad eundem terminum, quia alteratio est per se ad qualitatem,
generado ad formam substantialem. 15
14 Cum arguitur de augmentatione et loci mutatione21, concedo
quod auctum maiorem locum occupât quam prius, sed tamen non
mutât locum secundum totum. Unde quia totum non habet alium
locum, ideo non dicitur moveri secundum locum. Vel si concedatur
quod movetur secundum locum, loci mutatio et augmentatio per se 20
sunt ad diversos terminos.
15 Ad aliud22 dico quod in genere quantitatis est unus motus gene
re, sicut in genere qualitatis et in genere ubi; sed non est nominatus in
genere sed tantum in speciebus proximis, quae sunt augmentatio et
deminutio. Et consimiliter dicendum est de generatione et corruptione. 25
1 isti] ibi KN 2 vel om. N l numquam] non ER' not. lin. alia littera: numquam R1 l hoc est
om. R 3 se] add. valet R 4 Cum] praem. Et Q l augmentatione et alteratione] alteratione et
augmentatione EKN l omnis om. L 5 praesupponit] supponit EKNQ 6 augmentatio] ante non
L in augmento Q l augmentatio2 post est Q 8 de — propositum om. EL 9 proprie] propria R
10 assimilatur] assimilantur Q l instantia] distantia N 13 generationem] augmentationem N l
praecedit] praecedat DQ l sequitur] dicitur Q l hoc] haec L 14 eundem — se] rep. post ad K 15 ge-
neratio] add. autem D add. per K add. vero L add. per se N 16 Cum] praem. Et Q 17 sed] et E l
tamen] tantum N om. L 18 Unde om. L l alium post locum AD 19 dicitur] dicit iin. N1 l
concedatur] conceditur ER 20 movetur] moveatur ADLQ l locum] add. tamen Q l augmentatio]
alteratio ADLR l per se om. L 21 sunt] ante per E 22 Ad — corruptione (fin. n. 15)] rep. K l
aliud] quartum R l genere] generatione K l quantitatis] qualitatis N l genere om. K 23 sicut] sic
AD | non post est L 24 genere] add. quantitatis Q l in om. D l et om. Q l et deminutio om. L
25 Et] Est E om. Q | est om. ADE
"Cf. supra n. 3.
20 Cf. supra n. 4.
21 Cf. supra n. 5.
22 Cf. supra n. 6.
Ad aliud23 dico quod in solis tribus generibus, scilicet quantita- 16

te, qualitate et ubi, est proprie motus ut distinguitur contra mutatio-
nem subitam, sicut probatur V Physicorum1* .
Cum arguitur in contrarium "tot sunt species motus quot et 17
5 entis25", COMMENTATOR addit26 'acquisiti per motum'. Et illa propo-
sitio, sic particulariter sumpta, satis est universalis ad propositum
AristOTELIS ibi. Et tantum res istorum trium generum per se acqui-
runtur per motum proprie dictum.
[5] Item, potest argui quod inconvenienter distinguit hic motum, 18

10 cum motus sit passio naturalis, et ita impertinens logico.
Ad quod potest responderi quod motus, in quantum eius 19
principium est materia vel forma naturalis, sive in quantum egreditur
a principiis corporis naturalis sicut passio a principiis sui subiecti,
pertinet ad considerationem naturalis. Sed in quantum est quid
15 transcendens repertum in diversis generibus per reductionem secun
dum quod est ad res diversorum generum, sic pertinet ad considera
tionem logici considerantis generalissima.
[III. — Notanda de motu et quiete]
Est autem simpliciter11 etc.
16l 20 Notandum quod quot sunt species motus, tot et quietis. Et 20
1 quantitate post qualitate LQR 2 est proprie motus] sunt m. p. dicit E e. m. p. dictus JCN
3 subitam] subiectam R l probatur] pro E 4 Cum] praem. Et Q l arguitur] accipitur L l quot]
quod Q | et om. DE 5 acquisiti] acquisitas Q 6 sic poя particulariter R 7 Et] add. sic ER l
istorum om. KN l generum] ante trium L 8 dictum] add. est Q 9 Item] add. iuxta hoc AD l
potest argui] per argui L l distinguit hic] distinguat h. L h. d. Q 10 ita] igitur Q 1 1 quantum]
add. est Q l eius post principium Q est N 12 naturalis om. ADE l sive] sed KN 13 corporis om.
N 16 sic] sicut A 17 considerantis] considerantem Q l generalissima] generalissimam Q add.
etc. ER 19 Est] Et K l simpliciter] similiter N l etc. om. Q 20 quot] quod Q l sunt] rep. N
" Cf. supra n. 7.

24 Aristot., Phjsica V t. 9 (AL VII1 196; E c. 1, 225b 6-9): "Si igitur praedicamenta divisa sunt sub
stantia et qualitate et ubi et quando et ad aliquid et quantitate et facere aut pari, necesse est esse tres
motus, quantitatisque et qualitatis et secundum locum".
25 Cf. supra n. 7.
26 Averroës, Physica III com. 5 (ed. Iuntina IV f. 41«*>): "... necesse est igitur ex hoc, quod diximus, ut
species ultimae motus sint tot, quot sunt species rerum motarum"; cf. supra q. 24 n. 1 3.
11 Aristot., Praedic. c. 14 (AL I2 78; c. 14, 15b 1-5): "Est autem simpliciter quidem motui quies contra
rium; his autem quae per singula sunt, generationi quidem corruptio, augmento autem deminutio,
secundum vero locum mutationi secundum locum quies".
564 Quaest. 44
sumendo ambo ut differunt in eodem genere, opponuntur privative.

Speciali autem motui privative opponitur quies specialis: non illa
quae est in termino ad quem, quia 'ilia est salus et perfectio28' motus,
sed quae est in termino a quo, ut dealbationi privative opponitur
quies in nigredine. Motui autem ad unum terminum contrariatur 5
motus e contrario qui est ad terminum contrarium; et quieti in uno
contrario contrariatur quies in alio contrario, ita quod motus
specialis habet pro contrario alium motum, et pro privative opposito
quietem. Similiter, quies habet pro contrario aliam quietem, et pro
privative opposito motum. Quod si quis ponat quietem contrariari 10
motui, non erit possibile vitare inconveniens, scilicet plura contrari
ari eidem univoco, quod est contra AR1STOTELEM in I Topicorum19 et
in X Metaphysicae30. Non est autem inconveniens eidem unum contra
riari, et aliud eidem privative opponi.
[IV. — Notanda de 'habere'] 15
Habere autem multis modis dicitur etc.31
Notandum quod quotcumque modis aliquid dicitur esse in

alio, tot modis potest dici illud aliud habere illud quod in eo est. Sed
tamen octo modi 'habere' hic positi et octo modi 'essendi in', IV Phy-
2 Speciali] praem. In EKNQ l privative post opponitur DE om. R l quies post specialis L l illa
om. Q 3 ad — termino om. K 4 sed] add. illa D l privative post opponitur E 5 quies] add. quae
est LR | nigredine om. Q l contrariatur] opponitur E 6 qui] quae D l contrarium] ad quem E l et]
in K | in] igitur K | uno post contrario AD 8 habet post contrario Q l pro2] rep. L 9 pro] add.
suo E | quietem2] inquietem AD 10 Quod si quis] Si quis autem L l contrariari] contrariam
ADEL 11 erit] esset ADN est E 12 univoco] univoce L l in om. ADL 13 in om. ADEK l X]
IV ADLQ | eidem post unum E 14 aliud eidem] ad idem K 16 Habere] adnot. mg. quaest!o 46
Q1 | dicitur om. LR | etc. om. DEQ 1 7 Notandum om. Q l quotcumque] quibuscumque EQR' quot L
not. mg. quotcumque R1 l aliquid post dicitur Q 18 potest] ante tot EQR l dici om. E l illud] ante di
ci R | aliud om. Q l illud2] idem AD l est] ante in EQR l Sed] Si R 19 octo om. Q l habere om. LQ l
positi om. AD | et om. R l et octo] ipsius habere et Q l in] in (om. Q) positi in LQ om. E l IV] VIII E
28 Cf. Aristot., De an. II t. 58 (В c. 1 1, 417b 2-16) ; Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse p. 182): "Pas-
sio dicitur dupliciter. Uno modo capitut pro transmutatione quadam quae fit cum abiectione contra
ria et illa dicitur passio proprie dicta. Alio modo idem est quod salus et perfectio alicuius in potentia
ab aliquo quod non est in actu; et illa dicitur passio metaphorice, ut est sentire, intelligere et sic de
aliis".
29 Aristot., Tоpica I c. 7 (AL V1 41-42; A c. 7, 1 13a 23): "Impossibile enim est contraria simul eidem
inesse".
10 Aristot., Metaph. X t. 14 (AL XXV2 192; I c. 4, 1055a 20-24): "Et his entibus palam quia non con-
tingit uni plura contraria esse (nec enim ultimo ulterius est aliquid, nec distantiae uni plura sunt ulti
ma), totaliter autem si est contrarietas, differentia vero duorum, unde et finalis".
"Aristot., Praedic. c. 15 (AL I2 78-79; c. 15, 15b 17-32).
sicommi2, non sunt idem, nec forte omnes isti reducibiles ad illos,
nee e converso.
Pro hac tamen distinctione intelligendum quod sicut quaecum- 22
que genera accidentium aequivoce sunt in substantia, ita substantia
5 ea habet aequivoce. Duos igitur modos primos ponit ARISTOTELES33
quibus substantia dicitur habere qualitatem vel quantitatem, et alios
duos iuxta praedicamentum decimum, quod est habitus, ut habere
ea quae 'circa corpus sunt secundum totum vel secundum partem34'
— per hos quattuor modos primorum generum accidentium et ultimi
Ю generis, dans intelligere modos alios 'habere' secundum alia genera
intermedia. Et adiungit alios quattuor modos 'habere', ut partem,
contentum, possessionem et cohabitantem, per quos possunt alii
modi priores innotescere. Nec enumerat omnes modos 'habere', sed
famosiores, et praecipue de numero illorum qui sunt ad propo-
15 situm.
Pro his omnibus notandum de aequivocatione habitus, quod 23
habet quattuor primos sensus qui dicti sunt prius35, et in quarto
sensu sumptus habet totam hanc distinctionem.
Notandum etiam pro tertio modo36, quod habitus, ut est ge- 24
20 neralissimum, non habetur, ut dicitur V Metaphysicae31 , quia tunc
1 nec] nam Q l forte om. K 3 tamen] autem Q om. AD l intelligendum] add. est (ante in
telligendum R) QR 5 ea post habet Q l modos post primos L l Aristoteles] add. in KN 6 qualita
tem ... quantitatem] quantitatem ... qualitatem Q l veil et AQ l et om. A l alios] alio K 7 duos]
add. modos DEQ l decimum] quartum Q om. E l ut] vel EN 8 ea om. К l corpus] corpora L 9 per
— partem om. K l et] vel Q 10 dans] dat L 12 contentum] contentem K l et om. Q l cohabitan
tem] cohabitationem ADQ l possunt ... innotescere] innotescent ER 14 de numero illorum] enu
merat illos L | illorum] istorum E l qui] quae Q 16 omnibus] ante his L l notandum] add. est Q
17 sensus] modos N' restit. lin. N1 l dicti om. K l et om. Q l in om. N 18 hanc] ante totam AD
istam KN 19 etiam] igitur R l pro] quod K per Q 20 dicitur] add. in R
,г Aristot., Physica IV t. 23 (AL VII1 142-143; Д c. 3, 210a 14-24).
" Aristot., Praedic. c. 15 (AL 12 78-79; c. 15, 15b 17-30): "Habere autem multis dicitur modis; aut enim
tanquam habitum et affectum aut aliam quamlibet qualitatem (dicimur enim disciplinam habere
atque virtutem); aut ut quantitatem, ut quod contingit ei qui habet magnitudinem (dicitur enim
bicubitum); aut ea quae circa corpus sunt, ut vestimentum vel tunicam; aut in membre (ut in manu
anulum); aut ut membrum (ut manum vel pedem); aut ut in vase (ut modius grana tritici aut lagena
vinum; vinum enim habere lagena dicitur et modius grana tritici; haec igitur omnia habere dicuntur
ut in vase); aut ut possessionem (habere enim domum et agrum dicimur). Aut etiam uxorem habere,
sed et uxor virum; sed videtur alienissimus qui nunc dictus est modus esse in eo quod est habere;
nihil enim aliud uxorem habendo significamus nisi quia cohabitat".
MCf. Liber sex principiorom c. 7 n. 74 (AL I7 52-53): "Quare magis proprium quidem habitus erit, corpo
re et circa-corpus exsistentibus, secundum eam quae partium est divisionem ut in pluribus exsistere".
"Cf. supra n. 22; cf. etiam supra q. 30-36 n. 39.
"Cf. supra n. 22.
"Aristot., Metaph. V t. 25 (AL XXV2 107; Д c. 20, 1022b 9-10): "Ergo palam quia ipsum non contin
git habere habitum (in infinitum enim vadit, si habiti fuerit habere habitum)..."
566 QUAEST. 44
esset processus in infinitum; sed est habitudo media inter habentem

et adiacentia corpori, quae habentur per ilium habitum. Si enim
habitus, ut est generalissimum, haberetur, hoc esset per alium habi
tum; et pari ratione, ille haberetur per alium, et sic infinita essent
entia. Quod est inconveniens, quia tunc nullum esset primum ens — 5
cuius oppositum probatur in II Metaphysicae™, et aliqualiter persua-
detur in fine XII Metaphysicae39 sic: "entia non volunt male disponi;
'non bonum autem pluralitas principatuum; unus igitur princeps',"
qui est Deus benedictus in saecula saeculorum. Amen.
2 illum] istum EK l enim om. L 3 est] erit E 4 pari] eadem KN l alium] add. et sic in
(om. K) infinitum KN l sic] add. in D 5 nullum] mg. K1 6 in om. DQ l II] V ADL l Metaphy-
sicae — XII om. A l aliqualiter] aequaliter Q l persuadetur] persuadet D 7 Metaphysicae om. ER l
sic] sicut AD ubi dicitur L om. Q 8 bonum autem] est autem bonum AD bonum autem est K est
autem bona L l pluralitas] pluraliter E l unus] add. est Q l princeps] add. est E 9 est post Deus N l
in — Amen om. Q l saeculorum om. EKLN l Amen om. N addunt Expliciunt quaestiones lohannis
Scoti super libro Praedicamentorum Aristotelis Deo gratias Dp Explicit sententia super Praedicamen-
ta secundum doctorem subtilem: l l Hoc qui fecit opus Duns subrilis vocitatur l l Doctor theologus
logica cunctis dominarur l l Qui cupit in logica merito consultus haberi l l Discat dicta sua sic cautus
habet retineri etc. E Expliciunt quaestiones doctoris subtilis super librum Praedicamentorum Aristote
lis KN Expliciunt Praedicamenta R Explicit S Expliciunt quaestiones Scoti super Praedicamenta
Aristotelis u | Quia quamquam hoc opus gratia subsidii Donationis Publicae ad Artes Liberales
Promovendas (id est NEH vulgo) in Statibus Foederatis, urgenti tamen de causa complevimus,
nempe, priusquam una cum sociis nostrum Instituto Franciscano a Directore mandante dimissi
simus, ideo nobis, benevole lector, parce: Editores scripserunt
" Aristot., Metaph. II t. 5-13 (AL XXV2 37-39; a c. 2, 994a 1-b 30).
" Aristot., Metaph. XII t. 56 (AL XXV1 269; Л c. 10, 1076a 3-4): "Entia vero non volunt disponi male.
'Nec bonum pluralitas principatuum. Unus ergo princeps';" Homeras, Iliad II lin. 204 in Loeb Classi
cal Scries, p. 64.
APPENDIX III
SEARCH FOR AN UNNAMED SOURCE
A. EXAMINED SOURCES
John Duns Scotus in Quaestiones super Praedicamerxta Aristotelis q. 9 n. 5-7 re

fers to an unnamed opponent who holds that Aristotle's rule at Categories 1b 10
must be understood as true only under clearly specified conditions. In our search for
the opponent, we surveyed the following seventeen texts:
0. Вoethius
In Categorías Aristotelis
In Patrologiae cursus computus, Series latina 64, ed. J. P. Migne (Paris 1860) col. 176A.
De subiecto vero praedicare est, quoties altera res de altera in ipsa substantia
praedicatur, ut animal de homine; nam quoniam animal et substantia est, et genus
hominis, idcirco in eo quod quid sit de homine praedicatur. Quare illa sola de subi
ecto praedicari dicuntur quaecumque in cuiuslibet rei substantia et in definitione
ponuntur...
***
Sed fortasse quisquam dicat minime verum esse quod dictum est, nam cum
homo de Socrate praedicetur, Socrates enim homo est, de homine vero species,
homo enim species est, Socrates species esse non dicitur. Et rursus cum animal de
homine praedicetur, de animali vero genus, animal enim genus est, homo generis
vocabulo caret; non enim dicitur homo esse genus, homo enim genus non est, sed
tantum species.
His dicendum est ... species de homine non 'in eo quod quid sit' praedica
tur.
1. Johannes Pagus1
Rationes super Praedicamenta
Ms. Padua, ВU 1589, ff. 24r-67v; ff. 26vb-27rb.
Circa primam sic procedit: "Quando alterum praedicatur de altero ut de

subiecto, quidquid praedicatur de praedicato, praedicatur de subiecto". Et hoc per
exempla manifestat, dicens "homo praedicatur de quodam homine, ut de Socrate, et
animal praedicatur de homine ut de subiecto; ergo praedicabitur de subiecto quod
est quidam homine".
1 Partial edition in E. Franceschini, "Giovanni Pago: Le sue Rationes super Praedicamenta Aristotelis e la
loro posizione nel movimento Aristotelico del secolo ХIIГ, Sophia 2 (1934)172-82, 329-50, 476-86; cf.
C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries. Authors: Johannes de Kanthi - Myngodus", Traditio
27 (1971) 267; C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries. Supplementary Authors", Traditio
30(1974) 124.
568 Search for an Unnamed Source
* **
| 27ra| Hic duo quaeruntur: primum de prima regula, secundum de secunda.
De prima quaeritur quare non dicat (dicit ms.) 'aliud de alio' sicut dicit 'alter-
um de altero'.
Et dicendum quod praedicatum et subiectum non debent esse penitus diver
sa, et quia 'aliud' dicit diversitatem in substantia et accidente, et sic denotat maxi-
mam diversitatem. Ideo dicit 'alterum', quod denotat diversitatem accidentium so
lum.
Secundo videtur superflue apponere hanc particulam 'de subiecto', quia

omne praedicatum semper dicitur de subiecto; ergo superfluit dicere 'de subiecto'.
Et dicendum quod multipliciter dicitur 'subiectum'. Uno modo 'sub alio iac-
tum' in linea praedicamentali. Aliter dicitur 'subiectum' in quo sit secundo, sive sit
in eadem linea sive non. Ut ergo denotet, (denotat ms.) quia de subiecto primo mo
do loquitur, dicit 'ut de subiecto'.
Tertio quaeritur, cum superius dicta sit duplex divisio, scilicet 'dici de' et
'non dici de', et 'esse in' et 'non esse in', cum det unam regulam penes 'dici de',
quare non det (dat nu.) aliam penes 'esse in'.
Et dicendum quod bene sequitur habitudo virtute eius quod 'dici de' bene
non sequitur, si medium dicitur de postremo, ultimum de medio, et primum de
postremo. Sed non sequitur habitudo virtute eius quod est 'esse in'; quare quia
non sequitur 'citharizatio (cicarizano ms.) est in subiecto, scilicet Socrate, et bonitas
in citharizatione (cicarizane ms.); ergo bonitas est in Socrate'; sed est fallada acci
dentls. Quia ergo sequitur habitudo penes 'dici de', ideo ponitur quaedam regula
dicens istam habitudinem.
Quarto quaeritur, cum haec regula possit variari, quare 'quidquid praedica-
tur de praedicato, et de subiecto'; alio modo sic: 'de quoсumque praedicatur, prae-
dicatur et subiectum'; tertio modo sic: 'de quoсumque praedicatur subiectum, et
praedicatum'; alio modo sic: 'quidquid praedicatur | 27 rb | de subiecto et de prae
dicato', quia rationale praedicatur; quare non ponit nisi primam?
Et dicendum quod duae illarum sunt falsae. Et ideo non ponuntur istae, id
est, 'quidquid praedicatur de subiecto et de praedicato', quia rationale praedicatur
de homine, et non de animali. Similiter, haec est falsa: 'de quoсumque praedicatur
praedicatum, et subiectum'; animal enim praedicatur de asino, homo tamen non
praedicatur de ipso. Aliae duae sunt verae, istae scilicet, 'quidquid praedicatur de
praedicato, et de subiecto'; et 'de quoсumque praedicatur subiectum, et praedica
tum'. Sed non ponitur nisi prima, nam altera aequipollet Uli, et sic datur per illam
intelligi.
Quinto videtur regula habere instantiam, nam genus praedicatur de animali

et non praedicatur de homine.
Et dicendum quod duplex est praedicatio: substantialis et accidentalis. De pri
mo loquitur, aut de secunda tu obicis.
Vel aliter: aliquid praedicatur de altero dupliciter: aut quia utrumque cadit
in eadem linea, aut ita quod unum cadat in linea, reliquum transcendat. Secundo
modo obicitur, quia genus transcendit omne praedicamentum. Primo modo loqui
Appendix III 569
tur auctor, et ideo dicit 'ut de subiecto', id est 'sub alio iacto' in linea praedicamen-
tali.
2. Robertus Kihvardby2
ín veterem artem
Ms. Cambridge, Peterhouse 2063, ff. 42ra-65vb; f. 44ш.
Primum dicibile de principio, cum illud principium secundum subiectum

"Quando alterum" declaratur in principio Priorum4, cum dicit Aristoteles 'quando
primum de medio, et medium de postremo, necesse est primum dici de postremo'.
Et similiter hic. Quae ergo est differentia?
Ad quod dicendum quod illud est magis universale, illud magis particulare;
nam illud principium fiat supra subiectum et praedicatum, et abstrahuntur a quo
libet, quod vero non sit, sed stat supra subiectum et praedicatum ut sit sub his dif-
ferentiis, primum membrum et postremum. Nec est illud principium ordinans di
cibile cum dicibili secundum modum enuntiationis, sed significat relationem dici-
bilis ad dicibile, quae est materialis respectu ordinis in interpretatione enuntiativa.
Consequenter quaeritur sic: si "quando alterum de altero" etc., ergo si homo

est animal, animal est genus; ergo homo est genus; et sic videtur confirman paralo
gismos accidentis.
Sed illud solvitur per hoc quod dicit 'ut de subiecto', id est quando aliquid
dicitur de praedicato ut de subiecto, id est de 'iacto sub' in linea eadem (lin. ms.)
praedicabili, et dicetur tunc de primo subiecto. Sed sic non fuit in proposito para
logismo; contradicit igitur paralogismis et non confirmat.
Quaeritur autem - cum per hoc principium contingit inferre per modum af-
firmationis de inferiori quod dicitur de superiori, convenit enim procedere a superi-
ori ad inferius affirmando - illud ergo principium ponit locum a genere constructi-
onum, quod est inconveniens.
Ad quod notandum quod hoc non est inconveniens in praedicatis essenti-
alibus in quibus haec propositio determinatur, sed in accidentalibus. Forma tamen
arguendi non valet in talibus; resolutione tamen valet. De huiusmodi autem plenius
patebit in Topicis.
2 Cf. P. Osmund Lewry, Robert Kiluiardby's Writings on the Lógica vetus, studied with regard to their teaching
and method Unpublished D.Phil. thesis, University of Oxford, 1978; C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle
Commentaries. Authors: Robertus - Wilgelmus", Traditio 29 (1973) 95.
3 Described in P. Osmund Lewry, "ThirteenthCentury Teaching on Speech and Accentuation: Robert
Kilwardby's Commentary on De accentibus of Pseudo-Priscian", Mediaeval Studies 50 (1988) 1 12-1 13.
4 Cf. Aristoteles, Analítica priora in Aristoteles latinus 3, 1 ed. L. Minio-Paluello (Вruges-Paris 1962) I, 4
25b 33-26a 2.
3. Johannes de Siccavilla (attrib.)5

Notulae super Praedicamenta
Ms. Cambridge, Peterhouse 205, ff. lr-344v; f. 15va.
Hoc habito, ponit unam regulam, et est "Quando aliquid praedicatur de alio,
quidquid praedicatur de isto, praedicatur de subiecto". Et per istam regulam mani-
festatur ordo eorum quae sunt in eodem genere.
Credo quod ens quod subicitur debet esse ordinatum, et hoc est "quando al-
terum" etc.
4. Nicolaus Parisiensis6
In Praedicamenta
Ms. Munich, SВ Clm. 14460, ff. 42r-62r; f. 43ш.
Praeterea dubitatur de regulis quas ponit. Prima est haec: "Quando alterum
de altero" etc.
Contra: homo est animal; animal est album. Non sequitur tamen quod homo
sit albus; ergo regula falsa.
Praeterea haec regula ponitur in libro Priorum7, ubi dicit "si primum de me
dio, et medium de postremo, primum de postremo". Ergo cum pertineat ad Prior-
istam, male ponit eam hic.
***
Ad primum dicendum quod ista regula intelligitur de praedicatione univoca,
sicut quando genus |43vb| praedicatur de specie. Cum autem obicis, <obicis> de
praedicatione denominative, et ideo nulla est instantia.
Ad aliud dicendum quod haec regula "Quando alterum" etc., pertinet ad lib-
rum Priorum prout primum, medium, ultimum dicunt ordinem syllogisticum. Per
tinet autem ad istum librum prout haec dicunt ordinem praedicabilem.
5 Cf. P. Osmund Lewry, Robert KiUvardby's Writings on the Logica velus Unpublished D.Phil, thesis,
University of Oxford, 1978; C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries. Authors: Robertus -
Wilgelmus", Traditio 29 (1973) 110; Thomas Aquinas, Expositio libri Peryermenias; Opera omnia I, 1,
Editio altera retracta ed. Commissio Leonina (Rome 1989) p. 66*; P. Osmund Lewry, "Robertus
Anglicus and the Italian Kilwardby", in Englüh Logic in Italy in the 1 4th and 15th Centuries, Acts of the
5th European Symposium on Medieval Logic and Semantics, Rome, 10-14 November 1980 ed. A.
Maieru (Naples 1982) pp. 34-35.
6 Cf. M. Grabmann, "Die logischen Schriften des Nikolaus von Paris (Clm. 14460 und Vat. lat. 3011)
und ihre Stellung in der aristotelischen Вewegung des 13. Jahrhunderts", in Abhandlungen zur Geschichte
der Philosophie des Mittelalten: Festgabe Clemens ßaeumleer sum 70. Geburtsdag (Münster: 1923); C. Lohr,
"Medieval Latin Aristotle Commentaries. Authors: Narcissus - Richardus", Traditio 28 (1972) 298-299.
7 Cf. Aristoteles, Anal. priora I, 4 25b 33-26a 2.
Appendix III 571
5. Albertus Magnus
Liber de Praedicamentis
In В. Alberti Magni Ореrа omnia I, 6 ed. A. Вorgnet (Paris 1890) p. 161b.
Suppositiones autem sunt duae quae pro principiis praemittendae sunt ordi-
ni praedicabilium. Quarum una quidem est quod Quando aherum de altero praedi
catur ut de proprio sibi in recta linea subiecto, et directe et substantialiter substante
secundum omnium quinque universalium respectum ad ea quae directe sub ipsis
sunt, quaecumque de eo quod praedicatur dicuntur recto ordine et substantiali, omnia
etiam dici de subiecto necesse est. Haec quidem in scientia de universalibus secun
dum omnem modum praedicandi quinque universalium dedimus exempla, ut
homo ut species praedicatur de quodam homine; animal autem in eodem ordine de
nomine praedicatur ut genus, et substantia de animali, necesse est quod animal et
substantia de quodam nomine ut differentia. Sensibile autem et vitale et animatum
de rationali ut genera et differentia, necesse est quod et haec de quodam homine
praedicentur. Similiter risibile de quodam homine praedicatur ut proprium; de
risibili autem admirativum ut genus, et de hoc suspensivum ad apprehensa, et ad
hoc secundum naturam desiderationis, necesse est quod et haec de quodam homine
praedicentur8. Similiter album de quodam homine ut accidens praedicatur, de albo
autem coloratum, de colorato autem quale. Oportet igitur quod et haec de quodam
homine praedicentur. Et generaliter loquendo, quaecumque secundum rectam line-
am ordine individui ad speciem, et speciei ad genus, de praedicato quocumque dici
possunt.
Et sicut Avicenna et Algazel9 dicunt, in negatione est similiter, dummodo ne-
gentur ea de praedicato quaecumque sunt secundum formam speciei aut generis
praedicato opposita...
Ex his autem facile patet quod non sequitur 'quidam homo est homo, homo
est species, ergo quidam homo est species'. Et 'homo est animal, et animal est ge
nus, ergo homo est genus'. Non enim species praedicatur de homine ut subiecto
secundum rectum ordinem praedicamentalem, sed praedicatur de ipso ut accidens
extraneum ab hoc ordine; et ideo in tali argumento est fallada accidentis.
Et per hoc etiam principium, prima figura invenietur in syllogismis, sicut pa-
tebit in doctrina Priorum analyticorum.
"cf. infra п. 12.

' De 'Avicenna', cf. Pseudo-Augustinus, Pseudo-Augustini Paraphrasis Themistiana in Aristoteles Latinus I,
5 ed. L. MinioPaluello (Leiden 1961) Categoriae decern 10-18, p. 144; Algazel, Lógica in "Logica Algazelis:
Introduction and Critical Text", ed. C. Lohr Traditio 21 (1965) 258.
6. Lambertus de Latiniaco (olim Lambertus Altissiodorensis)

Lógica (Summa Lamberti), edited with an introduction by F. Alessio (Florence 1971) p.
68.
"Quando alterum de altero praedicatur ut de subiecto, quaecumque de eo

quod praedicatur dicuntur, et omnia de subiecto dicuntur, ut homo de quodam
homine dicitur; animal vero de nomine"; quia animal de quodam homine praedica
tur, ut 'Socrates est homo, et homo est animal'.
Sic obicitur10: secundum istam regulam sequitur 'homo est animal; et animal
est genus; ergo homo est genus'. Sed hoc est falsum; ergo regula ex qua sequitur.
Ad hoc dicendum est quod illa regula intelligenda est de praedicatione sub-
stantiali, secundum quod superius universaliter de suo inferiori praedicatur. Et quia
genus tamquam de suo inferiori de animali praedicatur minime, ideo ñeque de
homine genus praedicatur.
7. Guillelmus de Montoriel
Summa libri Praedicamentorum
Mss. Oxford, Вod. Digby 24 (XIII), ff. 1r-16v, continued in Digby 2 ,ff. 80r-84v. In
"Willelmus de Montoriel, Summa libri Praedicamentorum", edited by R. An
drews and T. Noone, Cahiers de l'institut du moyen-âge grec et latin 64 (1994)
63-100; p. 69.
Item regula: Quandocumque (1b 10) aliquod praedicatum, quod est superius in
eodem genere praedicabili, praedicatur essentialiter ut de suo inferiori subiecto in eadem
linea praedicamentali, quae praedicantur de <praedicato praedicantur de subiecto. Ut
quando animal in praedicamento> (spat. vac. sex litterarum) substantiae praedicatur de
homine subiecto inferiori, et homo praedicatur de Socrate, ergo a primo animal prae-
dicabitur de Socrate. Et haec regula rectificat res eiusdem generis prout adinvicem
comparantur. Et sic haec quidem patet sic: animal rationale praedicatur de homine ut
de suo subiecto inferiori; et animal de animali rationali; ergo a primo animal praedica-
bitur de homine.
8. Guillelmus Arnaldi (olim Aegidius Romanus)11

Liber Praedicamentorum
In Aegidius Romanus, Expositio in Artem Veterem, Venice 1507; reprinted Frankfurt
1968; f. 15ш.
"Quando alterum de altero praedicatur"...

Hic ponit unam regulam, quod quando aliquid praedicatur de aliquo ut de
subiecto, quod praedicarur de praedicato ut de subiecto etiam praedicabitur de subi
ecto; ut homo praedicatur de Socrate ut de subiecto, et animal de homine, ideo
praedicabitur de Socrate.
10 Cf. Вoethius, In Categorías Arisrotelis (Paris 1860) 64, col. 176CD.

" Cf. Thomas Aquinas, Expositio libri Peryermenias (Rome 1989) I, 1 pp. 69*-72*; A. Tabarroni, "Lo
pseudo Egidio (Guglielmo Arnaldi) e un'inedita continuazione del commento di Tommaso al Periher-
menias', Medioevo 14(1988)371-427.
Appendix III 573
Et dicit bene 'ut de subiecto', nam si dicatur 'Socrates est homo; et homo est
species; ergo Socrates est species', non sequitur; quia species non praedicatur de
homine ut de subiecto.
9. Anonymus
In Praedicamenta
Ms. Vatican, lat. 214112, ff. 32гИ8гЬ; f. 39м.
"Quando alterum de altero praedicatur, quidquid praedicatur de praedicato

praedicatur de subiecto" (ut de subiecto add. in mg.), ut 'Socrates est homo; homo
est animal; ergo Socrates est animal'.
Contra istam regulam Aristotelis: non sequitur 'homo est animal; animal est
genus; ergo homo est genus'; ergo etc.
Praeterea 'rudibile praedicatur de animali; animal praedicatur de homine;
ergo rudibile praedicatur de homine'. Per consequens homo est rudibilis, quod est
falsum.
Praeterea non sequitur 'homo est animal; animal currit; ergo homo currit',
quoniam, posito quod solus asinus currat, tunc principales propositiones sunt verae,
ultima est falsa. Ergo regula falsa.
Dicendum quod duplex est praedicatio, videlicet accidentalis et essentialis.
Unde cum dicit 'quidquid praedicatur de praedicato, praedicatur et de subiecto', in-
telligitur de praedicatis essentialibus, ut superioris de inferiori, vel convertibili.
Quod patet per hoc quod dicit "Quando alterum de altero praedicatur ut de subi
ecto", id est ut de inferiori. Genus autem non praedicatur de animali, nec ut de in
feriori. Quare cessat obiectio.
Et per hoc patet solutio ad tertium. Ad tertium, quoniam cum dicitur
'animal est rudibile', 'rudibile' non praedicatur de animali ut superius de inferiori,
neque ut convertibile de convertibili; ita non sequitur quod debeat praedicari de
homine. Similiter non sequitur cum dicit 'animal currit'; 'currere' non praedicatur
de animali essentialiter, sed accidentaliter, quare non sequitur quod de homine
debeat praedicari.
10. Simon de Faversham

Quaestiones super libro Praedicamentorum, q. 3
In Opera Omnia I, Opera lógica, tomus prior, ed. P. Mazzarella (Padua 1957) p. 76.
Dubitatur de regula, cum dicit "Quando alterum de altero" etc. Quia dato
quod vera sit, haec videbitur esse bonum argumentum: 'animal est genus; homo
est animal; ergo homo est genus'; quia per illam regulam quicquid dicitur de prae
dicato dicitur de subiecto; sed esse genus dicitur de animali; ergo videtur quod
debeat dici de homine.
Dico ad hoc quod regula sic est intelligenda quod quando aliquid reale et in
linea praedicamentali dicitur de praedicato, illud dicitur de subiecto; genus autem
intentionale est, et non est ordinatum supra animal in praedicamento substantiae;
ideo quamvis dicatur de animali, non oportet quod dicatur de homine.
12 Cf. Codices Vaticani Latini: codices 21 18-2192 ed. A. Maier (Vatican 1961) p. 48.
Vel posset dici quod regula intelligenda est 'si illud quod praedicatur de prae-
dicato non pertineat ad diversitatem inter subiectum et praedicatum'. Modo ita est
quod esse genus pertinet ad diversitatem inter hominem et animal. Haec enim est
falsa 'homo est animal inquantum animal est genus'; quamvis haec sit vera 'homo
est animal quod est genus'.
1 1. Thomas Sutton
In Categorías
In "Thomas Sutton's Commentary on the Categories according to MS. Oxford,
Merton College 289", partial edition by A. Conti in The Rise of British Logic.
Acts of the Sixth European Symposium on Mediaeval Logic and Semantics. Balliol
College, Oxford, 19-24 June 1983, ed. P. Osmund Lewry (Toronto 1983) pp.
195-196.
Secundo cum dicit "Quando alterum de altero", ponit duas regulas de his
quae dicuntur de subiecto. Secundam ponit ibi: "Diversorum generum" etc.
Prima est haec: "Quando alterum de altero praedicatur ut de subiecto, quae-
cumque dicuntur de eo quod praedicatur, omnia dicentur de subiecto". Et exempli-
ficat: "ut homo praedicatur de quodam homine, animal vero praedicatur de nomi
ne, igitur et de quodam homine animal praedicatur; quidam enim homo et homo est
et animal".
Sciendum est autem quod per istam regulam exponitur 'dici de subiecto',
quod superius non exposuit, sed solum 'esse in subiecto'. Est autem 'dici de subi
ecto' univoce praedicari13, scilicet secundum nomen et rationem; et hoc est praedi-
cari substantialiter. Si enim sit praedicatio secundum accidens, non oportet illud
quod dicitur de praedicato dici de subiecto. Si enim homo est albus, et albus est
color, non sequitur ex hoc quod homo sit color. Requiritur etiam ad 'dici de subi
ecto' quod praedicatum sit universale respectu subiecti. Si enim 'animal rationale
mortale' dicitur de homine, quamvis dicatur de eo in quid, non tamen dicitur de
eo ut de subiecto, quia non est praedicatum alterum a subiecto tamquam univer
sale, sed idem cum eo. Definitio est idem cum definito, et propter hoc dixit Aristo
teles: "Quando alterum de altero praedicatur", ad removendum eiusdem de se.
Sed adhuc obiciunt quidam14 contra regulam. Nam animal dicitur de homi
ne ut de subiecto, quia 'in quid' et tamquam universale; genus autem dicitur de
animali, non tamen vere dicitur genus de homine; non igitur quaecumque dicuntur
de praedicato dicuntur de subiecto.
Ad hoc dicendum quod genus, quamvis praedicetur, non tamen "ut de subi
ecto"; quia non praedicatur (praedicetur ms.) de eo 'in eo quod quid', sed secundum
accidens. Regula autem intelligenda est quod quaecumque praedicatur de prae
dicato ut de subiecto, illud dicitur de subiecto ut de subiecto; ut tota regula intel-
13 Cf. Simplicius, Commentaire sur les Catégories d'Amtote traduction de Guillaume de Moerbeke ed. A. Pattin-
W. Stuyven in Corpus Latinum Commentariorum in Aristotelem Graecorum V, 1-2 (Louvain 1971-5) p. 69, 11.
80-82: "Cum dixisset quid non est de subiecto, nunc dicit quid est; quia univoce et in eo quod quid est
praedicari, hoc est de subiecto dici".
14 Cf. Вoethius, In Categ. Aristot. (Paris 1860) 64, col. 176CD.
Appendix HI 575
ligatur uniformiter de 'dici de altero' ut de subiecto. Et sic patet quod per regulam
istam docetur quod de quocumque subiecto dicitur aliquid, illud quod dicitur et
illud de quo dicitur pertinent ad idem praedicamentum. Si enim animal dicitur de
nomine ut de subiecto, et animal reducitur ad substantiam, oportet quod homo ad
substantiam reducatur. Singularia enim, quae sunt imprehensibilia propter suam
infinitatem15, reduсuntur ad decem praedicamenta per sua superiora, quae de ipsis
dicuntur ut de subiectis. Quod enim Socrates sit substantia sсimus per hoc quod de
ipso dicitur homo ut de subiecto, et de homine animal, et sic per multa superiora
procedendo usque ad substantiam.
12. Petrus de Sancto Amore16

Sententia super librum Praedicamentorum
Ms. Paris, ВN 137417, ff. 13rb-34rb; f. Hvb.
"Quando (Quare ms.) alterum de altero". In parte ista determinat Philoso-

phus de antecedentibus cognitionem praedicamentorum quantum ad eorum ordi-
nem. Et quia iste ordo est dupliciter, quoddam enim est in rebus unius generis, et
aliud in rebus diversorum generum, et ideo circa hoc duo facit. Primo ponit unam
regulam de primo ordine; et secundo ponit aliam de secundo I 15ra| ordine. Secun
da ibi: "Diversorum generum".
Primo dicit quod "Quando alterum de altero praedicatur ut de subiecto", id

est, de inferiori, "quaecumque dicuntur de eo quod praedicatur", id est de prae-
dicato, [et] "omnia dicuntur de subiecto". Et signanter dicit 'ut de subiecto', ad ex-
cludendum praedicationes per accidens. Non enim sequitur: 'homo est species;
Socrates est homo; ergo Socrates est species' etc. Et tunc ponit exemplum de re
gula, dicens ut si "homo praedicatur de quodam homine, animal vero praedicatur
de homine, ergo animal praedicabitur de quodam homine"; quia "quidam homo",
ut Socrates, et "est animal et est homo".
Sciendum est quod Algazel et Avicenna18 dicunt in suis Praedicamentis
[dicunt] istam regulam esse veram in quinque praedicabilibus. Et declarant de spe
cie: 'si dicatur Socrates est homo; et homo est animal; ergo Socrates est animal'. Et
15 Cf. Porphyrius, Isagoge 6.14-16 in Aristoteles latinus I, 6 ed. L Minio-Paluello-В.G. Dod (Paris-Вruges
1966) p. 12: "... individua autem quae sunt post specialissima infinita sunt"; Auctoritates Aristotelis in
Philosophes Médiévaux XVIII ed. J. Hamesse (Louvain-Paris 1974) p. 300 (1 1): "... quia individua sunt
infinita, de eis non potest esse scientia".
16 Cf. C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries. Authors: Narcissus - Richardus", Traditio 28
(1972) 369-370; M. Grabmann, Bearbeitungen und Auslegungen der aristotelischen Logik aus der Zeit von
Peter Abaelard bis Petrus Hispanus (Вerlin 1937) p. 51; repr. Gesammelte Akademieabhandlungen ed. M.
Schmaus (Paderborn 1979) II, p. 141 1; Thomas Aquinas, Expositio libri Peryermenias (Rome 1989) I, 1,
p. 75*.
" Cf. W. Senko, Repertorium commentariorum medii aevi in Aristotelem latinorum quae in ßibliothecis publicis
Parisüs asseivantur. Opera philosophorum medii aevi, Textus et studia tom. 5 fase 2 (Warsaw 1982) p.
105; L Delisle, "Manuscrits divers acquis par la Вibliothèque Nationale en 1876, 1877 et 1878", Mé
langes de Pal*ographie et de Bibliographie (Paris 1880) pp. 469-47 1.
18 Cf. Albertus Magnus, Liber de Praedicamentis (Paris 1890) I, 6, p. 162a; cf. Pseudo-Augustinus, Catego-
riae decem 39-42 (pseudoAugustini Paraphrasis Themistiana) ed. L Minio-Paluello (Leidenl961) pp. 142-
143.
similiter de proprio, ut 'homo est risibilis; et risibile est admirativum; ergo homo est
admirativus'. Exempla possunt similiter accipi in aliis.
Item notandum quod Simplicius19 obicit contra istam regulam sic: videtur
quod male dicat "alterum de altero", quia sequitur 'homo est animal'; ibi non prae-
dicatur alterum de altero, sed potius idem de se ipso; ergo male.
Item20 sequitur per istam regulam, 'homo est animal; animal est genus; ergo
homo est genus', quod est falsum; ergo regula nulla.
Ad primum solvit21, et dicit quod quia animal est quid indeterminatum, et
homo est quid determinatum, ideo dicendo 'homo est animal' praedicatur alterum
de altero, quia indeterminatum de determinato. Unde dicit notabiliter 'alterum' et
[et] non 'aliud', quia alterum dicit diversitatem in essentia, et quia illud quod prae
dicatur de alio in essentialiter ordinatis non differt (differunt ms.) essentialiter sed
accidentaliter; ideo dicit notabiliter 'alterum' et non 'aliud'.
Ad secundum ipse22 solvit, et dicit quod regula sic intelligenda est: "Quando
alterum de altero praedicatur ut de subiecto" et essentialiter; sed genus non prae
dicatur de animali ut de subiecto. Et subdit causam, quia tunс praedicetur in quid de
ipso; sed non praedicatur in quid, sed in quale. Item23 ista non sunt essentialiter
ordinata; quare non valet.
Item nota quod Simplicius24 dicit: videtur quod hic sit nugatio, dicendo
"alterum de altero ut de subiecto", quia 'alterum de altero' est idem quod 'dici de
subiecto'. Nugatorie ergo ponitur "ut de subiecto".
Et ipse dicit et solvit, quod ibi non est nugatio, quia ibi non ponitur alterum
de altero pro 'sub se iacto'; et quia multa dicuntur de altero quod alterum non est
'sub se iactum', ut dicendo 'album est homo', ideo non est nugatio.
13. Gerardus de Nogento25

Glossulae in Praedicamenta
Ms. Paris, Вib. Mazarine 3523, ff. lr-39r; f. 9rЬ.
"Quando alterum".
Hic determinat de illis quae antecedunt cognitionem praedicamentorum
<quantum> ad ordinem. Et primo facit hoc inspiciendo ad ea quae sunt in eodem
praedicamento. Secundo inspiciendo ad ea quae sunt in diversis, ibi: "Diversorum
generum".
19 Simplicius, In Praed. (1971-5) p. 70, IL 20-22.

20 Simplicius, in Praed. (1971-5) p. 69, IL 89-91.
21 Simplicius, In Praed. (1971-5) p. 70, 11. 2-25.
22 Simplicius, In Praed. (1971-5) p. 69, IL 91-92.
23 Cf. Albertus Magnus, Liber de Praedicamentis (Paris 1890) I, 6, p. 162a: "Non enim species praedicatur
de homine ut subiecto secundum rectum ordinem praed icamentalem, sed praedicatur de ipso ut acci-
dens extraneum ab hoc ordine".
24 Cf. Simplicius, in Praed. (1971-5) p. 70, II. 10-16.
25 Cf. C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries. Authors G - I", Traditio 24 (1968) 163; P.
Osmund Lewry, "Robertus Anglicus and the Italian Kilwardby", in English Logic in Italy in the 14th and
15th Centuries, Acts of the 5th European Symposium on Medieval Logic and Semantics, Rome, 10-14
November 1980, ed. A. Maierù (Naples 1982) p. 34; Thomas Aquinas, Expositio libri Peryermenia (Rome
1989)1, l,p.75*, n. 2.
Appendix III 577
Primo dicit quod "Quando alterum de altero ut de subiecto", id est de aliquo

'sub se iacto', "quidquid dicitur de praedicato, dicitur et de subiecto."
Hic sunt quattuor notanda.

Primum est quod Algazel et Avicenna26 dicunt in suis Praedicamentis illud
verum est in quinque praedicabilibus, et declaravit in specie: 'Socrates est homo;
homo est animal; ergo Socrates est animal'. Exempla similiter possunt in aliis accipi.
Secundo notandum: si aliquis27 etiam diceret 'homo est animal; animal est
genus; ergo homo est genus' - dicendum quod haec debet intelligi in praedicati-
onibus et per se et proprie dictis.
Tertio notandum quod dicit 'alterum' et non 'aliud', quia <'aliud'> dicit diver-
sitatem in essentiis, et 'alterum' diversitatem in accidente. Et quia illud quod essenti-
aliter praedicatur non differt essentialiter de eo de quo praedicatur, ideo dicit 'alter
um' et non 'aliud'.
Quarto sciendum quod videtur esse nugatio 'alterum de altero ut de subi

ecto', quia alterum dici de altero est dici de subiecto; nugatarie ergo praedicatur 'ut
de subiecto'.
Dicendum quod ibi non praedicatur de subiecto nugatarie, quia ibi prae
dicatur "ut de subiecto", id est ut de 'sub se iacto'. Et quia multa dicuntur de altero
quod non dicitur 'sub se iactum', ideo dicit "de altero ut de subiecto".
14. Henricus de Вrox (Henricus de Вruxella?)28

Notabilia super Praedicamenta
Ms. Paris, ВN n. acq. lat. 137429, ff. 53ra-62rb; f. 53vb.
"Quando autem alterum".

Videtur quod ista regula non habet (habeat ms.) veritatem, et hoc primo sic:
'homo est animal; et animal est genus; ergo homo est genus'. Hoc non sequitur; ergo
etc.
Ad hoc respondet Albertus30, dicens quod haec regula intelligenda est de his
quae essentialiter ponuntur in ordine praedicamentali; sed species, nec genus, et
similia non ponuntur in recta linea praedicamentali; ergo non valet. Quia magis di-
26 Cf. Albertus Magnus, Liber de Praedicamentis (Paris 1890) I, 6, p. 162a; cf. Pseudo-Augustinus, Cate-
goriae decern 39-42 (pseudo-Augustini Paraphrasis Themistiana) ed. L MinioPaluello (Leiden 1961) pp.
142-143.
27 Cf. Вoethius, In Categ. Aristot. (Paris 1860) 64, col. 176CD.
28 Cf. C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries. Authors G - Г, Traditio 24 (1968) 218.
29 Cf. W. Senko, Repertorium commentariorum medii aevi in Artstotelem latinorum quae in Bibliothecis
publicis Parisiis asservantur. Opera philosophorum medii aevi, Textus et studia tom. 5 fasc. 2 (Warsaw
1982) p. 103; Thomas Aquinas, Expositio libri Peryermenias (Rome 1989) I, 1, p. 4*; H. Roos, "Zur
Вegriffsgeschichte des Terminus 'apparens' in den logischen Schriften des ausgehenden 13. Jahr
hunderts," in Virtus política': Festgabe zum 75. Geburtstag von Alfons Hufnagel (Stuttgart 1974) p. 328.
30 Albertus Magnus, Liber de Praedicamentis (Paris 1890) I, 6, p. 161b.
citur esse intentio in genere qualitatis, scilicet genus et etiam similia, et non sunt de
genere substantiae.
Vel dicendum aliter, secundum Simplicium": "quando alterum de altero prae
dicatur", [dicitur] quidquid dicitur univoce de praedicato 'in quid', hoc etiam dici-
tur de subiecto. Sed genus vel species non dicuntur univoce praedicari 'in quid', sed
denominative et 'in quale'; ergo etc.
Vel aliter: quidquid dicitur de praedicato hoc modo quo praedicatum dicitur
de subiecto, scilicet essentialiter, illud etiam de subiecto dicitur. Sed quia genus
hoc modo non dicitur de animali, id est essentialiter, I 54ra | ut patet; ergo etc.
Item notandum qualiter Philosophus dicit "Quando alterum" etc., cum super-
ius et inferius sint idem in essentia, ergo debent dicere 'quando idem de eodem'
etc., id est non nominare diversitatem. Ad hoc ostendit Simplicius32 quod superius
habet rationem indeterminati, sed inferius habet rationem determinad, et ista sunt
alterata per rationes istas. Alio modo dicit <ea> diversi (dimisi ms.) ambitus, quod
genus <secundum> totam generalitatem suam non praedicatur de hac specie, sed
secundum esse quod habet in ipsa specie. Et sic quando superius praedicatur de subi
ecto secundum esse suum, alterum est de esse commun i suae essentiae ad esse spe-
ciei. Ideo bene dicit "alterum".
Item notandum quod similiter in negativis regula servanda, hoc est ut 'quan
do alterum de altero' affirmatur, quidquid negatur de superiori negari potest et de
inferiori, ut 'homo est animal; sed animal non est lignum; ergo homo non est lig
num.'
15. Siger de Courtrai33

Expositio super librum Praedicamentorum
Ms. Venice , В. Marc. lat. VI 21, ff. 92r-158v; f. 1 10rb.
"Quando autem (sic ms.) alterum de altero" etc.

Proponit quasdam regulas utiles ad propositum. Et dividitur in duas partes
secundum duas regulas quas ponit. Secunda ibi: "Diversorum generum".
Primo dicit quod quando aliquid praedicatur (praedicatum ms.) de aliquo
subiecto, quidquid praedicatur de praedicato, praedicatur de subiecto. Et exem-
plificat "ut homo praedicatur de quodam nomine", dicendo Socrates est homo; et
"animal praedicatur de homine"; dicendo homo est animal; ergo animal praedica-
bitur de Socrate, dicendo ergo Socrates est animal. Et hoc est quod dicit: ...
| 1 lOva I
Contra istam regulam instat Simplicius34, sic: quia bene dicitur 'Socrates est
homo' et 'homo est species'; tamen male arguitur 'Socrates est species'. Similiter
bene dicitur 'homo est animal; animal est genus'; tamen male dicitur 'homo est ge
nus'. Quare regula nulla.
31 Simplicius, in Praed. (1971-5) p. 70, 11. 20-22.

" Simplicius, In Praed. (1971-5) p. 70, 11. 22-25.
33 Cf. C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries. Authors: Robertus - Wilgelmus", Tmditio 29
(1973) 138; C. Verhaak, Zegerwn Kortrijk, Commentator van Perihermeneias (Вrussels 1964) pp. xxii-xxix.
34 Simplicius, in Praed. (1971-5) p. 69, 11. 89-91.
Appendix III 579
Ad hoc respondet Albertus35. Et dicit quod regula tenet in ordinatis secun

dum rectam lineam et in per se passionibus et subiectis. Modo homo et species et
animal et genus non se habent secundum rectam lineam sicut per se passiones et sub-
iecta; quare non valet instantia.
Simplicius36 solvit aliter, dicens quod regula per se ipsam si bene intelligatur
solvit instantiam. Dicitur enim in regula sic: "Quando aliquid praedicatur de ali-
quo ut de subiecto, quidquid praedicatur de praedicato, ut de subiecto", id est de
inferiori, omne tale praedicatur de subiecto. Sed cum dicitur 'homo est species, et
animal est genus', ibi non praedicatur species de homine vel genus de animali ut de
subiecto, id est de inferiori; sed magis ut accidens de subiecto. Quare non valet in
stantia.
Ista regula valet ad sciendum quem ordinem debent habere ea quae debent
poni in praedicamentis. Et intellige, secundum Simplicium, quod licet superius non
sit alterum et diversum secundum rem ab inferiori, est tamen alterum ab eo secun
dum rationem. Et ideo bene dicit 'alterum' - vel ad denominandum quod quando
superius praedicatur de inferiori, non praedicatur de ipso secundum totum suum
ambitum, sed secundum aliquam eius partem dicit 'alterum'.
Intellige ulterius quod regula veritatem habet in praedicatione negativa, sicut et
in affirmativa.
16. Gualterus Вurlaeus37

Expositio super liber Praedicamentorum, ed. prima
Ms. Cambridge, St. John's 100, Ш^Ь-54rЬ; f.50ra.
"Quando alterum de altero praedicatur" etc.

Hic determinat de ordine praedicabilium. Et ponit duas regulas, quarum pri
ma est "Quando alterum de altero praedicatur, quidquid praedicatur de praedi
cato, praedicatur de subiecto; ut si animal praedicatur de homine, quidquid prae
dicatur de animali, praedicatur de homine". Cum igitur corpus, corpus anima-
tum, et substantia praedicetur de animali, omnia haec praedicantur de homine.
Contra: genus praedicatur de animali, et non praedicatur de homine. Haec

enim est vera: animal est genus. Et haec est falsa: homo est genus. Similiter species
praedicatur de homine, et tamen non praedicatur de Socrate. Igitur aliquid prae
dicatur de praedicato quod non praedicatur de subiecto.
Dicendum quod regula debet intelligi in per se praedicatione et in linea
praedicamentali. Sed quando praedicatur nomen secundae intentionis de nomine
primae intentionis, non est per se praedicatio. Et in talibus regula non habet intel
ligi. Unde 'genus' et 'species' sunt nomina secundae intentionis, et 'homo' et 'ani
mal' sunt nomina primae intentionis. Ideo sic dicendo 'animal est genus' et 'homo
est species', utrobique est hic praedicatio per accidens. Ideo instantia non valet.
35 Albertus Magnus, Liber de Praedicamentis (Paris 1890) I, 6, p. 161b.

36 Simplicius, In Praed. (1971-5) pp. 69-70, 11. 91-00.
37 Cf. C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries. Authors G - 1", Traditio 24 (1968) 173; R.
Wood, "Studies on Walter Вurley 1968-1988", Bulletin de philosophie médiévale 30 (1988) 236.
B. ANALYSIS OF THE TEXTS
Вoethius (0), in the text abbreviated above, provides the outline for sub
sequent discussion of Categories 1b 10. From an apparent application of the rule,
he produces a paralogism: 'Socrates is a man; man is a species; therefore Socrates is
a species'. Similarly: 'man is an animal; animal is a genus; therefore man is a genus'.
The conclusions of both of these syllogisms are false. Вoethius, however, also
provides a hint for how these paralogisms may be solved: the rule should be under
stood as true only for terms which are predicated essentially ('in eo quod quid sit).
John le Page (1), in his fifth comment, recapitulates Вoethius's paralogism,
and offers two alternative solutions. The first solution is Вoethius's: the rule is true
only when the predication is essential (substantialis)™. The other solution requires
for the truth of the rule that the terms under consideration must fall under the
same categorical line (i.e. they must be under the same genus). Le Page finds this
requirement in Aristotle's phrase 'as of a subject', taking 'subiecto' to mean 'falling
under another' ('sub alio ¡acto').
Kilwardby (2) knows le Page (1); he gives the same etymology of subiecto'
('¡acto sub'), an etymology repeated in Peter of Saint-Amour (12). John of Sackville
(3), who often follows Kilwardby, is very brief at this point. Nicholas of Paris (4)
copies Kilwardby's reference to the Рпоr Analytics.
St. Albert the Great (5) provides a literal exposition of Aristotle's text, in the
course of which he repeats John le Page's two conditions for the truth of the rule.
For proper transitivity of predication, one thing must be predicated of another es
sentially (substantiaiiter) and in a direct categorical line. Albert's endorsement of
this position was likely the source for much subsequent medieval discussion, and ex
pressly in nos. 14 and 15.
Lambert of Lagny (6) raises Вoethius's objection that this rule allows a para
logism: 'man is an animal; animal is a genus; therefore man is a genus'; and he ap
plies Вoethius's solution, that 'genus' is not said of 'animal' essentially. William of
Montoriel (7) has the two requirements: transitive predication requires essential
predication, and predication in the same direct categorical line.
William Arnaud (8) emphasizes Aristotle's words "as a subject" as rescuing
the principle from paralogism; his emphasis is reminiscent of the etymology given
by le Page and Kilwardby of 'subject' as 'lying under another' - which again points
out the requirement that transitive predicates must be in the same direct categori
cal line. Likewise, the anonymous Categories commentary (9) in Vat. lat. 2141 has
Вoethius's paralogism, and solves it by distinguishing between accidental and essen
tial predication.
Simon of Faversham (10) requires for proper predication that two items
must be in the same categorical line; but he adds a new requirement: the two items
must be real. He thus distinguishes between the real and the intentional; since
genus is an item of second intention, it cannot be transitively predicated of animal.
Thomas Sutton (11) is the first in our list to show the influence of Sim-
plicius's Commentary on the Categories39, pointing out that 'to be said of a subject' is
38 William of Ockham credits this point to Вoethius: Guillelmus de Ockham, Expositio in librom Prae-
dicamentorum Aristotelis ed. G. Gál in OPh II 154.
39 Simplicius, Commentaire sur les Catégories d'Aristote in CLCAG V, 1-2 (Louvain 1971-5).
Appendix III 581
the same as 'to be predicated univocally'; this sort of predication he equates with
essential predication (praedicari substantialiter), which is required for the validity of
the rule. He solves Вoethius'sparalogism (which is also in Simplicius) by requiring
that, for one thing to be predicated of another, they must be predicated essentially,
and must belong to the same category.
Peter of Saint-Amour (12), like William Arnaud (8), emphasizes Aristotle's
words "as a subject" as meaning "essentially", thus rescuing the principle from
paralogism. From Albert the Great (5), he cites Algazel and "Avicenna" (perhaps
"Augustinus" was meant here, which in this context refers to the pseudo-Augustin-
ian Categories decern). He explicitly cites Simplicius, and provides versions of his
solutions. As a conclusion, he gives the etymology of 'subiecturn from John le Page
(1) and Kilwardby (2). Thus Saint-Amour is a diligent compiler of opinions. Gerard
of Nogento (13), likewise, provides the etymology from Le Page and Kilwardby;
Albert's citation of Algazel and Avicenna, Вoethius'sparalogism; and arguments (un-
attributed) from Simplicius.
Henricus de Вrox (14) presents three alternative solutions to Вoethius's
paralogism: Albert's two requirements of essential predication and predication in
the same categorical line; Simplicius's equating 'predicated of a subject' with
'predicated univocally'; and a third solution, which is the same as part of Albert's,
that predication must be essential. Siger of Courtraco (15) similarly solves the
Вoethian paralogism with Albert's and Simplicius's solutions. Generally, Siger's com
mentary depends heavily on Simplicius.
Walter Вurley (16) - who perhaps wrote too late to have been considered by
Scotus - responds to Вoethius's paralogism with Albert's two requirements of
essential (per se) predication, and predication in the same categorical line; however,
Walter also applies the distinction found in Simon of Faversham, between names
of first intention and names of second intention: 'genus', a term of second inten
tion, cannot be essentially predicated of 'animal', a term of first intention.
It is clear that none of the preceding authors was the opponent intended by
Scotus. Вut we can at least see how Scotus's unnamed opponent fits into the tradi
tion of this discussion.
Scotus begins his preliminary arguments (q. 9 n. 1) with a restatement of the
Вoethian paralogism. The opponens, wishing to prevent this paralogism, specifies
three requirements for the truth of Aristotle's rule; two of these requirements we
have not yet before seen. The first requirement is the same as Albert's two require
ments: the rule must apply to three terms in the same genus which are essentially
ordered (n. 5).
The second requirement (n. 5) - hitherto unknown in this discussion - is
that, when three terms are arranged syllogistically, the middle term must be used
univocally (non varietur). This requirement is one that might be noted in a com
mentary on the Prior Analytics or the SopJustici elenchi40. Such a requirement solves
the third preliminary argument (n. 3), which commits a fallacia accidentis.
The third requirement (n. 7) involves a bit of medieval technical terminol
ogy: the distinction between actus exercitus and actus signatus*1. Professor G.
40 Cf. Duns Scotus, Quaestiones super librum Elenchorum Aristotelis q. 45, q. 47.
11 Scotus applies the distinction elsewhere, in his commentaries on the Isagoge (qq. 8, 11, 14, 16) and
the Sophistiá elenchi (q. 53). See the analysis in G. Nuchelmans, The Distinction Actus exercitus / Actus
Nuchelmans places the first use of these terms as far back as John le Page, Peter of
Spain, and Nicholas of Paris42. In brief, the verb 'is' performs the actus exercitus,
while the verb 'signifies' performs the actus signatus; the two acts correspond to
the modern distinction between use and mention. Applied to solve Вoethius's
syllogism, the distinction is this: Socrates is (a) man (actus exercitus); but Socrates
is signified by (the species) 'man' (actus signatus). The proper use, the opponens
says, of actus exercitus is in terms of first intention; the proper use of actus signatus
is in terms of second intention. Thus, the opponens applies Simon of Faversham's
distinction between terms of first and second intention, as well as the novel solu
tion of distinguishing between actus exercitus and actus signatus.
No author that we have identified applies this tripart solution to the prob
lem of Categories 1b 10. However, an author closely identified with Scotus's Isa
goge commentary, Andrew of Cornwall, applies the distinction of actus exercitus
and actus signatus to the distinction between terms of first and second intention in a
similar manner:
Andreas de Cornubia
Quaestiones super librum Porphyrii q. 4
Munich, SВ Clm. 14383, ff. 86гЬ-92ш; f. 87та.
Et cum probatur ulterius 'Socrates est homo', haec est per se, dicendum quod
consequentia non valet 'Socrates est per se homo, igitur praedicatur homo de
pluribus per se', quia ab actu signato ad actum exercitum in eisdem terminis non
valet consequentia, neC e converso. Unde sciendum est quod illud idem quod
signat 'praedicari' exercetur per hoc verbum 'est'. Sed cum 'esse' sit ipsius rei abso-
lutae, 'praedicari', cum sit intentionale, non est ipsius rei nisi in comparatione. Ideo
consequentia nulla. Tamen in diversis terminis consequentia est bona, ut sic 'Soc
rates per se est homo, igitur species praedicatur de individuo', quia 'praedicari' con
ven it speciei per se.
An unknown Categories commentary by Andrew (which he may be presumed

to have written, since he is attributed commentaries on the flanking Isagoge and Li
ber de sex principiis) might be the source of the opinion cited by Scotus.
Another possibility is that the discussion which Scotus cites may have
occurred in the context of another philosophical genre. Simon of Faversham, for
instance, provides an analysis of the rule "Quando alterum de altero..." in his com
mentary on the Sophistici elenchi43. And the history of the problem all the way back
to Robert Kilwardby shows that the rule was regarded as equivalent to one given in
the Prior Analytics I, 4 25b 33-26a 2. Perhaps in a commentary on the Prior Analytics
can be identified this opinion which has eluded us.
signi/katus in Medieval Semantics", in Meaning and Inference in Medieval Philosoph/: Studies in Мemoту of Jan
Pinborg ed. N. Kretzmann (Dordrecht, Holland 1988) pp. 74-S4.
42 ibid., pp. 64-71.
43 Simon de Faversham, Quaestiones super libro Elenchorum, quaestiones novae q. 36 ed. S. Ebbesen et al.
(Toronto 1984) pp. 199-200.
INDICES
INDEX I: Index codicum
INDEX IL Index auctorum

Quaestiones in librum Porphyrii Isagoge
INDEX III: Index auctorum

Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis
INDEX IV: Index doctrinalis

INDEX V: Index doctrinalis

INDEX VI: Index generalis

I
INDEX CODICUM
Вerolini, Вibl. Status, cod. lat. 624: Porph. q. 12 n. 9.

Вerolini, Вibl. Status, cod. lat. Phil. 1700 [■ A]: vii-viii, xxii, xxiv passim, xxxv.
Вruxellis, Вibl. Regia, cod. 2908 (14310-12) [■ B]: viii-ix, xxiv-xxvii passim, xxxv-
xxxvi.
Cantabrigiae, Вibl. Coll. Jesus, cod. 72 [■ V]: xxii.
Cantabrigiae, Вibl. Coll. Domus Petri, cod. 205: Praed. q. 2 n. 10, Praed. q. 12 n.
8, Appendix III (3)
Cantabrigiae, Вibl. Coll. Domus Petri, cod. 206: Appendix III (2).
Cantabrigiae, Вibl. Coll. S. Ioannis, cod. 100: Appendix III (16).
Civitas Vaticana, Вibl. Apost., cod. lat. 822: ix.
Civitas Vaticana, Вibl. Apost., cod. lat. 870 [■ N]: xiv-xv, xxiv-xxv passim, xxxv.
Civitas Vaticana, Вibl. Apost., cod. lat. 955: xxix.
Civitas Vaticana, Вibl. Apost. cod. lat. 2141: Appendix III (9), Appendix.
Civitas Vaticana, Вibl. Apost., cod. lat. 2155 [■ J]: xviii-xix, xxiv-xxv passim
Civitas Vaticana, Вibl. Apost., cod. lat. 301 1: Appendix III nota 6.
Civitas Vaticana, Вibl. Apost., cod. lat. 3092 [■ Q]: xv, xxiv-xxvi passim, xxxv-xxxvi.
Civitas Vaticana, Вibl. Apost., cod. lat. 9402 [- R]: xvi-xvii, xviii, xxiv-xxv passim,
xxxv-xxxvi, Porph. q. 35 n. 17, Praed. q. 8 n. 24, Praed. q. 37-8 n. 40.
Cremonae, Вibl. Civit., cod. 6 [■ C]: xvii, xxiv-xxv passim
Florentiae, Вibl. Laurent., cod. Ashburnham 1001 [■ U]: xx-xxi, xxiv passim, xxxvi.
Lipsiae, Вibl. Univ., cod. 1351 [■ D]: ix, xxiv-xxv passim, xxxv-xxxvi.
Monachii, Вibl. Starus, cod. lat. Clm. 14383: xxxii-xxxiii, Porph. q. 9-11 n. 16, q. 9-
1 1 n. 22, Porph. q. 14 n. 6, Porph. q. 14 n. 8, Porph. q. 15 n. 26, Porph. q.
16 n.ll, Porph. q. 16 n.42, Porph. q. 18 n. 6, Porph. q. 18 n. 8, Porph. q.
29 n. 13, Porph. q. 29 n. 17, Porph. q. 33 n. 12, Porph. q. 35 n. 15,
Appendix III passim
Monachii, Вibl Status, cod. lat. Clm. 14460: Praed. q. 2 n. 10, Appendix III (4),
Appendix III nota 6.
Oxonii, Вibl. Вodl., cod. 643 [- F]: xi, xiii, xxiv-xxv passim
Oxonii, Вibl. Вodl., cod. canon, miscell. 211: xviii.
Oxonii, Вibl. Вod. cod. Digby 24: Appendix III (7).
Oxonii, Вibl. Вodl., cod. e. Mus. 167 [■ W]: xxi-xxii, xxiv passim
Oxonii, Вibl. Вodl., cod. Rawl. D.235 [■ G]: xi,.xxiv-xxv passim, xxxv-xxxvi.
Oxonii, Вibl. Вodl., cod. Seville 18 [■ H]: xi-xii, xxiv passim
Oxonii, Вibl. Coll. Вalliol, cod. 291 [■ EJ: ix-x, xxiv-xxv passim, xxxv, Porph. q. 2 n.
4, Praed. q. 26 n. 12, Praed. q. 29 n. 1.
586 Indices
Oxonii, Вibl. Coll. Corporis Christi, cod. 293: Porph. q. 16 n. 8, Porph. q. 16 n.

13, Porph. q. 17 n. 10, Porph. q. 21 n. 5, Porph. q. 24 n. 7.
Oxonii, Вibl. Coll. Magdal., cod. 38 [■ Y]: xxii-xxiii, xxiv passim
Oxonii, Вibl. Coll. Magdal., cod. 162 [■ K]: xii-xiii, xiv, xxiv-xxv passim, xxxv.
Oxonii, Вibl. Coll. Merton, cod. 289: Prael q. 14 n. 5, Praeà. q. 16-17 n.25,
Appendix 111(11).
Pampalonae, Вibl. Cathedr., cod. 6: xxviii, xxix.
Patavii, Вibl. Anton., cod. 407 [■ X]: xxii.
Patavii, Вibl. Univ. cod. 1589: Appendix III (1).
Parisiis, Вib. Mazarinea, cod. 3523: Appendix III (13).
Parisiis, Вibl. Nat., cod. lat. 1374: Appendix III (12).
Parisiis, Вibl. Nat., cod. lat. 15778: xxix.
Parisiis, Вibl. Nat., cod. lat. 16170: Porph. q. 16 n. 4.
Parisiis, Вibl. Nat., cod. n. acq. lat. 1374: Appendix III (14).
Perpeniani (Perpignan), Bibl. Provine, cod. 24: Porph. q. 21 n.16.
Pragae, Вibl. Eccl. Cathedr., cod. M.82 [■ P]: xvii-xviii, xxiv-xxv passim, xxxvi.
Romae, Coll. S. Isidori, cod. 1/14 [■ L]: xiii-xiv, xxiv-xxv passim, xxxv-xxxvi.
Tarracone (Tarragona), Вibl. Provine, cod. 1 1 1 [■ T]: xx, xxv passim, xxxvi.
Upsalae, Вibl. Univ., cod. C.627 [" M]: xviii, xxiv passim
Venetiis, Вibl. S. Marco, cod. 284 [■ S]: xix-xx, xxiv-xxv passim, xxxvi.
Venetiis, Вibl. Marciana, cod. lat. VI 21: Appendix III (15).
Vigorniae (Worcester), Вibl. Cathedr., cod. Q.13: Porph. q. 9-1 1 n. 16.
II
INDEX AUCTORUM *
Aegidius Romanus
Cammentarium super libros Posteriorum Aristotelis (Venetiis 1520) prologus:
1:3 I 1 t. 33: 3:25
in libros De physico auditu Aristotelis commentaria accuratissime eméndate
(Venetiis 1502, reimpr. Francoforti 1968) prologus: 3:24
Albertus Magnus
(Opera omnia, ed. A. et Ae. Вorgnet, Parisiis 1890-1899, 38 vol.; Opera
omnia, ed. Institutum Alberti Magni Coloniense 195 1-)
De Praedicabilibus (ed. A. Вorgnet, Parisiis 1890, Оperа omnia I) tr. 1 C. 4:
3:11. 12; 12:6 | | tr. 2 С. 1:7-8:11 | C. 3:9-11:16 | C. 9: 7-8:6. 10
I I tr. 3 C. 3: 14:6; 16:26; 18:6 | | tr. 4 С. 1: 17:9. 10 | C. 4: 29:3
| C. 6: 18:6 I I tr. 5 C. 4: 25:2. 3. 4 I C. 6: 27:7 | | tr. 6 C. 2: 33:2
Andreas de Cornubia
Quaestiones super librum Porphyrii (cod. Monach. SВ Clm. 14383, ff. 86rb-
92ш) q. 6: 16:11. 42 | q. 7: 14:6. 8; 15:26; | q. 8: 18:6. 8;
29:13 | q. 21: 29:17 | q. 22: 35:15 | q. 23: 33:12
Anonymus
Lectura in libro De anima (ed. R. Gauthier in Spicilegium Boruwenturianum
24, Grottaferrata 1985) II lect. 13: 36:2
Quaestiones et notabilia circa librum Porphyrii (cod. Vat. lat. 2141, ff. 31ra-
37rb): 21:16
Quaestiones super librum Porphyrii (cod. Вerolin. SВ lat. fol. 624, ff. lra-
19va)q. 8: 12:9
Sophisma "Omnis homo de necessitate est animal" (cod. Vigorniae bibl.
cathedr. Q.13, f. 74ш-76га): 9-1 1:16
Tractatus Anagnini (ed. L. M. De Rijk in Lógica modemorum: A Contribu
tion to the History of Early Terminist Logic II, 2: The Origin and Early
Development of the Theory of Supposition, Asneni [Assen] 1967) C.
'De argumentatione hypothetica': 35:21
* Numero Romano designatur liber, numero Arabico quaestio, numero altero

Arabico immediate post colon (:) paragraphia.
588 Indices
Antonius Andreas
Liber Praedicabilium (in Scriptum Antonii Andrée in arte veteri et in dwisioni-
bus Boetii cum questionibus eiusdem, ed. Venetiis 1508) cap. 'De
proprio': 32:9
Aristoteles
(Aristoteles latinus. Corpus philosophorum medii aevi, Academiarum
consociatarum auspiciis et consilio editum, 1939-; Aristotelis ope
ra cum Averrois commentariis, latine, ed. Iuntina, Venetiis 1550-
1552, 11 voll.; Opera, graece, ed. I. Вekker, Вerolini 1831, 2
voll.)
Arctica posteriora (AL IVй) I С. 1: 3:13; 17:1 1 | С. 2: 1:6; 3:16; 29:16 |
С. 3: 16:34 | С. 4: 3:25; 7-8:24; 9-11:28; 16:31; 17:3; 30:6; 32:4.
20 I С. 9-10: 1:3 I С. 12: 16:32 | C. 13: 16:22. 48 | С. 18: 29:16
I С 24: 3:3; 16:28 | С 28: 2:1; 6:5; 15:21 | | II С. 19: 6:6; 35:36.
38
Analytica priora (AL III1) I С. 1: 3:10. 20; 16:33 | C. 23: 3:20; 16:34 I I II
C. 22: 16:22
De anima (inter opera Sancti Thomae, ed. Leonina 45 , Romae 1984) II
t. 33: 29:4 I t. 47: 25:2 I t. 66: 36a:8 | t. 113: 36a:6 | t. 145-
146: 29:26 I t. 146: 5:4 | | HI t. 5: 4:6; 9-11:2 | t. 14: 29:16 | t.
21:3:7; 35:36 | t. 51: 35:36
De interpretation (AL II1) I C. 1: 35:38 | C. 7: 4:4; 5:3; 7-8:9. 24; 15:19;
18:10; 23:3; 35:12 || II С. 10: 24:11 | С 11: 24:12 | С 14:
16:22
De memoria et reminiscentia (ed. Iuntina VI 1550) c. 6: 29: 16
De sensu (ed. Iuntina VI 1550) C 6: 3:5; 5:1; 29:16
Ethica ad Nicomachum (AL XXVI3) VI c. 2: 35:38 | X c. 10: 29:2
Metaphysica (AL XXV2'3) I t. 1: 29:8; 36:8 | | II t. 4: 36:1 I t. 15: 1:1 | |
III t. 10: 12:4; 16:18 | | IV t. 2: 12:4 | t. 4: 3:20 | t. 5: 3:9 | t.
9: 36:3 I t. 14: 6:3 | t. 28: 15:15 | | V t. 3: 13:6 | t. 7-12: 27:10
| t. 8-12: 22:7 I t. 11: 22:3 | t. 12: 15:27; 17:1; 22:7 | t. 13-15:
31:10; 34:2 | t. 14: 34:3 | t. 16: 3:20; 12:16; 15:7; 18:11; 24:3;
34:1 I t. 19: 28:8 | t. 20: 17:4; 21:6. 20 | t. 21: 16:52 | t. 27:
18:11; 27:14 | t. 30: 16:1. 3 | t. 31: 16:52 | t. 35: 34:6 | | VI t.
2: 1:2 I t. 4: 14:5 | t. 6: 4:¡nit.; 7-8:1; 14:11 | | VII t. 2: 35:8 | t.
4: 15:1; 32:4. 18; 33:4 | t. 5: 7-8:13; 32:18 | t. 11: 15:17 | t. 13:
15:6 | t. 17: 15:20; 32:17. 20 | t. 20: 14:11; 15:31 | t. 21: 15:2
| t. 22: 29:7 | t. 25: 16:42 | t. 33: 16:12 | t. 35: 16:3. 28 | t.
43: 15:10. 11; 16:18; 18:4; 19:2; 20:1; 29:2; 31:2 | t. 53: 7-8:2;
12:15; 16:28 || VIII t. 12:9-11:4 | t. 15: 28:5 || IX t. 2: 25:14
I t. 17: 33:5 | I Xt. 1-10: 22:7 | t. 11: 24:5 | t. 13: 15:7 | t. 13-
14: 24:3 I t. 15: 18:11 | t. 17: 23:3
Physica (AL VII1) I t. 8: 1:7 | t. 35: 3:3 | t. 71: 25:2 I I II t. 26: 13:5 |
t. 33: 13:6 I t. 66: 14:9 | t. 70: 9-11:4; 33:11 | | III t. 20-22:
35:32 | t. 63: 16:24 | t. 75: 29:15 M IV t. 41: 35:32 | t. 72:
II: Index AUCTORUM 589
33:9 | t. 99-100: 13:9 I t. 117: 13:8 | | VI t. 15: 33:9 | | VII t.

31: 7-8:12 | I VIII t. 62: 35:8 | t. 76: 33:9
Praedicamenta (AL I2) C. 1: 7-8:9. 12; 14:7; 16:9; 27:2; 28:3. 10; 29:18 I
C. 2: 35:9 I C. 2-3: 31:11 | C. 3: 16:29 | C. 5: 4:2; 16:10. 30. 32.
40; 25:1; 28:3. 11 | C. 7: 15:36; 17:4; 18:9; 24:1; 29:14; 35:35 |
C. 10: 18:11;29:20
Sophistici elenchi (AL VI1) I c. 4: 23:7; 34:7 | c. 5: 25:2; 35:23 | | II c. 4
[c. 19]: 22:1 | C. 10 [c. 25]: 35:23
Tópica (AL V1) I C. 3: 12:19 | C. 4: 6:1; 12:1; 21:8; 30:5; 32:8; 34:5 | C.
5: 15:12; 30:6; 31:8; 32:10; 35:7; 36:3 | C. 7: 27:14 | C. 9: 19:3
I C. 11: 12:19 I C. 14:9-11:2 | C. 15: 12:2; 27:14; 29:17 | | II C.
2: 16:9 | | III С. 1: 15:3 | | IV С. 1: 18:4 | C. 3: 12:19; 18:4 | C.
4: 7-8:21; 18:3; 30:3 | C. 5: 12:19; 16:1; 18:4; 27:18 | | V C. 4:
36a:3. 10 I C. 5: 18:4 | | VI С. 1: 20:4 | C. 2: 23:1 | C. 3: 15:9 |
C. 4: 15:5. 6; 21:3; 27:5; 35:1 | C. 6: 16:18 | C. 7: 31:5; 35:1
AUCTORITATES ARISTOTELIS
Les Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse, Philosophes Médiévaux XVII,
Lovaniensis-Parisiis 1974) p. 121: 12:4 | p. 128: 35:8 | p. 129:
29:7 I p. 130: 7-8:2; 29:2; 31:2 | p. 136: 23:3 | p. 141: 25:2 |
p. 145: 13:5 | p. 147: 9-11:4; 14:9; 33:11 | p. 148: 35:32 | p.
151: 13:8 | p. 155: 7-8:12 | p. 176: 5:2; 9-11:5 | p. 179: 29:4 |
p. 187: 3:7 I p. 188: 35:36 | p. 197: 3:5 | p. 300: 12:2; 35:2 |
p. 301: 17:2; 32:7. 10; 34:4 | p. 302: 28:11 | p. 305: 7-8:9;
18:10; 23:3 | p. 309: 16:32 | p. 311: 3:13; 17:11 | p. 312: 1:6;
3:16 I p. 314: 32:4 | p. 318: 16:28 | p. 321: 6:6 | p. 323: 12:2;
27:14; 29:17 I p. 326: 18:4 I p. 328: 21:3; 23:1; 27:5 | p. 329:
16:18. 32; 31:5; 35:1
AVERROES
(Aristotelis opera cum Averrois commentariis, latine, ed. Iuntina, Venetiis
1550-1552, 11 vol.)
De anima (ed. F. S. Crawford, AverL IV1, Cantabrigiae (Cambridge, Mas
sachusetts] 1956; ed. Iuntina VI 1550) I com. 8: 5:2; 9-11:2 | |
III com. 4: 4:6; 9-11:2 | com. 5: 9-11:3
Metalísica (ed. Iuntina VIII 1552) II com. 15: 1:1
Physica (ed. Iuntina IV 1550) IV com. 72: 33:9 | | VIII coт. 41: 29:13 |
com. 46: 29:13
AVICENNA
(Avicenna latinus. Lovaniensis-Leidae 1968-; Opera, latine, Venetiis 1508,
2 vol.)
Logica (ed. Venetiis I 1508) pars 1 c. 8: 12:24 | c. 9: 17:9 | | pars 3: 9-
11:16
Metafísica (Liber de philosophia prinuj sive scientia divina, ed. S. Van Riet
590 Indices
et G. Verbeke, AviL, Lovaniensis-Leidae 1977-1983, 3 vol.) I C.

2: 2:2; 3:8; 4:5; 36:9 | С. 8: 35:36
ВOETHIUS
Commentarium in Categorías Aristotelis (PL 64) I: 3:10
Commentaría in lsagogen Porphyrii (CSEL 48; PL 64) [ed. secunda] I c. 10:
4:1 I C. 11: 4:12 | | II C. 4: 15:13; 18:4 | C. 5: 12:9; 29:13 | | III
C. 12: 12:6; 27:13 | | IV C. 9: 25:2 | C. 15: 33:2 | C. 17: 35:14
De differentiis topicis (PL 64) I: 3:19
Liber de divisione (ed. J. Magee, Anicii Manlii Severini Boethii De divisione li
ber in PhA 77, Leidae-Вostoniensis-Coloniae 1998; PL 64): 12:6;
16:13; 18:2; 20:7; 23:1
Вonaventura
(Opera omnia, ed. PP. Collegii S. Вonaventurae, ad Claras Aquas 1882-
1902, 10 vol.)
Commentaría in quattuor libros Sententiarum (I-IV, 1882-1889) I d. 40 a. 2
q. 1: 35:36
Calcidius
Commentarius in Platonis Timaeum (Timaeus a Calcidio translatus com-
mentarioque instructus, ed. J. H. Waszink in Plato latinus IV,
Corpus Platonicum medii aevi, Auspiciis Academiae Вritannicae
adiuvantibus, Instituto Warburgiano Londinensi unitisque aca-
demiis, Londinii-Leidae 1975) c. 226: 29:13 | c. 262-263: 29:13
DOMINICUS GUNDISSALINUS
De imitate et uno (ed. P. Correns in BGPTM I1, Monasterii Westfalorum
1891): 4:1
EUCLIDES
Elementa (iuxta translationem Adhelardi Вathoniensis, ed. H. L. L. Вu
sard, Torontini 1983) V prop. 3: 16:22 | VII def. 2: 7-8:14
GODEFRIDUS DE FONTIВUS
Quodlibeta (PhB II-V, XIV, Lovaniensis 1904-1937) VI q. 16: 14:2 | | VII
q. 5: 14:2
GUILLELMUS ARNALD1 (OLIM AEGIDIUS ROMANUS)

In Universalibus (opus Aegidio Romano attributum, in Expositio domini Ae-
gidii Romani in Artem veterem, Venetiis 1507): 14:6; 16:4; 29:3. 13
GUILLELMUS DE OCKHAM
(Opera philosophica et theologica, ed. Instituti Franciscani Universitatis S.
Вonaventurae 1967-1988, 17 voll.)

Scriptum in librum primum Sententiarum, Ordinatio. Distinctiones 11411 (Ope
ra Theologica II, ed. S. Вrown - G. Gál, S. Вonaventurae 1970) I
d. 2 q. 8: 4:6
GUILLELMUS DE SCHIRWODE [SHERWOOD]

Introductiones in Logicam (ed. C. Lohr, P. Kunze et В. Mussler in Traditio
XXXIX [1983] 219-299) n. 4.1.4: 24:2 | n. 6.2.2: 35:23
IOANNES DUNS SCOTUS

(Opera omnia, ed. L. Vives, Parisiis 1891-1895, 26 voll.; Opera omnia, edi-
tio Vaticana 1950-; Opera philosophica, editio Instituti Franciscani
Universitatis S. Вonaventurae 1997-)
Lectura (ed. Vaticana XV1-XIX, 1960-)
Id. 3 p. lq. 1-2 n. 121-123: 16:3. 36
d. 8 p. 1 q. 3 n. 102-103: 16:36 | n. 120-121: 12:19
II d. 3 p. 1 1. 5-6 n. 186: 12:6
d. 13 q. un. n. 9-28: 36:9
Ordinatio (ed. Vaticana I-VII, 1950-; ed. Vives VIII-XXI, 1893-1894)
I d. 3 p. 1 q. 3 n. 159: 16:3. 36 I n. 161: 16:36
I d. 8 p. 1 q. 3 n. 105-107: 16:36 | n. 125: 12:19 | q. un. n. 245:
15:28
II d. lq.6n. 308: 29:16
d. 2 p. lq. 4n. 101: 14:2
Ordinatio II d. 13 (ed. E. McCarthy in Medieval Light Theory and Optics
and Duns Scotus' Treatment of Light in D. 13 of Book П of his Com
mentary on the Sentences, Thesis in Universitär* Civitatis Neo
Ebor. [City University of New York] 1976; ed. Vives XII, 1893)
II d. 13 q. un.: 36:9
Ordinatio (ed. Vives VIII-XXI, 1893)
III d. 22 q. un. n. [14-15]: 29:7
IV d. 12 q. 1 n. [10]:9-11:4
Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis (Opera philosophica I; ed. Vives
I, 1891) q. 3 n. 7: 14:2 I q. 8 n. 14-33: 16:41 I q. 12 n. 27:
22:9 I q. 29 n. 8: 21:21 I q. 37-38 n. 43: 7-8:20 I q. 40 n. 9:
36a:4 I q. 40 n. 9-10: 36:7 | q.41: 18:11
Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis (ed. R. Andrews, G.
Etzkorn, G. Gál, R. Green, F. Kelley, T. Noone, R. Wood, Opera
philosophica III-IV, S. Вonaventurae 1997-1998)
III q. un. n. 11-12: 16:39
Vq. 4 n. 27:9-11:28 I q. 12-14 n. 19:21:20 | n. 21:21:21 | n. 24-
25: 21:21 I n. 29: 21:20
VI q. 1 n.43: 1:15 | q. 2: 7-8:1
VII q. 1 n. 8-10: 9-11:32 | n. 12-22: 9-11:32 | | q. 7 n. 14-25: 14:11
| I q. 12 n. 53: 18:11 | | q. 16 n. 41: 16:3 | | q. 17 n. 21-22:
592 Indices
16:18 I n. 22: 16:39 | | q. 19 n. 60: 16:37

DCq. 5 n. 31-35: 29:26 | q. 15 n. 21-22: 29:26
Quaestiones super librum Elenchomm Aristotelis (Opera philosophica II, sub
prelo; ed. Vivès II, 1891) q. 4344 n. [4b 14:15 | q. 44 n. (4]:
34:7
Quodlibet (ed. F. Alluntis, Cuestiones cuodlibetales: introduccion, resúmenes y
version, Вiblioteca de autores cristianos 277, Matriti 1968) q. 2 a.
2 n. [6]: 33:2
IOANNES FOXAL
Quaestiones loannis Anglici super Quaestiones universales Scoti (in Ioannis
Duns Scoti Quaestiones Scoti super universalia Porphyrii necnon Ari
stotelis Praedicamenta ac Perihermenias, ed. Venetiis 1520) q. 3:
3:20 | q. 12: 15:11 I q. 26: 29:24
KOCHJ.
Durandus de S. Porciano, O.P. (BGTPMA XXVI, Monasterii Westphalo-
rum 1927)418: 36a:l
Lambertus de Latiniaco (olim Lambertus Altissiodorensis)

Logica (Summa Lamberti) (ed. F. Alessio, Pubblicazioni della facoltà di let-
tere e filosofía dell'Università di Milano LIX, Florentiae 1971) c.
1:7; 15:7; 15:8
LIВER DE CAUSIS (ed. A. Pattin in Tijdschri/t wot filosofie 28 [1967] 46-1 15)
prop. 10 n. 99: 34:1
Mauritius de Portu Hibernico

Adnotationes ad loannis Duns Scoti Quaestiones in Isagogen Porphyrii (ed.
Vivès in loannis Duns Scoti Opera omnia I, Parisiis 1891): 3:20;
14:11; 27:27
Nicolaus Cornubiensis
Notulae super librum Porphyrii (cod. Oxon., coll. Corporis Christi 293, ff.
69va-77va) cap. 'De genere': 16:8; 16:13 | cap. 'De specie':
21:5 I cap. 'de differentia': 24:7
Petrus De Alvern la
Quaestiones Porphyrii (cod. Paris. Вibl. Nat. lat. 16170 ff. 82r-89r) q. 11:
16:4
Petrus Hispanus
Tractatus, called afterwards Summule logicales (ed. L. M. De Rijk, Asneni
[Assen] 1972) tr. 7 n. 25: 9-11:24 | n. 120: 35:23
Petrus Ioannis Olivi

Quaestiones logicales (ed. Stephen F. Вrown in Traditio 42 [1986] 335-
388) q. 3:35:25 I q. 11: 16:8 | q. 12: 16:11
Plato
Timaeus a Calcidio translatus commentarioque instructus (ed. J. H. Was-
zink in Plato latinus IV, Corpus Platonicum medii aevi, Auspiciis
Academiae Вritannicae adiuvantibus, Instituto Warburgiano
Londinensi unitisque academiis, Londinii-Leidae 1975) 37<wl:
29:13
PORPHYRIUS
Isagoge seu Liber de praedicabilibus (translatio Вoethii, inter opera Aristo-
telis, AL I , ed. L. Minio-Paluello et В. G. Dod, Вrugis- Parisiis
1966; graece, Isagoge et in Aristoteiis Categorias commentarium, ed.
A. Вusse, CAG IV, 1, Вerolini 1887): cap. 'De genere': 6:5; 13:3;
14:init.; 15:12. 12. 13; 16:2; 17:5; 18:4; 19:init. 1. 4; 20:3. 5;
23:5; 30:5; 34:1. 5; 35:12 | | cap. 'De specie': 9-11:10; 12:2. 6;
14:3. 4; 15:15; 16:29; 18:2; 20:2; 21:init. 1. 3. 4 (bis). 9. 12. 16;
22:1; 27:13; 29:1; 35:2. 12 | | cap. 'De proprio': 6:2; 9-11:1;
17:2; 31:init.; 32:8; 33:init. 2 | | cap. 'De differentia': 7-8:8;
12:16; 16:2; 23:6. 11; 24:init.; 25:init. 3; 26:3; 27:init. 2. 5. 20
(quater); 28:init. 5 (bis); 29:1 (bis). 11. 14 II cap. 'De acciden
te': 32:7. 8. 10 (bis); 34:4; 35:init. 4 | | cap. 'De communibus ge
neris et differentiae': 29:2 | | cap. 'De propriis generis et proprii':
32:10 I I cap. 'De propriis proprii et accidentis': 32:23; 36:6
ROВERTUS GROSSATESTA LiNCOLNIENSIS

Commentarius in Posteriorum analyticorum libros (ed. P. Rossi, Unione acca-
demica nazionale, Corpus philosophorum medii aevi, Testi e
studi II, Florentiae 1981) I c. 4: 9-11:28 | c. 12: 16:48
ROВERTUS KILWARDВY
De oни scientiarum (ed. A. Judy, Londinii 1976) c. 49: 3:6
Super libros Priorum analeticomm Aristoteiis expositio (opus Aegidio Roma
no attributum, ed. Venetiis 1499 f. Ira): 1:8
Rogerus Вacon
Summulae dialectices (ed. A. de Libera in AHDLM LUI Ц986] 139-289 et
54, 1987, 171-278) n. 284: 24:2
Simon de Faversham
Quaestones super libro Porphyrii (in Magistri Simonis Anglici sive de Faveri
594 Indices
sham Opera omnia, vol. 1, ed. P. Mazzarella, Pataviae 1957) q. 29:

16:42
SlMPLICIUS
Scolia in Praedicamenta Aristotelis (opus a Guillelmo de Moerbeke transla-
tum, ed. A. Pattin et W. Styuven in CLCAG V, 2 vol.: I Lova-
niensis-Parisiis 1971, II Leidae 1975; graece, In Aristotelis Catego
rias, ed. С. Kalbfleisch, CAG VIII, Вerolini 1907) praed. 'Ad ali
quid': 16:37
THEMISTIUS
Paraphrasis in libros De anima Aristotelis (opus a Guillelmo de Moerbeke
translatum, ed. G. Verbeke in CLCAG I, Leidae 1973) I: 4:12
Thomas Aquinas
(Opera, ed. Parmae 1852-1869, 24 vol.; Opera, ed. Leonina, Romae
1882-)
De principiis naturae (XLIII 1976) C. 1: 9-11:4
De veritate (XXII13 1970-1976) q. 1 a. 1: 35:36
Expositio iibri Posteriorum (I2 1989) I prooem.: 3:4. 7 | lect. 8: 16:34 |
lect. 10: 9-11:28 | lect. 20: 2:1; 3:12 | lect. 24: 16:22
In XII libros Metaphysicorum Aristotelis expositio (ed. Parmen. XX 1866) IV
lect. 16: 15:15 | VII lect. 3: 15:17 I VII lect. 4: 15:20 | IX lect.
1:25:14
Sentencia libri De anima (XLV1 1984) II c. 14: 36a:8
Summa contra gentiles (XIII-XV 1918-1930) II c. 80-81: 14:2 | c. 93: 14:2
III
INDEXAUCTORUM*
Albertus Magnus
(Opera omnia, ed. A. et Ae. Вorgnet, Parisiis 1890-1899, 38 vol.; Opera
omnia, ed. Institutum Alberti Magni Coloniense 195 1-)
De Praedicamentis (ed. A. Вorgnet, Parisiis 1890. Opera omnia I) tr. 1 c. 6:
9:5; 10:11 | C. 7: 11:32 | tr. 3 C. 1: 16-17:10| C. 12: 24:12. 26
Metaphysica (ed. В. Geyer, Monasterii Westfalorum 1960-1964. Opera
omnia, editio Coloniensis XVI1'2) V tr. 2 c. 2: 10: 1 1
AMMONIUS
Commentaire sw le Peri hermeneias d'Aristote (opus a Guillelmo de Moer-
beke translatum, ed. G. Verbeke in CLCAG 2, Lovaniensis
1961) I c. 10: 37-38:36
Anonymus
Questiones super Sophisticos elenchos (ed. S. Ebbesen in CPDMA VII,
Havniae 1977) q. 56: 4:28
Logica "Ad Rudium" (ed. L. M. De Rijk in Artistarium 1, Noviomagi
[Nijmegen] 1981) p. 117: 13:32
Antonius Andreas
Liber Praedicamentorwm (in Scriptum Antonii Andree in arte veteri et in divi-
sionibus Boetii cum questionibus eiusdem, ed. Venetiis 1508): 11:1 |
cap. 'De relatione': 26:18
Aristoteles
(Aristoteles latinus. Corpus philosophorum medii aevi, Academiarum con-
sociatarum auspiciis et consilio editum, 1939-; Aristotelis opera
cum Averrois commentariis, latine, ed. Iuntina, Venetiis 1550-1552,
11 voll.; Opera, graece, ed. I. Вekker, Вerolini 1831, 2 voll.)
Analytica posteriora (AL IV14) I C. 1: 4:10 | C. 2: 2:1; 20-23:2; 25:20; 39:1 |
С. 3: 4:52 I С. 4: 7:13; 9:18; 37-38:6 | С. 6: 8:13 | С. И: 4:3. 10;
8:13; 10:26; 25:11 | С. 22: 8:2; 16-17:4 | С. 27: 16-17:25 | С. 28:
2:2 | III С. 1: 39:6 | С. 7: 11:12 | С. 13: 18-19:16 | С. 19: 4:10
* Numero Romano designatsr liber, numero Arabico quaestio, numero altero

Arabico immediate post colon (:) paragraphus.
596 Indices
De anima (inter opera Sancti Thomae, ed. Leonina 451, Romae 1984) I
t. 8: 43:7 I I II t. 2: 15:1; 15:7 | t. 33: 4:13 | t. 41: 24:12 | t. 57:
30-36:59 I t.63: 4:13 | t. 64: 4:60 | t. 64-65: 30-36:72 | t. 66:
30-36:60 I t. 70: 41:2 | | III t. 21: 37-38:37 | t. 37: 2:3
De cado (ed. Iuntina V 1550) II t. 18: 42:7
De generatione et corruptione (AL IX1) 1 t. 12-13: 30-36:1 16 | t. 33: 44:3 |
t. 81: 44:3
De interpretation: (AL II1) I c. 1: 1:17 | c. 2: 5:15 | c. 3: 8:1; 37-38:20 |
C.6: 37-38:43 | C. 7: 1:27; 2:18; 4:18; 11:16 | C. 9: 10:26; 25:11
I I II C. 1: 37-38:36 I C. 2: 9:12 | C. 34: 4:6
De partibus anirnalium (ed. Iuntina VI1 1550) III C. 1: 37-38:12
De samno (ed. Iuntina VI 1550) C. 1: 16-17:18
Ethica ad mcomachum (AL XXVI3) IV c. 8: 30-36:62 I I VI c. 3: 27:7
Metalísica (AL XXV") II t. 3: 4:9; 8:1 | t. 5-13: 44:24 I | III t. 10:
4:18 I I IV t. 1: 4:10 | t. 2: 4:18; 4:38 | t. 2-3: 2:8; 4:48 | t. 4:
37-38:3; 39:11; 41:5 | t. 9: 4:12; 10:26; 25:11 | t. 13: 13:23 | t.
18: 11:14 | t. 27: 37-38:6 | t. 28: 8:3; 28:6 | | V t. 1: 43:10 | t.
1-3: 4:27 I t. 7: 7:13; 8:31; 10:22 | t. 8-11: 30-36:116 | t. 12:
7:2; 10:20. 22 | t. 14: 2:3; 8:11; 11:11; 30-36:22 | t. 15: 37-38:1
I t. 16: 3:2; 4:19; 5:11; 10:10; 11:14; 13:47; 25:6; 43:1. 3. 10.
13 I t. 17: 4:44 I t. 18: 10:5; 16-17:14. 16; 20-23:1. 2; 24:18.
19 I t. 19: 14:4; 30-36:89 | t. 20: 10:3; 26:18; 27:3. 13; 28:19;
29:1. 10; 30-36:103 | t. 25: 30-36:5. 8. 41; 44:24 I t. 26: 30-
36:16. 54 | | VI t. 4: 26:2 | t. 5: 2:12 | | VII t. 1-2: 2:3 | t. 2:
4:47 I t. 4: 4:9. 49. 53; 8:1. 22; 14:6 | t. 7: 15:8 | t. 8: 15:4 | t.
13: 8:14 I t. 14: 4:38 | t. 18: 8:3. 12 | t. 20: 8:31 | t. 21: 8:6 |
t. 33-36: 43:5 | t. 38: 16-17:26 | t. 43: 4:20; 7:4. 6 | t. 49: 15:2
| | VIII t. 15: 8:14 | t. 16: 4:23 | | IX t. 20: 8:21 | | X t. 2:
4:30; 16-17:4 | t. 2-3: 16-17:11 | t. 12: 4:8; 11:41 | t. 13: 14:3.
13; 24:1; 37-38:6; 39:6; 42:6 | t. 14: 24:2; 30-36:93; 44:20 | t.
15: 41:3 | t. 17: 30-36:2 | t. 17-19: 37-38:46 | t. 22: 37-38:38 |
t. 24: 7:3; 14:13; 28:5; 30-36:2. 3; 37-38:27 | | XII t. 56: 44:24
Physica (AL VII1) I t. 1: 1 1:15 | t. 5: 8:21 | t. 27-28: 4:4 I t. 42: 24:8 I t.
68-69: 14:13 I t. 69-70: 41:1 | | II t. 3: 20-23:8 | | III t. 3-23: 30-
36:116 | t. 4: 44:6 | t. 5: 24:13; 44:7 | t. 6: 10:7; 44:9 | t. 68:
16-17:2; 18-19:6 | | IV t. 149: 30-36:116 | t. 14: 20-23:5 | t. 23:
44:21 I t. 30: 44:5 I t. 30-31: 20-23:8 I t. 33-35: 20-23:25 | t.
41: 20-23:18 | t. 79-86: 30-36:90 | t. 87-134: 30-36:116 I t. 93:
15:3 | t. 101: 18-19:10; 20-23:3 | t. 108: 20-23:28 | | V t. 4:
10:6 I t. 6: 14:13; 30-36:93 | t. 6-9: 44:9 | t. 8: 44:2 | t. 9: 10:6;
30-36:19; 44:16 | t. 10: 30-36:105 | t. 18: 26:18; 44:1 | t. 19:
30-36:95 | t. 26: 20-23:15 | t. 52: 24:3 | I VI t. 32: 39:3 | | VII
t. 20: 30-36:18 | t. 24: 4:9; 7:1 | t. 24-28: 30-36:95 | t. 29: 7:1 |
t. 30: 7:11 I t. 31: 7:11 | | VIII t. 1: 43:3 | t. 64: 39:10 | t. 69:
39:10; 40:3
Praedicamenta (AL I2) C. 1: 1:3; 3:5; 5 :init. 7; 6:init. 3. 5. 8; 7:¡n¡t.; 8:7;
III: Index auctorum 597
30-36:1 I C. 2: 1:4; Ы5 | C. 3: 9:init. 15. 18; 10:init.; 13:8 | c.

4: 4:17; lbinit. 24 | c. 5: 2:7; 3:4; 6:12; 8:8; 12:1; 13:init. 6. 17;
mmt. 2. 3; 15:init. 5. 8. 9. 20. 21; 16-17:1 | C. 6: 10:1. 4. 5.
17; 16-17:init. 10. 15. 28. 32; 18-19:2. 14; 20-23:11. 13. 16. 19;
24:4. 5. 6. 7. 8. 16. 17; 30-36:90. 96; 37-38:6. 9; 39:6; 42:6 | c.
7: 1:22; 10:3. 4. 15; 13:22. 45; 24:20; 25:init. 7. 9. 31. 38;
26:init. 6. 9. 18. 19; 27:3. 10. 11. 12; 28:10; 29:3. 25; 30-36:7;
39:14 | C. 8: 8:34; 10:2. 3. 4. 17. 18; 25:34; 26:18; 30-36:init. 1.
3. 4. 5. 7. 10. 16. 17. 20. 24. 31. 32. 33. 41. 49. 56. 71. 86. 90.
91. 92. 93. 94. 114 I c. 10: 25:20; 28:3; 30-36:40; 37-38:inft.
33; 39:2. 3. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16; 40:init. 2. 3. 4; 41:init. 4.
5; 42:¡nit. | c. 11: 42:4. 6. 8. 9 | c. 12: 9:14; 13:47; 27:1; 43:init.
3. 4. 5. 8. 9 | c. 13: 43:2. 7 | c. 14: 44:mit. 3. 19 | c. 15: 30-
36:40; 44:20. 22
Sophistici elenchi (AL VI1) I C. 1: 5:8 | C. 3: 4:29 | C. 4: 13:41 | C. 5: 4:39
| C. 13: 12:22 I I II c. 5 [c. 20]: 10:29 | c. 15 [c. 30J: 4:1
Tópica (AL V1) I C. 5: 16-17:8 | С. 7: 10:10; 44:20 | C. 9: 5:13; 8:18 | С.
15: 10:¡n¡t.; 11:1.3; 16-17:31. 32; 43:2 I I II С. 1:37-38:41 | С. 2:
16-17:1; 28:3 I С. 4: 15:2; 37-38:11 I С. 8: 10:23; 25:8; 29:14;
37-38:10. 16; 40:1 | С. И: 29:16; 30-36:97 | | III С. 1: 5:1; 30-
36:26. 29 I С. 5: 6:10 I I IV С. 2: 29:14; 30-36:31 | С. 3: 10:21;
29:14 | С. 4: 11:9; 25:8. 44; 29:5. 14; 30-36:7. 11; 40:1 I С. 5:
11:17; 30-36:31; 43:6 | | V С. 5: 1 1:6 I I VI С. 2: 4:10; 5:6 | С. 4:
4:19; 5:3; 7:6; 43:5 | С. 6: 10:26; 25:11
AUCTORITATES ARISTOTELIS
Les Auctoritates Aristotelis (ed. J. Hamesse, Philosophes Médiévaux XVII,
Lovaniensis-Parisiis 1974): p. 118: 8:1 | p. 122: 37-38:3; 39:11;
41:5 I p. 123: 10:21. 26; 25:11 | p. 126: 11:14; 43:3 | p. 129:
8:3; 28:13 | p. 130: 15:2 | p. 135: 4:30; 8:21; 14:13; 16-17:4;
37-38:6; 39:6; 42:6 | p. 139: 8:5 | p. 140: 8:5; 11:15 | p. 141:
41:1 I p. 144: 20-23:8 I p. 148: 10:7; 16-17:2; 18-19:6; 44:9 |
p. 149: 20-23:5 I p. 150: 44:5 | p. 152: 10:6; 44:1 | p. 153: 20-
23:15 I p. 154: 39:3 I p. 155: 4:9; 7:1. 1 1 | p. 163: 42:7 | p.
177: 15:7 | p. 180: 41:2 | p. 187: 37-38:37 | p. 188: 2:3 I p.
201: 16-17:18 I p. 231: 2:1 | p. 301: 6:3 | p. 302: 13:6; 39:11;
40:2 | p. 303: 1:22; 13:45 | p. 305: 37-38:20 I p. 311: 2:1 | p.
317: 16-17:26 | p. 321: 4:10 | p. 323: 11:1. 3; 16-17:1; 43:2 | p.
324: 5:1 I p. 327: 11:6 | p. 328: 4:19; 5:3. 6; 7:6 | p. 332:
12:22
AVERROËS
(Aristotelis opera cum Averrois commentariis, latine, ed. Iuntina, Venetiis
1550-1552, 11vol.)
Metaphysica (ed. Iuntina VIII 1552) IV com. 3: 8:9 | | VI com. 8: 25:2
I I VII com. 7: 15:8 | | XII com. 19: 25:38 | com. 39: 8:5
598 Indices
Metaphysial V (ed. R. Ponzalli, Вema 1971) V com. 14: 8:9 | com. 19:
20-23:4
Physica (ed. Iuntina IV 1550) I com. 25: 8:5 | III com. 4: 26:18 | III
com. 5: 24:13; 44:17 I IV com. 41: 20-23:7
AVICENNA
(Avicenna latinus. Lovaniensis-Leidae 1968-; Opera, latine, Venetiis 1508,
2 vol.)
Metaphysial (Liber de philosophia prima sive scientia divina, ed. S. Van Riet
et G. Verbeke, AviL, Lovaniensis-Leidae 1977-1983, 3 vol.) I c.
2: 1:6; 2:6; 4:14 | C. 5: 4:13
ВOETH1US
Commentarium in Categorías Aristotelis (PL 64) I: 1:2 | III: 30-36:104 |
IV: 25:20; 37-38:16
Commentaria in lsagogen Porphyrii (CSEL 48; PL 64) [ed. prima] I c. 'De
genere': 10:10 | | [ed. secunda] III c. 'De specie': 4:35
Commentaria in librum Perihermeneias (ed. C. Meiser in Вibliotheca
Teubne- riana, 2 voll., Lipsiae 1877-1880; PL 64) [ed. secunda] I
С. 1: 1:17; 18-19:1 | IV С. 10: 27:21; 37-38:36
Commentaria in Tópica Ciceronis (PL 64) IV: 37-38:44
Liber de divisione (ed. J. Magee, Anicii Manlii Severini ßoethii De divisione li
ber, in PhA 77, Leidae-Вostoniensis-Coloniae 1998; PL 64); 5:3;
16-17:32; 30-36:2; 37-38:7
Philosophiae consolatio (CCL 94; CSEL 67; PL 63) V prosa 4: 34:1
Вonaventura
(Opera omnia, ed. PP. Collegii S. Вonaventurae, ad Claras Aquas 1882-
1902, 10 voll.)
Commentaria in quattuor libros Sententiarum (LTV, 1882-1889) I d. 3 p. 1 a.
un. q. 1: 37-38:12 I III d. 23 a. 1 q. 1: 37-38:12
DOMINICUS GUNDISSALINUS
De imitate et uno (ed. P. Correns in BGPTM I1, Monasterii Westfalorum
1891): 4:8
EUCLIDES
Elementa (iuxta translationem Adhelardi Bathoniensis, ed. H. L. L. Вu
sard, Torontini 1983) I 'scientia universaliter communis' n. 8:
24:4
Fallaciae Londinenses
Fallacioe Londinenses (ed. L. M. de Rijk in Logica modernorum. A Contribu
tion to the History of Early Terminist Logic, Vol. 22, Assen 1967):
37-38:11
III: Index AUCTORUM 599
GODEFRIDUS DE FONTIВUS
Quodlibeta (PhB II-V, XIV, Lovaniensis 1904-1937) VI q. 16: 3:7; 18-
19:7 I VII q. 5: 3:7; 18-19:7
GUALTERUS ВURLAEUS
De puritate artis bgicae tractatus longior (with a Revised Edition of the Tracta-
tus brevior, ed. Philotheus Вoehner, S. Вonaventurae 1955) tract.
1 pars 3: 27:21
De púntate artis logicae tractatus brevior (ed. Philotheus Вoehner, S. Вona
venturae 1955) pars 1 partic. 1: 37-38:37 (bis) | partic. 2: 12:25
GUILLELMUS ARNALDI (OLIM AEGIDIUS ROMANUS)

Liber Praedicamentorum (opus Aegidio Romano attributum, in Expositio
domini Aegidii Romani in Artem veterem, Venetiis 1507): 18-19:6
GUILLELMUS DE SCHIRWODE [SHERWOOD]

/ntroduсtiones in Logicam (ed. C. Lohr, P. Kunze et В. Mussler in Traditio
XXXIX [1983] 219-299): prol: 1:19 | n. 5.1.2-7: 8:24 | n. 5.1.3:
13:14. 16 | n. 5.1.12: 13:32 | n. 6.2.5: 13:2
HENRICUS Gandavensis
Summa (Quaestiones ordinariae) art. XXXV-XL (AMPh s. 2, XXVIII 1994)
a. 35 q. 8 in corp.: 26:6
HOMERUS
Iliad (Loeb Classical Series, Harvard Univ. Press 1978) II: 44:24
IOANNES DAMASCENUS
Dialectica. Version of Robert Grosseteste, ed. Owen A. Colligan, S. Вona
venturae 1953: c. 35: 8:34; c. 19: 8:34
IOANNES DE SACCAVILLA
Supra Praedicamenta Aristotelis (cod. Cantabrig. Domus Petri 205 ff. lOva-
20ш): 2:10; 12:8
IOANNES DUNS SCOTUS

(Opera omnia, ed. L. Vives, Parisiis 1891-1895, 26 voll.; Opera omnia, edi-
tio Vaticana 1950-; Opera philosophica, editio Instituti Franciscani
Universitatis S. Вonaventurae 1997-)
Lectura (ed. Vaticana XVI-XIX, I960-)
II d. 3 p. 1 q. 1 n. 13: 16-17:4 | n. 18: 7:11 | q. 4 n. 101: 18-19:7
Ordinatio (ed. Vaticana 1-VII, 1950-; ed. Vives VIII-XXI, 1893-1894)
I d. 2 p. 1 q. 3 n. 162: 4:8
600 Indices
d.
3 p. 1 q. 3 n. 139-140: 4:36 | n. 168-170: 4:13
d.
19 q. 2n. 33: 9:14
II d.
2 p. 1 q. 4 n. 101: 3:7
d.
3 p. lq. In. 11: 16-17:4 | n. 16:7:11 | q. 3 n. 397:4:47 | q. 4
n. 101: 18-19:7
Ordinario (ed. Vivès VIII-XXI, 1893)
III d. 24 q. un. n. [2]: 2:27
IV d. 10 q. 2 n. [28]: 37-38:40
d. 45 q. 3 n. [3]: 27:7
Quaestiones in Isagogen Porphyrii (Opera philosophica I; ed. Vivès I, 1891) q.
1 n. 12: 3:13 | q. 3 n. 20: 1:11 | q. 5 n. 4: 3:13 I q. 7-8 n. 12:
7:11 I q. 9-11 n. 20: 3:13 I n. 28: 3:7. 13 | q. 12 n. 22: 9:14 I
q. 14 n. 3: 3:7 I q. 15 n. 19: 15:20 | q. 16 n. 36: 7:10 | q. 21:
28:7; 29:8 | q. 21 n. 12: 29:15 | q. 24: 27:2 | q. 25: 29:17 | q.
25 n.9: 29:19 | n. 20: 7:12
Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis (Opera philosophica I; ed. Vivès
I, 1891) q. 7: 16-17:1 I q. 12 n. 13: 8:24 I n. 16: 8:24 I n. 23:
8:24 I n. 28: 8:24
Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis (ed. R. Andrews, G.
Etzkorn, G. Gál, R. Green, F. Kelley, T. Noone, R. Wood, Opera
philosophica III-IV, S. Вonaventurae 1997-1998)
Iq.6n. 16:9:14 I q.9n.40: 2:27
IV q. 1: 4:init. | q. 3 n. 1: 37-38:11 | q. 4 n. 4: 37-38:11 | n. 46-50:
37-38:11
V q. 1 n. 4: 9:14 | q. 4: 10:10 | q. 4 n. 27: 3:7 | q. 5-6 n. 18: 30-
36:40 I n. 49-55: 11:26 I n. 105: 11:32 I n. 114-129: 25:29 | q.
9: 16-17:10 | q. 9 n. 1: 3:7 | n. 2: 16-17:17 | n. 4: 16-17:17 | n.
8: 16-17:17 I n. 17-32: 16-17:13 | q. 12-14 n. 22-32: 29:8 | n.
24-26: 29:15 I n.54: 30-36:103
VI q. 2 n. 47: 27:7
VII q. 2-4: 15:12 | q. 13 n. 21: 15:10 | n. 73-75: 7:11
VIII q. 2-3: 37-38:39
IX q. 1-2 n. 35: 25:22
Quaestiones super libros Perihermenias Aristotelis, op. prim, et sec. (Opera
philosophica II, sub prelo; ed. Vivès I, 1891) opus prim. I q. 1 n.
[1]: 2:26 I opus prim. I q. 6-8 n. [6]: 42:4 | opus prim. I q. 2 n.
[2]: 28:24 | opus sec. q. 4 n. [8-10]: 37-38:36
Quaestiones super librum Elenchorum Aristotelis (Opera philosophica II, sub
prelo; ed. Vivès II, 1891) q. 14 n. 9: 12:24 I q. 15 n. 23: 4:29 |
q. 21 n. 9: 8:14 | q. 32-33 n. [2]: 12:24 | q. 41 n. [2-3]: 13:41
Quodlibet (ed. F. Alluntis, Cuestiones cuodlibetales: Introduccion, resumenes y
version, Вiblioteca de autores cristianos 277, Matriti 1968) q. 13
a. 2n. [23]: 29:10
Theoremata (Opera philosophica II, sub prelo; ed. Vivès V, 1891) theor. 6:
4:8 | theor. 19 n. [8]: 2:1
III: Index AUCTORUM 601
lOANNES PECHAM
Quodlibeta (ed. G. Etzkorn et F. Delorme in BPS XXV, Cryptae Ferratae
[Grottaferrata] 1989) IV q. 15: 15:10
Lambertus de Latiniaco (olim Lambertus Altissiodorensis)

Lógica (Summa Lamberti) (ed. F. Alessio, Pubblicazioni delia facoltà di let-
tere e filosofía dell'Università di Milano LLX, Florentiae 1971) c.
3: 26:6
Lexicon Latinitatis
Lexicon Latinitatis Neaerlandicae Medii Aevi (ed. J. Fuchs et O. Weijers,
vol. I, Leidae 1977): 44:7
LIВER DE CAUSIS (ed. A. Pattin in Tijdschrift voor filosofie 28 [1967] 46-115)

prop. 1: 2:1 | prop. 31: 4:8
Liber sex principiorum Gilberto Porretae ascriptus (inter opera Ari-

stotelis, AL I7, ed. L. Minio-Paluello et В. G. Dod, Вrugis-Pari-
siis 1966) С. 1 n. 1: 30-36:21 | C. 3 n. 29: 30-36:55 I C. 5 n.
54:37-38:12 | C. 6 n. 60: 30-36:90 I C. 7 n. 74: 44:22
Matthaeus de Aquasparta
Quaestiones disputame de produccione remm et de Providentia (ed. G. Gál in
BFS XVII, ad Claras Aquas 1956) q. 1: 4:8
Nicolaus Ambianensis
Ars fidei catholicae (ed. M. Dreyer in BGPTM N.F. 3, Monasterii Westfa-
lorum 1993, 76-106; PL 210) I a. 1: 2:1
Nicolaus Parisiensis
In Рrаedicатeпса (cod. lat. Monacen. SВ Clm. 14460 ff. 42га-62га): 2:10
Petrus Abaelardus
Theologia 'Summi boni' (ed. E. M. Вuytaert et C. J. Mews in CCLCM XIII,
Turnholti 1987; PL 178) II n. 53: 37-38:13
Petrus de Alvernia
Quaestiones super Praedicamentis (ed. R. Andrews in CIMAGL 55 [1987]
3-84) q. 3: 2:5 | q. 46: 25:2
Petrus Hispanus
Syncategoremata (in J. Spruyt, Peter of Spain on Composition and Negation:
Text, Translation, Commentary, Nijmegen 1989) intro.: 8:29
602 Indices
PORPHYRIUS
isagoge seu Liber de praedicabilibus (translatio Вoethii, inter opera Aristo-
telis, AL I6, ed. L. Minio-Paluello et В. G. Dod, Вrugis-Parisiis
1966; graece, Isagoge et in Aristotelis Categorías commentarium, ed.
A. Вusse, CAG IV,1, Вerolini 1887): cap. 'De specie': 2:7; 4:16;
5:20; 10:1; 11:9. 16; 14:8; 16-17:8; 24:10; 25:18; 27:1; 28:7. 9;
29:6. 15; 30-36:62; 43:7; 44:10 | | cap. 'De genere': 3:6; 7:8 I I
cap. 'De differentia': 4:18; 6:11; 11:22; 27:2; 30-36:44 | | cap.
'De accidente': 11:9; 15:5 | | cap. 'De propri is generis et speciei':
15:20
Priscianus
Prisciani Caesarensis Grammatici institutionum grammaticarum libri XVIII
(ed. M. Hertz, GL II-III, Lipsiae 1855-1860, 2 vol.) V C. 9 n. 47:
5:2; 37-38:13 | XVIII C. 1: 13:24
Proclus
Institutio theobgica (ed. С. Vansteenkiste in Tijdschrift voor philosophie XIII
[1951] 263-302; 491-531) C. 21: 4:8; 11:7
Radulphus Вrito
Quaestiones super librum Praedicamentorum (ed. W. McMahon in C/MAGL
39[1981]88-96) q. 8: 11:1
ROВERTUS GROSSATESTA Lincolniensis

Commentarius in Posteriorum analyticorum libros (ed. P. Rossi, Unione acca-
demica nazionale, Corpus philosophorum medii aevi, Testi e
studi II, Florentiae 1981) II c. 4: 18-19:16
ROВERTUS KILWARDВY
Commentarium in Aristotelis Categorias (cod. Cantabrig. Domus Petri 206
ff. 42ra-65v; cod. Matriti Вib. Univ. 73 ff. 10vb-44ra; ed. Р. O.
Lewry in Robert Kilwardby's Writings on the Lógica vetus, studied
with regard to their teaching and method, dissert, pro ms.,
Oxoniensis 1978) prolog.: 1:2
De ortu scientiarum (ed. A. Judy, Londinii 1976) c. 1 1 n. 62: 10:2 | c. 34:
1:19
ROGERUS MARSTON
Quodlibeta quattuor (ed. G. Etzkorn et I. Вrady in BFS XXVI, ad Claras
Aquas 1968) II q. 29-30: 15:10 | IV q. 24: 15:10
Rogerus Вacon
Summa grammatica (ed. R. Steele in Opera hactenus inedita Rogeri Baconi,
III: Index auctorum 603
fasc. 15, Oxoniensis 1940): 13:24

Summulae dialectices (ed. A. de Libera in AHDLM LIII [1986] 139-289 et
54, 1987, 171-278) 1.2: 18-19:16 | n. 218: 30-36:42
Simon de Faversham
Quaestiones super libro Elenchorum (ed. S. Ebbesen et al, Torontini 1984)
q. 9: 4:28
SIMPLICIUS
Scolia in Praedicamenta Aristotelis (opus a Guillelmo de Moerbeke transla-
tum, ed. A. Pattin et W. Styuven in CLCAG V, 2 vol.: I Lova-
niensis-Parisiis 1971, II Leidae 1975; graece, In Aristotelis Cat
egorías, ed. C. Kalbfleisch, CAG VIII, Вerolini 1907) prologus:
5:12
Themistius
Commentum super librum Posteriorum (ed. J. R. O'Donnell in "Themistius'
Paraphrasis of the Posterior Analytics in Gerard of Cremona's
Translation," Mediaeval Sndies 20 [1958] 239-315) C. 1: 8:21
Thomas Aquinas
(Opera, ed. Рarтae 1852-1869, 24 vol.; Opera, ed. Leonina, Romae
1882-)
Expositio libri Peryermenias (I1 1989) II lect. 2: 37-38:36
in X/l libros Metaphysicorum Aristotelis expositio (ed. Рarтen. XX 1866) V
lect. 11: 10:10 | lect. 16: 14:5
in octo libros Physicorum Aristotelis expositio (II 1884) VII lect. 7: 7:1 1
Summa contra gentiles (XIII-XV 1918-1930) II c. 8081: 3:7; 18-19:7 | c.
93: 3:7; 18-19:7
Summa theologiae (IV-XII 1888-1906) I q. 13 a. 7: 26:6 | III q. 67 a. 6:
5:2; 37-38:13
Thomas de Sutton
in Categorias (cod. Oxon., coll. Mertoniensis 289, ff. lvb-30ra; ed. A.
Conti in The Rise of British Logic, ed. P. Osmund Lewry, Papers
in Mediaeval Studies 7, Torontini 1985, pp. 173-213): 44:9 |
prooem.: 5:12 | cap. 'De substantia': 14:5 | cap. 'De relatione':
26:6 I cap. 'De quantitate': 16-17:25
IV
Index Doctrinalis
Abesse et adesse possum competere rebus di- essentiale 34.7, 35.20; praedicatum non-
versorum generum 35.2; sunt aequivoce no convertibile 34.7, 34.12; omne est pro
mina primae et secundae impositionis 35.8; prium vel commune 9-11.1; dividitur per
Adesse, ut nomen secundae impositionis separabile et inseparabile (Porph.) 32.7,'
35.28 35.3; a. inseparabile 32.10, 32.23, 35.14;
Absolutum potest cognosci in se 15.33; in se copulatum (Arist.) 32.17-18; ut concretum,
non habet multas definitiones 21.14; in sua ut abstractum 32.12; intellectus vel conce
essentia non potest includere relativum ptus a. quomodo destruitur 35.18, 35.20;
21.21 de ente per a. non est scientia (Arist.)
4.prol; in dictis secundum a. non tenet a
Abstractum (abstracta) significat essentiam se coniunctis ad divisa (Arist.) 24. 1 1
cundum se 16.16, 16.19; duplex, a subie-
cto, a forma in supposito 16.39; est univo- — commune: est singulare (op.) 34.1; commu
cum, licet essentia non sit univoca 19.9; gene primo inest individuis 9-1 1.1; commune
neralissima accidentium sunt a. 15.33; co inest suppositis 9-11.16; non habet per se
ordinate concretorum reducitur ad coordi- causam in subiecto 35.15; sed non pro
nationem a. 15.33; in praedicatione per se prium alicui (Вoeth.) 34. 1
tenet consequentia a concretis ad a. 16.16. — et proprium, quomodo differunt? 32.10; di-
Cf. Concretum stincta species a proprio 31.3; intentiones
Accidens: est quod adest et abest praeter oppositae 36.3; respectu eiusdem non in-
subiecti corruptionem (Porph.) 32.10, 34.4, sunt eidem (op.) 36.4 sed contra 36.5; sunt
35.1, 36.2 exponitur 34.12, 35.13, 35.18, duo praedicata 32.8; a. convertibile est pro
35.33, 35.37; contingit eidem inesse et non prium 12.6. Cf. Proprium
inesse (Arist.) 32.10, 35.7 exponitur 35.13; — et substantia (subiectum): a. et substantia,
esse est inesse (Arist.) 35.8, 35.22 exponitur duo generalissima 31.6; est in prima sub
35.20; est quod adest et abest secundum stantia 4.9; posterius substantia 28.2; defini-
intellectum 35.29; eius definitio et divisio tur per substantiam 15.1; definitur per sub
35.1 1; sumitur rripliciter 31.9-12; reale defi- iectum (Arist.) 32.4 exponitur 32.17; copu
nitur per subiectum 32.20; metaphysice latum substantiae 15.20; aut inest subiecto
sumptum, inest singulari 34.8; a. quodlibet per se, aut non 32.5; nullum a. refertur ad
inest alicui sine medio 32.21; ut adveniens suum subiectum (op.) 30.3; necessario inest
alicui in actu 34.6; ut contingens in paucio- subiecto (op.) 35.3; habet ordinem ad sub
ribus 34.6; ut res primae intentionis 32.1 1; stantiam vel ad aliud a. 12.14
ut materia 'in qua' 9-11.4, 15.22, 33.5; non — praedicatio a.: in quale accidentale 31.8,
est species universalium (op.) 34.2, 34.4; ut 34.7; per se secundo modo 32.4; in quid
intentio est species universalium 34.8; in- 19.3; per se de qualitate (op.) 34.3
tentionale et reale 4.11, 32.15; reale et in-
tentionale extranea respectu subiecti 30.12; — ut nomen: est aequivocum 31.9; ut nomen
est de numero universalium 34.1, 34.6; primae impositionis est aequivocum ad no-
non-convertibile est quintum universale vem praedicamenta 32.13, 34.6; ut nomen
12.16, 32.9, 32.16, 34.7; est quartum prae- secundae impositionis sumitur quadruplici-
dicatum (Arist.) 34.5; quibusdam modis im- ter 34.7. Cf. Fallada, Subiectum, Substan
pedit identitatem 24.6; est praedicatum non- tia
606 Indices
Actio est patientis ut subiecti (Arist.) 35.32; nomine' 16.49; a. irrationale potest esse ge
principia a. et passionb sunt primo indivi nus intermedium 29.27
du¡ non speciei 36.8 Aptitudo: est inclinatio alicuius in aliquid vel
Actualitas specierum multarum sub genere non-repugnantia 18.11; quomodo differt a
quid? 18.15 potentia 18.11; potest esse sine potentia
Actus primus facit ens in actu, secundus facit 18.11; a. non est inhaerentia actualis 33.8;
in actu tali 28.6; a., forma et qualitas idem et potentia in utrisque extremis 18.19; est
sunt 28.5, sunt eadem transcendentia 28.8; respectu termini aptitudinis 29.8; a. et op-
a. distinguuntur per obiecta (Arist.) 29.4; a. posita privative 29.24; a. generis ad multas
et generationes circa singularia (Arist.) species quid? 18.18; a. participandi multo-
29.8; idem potest esse in a. et potentia rum genere et specie 18.14
respectu diversorum 33.14; si a. univocus, Argumentatio in communi nusquam definitur
et potentia 15.22. Cf. Potentia ab Arist. 3.19; ponitur subiectum logicae
— exercitus et signatus 4. 1 1, 16.54; differentia (op.) 3.11
exponitur 14.12; signatus in intentionibus, Aristoteles. Cf. Aristoteles in indice II
exercitus in rebus 14.19
Ad aliquid. Cf. Relatio, Relativa
Aequiparentia. Cf. Relativum Вos non est natus esse rationalis 29.20
Aequivocum (aequivoca, aequivocatio): sunt
quorum solum nomen commune (Arist.)
29.18; non est definitio a. (Arist.) 23.1;
non est subiectum scientiae nec definibile Capitatum et manuatum, quomodo signifi
3.18; distinctio secundum a. 24.6; penes cant? 16.37
tres modos (Arist.) 23.7; solum vox commu Causa: posita c. necessaria et praecisa et
ne significatis 19.25; multiplicitas aliqua a. immediata ponitur effectus 32.9, 32.10,
potest concedi 29.19 33.7; causa per se, c. necessaria 35.17; c.
Aes, pars materialis statuae, significat per mo praecisa illationis 16.48; c. efficiens genera
dum partis 20.6 tions, pater et locus 13.4; c. efficiens et ma
teria non coincidunt (Arist.) 9-11.4, 33.11;
Aethiops potest intelligi nitens candore
intellectus est c. efficiens universalis 9-1 1.4.
(Porph.) 32.10 exponitur 32.23
Cf. Efficiens, Materia
Affirmatio: ad affirmationem, negatio ad nega-
Circumlocutio (circumlocutum): copulatio po
tionem 16.21-22; a. speciei non causa prae-
test uti circumlocutive in definitione 31.17;
cisa inferendi affirmationem generis 16.48
et copulativa 35.27
Agens actu inducit formam in materia 25.1 1
Clima: leones generantur in secundo et tertio
Alteratio in qualitatibus elementorum praece- c. 13.4
dit generationem et corruptionem formae
Cognitio: omnis c. ortum habet a sensu (Ari
substantialis 36.7
st.) 29.16; omnis c. cum continuo et tem
Analytica priora: syllogismus quoad proprieta- pore (Arist.) 29.16. Cf. Intellectus
tes formales est subiectum libri Priorum
3.24 Color praedicatur in quid de albedine, non
de substantia 19.15
Anima sensitiva pars hominis 20.6
Commune. Cf. Accidens commune, Univer
Animal est substantia animata sensibilis (def.) sale
29.14; est substantia se movens motu vo
Compositio et divisio, antecedens et conse-
luntario (Plato) 29.13; exponitur per 'ha-
quens distinguenda secundum c. et d.
bens sensum' 16.37; a. secundum esse, se
cundum intentionem 16.26; a. necessario 35.25
est genus (op.) 35.3; a. rationale non est ge Compositum: est ens in actu 16.2; ex materia
nus 29.12; a. rationale non habet differen- et forma 28.5, 32.2-3; c. naturale habet for
tias divisivas 29.6; an idem homini? 16.23; mam in potentia a materia 25.11; c. reale
indifferens ad 'idem homini' et 'aliud ab assimilatur composito rationis 28.5
Index doctrinalis - Quaest. in librum Porphyrii 607
Conceptus generis et differentiae sunt extra- Correlativum: unum c. non potest definite
nei apud rationem 20.5 Cf. Intellectus scire sine altero (Arist.) 35.35; c. primum
Conclusio demonstrationis est scientia pro differentiae est species 27.19-20
prie dicta 35.38 Corruptio: fit per tempus et motum 13.9;
Concretum (concreta): est denominativum quomodo intelligitur in definitione acci
16.9; c. non definitur 15.2 sed contra dentia 35.30, 35.33
15.31; c. non est in genere (Arist.) 15.3; c. Corvus potest intelligi albus (Porph.) 32.10
duplex, ut concernit subiectum, ut concer exponitur 32.23
né suppositum 16.39; c. et abstractum
idem significant (op.) 36.10 exponitur
36.12-13; primo modo significat formam in
subiecto 16.10, 16.40, 36.9; secundo modo Definitio: est ex genere et differentia 15.5,
significat formam in suppositis 16.40; si c. 25.9; convenit per se definito 14.10; defini
sit aequivocum ratione formae, et abstra tio est ex praedicatis per se convertibilis
ctum 36.12; c. substantiale non differt solo cum subiecto (Arist.) 15.17; cui nihil deest
casu (denominative) sed inclinatione for requisitum 16.52; est de quiditate 15.2,
mae ad suppositum 16.41; nullum c. est c. 32.19; est ratio quam significat nomen
respectu sui accidentis 16.43; coordinatio c. (Arist.) 15.14; est actus rationis 20.5; per se
reducitur ad coordinationem abstractorum obiectum intellectus 5.3; datur causa inno-
15.33; consequentia tenet in c. a concretio- tescendi (Arist.) 15.6; facit scire definitum
ne ad subiectum per se 16.45; in praedica- (Arist.) 20.4; exprimit principia essentialia
tione per se tenet consequentia a c. ad ab definiti 16.45, 20.4; exprimit totam essen-
stracta 16.16. Cf. Abstractum tiam (per se intellectum) definiti 25.9, 32.1;
est per priora et notiora 15.6; tantum est
Coniunctum (coniuncta), in dictis secundum
speciei 15.4; quod definitur est in genere
accidens non tenet a c. ad divisa (Arist.)
24.11 15.3; convenit univoce rebus omnium ge-
nerum 14.7; excedit definitum 27.2; una
Consequens per se, antecedens per accidens tantum unius (Arist.) 27.5; non sunt mul-
14.14; oppositum c. non stat cum antece tae definitiones eiusdem (Arist.) 21.3; est
dente 16.21, 16.32. Fallada с, cf. Fallada una propter ultimam differentiam (op.)
Consequentia: omnis c. bona est necessaria 31.2; cui per se inest d. et definitum 9-
16.32; a concretis ad abstracta 16.16; non 11.11; non est d. aequivocorum (Arist.)
valet si in consequente referat antecedens 23.1; non est notificatio 21.18; non distin-
cum determinatione 24.9; c. enthymemati- ctum 'universale' quam 'universale' speciei
ca tenet virtute medii necessarii 16.32 21.22; non est de ente per accidens (Arist.)
Continentia actualis, potentialis 25.10 14.11; per copulationem vituperanda (Ari
st.) 31.5; partes d. sunt sicut formae (Arist.)
Convertibilitas convenit proprio 32.9. Cf.
16.3; pars d. est pars definiti 16.1; quomo
Accidens do vitatur nugatio in d. (Arist.) 15.9; prae
Copulatio (copulativa): non confondit 22.9; dicatur per se primo modo de definito
c. potest uti circumlocutive in definitione 16.14; de quocumque praedicatur d. et de
31.17; c. aliquando circumlocutio 35.27; a finitum 9-1 1.10. Cf. Ratio
c. tenet consequentia ad alteram partem
Definitum: excedit definitionem 27.1; omne
35.21
d. differt specie ab aliis 27.4; praedicatur de
Corpus: animatum dfviditur in sensibile et in- ultima differentia completiva 27.1; univo-
sensibile 29.14; c. mobile, an subiectum cum in omni genere 31.6
philosophiae naturalis? 3.24; c. respectu va-
Deminutio in antecedente et consequente
cui et loci 33.9
22.1
— caeleste: corpora c. principia secundaria
Demonstratio est ex propriis (Arist.) 1.3; est
generationis 13.5; influentia generationis
syllogismus faciens scire (Arist.) 1.6; est uni-
13.6
versalium (Arist.) 30.6; conclusio d. est
scientia 35.38; tria requisita ad d. in logica
608 Indices
1.6; praesupponit quid est et quia est (Ari- non est verius in specie quam in genere
st.) 17.11; medium d. aequatur passioni 25.5; non habet modum materiae sed for-
(definitioni) 78.25 mae 28.5; habet similirudinem formae
Denominativum (denominativa): d. solo casu 16.2; quaelibet d. accipitur a forma (specifi-
differentia (Arist.) 16.9, 28.10; tantum dici- ca) 28.6, 29.23, 29.7; d. et genus requirun-
tur ab abstracto 27.2 tur ad definitionem (Arist.) 15.5, 25.9; con-
ducit ad esse (Porph.) 29.11; est de per se
De omni, cf. Per se intellectu speciei, non generis 25.9; est
Determinabile non contrahit determinatio- prior vel simul specie 29.9; est qualitas sub-
nem 22. 1 1 stantiae (Arist.) 12.16; est qualitas aequivo-
Determinatio: distrahens 27.14; d. in antece ce 28.8; est species multitudinis (Arist.)
dente, quando deminuit? 24.11; a d. non 24.3; d. numero competit definitioni spe
deminuente ad determinabile 24.3; ratio d. ciei 17.1, 18.7; d. specie competit definitio
in antecedente, determinabilis in conse ni generis 17.1, 18.7; specie (specifica) est
quente 22.12 formalis (Thom.) 14.2, 17.4; d. specie, d.
Dialecticus, metaphysicus et sophista Iaborant numero 17.14; superior est de intellectu su
circa idem (op.) 3.9. Cf. Logicus perioris 16.18; d. specifica ultima 12.19; ul
tima convertitur cum definito (Arist.) 29.2,
Dici de: convenit speciei in quantum univer 29.10, 31.2; quaedam faciunt alteratum,
sale 21.21; distinguitur contra 'esse in' 31.1 1; quaedam non (Porph.) 23.1 1; primo sigfnifi-
est nomen secundae intentionis 35.10 cat quid formale speciei 16.36; ut nomen
Dictum (dicta) secundum accidens 15.31 primae intentionis, ut intentio 27.17; ut
Differentia: qua abundat species a genere (def. nomen secundae impositionis est aequivo-
1) 25.1; praedicatur de pluribus differenti- cum 27.21; ut res primae intentionis est re
bus specie in quale (def. 2) 27.1; potest defi- latio 27.18; ut intentio non praedicatur de
niri 26.4; quattuor definitiones d. exponun- rationali 27.26; ut secunda intentio non est
tur 27.20; eius definitio non est de forma relatio 27.18; abstractum d. non significa-
sed de intentione 27.25; in uno sensu po tur uno nomine 27.26; ut prima intentio,
test definiri et esse principium consequen- est nomen abstractum, significat relationem
tiae 23.8; duplex, ultima et intermedia et est species multitudinis 27.16; ut secun
27.7; communiter, proprie, magis proprie da intentio, est concretum, significat inten
23.1, 23.4, 23.6 exponitur 23.10, 24.6; an tionem applicabilem rei primae intentionis
divisio d. sit conveniens? 23.1; divisio d. in 27.16; intellectus generis apud rationem ex-
tria membra quomodo fit 23.10; divisio d. traneatur intellectui d. 20.5; praedicat qui-
est divisio vocis in significationes 23.7; ad- ditatem, igitur in quid (op.) 28.1 sed contra
veniens generi constituit speciem 18.2; con 19.10; praedicatur univoce 28.3; praedica
stitutiva speciei in quantum constituta per tur in quale (essentiale) 28.5, 28.6; praedi
d. 27.19-20; primo divisiva generis 27.19; cat essentiam per modum informantis non
primo inest speciei, postea individuis 29.8; subsistentis 28.7; praedicat essentiam sed
est abstractum significans intentionem se- non per modum essentiae 31.14; d. supe
cundam 27.2; ad nullam rem primae inten rior praedicatur de inferiori per se primo
tionis refertur 27.3; differt ab aliis universa- modo 19.2; genus non praedicatur per se
libus 27.21; potest esse nomen primae in de d. 16.18; duae coordinationes d. redu-
tentionis vel secundae 27.16; concretive et cuntur ad coordinationem specierum
abstractive dicta 27.21; divisiva superioris 12.24, 19.14; d. accidentium per subiectum
per se constitutiva inferioris 27.7; est in ge est tantum materialis 17.4
nere in potentia 25.3; est prior specie (op.) Differre: denominative dicirur de differentia
28.2; ut quid, ut modus 26.7; uno modo ut est relatio rationis 27.25; ut est nomen
sumpta est univoca 23.8; est relatio quae- primae intentionis 27.17, 27.21
dam 24.1; est relatio aequiparantiae 27.3; Dimidium per se refertur ad duplum, secun
est species universalium 26.8, 27.7; habet dum genus ad submultiplex 17.4, 21.21
modum qualitatis respectu speciei 28.5;
non actu in genere 25.12; non differt 27.4; Disiunctivum: ad aliquid se habens disiunctive
ad multa non sequitur aliquod illorum 16.51
Index doctrinalis - Quaest. in librum Porphyrh 609
Disparatum non praedicatur de disparato (op.) Essentia: significatur proprie per abstractum
14.3 16.16; non est univoca, licet abstractum sit
Distinctio secundum aequivocationem 24.6 univocum 19.9
Diversitas: ad d. accidentalem non sequitur d. Extremum (extrema) relationis nominantur
substantialis 24.9 eodem nomine 24.8
Diversum: idem et d. circa ens immediate op-
ponuntur (Arist.) 24.2, 24.5. Cf. Differen
tia, Idem Fallada: accidentis 9-11.26, 17.7, 30.12, 34.7,
Divisio: fit per opposita 34.2; per accidens 34.10; fit propter diversitatem terminorum
23.1 per opposita 23.2 14.15; propter variationem medii 16.26
Divisum (divisa): in dictis secundum accidens — consequentis: 24.9; a destructione antece
non tenet a coniunctis ad d. (Arist.) 24.1 1 dente; 16.48
Duplum per se refertur ad dimidium (op.) — figurae dictionis: commutando modum in
17.4,21.21 quid 78.21; multiplex f. d. non vere sed
phantastice 9-1 1.24
— secundum quid et simpliciter 24.12, 35.23
Efficiens et materia non coincidunt (Arist.) 9- Falsitas: quando subiectum et praedicatum si
11.4, 33.11. Cf. Causa gnificant sub oppositis modis 27.4
Elementum (elementa): qualitates e. conse- Figmentum: universale non est f. 4.12
quuntur formam e. 36.1; qualitates e. pos- Figura dictionis, cf. Fallada
sunt dici accidentia inseparabilia 36.8; e. Finis est imperfectior specie 16.2
inducit qualitates suas adhuc manente for
ma elementi corrumpendi 36.7; nulla quali Forma: semper inest subiecto 33.7; f. specifica
tas activa vel passiva est proprium alicui e. est qualitas essentialis 28.6; f. 'in re' extra-
36.7; qualitates e. consequuntur materiam neatur naturae materiae 20.5; f. distinguit
magis quam formam speciei 36.8 16.2 verum est de f. ultima 16.3; duplex, al
tera pars compositi, consequens composi
Ens (entia): dividitur in substantiam et acci tum 16.6; duplex, qualitas duplex 28.6; f.,
dens 34.2; est aequivocum 12.22; non est qualitas et actus idem sunt 28.5 sunt eadem
univocum diversis praedicamentis (op.) transcendentia 28.8; f. artificialis se habet
35.2; in substantia aequivocum ut dicitur ad naturalem sicut accidens ad subiectum
de speciebus et differentiis et de differentiis 16.43; f. hominis causa efficiens proprieta-
oppositis 12.24; est universale 12.4; non est tum 33.3
genus (Arist.) 12.4; non est species 12.4;
nomen communissimum 14.7; ut dividitur — et materia: principia accidentium 34.7; si
in decem praedicamenta 32.18; ponitur sub- cut potentia et actus 33.14; m. non est for
iectum logicae (op.) 3.9; non praedicatur in ma sed componitur cum forma 9-11.20; ex
quid de quolibet 9-11.31; tria prima e. in m. et forma fit unum 9-1 1.3; m., forma et
quolibet genere (Avic.) 12.24 compositum 25.1 1, 32.2-3
Esse: est rei non intentionis 4.1 1; convenit re- Fundamentum generis est quid materiale in
bus per se 14.12; denotat actualem unió specie 18.10
nem extremorum 25.7; quaestio de e. est de
fundamentis 19.10; e. in rebus primae in
tentionis exercet quod 'praedicari' signat in Generatio (generationes): sunt circa singularia
secundis intentionibus 14.12; e. potest prae (Arist.) 29.8; g. et corruptio praeceditur al-
dicari de aliquo quod est in potentia ad teratione in qualitatibus elementorum 36.7
ipsum 25.15
Genus (genera): praedicatur de differentibus
'Esse in': distinguitur contra 'dici de' 31.11 specie (def.) 14.1-2, 14.7, 17.3, 20.5 exponi-
'Esse in plus': dupliciter genus uno modo, tur 15.37; g. et differentia requiruntur ad
species alio 25.10 definitionem (Arist.) 15.5; describitur non
610 Indices
definitur (op.) 15.13; est materia speciei quando' (in praeterito) 18.18; intellectus g.
(op.) 16.2; est forma consequens composi apud rationem eхtraneагиr intellecrui diffe
tum 16.6; in g. latent aequivocationes (Ari- rentiae 20.5; ratio g. dicitur aptitudinaliter
st.) 78.12; est in plus quam species (Arist.) de differentibus specie 18.10; ratio g. requi
25.1; coordinatio in g. 29.14; negatio in g. rit multas species actu, non exsistentialiter
non extra g. 29.23; est pars speciei (Arist.) sed intelligibiliter 18.15; ratio g. est supe-
16.1; an 'genus est species' sit vera? 78.19- rius non disparatum ad inferius 15.16; ra
20; est principium specierum (Porph.) 16.2; tio g. non praedicatur ut accidens de defini
tenuis similitudo specierum (Themist.) te (Porph.) 15.16; in praedicatione totum,
4.12; est pars definitionis (Вoeth.) 16.13; in definitione pars (Вoeth.) 20.7; praedica
est totum respectu specierum (Porph.) 20.2; tur de differentibus numero mediante spe
non aequalia speciei dicuntur (Arist.) 18.3; cie 17.10; praedicatur in quid 19.1, 19.5;
generalísima duo, substantia et accidens praedicat partem essentiae 12.15, 27.13;
31.6; g. intermedia 17.2; triplex est signifi praedicatur per modum totius 16.36; prae
catio g. 20.3; primo modo principium mul- dicatur per se primo modo de specie 16.14,
titudinis 20.3; tertio modo principium spe 20.1; g. 'in re' non praedicatur de specie
cierum 20.3; potest accipi ut 'quid' vel ut 20.5; praedicatur univoce de speciebus
'modus' 78.20, 17.14; ut quiditas definitur 16.9; de g. praedicatur 'differentibus specie'
a metaphysico 14.11; ut natura et funda- 27.8; non praedicatur de speciebus secun
mentum intentionis 20.4; ut denotat inten- dum magis et minus (Porph.) 78.8; non
tionem 19.1; ut intentio definitur in logica praedicatur per se de differentia (Arist.)
14.11; est essentiale principium cognoscen 16.18; non praedicatur ut proprium nec ut
d i speciem 20.4; dividitur per differentias differentia ultima 15.18; non praedicatur
oppositas 18.2, 18.6; omnis generis sunt de pluribus differentibus numero 17.7; si g.
plures species (Arist.) 18.4; divisio g. fit in ad aliquid, et species (Arist.) 30.3 per se sed
plures species (Porph.) 18.2; dubium de di- non primo 30.14; nomen g. proprie signifi
visione generis 23.5; quomodo distinguitur cat intentionem 14.1 1. Cf. Species
a specie 17.1; quomodo distinguitur a pro
prio 17.2; accidit g. referri ad multa 18.12;
primo refertur ad speciem, non hanc vel il-
lam 18.12; universalis quam species et dif Habitudo: est de essentia relativi 17.4; diversi-
ferentia 78.8; ad speciem sicut species ad tas propter diversam h. formae ad subie-
individuum 18.5; et species correlativa ctum 36.12
21.1; multa supposita non sunt multa g. Habitus: principiorum, conclusionum 35.38;
17.14; habet similitudinem materiae 16.2 h. et privatio contraria (Arist.) 18.1 1
16.4; habet differentiam in potentia (Al Homo: h. generat hominem et sol (Arist.)
bert.) 25.3; differentiae g. sunt 'differenti-
13.5; est animal per se, non secundum
bus specie' et 'in quid' 15.19; habet opposi quid 16.24; homines intelligunt per species
ta simul (op.) 25.2; habet multas species ap- acquisitas et per discursum 29.16; 'animal
titudinaliter 18.14; non est idem specie
rationale' definitio completa h. 29.27; prius
14.18; non est praeter generis species (Ari natura quam aptus ad dissolutionem 29.9;
st.) 20.1; non destruitur destructa specie stat pro unitate speciei 22.2; necessario est
(Arist.) 18.4; non est primum correlativum species (op.) 35.3; nullus h. est plures homi
differentiae 27.19; non habet differentiam nes 22.5; ut species, praedicatur de indivi-
actu 25.12; non magis universale sed maius
duis 9-1 1.23; 'plures homines sunt unus h.'
universale 78.23; non materia sed forma
exponitur 22.1-14; an 'h. est universale' 'h.
16.3; non requirit multas species actu vel est species' sint verae? 9-11.7-8 an sint per
potentia 18.8; sumitur de materiali, non
se? 9-1 1.11
per motum partis 16.36; partem distincte
importat (significat) per modum totius
16.45, 20.6; conceptus g. includirur in con-
ceptu speciei 18.18; in intellectu g. sunt Idem: non refertur bis (Arist.) 21.6 exponitur
multae species actu aptitudinaliter 18.20; 21.20; et differens (diversum) immediate
intentio g. requirit multa individua 'ali-
opponuntur (Arist.) 24.2, 24.5; potest re- ciens intentionum (universalium) 9-11.2, 9-
ferri per se ad diversa, non tamen primo 11.4, 9-11.28, 15.23; simplex, compositus
21.21. Cf. Diversum 35.38; considerans naturam movetur ad
Identitas respectu termini accidentalis, sub- causandum intentionem 9-11.17; motus a
stantialis 24.8 re potest causare maiorem un¡tatem in in-
tentione 15.28; non est compositus ex qui-
Ignis calidissimus causa calons (Arist.) 36.1 ditatibus omnium 9-11.20; cognoscit quidi-
Imaginatio: fatuum est credere i. (Arist.) tatem et eius modum universalitatis refle
29.15; circa sensibilia decipit 29.15 ctendo 5.4; operatio i. triplex (Arist.) 3.7;
Impositio: prima est ad quid reale 20.6; prima obiectum i. quiditas rei materialis 29.4
et secunda 31.9; nomina concreta i. secun- — agens causat universalitatem (Averr.) 5.2;
dae 14.12 non praesupponit universale ut obiectum
In quale praedicatio convenit differentiis in suum 5.6
termedié et ultimis univoce 27.13; prae — possibilis praesupponit universale 5.6
dicatio in quid et in q. essentiale et acci
Intelligentiae: intelligunt per species innatas
dentale 34.7. Cf. Modus, Praedicare
et sine discursu, non indigent sensibus
In quid praedicatio convenit generi et speciei 29.16; non sunt substantiae animatae sen-
aequivoce 27.13; praedicatio in quid et in sibiles 29.6; rationale inest i. 29.2; I. sunt
q. essentiale et accidentale 34.7. Cf. Mo animalia (Plato) 29.13; I. sunt animalia (op.
dus, Praedicare vulgi) 29.15
Individuum (individua): i. sunt infinita (Por- Intelligere, cf. Modus intelligendi
ph.) 12.2; non definibile 12.15; est corru
Intelligibile (intelligibilia): movet intellectum
ptibile, non species 16.28, 16.56; non prae-
4.5; intelligitur sub ratione universalis 4.5;
dicatur 12.13; multa i. non requiruntur ad
i. per se est per se universale 9-11.12; pri-
speciem 18.5; i. quandoque exsistentia suf-
mum est quiditas rei materialis 3.25; i. mul
ficiunt ad multitudinem specierum sub ge
ta non faciunt speciem in sensu 3.25
nere 18.15; est per se ordinabile in genere
12.13; species ad i. sicut genus ad speciem Intentio (intentiones): sola definitur in logica
18.5; est species respectu intentionis 12.21 14.11; quomodo deflnitio i. inest rei 9-
11.21; est effective ab intellectu 15.23; est
Inesse est de essentia accidentis 35.22; sumi-
forma intelligibilis et esse cognitum 9-
tur quadrupliciter ab Aristotele in Praedica- 11.16; est univoca diversis, non res 15.29;
mentis 35.9; proprie, communiter, commu- univoca in multis generibus 15.21; accidit
nissime 35.11; i. necessario quid? 35.3,
rei 14.8; ut accidens non habet esse a
35.39; ut secunda intentio, sumitur duplici-
subiecto sed ab intellectu 15.30; habet
ter 35.9, 35.20 considerad a metaphysico 78.1; non inest
Inferius, ab i. ad superius tenet affïrmando rei secundum naturam 15.24; non est quid
24.3 rei, praedicatur tamen in quid 14.16; inest
Infinitum est incognitum (Arist.) 3.3; proces rei ut consideratur a ratione 15.24; inest
sus in i. 32.5 singulari (op.) 34.9 sed contra 34.10; inest
Inhaerens (Inhaerentia): determinatio i. non necessario cui inest (op.) 35.3 exponitur
inhaerentiae 14.16; i. et inhaerentia distin- 35.39; in concreto, in abstracto 14.11;
guuntur respectu accidentis 35.25, 35.39 subici et praedicari sunt per se i. 17.4; non
praedicatur de re primo modo per se 9-
Intellectus: solum verorum est (Arist.) 35.36; 11.28; nulla praedicatur in abstracto de re
nihil in i. nisi prius in sensu (Arist.) 3.25, primae i. 30.2; ut accidens, non praedicatur
5.1; non agit extra mittendo (Arist.) 9-11.2; in quid de re 14.1; proprium et accidens, ut
est virtus passiva (Arist.) 4.5, 9-11.2; non i., non sunt applicabiles rebus primae
est virtus factiva 9-11.19; potest se ipsum intentionis 36.9; i. superioris, inferioris
intelligere reflectendo 9-11.20; in actu est 14.12; ut intentio applicabilis rei 78.27;
intelligibile in actu 9-1 1.20; ex i. et intelligi- non opponuntur nisi urrumque accipitur
bili fit unum (Averr.) 9-11.3; facit universa- ut 'quid' vel urrumque ut 'modus' 78.20; in
litatem in rebus (Averr.) 9-11.5; causa effi-
612 Indices
i. propria quaestio est 'quid praedicatur' (op.) 3.7; intentiones secundae (op.) 3.8;
19.10 ens (op.) 3.9; oratio (op.) 3.10; argumenta
— prima et secunda: 12.7, 31.14; p. non defi- tio (op.) 3.1 1; est per se intentio 17.4
nitur per rem secundae i. 9-1 1.28; nulla res Lux: est actus lucidi, sequitur immediate for-
p. i. praedicatur de re secundae i. 34.3; res mam corporis luminosi 36.2; 1. in corpore
p. i. non denominat rem secundae i. 32.12; luminoso et medio est univocum 36.2 ex-
res p. i. non opponitur rei s. i. 34.2; res p. i. ponitur 36.9
non praedicatur in abstracto de re s. i.
30.10; s. non praedicatur de re p. i. 27.2; i.
s. est quidlibet causatum a sola considera-
tione intellectus 34.7; i. secundae commu- Manuatum et capitatum, quomodo signifi
niores subiecto logicae 3.16 cant? 16.37
Irrationale: est aequivocum (op.) 29.17; non Materia: est principium qua res potest esse et
est differentia divisiva animalis 29.22; non non esse (Arist.) 29.7; 'in re' extraneatur
opponitur rationali ut est differentia con- naturae formae 20.5; in potentia ad for-
stituens speciem substantiae incorporeae mam 15.22; per se in potentia ad composi
29.19; tantum opponitur rationali ut est tum 16.2; individuals non pertinet ad es-
differentia hominis 29.19 sentiam speciei 29.7; 'ex qua' et 'in qua'
Isosceles habet tres angulos per se sed non 33.12; non praedicatur de eo cuius est m.
16.2; et efficiens non coincidunt (Arist.) 9-
primo (Arist.) 3.25
11.4, 33.11. Cf. Causa
— et forma: principia accidentium 34.7; sicut
potentia et actus 33.14; m. non est forma
Leones non generantur nisi in secundo et ter sed componitur cum forma 9-11.20; ex m.
tio climate 13.4 et forma fit unum 9-1 1.3; m., forma et com
Lignum: materia arcae 16.42-43 positum 25.1 1, 32.2-3. Cf. Forma
Locus: est corporis locati, passio vero locantis Medium necessarium requiritur ad bonam
(Arist.) 35.32; habet duplicem naturam, consequentiam 16.32
qualitativam et quantitativam 13.6; princi- Metaphysicus (metaphysica): considerat quidi-
pium coadiuvans generationi 13.4; princi- tatem cuiuslibet 4.prol.; considerat omne
pium generation^ per accidens 13.1 ens reale 78.28; considerat intentionem in
Logica (logicus): per se considerat et definit quantum ens 78.1; dividir ens in substan-
intentionem 12.7, 14.5; de secundis inten- tiam et accidens 34.6; m. et logicus loquun-
tionibus applicatis primis (Avic.) 2.2, 3.8, rur diversimode de 'multis' et 'uno' 27.27;
4.prol.; est de universali ut de ente per acci m., dialecticus et sophista laborant circa
dens 78.29; est scientia 1.5; scientia ratio- idem (op.) 3.9
nalis 1.15; non realis 3.13; est scientia una Mixtum: elementa et accidentia 36. 1
propter unitatem generis (Albert.) 78.11; Mobile: 'in quantum mobile', 'in quantum
ponit universale genus univocum 78.12; ens' 78.28
procedens ex medio communi, non facit
scire 1.7; I. docens et I. utens 1.7; 1. sciens Modus (modi): est univocus diversis generibus
est per propria principia, utens circa com 14.8; aliquando inseparabilis a significato
munia 1.16; docet modum sciendi 1.13; di- 22.6; т. et quid non sunt opposita 17.14;
visio |. 3.20; 1. nova de syllogismo et eius quale ut modus et quid ut res non oppo-
partibus 3.7; passiones syllogismi demon- nuntur 28.11
strantur in 1. 3.6; 1. et metaphysicus loquun- — essendi: modi praedicandi sumpti a modo
tur diversimode de 'multis' et 'uno' 27.27; e. 34.7
1. inconvenienter dividit res primae inten- — intelligendi: separabilis est a significato
tionis 35. 10 16.47; non insunt rebus per se, sunt extra-
— subiectum logicae: primum et proprium est nei significatis 16.47; et significandi aliquo
syllogismus 3.20; subiectum totius 1. 3.24; modo opponuntur 16.47
est conceptus formatus ab actu rationis
— significandi: inseparab1lis a significato Obiectum (obiecta): potentiae non distin

16.47; sunt formalia principia sub quibus guuntur praecise per o. 29.26; o. intellectus
significata uniuntur 16.47; et intelligendi idem hominibus et Intelligentiis (op.) 29.4
aliquo modo opponuntur 16.47 Oppositio inter perfectum et imperfectum in
Mortale: dicit aptitudinem ad transmutatio- genere 29.27
nem 29.8; non constituir hominem 29.7; Oppositum (opposita): debent fieri circa idem
non convertitur cum homine 29.10; non (Arist.) 28.11, 33.14; quot modis unum o.
est differentia divisiva vel constitutiva ho tot reliquum (Arist.) 12.2, 29.17; possum
minis 29.12 simul inesse eidem in potentia (Albert.)
Motus: est successiva corruptio partium 13.9; 25.4; non est inconveniens o. actu inesse ei
omnis m. est determinatae velocitatis (Ari- dem generi 25.13; non possunt per se ines
st.) 33.9; omni m. contingit accipere m. ve- se eidem (numero) 21.4, 25.13, 36.3; respe-
lociorem (Arist.) 33.9 ctu eiusdem non insunt eidem (op.) 36.4; si
Multiplex actuale, potentiale, phantasticum o. in opposite», propositum in proposito
(Petr.Hisp.) 9-1 1.24 (Arist.) 78.21; non praedicatur de o. 30.1;
consequents non stat cum antecedente
Multiplicitas aliqua potest concedi secundum 22.4; o. privative alicui significant! actum
aequivocationem 29.19
privat actum, relinquit aptitudinem 29.24;
Multitudc», differentia est species m. (Arist.) privative alicui signiflcanti aptitudinem pri
24.3 vat actum et aptitudinem 29.24; relative
Multum (multa): potest aequivoce esse res vel possunt inesse eidem 21.5; relative respectu
intentio 27.27 eiusdem non possunt dici de se invicem
78.19
Oratio ponitur subiectum logicae (op.) 3.10
Natura: potest supponi tripliciter 9-11.24; hu Ordo praedicabilium in genere 12.9
mana una in multis et de multis 9-11.17
Negatio: in singularibus non refert praepone-
re vel postponere negationem (Arist.) 24. 1 1 Pars: in concreto potest praedicari de toto
Nihil se facit esse in actu (Arist.) 25.1; ex n. 16.8; non praedicatur de toto (Arist.) 16.1;
nihil fit (Arist.) 25.1 praedicatur de toto, non per modum p. sed
Nomen (nomina): distinguuntur in simplici- per modum totius 16.37; p. rationis potest
ter et secundum quid 27.14. Cf. Aequivo- praedicari de toto (op.) 16. 1 1. Cf. Totum
cum, Denominativum, Univocum, Imposi- Participatio individui in specie quid? 22.10
tio, Intentio Passio: realis egreditur ex principiis subiecti
Non-ens non potest movere intellectum 4.5 15.23; si p. univoca, et subiectum (Arist.)
Notificatio non est definitio 21.18 15.21
Nugatio: duo media ad discernendum n. (Ari Pater: principium per se generations 13.1
st.) 15.11; in definitione 25.9; fit dicendo Per accidens: omne reducitur ad per se (Arist.)
'pluribus differentibus' 15.7; fit praeponen- 14.9; ens per a. non est scibile (Arist.) 14.5;
do differentiam superiorem inferiori 15.10; ens per a. non deñnibile (Arist.) 14.11
fit praeponendo inferius superiori 15.8; Per se: in plus quam primo (Arist.) 3.25; di-
vitatut positis rationibus pro nominibus versimode in antecedente et consequente
16.36 17.13; praesupponit 'de omni' 9-11.1, 9-
Numerus: est multitudc, aggregata ex unitati- 11.14; potest determinare inhaerentiam vel
bus (Avic.) 78.14; non dicitur analogice de inhaerens 9-11.31-32, 35.25; ex parte
binario et ternario 78.14; n. quaternarius subiecti, ex parte accidentis 35.16-17;
maior binario, non magis 78.23 primo modo quid? 16.14; primo modo
16.31; 17.3; primo modo praedicatur genus
de specie 16.14; primo modo, secundo
614 Indices
modo 32.20-21; primo, secundo et quarto Praedicamenta: accidens aequivocum ad no-

modo 9-1 1.28 vem p. 34.6; liber P. est de universalibus or-
Perfectum et imperfectum in genere 29.27 dinabilibus in genere (op.) 12.9; liber P. im-
mediatius ordinatur ad librum Periherme
Perihermenias: liber P. est de enuntiatione nias quam ad librum Porphyrii 21.17; liber
3.7; liber Praedicamentorum ordinatur ad P. est de actu incomplexo 3.7; liber P. non
librumP. 21.7 est de incomplexis in quantum unum enutv
Pes (pedes): fissio p. pedalitas quaedam (Ari- tiatur de alio 21.17
st.) 16.18; pedes habens duos p. habens,
Praedicare (-ri): est 'prae alio dici' 12.22; est
nugatio 15.10-11 intentionis non rei 4.11; 'praedicari de' di-
Philosophia naturalis (physica): estne subie- citur tripliciter 35.12; p. de pluribus defi
ctum corpus mobile? 3.24 nit universale 12.11, 12.17, 17.6, 30.6; 'p.
Philosophus, cf. Aristoteles in indice II de pluribus' dividitur in pluribus specie et
Plantae fructificant solum in aliquibus parti- numero 17.6; 'praedicari de' est de ratione
bus 13.4 relativi 27.3; duae species 'praedicari' sunt
'in quid' et 'in quale 15.19, 19.5, 27.8; ut
Plato dixit Intelligentias esse animalia rationa quid et ut modus sunt opposita 28.11; p.
le 29.13 'in quid' est p. essentiam per modum essen-
Plurale: ut quid, ut modus 78.21-22; ut quid tiae 19.6, 19.9; in quid requirit quod prae-
et singulare ut modus non opponuntur dicet quid per modum quid 28.7; in quid
28.11 est accidens quia intentio 14.16; nihil p. in
Plures: 'praedicari de pluribus' est aequivo- quid de illo respectu cuius est accidens
cum (op.) 27.9-10 sed contra 27.14; quo- 19.15; 'in quale' competit differentiae 26.5;
modo 'de pluribus' non sit aequivocum in quale essentiale non habet denominati-
27.27; per modum p., per modum unius vum pro subiecto 28.10; in quale accidenta
22.13 le (non-essentiale) conven it proprio et acci
denti 28.10, 35.4
Porphryius: loquitur secundum opinionem Pla
tonis (op.) 29.13; loquitur de Intelligentiis Praedicatio: propria est sub ratione universalis
secundum opinionem vulgi 29.15; liber P. 16.27; in quid 12.15, 12.19, 19.1, 21.22,
ordinatur ad librum Praedicamentorum 12.9 37.4; in quid requirit quod praedicet quid
per modum quid 28.7; in quale-quid 21.22;
Posterius et prius simul sunt secundum ratio-
in quale 12.19, 34.7; in quale substantiale
nem 24.7
12.16; in quale accidentale 12.16; in quale
Potentia: distinguitur per actus, actus per ob est per modum denominantis 12.16; per se,
iecta (Arist.) 29.4; praecise distinguitur per ex per se principiis subiecti 32.20; per se
modum operandi 29.26; per se ordinatur tenet a concretis ad abstracta 16.16; in ab
(reducitur) ad actum 15.22, 18.1 1, 25.6; so stracto 16.17; in abstracto essentialiter vera
lum p. ante actum opponitur actui 33.15; 1.9; in abstracto est vera per se primo mo
p. effectiva est a subiecto 33.10; p. logica do 9-11.9, 16.18; superioris de inferiori
est indeterminatio 25.14; p. logica non or universaliter vera 16.36; in concreto 16.17,
dinatur ad actum sicut p. metaphysica 25.14; 32.14; a concretis ad abstracta 1.5; p. deno
idem potest esse in p. et in actu respectu di- minativa 78.20, 32.13, 34.11; p. denomina
versorum 33.14; omnis p. passiva est con- tiva, univoca et aequivoca, dividunt praedi
rradictionis (Arist.) 33.5; quomodo differt cabile secundum se 32.14; p. univoca, de
ab aptitudine 18. 1 1; p. et aptitudo in utris- nominativa 16.9, distinguuntur 28.3; p.
que extremis 18.19; p. potest esse sine apti exercita 16.1; p. exercita respecru esse est
tudine 18.11 de fundamentis 19.10; p. exercita, signata
Praedicabile (praedicabilia): ut consideratur in 78.16,9-11.23
libro Porphyrii 12.19; respectu individuo- Praedicatum (praedicata): quor p. tot universa-
rum est subicibile respectu generis (op.) lia (op.) 12.1; convenit intentionibus per se
21.5; p. et subicibilia in genere 12.10; nu 14.12, 17.4, non rebus 14.11; non tantum
merus p. accipitur penes praedicari 12.15. insunt subiecto in potentia 25.7; dicit
Cf. Universale habitudinem 19.9; p. est proprium univer
Index doctrinalis - QUAEST. IN LIВRUM PORPHYRII 615
sali 12.1; p. accidentis est eorum quae sunt 30.8; et commune sunt relativa 30.8; non
extra essentiam subiecti 35.8; de numero p. est substantia 32.1; videtur accidens insepa-
12.1, in libro Topicorum 12.19; praedicata rabile 32.7; non est accidens inseparabile
essentialia 9-11.16; p. in secundis intentio- 32.23; quod alicui est p., illi non est acci
nibus signat quod esse exercet in primis dens 36.6; non praedicat 'quod quid est'
intentionibus 14.12; p. exercitum, signa- (Arist.) 31.8; praedicatur convertibiliter de
tum 14.12, 16.54 eo cuius est p. 30.6, 3 1.8; ut universale dici
Principium: est simplicius principiato 20.2; tur 'ad aliquid' 30.14; intentio p. exprimi-
non est idem principiato 20.1; proprie con tur per circumlocutionem 30.13; ut inten
venu causae efficient! 13.4; p. essentiale tio, est accidens intentionale 32.13; respe
speciei duplex 20.5 ctu speciei est commune respectu indivi-
duorum sub specie 30.8
Prius: natura 29.9; et posterius simul sunt se
cundum rationem 24.7 — et accidens: quomodo differunt? 32.10; in-
tentiones oppositae 36.3; non possunt ei-
Privado (privatum): non dicitur nisi respectu dem rei applicari 36.6; respectu eiusdem
cuiusdam nati habere habitum (Arist.) 29.20; non insunt eidem (op.) 36.4 sed contra
cognoscitur per habitum (Arist.) 3.20; a p. 36.5; sunt duo praedicata 32.8; 'omne p.
ad habitum non est regressio (Arist.) 18.1 1 est accidens' exponitur 32.13. Cf. Accidens
Propositio (propositiones): non oportet omnem Provectus, minus p. non intelligunt multum
p. considerare (Arist.) 12.19; ex una p. nihil remota a sensu 29.15
sequitur 16.34; p. immediatae 3.22
Proprietas dependens ex habitudine rei ad
intellectum 9-11.19; est abstractum proprii
30.9; p. reperta in natura causat intentio- Quale, cf. In quale praedicatio
nem 9-11.17 Qualitas: est accidens, est ens 34.3; q. activa
Proprium: accidit omni, soli et semper (def.) est accidens 32.9; q., forma et actus idem
31.1 exponirur 31.13; est praedicatum con- sunt 28.5 sunt eadem transcendentia 28.8;
vertibile non praedicans essentiam (def.) q. duplex habet duplicem modum qualis
30.7; convertitur cum eo cuius est p. (Arist. 28.6; q. activa et passiva respectu elemento-
Porph.) 17.2, 36.6; in quantum definitur rum 36.7
17.11; inest omni 9-11.1; independens ab Quantitas est accidens ratione materiae 32.9
intellectu 30.4; non est 'ad aliquid' 30.3;
egreditur ex principiis subiecti, maxime a 'Quid est' et 'quia' est demonstrationi prae-
supponuntur (Arist.) 17.1 1; 'quid' ut res et
forma 33.7; subiectum p. non est species
(universalium) sed res primae intentionis 'quale' ut modus non opponuntur 28.11.
Cf. Modus, In quid praedicatio
30.16; subiectum p. prius, non in quantum
habens p., ut habens p. correlativum 30.17; Quiditas (quod quid est): definitur 15.2; est
est accidens respectu subiecti (op.) 32.4 ex- per se intelligibile 9-11.12; reperirur in
ponitur 32.16; est accidens per se conse- omni genere (Arist.) 19.3; et definitio sunt
quens formam speciei 36.7; est accidens alicuius in re 15.30; rei materialis primum
quod semper inest speciei ratione formae obiectum intellectus 5.4, 5.5; in phantasma-
32.9; est accidens convertibile 12.6, 12.16; tibus est obiectum intellectus agentis 5.6
est accidens non praedicans essentiam
32.22; applicatur alicui speciei qualitatis
34.11; definitur per 'accidens' 32.6; est
aequivocum significans rem vel intentio- Ratio: quam significat nomen est definitio
nem 30.7; est species universalium 17.11, (Arist.) 15.14; partes r. et rei quomodo dif
30.6, 30.7; est intentio applicabilis tantum ferunt 20.6; sicut r. ad rem, sic partes r. ad
accidentibus ultimis 32.9; subiectum est in partes rei (Arist.) 16.12 exponitur 16.44.
potentia passiva ad p. 33.5 exponirur Cf. Definitio
33.10; est praedicatum non essentiale Rationale: convenit hominibus et Intelligen
31.11; est praedicatum, universale 30.5; et tiis aequivoce (op.) 29.2, 29.16; est differen
commune opponuntur 30.1 exponitur tia hominis 26.5; non est ultima differentia
616 Indices
hominis (op.) 29.2, 29.5; exponitur per 'ha- Scibile potest cognosci, non cognita scientia
bens intellectum' 16.37; est perfectissimum 35.37
in genere animali 29.27; secundum signifi- Scientia: absurdum est simul quaerere s. et
cationem perfecriorem inest Intelligentiis modum sciendi (Arist.) 1.1; s. est effectus
29.25 demonstrationis 1.4; est de universalibus
Receptum est in recipiente per modum reci- 4.prol., 4.5; est de syllogismo per quem est
pientis 34. 1 scientia 3.1, 3.23; ex necessariis principiis
Reduplicatio (in quantum) 78.28 ad conclusiones necessarias 1.7; s. proprie
habitus conclusionum demonstrationis
Relatio (Ad aliquid): requirit duo extrema in 35.38; dicitur communis a subiecto 2.3; s.
actu 24.1; extrema r. per se nominantur realis est de universali ut de accidente de
eodem nomine 24.8; extrema r. sunt actu pendente ad substantiam 78.29; subiectum
secundum rationem, non secundum exsi- s. tres condiciones requiruntur 3.13, 78.24;
stentiam 24.7; relatio non refertur, exponi subiectum s. aliquid consideratum ab intel-
tur 27.18; r. realis et rationis respectu 'diffe lectu 3.13; subiectum s. dicitur commune
rentiae' 27.21; si genus est ad aliquid, et
dupliciter 2.3; unitas s. quid? 3.13; s. ma-
species 30.3 thematica, naturalis, metaphysica (Arist.)
Relativum (relativa -ve): r. est ad aliud se habe 1.2; modus sciendi non est s. 1.1; modus
re (def.) 17.4; sunt simul natura (Arist.) sciendi posterior s. 1.10; nulla de ente per
17.4, 18.9, 24.1; simul cum correlativo accidens (Arist.) 4.prol.; nulla de non-ente
30.3; idem non potest bis dici r. (Arist.) 3.16; non est de singularibus (Arist.) 78.2;
21.5; per accidens, per se 35.37; secundum non est de ente per accidens (Arist.) 78. 1
genus est r. per se 21.21; r. dicitur per se ad
Secundum quid et simpliciter (fallada) 35.23;
suum correlativum (op.) 17.4; r. aequipa-
a s. q. ad simpliciter 24. 1 2. Cf. Fallada
rantiae 24.3; in r. aequiparantiae non inclu-
dentibus negationem 24.10; r. sibi est r. Sensus communis: esse probatur 5.4; distin-
reciprocum 24.9; in per se dependentibus guitur a sensibus particularibus 29.26
non potest r. cognosci sine correlativo 15.36; Sensus compositus 22.9; sensus c. et divisus
in r. idem potest esse pater et filius 78. 19 22.13
Res: nulla eadem r. est in diversis generibus Signficatio: modus significandi dictionis signi-
15.29; partes r. et rationis quomodo diffe ficativae 9-1 1.19; modi s. inseparabiles a si-
runt 20.6; res eadem importetur per intelle gnificato 16.47. Cf. Modus significandi
ctum generis et differentiae 20.5; non est Significatum (significata): quot s. unius oppo-
causa efficiens intentionis (universalis) 9- siti tot alterius 12.20; s. termini communis
11.28; non est univoca, sed tantum habet consideratur tripliciter 9-1 1.16
unitatem proportionis (op.) 14.8; non po
test communion nomine significan quam Simile est relativum aequiparantiae 24.3
per 'ens' 14.7; sub intentione definitur a Simpliciter et secundum quid 22.2, 22.11;
logico (Albert.) 14.6; sub intentione non consequentia a s. ad secundum quid 24.1 1
potest convenire univoce rebus omnium ge- Singulare (singularia): et universale opponun-
nerum 14.7 tur 12.2; s. sunt infinita 12.2; in s. non re
Risibile (risibilitas): respectu hominis est pro ferí praeponere vel postponere negationem
prium 30.2, 34.1 1, 36.1 1; non semper inest (Arist.) 24.11; ut quid, ut modus 78.21-22;
homini (op.) 33.1 sed contra 33.8; inest hout modus, non potest intelligi sub plurali
mini secundum aptitudinem 33.2; respectu 16.47; ut modus et plurale ut quid non op-
hominis non est universale, sed est species ponuntur 28.1 1
respectu r. huius et illius 36.13 Socrates senex differt a se puero 27.2, exponi
tur 27.17
Sol: forma s. nata est esse in alia materia 18.19;
Sanativum dicitur multipliciter ex diversa ha- homo generat hominem et s. (Arist.) 13.5
bitudine formae ad subiecta 36.12 Sophista, metaphysicus et dialecticus laborant
Sanitas univocum est 36. 12 circa idem (op.) 3.9
Spatium et corpus 33.9 inest homini 9-11.23; sicut s. ad Indivi

Species (logic.): praedicatur (immediate) de duum, sic genus ad s. 18.5; ut universale,
pluribus differentibus numero in quid dicitur relative ad illa de quibus praedicatur
(def.) 9-11.10, 17.9-10, 21.1, 27.8,; de s. du 21.21; s. specialissima et ultima differentia
plex quaestio 'quid est', 'quid praedicatur' 27.1; specialissima non magis species quam
19.10; s. constituitur differentia adveniente alia 78.23
generi 18.2; est ex genere et differentia — intelligibilis: innatae, acquisitae 29.16; ac
21.22; tenuis similitudo singularium (The- cepta ab individuis 18.15; concepta ab in
mist.) 4.12; abundat a genere in differentia tellectual 1.20, 18.13
25.9; sola definitur 12.9, 15.4, 20.4, 26.2; — naturalis: est incorruptibilis (Arist.) 16.28;
multiplex definitio s. exponitur 21.16, ut in individuis, est corruptibilis 16.56;
21.21; definitur quantum ad genus et quan includit materiam et formam 20.5
tum ad individua 21.12; effective ab intel
lectu, materialiter a rebus 4.12; est quae po- Statua, aes quomodo praedicatur de s. 20.6
nitur sub assignato genere (Porph.) 21.3; Subiectum: est quid relativum per accidens
essentiale principium s. duplex, secundum 35.37; in potentia ad accidens 15.22; et
rem et secundum rationem 20.5; est pri- accidens sunt correlativa 35.35; non potest
mum correlativum differentiae 27.19; s. et complete intelligi sine accidente (op.)
genus correlativa 21.1; s. aliqua perfectius 35.35; potest intelligi sub opposito acciden
participat naturam generis 78.12; dicit to- te 35.34; univocum diversis generibus est s.
tum esse individuorum 12.6; debet dici ad intentionis 15.29
idem ad quod genus (Arist.) 27.18; habet Substantia: est primum ens (Arist.) 78.13; res
differentiam actu a genere (Albert.) 25.3 primae intentionis 34.2; dividitur in prima
sed contra 25.5, 25.12; in potentia habet et secunda 4.2, 4.9; nulla est in subiecto
differentiam a genere 25.11; habet suum (Arist.) 16.10; secunda applicatur substan-
materiale in genere 18.10; habet duplicem tiae primae 4.5; secunda praedicatur de s.
comparationem ad genus 21.16; habet duos prima (Arist.) 16.30; et accidens, duo gene-
modos praedicandi 21.22; per se subicibilis, raiissima 31.6; non dependet ab accidente
non praedicabilis (op.) 21.4; non est praedi- 33.9; praecedit accidens definitione (Arist.)
catum (Arist.) 21.8; non praedicatur sed su- 32.18; praecedit accidens tempore (Arist.)
bicitur in propositione dialectica 12.19; 33.4, 35.15 exponitur 33.9; potest esse sine
praedicat totam essentiam subiecti 12.15, proprio (op.) 33.4
27.13; non potest dividi formaliter 12.15;
Superius (superior, -ra): praedicatio s. de infe-
non refertur ad genus et individua secun riori vera 16.36; s. praedicatur de inferiori-
dum diversa accidentia 21.20; per se refer
bus (Porph.) 16.29
tur ad genus et ad individua 21.6, 21.12,
21.14; ut 'quid', ut 'modus' 9-11.26, Suppositio: diversitas s. stat cum unitate sub
78.20; a quo habet differentiam? 25.1; non iecti 9-1 1.24
potest verius habere differentiam a genere Suppositum (supposita): multa s. non sunt
quam a se 25.5; denominative importat ali multa genera 17.14; s. communis (universa
quid aliud quam intentio in abstracto 9- lis) tantum includit naturam communis et
11.25; eiusdem generis in accidentibus nullum accidens 16.55
praedicantur de se invicem denominative Syllogismus: bonus nullius extrinseci indiget
78.17; multae in genere aptitudinaliter (Arist.) 3.22, 16.33; nunquam fuit in sensu
18.14; una sufficit generi 18.9; s. non re- 3.5; omnis scientia per s. (op.) 3.1; est sub
quirit multa individua actu 18.5, sed aptitu iectum partis logicae (Thom.) 3.4; subie
dinaliter 18.16; plures s. requiruntur ut in ctum primum et proprium logicae 3.12,
tentio generis praedicatur de pluribus diffe 3.20; passiones s. (modus, figura, de inesse
rentibus specie 18.13; conceptus s. debet et modo) 3.20, 3.22-23; passiones s. demon-
includere conceptum generis 18.18; coordi- strantur in logica 3.6; quoad proprietates
natio differentiarum reducitur ad coordina- formales subiectum libri Priorum 3.24; s.
tionem s. 19.14; quid sibi velit 'participatio- sophisticus 3.20
ne s.'? 22.1 exponitur 22.10; quomodo s.
Syncategorematicum: unus ut s. 22.9
618 Indices
in cognoscente 9-11.15; est accidens in in

tellectu ut in subiecto 9-11.5; non accidit
alicui nisi exsistente intellectu 30.18; est
Talpa in quantum animal non repugnat sibi finis, non obiectum, intellectus agentis 5.6;
videre 29.24
est in genere accidentis 12.8; est 'ad ali
Tantum: t. unus homo est unus homo 22. 14 quid' 30.3; descendit in speciem per diffe-
Tempus: causa per se corruptionis (Arist.) rentias additas 27.7; est genus respectu dif
13.8; numerus motus (Arist.) 13.9; facit ferentiae 26.4; dividitur in quinque u. tan-
rem distare a dispositione praevia 13.9 tum 12.17; est genus ad quinque universa
Terminus (termini): ex uno t. nihil sequitur lia Porphyrii (op.) 78.6 exponitur 78.8,
16.34; variatio t. facit fallaciam accidentis 78.16, 78.26; sunt tantum quinque 12.6;
14.15 sunt intentiones secundae 12.7; est analo-
gum ad quinque universalia (Albert.) 78. 10;
Totum: nihil extra t. (Arist.) 16.24; est com- est genus univocum ad quinque universalia
positius eo cuius est 20.2; non praedicatur 78.12; omnis species u. est relativum (op.)
de partibus 23.1; idem potest esse t. et pars 35.6; non est figmentum 4.12; nunquam
diversimode 20.7. Cf. Pars fuit sub sensu 5.1; non est ens per accidens
Triangulus, cf. Isosceles sicut aggregatum 78.29; non est univocum
12.22; non est unum numero 4.1; requirit
multa aptitudinaliter 18.10; est essentialiter
praedicabile ad subicibile 30.3; habet magis
Unitas: in re est occasio u. in intentione 15.28; rationem praedicabilis quam ordinabilis
si nulla u. in diversis rebus, intentio est fi- 12.12; est subiectum demonstrationis 30.6;
gmentum 15.25; u. maior occasionaliter, quinque sunt subiectum libri Porphyrii (Al
non totaliter, potest accipi a minore u. bert.) 78.11; secundum se non subiectum
15.28; u. proportionis sufficit ad univoca- libri Porphyrii (op.) 78.2 sed contra 78.4,
tionem (op.) 15.26; univocationis maior 78.24; est subiectum scientiae realis non
unitate proportionis 15.27 rationalis (op.) 78.2; habet tres condiciones
Universale (universalia): aptum natum praedi- requisitas ad subiectum scientiae 78.24-26;
cari de pluribus (def.) 4.1, 5.3, 12.17, modus accidentalis quiditatis 5.4; non est
15.19, 78.9, 78.24, 18.10, 35.12; sumitur modus intelligibilis extra intellectum 9-
rripliciter 4.prol.; nulli u. repugnat dici de 11.3; universali convenit 'dici de' 21.21;
multis 18.11; quomodo 'de pluribus' non sime univocum ad suas species? 27.11-12;
sit aequivocum in definitione u. 27.27; est praedicatur univoce de quinque universali-
ens (op.) 4.6; non est minus ens quam par bus Porphyrii 78.0, 78.15; praedicatur se
ticulare (Arist.) 16.28; est in re ut in sub- cundum magis et minus 78.8; ut ens ratio-
iecto 9-11.15; aliquid extra ei correspondet nis 78.28; ut intentio, ut applicabile rei
4.12; convenit alicui ut abstrahitur ab omni 78.1; ut praedicabilia determinantur in
accidente 9-11.13; inest rei ut abstrahitur libro Porphyrii 12.10; praedicatio propria
ab omni accidente reali, non ab accidente sub ratione u. 16.27; per 'differentibus spe
intentionali 9-11.33; per se intelligibile 5.4; cie' descendit u. in definitum 17.6; ratio u.
accidunt rebus primae intentionis 12.7; u. extraneatur a copula in praedicatione exer-
et commune idem 30.1; et singulare sunt cita 16.54; proprium et accidens distincta
opposita 12.2; primo consideratur a logico u. 32.9
14.5; aut a natura aut ab intellectu 4.3; est Univocum (univoca, univocatio): dicuntur se
per se intelligibile 9-11.12; causatur ab in cundum idem nomen et eandem definitio-
tellectu 5.2, 9-11.2; est in intellectu ut in nem (Arist.) 14.7; unitas proportionis suf
efficiente 9-11.15; effective ab intellectu, oc ficit ad intentionem univocam (op.) 15.26;
casionaliter a rebus 4.12; corruptibile per u. in genere quomodo salvatur? 27.27; in
accidens 16.55; denominat rem non intelle tentio univoca in multis generibus 15.21;
ctual 9-1 1.6, 9-1 1.15; est accidens et non in abstractum est u. licet essentia non sit u.
primis substantiis 4.2; dicitur de primis 19.9; si passio u. et subiectum 15.21; im-
substantiis 4.10; significat aut substantiam possibile est u. praedicari per se primo mo-
aut accidens 12.6; in intellectu ut cognitum
Index doctrinalis - QUAEST. IN LIВRUM PORPHYRII
do de speciebus et differentiis et de diffe-

rentiis oppositis 12.24
Unum: dicitur secundum aliquam indivisio-
nem (Arist.) 22.3; omne u. est unum nume
ro (Вoeth., Gundiss.) 4.1; tantum uni oppo-
nitur (Arist.) 23.3; u. per se fit ex compo
nente potentiali et actuali (Arist.) 28.5; u.
numero est unum simpliciter 22.8; nume
ro, specie, genere, proportione 22.7-8; po
test esse aequivoce res vel intentio 27.27;
est aequivocum ad u. specie et u. numero
27.10; insit u. numero et specie simpliciter
et secundum quid 22.2, 27.14; in antece
dente et consequente 22.1; in sensu com-
posito, diviso 22.13; categorematice acce-
ptum significat differentiam entis 22.7; ca
tegorematice est distinguendum penes aequi-
vocationem 22.7; syncategorematice sum-
ptum dicit modum intelligendi terminum
pro determinate> subiecto 22.9; 'tantum u.'
et 'uterque' exponitut 22.14
'Uterque': distribuit pro suppositis divisim
22.14
Vacuum et corpus 33.9

Veritas: adaequatio rei ad intellectum 35.36;
v. vel falsitas circa compositionem vel divi-
sionem (Arist.) 35.38
Verum: verius non habet suam veritatem a
minus vero 14.14
Virtus passiva praesupponit suum obiectum
ante eius operationem 5.2
Vox aequivoca importat multa 23.7; v. re-
spectu diversorum significatorum 29.25
Vulgus sequitur imaginationem 29.15
V
Index Doctrinale
Ablativus absolutus exponitur per si, quia vel stantia non est univocum 4:52; significatur
dum (Prisc.) 13:24 alio modo quam substantia 4:38; ut aequi-
Absolutio et comparatio non sunt opposita ni vocum sumitur pro aliquo significato (op.)
si circa idem 25:39 11:5 exponitur 11:30; aequivoce insunt sub
stantiae 44:22; quid sequitur si a. sit aequi-
Absolutum et comparatum immediate divi-
vocum novem generibus? 11:4-5; non potest
dunt ens (op.) 29:23 exponitur 29:27
intelligi sine substantia (subiecto) 4:61, 8:1
Abstractum (-ta): et denominativum non sunt exponitur 8:20-21, 8:23, 8:28; per se intelli-
idem 39:12; eadem oppositio in a. et con- gitur 4:61; per se sensibile, intelligibile (op.)
cretis 39:13; non significant subiecta 8:7; 4:60; non est de per se intellectu subiecti
an possit praedicari de concreto 11:36; ab 8:19; potest significan simul sub propria ra-
a. ad concreta tenet consequentia 37-38:10 tione et sub modo 8:22; a. intentionale po
sed contra 37-38:36-37; a concretis ad a. te test aeque primo inesse rebus omnium ge
net praedicatio per se primo modo 16- nerum 3:12; solum a. intentionale potest
17:14 esse in aliquo sui 37-38:5 sed contra 37-
Abstractum, Cf. Concretum 38:23; duo a. intentionalia possunt esse in
Acceptio, Cf. Suppositio eodem 37-38:43; in a. non tenet ab inesse
ad esse 37-38:41
Accidens (-tía): est essentia distincta ab essentia
subiecti 8:18; esse a. est a subiecto 13:25; Actio: et passio sunt motus 10:5; accipiunt
ratio attributi est propria ratio a. 4:37; et contrarietatem et magis et minus a termino
subiectum sunt diversorum generum 8:13; ad quem (Arist.) 30-36:1 15; plenius tractan-
et subiectum sunt unum numero 10:20 sed tur in libris Physicorum et De generatione
contra 10:22; non in eodem genere ut spe 30-36:116
cies cum suo subiecto 10:17; minus ens Actus: est nomen aequivocum dupliciter 4:45;
quam substantia 4:9; non habet verius esse aequivocatur ad a. primum er secundum
quam subiectum 37-38:4; et substantia sunt 14:14; a. et potentia dividunt ens 4:6; ex
diversa 4:8; prius in sensu quam substantia duobus in a. non fit unum (Arist.) 15:2;
4:37; potest fundari in alio a. (op.) 13:22 cuius est potentia eius est a. (Arist.) 16-
sed contra 13:23; propria an dicantur et in- 17:18
sint primis substantiis 13:11; multitudo Ad aliquid, Cf. Relatio
substantiae et a. reducitur ad multitudinem
Additum: enti aut ens aut non-ens 4:20, 4:22;
substantiae 4:47; definitur per substantiam
termino concreto non excludit subiectum
(Arist.) 8:3; et definitio per additamentum
8:4
8:28; subiectum debet poni in definitione
a. concreti 5:15; a. reale quomodo dicitur Aeger secundum habitum potest esse sanus se
'unum' 3:12; a. reale non inest 'communi' cundum naturam 30-36:75
nisi mediante aliquo supposito 13:12 sed Aequale et inaequale sunt quantitates et rela
contra 13:13; communia prius insunt pri tiva (op.) 10:4 exponitur 10:17; per se in
mis substantiis quam secundis (op.) 13:10 sunt quantitati 24:4; non conveniunt loco
sed contra 3:11; dicitur relative ad subiec formaliter 20-23:33; a. et simile dicuntur de
tum 13:21; a. et modus praedicandi de sub utroque extremo relationis 25:5 1
iecto 16-17:23; quod dicitur de a. et sub
622 Indices
Aequivocum (aequivoca, -catio): quorum no- Aliquis homo: an sit prima substantia 12:1-7;
men commune et ratio diversa (def.) 5: 1 ex- communius iste homo 12:6; est ens per acci-
ponitur 5:10-12, 5:17-19; dicit 'aeque voca- dens, nec prima nec secunda substantia,
tum' 5:10; active et passive dicta 5:10; la sed medium accidentale 12:17; non signifi
tent in genere (Arist.) 7:1 1; nulla res, nullus cat tantum unum suppositum 12:12; signi
conceptus est a. (op.) 1:2; non definiuntur ficat primam substantiam determinatam,
5:6, 7:6; non habent quid 4:10; habent sed indeterminate ut hanc vel illam 12:14
idem nomen 6:3; notificatio a. datur in plu- sed contra 12:15; praedicatur de pluribus
rali 5:11; includit duplicem relationem, ad 12:5; de nullo praedicatur in quid 12:20;
aequivocans et aliud aequivocatum 5:10; in non eodem modo subicitur et praedicatur
a. nullus conceptus idem, sed sola vox 4:54; 12:26; non potest praedicari nisi modus in-
vox est a. apud logicum 4:39; ens non est a. telligendi hominem pro suppositis sit pars
(op.) 4:12; ratio a qua imponitur ens est a. praedicati 12:28; dicitur aequivoce de mul-
4:57; nullum a. constituit intellectual 4:15; tis (op.) 12:8 sed haec opinio habet multa
intellectus aequivocatorum est diversus 5:1 1; inconvenientia in logica 12:11
nullus modus a. convenit enti respectu Aliquis vel omnis addita nomini determinat
praedicamentorum 4:36; actu importat ipsum ad acceptionem pro quocumque sup-
omnia sua significara 11:30; idem a. sum- posito, tollit indifferentiam ad intentiones
ptum potest de eodem affirmari et negari vel vocem 12:13
30-36:75; nullum a. est determinabile per
aliquid additum (op.) 4:2; in a. non est Aliud: dicit diversitatem in essentia (op.) 28:2;
prius nec posterius 7:7; in a. non est contra- est differentia entis 25:22
dictio (Arist.) 4:1; in a. non est consequen- Alteratio: est motus in qualitate 44:1, 44:6;
tia (Arist.) 4:3; non accidit a. in demonstra- est per se ad qualitatem 44:13; est per se se
tionibus 4:10; divisio a. in aequivocata se cundum qualitates tertiae speciei 30-36:18;
cundum logicum 15:15; ut intentio univo- est secundum qualitates activas et passivas
cum est 5:20, 6:14; a. aequivocatum, a. ad quas sequitur transmutatio substantialis
aequivocans 1:13; magis et minus non fa- 44:4; fit secundum qualitatem passibilem
ciunt a. 4:48; non omne nomen concretum 30-36:16; praecedit generationem 40:3; prae-
est a. exponitur 8:14; a. et univocum sunt cedens generationem elementorum 40:9;
oppositi modi praedicandi 6:2; tres modi a. coniungitur cum omni generatione vel cor-
(Arist.) 4:29 exponitur 4:35; penes secun ruptione 44:4 exponitur 44:13; semper con
dum modum a. 4:29, 20-23:28; longitudo, iungitur cum augmentatione (op.) 44:2 ex
latitudo, magnitudo, multitudo sunt a. 16- ponitur 44:12; et augmentatio non sunt ad
17:31; et fallada figurae dictionis, et fallada eundem terminum 44:12
accidentis 5:8 Alteratum sumitur praecise et absolute 30-
Affirmatio: vel negatio de omni vera est (Arist.) 36:44
25:11; et negatio quando aequivoca? 11:28 Alterum: communiter sumitur pro hoc vel illo
Affirmativa ab a. de praedicato privato ad a. 39:8; in sensu composito vel diviso 39:8;
de praedicato infinito 37-38:36 quando debet a. inesse quando non? 39:8
Albedo: significat album 11:8; ad album sicut exponitur 39:16; de altero praedicatur, re
color ad coloratum 11:10; perfecta sine simi- gula Arist. exponitur 9:8-21; condiciones
litudine ad aliam a. 30-36:110; a. repugnat tres in praedicando alterum de altero (op.)
9:1-7 sed contra 9:8-10
congregativum 42:8
Albius significat essentiam sub tali gradu qua- Analogia: in vocibus tripliciter (op.) 4:28-30
exponitur 4:31-37; in vocibus apud meta-
litatis 30-36:113
physicum vel naturalem 4:39; in vocibus se
Album: solam qualitatem significat (Arist.) 8:8; cundo modo est impossibilis 4:33; tertius
'a. est lignum' quid significat? 8:27; a. et al modus a. in vocibus probalissimus 3:35
bedo quomodo differunt in significando
Analogum (analoga): divisio a. in analogata se
8:33; praedicatur de superficie et homine
cundum philosophiam naturalem 15:15
3:12
Index doctrinale - Quaest. super Praedicamenta 623
Anima: non alteratur (op.) 30-36:32; qualita- prima et causatorum 4:47; c. et principium
tes teniae speciei sunt in a. 30-36:32; po- sunt nomina diversimode significantia 4:28;
tentia a. videtur esse qualitas (op.) 30-36:3 1 c. et causatum, universale et particulare
exponitur 30-36:87; potentia a. est in se sunt differentiae entis 4:52; ; et causatum
cunda specie qualitatis 30-36:87 sunt simul natura (op.) 43:8 exponitur
Animal: essentialiter praedicatur de homine 43:20; c. refertur ad causatum, non est si
9:15; 'a. praedicatur de homine, ergo de ali- mul natura cum causato 27:8; c., effectus,
quo homine' an valeat? 13:1 exponitur 13:8 signum, signatum aequivoce applicantur in-
tentionibus et subiectis intentionum 43:20
Antecedens: vel consequens semper est propo-
sitio 37-38:37; simplex potest esse verum si Certitudo multiplicitas terminorum non repu
ne consequente multiplici 4:42; ex opposito gnat c. principii 4:53
consequentis sequitur oppositum a. (modus Circulatio an quaelibet pars c. sit c. 15:3
tollens) 13:7 Circulus aureus et aeneus non differunt specie
Anxioma est problema difficile vel insolubile 3:7
44:7 Cognitio: debet participare rationem primi
Aptitudo distinguitur a potentia 40:7 obiecti (op.) 4:60; Cognitio una unius in-
Argumentum (argumenta) forma a. eadem in complexi 29:4 exponitur 29:13; confusa ac-
essentialibus et non-essentialibus 9:10 cidentis respectu significationis 8:21; c.
quid nominis sine c. definitionis 8:19, 8:23
Aristoteles: et Plato opiniones de puncto et
unitate 16-17:27; A. non loquitur de loco Cognoscibile an omne c. recipiat praedicatio-
secundum propriam opinionem 20-23:24; nem primi sui obiecti? 4:61
saepe loquitur secundum opinionem alio- Color: ad coloratum sicut albedo ad album
rum 20-23:25 11:10; 'c. est in corpore, ergo in aliquo cor
Ars non dependet de exemplis 20-23:25 pore' an valeat 13:1 exponitur 13:9; c. in
voce et corpore est aequivocum 16-17:32
Auctum omne occupat maiorem locum 44:5,
44:14 Coloraturn: nihil videtur nisi c. 4:60; c. prae
dicatur de albo univoce in quid, de corpore
Augmentatio: est motus in quantitate 44:1,
denominative 5:24
44:6; per se est ad diversos terminos 44:14;
naturalis et a. mathematica 44:12; et altera Commune, Cf. Universale
do non sunt ad eundem terminum 44:12; Communiora prius intelliguntur (Arist.) 11:15
a. et deminutio sunt species motus in gene Comparatio: omnis c. secundum univocum
re quantitatis 44:15; a. et deminutio sunt 4:9; fit secundum univoca 7:1 exponitur
differentiae quantitatis naturalis 24:12 7:11; c. aliqua non requirit univocationem
4:48; c. fit secundum speciem atomam (spe-
cialissimam) 7:11; fit secundum aliquam
formam eandem specie 30-36:95; c. secun
Вreve et longum aequivoce conveniunt conti
dum participatum ab extremis, secundum
nuo et discreto 18-19:15
ordinem aliquorum 4:48; c. et absolutio
Вonum et malum quomodo contrariantur? non sunt opposita nisi circa idem 25:39
42:5; ut transcendentia aequivoce in diver-
Complexum: subiectum libri Perihermenias
sis generibus 42:9-10
2:22
Compositio: essentialis est ex materia et for
ma 37-38:39; quantitativa est ex partibus in-
Calor ignis est in tertia specie qualitatis 30- tegralibus 37-38:39; secundum gradus per-
36:74 fectionis non repugnat simplicitati formae
Canis: aequivocum ad caeleste sidus vel ani 37-38:39; distinctio secundum c. et divisio-
mal latrabile 5:10 nem 39:8
Causa: sufficiens necessaria non deminuta ne- Compositum: est substantia 15:8; c. ex mate
cessario ponit effectum 37-38:40; naturaliter ria et forma 15:7; c. ex re primae intentio-
prior effectu 2:2, 43:8 exponitur 43:20; c. nis et secundae potest definiri (op.) 12:22
624 Indices
Conceptus: est immediatum significatum vo- exponirur 43:17; an valeant destrucns indi-
cis 1:19; c. non vox est primo signum rei viduis? 13:6; bona est reducibilis ad syllogi-
1:24; c. dicitur per vocem 5:16; nullus c. est smum 37-38:37, 43:6 exponitur 43:17; en-
idem in aequivocis 4:54; omnis c. simplex thymematica 43:17; inter propositiones ra-
reducitur ad aliquod praedicamentum 2:26; tione incomplexorum 43:14; ab ente ad 'ali-
passiones c. incomplexio, complexio etc. quid' non valet 4:42; ab oppositis in adie
1:19; c. proprius in quantum significatur cto non tenet a coniunctis ad divisa 9:12;
1:13; ubi idem c. ibi univocatio (op.) 1:2; ex opposito praedicati ad oppositum subie-
vox significara c. simplicem est subiectum cti non valet 19:23
libri Praedicamentorum 1:5, 1:16; vox si Contiguum: quorum ultima sunt simul (Arist.)
gnificans c. compositum est subiectum libri 20-23:15
Perihermenias 1:5
Continuum: quorum ultima sunt unum (Ari
Conclusio extrema et medium in syllogismo st.) 20-23:15; in oratione quid sit? 18-19:14;
9:9 non compositum ex indivisibilibus 16-17:29;
Concretum (-ta): non habet definitionem nec potest esse 'infinitum' sicut discretum 24: 1 1;
genus (Arist.) 5:1; an sit in genere? 11:8-10, aliquod c. est successivum 18-19:9; divisio
1Ы5, 11:17, 11:23; omne c. in duobus ge- c. procedit in infinitum 24:9; est divisibile,
neribus (op.) 1 1:8; essentia significata per c. est divisum, c. dividitur (exponitur) 16-17:21;
est in genere 11:33; c. est per se intelligibile prius sua divisione 16-17:2 exponitur 16-
11:18; omne c. habet genus et difierentiam 17:24; non est per se pars discreti 18-19:4;
respectu quorum est quid 5:13; non est in quomodo mensuratur? 16-17:29; habet ra-
alio genere ab abstracto 24:18; definitio c. tionem mensurae a discreto 16-17:12
habet in se subiectum et accidens 8:3; an Contradictio: est opposirio cuius non est me
possit praedicari de abstracto 11:36; quo- dium (Arist.) 25:20, 37-38:6, 39:1 exponitur
modo praedicantur 3:4; c. generis potest 39:7; est eiusdem et unius (Arist.) 4:40;
praedicari de c. speciei 16-17:23; c. acciden- non est in aequivocis (Arist.) 4:1 exponitur
tis respectu substantiae est denominativum 4:40; an tenet subiecto non exsistente? 42:1;
5:13; c. et abstractum significant idem essen- exsistit nullo exsistente intellectu (op.) 37-
tialiter (op.) 10:14; c. et abstractum quomo- 38:3 sed contra 37-38:20; inter ens et non-
do differunt in significando 8:33; eadem ens an sit in genere relationis? 25:20; non
oppositio in c. et abstractis 39:13; non si- est oppositio relativa 37-38:31; c. et opposi
gnificat subiectum 8:10, 8:12; inconvenien- tio privativa possunt esse in subiectis inten-
tia si nomen c. utitur aequivoce 8:13; non tionalibus 37-38:22; c. et oppositio privativa
omne nomen c. est aequivocum 8:14; c. re- possunt univoce inveniri in omni genere
lativorum potest esse in diversis generibus 37-38:26; forte univoce in propositionibus
10:16; a c. ad abstracta tenet praedicatio et in terminis 42:1
per se primo modo 16-17:14
Contradictorium (-ria): inter c. nihil est me
Concretum, Cf. Nomen dium 25:1 exponitur 25:11, 25:56; in defi-
Confundibile (confuse) per se, per accidens nitione unius c. non debet poni alterum c.
12:31 28:3 exponitur 28:14; est relativum per ac
Confusio per se, per accidens 12:3 cidens 37-38:31; sequuntur ad omnia alia
opposita 37-38:8; ut c. non manent sine in
Coniunctum (coniuncta) quando est oppositio tellectu 37-38:20; negatio ex parte c. non
in adiecto non tenet consequentia a con- est superius in genere ad alterum relativum
iunctis ad divisa 9:12 28:15; c. et contraria distinguuntur 10:23,
Consequens ex opposito c. sequitur opposi- 10:30; c. et contraria sunt relative opposita
tum antecedentis (modus tollens) 13:7; c. 28:4
vel antecedens semper est propositio 37-
Contrapositio, Cf. Conversio
38:37
Contrarietas: aequivoce sumitur, proprie et
Consequentia (-tiae): tenet ex significatione transumptive 24:8, 30-36:93; est maxima
propositionum 9:10; tenet virtute syllogi-
distantia in eodem genere (Arist.) 14:13,
smi 9:9; alicubi tenens ubique tenet 43:6 24:1 exponitur 24:8, 24:11; proprie est in
Index doctrinalis - Quaest. super Praedicamenta 625
genere 40:5; est maxima distantia inter for 41:12; suscipere magis et minus est suscipe-
mas natas fieri circa idem (Arist.) 24:8, 37- re c. 24:4
38:6; est differentia in omni genere 24:2 Convenientia generum accidentium inter se
exponitur 24:8, 24:11; est omnis differentia 11:4 exponitur 11:29
secundum speciem (Arist.) 14:13, 28:5, 30-
Conversio universalis affirmativae per contra-
36:3; est in genere relationis 25:20 exponi
tur 25:26; exsistit non exsistente intellectu positionem 10:31
37-38:3 exponitur 37-38:20; non opponitur Copulatum (copulatio): non est unum, est in
contradictioni 37-38:28; omnis c. habet pri- ter diversa 5:2, 30-36:5
vationem alterum contrariorum (Arist.) 41:3; Corpus (corpora) in genere substantiae et
et oppositio relativa in uno sensu non sunt quantitatis (op.) 10:1 exponitur 10:11; dicit
in subiectis intentionalibus 37-38:22; et op naturam aptam recipere tres dimensiones
positio relativa sunt species absolutae oppo- 10:11; non est locus 20-23:22; dividitur in
sitionis 37-38:25; et oppositio relativa pos animatum et inanimatum, corruptibile et
sum inveniri in omni genere ut passiones incorruptibile 16-17:33; partes c. non ter-
37-38:26 minantur ad eundem terminum cum parti-
Contrarium (-ria): habent fieri circa idem spe bus loci 20-23:22
cie aut genere (Arist.) interpretatur 40:2, Correlativum (-tiva): cognito uno c. cognosci
40:8, 42:8; impossibile est c. simul eidem ng et reliquum (Arist.) 1:22; convenientius
inesse (Arist.) 44:20; tantum unum uni est ponitur in definitione relationis 29:21; im-
c. (Arist.) 30-36:2; in eodem genere vel di- mediatius significat terminum habitudinis
versis generibus vel sunt genera aliorum 29:21; positio per se c. et non primi non
(Arist.) interpretatur 42:9; in eodem genere includit positionem reliqui 29:15
proximo 42:9; sunt differentiae c. in omni Corruptio: omni c. coniungitur alteratio 44:4;
genere 14:13; an possint inesse eidem sub- et generatio non sunt motus 44:2 exponitur
iecto? 40:1; unum c. exsistente non oportet 44:11; c. et generatio sunt motus aliquo
reliquum esse 42:6; possunt esse simul falsa modo 44:11; c. et transmutatio in formis
42:5; an dicuntur de eodem? 37-38:11; non elementorum 40:10-12
praedicantur de eodem 30-36:3; si unum c.
est in natura et reliquum (Arist.) interpreta Cursor: vel pugil aequivoce dicuntur 30-36:75
tur 42:7; quaedam immediata quaedam me
diata 37-38:44; media per participationem,
per abnegationem, nominata, innominata
Decor: est species formae 30-36:62, 30-36:64
37-38:44-46; mediata nunquam necesse est
est in quarta specie qualitatis 30-36:89
alterum inesse (Arist.) 39:16; immediata in
eodem genere sunt maxime distantia 39:6; Definibile quid sit? 4:19
inter c. immediata potest esse motus (op.) Definiens prius est definito (Arist.) 43:5 expo
39:3; quattuor proprietares ponuntur ab nitur 43:15
Aristotele 42:5-10; unum potest eidem posi Definitio: proprie est solius speciei (Arist.)
tive contrariari et aliud c. eidem privative 4: 19; bona est ex genere et differentia (Arist.)
44:20; unum c. immediatorum necessario 5:3; est ex aliquo communi de se in quid et
inest susceptibili 39:2 sed contra 39:8; rela- formali superaddito 4:19; non est aequtvo-
tioni est aliquid c. 24:20; relative opposita corum (Arist.) 5:6; non datur de ente per
sunt c. 28:5; uni potest esse relative c. alteri accidens 26:2; debet exprimere completum
24:24; et contradictoria distinguuntur 10:23, intellectum definiti 29:19; indicat esse es-
10:30; et contradictoria sunt relative oppo sentiale definiti 28:2, 28:1 1 exponitur 28:12;
sita 28:4; differentia inter c. et privative op duplex, simpliciter et per additamentum
posita 41:5, 41:9; forma et privatio sunt c. 8:28; per additamentum aggregat non-es-
14:13; circa c. potest fieri transmutatio 40:3, sentialia 8:28; eadem propositionis et unius
41:3 exponitur 41:13; inter c. mutuo est propositionis, rei et unius rei (Arist.) 12:22
motus proprie dictus 41:10; non abiciuntur exponitur 12:27; et nomen idem significant
nec acquiruntur sine motu 41:2 exponitur (Arist.) 8:3, 28:6 exponitur 8:28; datur cau
sa cognitionis completae 8:28; non datur in
626 Indices
plurali 5:2; quaelibet pars d. potest praedi- Dicibile: duplex significabile vel praedicabile
cari de quo et definitum praedicatur 28:3 2:14; vox significans primo significar in-
exponitur 28:16; quaelibet pars d. in plus, complexum d. (op.) 1:4
omnes in aeque (Grossat.) 18-19:16; ad Dictio exclusiva excludit quidlibet extra per se
cuius d. non pertinet consequens nec ante significatum 8:4 exponitur 8:29
cedens quando valet? 28:15; accidentis con-
Dictum (dicta) in d. secundum accidens non
creti quid? 5:15; relativorum et accidentium
est idem 'quod quid est' cum illo cuius est
fit per additamentum 28:13
8:6 exponitur 8:31
Definitum prius cognoscitur definientibus
Differentia (-tiae): est qua abundat species a
(Arist.) 8:19 genere (Arist.) 11:22; quaecumque diversa
Dementia et ira sunt qualitates 30-36:32 in idem-aliquid entia (Arist.) 3:2 exponitur
prima specie qualitatis 30-36:88 3:10, 4:19; est qua differunt a se singula
Deminutio et augmentatio sunt differentiae (Porph.) 4:18; sumitur a forma 15:2; entis
quantitatis naturalis 24:12 consequitur ens in communi et in particu
Demonstratio (-tiones): in d. oportet praeco- lar] 4:52; est substantia 14:6-8 non accidens
gnoscere quid est 4:10; fiunt de subiecto 14:9; d. specie est d. formalis (Thom.) 3:7;
4:10; non fit in aequivocis (Arist.) 4: 10, in genere substantiae est substantia 14:10;
8:13; non fiunt de subiecto analogo, sed non est directe in genere substantiae 14:10-
univoco 4: 10, 4:50; in d. non accidit aequi- 11; d. substantiae est qualitas essentia lis
vocatio 4:10; potest esse tantum in mente 14:14; est naruraliter prior specie 14:6; in
1:10 essentia est d. specie 30-36:102; est relatio
quaedam 27:2 ordinatur ad diversitatem
Denominatio in accidentibus habet duplicem 27:2; nulla d. est per se relatio 29:18; essen-
modum 37-38:41 tialis distinguit speciem a specie 15:2;
Denominativum (-tiva -natio): differunt solo omnis d. secundum speciem est contrarie
casu (Arist.) 8:7; differentia praedicati ut ras (Arist.) 28:5, 30-36:3; est species diversi-
inest conceptui 1:13; ratio d. non est ratio tatis 37-38:2; habet contrarium 14:3; est
denominati 6:6, 6:12, 16-17:1; tantum si- pars definitionis speciei 14:8; cum genere
gnificat formam (Aver.) 8:9; recipit magis et facit unum essentialiter 7: 13, 10:10; secun
minus respectu sui subiecti 6:10; in duobus dum speciem est d. formalis 18-19:7; omnis
generibus non recipit magis et minus 6:1 1; d. secundum speciem contrarieras est 14:13;
aliquando univocum, aliquando non 3:14; convenire in d. est convenire secundum
quomodo praedicantur? 3:4; nullum d. prae quid et differre simpliciter 6:14; quae diffe
dicatur secundum eandem rationem 6:9; runt genere, differunt in quolibet posterio
nullum praedicatum univocum est d. 16- re 10:9; d. oppositae dividunt genus 16-
17:1; et abstractum non sunt idem 39:12 17:5, 40:5; divisio d. secundum Porphy-
Deorsum ut sumitur pro centro terrae vel ge- rium 30-36:44; non est prima nec secunda
neraliter 24:26 substantia (op.) 14:2; alicuius speciei specia-
lissimae vix nobis nota 18-19:16; interempta
Deorsum, cf. Sursum
interimitur species 14:7 exponitur 15:13;
Dependentia mutua non tenet in relativis per non suscipit magis est minus respectu cuius
accidens, neque in relativis tertii modi est per se d. 6:11; d. in materia accidentali
28:11 non diversificat species 3:7; formales et ma
Descensus: sub subiecto potest fieri per regu- teriales in divisione quantitatis 16-17:33;
lam de superiori ad inferius 13:34; sub accidentales determinant species (modos)
praedicato per regulam de superiori ad infe qualitatis 30-36:65, 30-36:88; inter contra
rius facit fallaciam consequentis 13:34; sub ria et privative opposita 41:5, 41:9; tantum
subiecto et praedicato similis non obstante in modo significandi 11:34
diversitate suppositions (op.) 13:4 sed con Discretio orationis quid sit? 18-19:13
tra 13:42
Discretum (-ta): potest esse 'infinitum' sicut
Determinabile per aliquid additum 4:2; et de continuum 24: 1 1; est ratio mensurandi con
terminado 4:21 tinuum 16-17:12
Disiunctivum (-tiva -tive), Cf. Regula

Dispositio: est ordo partium (Arist.) 30-36:8;
dicitur multis modis 30-36:41; aequivoce Effectus sequitur causam necessariam necessa-
sumitur significans positionem vel speciem rio 3:34
qualitatis 30-36:48; non est species qualita-
tis (op.) 3036:8 exponitur 30-36:48; se ha Elementum (-ta) qualitates e. dicuntur primae
bet ad habitum sicut imperfectum ad perfe- qualitates 30-36:27 exponitur 30-36:83
ctum (op.) 30-36:42 sed contra 30-36:43; et Elementum (-ta) qualitates e. non insunt eis a
habitus sunt in prima specie qualitatis 30- natura 40:9
36:3; et habitus praesupponunt omnes alias Ens (entia): est univocum (op.) 4:1-15; aequi-
qualitates 30-36:28 exponitur 30-36:84 vocum primo modo aequivocationis 4:38;
Dispositio, Cf. Habitus. aequivocum substantiae et accidenti 4:37;
si quis omnia e. vocet, aequivoce nuncupa-
Distantia contrariorum maxima (Arist.) 14:3
bit (Рoфh.) 4:16; nomen aequivocum re-
Distinctio: generum sumitur penes quid logi- spectu generum primorum 5:11; analogum
cum et penes essentias rerum 11:26; nulla ad substantiam et accidens (op.) 4:39; non
d. non-entium, privationum, potentiarum convenit univoce omni enti extra animam
sed in habitudine ad eorum opposita 1 1:19 2:11; per se univocum de omnibus dicitur
Distantia maxima non est in quantitate 24:9 (op.) 1 1:2; non est univocum decem generi-
Diversitas: est differentia entis 37-38:19; essen- bus 4:17, 4:27, 4:51, 16-17:8; si sit univo
tialis diversificat speciem 30-36:102; est pas- cum praedicamentis erit nugatio addendo
sio realis 37-38:2; et differentia ordinantur accidens subiecto 4:25; univoce non potest
27:2; in rebus non impedit conceptus eorun- dici sub ratione speciei nec sub ratione dif
dem modorum concipiendi 3:8 ferentiae 4:18; potest esse genus (op.) 11:2;
non est genus 4:18, 16-17:8; in quantum
Diversum (-sa): omne ens omni enti idem vel ens est subiectum Metaphysicae (Avic.) 2:6;
d. (Arist.) 4:8; ad duo omnino d. non est in quantum ens primum obiectum intelle
eadem habitudo 29:12 cts (Avic.) 4:13; non contrahitur per ali-
Divisibilitas: in partes eiusdem rationis est ra quid additum 4:20, 4:41; non convenit enti
tio essentialis quantitatis 16-17:13-16; est reali et intentionali 2:11; omne e. aut idem
ratio quantitatis continuae et discretae 16- aut diversum (Arist.) 4:8, 11:35; imponitur
17: 15-16; non convenit aequaliter continuo ab una ratione, significat unum (op.) 4:15;
et discreto (op.) 16-17:17 sed contra 16- imponitur ab actu essendi 4:55; per additum
17:20; non inest continuo per discretum est determinabile ad unum praedicamentum
nec e converso 16-17:24 4:2; qui dicit e. non dicit substantiam nec
Divisio: incipit ab uno secundum modos uni- accidens (op.) 4:14 exponitur 4:56; dividi-
tatis 4:7, 4:46; omnis reducirur ad unum tur in substantiam et accidens, absolutum
prius 11:7; omnis d. est inter opposita et comparatum, per se et e. in alio 11:1; di-
(Вoeth.) 26:7, 37-38:5, 37-38:7 exponitur viditur secundum se in decem genera 8:11,
37-38:28; formalis est per differentias con 10:14, 11:11, 25:15, 3036:22; dividitur per
stitutivas specierum 16-17:33; opponitur in- actum et potentiam 4:6; praedicatur in quid
divisioni vel collectioni 37-38:15; generis (Arist.) 4:18; praedicatur in quid, per se pri
est per differentias oppositas contrarias tran- mo modo et immediate de quolibet predi
sumptive sumptas 24:8; entis in decem ge camento 4:36; et non-ens non differunt nec
nera est d. vocis in significations 4:46; alte- sunt diversa 37-38:19; e. in subiecto, non-
rum membrum d. convertitur cum diviso ens in subiecto faciunt 18 genera (op.) 11:3
26:8; oppositionis est d. vocis in significa- exponitur 11:28; non volunt male disponi
tiones 37-38:29; continui procedit in infini (Arist.) 44:24
tum 24:9 - per accidens: quid? 12:30; est compositum
Divisum praedicatur de dividentibus 15:7 ex rebus diversorum generum (op.) 12:19
Duplum et dimidium sunt quantitates et rela negatur 12:30; non est univocum (op.)
tiva (op.) 10:4 exponitur 10:17 11:2; non habet quid 12:20; per accidens
non subiectum scientiae 2:12
628 Indices
- rationis: quomodo sit in genere r.? 25:56; Extremum (-ma): natura e. imperfecte est in
nihil univocum e. rationis et enti naturae medio 37-38:12; utrumque e. est aliqua for
25:4, 25:14; quando relatio potest dici ens ma 37-38:12; utrumque contrariatur medio
r. 25:13 30-36:93
Enthymema: quomodo oportet reduci in syl- Extrinsecum: movet intellectum, exponitur
logismum 43:17 3:13; et intrinsecum non variant rationem
Enthymema, Cf. Consequentia. mensurae 20-23:32
Enuntiatio: est primum subiectum libri Peri-
hermenias 1:7, 2:26; in mente 1:10; passio
e. est verum vel falsum significare 1:9 expo- Fallada accidentis: fit per variationem 'com
nitur 1:20; non dicitur formaliter de omni mune' 13:13; accidentis fit praedicando se
conceptu secundi actus rationis 2:26 cunda substantia de prima 13:40; acciden
Esse: ratio essendi est simplicior r. substandi tis fit praedicando secunda substantia de
4:59; unumquodque sicut se habet ad e. sic prima 13:40; fit sumendo medium aequivo-
ad veritatem (Arist.) 4:9, 4:11, 8:1; e. est ce 25:11; accidentis propter variationem
prius veritate sermonis 43:8 exponitur praedicati intermedii 9:6; accidentis termi
43:20; e. est signatum, ventas signum 43:8 nus variarus est unus secundum significatio-
exponitur 43:20; per e. absolute non signifi- nem in f. a. 5:8; a propositione habente
catur praedicatum esse prius vel superius plures causas veritatis ad unara 9:8; secun
subiecto 9:17; e. exsistere et esse relativum dum ignorantiam elenchi 24:21
distinguuntur 27:22; e. ut secundum adia- - consequentis: 9:1, 37-38:36; a superiori non
cens praedicat esse exsistere 27:21; 'esse in' distributo ad inferius 13:2 exponitur 13:32;
habet multos modos 44:21-22; e. quiditati- arguendo ab indifferent ad determinatum
vum potest manere destructis individuis 13:3; descendendo determinate 13:12; po-
13:18 exponitur 13:19 nendo consequens 9:8; fit arguendo ab 'es
Essentia: consistit in indivisibili 6:11; primo se' ad 'inferre' 13:39
est speciei, non individui 30-36:102; brevi- - figurae dictionis: et fallada accidentis 5:8;
ter manens aeque perfecta sicut diu manens procedendo a pluribus determinatis ad unam
30-36:43; speciei in se considerata indiffe- 12:10; commutando quo in quid 13:41
rens est ad omnem gradum 30-36:104; spe
ciei abstrahendo a suppositis non habet ma- - secundum quid et simpliciter 5:7, 6:14, 9:12,
gis et minus 30-36:104; quaelibet sub pro 13:24, 25:23
pria ratione potest intelligi et significan mo Figmentum (figmenta): est ab intellectu, non
do abstracto et concreto 8:18; sub modo in- a re 3:3; potest esse genus generalissimum
telligendi vel significandi est in genere per 11:13 sed contra 11:15-16; f., privationes,
reductionem 11:33; significata per concre- non-entia intelliguuntur per attributionem
rum est in genere 1 1:33 ad alia 11:15
Est: ut verbum potest notare unionem ex- Figura: est in genere quantitatis et qualitatis
tremorum vel in sensu exercito illud quod (op.) 10:2 exponitur 10:12; dicitur duobus
significatur 13:30; 'si est' non scitur de modis 30-36:61, 30-36:63-64; est clausio su-
monstrative nisi per 'quid est' (Arist.) 39:6 perficiei, exterior dispositio rei 30-36:64, 30-
Exclusio non semper excludit aliud secundum 36:67; est de numero sensibilium commu-
essentiam, sed secundum esse 8:29 nium 30-36:76; est quantitas 30-36:22; non
est species qualitatis (op.) 30-36:21-22
Exempla: de e. non est curandum nisi sint ve
ra et ad propositum 5:21; non determinant Forma (formae): consistit in simplici et inva-
veritatem 20-23:25 riabili essentia (Porret.) 30-36:21, 30-36:94;
est principium entis 30-36:22; est subie
Exponens: per 'si', 'quia' vel 'dum' 13:24 ctum passionis 40:6; quaecumque passio
Exsistentia an requiratur in suppositione, in consequens f. per se consequitur earn ubi-
propositione vera, in consequentia bona cumque est talis f. 37-38:40; uno modo di
13:46 citur species 30-36:62; uno modo est tran-
Exsistentia, Cf. Esse. scendens, alio modo exterior dispositio 30
36:61, 30-36:63-64; magis ens quam mate 15:10; et privatio sunt principia transmuta
ria (Aver.) 15:8; natae sunt mutuo fieri cir- tionis 41:1
ca idem susceptivum 24:8; aequivocatur ad Forma, Cf. Gradus.
substantialem et accidentalem 14:14; non
est substantia (op.) 15:5 exponitur 15:18; Fundamentum (fundamenta): de praedicari
est terminus transmutationis ad quem 41:1; exercito in f. 9:7
completiva habet maiorem unitatem quam Futurum et praeterirum respectu nunc prae-
f. incompleta 7:12; species differunt per f. sentis 43:13
11:21; et subiectum quomodo significantur
diversimode 8:1. 8:5, 8:9. 8:14-17, 8:22.
8:33; f., non relationes, recipiunt magis et
minus et contraria 26:18-19; gradus f. in eo- Generatio: per se est ad formam substantia
dem subiecto 30-36: 102; informando subie lem 44:13; in g. univoca causa et causatum
ctum suscipit magis et minus 30-36:94 sed sunt eiusdem speciei 4:52; et corruptio non
contra 30-36:97, 30-36:100; quae habet di sunt motus (op.) 44:2 exponitur 44:11;
versos gradus perfectionis non est simplex omni g. coniungitur alteratio 44:4
37-38:39; dicitur magis et minus secundum Genus (genera): praedicatur de pluribus diffe-
inensionem et remissionem 24:15; exsisten- rentibus specie in quid (def.) 16-17:8; gene-
te eadem potest habere aliqua diversa se ralissimum tantum uni convenit 11:6; in
cundum illam f. 29:31; non sunt contrariae omni g. est reperire quid (Arist.) 5:13; nihil
nisi in comparatione ad idem subiectum praeter species (Arist.) 7:4; generalissimum
42:6; positiva non potest expelli sine motu (superlativum) quid sibi velit? 11:31; genera
41:13; positiva quando extrem um in oppo- lissimum non habet superveniens g. (Porph.)
sitione? 39:11; positiva subest imputentiae 11:9, 11:11; generalissimum ut intentio de-
30-36:51; habentes idem susceptivum primo finibile est 5:20; generalissimum oportet
16-17:28; oppositae quomodo opponuntur? esse primo intelligibile 11:15 sed contra
37-38:35; conrrariae maxime distant in eo- 11:18; nihil reale invenitur in g. generalissi-
dem genere (Arist.) 42:6; realis quae inest mis 37-38:6; numerus g. duodevigenti (op.)
subiecto in comparatione ad aliud potest il- 11:3, 11:7; sunt tantum decem g. generalis-
li non inesse, altero transmutato 27:19; si- sima 11:26; g. prima sunt aequivocata in
gnificatur per nomen concretum 8:14; si- nomine 'ens' 5:11; unitas g. quid? 7:12; g.
gnificatur sub modis oppositis 8:33 naturali correspondet unitas susceptivi 16-
- accidentalis: adest et abest praeter subiecti 17:28; in essendo et in participando ratio-
corruptionem 15:5 exponitur 15:19; pro nem g. 4:32; substantia est g., quantitas est
pria ratio f. a. est 'esse in' 8:22; adveniens g. 3:5; in omni g. est unum primum, men-
subiecto tribuit ei esse secundum quid sura omnium (Arist.) 4:31, 16-17:4; primo
15:18; suscipit magis et minus secundum significat rationem generis 4:31; nomen g.
gradus 39:9; et privatio dicuntur principia importat materiale in speciebus per modum
contraria 14:13; f. per se obiecti perficit po- totius 7:10; et differentia in definitione
tentiam 4:13; in quantitate per accidens di- 28:1; in omni g. contrarietas est differentia
visibiles 20-23:34; quaelibet species qualita- 24:2; ut subiectum non potest habere diffe-
tis est f. absoluta 30-36:10; elementares ha- rentias immediate oppositas 40:8; in intelle-
bent gradus in earum qualitatibus 40:10-1 1 ctu g. nulla est differentia 7:14; nihil prius
g. generalissimis 11:7; est prius naturaliter
- substantialis: est terminus generationis 44:13; speciebus 7:7, 27:1, 43:7, 43:10; quidquid
immediate fundat potentiam naturalem 30- est in g. vel denominarur a g. est in specie
36:29 exponitur 30-36:85; substantialis non 37-38:11; et species ut intentiones sunt
est immediatum principium agendi sed simul natura 27:14, 43:7; generalissimum
qualitates 44:4; elementorum possunt ma- non informat substantiam nisi in suis infe-
nere sub oppositis qualitatibus 40:9 rioribus 25:47 exponitur 25:48; si species
- et materia: faciunt compositum 15:7; sunt ad aliquid et g. (Arist.) 29:5; correlativum g.
substantiae, non tamen species substantiae est simul natura cum g. 27:9; cuiuslibet g.
15:16; sunt in genere per reductionem sunt duae species primae 25:8, 30-36:2; ali
quid in uno g. ut species, in alio ut propria
630 Indices
10:17; secundum logicum est simpliciter

univocum 4:31; praedicatur univoce de spe- Habitudo non est eadem ad duo 29:3 exponi
ciebus 7:8, 16-17:1, 30-36:1; dicitur univer- tur 29:12
salius specie 15:20; in g. latent multae
Habitus: est principium operandi mediate
aequivocationes (Arist.) 7:11; diversum per
consequens formam substantialem 30-36:29;
differentias essentiales 7:13; diversum in di-
dicitur multis modis 30-36:40; ut praedica-
versis speciebus (op.) 7:3 exponitur 7:13;
mentum habet multos modos 44:21-22; ab
non convenit figmentis, non-entibus, inten-
h. in privationem fit transmutatio 41:1; a
tionibus, privationibus nec praedicatur in
privatione ad h. possibilis est regressio 41:5;
quid de eis 11:16; non-entia non sunt infe
quomodo prior privationi? 39:11; uno mo
riora ad g. generalissimum 4:22; ponendum
do opponitur privationi 30-36:40; non sem
in omni definitione (Arist.) 7:6; omne quod
per praesupponit privationem 41:7; negatio
est in g. est in aliqua eius specie (Arist.)
h. superioris in subiecto proximo sequitur
15:2; non est de intellectu differentiae 4:18;
ad negatio h. inferioris 37-38:37; negatio h.
ens non est g. 4:18; quomodo oportet con
superioris non sequitur ad negationem h.
siderare g. in abstractis 1 1:9; praedicat totum
inferioris in subiecto remoto 37-38:37;
(op.) 7:4 exponitur 7:14; praedicatur aeque
omnis h. est dispositio (Arist.) 30-36:5; et
immediate de suis primis speciebus 4:32,
dispositio praecise sumpta distinguuntur
16-17:2; praedicatur in quid de speciebus
30-36:68; et dispositio sunt in prima specie
7:8; praedicatur de qualibet sui specie in
qualitatis 30-36:3; et dispositio praesuppo-
quid 26:3, 30-36:31; dicitur ad speciem et e
nunt omnes alias qualitates 30-36:28; priva-
converso 28:9; praedicatur de substantia et
tivum h. inferioris in eodem subiecto infert
quantitate secundum nomen et definitio-
privativum h. superioris 37-38:37; ut genus
nem 3:6; non dicitur univoce de substantia
generalissimum non est qualitas (op.) 30-
et quantitate (op.) 6:2; nullum g. praedica
36:6; ut decimum genus est habitudo media
tur denominative de specie (Arist.) 16-17:1
inter habentem et adiacentia corpori 30-
exponitur 16-17:23; non praedicatur de
36:40, 44:24; ut decimum genus non 'habe
specie per accidens 20-23:1; dividirur per
tur' 44:24; ut decimum genus tractatur ple-
differentias oppositas (contrarias) 16-17:5,
nius in libro quinto Metaphvsicae 30-36: 116
30-36:2, 40:5; divisio g. est per contraria
transumptive sumpta 24:8; omnis divisio g. Habitus, Cf. Dispositio.
per duas vel plures differentias (Вoeth.) 16- Historia Troiana quomodo significant per
17:32; nihil est in diversis g. generalissimis nomen Ilias 8:14
(op.) 10:9; nihil prohibet idem adnumerari Homo: idem est absolute et secundum esse
in diversis g. (Arist.) 10:18; in g. per redu- 26:8; potest sumi pro voce, intentione vel
ctionem 11:15 supposito 12:13; ut res, h. ut species non
Geometer considerat quantitatem per se (op.) sunt aequivoca 5:8; non habet suppositio-
10:2 nem personalem nisi exsistentibus supposi
Geometria et logica 1:20 ng 13:46; ut subiectum indefinite supponit
primam substantiam determinatam indeter
Gradus: formae in eodem subiecto 30-36:102; minate, non il lam significat 12:15; et non-
perfectionis diversi possunt inveniri in ea-
homo quomodo opponuntur? 10:25;
dem forma 37-38:39; formae opponitur g.
'omnis h. languet' falsa est nullo homine
per se secundo modo non primo 30-36:106;
exsistente 42:3
perfectus albedinis potest esse, destructa
omni alia albedine 30-36:110; intensionis
et remissionis in formis accidentalibus 39:9;
formae accidentalis est quid absolutum de Idem: omne ens omni enti i. vel diversum
genere qualitatis 30-36:103 (Arist.) 4:8; omnium orationum propter i.
Grammatica considerat passiones vocis 1:18; eadem est solutio (Arist.) 10:29; non con-
considerat voces significativas secundo mo tingit simul esse et non esse 4:12; potest
do 1:21 esse intellectum et modus intelligendi sub
extraneis rationibus 37-38:43; secundum se
Index doctrinaos - Quaest. super Praedicamenta 631
tot modis quot unum secundum se, exponi- Inferius: quod significat superius non signifi
tur 10:10; tripliciter genere, specie et nume cat i. sub propria ratione 4:17
ro 10: 10; specie potest esse in diversis gene- Infinitas: est in continuis et in numeris causa-
ribus (op.) 10:20 sed contra 10:22; numero tis ex eorum divisione 24:9; i. una in quan-
tripliciter, accidente, proprio et definitione, titate secum compatitur aliae i. 24:11
exponitur 10:10; in eodem intellectu com
posite> respectu tertii non potest intelligi Infinitum, Cf. Processus.
sub diversis rationibus intelligendi 13:33; Iniustitia inclinet non necessitat ad faciendum
dicitur de praedicamentis denominative iniuste 41:9
3:11; bis dicitur si referatur ad duo per se Instans ultimum rei permanentis inesse im
29:1; si posset per se referri ad duo esset possibile 39:10
simul esse et non esse (op.) 29:2 exponitur Intellectus: est causa principalis intentionum
29:11; primo non refertur ad duo 29:8; 3:13; considerationi i. non semper corre
potest per se referri ad duo non omnino di sponder aliquid extra 3:13; potest imponere
versa 29:8, 29:10-11; secundum propriam vocem ad placitum 3:34; potest millesies
formam et secundum formam sui generis reflectere se supra suam operationem 3:13;
diversimode referri potest 29:8 primum obiectum i. est ens (Avic.) 4:13 ex
Identitas: non est species in genere relationis ponitur 4:54; primum obiectum i. est sub
25:17; in relatione i. intellectus utitur uno stantia 4:54; primum obiectum i. est quidi-
ut duobus (Arist.) 25:6; qualis i. termino- tas 8:18; quod i. constituit illud etiam signi
rum requiritur in consequentiis 43:17 ficat 8:19; determinat significatum unum
Ignorantia contrariatur scientiae 24:20 nominis aequivoci 11:30; quomodo conci-
pit genus in diversis speciebus 7:10; secun
[lias quomodo significat totam historiam
da operatio est compositio et divisio, prae-
Troianae 8:14
supponit primam operationem i. 37-38:37;
Illatio omnis pertinet ad tertiam operationem tertia operatio i. est de illationibus et prae-
intellectus et est de compositis vel divisis supponit secundam operationem i. 37-38:37
37-38:37
Intelligere: praecedit significare 4:29 exponi
Illuminatio fit in instanti (Arist.) 41:2 tur 4:34; est i. sub propria ratione 8:16
Impositio prima et secunda 4:45 Intelligibile: primo quid sibi velit? 11:18; esse
Impotentia: naturale principium patiendi 30- potest manere desrructis individuis 13:18
36:67; non est in eodem genere proximo exponitur 13:19
cum potentia 30-36:11; significat princi Intensio et remissio in forma fit secundum
pium difficulter agendi vel faciliter patiendi magis et minus 24:15
30-36:49; significat modos essentiae per
Intentio (-nes): causatur a re 3:3; causatur a re
comparationem ad operationem 30-36:50
et intellectu 3:13; compositum ex re primae
Inaequale, Cf. Aequale i. et secundae i. 12:17; definitur, non res
Incomplexum: subiectum libri Praedicamen- 5:20; per se intelligibiles quia definibiles
torum 2:22; i. neque verum neque falsum 11:11, 11:18; subiectum logicae 2:9; generis
(Arist.) 42:1; primo convenit conceptui sim- et speciei sunt simul natura 27:14; simul
plici 1:16; in consequente prius respectu natura sed non semper res quae subsunt i.
antecedentis 43:14; unius i. est tantum una 27:23; dicuntur relative ad primam substan-
cognitio 29:4 exponitur 29:13; quodlibet tiam 13:20; respectu primarum substantia-
cognoscitur cum cognoscitur per suam defi- rum 13:45; subiecti fundatur aut in prima
nitionem 28:10; singulum i. significat sub- substantia aut secunda 13:21; potest esse
stantiam aut quantitatem etc. (Arist.) 4:17 genus (op.) 11:14 sed contra 11:15-16; in
Incorporeum (incorporea): dicit illud cui re quantum i. artribuuntur univoce diversis
pugnat suscipere dimensiones 10:1 1 praedicamentis 3:8; applicata diversis gene-
ribus habet differentiam penes materiam 3:7;
Individuum (-dua): non habet definitionem i. prima et secunda 2:12; i. secundae sunt
30-36:102; sunt ordinabilia in genere 2:15
subiectum logicae 9:14; nulla i. inest rei pri
mae intentionis per se 3:7; impossibile est
632 Indices
res i. secundae praedicari de re primae i. sint differentiae vel species 1. 24:27; et tem-
2:3; ut considerantur ab intellectu attri- pus habent rationem divisibilitatis 16-17: 16;
buuntur rei 1 1:10 exponitur 11:37; de prae 'locus' sophisticus extra dictionem 5:8
dicari signato in i. 9:7 Logica (logicus): est de secundis intentionibus
Intentionale (-nalia): subiectum univocum lo applicatis primis (Avic.) 1:6; debet loqui de
gicae 2:19; univocum per se subiectum libri secundis intentionibus 9:14; scientia 1. est
Praedicamentorum 2:30; inest praedica- de conceptu per se 1:18; diversa ab omni
mentis per accidens (op.) 2:20; quodlibet scientia reali (op.) 2:3; 1. aut scientia realis
est intelligibile per se 37-38:43; univocum aut sermocinalis 1:5 sed contra 1:18; non
potest applicari rebus omnium generum est de vocibus 1:11; non una unitate analo
3:8; univoce praedicatur de decem praedi- giae 2:9; subiectum 1. est ens incomplexum
camentis 3:5; nullum praedicatum i. est uni dicibile ordinabile in genere (op.) 2:10 sed
vocum praedicatum de rebus primae inten- contra 2:14, 2:17; subiectum 1. intentionale
tionis 3:14; ut modus, ut quid 37-38:43 univocum 2:19; subiectum 1. est aliquid in
Intrinsecum: et extrinsecum non variant ratio- tentionale commune 2:9; subiectum I. (in
nem mensurae 20-23:32 tentionale) non convenit omni conceptu
primi actus rationis (op.) 2:22; considerat
Ira: et dementia sunt qualitates 30-36:32 in per se intentionale applicabile decern prae-
prima specie qualitatis 30-36:88 dicamentis 2:30; considerat intentiones et
Iustitia: habitus i. acquiritur per frequenter iu- intentionalia generalissima 11:24; conside
ste agere 41:9; non dicitur magis alia i. (Ari- rât voces significativas primo modo 1:21;
st.) 30-36:94 considerat numerum decem generum 1 1:26;
Iuxtapositio: non est augmentatio (Arist.) 44:2 potest considerare per accidens quod meta
exponitur 44:12; aliquo modo assimila tur physia1* considerat per se 2:24, 2:30; ars 1.
augmentationi 44:12 et exempla 20-23:25; multa inconvenientia
in 1. sumendo 'aliquis homo' pro prima
substantia 12:12
Longitudo: aequivoca syllabae et lineae 18-
Littera: non est subiectum libri Praedicamen 19:15
torum Ы7
Longum et breve aequivoce conveniunt conti
Locatum quae locant 1. sunt contigua non nuo et discreto 18-19:15
continua 20-23:15
Lux: nihil videtur nisi 1. 4:60; et tenebra op-
Locus: ultimum corporis continentis (Arist.) ponuntur privative 41:2, 4L9
20-23:5, 20-23:7, 20-23:15 exponitur 20-
23:24, 20-23:29; unitas 1. quid? 20-23:21; est
aequalis locato (Arist.) 44:5; est divisibilis,
igitur quantitas 20-23:14; non est per se in Magis: refertur ad minus et e converso 29:7
genere quantitatis 24:27; non est species exponitur 29:16; refertur ad minus loquen-
quantitatis 20-23:4, 20-23:7, 20-23:20; est do de formis absolutis non de subiectis 30-
superficies (op.) 20-23:17; propria passio su- 36:108; et minus conveniunt quantitati
perficiei 20-23:34; non est corpus 20-23:22; (op.) 24:4; et minus suscipere est suscipere
non necessario est continuus 20-23:21; dici contraria (op.) 24:4; et minus dicunt inten-
tur ad locatum et est in genere relationis sionem et remissionem in forma 24:15; et
(op.) 20-23:10; est divisus a locato (Arist.) minus fundantur super essentiam qualitatis
20-23:18; mensura quantitatis extrinseca (Al 30-36:103; et minus non faciunt aequivoca-
bert.) 16-17:10 exponitur 20-23:32; est per tionem 4:48; et minus non habent fieri nisi
se mensura, igitur quantitas 20-23:12; non per motum 30-36:89; quod secundum m. et
est mensura per se sed per superficiem 20- minus inest simpliciter inest (Arist.) 29:16
23:30; per accidens divisibilis per materialia Magnitudo: omnium natura constantium est
sui 20-23:34; immobilitas convenit defini- determinata ratio m. (Arist.) 24:12; est per
tioni 1. formaliter 20-23:29; partes 1. non co- se species quantitatis 24:18 sumitur aequi
pulantur ad eundem terminum cum parti- voce ut species et passio quantitatis 24:22;
bus corporis 20-23:22; an sursum et deorsum
non est multitudo materialiter neque for screto 16-17:11; extrinsecum et intrinsecum
maliter 16-17:27 non variant rationem m. 20-23:32
Magnum: et parvum dicuntur in sola habitu- Metaphysica (-sicus): considerat ens in quan
dine ad aliud (op.) 24:16-17 sed contra tum ens 14:5; considerat genera (praedica
24:18-19 resolvitur 24:22; et parvum non menta) in quantum entia 2:6, 11:24; debet
sunt quantitates contrariae (op.) 24:17 sunt considerare 'propter quid' decem generalis-
quantitates per se 24:19; et parvum possunt simorum 11:26; potest considerare per se
inferri absolute ex se sumptis respectu di- quod logicus considerat per accidens 2:24,
versorum 24:25; et parvum sunt passiones 2:30; distinguit multa quae non sunt entia
quantitatis 24:4 sunt quantitates contrariae 37-38:18
24:5 exponitur 24:16; et parvum sunt relati Mobile: partim est in termino a quo partem
ve opposita 37-38:9 in termino ad quem 29:3
Maius et minus dicuntur secundum quantita- Modus: quomodo distinguitur a specie? 30-
tem 24:15 36:36; addit differentiam accidentalem 30-
Malum: et bonum quomodo contrariantur? 36:36; essendi alius est in toto et subiecto
42:5; et bonum ut transcendentia aequivo- 15:17; abstractus et concretus in significan
ce in diversis generibus 42:9-10 do 8:18; intelligendi abstracti vel concreti
Materia: est in potentia ad suscipiendum for- non variatur secundum genus vel speciem
mam, non habet in se actum completum 11:37; qualitatis possunt esse octo 30-36:52;
15:18; subiecta privationi tantum habet ca- praedicandi diversus non sufficit ad distin-
rentiam formae 41:10; non est substantia guendum genera vel species 11:36; praedi
(op.) 15:4; non est quid nec quale 15:4; candi concreti de concreto convenit omni
non habet differentiam distinctam a forma bus accidentibus respectu subiectorum 16-
nec est ens actu distinctum a forma 15:15; 17:23
m., forma et privatio sunt principia rran- Motus: est actus entis in potentia in quantum
smutationis (Arist.) 41:1; et forma sunt main potentia (Arist.) 10:7, 44:9; est a contra
gis entia composito (op.) 15:8 exponitur rio in contrarium (Arist.) 24:3; est a contra
15:16; et forma faciunt compositum 15:7; rio in contrarium et in tempore (def. me-
et forma sunt in genere per reductionem lior) 44:9; omnis est in tempore 30-36:19;
15:10; et forma sunt substantiae, non ta quomodo pertinet ad considerationem na
men species substantiae 15:16 turalis vel logici 44:19; fit inter formas con
Materiale aliquod in speciebus est fundamen- trarias mutuo se expellentes 14:13; fit inter
tum unitatis generis 7:10 gradus absolutos aliquo modo oppositos
eiusdem qualitatis 30-36:105; tot species m.
Medium (media): participat extrema imperfe-
quot entis (Arist., Aver.) 24:13, 44:7, 44:10
cte et virtualiter 37-38:38; participat aliquid
exponitur 44:10, 44:17; tot species quot
utriusque extremi 30-36:93; per participa-
quietis 44:20; non est univocum 44:1; est
tionem, per negationem 37-38: 1 1 exponi
in genere quantitatis (op.) 24:3; est ad rem
tur 37-38:38; inter opposita per participa-
alicuius generis (op.) 24:13; est in genere
tionem, per abnegationem, nominata, inno-
quantitatis et actionis (op.) 10:5; est in
minata 37-38:44-46; immutatur in instanti
omni genere (op.) 44:7 sed contra 44:16;
sine abiectione contrarii 30-36:19; acciden
est tantum in quantitate qualitate et ubi
tale inter speciem specialissimam et indivi-
44:6, 44:16-17; est ad quantitatem sub esse
duum 12:17; variatio m. penes rectum et
naturali 24:14; reperitur in diversis generi
obliquum non impedit formam syllogismi
bus per reductionem 44:19; in genere quali
(Arist.) 43:17
tatis est alteratio in genere quantitatis au-
Mensura: in omni genere est metrum aliorum gmentatio in genere ubi m. localis 44:1,
(Arist.) 16-17:4 exponitur 16-17:28; est quan- 44:6 exponitur 44: 15-16; non est ad ens per
titas sed non ratio essentialis q. 16-17:22; accidens (op.) 24:13; non est in genere rela-
non est genus quantitatis quia non essentia- tionis 26:18; non est ad quantitatem secun
liter in suis speciebus 16-17:22; ratio m. dum se sed ut subest naturali 24:12; dicitur
non invenitur aequaliter in continuo et di univoce de alteratione, augmentatione et
634 Indices
mutatione locali 10:7; accipit speciem et ge finitio significant idem (Arist.) 8:3, 28:6 ex-
nus a termino ad quem 10:6; terminatur in ponitur 28:17; idem n. et ratio eadem refe-
termino ad quem 39:3; terminus est in runtur univoce ad univocata 6:8; per n.
quantitate, qualitate et ubi 10:6; differen potest quid cognosci non cognito genere
tiae m. et quietis sunt successio et perma- 8:19; significans res diversorum generum
nentia 18-19:8; secundum qualitatem prae- non est univocum 8:13; synonyma signifi
supponit quantitatem 30-36:32; ab extremo cant eandem essentiam, imponuntur a di
in medium 30-36:93; proprie dictus inter versa ratione 4:55; quodlibet n. praedicatur
mutuo contraria 41:10; potest fieri inter de supposito univoce, de intentione alio
duo supposita eiusdem speciei 30-36:105; modo 5:24; n. propria contrahuntur per co-
proprie non est inter privationem et for- gnomina superaddita 4:41; concretum si-
mam 41:11-12; est magis quantus quam gnificat tantum formam, non subiectum
tempus 20-23:2; et tempus non univocan- 8: 14; concretum non potest significare com
tur in quanto 20-23:27; localis est ad diver positum ex subiecto et accidente sub pro-
sos terminos 44:14; tempus est effective, priis rationibus 8:14; concretum et abstra
non formaliter, a m. 20-23:26; divisio m. ctum potest idem significare sed diversimo-
est vocis in significationes 44:9 de 8:18; concretum non príncipaliter con-
Multiplex: nec verum nec falsum sed distin- stituit intellectum subiecti 8:19; concretum
guendum 4:42 significat formam et susceptivum (Aver.)
8:5 exponitur 8:30; n. relativa definiuntur
Multiplicitas: actualis, non m. phantastica 5:8; in plurali 5:14
essentialis et accidentals 30-36:37
Non-ens: est genus distinctum (op.) 11:12 sed
Multitudo omnis m. est reducibilis ad unita-
contra 11:15; potest intelligi et significari
tem 4:8, 11:7; non reducitur ad unum
11:12; nihil dicitur 'aliud' a non-ente 25:22;
quod non est illius m. 4:47; non est magni
non est species in genere relationis 25:16;
tudc* materialiter neque formaliter 16-17:27
ut subiectum relationis est ens rationis 25:12
Mutatio: nulla ab eodem specie in idem spe Notificatio: seu definitio duplex relativorum
cie (op.) 30-36:95; potest fieri inter contra 26:6 exponitur 26:14-15; prima relativorum
ria immediata (op.) 39:4; potest fieri circa
improbatur ab Aristotele 26:19
contraria 40:3; m. subita in instanti distin-
guitur contra motum 44:9, 44: 16 Notificatio, Cf. Definitio.
Nugatio: quomodo vitatur? 28:19; vitatur po-
nendo rationes pro nominibus (Arist.) 4:20;
fit addendo ens enti 2:13, 4:25; fit addendo
Natura: est principium motus et quietis (Ari- 'incomplexum' praedicabili 2:14; fit adden
st.) 20-23:8; omnium n. constantium est de- do accidens subiecto si ens sit univocum
terminata ratio magnitudinis et augmenti 4:25; in simplici intellectu, in intellectu
(Arist.) 24:12; est prius eo quod non est a praedicamenti, in definitione 4:20; in defi-
natura (Arist.) 30-36:26; n. transmutabais nitione si ens sit univocum 4:26, 28:6; in
semper tendit in non-esse 41:8 denominativis 8:9
Negatio: infinitans et negans terminum non Numerus: ratio n. derivatur ab uno 16-17:12;
differunt (op.) 10:27; potest esse n. modi est ratio mensurandi continuum 16-17:11;
vel modus negationis 39:7; subsequens com- causatut ex divisione continui (Arist.) 18-
positionem non potest facere propositionem 19:6; est posterior sua divisione 16-17:2; ap
negativam 12:25; non potest negare vocem plicant materiae successivae et permanenti
et significatum unico actu 1 1:28; et affirma- 18-19:9
tio quando aequivoca? 11:28; et privatio
sunt tantum entia rationis 37-38:20
Nomen (nomina): abstractum dat intelligere
subiectum, sed non simpliciter 8:21; subie- Obiectum primum: primum potentiae quid?
ctum cointelligitur quando utitur n. concre- 4:61; est occasio respectu reflexionis intelle-
tis (denominativis) 8:18; aequivoce signifi- ctus 3:13
cans substantiam et accidentia 1 1:29; et de-
Oppositio: aequivoca est 37-38:17; est species stinguuntur ab aliis o. 42:1; includunt con
differentiae 37-38:2, 37-38:19; omnis est se tradictorie o. (op.) 37-38:8 exponitur 37-
cundum formam 29:31; opinio Aristotelis 38:30; in o. contradictorie unum extremum
de diversis speciebus o. 37-38:43; non oppo- verum alterum falsum 42:1; contrarie et pri
nitur sibi 37-38:7; realis est eorum quae vative quomodo differunt? 39:16, 41:5, 41:9;
sunt in eodem geneTe 37-38:27; realis inter privative dicuntur de eodem 37-38:10 sed
ea quorum utrumque extremum est ens 37- contra 37-38:36-37, 37-38:40; privative di
38:25; uno modo est ens et species in gene- cuntur maxime contraria 14:13; privative
re relationis, alio modo est intentio 37-38:17; sunt forma et privatio 24:8; privative quo
eadem in concretis et abstractis 39:13; con modo distinguuntur ab o. contrariis 39:11;
tradictoria quid sit? 37-38:27; ponitur in de- inter privative o. non est transmutatio 41:1;
finitione contradictionis 25:21; contraria in privative o. quando necesse est alterum
quid sit? 37-38:27; habet quattuor species inesse quando non 39:16; privative et relati
25:20 exponitur 25:26, 25:56; non est inter ve quomodo differunt? 39:14-15; non prae-
dividentia multiplex 37-38:28; divisio o. ab dicatur de o. 6:3; o. potest praedicari de o.
Aristotele est conveniens 37-38:16, 37-38:27; in respectivis 6:13; de relative o. 30-36:7; re
divisio o. explicatur 37-38:29, 37-38:31; non lative differunt specie 28:5; relative o. et con
est accidens intentionale (op.) 37-38:3; divi traria multiplicity distinguuntur 24:24; re
sio o. est in intentiones 37-38:30; fundatur lative sunt contraria et contradictoria 28:4;
in intentionibus 37-38:4 exponitur 37-38:22; relative dicuntur de eodem 37-38:9; omnia
divisio o. est divisio vocis in significationes relative o. dicuntur reciproce 39:15; non
37-38:29; dividitur in contrarietatem et o. omnia relativa sunt relative o. 28:16; in re
privativam etc. 37-38:5; est univocum con- lative o. sunt oppositio et relatio superaddi-
tradictioni et contrarietati 25:20 exponitur ta 37-38:34; ad relative o. antecedentis se-
25:26; in uno sensu dicitur univoce de con- quitur relative o. consequentis 25:8
trarietate et o. relativa 37-38:17; in alio sen Oratio: est quantitas quia mensura (Arist.) 16-
su dicitur univoce de contradictione et o. 17:10, 18-19:1, 18-19:12; in mente, scripto,
privativa 37-38:17; diversimode dicitur de voce 18-19:1; est in tertia specie qualitatis
o. relativa et privativa 25:28 (op.) 18-19:1; est ratio essentialis quantitatis
- privativa: privativa quid sit? 37-38:27; exsi- (op.) 16-17:19; discretio o. quid sit? 18-19:13;
stit nullo exsistente intellectu (op.) 37-38:3 essentialiter differt a numero et quacumque
sed contra 37-38:20; privativa est inferius specie quantitatis 18-19:16; differt a tempo
oppositioni 25:27 re 18-19:10
- relativa: quid sit? 37-38:27; est una species o. Ordinabile in genere non est subiectum logi-
28:3; exsistit non exsistente intellectu 37- cae 2:14-15 excedit decem praedicamenta
38:3 exponitur 37-38:20, 37-38:22; relativa 2:17
et contradictio possunt univoce inveniri in Ordo: rerum non concludit ordinem in signi-
omni genere 37-38:26; relativa et contrarie- ñcatione vocum 4:33; secundum perfectius
tas possunt inveniri in omni genere ut pas- et imperfectius 4:32; partium non est spe
siones 37-38:26 cies qualitatis 30-36:8; in intelligendo et si
Oppositum (-sita): nata sunt fieri circa idem gnificando differt 4:34; in praedicando, in
(Arist.) exponitur 39: 1 1 ; quot modis dicitur participando rationem generis 4:32
unum o. tot et reliquum (Arist.) 1 1:3, 43:2;
si o. de o. et propositum et proposito (Ari
st.) 10:21 exponitur 10:23, 10:31; eidem
univoco non sunt duo o. 16-17:31; unum Paralogismus: expositorius et fallada acciden-
o. aliquando potest definiri per alterum o. tis propter variationem medii 10:28
28:14; unum o. ponitur in definitione sui Pars (partes): substantiae sunt substantia 15:9
correlativi in obliquo 28:16; omnia o. prae exponitur 15: 10; essentiales sunt materia et
ter contradictionem aliquo modo habent forma 15:10; omnis p. est substantia vel spe
medium 39:7; ad omnia o. sequuntur con cies distincta a substantia (op.) 15:2; sub
tradictoria 24:21, 28:3; contradictorie dicun- stantia ut generalissimum non praedicatur
tur de eodem 37-38:14; contradictorie di- de suis partibus 15:15; quantitative non
636 Indices
sunt substantiae in quantum substantia Positio: significat ordinem partium 30-36:90;

15:10; de toto non praedicatur (Arist.) 43:6; et habitus tractantur in libro quinto Meta-
posterius toto quinto modo 43:15; integra- physicae 30-36:116
lis est prior toto (op.) 43:5 exponitur 43:15 Possibile: est consequens ad necesse (op.) 4:6;
Particulae loci et corporis 20-23:17 est minus commune enti 4:6; est univocum
Parvum, Cf. Magnum (op.) 4:6; aequivoce est nomen primae im-
positionis et secundae 4:45; ut significat
Passibilis qualitas, Cf. Qualitas ens est aequivocum, ut significat modum
Passio: dicitur qualitas secundum quam dici- compositionis est univocum 4:45
mur alteran (Arist.) 30-36:16; est effectus
Posterioritas in relativis quid? 29:21
actionis (Porret.) 30-36:55; cito transit (Ari
st.) 30-36:16; est genus generalissimum 30- Posterius simpliciter potest esse nobis prius
36:15; sequitur formam subiecti 40:6; om- 4:33
nis p. est qualitas 30-36:16; est immutativa Posterius, Cf. Prius.
sensus 30-36:67; omnis p. est motus 30- Potentia: cuius est p. eius est actus (Arist.) 16-
36:19; sumitur absolute vel cum praecisio- 17:18; unius p. cognitivae est unum obie-
ne 30-36:54; praecise distinguitur contra ctum 4:13; est transcendens et prima diffe
passibilem qualitatem 30-36:56; secundum rentia entis 30-36:12 exponitur 30-36:53;
p. non dicimur quales (Arist.) 30-36:56 ex naturalis est principium operandi immedia
ponitur 30-36:56; vel passibilis qualitas est te consequens formam substantialem 30-
in tertia specie qualitatis 30-36:3; et actio 36:29 exponitur 30-36:85; est naturale prin
sunt motus 10:5; et subiectum non sunt in cipium agendi 30-36:67; primum obiectum
eodem genere 16-17:6; et subiectum non p. quid? 4:61; est subiectum habitus (op.)
sunt species eiusdem generis 20-23:7; prae 30-36:31; prior habitu 30-36:29; activa et
dicatur denominative de subiecto 16-17:6 passiva respectu relativorum 25:55; et actus
Pater: potest manere p. destructo filio (op.) dividunt ens 4:6; per se refertur ad actum
27:4-6 exponitur 27:17-18, 27:20; Pater: po 30-36:10; reducitur ad actum 11:15; et im-
test manere p. destructo filio (op.) 27:4-6 potentia non sunt subalterna 30-36:13; si
exponitur 27:17-18, 27:20; quomodo po gnificat modum qualitatis absolute 30-36:49-
test dici relativum aequiparantiae? 25:53; 50; distinguitur ab aptitudine 40:7
'pater est, igitur filius est' quando tenet et Praedicabile (-bilia): idem quod universale
quando non 27:22 2:18; p. de multis definit universale 4:18;
Per accidens propositio 'animal praedicatur non est subiectum logicae 2:14-15; excedit
de nomine' 9:21 decem praedicamenta 2:17
Per se intelligitur ab Arist. de secundis inten- Praedicamentum (-ta): liber P. de decem voci-
tionibus 9:18 bus decem genera rerum significantibus
Perihermenias: subiectum libri P. est enuntia- (Вoeth.) 1:1 exponitur 1:12, 2:19-27; sunt
tio 2:26; liber P. est pars subiecti libri Prio- genera prima generalísima 4:18; unum ge
rum 1:7; subiectum libri P. convenit omni neralissimum est substantia, unum p. acci
conceptu secundi actus rationis (op.) 2:22 dens (op.) 11:1; subiectum libri P. sunt de
cem voces 1:4 sed contra 1:6; subiectum
Permanentia et successio sunt differentiae po primum libri P. est vox significans conce-
steriores motu et quiete 18-19:8 sunt poste ptum simplicem (Scot.) 1:21; sunt de con-
riora toto genere quantitatis 18-19:8 ceptibus simplicibus 2:26; liber P. est de de
Plato et Aristoteles opiniones de puncto et cem generibus generalissimis 2:4; liber P.
unitate 16-17:27 est pars subiecti libri Perihermenias 1:7;
Plurale: est singulare geminatum (Prisc.) 5:2, idem non subiectum libri P. et Porphyrii
37-38:12 exponitur 5:14 2:18; definitio p. Aristotelis exponitur 1:15;
Pluralitas in accidente, unitas in subiecto 37- continentur sub universali 2:23; est univo
38:42 cum decem generalissimis 2:29; nullus mo
dus aequivocationis convenit enti respectu
Porphyrius: idem non est subiectum libri P. et decem p. 4:36; non sunt aliqua res 3:10;
Praedicamentorum 2:18 non difïerunt per ens 4:20; non distinguun
tur per univocum 4: 19; non sunt subiectum gorematicum est pars p. 12:25-26; signatum
unius scientiae realis 2:8; secundum se diver et exercitum 9:7; universalis affirmativae con
sa non differentia (op.) 3:2 exponitur 4:19; vertitur in subiectum particularis, sumitur
ens extra animam non convenit univoce de confuse 12:3; condiciona tu m et conclusio
cem p. 2:12; duplex considerarlo p.: in quan condicionata 43:17; modus p. concreti de
tum entia, in quantum intentiones 2:5; concreto convenit omnibus accidentibus
multitudo p. reducitur ad primam causam respectu subiectorum 16-17:23; non est ita
entitate et causalitate 11:32; substantia, idem sicut modus praedicandi 4:44
quantitas etc. ut intentionale inest p. per Praemissa (praemissae) ad p. in quibus est re-
accidens (op.) 2:20; quid sit causa passio- spectus ad diversa non sequuntur contradi
num intentionalium p.? 2:28; nulla passio ctoria 24:2 1
(intentionale) ostenditur de p. secundum
Praeteritum et futurum respectu nunc prae-
suam rationem 2:21 sed contra 2:25; pas-
sentis 43:13
siones p. ostenduntur de p. univoce 2:25;
passiones p. 'dividi in species', 'habere spe Primum in omni genere est mensura aliorum
cies subalternas' (Porph.) 2:7 (Arist.) 16-17:4 exponitur 16-17:28
Praedicatio: per se, per accidens 8:25; per se Principarus pluralitas non est bonum (Arist.)
primo modo tenet a concretis ad abstracta 44:24
16-17:14; per accidens, denominativa 5:24; Principium (principia): sempiterna maxime
materialis 20-23:29; necessaria tamen per vera 4:9, 4:11; prius in causando 43:14; tot
accidens 'rationale est substantia' 14:10; si modis sumitur p. quot modis prius 43:10-,
gnata, exercita 9:20-21; exercita cum verbo et principiatum quo modo priora et poste
'est' 9:16; denominativa est p. accidentis de riora 43:15; primum: 'idem non contingit
subiecto 37-38:5; denominativa est proprie simul esse et non esse' 4:12; p. notissimum
de subiecto 37-38:24; eiusdem de se deno cuius veritas notissima 4:53; cognoscimus
minative 37-38:43; denominativa quomodo in quantum terminos cognoscimus (Arist.)
fit de genere et speciebus 37-38:41 4:53; sicut p. ad p. ita principiatum ad prin
Praedicatum (-cata, praedicare -ri): praedicari cipiatum (Arist.) 16-17:26
proprie est 'prae alio dici' 9:14; praedicari Prius (prior): est quod est principio propin-
proprie est proprium universalis 11:16; de quius (Arist.) 11:14, 30-36:29, 43:3, 43:10;
pluribus definit universale 11:20; quidquid a natura eo quod non est a natura (Arist.)
p. essentialiter de p. praedicatur essentiali- 30-36:26; natura a quo non convertitur sub-
ter de subiecto (op.) 9:5; in quid 4:44; p. in sistendi consequentia (Arist.) 27:1, 43:4; na
quid est ratio una conveniens enti (op.) 4:5; tura, causalitate, secundum consequentiam
omne p. univocum in quid et in plus subie 43:15; naturaliter 1:7; non dicitur nisi essen
cto est genus (Arist.) 11:17; omne p. est tialiter 3:11; in Metaphysica distinguirur ut
univocum vel aequivocum vel denominati- differentia entis 43:11; in Praedicamentis
vum (op.) 5:23 exponitur 5:24; nullum p. est passio generum considerata a ratione
univocum est denominativum 16-17:1; nul 43:11 interpretatur 44:19; p. priore in ge
lum p. intentionale univocum praedica- nere est p. posteriore 9:14, 13:89; et poste
mentis (op.) 3:4; ratio p. univoci est ratio rius quomodo ordinantur? 4:33; potest sim-
subiecti 16-17:1; quando significar p. esse pliciter ignorari intelligendo posterius 4:33;
prius vel superius subiecto 9:17; in eodem referait ad posterius, non est simul natura
genere essentialiter ordinata 9:5; respectu cum posteriori 27:8 exponitur 27:25; et po
p. realis, non est subiectum diversum ab ac sterius in relativis 29:21; et posterius su-
cidente concreto 8:29; intentionale dicitur munrur in tempore per comparationem ad
denominative de rebus primae intentionis nunc praesens 43:13; habet tot modos quot
3:4; p. univocum non distinguir decem simul 43:12; opponitur simul 43:2; et simul
praedicamenta 4:19; nullum p. intentionale respectu intentionum et rerum 43:20; plu-
est univocum de rebus primae intentionis res modi p. tractantur in libro V Metaphysi-
3:14; intermedium non variatum 9:5; quo cae quam in libro Praedicamentorum 43:10
modo confundibile? 12:3, 12:31; denomina Privatio (-tiones): est carentia formae in subie
tivum non est univocum (op.) 6:2; syncate- cto apto nato 39:1 1, 41:5; est negatio habi
638 Indices
tus in apto nato 37-38:37; remotio alicuius de albo? 11:9; 'quale quid' si commutatur
in apto nato (Arist.) 37-38:3; potest esse ge in 'hoc aliquid' fit fallada 12:10
nus (op.) 11:14 sed contra 11:15-16; est Qualitas (-tates): est secundum quam quales
terminus a quo transmutationis 41:1; a p. dicimur (Arist.) 25:34, 30-36:16, 30-36:91;
ad habitum possibilis est regressio 41:5; a p. multipliciter dicitur (Arist.) 30-36:1 exponi
in habitum nunquam est motus ratione pri- tur 30-36:37; sunt essentialiter formae abso-
vationis 41:10; a p. in formam (habitum) lutae 30-36:49, 30-36:66; activae et passivae
non est motus proprie dictus 41:11-12; op- sunt principia immediata agendi 44:4; logi
ponirur habitui ratione negationis 37-38:21; ce et metaphysice consideraia 14:5; q. est
distinguuntur per addita (op.) 11:21-22; di- suppositum quod denominat subiectum 30-
stinguitur tripliciter 41:6 exponitur distin- 36:104; ut generalissimum est accidental is
ctio 41:7-9; et negatio sunt tantum entia ra 14:14; aequivocatur ad q. essentialem et ac-
tionis 37-38:20; p., materia et forma sunt cidentalem 14:14, 30-36:65-66; dividitur ab
principia transmutationis 41:1 Aristotele in significationes et modos diver
Processus: in infinitum impossibilis 11:16 sos accipiendi 14:14; nominantur in com-
13:23, 44:24 paratione ad operationes 30-36:49; nulla q.
Pronomen demonstrativum additum termino est relatio 30-36:98; non habet quattuor
communi 13:46 primas species (op.) 30-36:2; species famo-
sae q. enumerantur ab Aristotele 30-36:86;
Propositio: alia singularis, alia universalis (Ari quattuor species q. non sunt subalternae
st.) 1:27; omnis p. in genere p. est singula 30-36:35; prima species q. 30-36:3; primae
ris 1:27; vera sed non primo modo per se speciei est quid relativum (op.) 30-36:7 sed
13:44; vera de praeterito est necessaria 27:7;
contra 30-36:47; prima species q. non di-
de inesse a p. de necessario 9:12; de inesse stinguitur positive a ceteris 30-36:68; tertia
non significat se esse talem 9:12; de inesse species q. 30-36:3; tertiae speciei sunt in
nunc, quid significat? 9:12; omnis p. univer anima 30-36:32; tertiae speciei subiectum
salis potest converti sumptis terminis uni- alterationis 30-36:18, 30-36:32, 30-36:54-
formiter 13:4; de disiuncto praedicato 39:8 55; quartae speciei dicitur q. circa quantita-
Proprietares substantiae 15:20-21 tem 10:12; quartae speciei immediatius
Proprium: inest communi sed non in quan consequitur quantitatem 30-36:25; quartae
tum inest suppositis 13:13; invenitur intra speciei non suscipit magis et minus (Arist.)
illud cuius est 20-23:13 30-36:33 exponitur 30-36:89; habet multos
Propter quod unumquodque tale et illud modos non quattuor species 30-36:35, 30-
magis (Arist.) 20-23:2 exponitur 20-23:27 36:39 exponitur 30-36:65; conceditur habe
re octo modos 30-36:52; modi (species) q.
Puer (pueri): appellant omnes viros patres differunt per differentias accidentales 30-
(Arist.) 8:21 36:73, 30-36:88; primus modus q. est diffe
Pugil vel cursor aequivoce dicuntur 30-36:75 rentia substantiae 14:4; ordo inter modos
Pulchritudo videtur esse qualitas 30-36:33 ex (species) q. explicatur 30-36:75, 30-36:81;
ponitur 30-36:89 differentiae inter modos (species) q. expli-
cantur 30-36:73, 30-36:75, 30-36:80; viden-
Punctus: est unitas habens positionem (Arist.)
tur consequi inseparabiliter formas elemen
16-17:25 exponitur 16-17:27; est indivisibi-
tares 40:9 aliter exponitur 40:10-11; ele-
Iitas magnitudinis 16-17:27; non est mensu
mentorum dicuntur primae q. 30-36:27 ex
ra continui 16-17:29
ponitur 30-36:83; elementorum non insunt
eis a natura 40:9; elementorum habent gra-
dus 40:10; infert passionem sensui 30-36:3,
Quale (qualia): dicuntur denominative a qua- 30-36:16-17, 30-36:54 exponitur 30-36:57,
litatibus (Arist.) 30-36:91 exponitur 30-36:91- 30-36:60, 30-36:76, 30-36:83; passibilis est
92; differt a qualitate tantum in modo si- permanens (Arist.) 30-36:16; passibilis di-
gnificandi 11:33; et qualitas sunt idem ge- stinguitur praecise contra passionem 30-
neralissimum 1 1:36; quomodo praedicatur 36:54, 30-36:56; passibilis est immutativa
sensus 30-36:67; passibilis inducitur per
alterationem 30-36:58; prima proprietas q. screta 16-17:2; c. et discreta non definiun-

est recipere contraria 30-36:93; secunda tur per mensuram 16-17:15; naturaliter
proprietas q. est suscipere magis et minus prior discreto sed non secundum praedica-
30-36:94; non suscipit magis et minus (op.) tionem q. 16-17:24; differentiae quantitatis
30-36:95-100 sed contra 30-36:101-113; ter- c. sunt breve et longum 18-19:3; praedica
tia proprietas q. est quod secundum q. dicitur de c. et discreta in quid 16-17:8
tur aliquid simile vel dissimile 30-36:114; - discreta: in materia est numerus (op.) 18-
rarum et densum uno modo significant q. 19:6; quantitas d. in successiva est oratio
30-36:90; motus secundum q. praesupponit (op.) 18-19:6; quantitas d. manet una et in
quantitatem 30-36:32 divisa in sua specie 16-17:20; partes quanti
Quando, Cf. tempus. tatis d. ad nullum terminum communem
Quantitas (quantum): est genus 3:5, 20-23:25, copulantur (Arist.) 18-19:14; quantitas d.
non habens genus superveniens 16-17:8; potest esse in materia successiva 18-19:10;
non est unum genus quia dividitur duplici quantitas d. non conven it definitioni tem-
divisione (op.) 16-17:4, 16-17:6, 16-17:32 poris 20-23:28; praedicatur de continua et
sed contra 16-17:33; primum intelligibile d. in quid 16-17:8
non simpliciter sed in suo genere 11:18; 'Quid est': cognitio q. e. requiritur ad
nihil est contrarium q. (Arist.) 24:8; primo demonstrationem 4:10
inhaeret substantiae (op.) 30-36:25; divisibi- Quiditas: reperitur in omni genere (Arist.)
le in ea quae insunt natum esse hoc aliquid 8:18
(Arist.) 16-17:14; est principium divisionis
sibi et aliis 16-17:23; proprium q. est dici Quies: est salus et perfectio motus 44:20; tot
secundum aequale et inaequale (Arist.) 20- species q. quot motus 44:20; habet aliam q.
23:13 expon ¡tur 20-23:33; ut totum genus pro contrario 44:20; differentiae motus et
est naruraliter prius ente naturali 18-19:8; q. sunt successio et permanentia 18-19:8
unitas et punctus sunt priora q. 16-17:4; Quinarius formaliter indivisus, materialiter di-
una divisio q. per differentias formales, alia visibilis 16-17:20
per materiales 16-17:33; suscipit contraría
(op.) 24:4; suscipit magis et minus (op.)
24:4; non suscipit magis et minus (Arist.)
30-36:96; an suscipit magis et minus in sub- Rarum et densum habent duplicem significa-
iecto? 30-36:96; ratio q. est ratio mensurae tionem 30-36:90
(Albert.) 16-17:10; est mensura intrinseca, Ratio: propria invenitur in qualibet essentia
extrínseca (Albert.) 16-17:10 exponitur 20- 8:18; essendi est simplicior r. substandi
23:32; mensura intrinseca triplex, linea, su 4:59; non est magis una quam res (op.) 4:5;
perficies, corpus (Albert.) 16-17:10 exponi a qua imponitur ens est aequivoca 4:57; r.
tur 20-23:32; mensura extrinseca duplex, eadem et idem nomen referuntur univoce
locus, tempus 16-17:10; mensura non est ad univocata 6:8; quam significat nomen
ratio essentialis q. 16-17:13; praedicatur de est definitio (Arist.) 8:3
pluribus differentibus specie in quid 3:6; Regula: est cuius veritas omnibus nota 9:14;
aliqua per se pars alterius q. 24:4; non ha Aristotelis 'quando alterum de altero prae
bet species (op.) 16-17:2; habet species et dicatur' etc. 9:8-21, 13:8; 'quod inest alicui
passiones distinctas 16-17:31, 24:22-23; spe stanti disiunctive pro multis, inest alicui
cies q. non sufficienter enumerantur 20- illorum indeterminate' 13:14, 13:37
23:23; habet infinitas species in potentia
Relatio (-tiones): quorum esse est ad aliud se
24:1 1; dicitur secundum unam rationem de
suis speciebus 16-17:9; perfecta et imperfe habere (Arist.) 25:7 exponitur 25:38 non
cta quid? 24:12; q. per accidens dupliciter, datur de r. sed de relativis 25:29, 25:56; est
effective vel formaliter 20-23:26; sub esse debilissimum ens (Aver.) 25:38; essentia r.
est ad aliud se habere 29:28; ratio r. est ha-
naturali est ens per accidens 24:14; ut q.
non movetur 20-23:8 bitudo unius ad aliud 25: 10, 25:29; est ge
nus generalissimum 25:7; an genus genera-
- continua: est in potentia divisa, actu discreta lissimum r. sit r.? 25:46, 25:56; ut genus ge
(op.) 16-17:17 sed contra 16-17:20; c. et di neralissimum est principium referendi 25:49;
640 Indices
prima et secunda definitio r. 10:15; duae natura 27:13; omnia quae mutuo per se
definitiones Aristotelis non bene dantur referuntur sunt simul natura 27:12; primo
(op.) 25:31; secunda notificario Aristotelis et per se, per se sed non primo 26:12; non
datur de relativis non de r. 26:14; in defini- oportet semper definiri per suum correlati-
tione r. debet ponere terminum ad quem vum (op.) 28:7 exponitur 28:26; definitio r.
est 29:19; in definitione r. debet poni alia debet indicare suam habitudinem ad aliud
relatio sibi correspondens 29:19; sunt per 28:11; definitur per additamentum 28:13;
se in genere r. 10:13; requirit duo extrema mutuo se definiunt 28:12; dicuntur ad con-
25:6; dicitur de omnibus inferioribus se vertentiam (Arist.) 25:38, 27:11; possunt
cundum unam rationem 25:10; est forma esse res diversorum generum 10:13; pos
'relativa' (op.) 25:32; est absoluta in suo sunt praedicari de eodem et de se invicem
genere (op.) 29:24 exponitur 29:28; non est 24:25; dependent ad invicem essentialiter
forma comparata nec absoluta 25:40; non (op.) 25:18; duplicia secundum esse et
habet verius esse quam subiectum super secundum dici (op.) 26:6 sed contra 26:7,
quod fundatur 25:5; non dependetad aliud 26:10-11; r. dictum a genere generalissimo
(op.) 29:25 exponitur 29:29; est ens quan- denominative dicitur relative 25:49, 25:56;
do termini sunt entia 25:27; quaedam sunt eiusdem possunt esse multa r. 28:26; inter
entia naturae quaedam entia rationis 25:4- quaecumque r. est relatio media 25:1 1; non
6; genus r. habet plus quam duas species potest intelligi sine suo correlativo 28:22;
primas 25:8; omnes r. habent eundem mo- non dicitur nisi a relatione 30-36:98; non
dum denominandi substantiam 25:10; op- omnia r. dicuntur reciproce 39:15; non
ponuntur specie sed non fundamenta 30- omnia r. sunt relative opposita 28:16; non
36:109; secundum r. dicuntur aliqua relati sunt relative opposita nisi circa idem 37-
va (op.) 25:34-35; cognitio (proprietas) r. 38:32; uni potest esse contrarium alteri
melius habetur ex cognitione relativorum 24:24; aequiparantiae aequaliter denominat
25:38; quando dicitur ens rationis 25:13; r. urrumque extremum 25:3; aequiparantiae
rationis quomodo sit in genere r.? 25:56; convenientius definiantur in plurali 5:14,
quomodo fît divisio r. in suas species? 26:16; definitio r. aequiparantiae in singu-
25:55; species r. sunt principia referendi lari et in plurali 29:30; aequiparantiae pro
25:30; subiectum r. non est in genere r. prie et transumptive dictum 25:51, 25:56;
26:2; subiectum r. est ad aliud 25:45; nulla si r. aequiparantiae et relatio aequiparantiae
r. secundum rationem nec r. fundata super 25:35; aequiparantiae, suppositionis et su-
intentiones secundas est species in genere perpositionis 25:8, 25:54; suppositionis et
relationis 25:17; aliquid est contrarium r. superpositionis non aequiparantiae 30-36:99;
(Arist.) 24:20; est passio intensions albedi- contraria et r. opposita multiplicity distin-
nis 30-36:113; media inter quaecumque re guuntur 24:24; opposita secundum Aristo-
lativa 25:11; aequiparantiae 5:10-11; ad r. telem 37-38:33 exponitur 37-38:34-35; op
non est motus (Arist.) 30-36:105 posita non possunt ex se infenï respectu di
Relativum (-tiva): esse r. est ad aliud se habere versorum 24:25; nullum r. essentialiter per
29:3; secunda notificatio Aristotelis de r. est se refertur ad duo 29:3; per accidens et r.
conveniens (op.) 26:13 sed contra 26:19; tertii modi et r. secundum genus non sunt
tanrum habent definitionem per quid no- mutuo dependentia 28: 1 1 ; per accidens
minis vel conceptus 25:24; est absolurum non debent esse simul natura 27:13, 27:15,
in suo genere (op.) 29:22 exponitur 29:26; 27:18; proprietas prima et secunda r.
posita se ponunt, perempta se perimunt 26:18; proprietates r. insunt eis per
(Arist.) 13:45; r. positum respectu cuius- accidens 26:19; secundum tertium modum
cumque termini infert se ipsum 37-38:10 r. 27:3; tertia proprietas r. est dici ad con-
exponitur 37-38:40; esse r. distinguitur ab vertentiam 39:14
esse exsistere 27:22; sunt in quibus funda Relativum (-tiva) Cf. oppositum
tur relatio 10:13; unum r. potest esse sine Remissio et intensio in forma fit secundum
altero 28:8; an sint in genere relationis magis et minus 24:15
10:15-16; sunt simul natura (Arist.) 13:20-
21, 25:7-8; r. tertii modi non sunt simul Res: non est communius quam ens 4:43; ordo
rerum non concludit ordinem in significan
do 4:33; diversorum generum non habent primum obiectum s. praedicatur de s. in

rationem substantiae communem 8:13; in recto 4:61; et sensibile non sunt simul na
quantum attribuuntur eis intentiones 13:46; tura (op.) 27:3; compositus et divisus 39:8
non est tota causa intentionis, sed tantum Sermo: prima significatio s. 8:27; periret finis
occasio 3:13; cognoscitur in logica in quan s. si omne nomen concretum sit aequivo
tum significata per conceptum 1:26; primae cum 8:14; de virrute s. 39:8
intentionis possunt concipi sub eodem mo
do concipiendi 3:8 Significare (significan): aliquid non potest s.
nisi intelligatur 4:34; sequitur intelligere
Rhetorica considerat passiones vocis 1:18 4:29 exponitur 4:34; est intellectum consti-
tuere (Arist.) 8: 1 ; est s. sub propria ratione
8:16; quod semel s. primo semper s. 4:33
Sanitas non est sana neque aegritudo aegra Significatio: est repraesentatio alicuius ex im-
25:41 posirtone 8:19; terminorum et eorum sup-
posita debent praesciri 42:4; et suppositio
Sanum: et aegrum sunt contraria immediata
8:24-27; modus concretus s. 8:21; non ea-
circa corpus animalis 25:41; secundum na-
dem per relativa separata et iuncta (op.)
turam potest esse aegrum secundum habi
28:19; quomodo fit variatio in s. relativo-
tuai 30-36:75
rum? 28:22
Scibile non est in genere relationis 39:15
Significatum superioris prius est inferiore
Scientia (-tiae): secantur ut res (Arist.) 2:3; 13:15 sed contra 13:16
non est de ente per accidens (Arist.) 2:12;
Signum: signi est signum signati quando sit
est aequivocum ad habitum mentis et ima-
vera? 28:25; s., signatum, causa et effectus
ginem scibilis 10:16; pertinet ad genus qua-
litatis et relationis (op.) 10:3; diversimode aequivoce applicantur intentionibus et sub-
iectis intentionum 43:20
est qualitas vel relativum 10:16; per se dici-
tur ad scibile, non e converso 27:13; et sci Simile: et aequale dicuntur de utroque extre
bile non sunt simul natura (op.) 27:3; refer- mo relationis 25:51; et dissimile fundantur
tur ad scibile, contrariatur ignorantiae 26:19; in eadem qualitate specie 30-36:109; et dis
unius s. est unum subiectum univocum 2:2, simile sunt species in genere relationis 30-
4:10; subiectum s. includit omnia quae per 36:114; et dissimile ut opposita debent su-
se habent attributionem ad unum primum mi secundum idem et ad idem 37-38:40
in essendo et cognoscendo 4:49-50; sicut Similitudo: est relatio fundata super essentiam
subiectum ad subiectum ita s. ad s. (op.) qualitatis 30-36:103; est per se relatio, simi
2:23; logica s. realis vel sermocinalis (op.) le relativum 30-36:1 14
1:5 logica est s. rationalis 1:18; quid requiri- Similius per se refertur ad minus simile 29:7
tur ad subalternationem s. 2:27 exponitur 29:16
Scire est rem per causam cognoscere (Arist.) Simplex: ubi est secundum se totum est
2:1 (Porret.) 37-38:12
Scutum: cuius medietas alba medietas nigra Simul: habet tres modos (Arist.) 43:2; habet
est coloratum 37-38:11 exponitur 37-38:41- tot modos quot prius 43:12; opponitur
42; non est coloratum sed colorata 37-38:12 prius 43:2; et prius respectu intentionum et
exponitur 37-38:41-42 rerum 43:20
Secundum se sumitur dupliciter 7:13 Socrates: an non languor S. non exsistente?
Sempiterna, Cf. Principium. 41:1; S. senex differt a se puero (Porph.)
Sensibile (-bilia): non destruitur desrructo sen 27:2 exponitur 27:15
su 27:3; communia et propria 4:61, 30- Solus: et unus possunt esse syncategorematica
36:76; propria sunt in tertia specie qualita- vel categorematica 12:27
tis 30-36:76 Sonus nihil auditur nisi s. 4:60
Sensus: summe dispositus ad recipiendum Species: est quae praedicatur de pluribus diffe-
species sensibiles 30-36:19: immutatio s. a rentibus numero (Porph.) 28:7; est in ho-
sensibili non est in tempore (op.) 30-36:19; mine (op.) 13:29; quaelibet s. est pars essen
642 Indices
tialis universi 24:10; infinitae repugnant or- re contraria quando non? 39:16; nullum s.
dini universi 24:10; non est unum in exsi- videtur ordinari in privationem mediante
stendo (op.) 7:2; uno modo dicitur forma habitu 41:7; distinguitur a supposito 30-
30-36:62; aliquando sumitur pro modo vel 36:104; habet unum contrarium in actu al-
significato speciali 44:10; addit differentiam terum in potentia 42:7; generis et speciei
essentialem 30-36:36; aliquae habent ali- sunt relativa per accidens 27:14; et accidens
quas differentias contrarias determinate sunt diversorum generum 8:13; naturaliter
40:8; constituuntur per differentias contra prius est accidente 30-36:29; non est de per
rias 40:5; differt a s. per differentiam essen se intellectu accidentis 8:19; et passio non
tialem 15:2; in genere substantiae differunt sunt in eodem genere 16-17:6, 20-23:7; pri
per formas 11:21; una non potest esse sub- mo significant (op.) 8:1; et forma quomo
iecrum alterius s. in eodem genere 30-36:31; do significantur diversimode 8:1, 8:5, 8:9,
prior alia s. in genere in essendo non in 8:14-17, 8:22, 8:33; quomodo significatur
participando rationem generis 16-17:24; ha per nomen abstractum, concretum 8:21;
bet plures definitiones 29:6; constituía per non significatur per nomen concretum, sed
differentiam est per se relatio 29:18; refer- forma 8:14; s. concretum non est natum
tur ad genus et ad individua 29:6 exponitur supponere 8:10; s. propositionis indefinitae
29:15; et definitio sunt oppositae intentio- vel particularis stat pro aliquo determinato,
nes (op.) 5:8; nihil dicitur s. nisi aptum na- tamen indeterminate 13:37; an stet pro
tum praedicare 12:28; praedicatur de nomi non-ente et ente indifferenter in propositio-
ne (op.) 13:28 sed contra 13:27, 13:30 ex ne negativa 42:1; sicut s. ad s. ita scientia ad
ponitur 13:31; nulla praedicatur de alia s. scientiam (op.) 2:23; univocum convenir s.
in abstracto, potest tamen in concreto 16- demonstrationis 4:50; syncategorematicum
17:30; secundum suppositionem simplicem determinat s. sed non est pars s. 12:25-26
praedicatur de homine 13:32; dividentes Substantia: est genus 3:5; est maxime ens
oppositionem non oportet esse contrarias 15:8; primum ens notitia, ratione et tempo
37-38:28; quomodo distinguitur a modo? re (Arist.) 4:54; est primum ens (Arist.)
30-36:36 14:6 exponitur 15:12; primum omnium co-
- et genus: species dicitur magis substantia gnitione (Arist.) 8:1; primum omnium defi-
genere 15:20; ut intentio habet maiorem nitione (Arist.) 8:22; est primum perfectio-
unitatem in re quam intentio generis 7:12; ne, non via generationis 15:12; nihil perti-
cuiuscumque generis sunt oppositae 16- net ad essentiam s. nisi s. 14:8 exponitur
17:5; si s. ad aliquid et genus (Arist.) 25:44, 15:14; ens 'absolutum', 'per se' contrahitur
29:5 exponitur 29:14; species et g. ut inten- ad s. 4:2; ratio eadem, propria et completa
tiones sunt simul natura 27:14, 43:7; nulla univocis 6:15; non est ad aliquid (Arist.)
praedicatur de alia s. eiusdem generis (op.) 26:9; nihil contrarium s. 14:3; est primum
16-17:5 exponitur 16-17:30; duae eiusdem obiectum intellectus 4:54; s. separatae non
generis non praedicantur de eodem 30-36:3; sunt per formam advenientem materiae
a s. ad genus tenet consequentia 27:1; dici 4:24; aequivoce habet accidentia 44:22; an
tur ad genus et e converso 28:9; refertur ad partes s. sint s. 15:1; ut generalissimum
genus et ad individua 29:6 exponitur 29:15 non praedicatur de principiis (partibus) s.
- specialissima (atoma): comparatio fit secun 15:13, 15:15; dividitur in materiam, formam
dum s.s. 7:11; sunt finitae secundum naru- et compositum 15:7; principia talis s. sunt
ram (Porph.) 24:10; vix alicuius s. s. diffe priora illa 15:12; passiones s. 'univoce prae-
rentia nobis nota 18-19:16; inter s. s. et in- dicari', 'non esse in subiecto' (Arist.) 2:7;
dividuum cadit medium accidentale 12:17; est aequivocum ut dicitur ens per se et ut
secundum omnes s. s. aliquid refertur 25:46 dicitur de principiis entis per se 15:10; et
accidens diversa 4:8; est causa omnium ac-
Subiectum: est in actu completo ex se 15:17- cidentium 43:10; multitudo s. et accidentis
18; in eodem s. nata sunt fieri genus et spe reducitur ad unitatem s. 4:47; quod dicitur
cies 30-36:31; patitur ab aliquo alterante de s. et accidente non est univocum 4:52;
habente eandem formam specie 30-36:58; definitur per essentialia 28:17; considerara
motus sub forma priori postea sub forma in logica dividitur in intentiones 12:32; si
posteriori 39:9; quando natum est suscipe-
gnificatur alio modo quam accidens 4:38; dicato (op.) 13:4 sed contra 13:42; diversi
divisio in primam et secundam est divisio tas in s. prohibet descensum ad inferius
subiecti in accidentia 12:32; praedicatur de 13:42; et significant 8:24-27
pluribus differentibus specie in quid 3:6; ut Suppositum (-sita): praecognitio s. praesuppo-
nomen imponitur ratione subsistendi vel nitur pro significatione terminorum 42:4;
substandi 4:55; quarta proprietas est non distinguitur a subiecto 30-36:104
habere contrarium 15:21; quinta proprietas
s. non dicitur de aliquo magis et alio minus Sursum: ut sumitur pro circumferentia caeli
15:20; sexta proprietas s. est suscipere con vel generaliter 24:26; et deorsum sunt quan-
traria 15:21; 's. est nihil', 's. est non-ens' ex- titates (op.) 24:6 sumuntur dupliciter 24:26;
ponitur 4:43 et deorsum non sunt in genere quantitatis
24:27; et deorsum secundo modo sunt ad
- prima (et secunda): prima et secunda secun aliquid 24:26; et deorsum 'naturaliter' sum-
dum mentem Aristotelis 12:13; prima et se pta non sunt contraria 24:26
cunda non sunt species generis generalissi-
Susceptibile (susceptivum), Cf. subiectum.
mi 12:32; prima et secunda ut intentiones
sunt simul natura, ut res non 13:48; prima Syllaba: mensuratur brevis vel longa (Arist.)
nominatur ab Aristotele in communi, in ac- 18-19:12; non differt specie a numero (op.)
ceptione pro suppositis 12:16; prima non 18-19:5 sed contra 18-19:16; mensura ora-
praedicatur 13:35; prima si non est, nec s. tionis 18-19:3-4
secunda 13:20; secunda inest primis vel Syllogismus (-gismi): est subiectum libri Prio-
praedicatur de eis 12:1; secunda non habet rum 1:7; habet suas passiones sine ulla voce
aliud esse quam a prima s. 13:25, 13:48; se 1:7; passiones s. possunt esse tantum in men
cunda ut habet acceptionem (suppositio- te 1:10-11; omnis est ex tribus terminis 1:9,
nem) personalem aut dicitur de prima s. 1:20; tenet ex significatione propositionum
aut ei inest 13:17; 'aliquis homo' non est s. 9:10; tenet non obstante variatione penes
p. 12:6 rectum et obliquum (Arist.) 43:17; omnis
Successio et permanentia sunt differentiae po consequentia bona reducibilis est ad s. 9:9.
steriores motu et quiete 18-19:8 sunt po 37-38:37, 43:6 exponitur 43:17; habens
steriora toto genere quantitatis 18-19:8 maiorem particularem in prima figura non
valet 9:9; expositorius in tertia figura 10:21
Superabundantia: quod per s. dicitur uni soli
quando valet 10:25, 10:30; expositorius
convenit (Arist.) 11:6; per s. dici quid?
conclusio s. expositorii non per se nec uni
11:31
versaliter vera 10:3 1
Superficies ut mensura respectu loci 20-23:30
Syncategorema (-mata, -maticum): nunquam
Superius (superior): s. superiore est s. inferio habet respectum ad praecedens 12:25; di-
re 9:14; terminans respectum ad inferius sponit subiectum in comparatione ad prae-
habet virtutem universaliter sumpti 13:32; dicatum 8:29; omne s. in praedicato est
quod significat s. non significat inferius sub pars praedicati, probatur 12:24-25; additum
propria ratione 4:17; a s. distributo licet de subiecto non est pars subiecti sed determi
scendere ad inferius 13:32 nat subiectum 12:25; additum praedicato
Superlativum: dupliciter su mitur positive et non determinat ipsum in comparatione ad
privative 11:31; s. uni tantum convenit in subiectum 12:25
uno genere 11:31
Suppositio (acceptio): personalis et simplex
13:31; personalis et 'commune' (universale)
13:14; simplex pro quo? 8:24; in s. simplici Tempus an quaelibet pars t. sit tempus 15:3
sumitur significatum pro significato 13:16; Tempus: est numerus motus (Arist.) 18-19:10,
quando variatio in s. valet 13:43; terminus 20-23:3 exponitur 20-23:28; est infinitum
indifferens est ad omnem s. 13:3; terminus (Arist.) 43:3; est quantum per accidens,
in una propositione habent tantum unam non est species quantitatis 20-23:1; est quan
s. 13:33; s. diversa est diversa ratio intelli- tum per motum (Arist.) 20-23:2, effective
gendi terminum 13:33; diversitas s. non im- 20-23:26; est quinta species quantitatis con-
pedit descensus similis sub subiecto et prae- tinuae (Arist.) 10:5; mensura quantitatis ex
644 Indices
trinseca (Albert.) 16-17:10; non est formali quam u. intentionis 3:13; maior in intelle-
ter quantitas per aliud 20-23:26; et locus ctu quam in entibus 2:9; secundum spe-
habent rationem divisibilitatis 16-17:16; et ciem non tollitur propter diversitatem ma-
locus plenius tractantur in libro quarto Phy- terialem 3:7; in subiecto, pluralitas in acci
sicorum 30-36:1 16; et motus non univocan- dente 37-38:42; est indivisibilitas multitudi-
tur in quanto 20-23:27 nis 16-17:27; et paucitas opponuntur multi-
Tenebra opponitur luci privative 41:2, 41:9 tudini 16-17:31; est prior puncto 16-17:25;
proportionis sufficit respectu modi praedi-
Terminus (termini): idem significat quod sup- candi 4:44
ponit (op.) 8:2 exponitur 8:24; communis
ut subiectum non potest stare pro non-ente Universale (-lia): aut nihil aut posterius (Ari-
(op.) 42:2; discretus ut subiectum potest st.) 43:7; aliquando inducitur per duas sin
stare pro non-ente (op.) 42:2; de se est in- gulares 39:2; idem quod praedicabile 2:18;
differens ad omnem suppositionem 13:3; sunt quinque 4:18; et particulare, causa et
in una propositione habet tantum unam causatum sunt differentiae entis 4:52; sup
suppositionem 13:33; in omni propositione ponit pro suppositis et non suppositum
supponit pro eius per se suppositis 42:4; 8:24; omne u. dicitur ad illa de quibus
infinitus et t. negatus distinguuntur 10:25; praedicatur 29:15; aequaliter praedicatur
multiplicitas t. non repugnat certitudini de genere et specie 15:20
principii 4:53; non simpliciter aequivocus Univocans: et univocatum exponuntur 6:6-7;
nec univocus 5:22; stans confuse tantum ratio univocantts potest esse eadem univo-
non stat pro multis disiunctive 13:37; nul- catis 6:15
lus distrahit a ratione relativi simpliciter 37- Univocata: ratio univocatorum non est eadem
38:10; supponens ut supponens non habet propria 6:15
novum significatum 8:2; ut vox significans
conceptum simplicem vel idem quod con- Univocum (univoca, -catio): dicuntur quorum
ceptus simplex 1:20; acquisitus per motu m nomen commune et ratio substantiae ea
est in genere quantitatis 24:14 dem (Arist.) 3:5, 6:1, 30-36:1 exponitur 6:6,
6:12; u. decem generalissimis est primum
Terminus a quo, ad quem, Cf. Motus subiectum libri Praedicamentorum 2:29;
Totum: omne t. maius sua parte (Euclid.) 24:4; ubi idem conceptus ibi u. (op.) 1:2; apud
t. integrale respectu praedicati non infert logicum secundum unam rationem, apud
partem (op.) 43:6 exponitur 43:16-18; inte naturalem secundum ultimam formam 7:11;
grale ad t. i. sequitur pars (op.) 43:6; inte omni u. correspondet aliqua unitas 7:9; ens
grale aliquando infert partem 43:16-17 non convenit univoce omni enti 2:11; ens
Transmutatio: mutua est inter contraria 41:1, non est u. decem praedicamentis 3:3, 4:18-
41:3; Transmutatio potest fieri inter privati 19; non omni enti naturae est aliquid u.
ve opposita (op.) 41:3; potest fieri ab habitu 25:13; enti rationis et enti naturae nihil est
in privationem 41:1; et corruptio in formis u. 25:4, 25:14-15; nihil u. 'reale' substantiae
elementorum 40: 10-1 1 et accidenti 4:52, 7:9; solum secundum u.
fit comparatio (Artet.) 4:9, 7:1 exponitur
7:11; differentia penes materiam non tollit
u. 3:7; eidem u. non sunt duo opposita 16-
Ubi, Cf. locus 17:31; esse u. et praedicatum u. differunt
Unio inseparab1lis extremorum et consequen 3:14; quomodo ostenditur de multis subie-
ts bona 13:46 ctis 2:25; omne praedicatum u. in quid et
in plus subiecto est genus (Arist.) 1 1:17; ge
Unitas: aliqua correspondet omni univoco 7:9; nus secundum logicum est simpliciter u.
analogiae sufficit subiecto metaphysicae 4:31; nomen u. non potest significare res
4:49; rei causat unitatem intentionis 3:3; in diversorum generum 8:13; genus respectu
re correspondens u. generis quid? 7:10; in speciei est praedicatum u. 16-17:1; generi-
re maior respectu univocationis speciei bus infimis et intermediis 25:46; u. univo
quam generis 7:12; generis quomodo maior cata habent eandem rationem substantiae
unitati speciei 7:14; minor in re quanto univocantis (op.) 6:4; omnia u. sunt aequi
genus communius 7:10; minor sufficit in re
voca uno modo 6:13; unius scientiae est mentes eundem conceptum 5:16; potest si
unum subiectum u. 4:10 gnificare unam rationem primo et plures in
- et denominativum: nullum praedicatum u. exsistendo 4:28; potest significare unum
est denominativum 3:4, 6:6, 16-17:1; et de per prius et reliquum per posterius 4:29;
nominativum sunt differentia praedicati ut potest significare unum proprie, aliud sen
inest conceptui 1:13; distinguitur contra su transposito 4:29; imposita ad significan-
denominativum et aequivocum 3:4; et de dum unum relativum nullo modo est si
nominativum, u. et aequivocum sunt oppo- gnum alterius 28:22-23; univocum, aequi
siti modi praedicandi 6:2 vocum, denominativum sunt differentiae v.
1:2; sola v. est aequivocans 6:7; eadem in
Unum: primum in omni genere est mensura aequivocis 4:54; aequivoca apud logicum,
omnium (Arist.) 4:31 exponitur 16-17:28; analoga apud metaphysicum vel naturalem
non fit ex duobus in actu (Arist.) 15:2; se 4:39; analogicae primo modo habent ordi-
cundum se tot modis quot idem secundum nem in participando genus 4:32; tertius
se, exponitur 10:10; est essentialiter mensu modus analogiae in v. probalissimus 3:35;
ra numen 16-17:11, 16-17:29; quomodo fit transponitur aequivoce propter similitudi-
divisio ab u.? 4:46; numero, specie, genere nem 4:29; respectu generis differt a ratione
et proportione 10:10; u. specie infert u. ge generis 4:32
nere, non e converso 7:2; u. numero infert
u. specie (op.) 10:20 sed contra 10:22; per
se et aliud per accidens 3:12; potest praedi-
cari de rebus diversorum generum 3:12; ap-
plicatum alicui parti continui est mensura
continui 16-17:29
'Unus' et 'solus' possunt esse syncategoremati-
ca vel categorematica 12:27
Variatio in significatione relativorum quomo

do fit? 28:22
Veritas: sicut unumquodque se habet ad esse
sic ad v. (Arist.) 4:9, 4:1 1, 8:1; notissima re
spectu primi principii 4:53; v. est signum,
esse est signatum 43:8; inest univoce causis
et causatis 4:11; et ens quod consequuntur
entitatem in se sunt univoca 4:51
Virtus contrariatur vitio 24:20
Visibile est passio coloris non de essentia eius
30-36:60
Vox (voces): non est subiectum logicae 1:11;
non est subiectum libri Praedicamentorum
1:17; significans conceptum simplicem est
subiectum libri Praedicamentorum 1:5; si
gnificans conceptum complexum est subie
ctum libri Perihermenias 1:5; non est primo
signum rei, sed conceptus 1:24; significativa
non est subiectum logicae 1:7, 1:11; consi-
derantur dupliciter (Вoeth.) 1:21; aliquid
primo intelligi per v. dupliciter 8:23; ordo
v. in significando non sequitur ordinem re-
rum 4:33; v. significativae non ordinantur
(op.) 1:23 sed contra 1:27; diversae expri-
VI
INDEX GENERALIS
PAG
Foreword v
quaestiones in librum porphyrii isagoge

Introduction vü
QUAESTIONES SUPER PRAEDICAMENTA ARISTOTELIS

Introduction xxxv
SlGLORUM INTERPRETATIO xlv
SlGNORUM INTERPRETATIO xlvii
AВВREVIATIONUM INTERPRETATIO xlviii
QUAESTIONES IN LIВRUM PORPHYRII ISAGOGE
QUAESTIO 1: Utrum utrum logica sit scientia 3
QUAESTIO 2: Utrum logica sit scientia communis 9
QUAESTIO 3: Utrum syllogismus sit subiectum logicae 11
PROOEMIUM AD QUAESTIONES DE UNIVERSALI 21
QUAESTIO 4: Utrum universale sit ens 21
QUAESTIO 5: Utrum universale sit per se intelligibile 27
QUAESTIO 6: Utrum universale habeat aliquas proprietates .... 29
QUAESTIONES 7-8: Utrum universale sit subiectum libri Por-

phyrii 33
An 'universale' sit univocum ad quinque praedi-
cabilia 34
648 Indices
MO.
QUAESTIONES 9-11: Utrum universale sit in re vel in intellectu . 43
Utrum haec sit vera 'homo est universale' 44
Utrum tales propositiones, ut 'homo est universa
le', sint per se 45
QUAESTTO 12: Utrum universalia sit tantum quinque 53
QUAESTIO 13: Utrum locus sit principium generationis 63
QUAESTIO 14: Quid sit definitum in definitione generis 67
QUAESTIO 15: An definitio generis sit convenienter data 75
QUAESTIO 16: Utrum haec sit vera 'homo est animal' 87
QUAESTIO 17: Utrum 'differentibus specie' convenienter pona-

tur in definitione generis 107
QUAESTIO 18: Utrum unum genus requirat multas species .... 113
QUAESTIO 19: Utrum 'in quid' convenienter ponatur in defini

tione generis 121
QUAESTIO 20: Utrum genus sit principium specierum 127
QUAESTIO 21: An haec definitio speciei sit conveniens: species

est quod praedicatur de pluribus differentibus nume
ro in eo quod quid 131
QUAESTIO 22: Utrum haec sit vera 'plures homines sunt unus
homo' 139
QUAESTIO 23: Utrum prima divisio differentiae sit conveniens . 145
QUAESTIO 24: An haec sit vera 'Socrates senex differt a se ipso

puero' 149
QUAESTIO 25: Utrum prima definitio differentiae, scilicet 'diffe

rentia est qua species abundat a genere' sit conve
nienter data 155
QUAESTIO 26: An differentia posset definiri 161

VI: Index generalis 649
PAG
QUAESTIO 27: An haec definitio sit conveniens 'differentia prae-
dicatur de pluribus differentibus specie in eo quod
quale' 163
QUAESTIO 28: An differentia praedicetur in quale 175
QUAESTIO 29: Utrum 'mortale' sit differentia divisiva animalis

rationalis et constitutiva hominis 179
QUAESTIO 30: Utrum proprium sit universale 189
QUAESTIO 31: Utrum definitio proprii quarto modo dicta sit

convenienter data 195
QUAESTIO 32: Utrum proprium sit distinctum universale ab

accidente 199
QUAESTIO 33: Utrum haec particula 'semper' sit necessario in

definitione proprii 207
QUAESTIO 34: Utrum accidens sit de numero universalium ... 213
QUAESTIO 35: Utrum haec definitio accidentis sit conveniens

'accidens est quod adest et abest praeter subiecti cor-
ruptionem' 219
QUAESTIO 36: Utrum 'proprium' et 'accidens' possint dici de

eodem 231
APPENDICES
Appendix I: Quaestio21- Additio 237
Appendix II: Quaestio 36- Additio 243
QUAESTIONES SUPER PRAEDICAMENTA ARISTOTELIS
QUAESTIO 1: Utrum liber praedicamentorum sit de decem voci-

bus decem genera rerum significantibus 249
650 Indices
РЛС
QUAESTIO 2: Utrum iste liber sit de decem praedicamentis ut de
subiecto 257
QUAESTIO 3: An aliquod praedicatum intentionale sit univocum

istis generalissimis 267
QUAESTIO 4: Utrum ens sit decem praedicamentis univocum . . 273
QUAESTIO 5: An definitio aequivocorum sit convenienter data . 293
QUAESTIO 6: Utrum definitio univocorum sit bona 301
QUAESTIO 7: Utrum genus sit univocum speciebus 307
QUAESTIO 8: An denominativum idem significet quod abstra-

ctum 313
QUAESTIO 9: Utrum haec regula 'quando alterum de altero prae-

dicatur' etc. sit vera 327
QUAESTIO 10: De secunda regula utrum idem possit esse in di-

versis generibus 333
QUAESTIO 11: Utrum sint tantum decem generalissima 343
QUAESTIO 12: Utrum 'aliquis homo' sit prima substantia 355
QUAESTIO 13: Utrum quaedam consequentiae Aristotelis teneant

formaliter 365
QUAESTIO 14: Utrum differentia de genere substantiae sit sub

stantia 379
QUAESTIO 15: An partes substantiae sint substantiae 383
QUAESTIONES 16-17: Utrum quantitas sit genus 391

Utrum quantitas sit genus unum 392
QUAESTIONES 18-19: An oratio sit quantitas 403

An oratio sit quantitas discreta 403
VI: INDEX GENERALIS 651
PAG
QUAESTIONES 20-23: An Aristoteles sufficienter enumeret spe
cies quantitatis 407
An locus sit quantitas 408
An particulae corporis et loci copulentur ad eun-
dem terminum 410
QUAESTIO 24: An quantitati sit aliquid contrarium 415
QUAESTIO 25: An genus relationis sit genus unum 423
QUAESTIO 26: An secunda notificatio relativorum sit convenien-

ter data 441
QUAESTIO 27: Utrum relativa sint simul natura 447
QUAESTIO 28: Utrum in definitione unius relativi necessarium

sit ponere eius correlativum 455
QUAESTIO 29: Utrum idem possit per se referri ad diversa .... 46З
QUAESTIONES 30-36: Utrum species qualitatis convenienter assi-

gnentur 473
An prima species qualitatis sit habitus et dispositio 474
An secunda species qualitatis sit naturalis poten-
tia vel impotentia 475
An tertia species qualitatis sit passio vel passibilis
qualitas 476
Utrum forma et figura sit quarta species qualitatis 478
An istae quattuor species convenienter ordinen-
tur 479
An species qualitatis sufficienter enumerentur . . 48O
QUAESTIONES 37-38: An oppositio sit accidens reale vel intentio-

nale 509
Utrum divisio oppositionis in haec quattuor, scili
cet relativam oppositionem, contrariam, contradicto-
riam et privativam, sit conveniens 511
QUAESTIO 39: Utrum aliqua sint contraria immediata 527

652 Indices
MO.
QUAESTIO 40: Utrum possibile sit aliquorum contrariorum
unum determinate inesse a natura alicui subiecto . . . 535
QUAESTIO 41: Utrum a privatione possit fieri regressio in habi-

tum 539
QUAESTIO 42: Utrum in negativa subiectum stet pro ente et pro

non-ente indifferenter 545
QUAESTIO 43: Utrum Aristoteles convenienter assignet modos

prioris 551
QUAESTIO 44: Utrum Aristoteles convenienter distinguat spe

cies motus 559
APPENDIX
APPENDIX III: Search for an unnamed source 567
INDICES
I - Index codicum 585
II - INDEX AUCTORUM - Quaestiones in librum Porphyrii 587

Isagoge
III - INDEX AUCTORUM - Quaestiones super Praedicamenta Ari-

stotelis 595
IV - INDEX DOCTRINALIS - Quaestiones in librum Porphyrii Isa

goge 605
V - INDEX DOCTRINALIS - Quaestiones super Praedicamenta Ari-

stotelis 621
VI - Index generalis 647

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

This is a reproduction of a library book that was digitized

by Google as part of an ongoing effort to preserve the

ST. BONAVENTURE UNIVERSITY

ST. BONAVENTURE, N.Y.

B. IOANNIS DUNS SCOTI

General Editor: Girard J. Etzkorn

HOC VOLUMEN PIAE ATQUE CARAE MEMORIAE

QUAESTIONES IN LIBRUM PORPHYRII

QUAESTIONES SUPER PRAEDICAMENTA

The Franciscan Institute

The preparation of this volume would not have been

Copyright © 1999 The Franciscan Institute

ISBN 1 57659 121 2

Printed in the United States of America

Volume I is the third of five volumes to be published that will contain

QUAESTIONES IN LIBRUM PORPHYRII

DESCRIPTION OF THE MANUSCRIPTS

The manuscripts containing Scotus's logical works are generally late,

A. THE COLLATED MANUSCRIPTS

1. Berlin, Stoatsbibl., lat. Phil 1700 [- A]1.

3) Duns Scotus, Quaestiones super librum Perihermenias Aristotelis, ff. 187r-222r.

2. Brussels, bibl Royale 2908 (14310-12) [■ В]3.

Inc.: Aequivoca etc. Circa librum Praedicamentorum quaeritur utrum liber

3. Leipzig, bibl Univ. 1351 [- D].

4. Oxford, Balliol Coll 291 [- E]7.

5See our description in Scotus's Metaphysics (OPh III xiii).

5. Oxford, Bodleian 643 [- F]1".

6. Oxford, Bodleian Rawls D.235 [- G].

8. Oxford, Magdalen Coll 162 [■ K]14.

ley's compendium De quinque universalibus (ff. 1га-5ш)15, Walter Вurley's com

9. Rame, coll S. Isidori 1/14. [■ L]

Colophon: Explicit primus liber Perihermenias Aristotelis secundi operis Docto

10. Vatic, [at. 870 [■N]19.

18Cf. C. Lohr, "Medieval Latin Aristotle Commentaries", Traditio 27 (1971) 279-280.

11. Vatic, lot. 3092 [- Q]20.

12. Vatic, lat. 9402 [- R]23.

25Cf. G. Etzkorn, Iter Vaticanum Franciscanum, pp. 230-233.

pated25. In this manuscript, there are frequent marginal annotations which

B. THE NON-COLLATED MANUSCRIPTS

13. Cremona, bibl civit. 6 [- C]27.

14. Prague, bibl Capit. MM [■ P]28.

Other works to be found in this manuscript include Francis Mayronis's

15. Upsala, ЫЫ. Univ. C.627 [- M]32.

16. Vatic, lat. 2155 [• J]34.

17. Venice, S. Marco 284 [- S]36.

18. Tarragona, bibl munic. 1 1 1 [■ Т].

19. Florence, bibl Laurenziana, Ashbumham 1 00 1 [■ U]38.

The Quaestiones super Praedicamenta Aristotelis follow on ff. 22rЬ-58иЬ.

20. Oxford, Bodleian e Museo 167 [■ W]39.

59F. Madan, H. Craster, and N. Denholm-Young, A Summary Catalogue of Western Manuscripts in

C. TOE PARTIAL AND NON-COLLATED MANUSCRIPTS

21. Cambridge, Jesus Сóй. 72 [- VT*.

22. Padua, bibl Antoniana 407. [■ X]41.

23. Oxford, Magdalen Coll. 38 [■ Y]42.

GROUPINGS OF MANUSCRIPTS & RATIONALE

Samplings or soundings were initially made both for Scotus's Questions

The following pairings and association among the collated witnesses

Among the complete manuscripts С, P, M, J, S, T, U, and W were ex

C. FAMILIAL RELATIONS AMONG COLLATED MANUSCRIPTS

Of the twenty complete manuscripts preserving Scotus's Questions on the

are group I, consisting of the fifteenth-century manuscripts L and R, and

Cum aliqui enim concepissent ex verbis eius [sс.

The second of these pieces of evidence should be understood to refer to

be ruled out by the absence of widespread redaction in the form of extras or