İKT203U-MİKRO İKTİSAT
Ünite 1: Mikroekonomi
Temel Kavramlar
Mikroekonomi, bireylerin ve firmaların seçimlerini, bu
seçimlerin birbirleri ile etkileşimini ve devletin bu
seçimlere etkisini araştırmayı kendisine konu edinmiştir.
Makroekonomi ise ekonomiyi bir bütün olarak inceler.
Yani makroekonomi ulusal ekonomide devletin, firmaların
ve bireylerin tercihlerinin toplam etkisiyle ilgilenmeyi
kendisine konu edinmiştir.
Mal ve Hizmetler
İster firma düzeyinde olsun ister bireysel düzeyde olsun
ihtiyacımızı gideren her türlü şey maldır. Maddi olmayan
malları fiziki mallardan ayırt edebilmek için de hizmet
kavramı kullanılır. Ancak çoğu kez ifadede yalınlık
sağlamak için mal tabiri hem malları hem de hizmetleri
ifade etmek amacıyla kullanmaktadır.
Kaynaklar
Mal ve hizmetlerin üretilmesi sürecinde kullandığımız
üretim araçları ile ham maddeler veya başka bir ifadeyle
girdilerdir. Bunlar; toprak (doğa), emek, sermaye ve
girişimci. Emek hem fiziki hem de zihinsel çabayı ifade
eder. Sermaye makine ve ekipman gibi üretimde
kullanılan ürünleri bir bütün olarak ifade eder. Tüketim
malı, üretimin nihai amacı olan bir ihtiyacı gidermek
amacıyla yapılan üretimdir. Sermaye malı ise başka
malları üretmek için kullanılan maldır. Ekonomik hayatta
risk alan bireyler girişimcilerdir. Girişimin kar sağlamak
ya da zarar etmek gibi sonuçları vardır. İnsanların
topraklarını kullanarak elde ettikleri gelire rant, emeklerini
arz ederek elde ettikleri gelire ücret, sermayelerini
kullanarak elde ettikleri gelire faiz ve girişimcilerin
gelirini de kar denilmektedir. Tüketiciler ile üreticilerin
etkileşimini sağlayarak alıcıların satıcılarla ticaret
yapmasına olanak sağlayan mekanizmaya da piyasa adı
verilmektedir.
Kıtlık
Var olan bir kaynağın ne kadarının istenildiği ile ilgilidir.
Eğer bir kaynağın mevcut miktarından daha fazlasını
istiyorsak o kaynak kıttır. Bir birey veya firma bir mal
veya hizmet için ödeme yapmaya hazırsa ekonomistlerin
tanımında o mal ya da kaynak kıttır. Ekonomide kıt
olmayan mallara serbest mallar adı verilir. Kurtulmak için
ödeme yapmaya hazır olduğumuz her şeye ise kötü mal
denilmektedir.
Seçim ve Fırsat Maliyeti
Bireyler seçimlerini alternatifler arasından rasyonel
biçimde fayda-maliyet karşılaştırmasından sonra yapar.
Fırsat maliyeti bir şeyi seçtiğimizde vazgeçtiğimiz
alternatiflerin değerini ifade etmektedir.
Rasyonel Davranış ve Bireysel Çıkarlar
Rasyonellik, insanların ulaşabildikleri mevcut bilgiler
ışığında kendilerine en büyük tatmini sağlayacak tercihi
yapacağını ifade etmektedir. İktisatçılar bireylerin
genellikle alternatifler arasından fayda ve maliyet analizi
yaparak kendilerini daha iyi duruma getireceğine
inandıkları seçeneği tercih ederler.
Teşvikler, Dürtüler ve Ekonomik Modeller
Ekonomistler bireylerin ve firmaların, kaynakların
dağılımını nasıl yaptıklarını ve piyasadaki fiyatların nasıl
belirlendiğini açıklamak, etkileşimleri ve sonuçlarını
mantıklı ve bilimsel detaycılık ile anlamak için ekonomide
modeller oluştururlar. Ekonomik modelleri oluştururken
karmaşık olan ekonomik sürecin daha iyi anlaşılması için
basitleştirici varsayımlarda bulunulur.
Sebep sonuç ilişkisi, İktisatçılar yaptığı varsayımlardan
biri olan ‘ceteris paribus’ diğer şeyler eşit anlamına gelir.
Bir faktörün ilgilendiğimiz değişken üzerine etkisini
ölçebilmek için diğer tüm faktörlerin değişmediğini
varsaymak zorundayız.
Kısıtlı optimizasyon, kısıt altında tercihler bilimi olan
iktisatta, bir karar verici, seçeneklerdeki mümkün olan
tüm sınırlamaları ve kısıtlamaları göz önünde
bulundurarak en uygun seçimi yapma arayışı içinde
olduğunda kullanılır. Tipik bir kısıtlı optimizasyonda bir
amaç fonksiyonu ve bir de kısıtlar kümesi bulunur. Amaç
fonksiyonu karar vericinin optimize etmek, yani minimize
ve maksimize etmek istediği ilişkidir. Kısıtlar ise karar
vericiye empoze edilen sınırları veya kısıtlamaları ifade
eder.
Bir sistemdeki denge, dışsal faktörler değişmediği sürece
belirsiz bir süre boyunca devam eden durum ya da
oluşumdur. Örneğin portakal arz ve talebi
düşünüldüğünde, piyasada oluşan fiyatın denge fiyatının
üstünde olması halinde arz fazlası olmakta, piyasanın
denge fiyatının altında olması halinde ise talep fazlası
doğmaktadır. Arz fazlası durumunda fiyatlar düşer, talep
fazlası durumunda ise fiyatlar artar ve piyasa dengeye
gelir.
Karşılaştırmalı durağan analiz, bir ekonomik modeldeki
iki farklı fotoğrafı karşılaştırmamıza olanak tanıyarak
‘önce ve sonra’ analizi yapmamızı sağlar. İlk fotoğraf
dışsal değişkenlerin birtakım veri ilk değerlerinde içsel
değişkenlerin hangi değerlerini aldığını gösterir. İkinci
fotoğraf ise incelediğimiz içsel değişkenlerin dışsal bir şok
karşısında, yani bazı dışsal değişkenlerin değerindeki bir
değişme karşısında, nasıl değiştiklerini anlatır. Et
fiyatlarının ithal hayvanların gelişi ile düşmesi, biber
fiyatlarının seralara don vurmasıyla yükselmesi gibi
durumlar karşılaştırmalı durağan analize örnektir.
Pozitif ve Normatif Analiz
Pozitif analiz bir ekonomik sistemin nasıl çalıştığını
açıklamaya ve zaman içinde nasıl değiştiğini tahmin
etmeye çalışır. Pozitif analiz bir bireyin faydasını veya
firmaların karlarını maksimize etmek için nasıl
davrandıkları gibi konularla ilgilenmektedir. Normatif
analiz ise ne olmalı nasıl olmalı gibi değer yargılarını
içeren bir ifadedir. Normatif analiz daha çok sosyal
1
 İKT203U-MİKRO İKTİSAT
Ünite 1: Mikroekonomi

politikalara ilişkin taleplere ve hedeflere nasıl Karamsar Olmayan Bilim ve Farklı Düşünebilme
ulaşılacağına ilişkindir. Tarzı
Normatif analizden önce pozitif analiz yapmak önemlidir. Malthus insan nüfusundaki artışın gıda arzındaki artıştan
Bir politikacı şu normatif soruyu sorabilir: “Acaba bir kira hızlı olduğunu ve gıda yetersizliğine bağlı kitlesel
kontrolü programı mı yoksa konut edindirme programı mı ölümlerin yakın olduğunu öngörmüş bir ekonomisttir. Bu
uygulamaya koymalıyız?” Seçeneklerin etkilerini tam ve benzeri görüşlerden dolayı iktisat çoğu zaman kötümser
olarak anlamak için, politikacının kira kontrolleri bir bilim olmakla suçlanmıştır.
uygulandığında ve konut edindirme programı
Ekonomi bilimi, bir bireyin diğer bir birey tarafından
uygulandığında sonuçlarının ne olacağını anlamak için
teklif edilen şeyle değişmek üzere, gönüllü olarak bir
pozitif analiz yapması (daha doğrusu bu konudaki
şeyden vazgeçmesi ile başlar. Bu tür değişimlerde
iktisatçılarca yapılmış çalışmaları okuyup
kaybeden yoktur.
değerlendirmesi) gerekmektedir.
İktisatçılara göre bir insanın yaptığı şeyi yapmasının
Mikroekonominin Kısa Bir Tarihçesi nedeni içinde bulunduğu koşuldur. Tabiatında var olan
!8. yüzyılın sonlarına doğru ekonomik sorunlara ilişkin eğilimden dolayı değildir. Bireylerin davranışlarını
bilimsel yaklaşımlar geliştirilmeye başlandı. Adam iyileştirmek için bireylerin ruhunun yeniden inşası gerekli
Smith’in Ulusların Zenginliği adlı yapıtını 1776 yılında değildir. Bazen tüm gereken kötü davranışa neden olan
yayınlaması modern ekonomi biliminin başlangıcı olarak koşulları belirlemek ve ortadan kaldırmaktır.
kabul edilir. Smith kullanım değeri ve değişim değerlerini
ayırmış ve bu ayrım ile de ünlü elmas-su paradoksunu Ekonomistlerin düşünme tarzına ters düşen genel bir kanı
ortaya çıkarmıştır. Kullanım değeri, bir malın da bir şeyin çalıştığını ya da düzensizlik beklerken bir
kullanımından elde edilen faydaya ilişkindir. Değişim düzen oluştuğunu gördüğümüzde bunun kesinlikle bir şey
değeri ise malın piyasada alım satıma konu olduğu fiyattır. ya da bir kişi tarafından bilinçli olarak yapıldığı
düşüncesidir.
Adam Smith’in ardından David Ricardo da bu paradoksu
çözmeye çalışmış fakat kullanım değeri ile fiyatı ayrı
gördüğü için sorunu çözememiştir.
Emek-değer teorisine göre ise bir malın değeri o malı elde
etmek için harcanan emek miktarıyla belirlenmektedir.
1870’lerde bir grup ekonomist değişim değerini, toplam
faydanın değil de kullanılan son birim malın sağladığı
faydanın(marjinal fayda) belirlediğini öne sürmüştür.
Ortaya konan bu yaklaşım yaygın kabul görmüş ve
marjinalist devrim olarak adlandırılmıştır. Su hayati önem
taşır ancak marjinal faydası düşüktür. Elmas ise hayati
değer taşımaz ancak marjinal maliyeti oldukça yüksektir.
Alfred Marshall talep ve arz modelini oluşturmuş ve bu iki
piyasa kuvvetinin eş anlı hareketinin fiyatı belirlediğini
göstermiştir. Marshall ayrıca elmas-su paradoksuna açık
ve kesin bir çözüm ortaya koymuştur. Ona göre su düşük
fiyatlıdır çünkü oldukça fazla üretilmektedir, yani arzı
yüksektir. Elmas yüksek fiyatlıdır çünkü arzı düşüktür.
Marshall’ın bu arz talep modeli oldukça kullanışlıdır
ancak kısmi denge modelidir ve bir seferde bir piyasayı
inceler.
Leon Walras tüm ekonomiyi kapsayan bir analiz
başlatmıştır. Ekonomiyi birbirine bağlayan çok sayıda
eşitlikle açıklama metodunu genel denge analizinde
yapmıştır. Genel denge analizi sadece tek bir piyasaya
bakmaz diğer piyasalardaki oluşumlara da bakar.
Francis Edgeworth ve Vilfredo Pareto ekonomik etkinlik
kavramını kesin olarak tanımlamış ve piyasanın hangi
koşullar altında ekonomik verimliliğe erişebileceğini
göstermişler, refah ekonomisi olarak adlandırılan inceleme
alanını getirmişlerdir.