MAT 106 Bilgisayara Giris: Dr. Ögr. Üyesi Hidayet Hüda KÖSAL

MAT 106 Bilgisayara Giris
Dr. Ögr. Üyesi Hidayet Hüda KÖSAL
13 Mart 2023
Dr. Ögr. Üyesi Hidayet Hüda KÖSAL MAT 106 Bilgisayara Giris 13 Mart 2023 1 / 162
1 Genel Kavramlar
Giris
Saysal sistemlerde kullanlan ikili, sekizli ve onaltl say sistemleri
1 Genel Kavramlar
Giris
Neden Bilgisayar Bilimleri
Yüksekö§retim kurumunun YÖK-GELECEK PROJES kapsamnda Kritik

Teknoloji Alanlar olarak adlandrlan a³a§daki alanlar ülkemizin kalknma
plannda öncelikli geli³me alanlar olarak belirlenmi³tir.
insan yüzlerini modelleme
gen analizi
veri analizi
yapay sinir a§lar
makine ö§renmesi
veri ³ifreleme ve çözme
veri boyutu azaltma ve sk³trma
görüntü ve sinyal i³leme (-iyile³tirme)
robotik
Bilgisayar Nedir?
Bilgisayar Nedir?
Bilgisayar
Kullancdan ald§ veri yada bilgilerle kullancnn iste§i do§rultusunda i³lem

ve kar³la³trmalar yapabilen, veri yada bilgileri hard disk, ash, CD, DVD
gibi d³ belleklerde istenilen sürece saklayabilen, istenilen ³ekilde yazl, ses,
görüntü olarak çkt verebilen elektronik makinelerdir.
Veri ve Bilgi Kavramlar :
Veri : Bilgiyi olu³turan parçalardr. Ço§unlukla tek ba³larna anlamlar

yoktur. Bir ki³inin adsoyad, sicil numaras birer veridir. Benzer ³ekilde bir
ürünün üretim tarihi, yat vb bilgileri de birer veridir. Bilgi : Verilerin
i³lenmi³ anlaml sonucudur. Bilgi bir yarg üretir. Örne§in bir hesaplamada
kullanlan rakamlar veridir, hesaplamann kendisi ve sonucu bir bilgidir.
Giris
Bilgi Büyüklük Birimleri
Bit : Bilgisayardaki en küçük veri birimine bit ad verilir. De§eri 0 yada 1
olabilmektedir.
Byte : 8 bitten olu³an bir veri büyüklü§üdür.
Kilo Byte (KB) : 1024 byte
Mega Byte (MB) : 1024 KB
Giga Byte (GB) : 1024 MB
Tera Byte (TB) : 1024 GB
Büyüklük dönü³ümlerinde, küçük veri büyüklük birimden büyük olana
dönü³üm için de§er 1024'e bölünür (Örne§in 15.286 byte = 15.286 /
1024 = 14,928 KB). Büyük veri büyüklük birimden küçük olana dönü³üm
için de§er 1024 ile çarplr (Örne§in 4,72 GB = 4,75 x 1024 = 4.864 MB).
Giris
Bilgisayar bilimlerinde 0 ve 1 in anlam
Giris
Makine Dili
Makine dili mikroi³lemci ya da mikrodenetleyici benzeri komut i³leme

yetene§ine sahip entegrelerin i³leyebilecekleri komutlardan ve buna uygun
söz diziminden olu³an dile verilen addr. Makine dili i³lemcinin verilen
komutlar do§rultusunda çal³masn sa§layan ve i³lemci mimarisine ba§l
olarak de§i³en donanma en yakn, en alt seviyedeki programlama dilidir. Bu
dil sadece 0 ve 1 ikililerinin anlaml kombinasyonlarndan meydana
gelmektedir. Bu sebeple makine dilinin anla³lmas çok güçtür.
Sonuç olarak bilgisayar program hangi yazlm dilinde olursa olsun
formatnn makine diline çevrilmesi gerekir. Her emrin yerine getirilmesine
instruction cycle (komut döngüsü) denir. Bu döngü 4 ana ksmdan olu³ur.
Giris
Makine Dili
Fetch: Bir sonraki emri hafzadan getirilir.
Decode: Emrin ne demek istedi§ini çözülür.
Execute: Emir yerine getirilir, i³lem yaplr.
Store: Sonucu saklar.
Giris
ekil: Makine dili ve assembly dili kar³lklar
1 Genel Kavramlar
Giris
Giris
Sayma ve say kavramnn yeryüzünde ilk olarak nerede ve ne zaman

do§du§u bilinmemekle beraber, baz buluntular Sümer'lerin saymay
bildiklerini ve bugün kulland§mz onluk say düzeninin MS 400
dolaylarnda, Hindistan'da geli³tirildi§ini göstermektedir. Onluk say düzeni
daha sonra slam bilginleri tarafndan geli³tirilmi³, MS 800 yllarnda onlu
say sistemine `Sfr (0)' says eklenmi³ ve say düzenindeki rakam biçimleri
de§i³tirilerek yeni bir ³ekil kullanlmaya ba³lanm³tr. Onluk say sisteminde
kullanlan rakamlar, Endülüs üzerinden 1200'lü yllarda Avrupa insanna
aktarlm³ ve sonuçta bugün bizim ve ço§u Avrupa ülkesinin kulland§
rakam biçimleri ortaya çkm³tr.
Giris
Onluk say düzeninin bulunmas ve yaygn kullanlmasnda büyük olaslkla

insann iki elinde toplam on parma§n bulunmasnn etkisi olmakla beraber,
insanlar tarih boyunca onluk say düzeninin d³nda ba³ka sayma
düzenlerinde kullanm³lardr.
Onluk say düzeni insan kafas için yatkn olmasna ra§men, günümüz
bilgisayar teknolojisi için uygun de§ildir. Bu nedenle günümüz bilgisayar
teknolojisinde de§i³ik say düzenleri kullanlmaktadr. Bunlar; ikili
(binary-dual), sekizli (octal), onaltl (hexadecimal) say sistemleridir. Bu
bölümde, bilgisayar teknolojisinde kullanlan say sistemlerini genel özellikleri
ile inceledikten sonra, incelenen say sistemleri arasndaki ili³kileri
açklayaca§z.
Say Sistemlerinin ncelenmesi
Say sistemlerinde kullanlan rakamn / harn / karakterin, say içerisinde

bulundu§u yere (basama§a) ba§l olarak temsil etti§i anlam de§i³ir. Anlam
de§i³ikli§ini belirleyen unsur, bulunan basama§n say sistemine ba§l olarak
ta³d§ kök / taban de§eridir. Bu durumda say sistemine ba§l olarak
de§i³en ikinci kavram; say sistemlerinde kullanlan taban de§eridir.
Bir say sistemini S, say sisteminde kullanlan rakam/karakterleri d ve kökü
de R ile gösterir ve S ile gösterilen say sistemini formülle ifade edersek;
S = dn R n + dn−1 R n−1 + · · · + d2 R 2 + d1 R 1 + d0 R 0
e³itli§i elde edilir. Formülde dn − d0 ; say de§erlerini, Rn − R0 ise; köke
ba§l olarak olu³an basamak de§erlerini temsil eder. Kesirli ksm bulunan
saylar ifade etmek için;
S = dn R n + · · · + d2 R 2 + d1 R 1 + d0 R 0 , d1 R −1 + d2 R −2 + d3 R −3 + · · ·
e³itli§i kullanlr.
Onlu (Decimal) Say Sistemi
Günlük hayatmzda en çok kulland§mz onluk say sisteminde on de§i³ik

rakam vardr ve bunlar srasyla; 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9'dur.
Bu durumda dn − d0 say de§erleri; 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 saylar ile
ifade edilir ve R ; taban de§eri olan 10 ile gösterilir. Bu durumda daha önce
ifade edilen denklem (D:Desimal Say);
D = dn 10n + dn−1 10n−1 + · · · + d2 102 + d1 101 + d0 100
³eklini alr. Kesirli ksm bulunan onlu saylar ifade etmek için;
S = dn 10n + · · · + d2 102 + d1 101 + d0 100 , d1 10−1 + d2 10−2 + d3 10−3 + · · ·
e³itli§i kullanlr.
Giris
Denkleme göre en sa§daki basamak en dü³ük ve en soldaki en yüksek

anlaml basamak olarak; 1985 says,
1985 = 1.103 + 9.102 + 8.101 + 5.100
³eklinde yazlabilir. 1985,9 says ise
1985, 9 = 1.103 + 9.102 + 8.101 + 5.100 + 9.10−1
biçiminde yazlr.
kili (Binary-Dual) Say Sistemi
`0' ve `1' rakamlar ile temsil edilen, taban de§eri `2' olan ve iki olaslkl
durumlar ifade etmek amacyla kullanlan say sistemi `kili' veya `Binary'
say sistemi olarak adlandrlr. kili say sisteminde her bir basamak `BT'
olarak (Binary DigiT) adlandrlr. En sa§daki basama§a en `En Dü³ük
De§erli Bit' (Least Signicant Bit - LSB), en soldaki basama§a `En Yüksek
De§erli Bit' (Most Signicant Bit - MSB) denir. Buna göre ikili say
sistemindeki basamak de§erleri (B: Binary-ikili say sistemi);
B = dn 2n + dn−1 2n−1 + · · · + d2 22 + d1 21 + d0 20
e³itli§i ile ifade edilebilir. Örnek olarak `101101101' ikili saysnn basamak
de§erlerini yazarsak;
B = 1.28 + 0.27 + 1.26 + 1.25 + 0.24 + 1.23 + 1.22 + 0.21 + 1.20

e³itli§i bulunur.
Giris
Ayn ³ekilde kesirli ksm bulunan ikili saylarn basamak de§erleri:
B = dn 2n + · · · + d2 22 + d1 21 + d0 20 , d1 2−1 + d2 2−2 + d3 2−3 + · · ·
³eklinde olur.
kili say sistemi bilgisayarlar için uygun ve bu sistemde saylarn ifade

edilmesi kolay olmasna ra§men, saylarn ifade edilmesi daha çok sayda
basamak ile mümkün olmaktadr. Onlu olarak ifade edilen bir sayy, ikili
sistemde ifade etmek için ortalama üç kat daha fazla basama§a ihtiyaç
vardr. Buda ikili say sisteminde yaplacak i³lemlerin zaman almas,
zorla³mas ve hata ihtimalinin yükselmesi sonucunu do§urur. Bu sakncalar
ortadan kaldrmak için, ikili say sisteminin tam katlar olan ve i³lemlerin
daha az zamanda yaplmasna imkan tanyan (ikili say sistemine
dönü³türülmeleri veya ters i³lemi çok kolay olan) sekizli ve onaltl say
sistemleri kullanlr.
Sekizli (Octal) Say Sistemi
kili say sistemindeki saylarn daha kolay gösterilmesini sa§layan say

sistemlerinden birisi, sekizli (octal) say sistemidir. Sekizli say sisteminde
taban `8' ve kullanlan saylar; 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7'dir. Genelde yetmi³li
yllarda mini bilgisayarlarda çokça kullanlan sekizli say sistemindeki
basamak de§erleri;
O = dn 8n + · · · + d2 82 + d1 81 + d0 80 , d1 8−1 + d2 8−2 + d3 8−3 + · · ·
formülü ile ifade edilir.
Onaltlk (Hexadecimal) Say Sistemi
kili say sisteminin daha kolay gösterilmesini sa§layan ve günümüz

bilgisayarlarnda yaygn olarak kullanlan say sistemi onaltlk (hexadecimal)
say sistemidir. Onaltl say sisteminde 0 ile 9 arasndaki rakamlar ile A, B,
C, D, E, F hareri kullanlr. Bu say sistemindeki saylarn genel denklemi;
H = dn 16n + · · · + d2 162 + d1 161 + d0 160 , d1 16−1 + d2 16−2 + d3 16−3 + · · ·
³eklinde olu³ur. Tablo 2.1'de 0-20 arasndaki onlu saylarn ikili, sekizli,
onaltl say sistemlerindeki kar³lklar gösterilmektedir.
0-20 aras saylarn ikili, sekizli ve onaltl sistemlerdeki
kar³lklar.
Say Sistemlerinin Birbirlerine Dönü³türülmeleri
Say sistemlerinin birlikte kullanlmas, say sistemlerinden herhangi birisi ile

ifade edilen bir büyüklü§ün di§er say sistemlerine dönü³üm ihtiyacn ortaya
çkarr. Say sistemlerini tek-tek ele alarak di§er say sistemlerine dönü³üm
prensiplerini ve yöntemlerini açklayalm.
Onlu Saylarn kili, Sekizli ve Onaltl Saylara Dönü³ümü
Onlu bir say ba³ka bir sayya dönü³türülecekse; onlu say, yeni olu³acak
olan say sisteminin taban de§erine sürekli bölünür. Bölüm sonucunda elde
kalanlarn tersten sralanmasyla yeni say sistemindeki say bulunur.
Onlu Saylarn kili Saylara Dönü³ümü:
Onlu bir say ikili bir sayya dönü³türülecekse, onlu say sürekli 2'ye bölünür.
Example
(39)10 saysn ikili say sistemine çevirelim.
Example
(1271)10 saysn ikili sayya dönü³türelim.
.
Kesirli onlu saylar ikili saylara dönü³türülürken kesir ksm 2 ile çarplr.
Çarpm sonucunda elde edilen saynn tam ksm kaydedilerek, kesirli ksm 2
ile yeniden çarplr. Bu i³leme kesirli ksm `0' de§erine (veya 0'a çok yakn
bir de§ere) ula³ncaya kadar devam edilir.
Example
(0.65)10 saysn ikili say sistemine çevirelim.
Example
(41.6875)10 saysn ikili sayya çevirelim.
Onlu Saylarn Sekizli Saylara Dönü³türülmesi :
Example
(153)10 saysn sekizli sisteme çevirelim.
Example
(0.513)10 saysn sekizli say sistemine çevirelim.
Example
(0.513)10 saysn sekizli say sistemine çevirelim.
Onlu Sistemdeki Saylarn Onaltl Saylara Dönü³türülmesi :
Example
(214)10 saysn onaltlk say sistemine çevirelim.
Example
(423)10 saysn onaltlk say sistemine çevirelim.
Example
(0.975)10 saysn onaltlk sisteme çevirelim.
kili Say Sistemindeki Saylarn Onlu, Sekizli ve Onaltl Say
Sistemlerine Dönü³türülmesi
kili Saylarn Onlu Saylara Dönü³türülmesi:
kili sistemdeki bir say, her basama§nn basamak de§eri ile çarplp,
bulunan de§erlerin toplanmas ile Onlu say sistemine dönü³türülür.
Example
(11001)2 saysnn onluk say sistemindeki kar³l§n bulalm.
Example
(100.01)2 saysn onluk say sistemine dönü³türelim.
Example
(1011.101)2 saysn onluk say sistemine dönü³türelim.
kili Saylarn Sekizli ve Onaltl Saylara Dönü³türülmesi:
kili say sistemindeki saylarn sekizli ve onaltl saylara dönü³türülmeleri

bilgisayarlarda önemli bir yere sahiptir. 2
3 =8 ve 2
4 = 16 oldu§undan, her
bir sekizlik say üç bit ikili sayya kar³lk gelirken, herbir onaltlk say 4 bit
ikili sayya kar³lk gelir.
kili Saylarn Sekizli Saylara Dönü³türülmesi:
kili sistemdeki bir sayy sekizli sistemde ifade etmek için, ikili sistemdeki
saylar sa§dan sola do§ru üçerli kümeler halinde ayrlr ve en sondaki
kümedeki bitlerin says üçten az ise sola do§ru 0 eklenerek üçe tamamlanr.
Kesirli ikili saylarn sekizli saylara dönü³ümü ayn yöntemle gerçekle³tirilir.
Yalnzca, kesirli ksmdaki gruplandrma soldan sa§a do§ru yaplr.
Example
(11001111011101)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.
Example
(10110001101011)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.
Example
(1101101101.111100000110)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.
kili Saylarn Onaltl Saylara Dönü³türülmesi:
kili say sisteminden onaltlk say sistemine dönü³türme i³lemi, ikili

sistemdeki saynn dörderli gruplara ayrlp, her bir gruptaki saylarn
kar³lklarnn yazlmas ³eklinde gerçekle³tirilir. Gruplama i³lemine sa§dan
ba³lanr ve en sondaki grup 0 eklenerek dört bite tamamlanr. Gruplardaki
saylarn kar³lklar olan saylar yazlnca, onaltlk sistemdeki say elde edilir.
Example
(10111101110000111101)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.
Example
(1100000110.1101100)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.
Example
(10111101110000111101)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.
Example
(1100000110.1101100)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.
Sekizli Saylarn kili Saylara Dönü³türülmesi:
Sekizli sistemdeki bir sayy ikili say sistemine dönü³türmek için, her bir
basamaktaki saynn kar³l§ olan ikili say 3 bitlik gruplar ³eklinde yazlr.
Gruplar halinde yazlan ikili saylarn kar³l§ olan saylarn bir araya
getirilmesi ile ikili sistemdeki say ortaya çkar.
Example
Sekizli Saylarn kili Saylara Dönü³türülmesi:
Example
Sekizli Saylarn Onlu Saylara Dönü³türülmesi :
Sekizli saylar, her bir basamaktaki rakamn basamak a§rl§yla çarplmas

ve daha sonra çarpmlarn toplanmas yoluyla onluk say sistemine
dönü³türülür.
Example
(372)8 saysn onluk say sistemine çevirelim.
Sekizli Saylarn Onlu Saylara Dönü³türülmesi :
Example
(372)8 saysn onluk say sistemine çevirelim.
Sekizli Saylarn Onaltl Saylara Dönü³türülmesi :
Sekizli sistemdeki bir sayy onaltlk say sistemine dönü³türmenin en pratik

yolu, sekizlik sayy önce ikilik say sistemine dönü³türmek ve daha sonra
ikili sayy onaltlk sayya çevirmektir.
Example
(5431)8 saysn onaltlk sayya dönü³türelim.
Sekizli Saylarn Onaltl Saylara Dönü³türülmesi :
Example
(5431)8 saysn onaltlk sayya dönü³türelim.
Onaltl Saylarn kili Saylara Dönü³türülmesi:
Onaltl sistemdeki bir sayy ikili say sistemine dönü³türmek için; her
basamaktaki saynn kar³l§ olan ikili say 4 bit ³eklinde yazlr. 4 bitlik
gruplar bir araya getirilerek ikili say bulunur.
Example
(5D 1D 69)16 saysn ikili sisteme çevirelim.
Example
(E 70F .CA)16 saysn ikilik sayya çevirelim.
Example
(5D 1D 69)16 saysn ikili sisteme çevirelim.
Example
(E 70F .CA)16 saysn ikilik sayya çevirelim.
Onaltl Saylarn Onlu Saylara Dönü³türülmesi:
Onaltl sayy onlu sisteme çevirmek için, her basamaktaki de§er ile
basamak a§rl§ çarplr. Bulunan de§erlerin toplanmas ile onaltl
sistemden onlu say sistemine dönü³üm yaplm³ olur.
Example
(E 70FCA)16 saysn onlu sisteme dönü³türelim.
Example
(5D 1.D 9)16 saysn onlu sisteme dönü³türelim.
Example
(E 70FCA)16 saysn onlu sisteme dönü³türelim.
tra
Example
(5D 1.D 9)16 saysn onlu sisteme dönü³türelim.
Onaltl Saylarn Sekizli Saylara Dönü³türülmesi :
Onaltlk sayy sekizli sisteme çevirmek için en pratik yöntem; onaltlk

saynn ikili sisteme ve daha sonra ikili sistemdeki saynn sekizli sisteme
çevrilmesidir.
Example
(E 0CA)16 saysn sekizli sisteme çevirelim.
Not
Bütün say sistemlerinde negatif saylarn dönü³ümleri ayn ³ekilde, yalnzca

sonuca (-) i³areti eklenmek suretiyle yaplr.
Say Sistemlerinde Hesaplama
kili Say Sisteminde Toplama
kili say sisteminde yaplan toplama i³lemi, onlu say sisteminde oldu§u gibi
ayn basamaktaki saylarn toplanmas ³eklinde yaplr. kili say sistemindeki
toplama kurallar a³a§daki ³ekilde sralanabilir.
0 + 0 = 0, 1 + 0 = 1, 0 + 1 = 1, 1 + 1 = 10 veya 1 + 1 = 0 (elde 1) .
1 +1 toplama i³leminde sonuç olarak 0 ve bir soldaki basama§a aktarlmak

üzere elde 1 ortaya çkar. Bu onluk saylarla yaplan toplama i³leminde 9 + 1
rakamlarnn toplamndan 0 ortaya çkmas ve eldeki 1 in soldaki basama§a
aktarlmasna benzer.
Example
(10)2 + (01)2 =?, (101)2 + (010)2 =?, (101)2 + (011)2 =?

Example
(1110)2 + (0110)2 =?, (1101)2 + (1111)2 + (1011)2 =?,

(111011)2 + (011011)2 + (110101)2 + (010010)2 =?
kili Say Sisteminde Çkarma
kili say sisteminde çkarma i³lemi a³a§daki kurallar uygulanr.
0 − 0 = 0, 1 − 0 = 1, 1 − 1 = 0, 0 − 1 = 1 (borc 1) , 10 − 1 = 1.
Bu kurallarn uyguland§ yöntem, `do§rudan çkarma yöntemi' olarak

adlandrlr. Ana saynn çkarlan saydan büyük olmas durumunda, yani
sonucun `0' veya 0'dan büyük olmas durumunda do§rudan çkarma
yöntemi kullanlabilir.
Example
(10110)2 − (1101)2 =?, (101110)2 − (10011)2 =?
Çkarma i³lemi sonucunun 0'dan küçük olmas durumunda do§rudan

çkarma yöntemi kullanlamaz. Bu nedenle, sonucun 0'dan küçük çkt§
i³lemleri gerçekle³tirmek ve bilgisayarlarda mantksal uyumla³trma i³lemini
kolayla³trmak amacyla, `tümleyen aritmeti§ine göre çkarma' olarak
adlandrlan çkarma yöntemi kullanlr. Tümleyen aritmeti§i ile çkarma
yönteminde tüm çkarma i³lemleri yaplabilmekte ve bu nedenle
bilgisayarlarda bu yöntem kullanlmaktadr.
Tümleyen Aritmeti§i
Tümleyen aritmeti§i, saysal bilgisayarlarda çkarma i³lemini gerçekle³tirmek

amacyla kullanlan matematiksel bir yöntemdir.
Tümleyen aritmeti§ini anlamann en pratik yolu, ta³tlarda kullanlan

kilometre sayacn göz önünde bulundurmaktr. Onlu say sisteminde çal³an
kilometre sayaçlar genelde be³ basamakldr. 00000 ba³langç de§erinden
ileri do§ru gidildi§inde 00001, 00002 gibi artarken, geriye do§ru gidildi§inde
sayacn de§erleri 99999, 99998 gibi azalr. Bu sayaç örne§inde, bir adm ileri
gidildi§inde 00001 ve bir adm geriye gidildi§inde 99999 de§erine
ula³ld§ndan bu saylara birbirinin tümleyeni denmektedir. Buna göre
00002 saysnn tümleyeni 99998 de§eridir.
r
` ' Tümleyen Aritmeti§i
r tabanl bir say sisteminde, n basamakl pozitif bir tamsay N ile temsil
edilirse, N saysnn r tümleyeni r n − N, N ̸= 0 olarak tanmlanabilir.
A³a§daki örnekler, `r tümleyeni' terimini anlamaya yardm edecektir.
Example
(52520)10 saysnn r tümleyenini (onlu say oldu§undan 10 tümleyenini)

bulalm.
Example
(0.3267)10 saysnn 10 tümleyenini bulalm.
Example
Example
(101100)2 saysnn 2 tümleyenini bulalm.
Example
Yukardaki açklamalardan ve örneklerden, ikili say sistemindeki bir saynn

2 tümleyenini bulmann en kolay yolunun; sayya sa§dan bakarak ilk 1'e
kadar olan saylar oldu§u gibi brakmak (1 dahil), di§er bitlerdeki de§erlerin
tersini almak (1 ise 0, 0 ise 1 yazmak) oldu§u söylenebilir.
r tümleyeni, bütün say sistemleri için yukarda verilen e³itlikten
çkartlabilir. Burada açklanan 10 ve 2 tümleyenleri, en çok kar³la³t§mz
say sistemleri olduklarndan detaylandrlm³tr.
r
` ' tümleyen aritmeti§i ile çkarma
Onluk say sisteminde al³kn oldu§umuz ve kom³uya git borç al olarak

isimlendirebilece§imiz do§rudan çkarma yöntemi bilgisayarlar için çok
kullan³l de§ildir. Elektronik elemanlar ile çkarma söz konusu oldu§unda
daha kullan³l (etkin) olan yöntem, saylarn tümleyenini alarak toplama
i³lemi yapmaktr. Bu yöntemde, `r' tabanndaki iki pozitif saynn ‘M − N ′
i³lemi a³a§daki gibi özetlenebilir:
1 ki sayy çkarma yerine M saysnn kendisi ile N saysnn ‘r ′
tümleyeni toplanr.
2 Toplama sonucunda elde edilen de§er incelenir:
E§er en soldaki basamaklarn toplanmas sonucunda elde de§eri olu³ursa
bu de§er atlr. Bulunan sonucun `(+) pozitif ' oldu§u kabul edilir.
E§er elde de§eri olu³mazsa, toplama sonucunda elde edilen de§erin ‘r ′

tümleyeni alnr ve bulunan de§erin önüne `(-) eksi' i³areti konulur.
Example
10 tümleyenini kullanarak, (72532)10 − (3250)10 i³lemini yapalm.
Example
Example
Example
Example
Example
Örneklerden ³öyle bir sonuç çkarlabilir: r tümleyeni ile çkarma i³leminde

i³aret biti olarak adlandrlan bite baklr. ³aret biti 1 ise sonucun +, i³aret
biti 0 ise sonucun − oldu§u bulunur. ³lem buna göre sonuçlandrlr.
kili Say Sisteminde Çarpma
kili say sisteminde çarpma i³leminde onluk sistemde kullanlan i³lem sras
takip edilir ve 0 ve 1 de§erlerinin çarplmas söz konusu oldu§undan
a³a§daki kurallar geçerlidir.
0 × 0 = 0, 0 × 1 = 0, 1 × 0 = 0, 1 ×1=1
Example
(1011)2 × (101)2 =?, (10111)2 × (110)2 =?
kili Say Sisteminde Bölme
kili saylarda bölme i³lemi, onluk say sisteminde oldu§u gibi bölünenden
bölenin çkarlmas i³lemine sonuç sfr kalncaya kadar devam edilmesiyle
gerçekle³tirilir.
Example
(10110)2 ÷ (100)2 =?
Example
(1111101)2 ÷ (101)2 =?
Bilgisayarlarn Tarihçesi :
Bilgisayarlarn geli³imi 5 ku³akta gerçekle³mi³tir. Her yeni ku³akta

boyutlarn küçülmesi, performansn artmas, çevre donanmlarn geli³mesi
gibi teknolojik yenilikler görülmektedir.
1. Ku³ak Bilgisayarlar (1946-1959):
nsanlk tarihinde genel amaçl ilk bilgisayar, 1946 ylnda tamamlanan

ENIAC'tr (Electronic Numerical Integrator and Computer).
1. A§rlk : 50 ton
2. Vakumlu Tüp Adeti : 18.000
3. Veri Giri³ Aygt : IBM 405 Kart Okuyucu
4. Kaplad§ Alan : 167 m2
5. Yapt§ ³lemler : Toplama, Çkarma, Çarpma, Bölme, Karekök Hesaplama
6. Saniyede Yaplan ³lem Adeti : 5.000 adet toplama i³lemi
ekil: ENIAC bilgisayar
ekil: Delikli Kart
Üzerindeki belirli noktalara açlan (veya açlmayan) delikler sayesinde saysal

bilgi ta³yabilen karton parçalar.
1.Ku³ak Bilgisayarlar'n Temel Özellikleri
1. ³lemci olarak çok büyük vakum tüpleri kullanlrd

2. Fazla enerji harcarlard
3. Çevreye fazla s yayarlard
4. Veri programlarn ana belleklerinde tutarlard
5. Saklama arac olarak manyetik teyp kullanlrd
6. Programlar fazla detay gerektiren makine dilinde yazlrd.
2.Ku³ak Bilgisayarlar (1959-1964):
2.Ku³ak Bilgisayarlar (1959-1964):
Transistör teknolojisiyle üretilen bilgisayarlar. Transistör teknolojisinin

kullanld§ ilk bilgisayar IBM'in 1401 modelidir. Bu bilgisayarlarn boyutu 1.
ku³ak bilgisayarlarla kyaslanamayacak kadar küçüktü. Performans açsndan
da kyaslanamayacak bir geli³im sa§lanm³tr.
Transistör veya geçirgeç giri³ine uygulanan sinyali yükselterek gerilim ve
akm kazanc sa§layan, gerekti§inde anahtarlama eleman olarak kullanlan
yar iletken bir elektronik devre elemandr. Günümüz mikroi³lemcilerindeki
en yüksek transistör says 114 milyar transistördür.
ekil: IBM 1401 bilgisayar
1. ³lemci olarak transistör kullanlrd

2. Ortalama 10.000 transistör ile çal³rlard
3. Az enerji kullanrlard
4. Daha az s yayarlard
5. Transistörler tablolar üzerine el ile monte edilirdi
Entegre devre teknolojisi kullanlarak üretilen bilgisayarlar. Bu ku³aktaki

bilgisayarlarda da boyutlar önemli ölçüde azaltlm³tr ve önemli düzeyde
performans geli³imi sa§lanm³tr. Entegre devre teknolojisiyle üretilen ilk
bilgisayar IBM'in 360 modelidir.
1. ³lemci olarak entegre devreler kullanlrd

2. Dü³ük maliyet ile yüksek güvenirlik sa§lanmaya ba³land
3. Manyetik diskler kullanlmaya ba³land
4. Program ve veriler ihtiyaç duyuldu§u sürece saklanabiliyordu
4. Ku³ak Bilgisayarlar (1970- ...):
Silikon yonga teknolojisiyle üretilen bilgisayarlar. Mikro i³lemci yada yonga

teknolojisi sayesinde bilgisayarlar avuç içine s§acak kadar küçültülebilmi³tir.
Ayrca güç tüketimi azaltlm³ ve performans ciddi boyutta iyile³tirilmi³tir.
Geli³tirilen ilk mikro i³lemci Intel 4004 i³lemcisidir.
ekil: CBM 4032 bilgisayar 1982
1. Mikroi³lemcilerle daha hzl i³lemler yaplmaktadr

2. Daha fazla bilgi ve program saklanabilen disk ve CD'ler
kullanlabilmektedir
3. Yapay zekâ kavram hayata geçirilmi³tir
4. A§ sistemleri olu³turulup bilgisayarlar arasnda ileti³im sa§lanabildi
5. Bilgisayarlar ziksel olarak küçülerek kullan³l ve ta³nabilir hale geldi
5.Ku³ak Bilgisayarlar (1990- ...) :
5.Ku³ak Bilgisayarlar (1990- ...) :
Yapay Zekâ teknolojileri kullanlan bilgisayarlardr. Kasparov ile satranç

maç yapan Deep Blue isimli bilgisayar örnek gösterilebilir. Kullanlan yapay
zeka teknikleri sayesinde Kasparov'la yapt§ maçlardan ilkini kaybederken,
sonraki maçlarnda Kasparov'u yenmeyi ba³arm³tr.
Günümüz Bilgisayarlarnn Temel Bile³enleri
Günümüz bilgisayarlar Donanm ve Yazlm olmak üzere 2 ksmdan

olu³urlar.
ekil: Bilgisayar Bile³enleri
Donanm
Bilgisayardaki ba³lca ziksel parçalar:

Anakart
CPU
ROM
RAM
Sabit Disk
Ekran Kart
Ses Kart
Monitör
Klavye-Fare
CD/DVD Sürücü
...
Anakart
Bir bilgisayarn tüm parçalarn üzerinde barndran ve bu parçalar arasnda

ileti³imi sa§layan birincil devre kart olarak tanmlanabilir.
ekil: Anakart
³lemci CPU
³lemci, ya da MB (Merkezi ³lem Birimi) (ingilizce ad CPU - Central

Processing Unit), bilgisayarn beyni diyebilece§imiz parçasdr. Bilgisayarn
gerçekle³tirdi§i i³lemlere temel olu³turan hesaplamalar yapan parçadr.
ekil: CPU
Read Only Memory (ROM)
Sadece okunabilen verilerin ta³nd§ hafza çipine verilen isimdir.

ROM'lardaki veriler okunabilir ancak yeni veri giri³i yaplamaz,
bilgisayarlardaki BIOS çipi buna bir örnektir. Üretim a³amasnda yazlan
veriler sonsuza kadar bu çiplerde saklanr. Örne§in BIOS çipinin içerisinde
bilgisayarn açl³n sa§layacak veriler bulunur.
ekil: ROM memory
RAM(Random Access Memory)
Bilgisayarn ³u an ya da yakn gelecekte bilgisayarnzn ihtiyaç duyaca§

tüm bilgileri geçici olarak depolayan, a³r hzl bir bellektir diyebiliriz. RAM
bellek, bilgisayarnzn ksa süre içinde ihtiyac olaca§n dü³ündü§ü ³eyleri
depolad§ ve ihtiyaç annda a³r hzl bir ³ekilde bu bilgileri okuyan
donanmdr. Bilgisayar kapatld§nda yada elektrikler kesildi§inde RAM deki
veriler kaybolur.
ekil: RAM memory
Sabit Disk(Hard Disk)
Sabit sürücü, bilgisayarnzdaki bilgileri bilgisayarnz çal³myorken

(bilgisayar elektri§e ba§l de§ilken ya da kapalyken) sa§lkl bir ³ekilde
saklamak için kullanlan hafza türüdür.
ekil: Sabit Disk
Ekran Kart
Ekran kart, bilgisayarn yapt§ i³lemlerin sonuçlarn, CRT monitörler, LCD

monitörler ya da projeksiyon cihazlar üzerinden bizim alglayabilece§imiz
³ekilde görüntülere dönü³türen bilgisayar parçasdr.
ekil: Ekran Kart
.
Ses Kart: Bilgisayarda analog ve dijital ses i³levlerini yerine getiren

elektronik birimdir.
Monitör: Bilgisayarda yapt§mz i³leri görebilmemizi sa§lar.
Klavye (Keyboard): Üzerinde harf, rakam ve özel baz tu³lar bulunan,
bilgisayar kontrol etmeye ve yönlendirmeye yarayan birimdir.
Fare (Mouse) : Ekrandaki ö§eleri seçmeyi, hareket ettirmeyi ve bunlarn
temsil etti§i i³lemleri yaptrmay sa§layan birimdir.
Yazc (Printer): Bilgisayarmzdaki yaz, resim, ³ekil ve grakleri kâ§t
üzerine basp çkt almamz sa§layan birimdir.
Tarayc (Scanner): Kâ§t üzerindeki resim, yaz, ³ekil ve grakleri
bilgisayarmza aktarmay sa§lar.
YAZILIM
Yazlm
Yazlm çe³itlerini üç ana ba³lkta incelenebilir. Bunlar ;

1. ³letim sistemleri yazlmlar ( sistem yazlmlar )
2. Uygulama yazlmlar
3. Programlama yazlmlar
1. ³letim Sistemleri Programlar: Bilgisayarda çal³an tüm donanm
birimlerinin ve yazlmlarnn yönetimini ve denetimini sa§layan bilgisayar
daha kolay bir ³ekilde kullanabilmemizi sa§layan sistem yazlmdr. ³letim
sistemlerine örnek olarak; Microsoft Windows, Mac OS X, GNU/Linux,
Android ve IOS örnek verilebilir.
2. ³letim sistemi yazlmlar ile uyumlu bir ³ekilde çal³an programlara,

uygulama yazlm ad verilmektedir. Uyumlu oldu§u sistem yazlmlar ile
entegreli ve ba§l bir ³ekilde çal³maktadrlar. Bunlara örnek vermek
gerekirsek; Oyunlar, Photoshop, Oce Programlar, anti virüs programlar
vb. tüm yazlm türleri uygulama yazlmlardr.
3. ³letim yazlmlarnn ve uygulama yazlmlarnn olu³turulmas, bu

olu³turulan yazlmlar ile uyumlu, kullanlabilir elektronik veya teknolojik
aletler içerisine yüklenmesi ve kullanlmaya hazr hale getirilmesi için gerekli
olan programlardr. Örnek vermek gerekirsek; Java, Matlab, Pascal, C++,
Visual Basic gibi uygulamalar programlama yazlmlardr.
Microsoft Oce Programlar
Microsoft Oce programlar, tarihte ilk kez 1980 li yllarda MSDOS ve Mac
OS i³letim sistemleri için piyasaya sürülmü³tür. Bilgisayar sistemlerinin artk
her evde, her i³ yerinde olmaya ba³lad§ bu tarihlerde, os i³lerini halledecek
programlara ihtiyaç duyuluyordu. Bu ihtiyac dünyada en çok kullanlan
i³letim sistemi Windows'un üreticisi Microsoft, Oce paket programlar
Word, Excel gibi programlar yazlm dünyas ile bulu³turarak giderdi.
ekil: Oce Programlar
.
Yl 1983...
ekil: MS DOS i³letim sistemi için Word 1.x
.
Yl 1985...
ekil: Mac i³letim sistemi üzerinde 1985 ylnda piyasaya sürülen Excel 1.1
.
Yl 1987...
ekil: Mac i³letim sistemi üzerinde 1987 ylnda piyasaya sürülen Power Point 1.1
Microsoft Oce'nin tarih sahnesine çk³ 1990 ylnn son günlerine
geldi§imizde ise, tarihsel geli³iminin çk³ noktasn aktard§mz bu 3 farkl
program, tek çat altnda Microsoft tarafndan derlenmi³ ve Oce 1.0
sürümü ile Word 1.1, Powerpoint 2.0 ve Excel 2.0 sürümleri paket program
haline geldi.
ekil: Oce 365
Microsoft Word: Belgeler, el ilanlar, yaynlar olu³turmak için
kullanabilirsiniz.
Microsoft Excel: Verileri depolamak, düzenlemek ve i³lemek için

kullanabilirsiniz.
Microsoft Power Point: Formüller, grak araçlar ve daha fazlas

dahil olmak üzere verileri düzenlemek ve i³lemek için kullanabilirsiniz.
OneDrive: Verileri çevrimiçi depolamak için kullanabilirsiniz.
OneNote: El yazs notlar, çizimler, ekran görüntüleri, ses klipleri ve

daha fazlas dahil olmak üzere toplanan verileri düzenlemek için
kullanlabilir.
Publisher: Kapsaml yaynlar, posterler, el ilanlar ve menüler

olu³turmak için kullanlabilir.
Outlook: E-posta ve takvimleri, yaplacaklar listelerini ve ki³ileri

yönetmek için kullanlabilir.
Access: Büyük miktarda veriyi derlemek ve düzenlemek için

kullanlabilir.
Microsoft 365 Excel
Microsoft Excel
Microsoft Excel, Microsoft, ³irketi tarafndan elektronik, tablolar

olu³turmak amacyla olu³turulan, hem Windows, hem de Mac, OS, X
platformlar için sunulan bir elektronik tablo programdr. Excel, sayesinde
bilgisayar kullanclar çe³itli formülleri kullanarak bir elektronik tablo
sistemati§i üzerinden; organize, biçimlendirme, hesaplama ve raporlama gibi
i³levleri zahmetsizce gerçekle³tirebilirler.
Excel, Microsoft'un os kullanclar için sundu§u Microsoft Oce yazlm,

paketinin bir üyesidir ve di§er MS Oce programlaryla uyumlu olarak
çal³abilmektedir. Excel'i kullanrken kullanclar bo³ bir sayfa yerine tablo
üzerinde çal³rlar. Satr ve sütunlardan olu³an bu tablo sayesinde her
hesaplama i³lemi için ayr bir programa ihtiyaç duymakszn formülleri
kullanarak istedikleri raporlar hazrlayabilirler.
.
Geli³tirilme süreci boyunca Odyssey adyla anlm³tr. Daha sonradan Excel

resmi adyla çk³ yapm³tr. lk olarak 30 Eylül 1985 ylnda piyasaya
sürülmü³tür.
Excel programnda hazrlanan ve kaydedilen programlar .xls veya .xlsx dosya

uzantsna sahip olurlar. Excel'de hücre bazl hesaplamalar, eksen tabanl
tablolar ve çe³itli grak, araçlar kullanlr.
.
Microsoft Word programnn aksine Excel'de daha önceden de söyledi§imiz

gibi hücre ve sütun yaps kullanlr. 2003 ve öncesinde yaynlanan Excel
program 65,536 satr ve 256 sütunla çal³abilme kapasitesine sahiptir.
Excel'in 2007 ve sonrasnda çkan sürümlerindeyse 1,048,576 satr ve
16,384 sütun kullanlabilmektedir. Sonuç olarak Excel'in bir sayfasnda
17.179.869.184 adet hücre vardr.
Excel ile Macro Olu³turma
Algoritma Nedir?
Algoritma: Bir problem snfnn sistemli çözümü için sralanm³, belirsizlik

ta³mayan, i³lenebilir, sonlu, i³lem admlar kümesidir.
Algoritma: Belirli problemin çözümünde kullanlabilen bir yöntem.
Algoritma: Bir sorunun çözümü için öngörülen i³lemlerin mantksal ve
sembolik anlatm.
Algoritma, saylar kolay ve do§ru tanmlama sanattr. Bir i³lem dizisinin
sonucunu elde etmek için, çok iyi tanmlanm³, sonlu saydaki i³lem
cümlelerinin bütünüdür.
Algoritma yakla³m, 9. yüzylda ya³am³ Türk-slam matematikçi ve
astronomu Harzemli Mehmet in ikinci derece denklemin kolayca çözümü
için geli³tirdi§i çözüm yönteminin genelle³tirilmi³ ³eklidir ve algoritma
sözcü§ü onun adndan türemi³tir.
Bilgisayarlar dü³ünemez. Bu sebeple bilgisayarlarn istenen amaçlara

uygun biçimde kullanlabilmesi için programlanmas gerekmektedir.
Programlama, bir i³lemin bilgisayarn anlayabilece§i bir biçime

dönü³türülmesi i³lemidir.
Bir programn amaca uygun olarak çal³abilmesi için, belirli a³amalar

yerine getirmek gerekmektedir;
ANALZ: Problem analiz edilir ve çözümlenir.
TASARIM: Yaplan çözümlemeye göre algoritma tasarm/ak³ diyagram
olu³turulur. Do§rulu§unun mantksal snamas yaplr.
KODLAMA: Olu³turulan algoritma/ak³ diyagram bir programlama dili ile
yazlr (kodlanr).
DERLEME: Program derlenir ve çal³trlr. Yazm hatalar varsa düzeltilir.
TEST: Program istenilen sonuçlar üretmiyor ise 1. adma dönülür ve
problem çözümlenmesi ve algoritma/ak³ diyagram gözden geçirilir ve
revize edilir.
DOKÜMANTASYON: Programn dokümantasyonu olu³turulur.
GÜNCELLEMELER: Gerekli güncellemeler yaplr. Ek özellikler eklenebilir.
ekil: Yazlm Süreci
Problem analizi ve çözümlemesi, problemin tanmlanmas, problemin
giri³ bilgileri ve sonuca ula³mak için bu bilgiler üzerinde yaplmas
gereken i³lemlerin ayrntl olarak belirlenmesidir.
Algoritma, bir problemin çözümü için yaplmas gereken i³lemlerin

gereken srada, adm, adm ve basit deyimlerle yazlm³ halidir.
Ak³ diyagram, algoritmalarn özel geometrik ³ekiller ile gösterilmesidir.
Algoritmalarn ifade edilmesinde ak³ diyagramlarnn yan sra,

konu³ma dili ile programlama dili arasnda, sözde kod (pseudo-code)
ad verilen bir araç kullanlr. Sözde kod, programlar gibi derlenmez ve
i³lenmez.
Her programc kendi sözde kodunu geli³tirebilir . Fakat ki³isel sözde

kodlar ba³kalar tarafndan anla³labilir bir biçimde açk olmaldr.
Derleme, bir programlama dili ile yazlan kodlarn i³letilebilmesi için
makine diline çevrilmesidir.
Makine dili, bir bilgisayarn anlayabilece§i tek dildir. Makine dili ile
yazlan programlar yalnzca 0 ve 1' lerden olu³ur. Bu dille program
yazabilmek için CPU'nun iç yapsn bilmek gerekir. Makine dilinde
programlama çok karma³k oldu§undan makine dili kodlar simgesel
(assembly) dili ile ifade edilir.
Simgesel (assembly) dillerde, 0 ve 1' ler yerine baz sözcükler ve

simgeler kullanlr.
Algoritmann Özellikleri
Algoritma kurduktan sonra bir programlama dilinde yazlmas o dilin

deyim yaplarn, kurallarn ve kullanlacak derleyiciyi bilmeyi gerektirir.
Bu beceri birkaç aylk bir çal³ma sonunda elde edilebilir.
Algoritmann kurulmas bir çözümleme i³idir. Programcnn belirli bir

konudaki bilgisine ve algoritma kurma deneyimine ba§ldr. Bu nedenle
algoritma kurma becerisinin kazanlmas çok daha uzun bir çal³ma ve
zaman gerektirir.
Algoritma kurma becerisi bir programa dilini kullanmaktaki rahatlk ve

ustalkla da do§ru orantldr.
Kullanlan programlama dili algoritmay biçimsel açdan etkiler.
Bir algoritmann sahip olmas gereken baz özellikler vardr. Bunlarn bir
ksm;
Bilgisayarlar dü³ünemez. Bu yüzden algoritmann her adm anla³lr,

basit ve kesin bir biçimde ifade edilmi³ olmaldr. Yorum
gerektirmemeli ve belirsiz ifadelere sahip olmamaldr.
Algoritma etkin olmaldr. Algoritmada gereksiz tekrarlar

bulunmamaldr. Algoritmalar yapsal ve modüler olmal ve yazlan bir
algoritma daha sonra ihtiyaç duyuldu§unda ba³ka algoritmalar
tarafndan da kullanlabilmelidir.
Algoritmann sonlu sayda yürütülebilir adm olmaldr.
Algoritmann girdi ve çkts olmaldr.
bunlar daha da artrlabilir.
Pseudo (sözde) Kod Örnekleri
Problem: Girilen iki saynn toplamn gerçekle³tiren bir algoritmann sözde

kodunu yaznz.
Adm 1: Ba³la
Adm 2: Oku (a) /* sayy a de§i³kenine oku */
Adm 3: Oku(b) /* sayy b de§i³kenine oku */
Adm 4: Toplam=a + b /* a ve b de§i³kenini topla ve sonucu Toplam

de§i³kenine ata */
Adm 5: Yaz (Toplam) /* hesaplanan sonucu(Toplam) ekrana yaz */
Adm 6: Dur
Problem: Klavyeden okunan say sfrdan büyük ise karesini alp sonucu
ekrana yazan, say sfrdan küçük ise yürütmeyi sonlandran bir algoritmann
tasarlanmas.
Adm 1: Ba³la
Adm 2: Oku (a)
Adm 3: E§er a<0 ise Adm 7'ya git
Adm 4: b=a*a
Adm 5: Yaz (b)
Adm 6: Adm 2' e git
Adm 7: Dur
Problem: Yarçap girilen dairenin çevresiyle alann hesaplayp yazdran

programn pseudo kodunu yazalm.
Adm 1: Ba³la
Adm 2: pisayisi=3.14
Adm 3: Oku(r)
Adm 4: cevre=2*pisayisi*r
Adm 5: alan=pisayisi*r*r
Adm 6: Yaz(cevre)
Adm 7: Yaz(alan)
Adm 8: Dur
Problem: 1-10 arasndaki tek saylarn toplamn hesaplayan programn

pseudo kodunu yazalm.
Döngü: Döngüler, tekrar eden i³lemleri gerçekle³tirmek için tasarlanm³
yaplardr.
Adm 1: Ba³la
Adm 2: T=0
Adm 3: J=1
Adm 4: E§er J>10 ise git 8
Adm 5: T=T+J
Adm 6: J=J+2
Adm 7: Git 4
Adm 8: Yaz T
Adm 9: Dur
Problem: Klavyeden girilen 5 saynn ortalamasn bulan programn pseudo
kodunu yazalm.
Adm 1: Ba³la
Adm 2: N=5
Adm 3: T=0
Adm 4: S=0
Adm 5: E§er S>N-1 ise git 10
Adm 6: S=S+1
Adm 7: Oku(sayi)
Adm 8: T=T+sayi
Adm 9: Git 5
Adm 10: Ortalama=T/N
Adm 11: Yaz Ortalama
Adm 12: Dur
Problem: Klavyeden girilen N saynn faktöriyeli hesaplayan programn
pseudo kodunu yazlm.
Adm 1: Ba³la
Adm 2: Oku(N)
Adm 3: F=1
Adm 4: S=0
Adm 5: E§er S>N-1 ise git 9
Adm 6: S=S+1
Adm 7: F=F*S
Adm 8: Git 5
Adm 9: Yaz F
Adm 10: Dur
Problem: A³a§daki algoritmann sonucu nedir.
Adm 1: Ba³la
Adm 2: T=0
Adm 3: S=0
Adm 4: E§er S>10 ise Git 8
Adm 5: T=T+2*S
Adm 6: S=S+2
Adm 7: Git 4
Adm 8: Yaz T
Adm 9: Dur
MAKRO PROGRAMLAMA
Visual Basic for Application (VBA)
Excel içerisinde kaydedilen visual basic programlama komutlaryla çal³arak

program geli³tirme faaliyetine makro programlama denilmektedir.
Visual Basic Temel Kodlar
Visual Basic'te de§i³kenlerin türünü belirtmek için Dim deyimi kullanlr:

Dim a As Integer
Dim b As Double
Dim c As String
De§i³ken simlendirme
Mutlaka bir harf ile ba³lar.
Özel amaçl nokta, virgül, parantez, art, yldz, bo³luk gibi i³aretleri
içeremez.
En fazla 255 harf ve/veya rakamdan olu³ur.
VB de kullanlan özel kelimeler de§i³ken olarak kullanlamaz(örne§in

End) Çç § Öö ³ gibi Türkçe'ye özgü karakterler düz yaz d³nda
kullanlamaz.
IV, LC gibi Romen rakamlar kullanlamaz.
Örnek VB kodu
ekil: Örnek VB kodu
Sub-End Sub
VB de olu³turulmu³ bir macro nun genel yaps a³a§daki ³ekildedir.
ekil: Sub-End Sub Deyimi
MsgBox
MsgBox komutu ile kullancya uyar olu³turulabilir.
ekil: MsgBox Deyimi
For-To-Step-Next Deyimi
Bir grup deyimi belli sayda çal³trarak bir döngü olu³turur. Döngü bir kez
i³ledikten sonra artrm de§eri eklenir. E§er herhangi bir artrm de§eri
kullanlmadysa o zaman bir arttrlr. Sayaç de§eri biti³ de§erinden büyük
oldu§u zaman döngü sona erdirilir ve program Next deyiminden itibaren
devam eder. Exit For deyimi ile en içteki döngüden çklabilir.
ekil: For-To-Step-Next Deyimi
Di§er Döngü Yaplar
Döngü Yaplar
Do While Ko³ul............ Loop ÇEVRM YAPISI
ekil: Do While Loop Deyimi
Döngü Yaplar
Do Until Ko³ul............ Loop ÇEVRM YAPISI: Bir ko³ul yanl³ oldu§u

sürece devam eder. Genel yazm ³ekli a³a§daki gibidir. Do§rulannca durur.
ekil: Do Until Loop Deyimi

Döngü Yaplar
Do ............ Loop While Ko³ul ÇEVRM YAPISI: Önce i³i yapar sonra
ko³ulu sorgular
ekil: Do Loop While Deyimi

If- ElseIf-Else-EndIf Deyimi
If Else yaps belirli bir ko³ula göre yaplmas gereken i³lemler için
kullanlan bir yapdr.
title
ekil: If Deyimi
ekil: If Else Deyimi
InputBox Deyimi
InputBox("mesaj") deyimi ile kullancdan de§er alabiliriz.
ekil: InputBox Deyimi
Go To deyimi
GoTo Deyimi ile istedi§imiz bir kod blo§una geçi³ yapabiliriz.
ekil: GoTo Deyimi

Select/Case Deyimi
Sadece bir de§i³kenin durumunu kontrol eder. Kontrolü yaplacak de§i³ken

birden fazla de§er alabiliyorsa If...Then yapsna oranla daha kulan³ldr.
diziler
Dizi, mantksal olarak birbiriyle ili³kili, eleman says ve eleman tipi

belirlenmi³ bir veri kümesidir.
Dim students(6) As Integer=> 6 elemanl elemanlar tamsay olan bir dizi
olu³turur.
students(0) = 23
students(1) = 19
students(2) = 21
students(3) = 17
students(4) = 19
students(5) = 20
Diziye elemalar atanr. Ço§u programlama dili saymaya 0 dan ba³lar.
Benzer biçimde:
Dim kargoagirligi(9) As Double => 9 elemanl elemalar reel say olan bir
dizi olu³turur.
Dim isimler(30) As String => 30 elemanl elemanlar alfasaysal olan bir dizi
olu³turur.
Cells Deyimi
Cells(i,j) deyimi ile excel tablosunda i. satr ve j. sutundaki de§eri okuyabilir

ve kullanabiliriz.
ekil: Cells Deyimi
ActiveCell Deyimi
ActiveCell.Value Deyimi ile seçili hücrenin de§erini kullanabiliriz.
ekil: ActiveCells.Value Deyimi
Example
A sütununda üçgenin bir kenar uzunlu§u B sütununda ise A sütunundaki

kenara ait yüksekli§i verilen üçgenin alann hesaplayan macro yu yaznz.
title
ekil: Örnek
Matematik Fonksiyonlar
System.Math. deyimi ile a³a§daki matematiksel fonksiyonlar kullanabiliriz:
ekil: Matematik Fonksiyonlar
Example
A sütununda derece cinsinden verilmi³ açnn B sütununa radyan cinsinden

de§erini C sütununa grad cinsinden de§erini yazan macro yu yaznz.
ekil: Örnek
Example
Seçilmi³ hücredeki saynn faktöriyelini yazan macroyu yaznz.
ekil: Örnek
title
Example
Seçilen bir saynn tam bölenlerini bulan macroyu yaznz.
Example
Seçilen bir saynn mükemmel say olup olmad§n test eden macroyu
yaznz.(Mükemmel say, saylar teorisinde, kendisi hariç pozitif tam
bölenlerinin toplam kendisine e³it olan say. )
title
title
title
title
title
title
title
title
title
title
title
title
title
Dinlediginiz için tesekkür ederim...
References I
Z. Bingöl, S. Küçük,Robot Kinematigi, Umuttepe Yayinlari.

B. Huang, V. Milenkoviç, Kinematics of Major Robot Linkages, Proc.
13th International Symposium on Industrial Robots, Robotics
International of SME, vol. 12, pp. 16-31 to 16-47.

MAT 106 Bilgisayara Giris: Dr. Ögr. Üyesi Hidayet Hüda KÖSAL

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MAT 106 Bilgisayara Giris: Dr. Ögr. Üyesi Hidayet Hüda KÖSAL

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MAT 106 Bilgisayara Giris

Dr. Ögr. Üyesi Hidayet Hüda KÖSAL

Yüksekö§retim kurumunun YÖK-GELECEK PROJES kapsamnda Kritik

insan yüzlerini modelleme

yapay sinir a§lar

veri ³ifreleme ve çözme

veri boyutu azaltma ve sk³trma

görüntü ve sinyal i³leme (-iyile³tirme)

Kullancdan ald§ veri yada bilgilerle kullancnn iste§i do§rultusunda i³lem

Veri ve Bilgi Kavramlar :

Veri : Bilgiyi olu³turan parçalardr. Ço§unlukla tek ba³larna anlamlar

Bilgi Büyüklük Birimleri

Bilgisayar bilimlerinde 0 ve 1 in anlam

Makine dili mikroi³lemci ya da mikrodenetleyici benzeri komut i³leme

Fetch: Bir sonraki emri hafzadan getirilir.

Decode: Emrin ne demek istedi§ini çözülür.

Execute: Emir yerine getirilir, i³lem yaplr.

Store: Sonucu saklar.

ekil: Makine dili ve assembly dili kar³lklar

Sayma ve say kavramnn yeryüzünde ilk olarak nerede ve ne zaman

Onluk say düzeninin bulunmas ve yaygn kullanlmasnda büyük olaslkla

Say sistemlerinde kullanlan rakamn / harn / karakterin, say içerisinde

Günlük hayatmzda en çok kulland§mz onluk say sisteminde on de§i³ik

D = dn 10n + dn−1 10n−1 + · · · + d2 102 + d1 101 + d0 100

S = dn 10n + · · · + d2 102 + d1 101 + d0 100 , d1 10−1 + d2 10−2 + d3 10−3 + · · ·

Denkleme göre en sa§daki basamak en dü³ük ve en soldaki en yüksek

1985 = 1.103 + 9.102 + 8.101 + 5.100

³eklinde yazlabilir. 1985,9 says ise

1985, 9 = 1.103 + 9.102 + 8.101 + 5.100 + 9.10−1

B = 1.28 + 0.27 + 1.26 + 1.25 + 0.24 + 1.23 + 1.22 + 0.21 + 1.20

Ayn ³ekilde kesirli ksm bulunan ikili saylarn basamak de§erleri:

B = dn 2n + · · · + d2 22 + d1 21 + d0 20 , d1 2−1 + d2 2−2 + d3 2−3 + · · ·

kili say sistemi bilgisayarlar için uygun ve bu sistemde saylarn ifade

kili say sistemindeki saylarn daha kolay gösterilmesini sa§layan say

O = dn 8n + · · · + d2 82 + d1 81 + d0 80 , d1 8−1 + d2 8−2 + d3 8−3 + · · ·

formülü ile ifade edilir.

kili say sisteminin daha kolay gösterilmesini sa§layan ve günümüz

H = dn 16n + · · · + d2 162 + d1 161 + d0 160 , d1 16−1 + d2 16−2 + d3 16−3 + · · ·

Say sistemlerinin birlikte kullanlmas, say sistemlerinden herhangi birisi ile

Onlu Saylarn kili Saylara Dönü³ümü:

(39)10 saysn ikili say sistemine çevirelim.

(1271)10 saysn ikili sayya dönü³türelim.

(0.65)10 saysn ikili say sistemine çevirelim.

(41.6875)10 saysn ikili sayya çevirelim.

(153)10 saysn sekizli sisteme çevirelim.

(0.513)10 saysn sekizli say sistemine çevirelim.

(0.513)10 saysn sekizli say sistemine çevirelim.

(214)10 saysn onaltlk say sistemine çevirelim.

(423)10 saysn onaltlk say sistemine çevirelim.

(0.975)10 saysn onaltlk sisteme çevirelim.

kili Saylarn Onlu Saylara Dönü³türülmesi:

(11001)2 saysnn onluk say sistemindeki kar³l§n bulalm.

(100.01)2 saysn onluk say sistemine dönü³türelim.

(1011.101)2 saysn onluk say sistemine dönü³türelim.

kili say sistemindeki saylarn sekizli ve onaltl saylara dönü³türülmeleri

(11001111011101)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.

(10110001101011)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.

(1101101101.111100000110)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.

kili say sisteminden onaltlk say sistemine dönü³türme i³lemi, ikili

(10111101110000111101)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.

(1100000110.1101100)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.

(10111101110000111101)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.

(1100000110.1101100)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.

Yüksekö§retim kurumunun YÖK-GELECEK PROJES kapsamnda Kritik

yapay sinir a§lar

veri boyutu azaltma ve sk³trma

Kullancdan ald§ veri yada bilgilerle kullancnn iste§i do§rultusunda i³lem

Veri ve Bilgi Kavramlar :

Veri : Bilgiyi olu³turan parçalardr. Ço§unlukla tek ba³larna anlamlar

Bilgisayar bilimlerinde 0 ve 1 in anlam

Fetch: Bir sonraki emri hafzadan getirilir.

Execute: Emir yerine getirilir, i³lem yaplr.

ekil: Makine dili ve assembly dili kar³lklar

Sayma ve say kavramnn yeryüzünde ilk olarak nerede ve ne zaman

Onluk say düzeninin bulunmas ve yaygn kullanlmasnda büyük olaslkla

Say sistemlerinde kullanlan rakamn / harn / karakterin, say içerisinde

Günlük hayatmzda en çok kulland§mz onluk say sisteminde on de§i³ik

³eklinde yazlabilir. 1985,9 says ise

Ayn ³ekilde kesirli ksm bulunan ikili saylarn basamak de§erleri:

kili say sistemi bilgisayarlar için uygun ve bu sistemde saylarn ifade

kili say sistemindeki saylarn daha kolay gösterilmesini sa§layan say

kili say sisteminin daha kolay gösterilmesini sa§layan ve günümüz

Say sistemlerinin birlikte kullanlmas, say sistemlerinden herhangi birisi ile

Onlu Saylarn kili Saylara Dönü³ümü:

(39)10 saysn ikili say sistemine çevirelim.

(1271)10 saysn ikili sayya dönü³türelim.

(0.65)10 saysn ikili say sistemine çevirelim.

(41.6875)10 saysn ikili sayya çevirelim.

(153)10 saysn sekizli sisteme çevirelim.

(0.513)10 saysn sekizli say sistemine çevirelim.

(0.513)10 saysn sekizli say sistemine çevirelim.

(214)10 saysn onaltlk say sistemine çevirelim.

(423)10 saysn onaltlk say sistemine çevirelim.

(0.975)10 saysn onaltlk sisteme çevirelim.

kili Saylarn Onlu Saylara Dönü³türülmesi:

(11001)2 saysnn onluk say sistemindeki kar³l§n bulalm.

(100.01)2 saysn onluk say sistemine dönü³türelim.

(1011.101)2 saysn onluk say sistemine dönü³türelim.

kili say sistemindeki saylarn sekizli ve onaltl saylara dönü³türülmeleri

(11001111011101)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.

(10110001101011)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.

(1101101101.111100000110)2 saysn sekizli say sistemine dönü³türelim.

kili say sisteminden onaltlk say sistemine dönü³türme i³lemi, ikili

(10111101110000111101)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.

(1100000110.1101100)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.

(10111101110000111101)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.

(1100000110.1101100)2 saysn onaltlk say sistemine dönü³türelim.

(673.124)8 saysn ikili say sistemine çevirelim.

(673.124)8 saysn ikili say sistemine çevirelim.

Sekizli saylar, her bir basamaktaki rakamn basamak a§rl§yla çarplmas

(372)8 saysn onluk say sistemine çevirelim.

(372)8 saysn onluk say sistemine çevirelim.

Sekizli sistemdeki bir sayy onaltlk say sistemine dönü³türmenin en pratik

(5431)8 saysn onaltlk sayya dönü³türelim.

(5431)8 saysn onaltlk sayya dönü³türelim.

(5D 1D 69)16 saysn ikili sisteme çevirelim.

(E 70F .CA)16 saysn ikilik sayya çevirelim.

(5D 1D 69)16 saysn ikili sisteme çevirelim.

(E 70F .CA)16 saysn ikilik sayya çevirelim.

(E 70FCA)16 saysn onlu sisteme dönü³türelim.

(5D 1.D 9)16 saysn onlu sisteme dönü³türelim.

(E 70FCA)16 saysn onlu sisteme dönü³türelim.

(5D 1.D 9)16 saysn onlu sisteme dönü³türelim.

Onaltlk sayy sekizli sisteme çevirmek için en pratik yöntem; onaltlk

(E 0CA)16 saysn sekizli sisteme çevirelim.

Bütün say sistemlerinde negatif saylarn dönü³ümleri ayn ³ekilde, yalnzca

kili Say Sisteminde Toplama

1 +1 toplama i³leminde sonuç olarak 0 ve bir soldaki basama§a aktarlmak

kili Say Sisteminde Çkarma

kili say sisteminde çkarma i³lemi a³a§daki kurallar uygulanr.

Bu kurallarn uyguland§ yöntem, `do§rudan çkarma yöntemi' olarak

Çkarma i³lemi sonucunun 0'dan küçük olmas durumunda do§rudan

Tümleyen aritmeti§i, saysal bilgisayarlarda çkarma i³lemini gerçekle³tirmek

Tümleyen aritmeti§ini anlamann en pratik yolu, ta³tlarda kullanlan

(52520)10 saysnn r tümleyenini (onlu say oldu§undan 10 tümleyenini)

(0.3267)10 saysnn 10 tümleyenini bulalm.

(25.639)10 saysnn 10 tümleyenini bulalm.

(101100)2 saysnn 2 tümleyenini bulalm.

(0.0110)2 saysnn 2 tümleyenini bulalm.

Yukardaki açklamalardan ve örneklerden, ikili say sistemindeki bir saynn

Onluk say sisteminde al³kn oldu§umuz ve kom³uya git borç al olarak

10 tümleyenini kullanarak, (72532)10 − (3250)10 i³lemini yapalm.

10 tümleyenini kullanarak, (03250)10 − (72532)10 i³lemini yapalm.