ENF101 Temel Bilgi

Teknolojisi Kullanımı

KOU-Enformatik Bölümü
31.12.2022 1
Öğr.Gör. Dr. Esra ÇOBAN BUDAK
 Dönem İçindeki Konular
1. Temel Kavramlar
2. İşletim Sistemi ve Dosya Yönetimi
3. Metin Editör Programı
4. Elektronik Hesap ve Tablolama programı
5. Sunu ve Gösteri Programı

31.12.2022 2
 Bölüm1-Temel Kavramlar

31.12.2022 3
Bu derste öğreneceklerimiz
 Bilgisayar Kavramı ve Türleri
       Bilgisayar Nedir?
       Bilgisayar Türleri
       Bilgisayarın Kullanım Alanları
 Donanım ve Yazılım Kavramları 
       Donanım Kavramı
       Yazılım Kavramı
       Bilgisayar Kullanırken Dikkat Edilecekler

31.12.2022 4
Bilgisayar Kavramı ve Türleri
Bilgisayar:
Kullanıcıdan aldığı verilerle mantıksal ve aritmetiksel
işlemleri yapan;
Yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen;
Sakladığı bilgilere istenildiğinde ulaşılabilen elektronik bir
makinedir
 Bu işlemleri yaparken veriler girilir, işlenir, depolanabilir ve çıkışı
alınabilir.
 Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz.
 Bilgisayar programlanabilir.
 Bilgisayar kendi başına bir iş yapmaz.     

31.12.2022 5
 Tarihçe
 ABACUS : Hesap işlemleri için kullanılan aygıtları bilgisayarın ilk
temelleri olarak kabul edersek Abacus İlk bilgisayardır diyebiliriz. Bu
hesaplayıcının M.Ö 1000 yıllarında Çinliler tarafından kullanıldığı kabul
edilmiştir.
 PASCALLINE : Hesap makinesi sayılabilecek ilk ciddi icat Fransız
matematikçi Blaise Pascal tarafından geliştirilmiştir.
 İKİLİ SAYI DÜZENİ : Günümüz bilgisayarlarının temel mantığını
oluşturan ikili sayı sistemi George Boole tarafından geliştirilmiştir.
 ENİAC: İlk bilgisayardır. 1947 yılı. 30 ton ağırlığında. Elektrikle çalışan ve
elektronik veri işleme kapasitesine sahip ilk bilgisayar. II. Dünya Savaşı
esnasında ABD'li bilim adamları tarafından inşa edilmiştir.
 IBM 700 SERISI : 1950’den sonra vakum tüplerinin sık olarak
kullanılmaya başlandığı dönemlerdir.
 IBM 360 : 1960 ‘dan sonralar entegre devreler üretilmeye baslandı. IBM
360 entegre devre elemanının kullanıldığı ilk bilgisayarlardandır. Entegre
devreler maliyetin azalmasını ve hızın artmasını sağlamışlardır.

31.12.2022 6
ENIAC

31.12.2022 7
  INTEL 4004 MIKRO İŞLEMCİSİ : 1970’den sonra entegre devre
teknolojisi gelişimine devam etti. Ve entegreler birleştirilerek chipler
üretilmeye başlandı. Intel 4004 entegrelerin birleştirilmesiyle hızlanan ilk
merkezi işlem birimi sayılabilir.
 APPLE : 1977 yılında piyasaya çıkan apple iki üniversite ögrencisi
tarafindan bir evin garajında üretilmiştir. Apple’de klavye ve monitör
bulunmuyordu.
 IBM PC : Günümüzde de söz sahibi olan IBM firmasi ilk kişisel
bilgisayarını 1981 yılında piyasaya sürdü. Kısa bir zaman diliminde
standart haline gelen IBM PC’lerin 4 yıl sonunda bir milyonuncusu
satıldı. Artık dünyanın her tarafında IBM uyumlu bilgisayarlar üretilmeye
başlandı. Yazılımlar da IBM PC uyumlu olarak yazılmaya baslandı.

31.12.2022 8
Delikli kart
 Üzerindeki belirli noktalara açılan (veya açılmayan) delikler sayesinde
sayısal bilgi taşıyabilen karton parçaları. Günümüzde bir veri saklama
aracı olarak modası geçmiş olmakla birlikte, 19. yy boyunca dokuma
tezgahlarını denetlemekte ve 20. yy'da hesap makinelerinde ve
bilgisayarlarda kullanıldı.
 Bilgiler ekranda yazıldıktan sonra, 90mm. x 215 mm. ölçülerindeki bir
miktar hiç delinmemiş kart, özel bir makineye yerleştirilir, makine
bunlara ekrandaki bilgileri işleyecek şekilde küçük delikler açardı. Aynı
kartları okuyan (deliklere uygun çıkıntıları olan) makinelere takılarak
okunur, ekrana aktarılırdı. Örneğin bir sayfa yazı yazmak için yaklaşık 65
- 100 adet delikli kart kullanılırdı.

31.12.2022 9
 BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ  
1. Sunucu bilgisayarlar
 Ağ yönetimi
 Veri erişimi Paylaşımı
 Veritabanı yönetimi

2. Kişisel bilgisayarlar
 Ev veofis uygulamaları
 Multimedya uygulamalar
 Eğlence
 Yazılım geliştirme
 Veri tabanı kullanımı
 Web uygulamaları gibi

3. Terminal bilgisayarlar
 Ağ sistemi içerisinde çalışacak şekilde tasar
lanmışlardır.
 PCler kadar gelişkin bir yapıya sahip değildirler.
 Genellikle veri depolamak için ana
bilgisayardaki sabit diski kullandıklarından kendi
sabit diskleri yoktur.

31.12.2022 10
BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ
4. Dizüstü bilgisayarlar
 Donanım olarak bir kişisel bilgisayarın sahip olduğu bütün özelliklere sahiptirler.
 Güç kaynağı olarak doğrudan adaptör üzerinden elektrik enerjisini (220 V)
kullanabildikleri gibi şarj edilebilir pil bataryaları da kullanırlar.
 Özellikle sık seyahat eden ve bilgisayarına çok ihtiyaç duyan kişiler için oldukça
ideal makinelerdir

5. Avuç içi(PDA) ve Cep bilgisayarları(Palmtop)

 Kelime işlem yazılımları, hesap makinesi, e-mail
hizmetleri, adres defteri, Internet explorer gibi belli
uygulamaları çalıştırabilen
 PCMCA kartı ile Internete bağlanıp dosya transferi yapabilen
bilgisayarlarlardır.

6. Tablet Bilgisayarlar
 Dizüstü ve avuçiçi bilsayarların birleşimidir.
 Çok güçlü ve hızlıdır.

31.12.2022 11
31.12.2022 12
 Bilgisayarın Kullanım Alanları
 Eğitimde ; astronomi, fizik, tıp gibi alanlarda bilimsel
araştırmalarda
 Sosyal ve ekonomik araştırmalarda yapılan anket sonuçlarında
 Askeri alanda ; nükleer silahların yapımında, askeri araçların
yapımında
 İletişimde ; İnternet (Uzak mesafeler arası bilgi alışverişinde)
 Kamusal hizmetlerde; okullarda, hastanelerde, banka
hizmetlerinde, taşımacılıkta
 Mühendislik uygulamalarında (analiz ve tasarım, proje planlama ve
kontrol, süreç kontrol ve modelleme gibi konularda)
 Ticaret ve yönetimde ( Muhasebe, bordro, satış, rezervasyon, stok
kontrolü ve bilgi sistemlerinde)

31.12.2022 13
 Dilbilimi ve edebiyat araştırmalarında (çeviri) Veri
bankalarının oluşturulmasında
Trafik kontrolünde
Sanat dallarında ( müzik, resim, sinema vb.)
Uçakların hız, yakıt, yükseklik kontrolü ve yön değiştirme
vb. işlemlerinde
Arabaların yakıt ve hız göstergelerinde
Ziraat mühendisliği alanlarında (uzaktan algılama,
seracılık vb.) kullanılmaktadır

31.12.2022 14
 Kişisel Bilgisayarın Temel Parçaları

Merkezi İşlem Birimi

Giriş Çıkış

Bellek

31.12.2022 15
 Bir Kişisel Bilgisayarın
Temel Özellikleri ve İşleyiş Yapısı  
Bilgisayarı yapısal olarak;
Girdi Üniteleri: Kişi tarafından veya bilgisayar tarafından sağlanan
veriler.
• Sayılar, harfler, sözcükler,   ses sinyalleri ve komutları
• Bilgiler bilgisayara aktarılırken Klavye, fare, tarayıcı yada veri
yolu üzerine takılmış fax-modem kartı gibi herhangi bir kart.
Merkezi İşlem Birimi: Bilgisayar üzerindeki bilgisayar birimlerinin
işlemciyle ve birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen ve kontrol eden
birim. 
Merkezi işlem birimi veriyi işleme kabiliyetine sahiptir. Üç temel
görevi vardır:
• Mantıksal İşlemler: 1<2 doğrudur, 3=4 yanlıştır gibi kararları verir
• Matematiksel İşlemler: 1+1=2, 6-2=4 gibi toplama çıkarma
işlemleri
• Kontrol Mekanizması: Bilgisayar üzerindeki aletlerin işlemciyle
ve kendileriyle olan  ilişkilerini düzenlemek ve kontrol etmek.
Çıktı Üniteleri: Bilgisayar tarafından üretilen rapor, doküman,
müzik, grafik, video, resimler.
31.12.2022 16
Giriş Birimleri
 Klavye (Q ve F Türkçe klavye)
 Işıklı Kalem : Çizgisel (bar) kodları okumada, şekil çizme ve elyazısı
yazmada
 Joystick : Genellikle oyun oynamak için
 Dokunma Ekranları : Ekranda gözüken komut üzerine parmak ile
dokunularak veri girilir.
 Fare: Ekranda gözüken imleç yardımıyla komut girişi yapmaya yarar.
 Tarayıcı : Resim, grafik ve önceden yazılmış yazıları bilgisayar
ortamına aktarmakta kullanılır.
 Touch-Pad, Track-Point (dizüstü PC’lerde)
 Kalem (PDA’larda)
 Mikrofon
 Kamera, webcam
 POS cihazı

31.12.2022 17
İşlem Birimleri
Anakart
 Mikroişlemci (CPU)
 Veri yolları (bus)
Bilgisayar hızını belirleyen faktörlerden bazıları:
 Sistem saat frekansı (GHz)
 Veri yolu genişliği
 Mikroişlemci türü

31.12.2022 18
 Çıkış Birimleri
 Ekran (Monitör): Hem giriş hem de çıkış birimi olarak kullanılır.
Giriş ve çıkış birimlerinden gelen verilerin sonuçlarının ekranda
gözükmesini sağlar.
 Yazıcı:Ekranda gözüken bilgileri kağıt üzerine yazdırmaya yarar.
 Nokta vurulu yazıcılar (Dot matrix): Çok kopyalı kağıt
kullanabilir, gürültülü, düşük baskı kalitesi, iğneli ve şeritli
 Mürekkep püskürtmeli (Ink jet): Yüksek kaliteli baskı, sessiz,
kartuşlu, boyası dağılabilir
 Lazer: Yüksek kaliteli baskı, sessiz, hızlı, pahalı, tonerli.
 Çizici: Özellikle mühendislik ve mimarlıkta büyük ebatlı çizimler
için kullanılır;
 Projektörler
 Kulaklık Ve Hoparlör :Bilgisayar tarafından üretilen veya
kaydedilmiş sesleri duymak için kullanılır.
 Ses Kartı: Bilgisayarda analog ve dijital ses işlevlerini yerine
getiren elektronik birimidir.

31.12.2022 19
İletişim birimleri
Eternet kartı: Bilgisayarlar arasında bir ağ vasıtasıyla
iletişim sağlamak için gerekli arayüz
Faks-modem kartı: Bilgisayarın telefon hattına
bağlanarak faks çekme veya internete bağlanma olanağı
sağlar.
 Telefon hattından gelen analog sinyalleri dijitale çevirir ve
tersi

31.12.2022 20
 Bilgisayarın  Donanım Yapısı
Donanım Kavramı  
 Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir.
 Ekran, klavye, sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı v.b. birimler
fiziksel donanıma örnektir.

Temel Donanım Birimleri

Bilgisayarın çalışabilmesi için gerekli olan minimum bileşenleri içerir.

 İşlemci: Bilgisayarın beyni gibidir, mantıksal ve matematiksel işlemleri yapar, karar verir,
donanımlar arası ilişkiyi düzenler.
 İşlemcinin performansını, sahip olduğu çekirdek yapısı ve saat çarpanı (kaldırabildiği
elektrik akımı) sonucu elde edilen GHZ üzerinden değer belirler. Anakartta işlemciye özel
bir yuvaya takılır.
 Anakart: Bilgisayarın omurgasıdır.
 Tüm donanımın birbiri ile olan fiziksel bağlantısını sağlar.
 Bilgi akışının tamamı anakart üzerinden sağlanır.

 Hafıza (Bellek): Veriler ve komutlar burada saklanır.

 Sistem açık olduğu sürece bilgiler bellekte saklanabilir. Sistem kapatıldığında veriler ve
komutlar bellekten silinir.
 Hafızaların kapasiteleri GB değeri üzerinden, performansları ise işlemci ve anakart ile
olan veriyolu hızı göz önüne alınarak belirlenir.

Bir kişisel bilgisayarın temel donanım birimleri Kasa adı verilen fiziksel donanımın içerisine
monte edilebilir.  Bilgisayarın çalışması için gerekli elektrik akımının regüle edildiği güç
kaynağı da kasanın içinde bulunur.  

31.12.2022 21
 Bilgisayarın  Donanım Yapısı  
Bilgisayarı oluşturan fiziksel parçalar
Giriş birimleri: klavye, fare, v.b.
İşlem birimleri: merkezi işlemci, anakart, v.b.
Bellek ve depolama birimleri: sabit disk, RAM,…
Çıkış birimleri: yazıcı, çizici, ekran, v.b.
İletişim birimleri: modem, eternet kartı, v.b.

31.12.2022 22
 Bellek Türleri -Kapasite
 Bellek sığası (kapasitesi) byte cinsinden ölçülür. En küçük birim
bit (1 0 )
 Byte: Bellek ölçü birimidir, 8 bitten oluşur. Bit ise 1 ve 0 konumu
alabilen en küçük bellek birimidir. Bellek ölçüleri ise küçükten
büyüğe doğru:
1 Byte                     8 bit
  1 Kilo Byte (KB)        1024 Byte
       1 Mega Byte (MB)    1024 KB
            1 Giga Byte (GB)      1024 MB
                1 Tera Byte (TB)       1024 GB
1 Peta Byte (PB) 1024 TB
1 Exa Byte (EB) 1024 PB
1 Zetta Byte (ZT) 1024 EB

31.12.2022 23
  Bilgisayarda bellek tipleri ROM, RAM, PROM, EPROM,EEPROM,
Flash Memory, Önbellek olarak sayılabilir.

ROM Bellek; programların kalıcı olarak durduğu, sadece okunabilen

bellek tipidir.
RAM Bellek; hem içerisine bilgi yazmak hem de içerisindeki bilgiyi
okumak için tasarlanmıştır.
RAM Bellek bilgisayarın ana belleğidir.
Flash Bellek; yongalar üzerinde bilgi saklar, fiziksel büyüklükleri ve
depolama kapasiteleri değişir.

31.12.2022 24
 Depolama Birimleri
 Bilgisayarlardaki bilgileri saklamak amacıyla kullanılan
ortamlardır.
 Disket Sürücü ve Disketler
 Hem giriş hem de çıkış birimi
 Simgesi A 1.44 MB
 Sabit Disk Sürücü
 Bilgisayarın bilgi depolamak için kullandığı en
temel birim
 Hem giriş hem de çıkış birimi
 Simgesi C ve sonraki harfler
 CD Ram ve DVD Ram Sürücü
 Hem giriş hem de çıkış birimidirler.
 CD 650 MB civarı
 DVD 4,7 GB-- 8 GB arasında

31.12.2022 25
 Diğer donanımlar
Kesintisiz güç kaynakları
Çoklu ortam aygıtları: Video, müzik, oyun v.b uygulamalar
için
 Ses Kartı
 CD–ROM Sürücü
 CD–ROM Yazıcı
 DVD–ROM Sürücü
 DVD–RAM
 Radyo – TV Kartı

Ağ bağdaştırıcıları
 Ağ kartları
 Fax modem kartları

31.12.2022 26
 Yazılım, Program, Veri,
Programlama Dili Kavramları
o Yazılım: Bir programlama dili kullanılarak, bilgisayarın çeşitli işlevler
kazanabilmesi için üretilen programlardır. Onlara dokunamazsınız.
Yazılım iki unsurdan oluşur: Program ve veri (data).

o Veri: Bilgisayara girilen işlenmemiş durumdaki bilgiler

o Program: Belirli bir amaca yönelik olarak yazılmış, bilgisayarda  yerine

getirilmesi istenen sıralı işlemler için komut ve işlem adımlarının tümü

o Programlama Dili: Bilgisayar programları yazımında takip edilen

kurallar dizisi

31.12.2022 27
 Yazılım Çeşitleri
 Sistem Yazılımları
Bilgisayar donanımını ve uygulama yazılımlarını kontrol eder
 İşletim Sistemi
 Kontrol Programları
 İşlem Programları
 Derleyiciler ve Programlama Dilleri
 Uygulama Yazılımları
 Kelime İşlemciler
 Hesap Tabloları
 Veritabanı
 Sunu Programları
 Grafik yazılımlar
 3D Modelleme/Animasyon
 Ticari Uygulamalar
 İletişim Yazılımları
 Multimedya Uygulamaları
 Yardımcı Yazılımlar
 İşletim sistemi ile verilen format, sıkıştırma, kurtarma v.b.
yazılımlar
31.12.2022 28
Bilgisayar Ağı Nedir?
 Bilgisayar Ağı: En az iki bilgisayarın birbirlerine bağlanıp, bilgi alış-verişinde
bulunmasını sağlayan yapıdır (Network)
 Bilgisayarlar arası bilgi paylaşımı yapabilecek bir ortam sağlar.
 Bilgisayar ağına bağlı kullanıcıların, ağın kaynaklarına ulaşması ve diğer
kullanıcılarla iletişimde bulunması ağ kullanımının temel amacıdır. Bu da
zaman ve para tasarrufu sağlar.
 Aynı mekanda bulunan ya da birbirine yakın bilgisayarların oluşturduğu ağlara
yerel bilgisayar ağları (LAN, Local Area Network) denir.
 Bir ofiste bulunan birkaç bilgisayarın ve bir yazıcının birbirine bağlanması
 Farklı mekanlarda bulunan ya da birbirlerinden uzak bilgisayarların
oluşturduğu ağlara ise geniş bölge ağları (WAN, Wide Area Network) adı verilir.
 Geniş bölge ağları, yerel bölge ağlarını birbirine bağlar.
 En büyük geniş alan ağı İNTERNET tir.

31.12.2022 29
 İnternet

Birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı

olduğu, dünya çapında yayılmış olan ve sürekli
büyüyen bir iletişim ağıdır.

31.12.2022 30
 Bilgisayar Virüsleri ve Korunma
Bilgisayar virüsleri; çalıştığında bilgisayara değişik şekillerde zarar verebilen
gizlenmiş programlar.

 Virüs Çeşitleri
 Dosyalara bulaşan virüsler(Genellikle COM, EXE uzantılı dosyaların
kaynak koduna kendilerinin bir kopyasını eklerler. )
 Boot sektörü virüsleri(disk veya disketlerin mantıksal bölümlerine
bulaşan virüsler)
 Macro Virüsleri(Uygulama programlarının macroları kullanılarak
yazılmış olan virüsler)
 Script Virüsler(Arka planda çalışan ve zamanı geldiğinde aktif hale
gelerek sisteme zarar veren yazılım. Sabit diski formatlamak, dosyaları
silmek ya da çökertmek gibi çok zararlı işler yapar. )

31.12.2022 31
Bilgisayar Virüsleri ve Korunma
 Virüslerden Korunma Yolları
 Şüpheli programları,
 Güvenmediğiniz internet sitelerinden alınan programları kontrol etmeden
çalıştırmamak
 Virüs, solucan ve Truva atlarının birbirinden çok farklı karakteristik
özellikleri olmakla birlikte, tümüne karşı korunmak için üç ana yöntem
vardır.
Adım 1: Yabancı birinden gelen bir e-posta ekini asla açmayın.
Adım 2: Ekteki dosyanın tam olarak ne olduğunu bilmedikçe, bildiğiniz
birinden gelen bir e-posta ekini asla açmayın.
Adım 3: Virüsten koruma yazılımınızın her zaman güncel tutun

31.12.2022 32
 Bilgisayar kullanırken dikkat edilecekler ek sunum
dosyası olarak verilecektir.

Bu haftalık dersimiz bu kadar arkadaşlar….

31.12.2022 33