2.

Verilerin Düzenlenmesi
ve Sunulması
Verilerin toplanması

• Mevcut kaynaklardan (eski kayıtlar, arşivler, raporlar, yıllıklar, vb...)

• Gözlem yaparak
• Anket yaparak
• Deney yaparak
• Simülasyon yoluyla bilgisayarda yapay veri üreterek.
 Basit Seri
Elde edilen ham verilerin küçükten büyüğe doğru sıralanması ile
elde edilir.
𝑛

Basit Serinin Toplam Değeri : 𝑥1 + 𝑥2 + ⋯ +𝑥𝑛 = ෍ 𝑥𝑖

𝑖=1

Örnek: Bir işletmede çalışan 25 işçiye verilecek çocuk paraları ile

ilgili bir araştırma yapılacaktır. İşçilerin çocuk sayısı aşağıda
verilmiştir .

1,3,2,2,3,1,4,5,3,6,0,5,2,3,2,4,8,0,1,2,3,3,1,0,4

Basit Seri :0,0,0,1,1,1,1,2,2,2,2,2,3,3,3,3,3,3,4,4,4,5,5,6,8

Toplam değer = 68
 Frekans Serisi
Birim sayısının artması ile tekrar eden sayılar oluşacaktır. Bu
durumda Frekans Serisi kullanılır. İki sütundan oluşur.
𝑥𝑖 𝑓𝑖
𝑥1 𝑓1 f = frekans (tekrar sayısı)
𝑥2 𝑓2 x = Değişkenin değeri
𝑥3 𝑓3 k = Değişkenin sayısı
. .
. .
𝑥𝑘 𝑓𝑘
𝑘

෍ 𝑓𝑖 =n
𝑖=1
𝑘

Frekans Serisinin Toplam Değeri : 𝑓1 𝑥1 + 𝑓2 𝑥2 + ⋯ +𝑓𝑘 𝑥𝑘 =෍ 𝑓𝑖 𝑥𝑖

𝑖=1
Örnek : Bir önceki örnekte basit seri olarak düzenlenen veriler

1,3,2,2,3,1,4,5,3,6,0,5,2,3,2,4,8,0,1,2,3,3,1,0,4

Basit Seri : 0,0,0,1,1,1,1,2,2,2,2,2,3,3,3,3,3,3,4,4,4,5,5,6,8

𝑥𝑖 𝑓𝑖 𝑓𝑖 𝑥𝑖
0 3 0
1 4 4
2 5 10
3 6 18
Toplam değer = 68
4 3 12
5 2 10
6 1 6
8 1 8
25 σ 𝑓𝑖 𝑥𝑖 =68
n= Birim Sayısı
 Sınıflandırılmış Seri
İncelenecek birim sayısının çok olması durumunda kullanılır. İki sütundan
oluşur. Birincisi sınıf sütunu ikincisi ise frekans sütunudur.
Örnek: Bir önceki örnekte frekans serisi olarak düzenlenen verileri 2 eşit
aralıklı sınıflı seri olarak düzenleyiniz.

Basit Seri : 0,0,0,1,1,1,1,2,2,2,2,2,3,3,3,3,3,3,4,4,4,5,5,6,8

Sınıflar 𝑓𝑖 𝑥𝑖 = (alts+üsts)/2 𝑓𝑖 𝑥𝑖
0-2 7 (0+2)/2 =1 7
2-4 11 (2+4)/2 =3 33
Toplam değer = 81
4-6 5 (4+6)/2 =5 25
6-8 1 (6+8)/2 =7 7
8-10 1 (8+10)/2 =9 9
25 σ 𝑓𝑖 𝑥𝑖 =81
 Birikimli Frekanslar
Belli bir değerden daha küçük ya da daha büyük değerler alan birim
sayısının belirlenmesinde birikimli frekans kullanılır. Artan veya azalan
olarak hesaplanabilir.
Örnek: Bir önceki örnekte frekans serisi olarak düzenlenen örneğin
artan birikimli frekanslarını hesaplayınız.
𝑥𝑖 𝑓𝑖 Artan birikimli frekans
0 3 3
Bu işçi topluluğunda
1 4 3+4=7
18 kişinin çocuk sayısı
2 5 7+5=12 3 ve 3’ ten azdır.
3 6 12+6=18
4 3 18+3=21
5 2 21+2=23
6 1 23+1=24
8 1 24+1=25
25
Örnek: Bir önceki örnekteki sınıflı serinin artan birikimli frekanslarını
hesaplayınız.

Sınıflar 𝑓𝑖 Artan birikimli

frekans
Bu işçi
0-2 7 7 topluluğunda 18
kişinin çocuk sayısı
2-4 11 7+11= 18
4’ ten azdır.
4-6 5 18+5= 23
6-8 1 23+1= 24
8-10 1 24+1= 25
25

Ödev : Aynı örnek için frekans ve sınıflı serilerin azalan birikimli frekanslarını
oluşturunuz.
 Oransal Frekans
Frekanslarının toplam frekansa bölünmesi ile oluşturulur .

𝑥𝑖 𝑓𝑖 Oransal frekans Sınıflar 𝑓𝑖 Oransal frekans

0 3 3/25=0.12 0-2 7 7/25 =0.28
1 4 4/25=0.16
2-4 11 11/25=0.44
2 5 5/25=0.2
4-6 5 5/25=0.2
3 6 6/25=0.24
6-8 1 1/25=0.04
4 3 3/25=0.12
8-10 1 1/25=0.04
5 2 2/25=0.08
25 Toplam =1
6 1 1/25=0.04
8 1 1/25=0.04
Bu işçi topluluğunun %20’ sinin
25 Toplam =1 çocuk sayısı 4 (dahil) -6 (hariç)
aralığındadır
Bu işçi topluluğunun %24 ’ünün  Oransal frekansların da artan ve azalan
birikimli frekanslarını oluşturmak mümkündür.
3 çocuğu vardır.
 Frekans dağılımına ait tanımlar ve
Frekans Tablolarının oluşturulması
• Frekans(sıklık) verinin tekrarlanma sayısıdır.
• Frekanslar toplamı veri sayısına eşittir.

Dağılım Sınırları: Bir dağılımdaki (veri kümesi, örneklem) en

küçük ve en büyük veri değerleridir.

En küçük değer (Minimum) :

En büyük değer (Maksimum):

Dağılım Genişliği veya Açıklık: Dağılım sınırları arasındaki farktır.

Sınıf: Eşit ya da birbirine yakın değerli verilerin oluşturduğu
her bir gruptur.

Sınıfın Alt Sınırı: Bir sınıfta yer alan en küçük değerdir.

Sınıfın Üst Sınırı: Bir sınıfta yer alan en büyük değerdir.

Sınıf Aralığı: Art arda gelen iki sınıfın alt sınırları ya da üst
sınırları arasındaki farktır.

Sınıf Orta Değeri: Bir sınıfın alt sınır ve üst sınır değerlerinin
ortalamasıdır.
 Frekans Dağılım Tablolarının Oluşturulması
• Aralığın Belirlenmesi
• Sınıf Sayısının Bulunması 𝟐𝒌 ≥ n
• Sınıf Aralıklarının Hesaplanması

(𝑬𝒏 𝒃ü𝒚ü𝒌 𝒅𝒆ğ𝒆𝒓 − 𝑬𝒏 𝒌üçü𝒌 𝒅𝒆ğ𝒆𝒓)

𝑺𝚤𝒏𝚤𝒇 𝒔𝒂𝒚𝚤𝒔𝚤

• Sınıf Sınırlarının Belirlenmesi

• Sınıf Orta Noktalarının Belirlenmesi
• Gözlemlerin Sayılması, Sınıflara İşlenmesi
 Sınıf sayısının bulunması

Sınıf sayısı = k
Toplam veri sayısı = n

𝟐 𝒌 ≥n
n= 80 için 𝟐𝟔 = 𝟔𝟒 ≥ n

𝟐𝟕 = 𝟏𝟐𝟖 ≥ n

Tavsiye edilen en az sınıf sayısı= 7

 Genel kural: Frekans dağılımları oluşturulurken 5’ ten az

15’ ten fazla sınıf kullanılmamalıdır.
 Sınıf aralığının bulunması

(𝑬𝒏 𝒃ü𝒚ü𝒌 𝒅𝒆ğ𝒆𝒓 −𝑬𝒏 𝒌üçü𝒌 𝒅𝒆ğ𝒆𝒓)

Tavsiye edilen sınıf aralığı =
𝑺𝚤𝒏𝚤𝒇 𝒔𝒂𝒚𝚤𝒔𝚤
 Bir işyerinde çalışan 50 kişinin yaşları

26 25 29 24 27 20 23 26 23 30 27 26 26 24 26 24 23 24 26 25
18 24 21 24 27 25 24 24 26 25 23 25 25 27 27 35 26 25 25 24
23 26 26 33 27 25 24 24 21 29
Basit Seri
18 20 21 21 23 23 23 23 23 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24
25 25 25 25 25 25 25 25 25 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 27
27 27 27 27 27 29 29 30 33 35

Dağılım Sınırları: 18-35 𝟐𝒌 ≥ n

En küçük değer (Minimum) : 18
26 = 64 ≥ 50
En büyük değer (Maksimum): 35
Dağılım Genişliği veya açıklık: 35-18 = 17
Sınıf sayısı : 6
Sınıf Aralığı: 17/6 = 2.83≅ 𝟑
Frekans Serisi Sınıflandırılmış Seri
𝑥𝑖 𝑓𝑖
18 1
20 1 Sınıflar 𝑓𝑖 Sınıf Orta Değerleri
21 2 18-21 2 (18+21)/2 = 19.5
23 5 21-24 7 (21+24)/2 = 22.5
24 11
24-27 30 (24+27)/2 = 25.5
25 9
27-30 8 (27+30)/2 = 28.5
26 10
27 6 30-33 1 (30+33)/2 = 31.5
29 2 33-36 2 (33+36)/2 = 34.5
30 1 σ =50
33 1
35 1 Frekans Dağılımı
σ =50
 Frekans Dağılım Grafiği (Histogram)

İşletmedeki 50 kişinin yaş frekans dağılım histogramı

35

30

25
f (Frekans)

20

15

10

0
0 19,5
18-21 22,5
21-24 25,5
24-27 28,5
27-30 31,5
30-33 34,5
33-36
Sınıf Aralığı (yaş)
 Frekans Eğrisi (Poligon)

İşletmedeki 50 kişinin yaş frekansı eğrisi

35

25,5
30

25
f (Frekans)

20

15

10
28,5
22,5

5
19,5 34,5
31,5
0
0

18-21 21-24 24-27 27-30 30-33 33-36

Sınıf Aralığı (yaş)

 Birikimli Frekans Dağılımı Grafiği
 Artan Birikimli Frekans için sınıfın üst değeri, Azalan Birikimli Frekans için
sınıfın alt değeri alınarak grafikler çizilir.

Sınıflar 𝑓𝑖 Artan Azalan Artan Azalan

birikimli birikimli -den az birikimli -ve den birikimli
frekans frekans frekans fazla frekans

18-21 2 2 50 21 2 18 50

21-24 7 9 48 24 9 21 48

24-27 30 39 41 27 39 24 41

27-30 8 47 11 30 47 27 11

30-33 1 48 3 33 48 30 3

33-36 2 50 2 36 50 33 2

50
 İşletmedeki 50 kişinin yaş Birikimli Frekans grafiği
60

50
Birikimli Frekans

40
and more
Less than
30 than

20

10

0
15 20 25 30 35 40
Yaş
 Oransal Frekans Dağılımı Grafiği

Sınıflar 𝑓𝑖 Oransal
İşletmedeki 50 kişinin yaş oransal frekans
Frekans dağılım grafiği
(%) 70
60
18-21 2 4

Oransal Frekans (%)

50
21-24 7 14 40
30
24-27 30 60
20
27-30 8 16 10

30-33 1 2 0
0 19,5
18-21 22,5
21-24 25,5
24-27 28,5
27-30 31,5
30-33 34,5
33-36

33-36 2 4 Sınıf Aralığı (yaş)

50 σ =100
 Diğer Grafik Gösterimleri
Çubuk Grafiği (Bar Grafiği )
Firmanın geri dönen ürünlerinde donanım
Küme sokaktaki ailelerin çocuk sayısı
parçaları ve hatalı sayısı çubuk grafiği *
100 92
85 140 120
80 69 120
63

f (Hatalı Sayısı)
f (Aile Sayısı)

100 84
60
80
40 32 60 48 50
40 25 20
20 10 5 20
15

0 0
Ses Sabit Ekran Anakart RAM Disket Güç
0 1 2 3 4 5 6 Kartı Disk Kartı Sürücü Kaynağı
Çocuk Sayısı Donanım Parçası

Firmanın geri dönen ürünlerinde donanım parçaları ve

hatalı sayısı çubuk grafiği *
140
120120
120
2004
f (hatalı sayısı)

100 84
2005
80
60 50 45 48 50
40
40 25 30
20 15
20 10 5
0
Ses Kartı Sabit Ekran Anakart RAM Disket Güç
Disk Kartı Sürücü Kaynağı
Donanım Parçası *M.A.Bakır,C. Aydın, İstatistik.
 Pasta Grafiği
Firmanın geri dönen ürünlerinde donanım parçaları ve
hatalı sayısı pasta grafiği

40 50

30
5
45
10

Firmanın geri dönen ürünlerinde donanım parçaları ve

120
yüzde hatalı sayısı pasta grafiği

Ses Kartı Sabit Disk Ekran Kartı Anakart

RAM Disket Sürücü Güç Kaynağı
Ses Kartı Sabit Disk Ekran Kartı Anakart
RAM Disket Sürücü Güç Kaynağı
13% 17%
10%
2%
15%
3%

40%
 Zaman Serilerinin Grafiği
 Zaman içinde ölçülen verilerin değişimini izlemek için kullanılmaktadır.
Türkiye ihracat değerleri *
70,000
İşlem Hacmi (milyon $)

60,000
50,000
40,000
30,000
20,000
10,000
0,000
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Yıllar

Türkiye ithalat-ihracat değerleri*

120,000

100,000
İşlem Hacmi (milyon $)

ihracat
80,000
ithalat
60,000

40,000

20,000

0,000
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Yıllar
*M.A.Bakır,C. Aydın, İstatistik.
 Dal- Yaprak Gösterimi

Dal Yaprak
0 36
1 279
2 28
3 578
4 1479
5 16
6 3468
7 168 71,76,78
8 18
9 4 94

3, 6, 12, 17, 19, 22, 28, 35, 37, 38, 41, 44, 47, 49, 51, 56, 63, 64, 66, 68, 71, 76, 78, 81, 88, 94
 Nokta çizimi

Kadınlarda dakikada nabız sayısı

60,60,60
 Saçılım Grafikleri
 İki değişken arasındaki ilişkiyi gösterir. Açıklayıcı olarak düşünülen değişken x ekseni üzerine ve bağımlı
değişken de y ekseni üzerine çizilir. Saçılım grafikleri, özellikle çok sayıda veri noktası olduğunda faydalıdır.