LİNEER CEBİR

MATEMATİK DERS NOTLARI

LİNEER CEBİR
Lineer Denklemler
ve Matrisler

(1-4). hafta

TEKİRDAĞ NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ

Örnek: Aşağıdaki denklem sisteminin çözümünü Gauss
Eliminasyon (Yok Etme) metodu ile bulunuz.

𝑥−𝑦+𝑧 =0
1 −1 1 0
3 1 2 2
3𝑥 + 𝑦 + 2𝑧 = 2 2 1 −1 −3

2𝑥 + 𝑦 − 𝑧 = −3
Çözüm: Artırılmış (genişletilmiş) matrisi,
Bu eşolan forma karşılık gelen sistem

biçimindedir. Bu sistem çözülürse bulunur.

UYGULAMA : Aşağıdaki denklem sisteminin çözümünü Gauss
Eliminasyon metodu ile bulunuz.

2𝑥1 − 2𝑥2 + 𝑥3 = 3
2 −2 1 3
3𝑥1 + 𝑥2 − 𝑥3 = 7 3 1 −1 7
1 −3 2 0

𝑥1 − 3𝑥2 + 2𝑥3 = 0
Örnek : Aşağıdaki denklem sisteminin çözümünü LU ayrıştırma
metodu ile bulunuz.

25𝑥1 + 5𝑥2 + 𝑥3 = 27

64𝑥1 + 8𝑥2 + 𝑥3 = 66

144𝑥1 + 12𝑥2 + 1𝑥3 = 146

25 5 1 27
64 8 1 66
144 12 1 146
Çözüm: İlk olarak katsayılar matrisinin bulalım.

25 5 1
64 8 1
144 12 1

Gauss eleme yönteminin ileriye doğru eleme işlemlerini

yapalım.
 25 5 1 1 0 0 𝑢11 𝑢12 𝑢13
64 8 1 = 𝑙21 1 0 0 𝑢22 𝑢23
144 12 1 𝑙31 𝑙32 1 0 0 𝑢33

25 5 1 𝑢11 𝑢12 𝑢13

64 8 1 = 𝑙21 𝑢11 𝑙21 𝑢12 + 𝑢22 𝑙21 𝑢13 + 𝑢23
144 12 1 𝑙31 𝑢11 𝑙31 𝑢12 + 𝑙32 𝑢22 𝑙31 𝑢13 + 𝑙32 𝑢23 + 𝑢33
Matris eşitliğinden tüm elemanlar karşılıklı eşit olmalıdır. Bu nedenle aşağıdaki
eşitlikler yazılabilir.

1. Satır:
𝑢11 = 25, 𝑢12 = 5, 𝑢13 =1
2. Satır:
𝑙21 𝑢11 = 64
𝑙21 𝑢12 + 𝑢22 = 8
𝑙21𝑢13 + 𝑢23 = 1

𝑙21=64/25=2.56 𝑢22 = −4.8 𝑢23 = −1.56

3. Satır
𝑙31. 𝑢11 = 144
𝑙31𝑢12 + 𝑙32𝑢22 = 12
𝑙31𝑢13 + 𝑙32𝑢23 + 𝑢33 = 1

𝑙31=5.76 𝑙32=3.5 𝑢33=0.7

Yani,

1 0 0 25 5 1
𝐿 = 2.56 1 0 𝑈 = 0 −4.8 −1.56
5.76 3.5 1 0 0 0.7

olduğundan
25 5 1 1 0 0 𝑢11 𝑢12 𝑢13
64 8 1 = 𝑙21 1 0 0 𝑢22 𝑢23
144 12 1 𝑙31 𝑙32 1 0 0 𝑢33

1 0 0 25 5 1
= 2.56 1 0 0 −4.8 −1.56
5.76 3.5 1 0 0 0.7
biçimindedir.
Şimdi sağlama yapalım.

1 0 0 25 5 1
[L][U]= 2.56 1 0 0 −4.8 −1.56
5.76 3.5 1 0 0 0.7

25 5 1
= 64 8 1 = [𝐴]
144 12 1
İlk olarak ikinci satırın ilk elemanı ve

25 5 1
64 0 −4.8 −1.56
𝑅2 + −( )𝑅1 → 𝑅2
25 144 12 1

ve üçüncü satırın ilk elemanı sıfırlansın.

25 5 1
144 0 −4.8 −1.56
𝑅3 + −( )𝑅1 → 𝑅3
25 0 −16.8 −4.76
Şimdi üçüncü satırın ikinci elemanı sıfırlansın.

25 5 1
−16.8
𝑅3 + −( )𝑅2 → 𝑅3 0 −4.8 −1.56
−4.8 0 0 0.7

Böylece üst üçgen matris yani.

25 5 1
[U]= 0 −4.8 −1.56
0 0 0.7
biçimindedir.
Şimdi alt matrisi yani [L] yi bulalım. Gauss ileriye doğru ilerleme
Aşamalarında kullanılan katsayıları kullanarak

𝑎21 64
𝑙21 = = = 2.56
𝑎11 25
𝑎31 144
𝑙31 = = = 5.76
𝑎11 25
𝑎32 −16.8
𝑙32 = = = 3.5
𝑎22 −4.8

Böylece alt üçgen matris yani.

1 0 0
[L]= 2.56 1 0
5.76 3.5 1
biçimindedir.
Şimdi sağlama yapalım.

1 0 0 25 5 1
[L][U]= 2.56 1 0 0 −4.8 −1.56
5.76 3.5 1 0 0 0.7

25 5 1
= 64 8 1 = [𝐴]
144 12 1
𝐴 𝑋 = 𝐵 denklem sisteminin çözümünü [L][U] matris çarpımını kullanarak
çözmek istersek [A]=[L]|[U] olduğunu kullanarak 𝐿 𝑈 𝑋 = 𝐵 denklemini
elde edelim.

1 0 0 25 5 1 𝑥1 27
[L][U][X]= 2.56 1 0 0 −4.8 −1.56 𝑥2 = 66
5.76 3.5 1 0 0 0.7 𝑥3 146
Bu denklemi çözmek için başka bir [Z] matrisi tanımlarız ve 𝑈 𝑋 = 𝑍 olarak
alırız. O halde 𝐿 𝑍 = 𝐵 denklemini elde ederiz. İlk olarak 𝐿 𝑍 = 𝐵 matrisini
çözüp [Z] matrisini buluruz. Daha sonra [U][X]=[Z] matrisinde [Z] yi yerine koyup matrisi
çözerek [X] çözümüne ulaşırız.

25 5 1 𝑥1 𝑧1
[U][X]= 0 −4.8 −1.56 𝑥2 = 𝑧2 = [Z]
0 0 0.7 𝑥3 𝑧3

1 0 0 𝑧1 27
𝐿 𝑍 = 2.56 1 0 𝑧2 = 66 = [𝐵]
5.76 3.5 1 𝑧3 146
 1 0 0 𝑧1 27
𝐿 𝑍 = 2.56 1 0 𝑧2 = 66 = [𝐵]
5.76 3.5 1 𝑧3 146

2.56𝑧1 + 𝑧2 =66
𝑧1 =27
𝑧2=−3.12

𝑧1 27
5.76𝑧1 + 3.5𝑧2 + 𝑧3 = 146 𝑧2 = −3.12
𝑧3 = 1.4 𝑧3 1.4
Şimdide [U][X]=[Z] matrisinde [Z] yi yerine koyup matrisi çözerek [X] çözümüne ulaşırız.

25 5 1 𝑥1 27
[U][X]= 0 −4.8 −1.56 𝑥2 = −3.12 = [Z]
0 0 0.7 𝑥3 1.4

−4.8𝑥2 − 1.56𝑥3 =-3.12

0.7𝑥3 =1.4
𝑥2 = 0
𝑥3 = 2

𝑥1 1
25𝑥1 + 5𝑥2 + 𝑥3 = 27 𝑥2 = 0
𝑥1 = 1 𝑥3 2