AĞIRLIKLI ORTALAMA

Bazı verilerde önem derecesi bakımından

farklar olabilir. Ortalamanın hesaplanmasında
bu farkların etkili olması isteniyorsa, önem
derecesi ile orantılı olarak bir ağırlık verilir. Bu
ağırlıklar kullanılarak hesaplanan ortalamaya
“Ağırlıklı Ortalama” denir.
 m

f
j 1
j Xj
XA  m

f j 1
j

Burada,

X A : Ağırlıklı ortalama
X j : j’ninci denek değeri
fj : X j değerini alan denek sayısı
ÖRNEK: Değişik yaş grubundaki 200 kişinin bir yılda
ortalama doktora gidiş sayısı aşağıda verilmiştir. 200
kişinin hepsi için ortalama doktora gidiş sayısı nedir?
Yaş grupları sıklık(f) Ortalama doktora gidiş sayısı
0-5 yaş 20 6.5
6-16 yaş 55 2.9
17-44 yaş 68 5.0
45 ve üstü 57 6.2
ÖRNEK: Bir öğrencinin bir dönemdeki not ortalaması
hesaplanmak isteniyor. Derslerden aldığı notlar ve
kredileri aşağıdaki gibidir. Buna göre, öğrencinin içinde
bulunduğu dönem not ortalamasını bulunuz.
Dersler Notlar Kredisi
İşletme 80 3
Matematik 70 2
Bilgisayar 95 2
Muhasebe 85 2
İktisat 75 3
 (80 * 3)  (70 * 2)  (95 * 2)  (85 * 2)  (75 * 3)
XA 
12
 965 / 12  80.4
 GEOMETRİK ORTALAMA
Mikro organizmaların çoğalması, nüfus artışı, fiyat
artışı gibi birbirinin katları olarak çoğalan verilerde
ortalama hesaplamak için kullanılır.

G.O.  n X 1 . X 2 ... X n   X 1 . X 2 ... X n 

1
n

X i : i’ninci denek değeri

n : denek sayısı
 Değerler arasında sıfır veya negatif değerler
varsa geometrik ortalama hesaplanamaz.
Aritmetik ortalama kadar aşırı (uç)
değerlerden etkilenmez.
ÖRNEK:
Bir köyün son 5 yıllık nüfusları 325, 400, 545,
690, 850 dir. 5 yıllık ortalama nüfusu nedir?

G.O.  325.400.545.690.850  325.400.545.690.850

5 1
5

 529.32
ÖRNEK:
Bir malın fiyatı son 5 yılda nisbi olarak 98, 100,
110, 112, 121 şeklinde değişmiştir. Fiyatlardaki
son 5 yıla ait nisbi değişmenin ortalamasını
bulunuz.
 ÖRNEK: Bir bölgenin nüfusu 2010 yılında
4254670 kişi, 2012 yılında 4575470 kişi ise,
2011 yılı nüfusunu tahmin ediniz.

G.O.  4254670.4575470  4412155

ÖRNEK: Bir işletmenin üç farklı ürünün
satışından elde ettiği kar yüzdeleri 2,4,8 dir. Bu
işletmenin ortalama karı nedir?
 ÇEYREK VE YÜZDELİKLER

Büyüklük sırasına dizilmiş verileri ve frekans

tablosunu yüzdeliklere ayıran istatistikledir.
Dağılımın her hangi bir noktasını gösterirler.
Q1 : 25’inci yüzdelik (birinci çeyrek değer),
Q2 : 50’inci yüzdelik (ikinci çeyrek değer),
Q3 : 75’inci yüzdelik (üçüncü çeyrek değer)
ile gösterilir.
 Sınıflandırılmamış verilerde,
birinci çeyrek değer

n 1
n tek sayı ise, j  , X j  Q1 ,
4
n X j  X j 1
n çift sayı ise, j  ,  Q1
4 2
 üçüncü çeyrek değer,

3n  1
n tek sayı ise, j  , X j  Q3 ,
4
3n X j  X j 1
n çift sayı ise, j  ,  Q3
4 2
formülüyle hesaplanır.
ÖRNEK: 9,3,1,8,5,2,8,7,6,2,4 biçiminde
verilen verilerin Q1, Q2, Q3 değerlerini
bulunuz.
X1, X2,X3,X4,X5,X6,X7,X8,X9, X10,X11
1, 2, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 8, 9
n=11 tek sayı, j=(11+1)/2=6, X6=5= Q2= OR

j=(11+1)/4=3, X3=2= Q1

j=3.(11+1)/4=9, X9=8= Q3
ÖRNEK: 2,7,1,5,2,3,4,8 biçiminde verilen
verilerin Q1, Q2, Q3 değerlerini bulunuz.
X1, X2,X3,X4,X5,X6,X7,X8
1, 2, 2, 3, 4, 5, 7, 8
n=8 çift sayı, j=8/2=4, X4=3 , X5=4
Q2= OR=(3+4)/2=3.5
j=8/4=2, X2=2 , X3=2 , Q1=(2+2)/2=2
j=3.(8)/4=6, X6=5 , X7=7 , Q3=(5+7)/2=6
 Sınıflandırılmış verilerde yüzdelikler,

 j  N1 
Pa  SAD    * c
 N 2  N1 
formülüyle elde edilir. Burada,

j  %a * n

Pa : a’nıncı yüzdelik

SAD : j’ninci değerin bulunduğu sınıfın önceki sınıf ara değeri

N1 : j’ninci değerin bulunduğu sınıfın önceki den daha az
frekansı(sıklığı)

N2 : j’ninci değerin bulunduğu sınıfın sonraki den daha az

frekansı(sıklığı)

c : sınıf aralığı
 ÖRNEK 1:
f SAD Den Daha Az
f n=28 çift sayı , j=n/2=14
89.5 0
4
92.5 4
6 OR=101.5
95.5 10
1
98.5 11
3
101.5 14
4
104.5 18
4
107.5 22
1
110.5 23
1
113.5 24
3
116.5 27
0
119.5 27
1
122.5 28
 ÖRNEK: n=28 çift sayı , j=n/2=14
f SAD Den Daha Az
f OR=101.5
89.5 0
4
92.5 4
6 j=0.25*28=7 , N1=4 , N2=10 , SAD=92.5
95.5 10

 74 
1
98.5 11 P25  92.5    * 3  94
3
101.5 14  10  4 
4
104.5 18
4 j=0.75*28=21 N1=18 , N2=22 , SAD=104.5
107.5 22
1
 21  18 
110.5 23
1 P75  104.5    * 3  106.75
3
113.5 24
 22  18 
116.5 27
0
119.5 27
1
122.5 28
ÖRNEK 2:
SAD Den Daha Az Den Daha Çok
f p f p
6.45 0 0 32 1

7.15 1 1/32 31 31/32

7.85 4 4/32 28 28/32

j=8
8.55 16 16/32 16 16/32

9.25 21 21/32 11 11/32

9.95 23 23/32 9 9/32

j=24
10.65 29 29/32 3 3/32

11.35 29 29/32 3 3/32

12.05 32 1 0 0
 25. ve 75. yüzdeliği bulalım.

 j  N1 
Pa  SAD    * c
 N 2  N1 
j  %a * n j=0.25*32=8 c=0.7

N1  4 N 2  16

 84 
P25  7.85    * 0.7  8.08
 16  4 
j=0.75*32=24 N 1  23 N 2  29

 24  23 
P75  9.95    * 0.7  10.06
 29  23 