See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/312125502

ANALYSIS BEHAVIOR FACTOR IN REINFORCED CONCRETE DESIGN OF TALL

BUILDING

Article · December 2016

CITATIONS READS

0 1,786

2 authors, including:

Tran-Trung Nguyen
Van Lang University
10 PUBLICATIONS   2 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Structural Analysis by ANSYS Workbench View project

Advanced Analysis for Steel Structures View project

All content following this page was uploaded by Tran-Trung Nguyen on 19 January 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2017

PHÂN TÍCH HỆ SỐ ỨNG XỬ KẾT CẤU NHÀ CAO TẦNG BTCT

ANALYSIS BEHAVIOR FACTOR IN REINFORCED CONCRETE DESIGN OF

TALL BUILDING

Nguyễn Trần Trung(*) và Vũ Ngọc Quang (**)

* Khoa Kiến trúc xây dựng, Trường Đại học Văn Lang, nguyentrantrung@vanlanguni.edu.vn
** Viện kỹ thuật công trình đặc biệt, Học viện kỹ thuật quân sự, vungocquangcse@gmail.com

TÓM TẮT: Nghiên cứu này tập trung làm rõ giá trị hệ số ứng xử q của một công trình 20
tầng bằng bê tông cốt thép (BTCT) với giải pháp kết cấu cụ thể theo yêu cầu của Kiến Trúc.
Giá trị q được xác định bằng việc áp dụng theo TCVN 9386-2012 và do tác giả đề xuất
dựa trên công thức phổ phản ứng đàn hồi thiết kế trong TCVN 9386-2012 với công cụ MS
Excel 2016 kết hợp với phần mềm phân tích phần tử hữu hạn Etabs 2016.
Từ khóa: hệ số ứng xử, thiết kế kết cấu BTCT, tải trọng động đất, kết cấu nhà cao tầng.
ABSTRACT: This study focuses on clarifying the value of behavior factor q of a 20-storey
building with reinforced concrete (RC) with specific structural solutions at the request of
Architecture. Values of q are determined by applying TCVN 9386-2012 and by the author
based on a formula proposed universal design elastic response of TCVN 9386-2012 with
MS Excel 2016 tools combined with analysis finite element software ETABS 2016.
Key words: behavior factor in seismic design, reinforced concrete design, structural Tall
Buildings, earthquake load.student, class professional training, interest in learning.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ trình cao tầng (Bryan Stafford Smith, Alex

Nhà cao tầng xuất hiện ở nước ta do
việc tăng dân số nhanh ở thành phố, thiếu
đất xây dựng và giá thành cao. Nhà cao tầng
là loại công trình xây dựng lớn và phức tạp,
không giống như các công trình thấp tầng
khi chịu tác dụng chủ yếu của tải trọng đứng,
các công trình cao tầng với chiều cao lớn
ngoài tải trọng đứng, tác dụng của tải trọng
ngang như gió, động đất đều rất nguy hiểm
cho công trình.
Để giải quyết bài toán tải trọng ngang,
đòi hỏi kết cấu phải có độ dẻo hay khả năng
tiêu tán năng lượng hợp lý để làm hạn chế
ảnh hưởng của các tác động trên. Vấn đề này
liên quan đến giải pháp kết cấu cho các công
Coull, & Bryan S Stafford-Smith, 1991) và
khả năng tiêu tán năng lượng của các hệ kết
cấu chính là hệ số ứng xử. Mặt khác khi nói
đến hệ số này, trong (TCVN 9386-2012,
2012) đều lấy chung cho các kết cấu BTCT
một giá trị nhất định, theo ý kiến tác giả thì
giá trị này không hợp lý ứng với từng loại
mặt bằng và giải pháp kết cấu khác nhau.
Giải pháp kết cấu xuất phát từ phương án
kiến trúc và trên thực tế việc thay đổi kiến
trúc rất khó thực hiện và hệ số ứng xử
(TCVN 9386-2012, 2012) đề xuất không
thỏa mãn với một số điều kiện quy định khi
thiết lập phổ phản ứng với từng giá trị chu
kỳ của các dạng dao động. Vì vậy việc phân

1
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG
tích hệ số ứng xử phù hợp với mặt bằng và
giải pháp kết cấu mà không làm thay đổi
phương án thiết kế Kiến Trúc ban đầu là sự
cần thiết trong việc thực hành tính toán.
Vấn đề hệ số ứng xử vẫn là một vấn đề
còn nhiều tiềm năng nghiên cứu vì đã có rất
nhiều tác giả, nhóm nghiên cứu cùng với các
bài báo đã được công bố trong nhiều năm
qua, cụ thể: (B Borzi, GM Calvi, AS
Elnashai, E Faccioli, & JJ Bommer, 2001)
cho rằng hệ số hồi quy của gia tốc phổ không
đàn hồi đã được tính toán bằng mô hình đáp
ứng đàn dẻo lý tưởng (EPP – Elastic
Perfectly Plastic) và tăng bền mềm hóa trễ
(HHS – Hysteretic Hardening Softening).
Độ dẻo của kết cấu trong nghiên cứu này đều
dựa trên hệ số ứng xử (q hay R) vì nó cung
cấp giá trị phản ánh được mức độ dẻo thấp
nhất và khả năng phân tán năng lượng của
kết cấu. (LG Daza, 2010) chỉ ra rằng sự khác
biệt giá trị hệ số ứng xử mong muốn và thực
tế tính toán là do hệ số cường độ (CΩ). Khi
giá trị hệ số cường độ lớn sẽ đảm bảo hệ số
R tính toán vượt quá hệ số R mong muốn.
Hệ số R đặc biệt có thể đạt được bằng cách
điều chỉnh tỷ lệ độ dẻo (μ) và hệ số cường
độ (CΩ). Nói cách khác, có vài cách kết hợp
(μ, CΩ) để đạt được hệ số hiệu chỉnh đáp ứng
như nhau. Các tiêu chuẩn thiết kế động đất
trong tương lai gần, cần rà soát lại quy trình
tính toán hệ số hiệu chỉnh đáp ứng, sử dụng
một cách tiếp cận hợp lý hơn. Cần phải có
nhiều nghiên cứu về hệ số dư (Rρ). (NAGA
WISVA TEJA, 2013) thực hiện nghiên cứu
ảnh hưởng chiều cao của tường chịu lực
BTCT có xét đến độ dẻo cao. Trong nghiên
cứu này, ứng xử phi tuyến của kết cấu công
trình được nghiên cứu bằng phương pháp
phần tử hữu hạn (PP PTHH) với các tấm
2
Số 01 / 2017
tường là phần tử vỏ nhiều lớp với tiết diện là
các thớ, cùng với sự hình thành các khớp dẻo
do thuộc tính của các thớ bê tông và cốt thép.
Trong phân tích phi tuyến do tải trọng động
đất có xét đến vài tham số như là các dạng
dao động chủ yếu, hệ số dẻo, hệ số cường độ
và hệ số đáp ứng hiệu chỉnh. Các kết quả đạt
được chứng tỏ ứng xử do tải trọng động đất
đều thỏa mãn, đặc biệt là dạng dao động
xoắn trong công trình. (A Cunha, E Caetano,
& P Ribeiro, 2014) đã thực hiện tính toán độ
dẻo và hệ số vượt tải trong thiết kế động đất
cho kết cấu BTCT để xem lại toàn bộ các
phương pháp được đề nghị trong các tiêu
chuẩn thiết kế động đất mà đều xem xét cả
hai thành phần là độ dẻo và hệ số vượt tải,
những hệ số ảnh hưởng tới cường độ. Các
khung BTCT hoặc hệ hỗn hợp khung và hệ
tường chịu cắt sẽ được phân tích phi tuyến
tĩnh bằng phương pháp Static Push – over
khi chịu tải trọng ngang. Mục đích cuối cùng
của nghiên cứu này là làm rõ tầm quan trọng
của hệ số vượt tải trong thiết kế động đất.
Trong nghiên cứu này, tác giả phân tích
giá trị hệ số ứng xử q mà (TCVN 9386-2012,
2012) là không hợp lý vì hình dạng mặt bằng
với các giải pháp kết cấu khác nhau sẽ có giá
trị q khác nhau. Phân tích này được thực
hiện bằng việc xác định chu kỳ dao động của
công trình bằng phần mềm tích hợp thiết kế
kết cấu công trình ETABS phiên bản 2016,
từ đó thiết lập các phổ phản ứng đàn hồi
Se(Ti) và phổ thiết kế Sd(Ti) có kể đến hệ số
ứng xử q bằng phần mềm MS EXCEL.
2. HỆ SỐ ỨNG XỬ VÀ TẢI TRỌNG DO
TÁC ĐỘNG CỦA ĐỘNG ĐẤT THEO
TCVN 9386-2012
2.1. Hệ số ứng xử
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG
Theo (TCVN 9386-2012, 2012), hệ số
ứng xử lấy theo giải pháp cấu tạo và phương
án kết cấu. Hệ số này nhằm xét đến khả năng
tiêu tán năng lượng được xác định cho mỗi
hướng tác động của động đất.
q  q0 .kW (1)
Trong đó: q0 giá trị cơ bản của hệ số ứng
xử, phụ thuộc vào các loại kết cấu sử dụng
và tính đều đặn theo phương mặt đứng của
công trình; kW hệ số phản ánh dạng kết cấu
chiếm ưu thế trong hệ kết cấu có tường chịu
lực.
Hệ khung hoặc hệ khung tương đương
(hỗn hợp khung - vách), có thể xác định gần
đúng như sau (cấp dẻo trung bình): q = 3.3
nhà một tầng; q = 3.6 nhà nhiều tầng, khung
một nhịp; q = 3.9 nhà nhiều tầng, khung
nhiều nhịp (hoặc kết cấu hỗn hợp khung
vách).
Hệ vách cứng hoặc vách cứng có lỗ: q
= 3.6 hệ kết cấu hỗn hợp tương đương vách
cứng, hoặc hệ vách cứng có lỗ (hệ tường có
dầm liên kết) nhà một tầng; q = 3.0kW hệ
tường vách cứng chỉ có hai tường vách
cứng; q = 3.1kW các hệ vách cứng không
phải là vách cứng có lỗ. Trong đó:
1  0
0.5  kW  1 (2)
3 1) cần xét các hiệu ứng khuếch đại địa hình
h (3)
0  Wi
lWi
Với: hWi chiều cao tường thứ i; lWi chiều
dài đoạn tường thứ i.
2.2. Tải trọng do tác động của động
đất
2.2.1. Tổng quát
Trong phạm vi tiêu chuẩn này, chuyển
động động đất tại một điểm cho trước trên
bề mặt được biểu diễn bằng phổ phản ứng
3
Số 01 / 2017
gia tốc đàn hồi, được gọi tắt là “Phổ phản
ứng đàn hồi”.
Dạng của phổ phản ứng đàn hồi được
lấy như nhau đối với hai mức tác động động
đất giới thiệu trong 2.1 (1)P và 2.2.1(1)P
(TCVN 9386-2012, 2012) với yêu cầu
không sụp đổ (trạng thái cực hạn – tác động
động đất thiết kế) và đối với yêu cầu hạn chế
hư hỏng.
Tác động động đất theo phương nằm
ngang được mô tả bằng hai thành phần
vuông góc được xem là độc lập và biểu diễn
bằng cùng một phản ứng.
Đối với ba thành phần của tác động
động đất, có thể chấp nhận một hoặc nhiều
dạng khác nhau của phổ phản ứng, phụ
thuộc vào các vùng nguồn và độ lớn động
đất phát sinh từ chúng.
Ở những nơi chịu ảnh hưởng động đất
phát sinh từ các nguồn khác nhau, khả năng
sử dụng nhiều hơn một dạng phổ phản ứng
phải được xem xét để có thể thể hiện đúng
tác động động đất thiết kế. Trong những
trường hợp như vậy, giá trị của ag cho từng
loại phổ phản ứng và từng trận động đất sẽ
khác nhau.
Đối với các công trình quan trọng (γI >
(tham khảo phụ lục A, phần 2 (TCVN 9386-
2012, 2012)).
Có thể biểu diễn chuyển động động đất
theo hàm thời gian (xem 3.2.3 (TCVN 9386-
2012, 2012)).
Đối với một số loại công trình, có thể
xét sự biến thiên của chuyển động nền đất
trong không gian cũng như theo thời gian.
2.2.2. Phổ phản ứng đàn hồi theo phương
ngang
 TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2017

Với các thành phần nằm ngang của tác Bảng 1. Giá trị của các tham số mô tả các phổ
động động đất, phổ phản ứng đàn hồi Se(T) phản ứng đàn hồi
được xác định bằng công thức (4) đến (7) Loại nền đất S TB (s) TC (s) TD (s)
 T  (4) A 1,0 0,15 0,4 2,30
0  T  TB : S e (T )  a g  S  1     2,5  1
 TB 
B 1,2 0,15 0,5 2,0
TB  T  TC : S e (T )  a g  S    2,5 (5)
C 1,15 0,20 0,6 2,0
T  (6)
TC  T  TD : S e T   a g  S    2,5   C  D 1,35 0,20 0,8 2,0
T 
T  T  (7) E 1,4 0,15 0,5 2,0
TD  T  4 s : S e T   a g  S    2,5   C 2 D 
 T 
Hệ số điều chỉnh độ cản η có thể xác
Trong đó: Se(T) phổ phản ứng đàn hồi;
định bằng biểu thức
T : là chu kỳ dao động của hệ tuyến tính một
10 (8)
bậc tự do; ag : là gia tốc nền thiết kế trên nền   0.55
5
loại A (ag = γI.agR); TB : là giới hạn dưới của
Trong đó: ξ tỷ số cản nhớt của kết cấu,
chu kỳ, ứng với đoạn nằm ngang của phổ
tính bằng phần trăm.
phản ứng gia tốc; TC : là giới hạn trên của
chu kỳ, ứng với đoạn nằm ngang của phổ
phản ứng gia tốc; TD : là giá trị xác định
điểm bắt đầu của phần phản ứng dịch chuyển
không đổi trong phổ phản ứng; S : là hệ số
nền; η : là hệ số điều chỉnh độ cản với giá trị
tham chiếu η = 1 đối với độ cản nhớt 5%.

Hình 2. Phổ phản ứng đàn hồi cho tất cả các

Hình 1. Phổ phản ứng đàn hồi (độ cản 5%)
Giá trị của chu kỳ TB, TC, TD và hệ số
nền S (Bảng 1) mô tả dạng phổ phản ứng
đàn hồi phụ thuộc vào loại nền đất, nếu
không xét đến địa chất tầng sâu (xem
3.1.2(1) (TCVN 9386-2012, 2012)).
loại nền đất từ A đến E (độ cản 5%)
Trường hợp đặc biệt, khi dùng tỷ số cản
nhớt khác 5%, giá trị này được cho trong
phần có liên quan của tiêu chuẩn này.
Phổ phản ứng chuyển vị đàn hồi SDe(T),
nhận được bằng cách biến đổi trực tiếp phổ
phản ứng gia tốc đàn hồi Se(T) theo biểu thức
sau:
T 
2
(9)
S De (T )  Se (T )  
 2 
Thông thường, cần áp dụng biểu thức
(9) cho các chu kỳ dao động không vượt quá
4.0 (s). Đối với các kết cấu có chu kỳ dao

4
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2017

động lớn hơn 0.4 (s) có thể dùng một định 2 T

0  T  TB : S d T   a g  S   
 2,5 2 
   
(10)
nghĩa phổ chuyển vị đàn hồi hoàn chỉnh hơn.  3 TB  q 3 

2.2.3. Phổ thiết kế dung cho phân tích 2,5

đàn hồi
Khả năng kháng chấn của hệ kết cấu
trong miền ứng xử phi tuyến thường cho
phép thiết kế kết cấu với các lực động đất bé
hơn so với các lực ứng với phản ứng đàn hồi
tuyến tính.
Để tránh phải phân tích trực tiếp các kết
cấu không đàn hồi, người ta kể đến khả năng
tiêu tán năng lượng chủ yếu thông qua ứng
xử dẻo của các cấu kiện của nó hoặc các cơ
cấu khác bằng cách phân tích đàn hồi dựa
trên phổ phản ứng được chiết giảm từ phổ
phản ứng đàn hồi, vì thế phổ này được gọi là
“phổ thiết kế”. Sự chiết giảm này được thực
hiện bằng cách đưa vào hệ số ứng xử q.
Hệ số ứng xử q biểu thị một cách gần
đúng tỷ số giữa lực động đất mà kết cấu phải
chịu nếu phản ứng của nó là hoàn toàn đàn
hồi với tỷ số cản nhớt 5% và lực động đất có
thể sử dụng khi thiết kế theo mô hình phân
tích đàn hồi thông thường mà vẫn tiếp tục
bảo đảm cho kết cấu một phản ứng thỏa mãn
các yêu cầu đặt ra. Giá trị của hệ số ứng xử
q trong đó có xét tới ảnh hưởng của tỷ số cản
nhớt khác 5% của các loại vật liệu và hệ kết
cấu khác nhau tùy theo cấp dẻo kết cấu
tương ứng được cho trong các phần khác
nhau của tiêu chuẩn này. Giá trị của hệ số
ứng xử q có thể khác nhau theo các hướng
nằm ngang khác nhau của kết cấu, mặt dù sự
phân loại cấp dẻo kết cấu phải như nhau
trong mọi hướng.
Đối với các thành phần nằm ngang của
tác động động đất, phổ thiết kế Sd(T) được
xác định bằng cách biểu thức (10) đến (13)
TB  T  TC : S d T   a g  S 
q (11)
 2,5 TC
 a g  S  q  T
TC  T  TD : S d T 
   a
 g
(12)
 2,5 TC  TD
 a g  S  q  T 2
TD  T : S d T 
   a
 g
(13)
Trong đó: ag, S, TC và TD đã được định
nghĩa trong mục 3.2.2.2 (TCVN 9386-2012,
2012); Sd(T) là phổ thiết kế; q là hệ số ứng
xử; β hệ số ứng với cận dưới của phổ thiết
kế theo phương nằm ngang, β = 0.2.
Phổ thiết kế được xác định như trên
không thích hợp cho thiết kế công trình có
hệ cách chấn đáy hoặc có hệ tiêu tán năng
lượng.
3. NGHIÊN CỨU BẰNG SỐ
3.1. Số liệu hình học
Công trình sử dụng trong nghiên cứu số,
khung kết hợp với vách lõi bằng vật liệu
BTCT, công trình thuộc khối văn phòng.
Công trình gồm 20 tầng với mặt bằng đối
xứng. Mặt bằng kích thước L x B = 24 x 30
(m). Phương Oy gồm 5 trục (Hình 6). Chiều
cao tính chung cho các tầng là 3.2 (m). Kích
thước các cấu kiện (Hình 3), (Hình 4).
Hình 3. Kích thước hình học của dầm và lõi

5
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2017

3.2. Vật liệu sử dụng

Bê tông sử dụng cấp độ bền B20
(M250), cốt thép sử dụng nhóm CI cho sàn,
CII cho các cấu kiện dầm, cột, vách và lõi;
nhóm CIII cho móng. Kết cấu được thiết kế
theo cấp dẻo trung bình.
3.3. Tải trọng
Hình 4. Kích thước hình học cột và sàn
Từ những hệ số tra bảng tùy thuộc vào
chức năng công trình đã được quy định trong
(TCVN 9386-2012, 2012), ta định nghĩa
được Mass Source sử dụng trong phân tích
động đất trong công trình trên (Hình 8).

Hình 8. Định nghĩa Mass Soucre cho công

trình khi phân tích bài toán tác động động đất
lên công trình
Hình 5. Mặt bằng lưới cột công trình
3.4. Kết quả và thảo luận
3.4.1. Chu kỳ dao động
Dựa vào (Bảng 2) và điều kiện tổng các
khối lượng hữu hiệu của các dạng dao động
được xét chiếm ít nhất 90% tổng khối lượng
của kết cấu, từ đó ta xét được các dạng dao
động ảnh hưởng theo từng phương (Bảng 3)
(Bảng 4).
Bảng 2. Giá trị chu kỳ dao động ứng với từng
dạng dao động

Hình 6. Mặt bằng dầm sàn công trình TH tải

Dạng dao
T (s) UX UY
động

Modal 1 3.465 0.6746 0

Modal 2 2.651 0 0.6565
Modal 3 2.3 0 0
Modal 4 1.048 0.1571 0
Modal 5 0.708 0 0.1847
Modal 6 0.638 0 0
Modal 7 0.478 0.0612 0
Modal 8 0.311 0 0.0661
Modal 9 0.285 0 0
Modal 10 0.275 0.0325 0
Hình 7. Công trình được khảo sát dưới Modal 11 0.184 0 0.0328
dạng mô hình phần tử hữu hạn trong ETABS Modal 12 0.18 0.02 0
Modal 13 0.17 0 0
2016

6
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2017

Bảng 3. Các dạng dao động ảnh hưởng tới Bảng 6. Giá trị phổ Se(Ti) theo hai phương
phương X
PHỔ THEO PHƯƠNG X
TH tải Dạng dao động T (s) Ti (s) Se(Ti)
Modal 1 3.465 0 1.20 6.0
TB 0.15 5.94 4.8
Modal 4 1.048
0.478 5.94 3.6
Modal 7 0.478 2.4
TC 0.5 5.94
1.048 2.83 1.2
Bảng 4. Các dạng dao động ảnh hưởng tới 0.0
TD 2 1.49
phương Y 3.465 0.49 0.0 2.0 4.0
4 0.37
TH tải Dạng dao động T (s) PHỔ THEO PHƯƠNG Y
Modal 2 2.651 Ti (s) Se(Ti)
Modal 5 0.708 0 1.20 6.0
TB 0.15 5.94 4.8
3.6
3.4.2. Thiết lập phổ phản ứng TC 0.5 5.94
2.4
0.708 4.20 1.2
Các giá trị phổ Se(T), Sd(T) được tính TD 2 1.49 0.0
2.651 0.85 0.0 2.0 4.0
toán dựa trên chu kỳ theo 2 phương đã được 4 0.37
liệt kê (Bảng 3), (Bảng 4) và các công thức Bảng 7. Giá trị phổ Sd(Ti) được thiết lập từ giá
từ (4) đến (7); từ (10) đến (13). Trong đó hệ trị chu kỳ theo hai phương
số ứng xử q = 3.9 theo TCVN 9386-2012,
PHỔ THEO PHƯƠNG X
được thể hiện (Bảng 6) và (Bảng 7). Từ các Ti (s) Sd(Ti) ≥ β.ag
0 0.80 OK
giá trị phổ xác định, sẽ được khai báo trong TB 0.15 0.77 OK
0.478 0.77 OK
phần mềm ETABS 2016 và tiến hành phân TC 0.5 0.77 OK
tích các giá trị nội lực trong dầm và cột. 1.048 0.37
0.19
OK
NOT OK
TD 2
3.465 0.06 NOT OK
Bảng 5. Thông số đầu vào cho tính toán tác 4 0.05 NOT OK
động động đất 1.0
0.8
Địa điểm xây dựng 0.5
Tỉnh / T.phố Thủ Đô Hà Nội 0.3
0.0
Quận / huyện Quận Cầu Giấy
0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0
Kinh độ 105.799494
PHỔ THEO PHƯƠNG Y
Vĩ độ 21.033276 Ti (s) Sd(Ti) ≥ β.ag
Gia tốc nền tham chiếu 0 0.80 OK
0.1032
agR TB 0.15 0.77 OK
TC 0.5 0.77 OK
Mức độ và hệ số tầm quan 0.708 0.54 OK
trọng TD 2 0.19 NOT OK
2.651 0.11 NOT OK
Mức độ quan trọng Cấp II 4 0.05 NOT OK
Hệ số tầm trọng γI 1
1.0
Cấp dẻo kết cấu DCM
Cấp dẻo trung 0.8
bình 0.5
Loại đất nền B 0.3
Hệ số nền S 1.2 0.0
TB (s) 0.15 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0
TC (s) 0.5
TD (s) 2 Ta dễ dàng thấy rằng, khi sử dụng hệ số
Gia tốc nền thiết kế ag 1.012392 q = 3.9 trong (TCVN 9386-2012, 2012) quy

7
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2017

định thì giá trị phổ Sd(Ti) tính ra lại không
đảm bảo điều kiện ≥ β.ag . Mặt khác, theo
quy định trong (TCVN 9386-2012, 2012)
đối với phổ thiết kế đàn hồi theo phương
ngang hệ số ứng xử q ≥ 1.5, điều này lại càng
thấy không hợp lý khi q = 3.9 > 1.5 đã trình
bày trong (Bảng 7). Ngay cả khi giá trị q =
1.5 cũng không thỏa mãn điều kiện Sd(Ti) ≥
β.ag (Bảng 8).
thấp nhất, chênh lệch rất nhiều với phổ đàn
hồi trên 80%. Còn hai phổ thiết kế có hệ số
ứng xử tương ứng q = 1.5 và q = 0.93 chênh
lệch trên 60% và 40% phổ đàn hồi.
Phổ thiết kế với hệ số ứng xử phù hợp
cho hệ kết cấu này chính là q = 0.51 vì giá
trị phổ thiết kế rất gần với phổ đàn hồi.
6.0
PDH

PTK(q = 3.9)
4.8
Bảng 8. Phổ thiết kế với hệ số ứng xử q = 1.5 PTK(q = 0.93)

3.6 PTK(q = 1.5)

PHỔ THEO PHƯƠNG X
Ti (s) Sd(Ti) ≥ β.ag PTK(q = 0.51)
0 0.80 OK 2.4
TB 0.15 2.00 OK
0.478 2.00 OK
TC 0.5 2.00 OK 1.2
1.048 0.95 OK
TD 2 0.50 OK 0.0
3.465 0.17 NOT OK 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0
4 0.13 NOT OK
2.4
2.0 Hình 9. So sánh giá trị phổ đàn hồi Se(Ti) và
1.6 phổ thiết kế Sd(Ti) tương ứng với hệ số ứng xử
1.2
0.8 q theo phương X
0.4
0.0
0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 6.0
PDH

PHỔ THEO PHƯƠNG Y 4.8 PTK(q = 3.9)

Ti (s) Sd(Ti) ≥ β.ag PTK(q = 0.93)

0 0.80 OK
TB 0.15 2.00 OK 3.6 PTK(q = 1.5)

TC 0.5 2.00 OK PTK(q = 0.51)

0.708 1.41 OK 2.4
TD 2 0.50 OK
2.651 0.28 OK
4 0.13 NOT OK 1.2
2.4
2.0
1.6 0.0
1.2 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0
0.8
0.4
0.0 Hình 10. So sánh giá trị phổ đàn hồi Se(Ti) và
0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 phổ thiết kế Sd(Ti) tương ứng với hệ số ứng xử
q theo phương Y
Từ những kết quả phân tích trên, tác giả
đã đề xuất giá trị q cho phổ thiết kế Sd(Ti) 3.4.3. Nội lực dầm B25 của tầng 10 và
thỏa mãn điều kiện ≥ β.ag và giá trị q cho kết giá trị lực cắt tầng
quả Sd(Ti) ≈ Se(Ti) ứng với mặt bằng kiến Để tiện theo dõi, nội lực trong công
trúc và phương án kết cấu đề xuất; (Hình 9), trình này sẽ được thể hiện qua khung trục B
(Hình 10) cho thấy phổ thiết kế với hệ số với các tên dầm và cột (Hình 11). Trong đó
ứng xử lấy theo hệ kết cấu được quy định cấu kiện dầm B25 của tầng 10 được chọn để
trong (TCVN 9386-2012, 2012) là giá trị phân tích nội lực.

8
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2017

64
61 PĐH
58
PTK_q = 3.9
54
51 PTK_q = 1.5
48
PTK_q = 0.93
45
42 PTK_q = 0.51
38

Chiều cao tầng (m)

35
32
29
26
22
19
16
13
10
6
3
0
0 30000 60000 90000 120000 150000 180000 210000 240000 270000 300000
VY (kN)

Hình 13. Biểu đồ so sánh lực cắt tầng theo

phương Y
5000
PDH PTK_q=3.9
4500
PTK_q=1.5 PTK_q=0.93
4000 PTK_q=0.51
3500
3000

Mô men M3 (kN.m)
2500
2000
1500
1000
500
0
Hình 11. Các tên dầm, cột trong khung trục B 0.30.60.91.21.51.82.12.42.73.03.33.63.94.24.54.85.15.45.76.06.36.66.97.27.57.88.18.48.7
Vị trí mặt cắt dầm B25

Độ chênh lệch của các giá trị phổ (Hình Hình 14. So sánh mô men M3 dầm B25 tầng
9) và (Hình 10) sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tác 10 theo phương X
động của động đất về lực cắt tầng, nội lực 975
900
PDH
PTK_q=3.9
825
trong khung. Điển hình là cấu kiện dầm B25 750
PTK_q=1.5
PTK_q=0.93
675

tầng 10. Các độ chênh lệch đều được thể 600

Mô men M3 (kN.m)

525
450
hiện dưới dạng các đồ thị so sánh. 375
300
225
150
64
75
61 PĐH 0
58 0.30.60.91.21.51.82.12.42.73.03.33.63.94.24.54.85.15.45.76.06.36.66.97.27.57.88.18.48.7
54 Vị trí mặt cắt dầm B25
PTK_q = 3.9
51
48
45
PTK_q = 1.5
Hình 15. So sánh mô men M3 dầm B25 tầng
42
38
PTK_q = 0.93
10 theo phương Y
35
Chiều cao tầng (m)

32 PTK_q = 0.51
29 Từ các bảng so sánh trên, khi sử dụng
26
22
19
phổ thiết kế có hệ số ứng xử q theo hệ kết
16
13 cấu được quy định trong (TCVN 9386-2012,
10
6 2012), độ chênh lệch về các giá trị lực cắt
3
0
0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 160000 180000 200000
đáy, lực cắt tầng và nội lực trong khung
VX (kN)
chênh lệch với các giá trị trên khi phân tích
bằng phổ đàn hồi là khá lớn (từ 80% - 90%).
Hình 12. Biểu đồ so sánh lực cắt tầng theo Mặt khác khi phân tích phổ thiết kế với hệ
phương X số ứng xử q thỏa điều kiện khi phân tích theo

9
 TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2017

phổ ngang, giá trị q ≥ 1.5 và điều kiện giá trị
phổ thiết kế khi chu kỳ nằm trong khoảng TC
(s) đến 4 (s), Sd(Ti) ≥ β.ag, để đảm bảo các
điều kiện này, các giá trị phân tích theo phổ
thiết kế vẫn còn khá lớn nằm trong khoảng
40% đến 70%. Đối với hệ kết cấu của công
trình được phân tích, hệ số ứng xử q lấy theo
(TCVN 9386-2012, 2012) và được hiệu
chỉnh để đảm bảo điều kiện phổ theo phương
ngang và giá trị phổ thiết kế trong khoảng
chu kỳ TC (s) đến 4(s) là chưa hợp lý đối với
phương án kết cấu này, mà hệ số ứng xử hợp
lý cho phương án kết cấu này chính là giá trị
q = 0.51, cho ta các giá trị phân tích và so
sánh rất gần với phân tích tác động động đất
theo phổ đàn hồi dưới 1.2 %.
4. KẾT LUẬN
Để tránh phải phân tích trực tiếp các kết
cấu không đàn hồi, người ta kể đến khả năng
tiêu tán năng lượng chủ yếu thông qua ứng
xử dẻo của các cấu kiện hoặc các cơ cấu
khác bằng cách phân tích đàn hồi dựa trên
phổ phản ứng thiết kế được chiết giảm từ
phổ phản ứng đàn hồi, việc chiết giảm này
thông qua hệ số ứng xử q. Nhưng nếu lấy hệ
số này theo quy định của (TCVN 9386-
2012, 2012) lại chênh lệch quá nhiều so với
việc phân tích bằng phổ phản ứng đàn hồi;
Mặt khác lại không đảm bảo vài điều kiện
trong tiêu chuẩn đã quy định, cụ thể là điều
kiện q ≥ 1.5 và giá trị phổ Sd(Ti) khi chu kỳ
nằm trong khoảng TC (s) đến 4 (s) phải ≥
β.ag; Dựa vào cách phân tích này, ứng với
từng dạng phương án kết cấu sẽ cho ta
khoảng hệ số ứng xử q phù hợp dùng trong
phân tích tác động động đất bằng phương
pháp phổ phản ứng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. TCVN 9386-2012 (2012). Thiết kế công trình chịu động đất. Hà Nội: Bộ Xây Dựng.
2. Borzi, B., Calvi, G., Elnashai, A., Faccioli, E., & Bommer, J. (2001). Inelastic spectra for
displacement-based seismic design. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 21(1), 47-
61.
3. Cunha, A., Caetano, E., & Ribeiro, P. (2014). Accounting for ductility and overstrength in
seismic design of reinforced concrete structures.
4. Daza, L. (2010). Challenges, Opportunities and Solutions in Structural Engineering and
Construction.
5. Smith, B. S., Coull, A., & Stafford-Smith, B. S. (1991). Tall building structures: analysis and
design (Vol. 5): Wiley New York.
6. TEJA, N. W. (2013). Effect of Height on the Seismic Behavior of Reinforced Concrete
Bearing Wall Structural Systems with High Ductility. Middle-East Journal of Scientific
Research, 14(10), 1345-1353.

Ngày nhận bài: 05-11-2016 Ngày biên tập xong: 25-11-2016 Duyệt đăng: 15/12/2016

10

View publication stats