ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΤΑΞΕΙΣ

ENOTHTA 7η: ΣΤΟΙΧΕΙΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ

Απλοί στοιχειομετρικοί υπολογισμοί

Εξυπηρετεί οι υπολογισμοί να γίνονται σε mol, γι’ αυτό μετατρέπουμε τα δεδομένα
σε mol, όπου χρειάζεται.
Γράφουμε ισοσταθμισμένη τη χημική εξίσωση της αντίδρασης για την οποία ζητείται
να γίνει ο προσδιορισμός.
Με βάση τα mol που δίνονται και τους συντελεστές της χημικής εξίσωσης
υπολογίζουμε τα mol που ζητούνται.
Σε περίπτωση που ζητούνται άλλες ποσότητες μετατρέπουμε τα mol που βρήκαμε
σε όγκο ή μάζα ή πίεση ή συγκέντρωση, ανάλογα με το τι μας ζητούν.
Επισημαίνεται ότι σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις διευκολύνει να εργαστούμε σε:
α) Όγκους π.χ. όταν όλα τα δεδομένα και ζητούμενα είναι σε όγκους που έχουν
μετρηθεί στις ίδιες συνθήκες καθώς και σε καθαρούς αριθμούς (απόδοση).
β) Συγκεντρώσεις, εφόσον όλα τα δεδομένα και ζητούμενα αναφέρονται στον ίδιο
όγκο.

Τυπολόγιο μετατροπών ποσοτήτων δεδομένων/ζητούμενων σε mol

m N
n  . Οι τύποι αυτοί ισχύουν για οποιαδήποτε ουσία.
Mr N A
V
n . Ο τύπος ισχύει για ουσίες που γνωρίζουμε ότι είναι αέριες και οι όγκοι
Vm
τους έχουν μετρηθεί στις ίδιες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας.

P  V  n  R  T . Ο τύπος ισχύει για ουσίες που γνωρίζουμε ότι είναι αέριες.

n
C . Ο τύπος ισχύει για ουσίες που βρίσκονται διαλυμένες σε κάποιον διαλύτη.
V

Εφαρμογή
Σε δοχείο εισάγονται 70 g N2 και περίσσεια H2 . Να υπολογίσετε:
α) Πόσα L αμμωνίας θα παραχθούν μετρημένα σε STP;
β) Πόσα L υδρογόνου θα αντιδράσουν, μετρημένα σε θερμοκρασία 227 oC και πίεση
5 atm.
γ) Τη συγκέντρωση του διαλύματος που θα προκύψει αν η παραχθείσα αμμωνία
διαλυθεί σε νερό και προκύψει διάλυμα όγκου 800 mL.
m N2 70 g
Βήμα 1. n N2    2,5 mol
MrN 2 28 g
mol
Βήμα 2. mol N 2  3H 2  2NH 3
Aύ 2, 5 3  2,5 
ά   2  2, 5

1
 ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

V3 ,STP L
α) n 3   V3 ,STP  n 3  Vm,STP  5 mol  22, 4  112 L .
Vm,STP mol
L  atm
n H2  R  T 7,5 mol  0, 082  500 K
β) P  V  n  R  T  VH2   mol  K  61,5 L .
P 5 atm
n n NH3 5 mol
γ) C   C NH3    6, 25 M .
V Vύ  L 0,8 L

Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί με έλεγχο περίσσειας

Όταν σε μία αντίδραση με δύο τουλάχιστον αντιδρώντα δίνονται οι ποσότητές τους
τότε πρέπει να ελέγξουμε αν οι ποσότητες αυτές είναι σε στοιχειομετρική αναλογία
ή είναι σε περίσσεια και έλλειμμα.
Αν είναι σε στοιχειομετρική αναλογία τα δύο συστατικά αντιδρούν πλήρως και
μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όποια ποσότητα θέλουμε για να κάνουμε τους
ζητούμενους υπολογισμούς.
Αν το ένα από τα αντιδρώντα είναι σε περίσσεια (περισσεύει), ενώ το άλλο
βρίσκεται σε έλλειμμα και αντιδρά πλήρως, πρέπει οι στοιχειομετρικοί υπολογισμοί
να βασιστούν στην ποσότητα του αντιδρώντος που αντιδρά πλήρως, δηλαδή αυτού
που είναι σε έλλειμμα. Στην περίπτωση αυτή καλύτερα να γίνεται ένα ποιο
αναλυτικό πινακάκι μεταβολών mol που θα περιλαμβάνει 4 σειρές «Αρχικά»,
«Αντιδρούν», «Παράγονται» και «Τελικά»
Έλεγχος στοιχειομετρικής αναλογίας αντιδρώντων
Σε δοχείο εισάγονται x mol  και y mol  τα οποία αντιδρούν σύμφωνα με τη
χημική εξίσωση        .
Για να ελέγξουμε αν οι ουσίες Α και Β είναι σε στοιχειομετρική αναλογία
αρχική ποσότητα Α x συντελεστής Α α
συγκρίνουμε τα κλάσματα = και = .
αρχική ποσότητα Β y συντελεστής Β β
x α
α) Αν βρίσκουμε ότι  τότε τα  και  είναι σε στοιχειομετρική αναλογία.
y β
x α
β) Αν βρίσκουμε ότι  τότε το  είναι σε περίσσεια και οι υπολογισμοί πρέπει
y β
να γίνουν με βάση την ποσότητα του  που είναι σε έλλειμμα.
x α
γ) Αν βρίσκουμε ότι  τότε το  είναι σε έλλειμμα και οι υπολογισμοί πρέπει
y β
να γίνουν με βάση την ποσότητά του.
Εφαρμογή 1.
Σε δοχείο εισάγονται 7 mol  2 και 2 mol  2 τα οποία αντιδρούν σύμφωνα με τη
χημική εξίσωση 3Η 2 + Ν 2  2ΝΗ 3 . Να υπολογίσετε τη σύσταση του αερίου
μείγματος όταν η αντίδραση θα έχει ολοκληρωθεί.
7 3
i. Ελέγχουμε τη στοιχειομετρική αναλογία των αντιδρώντων:  . Άρα το  2
2 1
είναι σε περίσσεια και το  2 είναι σε έλλειμμα.
ii. Κατασκευάζουμε το πινακάκι μεταβολής των mol.

2
 ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

mol 3 2   2  2 3
ά 7 2 
ύ 3 2 2 
ά   22
ά 1  4
Επομένως, στο τέλος της αντίδρασης στο δοχείο θα υπάρχουν 1 mol  2 που ήταν
σε περίσσεια και 4 mol ΝΗ 3 που παράχθηκαν.

Εφαρμογή 2
Σε δοχείο εισάγονται 67,2 L 2 και 48 g S τα οποία αντιδρούν σύμφωνα με τη
χημική εξίσωση 2S + 3O 2  2SO 3 . Να υπολογίσετε τη μάζα του τριοξειδίου του
θείου που θα παραχθεί.
VO2 ,STP67, 2 L m 48g
n O2    3 mol και n S  S   1, 5 mol .
Vm,STP 22, 4 L MrS 32 g
mol mol
1, 5 2
i. Ελέγχουμε τη στοιχειομετρική αναλογία των αντιδρώντων:  . Άρα το S
3 3
είναι σε έλλειμμα και το O2 είναι σε περίσσεια.
ii. Κατασκευάζουμε το πινακάκι μεταβολής των mol.
mol 2S  3O 2  2SO3
ά 1,5 3 
3
ύ 1,5  1,5  2, 25 
2
2
ά    1,5
2
ά  0,75 1, 5
g
Συνεπώς, mSO3  n SO3  MrSO3  1,5 mol  80  120 g .
mol

Σημαντική Παρατήρηση
Τόσο στις παραπάνω εφαρμογές όσο και γενικότερα στο παρόν ψηφιακό
βοήθημα, δηλαδή στις ερωτήσεις, στις ασκήσεις και στα προβλήματα που θα
συναντήσετε θα θεωρούνται δεδομένα:
α) Οι σχετικές ατομικές μάζες των στοιχείων.
L
β) Ο μολαρικός ή γραμμομοριακός όγκος Vm σε STP συνθήκες ( 22, 4 ).
mol
L  atm
γ) Η παγκόσμια σταθερά των ιδανικών αερίων, R ( 0, 082 ).
mol  K

Ημερομηνία τροποποίησης: 26/04/2019

Επιμέλεια: Κουκουλάς Βαγιανός

Επιστημονικός έλεγχος: Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος – Γιαλούρης Παρασκευάς