ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ∆ΑΦΝΗΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ Α.
Αγώνας αντοχής και υπομονής
ως το τέλος της άνοιξης
Μεταξύ
εφιάλτη και
ελπίδας...
Οι επιχειρήσεις προετοιμάζουν επενδυτική έκρηξη με το πέρας της κρίσης
Οι εμβολιασμοί αλλάζουν τα δεδομένα και ανοίγουν θετικές προοπτικές Επιχείρηση «ανοιχτό καλοκαίρι» και τουρισμός με
rapid tests και πιστοποιητικά Η κατάσταση των νοσοκομείων θα κρίνει τη διάρκεια του lockdown Παγώνουν χρέη σε Εφορία
και εισφορές στα Ταμεία για το 2021, επ' αόριστον οι αναστολές εργασίας Το «ακορντεόν» απορρύθμισε σχολεία και μαθητές
Πόσο επικίνδυνη και μεταδοτική είναι η COVID-19 στις μικρές ηλικίες Το ρωσικό Sputnik V και η διπλωματία των εμβολίων
ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΡΑΚΟΥΣΗΣ, ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΩΒΑΙΟΣ, ΜΑΡΘΑ ΚΑΪΤΑΝΙ∆Η, ΝΤΙΝΟΣ ΣΙΩΜΟΠΟΥΛΟΣ, BΑΣΙΛΗΣ Γ. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΘΕΟ∆ΩΡΑ Ν. ΤΣΩΛΗ, ΜΑΡΝΥ ΠΑΠΑΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΟΡΑΝΙΤΗΣ, ΠΑΝΟΣ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗΣ, ΣΕΛ. Α4, 6, 813, Β4, SCIENCE 46
ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΩΝ ΧΡΕΩΝ
ΤΑΣΟΣ ΜΑΝΤΙΚΙ∆ΗΣ, ΣΕΛΙ∆ΕΣ Β23
Ελληνικό #MeToo
Οι αποκαλύψεις
γκρεµίζουν
«είδωλα», διαλύουν
την οµερτά
Σε τροχιά εσωτερικής κά-
θαρσης δείχνει να οδεύ-
ει το ελληνικό θέατρο. Οι
καλλιτέχνες, που πήραν τη
σκυτάλη από τον αθλητι-
σμό, φαίνεται να θέλουν
να φτάσουν ως το τέρμα.
ΜΥΡΤΩ ΛΟΒΕΡ∆ΟΥ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΕΛ. 3
ΟΙ ΚΟΜΑΝΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΦΛΩΡΟΥ ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙ∆ΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΜΕΙΣ ΥΠΟ ΜΙΑ ΣΚΕΠΗ
ΜΙΑ
ΠΟΛΥΤΕΛΗΣ
ΕΚ∆ΟΣΗ
ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΑΣ
Η γένεση
του ελληνικού κράτους
ΙΔΡΥΤΗΣ: ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ (1922)
ΠΕΡΙΟΔΟΣ B' - Ετος 4=ο - Αριθ. 183
ΚΥΡΙΑΚΗ 14 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2021
† ΙΖ' ΜΑΤΘΑΙΟΥ (Χαναναίας), Αυξεντίου, Μάρωνος οσ.
Ανατολή 07.16 - Δύση 18.03, Σελήνη 3 ημερών
© TO BHMA Εκδότης ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ Α.Ε.
ΤΙΜΗ ΦΥΛΛΟΥ €4,25
ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ B΄ ΕΚ∆ΟΣΗ
νέες εποχές
ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗΣ, ΝΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΑΚΗΣ,
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΤΣΙΟΣ, ∆ΗΜΗΤΡΗΣ Α. ΙΩΑΝΝΟΥ
Το χαµένο βασίλειο 30 χρόνια πριν
Κινδυνεύει Η διάσπαση και
Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
ο θησαυρός η µάχη ανανεωτικών ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ...
της Βακτριανής και συντηρητικών για
στο Αφγανιστάν την «ψυχή» του ΚΚΕ Τ ο νοµοσχέδιο για τις
αλλαγές στην ανώ-
τατη εκπαίδευση – της
εγκατάστασης ειδικού
αστυνοµικού σώµατος
στα πανεπιστήµια συ-
µπεριλαµβανοµένης,
που προκάλεσε εντά-
σεις και αντιδράσεις –
ψηφίστηκε, µετά πολ-
λών επαίνων, από την
Πάνω από 20.000
χρυσά αντικείμενα, ΤΑ Α∆ΙΕΞΟ∆Α ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΚΑΙ Τριάντα χρόνια πριν δεν
συγκρούστηκαν μόνο δύο
πλειοψηφία του κυβερ-
νώντος κόµµατος και
ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΛΙΒΥΗΣ
δαχτυλίδια, νομίσματα, εσωκομματικά στρατόπεδα,
όπλα, περιδέραια είναι αλλά δύο «κόσμοι», δύο δι- πλέον είναι νόµος του
υπό απειλή λόγω της αφορετικές αντιλήψεις για κράτους. Μένει τώρα να
διαφθοράς που μαστίζει
το Αφγανιστάν.
Ελλάδα - Ισραήλ, µια σχέση όλο και πιο ισχυρή τον χαρακτήρα και τη φυσι-
ογνωμία του ΚΚΕ.
δούµε την εφαρµογή
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙ∆Α Α2
ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΛ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ, ΣΕΛΙ∆ΕΣ Α2325
ΕΡΗ ΒΑΡ∆ΑΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΕΛ. 2 Λ. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΕΛΙ∆ΕΣ Α2627
ΝΙΚΟΣ ΧΑΣΑΠΟΠΟΥΛΟΣ,
ΣΕΛΙ∆Α Α22
Α2 2 TO BHMA Πολιτικά Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Εν Τάχει...
Η μεταρρύθμιση
που δεν έγινε...
Συνέχεια aπο την πρωτη σελιδα

των σχετικών ρυθμίσεων και αν όντως εφαρμοζόμενες θα

βελτιώσουν τη λειτουργία των πανεπιστημίων, θα αποκατα-
πολιτικα γραφουν
στήσουν τη χαμένη, κατά τους εμπνευστές του νόμου, ελευ- Εκνευρισμός και επιφυλακή Βασίλης Διγαλάκης
θερία διακίνησης των ιδεών και θα καταστήσουν τα ΑΕΙ λει- στο Μαξίμου από τα πρώτα Η ελάχιστη βάση εισαγωγής
τουργικότερα και αποδοτικότερα. ίχνη φθοράς και η κατανομή των εισακτέων Σ. A10
Ουδείς αμφιβάλλει ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια βασανίζο- Το επικοινωνιακό φάουλ της Νίκος Ανδρουλάκης
νται από τη σποραδική δράση και διαβρωτική παρουσία δια- Ικαρίας, η πίεση λόγω της εξάπλωσης Μαζί γινόμαστε ισχυρότεροι Σ. A13
φόρων μειοψηφικών, πολλές φορές εξωπανεπιστημιακών, της πανδημίας, η ανησυχία για νέα
ομάδων, όπως και από τη χωρίς μέτρο και επαρκή αξιολό- στραβοπατήματα που θα λειτουργήσουν ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ
γηση εισαγωγή και φοίτηση σπουδαστών σε αυτά. Και είναι σωρευτικά και η παρέμβαση Μητσοτάκη Ας ξυπνήσουν όσο προλαβαίνουν Σ. A17
ακριβές επίσης ότι το επικρατήσαν επί δεκαετίες απολύτως α14-15 Λευτέρης Κουσούλης
ελευθεριάζον κλίμα αμαύρωσε την εικόνα, επιβράδυνε τον Αυλαία Σ. A20
εκσυγχρονισμό τους και περιόρισε τις δυνατότητές τους.
Η μεταρρύθμιση που επαγγέλθηκε η κυβέρνηση ούτε αρκετή ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΤΑΛΗΣ
Ο ΣΥΡΙΖΑ και το αφήγημα
είναι ούτε ικανή να αλλάξει τον ρου των πραγμάτων. Προκύ- Προς μια νέα διατλαντική σχέση Σ. A29
των δύο κόσμων
πτει άλλωστε το συμπέρασμα από τη μονομέρεια των ρυθμί- Στόχος του Αλέξη Τσίπρα είναι η ΠΕΤΡΟΣ Ν. ΛΙΝΑΡΔΟΣ
σεων και από τον χαρακτήρα της αλλαγής που επιβλήθηκε. προσωπική ιδεολογική σύγκρουση με Πίκρα και ελπίδες Σ. A42
Δεν αλλάζει δομικά τη λειτουργία των πανεπιστημίων, δεν τον Πρωθυπουργό να λειτουργήσει ως
μεταβάλλει σε βάθος την οργάνωσή τους, ούτε προικοδοτεί υπόβαθρο νέων πολιτικών συμμαχιών
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΡΕΤΕΝΤΕΡΗΣ
την ανώτατη εκπαίδευση με πόρους και μηχανισμούς ικανούς για το κόμμα του - Η Κουμουνδούρου Το ρίσκο των άλλων Σ. A44
να στηρίξουν την έρευνα και τη διασύνδεσή της με την πα- επενδύει πολλά στη συζήτηση για το Γιώργος Αλογοσκούφης
ραγωγή και την οικονομία συνολικότερα. Θα μπορούσε – οι νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας Πώς θα πληρώσουμε
πολιτικές συνθήκες και οι κοινωνικές ανάγκες το επέτρεπαν α16-17 για την πανδημία; ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 1
– να είναι ριζοσπαστική και να δίνει πραγματική ώθηση στην
Νίκος Χριστοδουλάκης
ανώτατη εκπαίδευση.
Ο διμέτωπος αγώνας Χρέη και πληθωρισμός επιστρέφουν,
Ο ανεξάρτητος παρατηρητής αισθάνεται ότι οι προωθηθείσες
της Φώφης Γεννηματά η ανάπτυξη όχι ακόμα ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 2
αλλαγές εξυπηρετούν περισσότερο τη διάταξη των πολιτικών
δυνάμεων και την ανάδειξη των πολιτικών και ιδεολογικών Ρωγμές στην εικόνα Μητσοτάκη και Κ. Γάτσιος, Δ. Α. Ιωάννου
διαφορών μεταξύ των ανταγωνιζόμενων σχηματισμών, παρά αντιπολιτευτικές αδυναμίες Τσίπρα «Νέο» χρήμα και διαγραφή
οτιδήποτε άλλο. βλέπουν οι επιτελείς του ΚΙΝΑΛ - χρεών: οι δύο όψεις του ίδιου
Δεν ομολογείται δημοσίως, αλλά κοινή είναι η πεποίθηση ότι Ετοιμάζουν «επίθεση» στο μέτωπο νομίσματος ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 2
της οικονομίας - «Γαλάζιος ΣΥΡΙΖΑ»
δι’ αυτών επιχειρείται να στηθεί το νέο πεδίο αντιπαράθεσης
η ΝΔ για τη Χαριλάου Τρικούπη Αντώνης Μανιτάκης
και να αναδειχθεί η διαφορά αντιλήψεων που επικρατεί στην
ελληνική πολιτική σκηνή, εν όψει προφανώς της επόμενης Α18 «Το Σύνταγμα άντεξε στις κρίσεις της
συντεταγμένης χρεοκοπίας και της
εκλογικής αναμέτρησης, όποτε αυτή και αν γίνει. πανδημίας» ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 4
Θεμιτό μπορεί να πει κανείς, ωστόσο δεν είναι μείζον, ούτε
αυτό που χρειάζεται ο τόπος. Ντιντιέ Ρεντέρς: Η COVID-19 τεστ Γιώργης Γιατρομανωλάκης
Οι μεγάλες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που έμειναν στην αντοχής για το κράτος δικαίου Πανδημία και λογοτεχνία ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 4
Ιστορία της χώρας μας είναι συγκεκριμένες και κατεγράφη- Ο ευρωπαίος επίτροπος με αρμοδιότητα
τα θέματα Δικαιοσύνης μιλάει για το ΝΙΚΟΣ ΔΗΜΟΥ
σαν στη συνείδηση των πολιτών επειδή συνδέθηκαν με τις Οι κακές τύχες της Κύπρου ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 5
κράτος δικαίου και τις ευρωπαϊκές
πραγματικές ανάγκες και τους μεγάλους πόθους του ελλη-
αξίες, για όσα πρέπει να κάνει η χώρα
νικού λαού. Στέλλα Πριόβολου
μας στον τομέα αυτόν και την ανάγκη
Η πρώτη του Ελευθερίου Βενιζέλου, που συνδέθηκε με το για ψηφιοποίηση των συστημάτων
Οταν μια παθογένεια
κίνημα του δημοτικισμού, επιστράτευσε ό,τι καλύτερο διέ- Δικαιοσύνης διαιωνίζεται ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 6
θετε ο πνευματικός κόσμος της εποχής, καθιστώντας την εκ-
παίδευση δημόσιο αγαθό και κτήμα όλων των Ελλήνων. Στη Α21 ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ
Εσωτερικές φωνές: από
διάρκεια της δεύτερης τετραετίας Βενιζέλου οικοδομήθηκαν τον Υψιστο ως την Google ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 6
ΚΟΣΜΟΣ
τόσα σχολεία όσα ποτέ στην Ιστορία του σύγχρονου ελληνι-
κού κράτους. Προσέφερε, τότε, η δημόσια εκπαίδευση αλλε- Βασίλης
πάλληλα κύματα δημιουργίας στην ελληνική κοινωνία και γι’ Κοντογιαννόπουλος
Το σχέδιο Ντράγκι για να Παιδεία και Αριστερά ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 6
αυτό αγκαλιάστηκε στην κυριολεξία από τον ελληνικό λαό.
βγάλει την Ιταλία από την κρίση
Και η δεύτερη, εκείνη του 1964, με πρωταγωνιστές τον Γε- ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΙΩΑΝΝΟΥ
Φορολογική μεταρρύθμιση, υγεία,
ώργιο Παπανδρέου και τον παιδαγωγό Ευάγγελο Παπανού- Η καλή πλευρά μας ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ Σ. 7
θέσεις εργασίας, αλλά και κοινός
τσο, που κατήργησε τα δίδακτρα και άνοιξε τις πύλες των προϋπολογισμός για τη ζώνη
πανεπιστημίων σε όλα τα ελληνόπουλα και δημιούργησε πε- ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ
του ευρώ στο πλάνο του πρώην
ριβάλλον ίσων ευκαιριών και μοναδικής κοινωνικής κινητι- Σκοτεινές πλευρές
κεντρικού τραπεζίτη
κότητας στη χώρα μας. των ελληνικών ΑΕΙ Σ. Β2
Η σημερινή μας κοινωνική διάρθρωση ορίζεται σε σημαντικό α28 ΖΩΗΣ ΤΣΩΛΗΣ
βαθμό ακόμη από εκείνη τη μεγάλη αλλαγή, από την ευκαιρία Οταν δεν έχεις τι να πεις... Σ. Β16
που προσέφερε στους φτωχότερους νέους να εκπαιδευτούν
και να αλλάξουν πραγματικά τη ζωή τους. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΤΣΗΣ
Κακά τα ψέματα, δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία στην τωρινή Εκρυβαν μετανάστες Ο δούρειος ίππος
νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Οσοι παρακο- σε σπηλιές νησιών των ιδίων μετοχών Σ. Β16
λουθούν από κοντά τις διεθνείς τάσεις στα εκπαιδευτικά Εντυπωσιακά στοιχεία από τη νέα ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΣΦΕΤΣΑ
συστήματα θεωρούν ότι η επανάσταση-μεταρρύθμιση στα μυστική επιχείρηση «Αλκμήνη H Φρίντα, η Σάλμα και τα τεκταινόμενα
πανεπιστήμια του καιρού μας ακούει στο όνομα R&D. Στη 2» της ΕΛ.ΑΣ. και της ΕΥΠ - Η
στη χώρα μας ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Σ. 1
διασύνδεση της έρευνας με την ανάπτυξη κατευθύνονται όλα παρείσφρηση σε κυκλώματα
τα μεγάλα διεθνή πανεπιστήμια, αυτή ορίζει την πρόοδό τους, διακινητών της Τουρκίας και το ΙΩΑΝΝΑ ΣΟΥΦΛΕΡΗ
ταξίδι της 3ης Φεβρουαρίου Δείξε μου τις
με αυτή εξελίσσονται και με αυτή προοδεύουν.
Και επ’ αυτής, δυστυχώς, ο νόμος της κυρίας Κεραμέως δεν Α31 προτεραιότητές σου SCIENCE Σ. 1
αφιέρωσε ούτε μία αράδα!

TO BHMA
τοδότης α46 Σίβυλλα πολιτισμος 16

Εκδότης: ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ Α.Ε. ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η

Διευθυντής: Αντώνης Β. Καρακούσης αναπαραγωγή, ολική, μερική ή

Διευθυντής Σύνταξης: Ζώης Τσώλης περιληπτική, η κατά παράφραση ή

to bhma Αρχισυντάκτης Εκδοσης: Γιάννης Καλογιάννης διασκευή απόδοση του περιεχομένου της
εφημερίδας με οποιονδήποτε τρόπο,
Αρχισυντάκτες: Αγγελος Αλ. Αθανασόπουλος (Πολιτικό),
Ιδρυτής: Δημ. Λαμπράκης (1922) Ελένη Βουλτσίδου (Ελεύθερο - Νέες Εποχές), Ιωάννα Σουφλέρη (Science) μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό,
n Πολιτική και Οικονομική εφημερίδα Διεύθυνση BHMAGAZINO, Πολιτισμού και Βιβλίων: Μαργαρίτα Σφέτσα ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη
n Περίοδος Β΄n Ετος 4ο n Αριθ. φύλλου 183 Εμπορική Διευθύντρια: Πέννυ Λάγκα, Αrt Director: Γιάννης Κούρτης γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος

Γραφεία: Συγγρού 340, Καλλιθέα 176 73 Tηλ. κέντρο: 210 754.7000 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου
E-mail: tovima@alteregomedia.org Internet: http://www.tovima.gr που ισχύουν στην Ελλάδα.
Α4 4 TO BHMA Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο κ. Μητσοτάκης πιστεύει ακράδαντα

ότι η Ελλάδα, παρά τους κλονισμούς
της πανδημικής περιόδου και τα βάρη
που αυτή συσσωρεύει στα δημόσια
οικονομικά, μπορεί να επιτύχει άλματα
προόδου στην επόμενη φάση

Ο Πρωθυπουργός προσπάθησε, εν μέσω της πανδημίας ψηφιακός μετασχηματισμός

τρίτου lockdown, πανδημικής κόπωσης και παρακινεί πάμπολλες δυνάμεις.
ικαριώτικης αμφισβήτησης, να μεταδώσει
κλίμα αισιοδοξίας για τη συνέχεια, να μετα- Οι εκτιμήσεις
φέρει στους πολίτες την πεποίθησή του ότι των επιχειρηματιών
είμαστε στα τελειώματα της πρωτοφανούς Δεν υπάρχει εγχώρια επιχειρηματική οικο-
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: REUTERS/Alkis Konstantinidis

παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης και πως γένεια που αυτή την περίοδο να μην προ-
απομένουν ακόμη λίγοι μήνες προσπάθει- ετοιμάζει επενδύσεις και να μη σκέπτεται
ας και υπομονής μέχρι να ελευθερωθούμε νέες δουλειές. Και αυτό γιατί απλούστα-
από τη βόμβα του κορωνοϊού, που κλόνισε τα υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι, εξαιρετι-
τους πάντες και τα πάντα. κά συμφέροντες χρηματοδοτικοί όροι και
ελεγχόμενο μισθολογικό κόστος που καθι-
Πανδημική έξαρση στούν απολύτως ελκυστική την απόδοση
πριν από την έξοδο των ιδίων κεφαλαίων. Οπως εξηγούσε πρό-

Κρίσιμο
Η αλήθεια είναι πως, παρά τις πολλές σφατα στέλεχος συμβουλευτικής εταιρείας,
αμφιβολίες, έχει λόγους να αισιοδοξεί. μπορεί να ξεπερνά και το 15%, ποσοστό
Η επιστήμη δείχνει να κερδίζει τη μάχη σπάνιο στα ελληνικά οικονομικά χρονικά.
του κορωνοϊού, τα εμβόλια αυξάνονται Κοινή είναι η πεποίθηση ότι στην επόμενη
και πληθύνονται, η παραγωγή και η δι- φάση ανασύστασης και ανασυγκρότησης
άθεσή τους διευκολύνεται όσο περνά ο θα προσφερθούν δυνατότητες άντλησης

σταυροδρόμι
χρόνος και οι πολίτες, παρότι εξουθε- φθηνών κεφαλαίων, το ύψος του επιτοκί-
νωμένοι από την απομόνωση και τους ου θα κινείται σε επίπεδα μικρότερα του
πολλούς κατά καιρούς επιβαλλόμενους 0,5%, οι αναζητούσες νέες πηγές εσόδων
περιορισμούς, τηρούν στην πλειονότητά τράπεζες θα υποστηρίξουν τα νέα επεν-
τους τα μέτρα αυτοπροστασίας, πειθαρ- δυτικά σχήματα και έτσι θα υπάρξει περι-
χούν και διευκολύνουν την αντιμετώπιση βάλλον για στήσιμο νέων δραστηριοτήτων
του φαινομένου. και μονάδων.
Ωστόσο, γνωρίζει και εκείνος ότι μέχρι Μεταξύ εφιάλτη και ελπίδας - Πόλεμος Η μεγάλη ευκαιρία
να βγούμε στο ξέφωτο θα περάσουμε μια
περίοδο πανδημικής έξαρσης, εξαιτίας για τον έλεγχο της πανδημίας ως τον Μάιο της Ελλάδας
κυρίως της βρετανικής μετάλλαξης του
ιού που τον καθιστά μεταδοτικότερο και
– Σε δοκιμασία κυβέρνηση και κοινωνία Ο κ. Μητσοτάκης και το οικονομικό επιτε-
λείο που τον συνοδεύει υπολογίζουν πως
απειλητικότερο στην παρούσα φάση. – Τι ανησυχεί αλλά και γιατί ελπίζει σε καλύτερες αν ξεπεράσουν την υγειονομική κρίση, θα
Κατά τα φαινόμενα, έχουμε εισέλθει ήδη έχουν την ευκαιρία να μετατρέψουν την
σε αυτή τη δύσκολη φάση, όπως μαρτυρεί ημέρες ο Κ. Μητσοτάκης – Τα σχέδια και οι Ελλάδα σε έναν τόπο παραγωγής και δη-
η αύξηση των κρουσμάτων, οι επιταχυνόμε-
νες το τελευταίο διάστημα εισαγωγές στα
προετοιμασίες επιχειρηματικών κύκλων για τις μιουργίας. Εναντι αυτών των προσδοκι-
ών θα σπεύσουν να καταθέσουν εντός του
νοσοκομεία και οι καθημερινά περισσό- ευκαιρίες που θα προκύψουν την επόμενη ημέρα προσεχούς Απριλίου την ελληνική πρόταση
τερες διασωληνώσεις στις μονάδες εντα- στις Βρυξέλλες για το Ταμείο Ανάκαμψης,
τικής θεραπείας. Του Αντώνη Καρακούση γνωρίζοντας ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν
θα περιμένει όλες τις χώρες να υποβάλουν
Επί ποδός πολέμου να ελπίζει σε καλύτερες και ασφαλέστερες χρόνια. Κάτι που συμβαίνει σπάνια στην σχετικά σχέδια, παρά θα χρηματοδοτεί όσες
με όπλο τα εμβόλια ημέρες, τόσο για τον τουρισμό, τις επενδύ- ιστορία χωρών σαν τη δική μας. είναι έτοιμες και διαθέτουν πλήρη φάκελο
Οι λοιμωξιολόγοι στις ενημερώσεις τους σεις και συνολικότερα για την οικονομία. επενδύσεων. Πράγμα που σημαίνει ότι από
Μέχρι τα τέλη της άνοιξης, εκτός απροό- Σχέδια και δυνατότητες
προς πολυπληθείς ιδιωτικές επιχειρήσεις, της επόμενης ημέρας
τις αρχές του καλοκαιριού θα μπορούν να
τράπεζες και κρατικούς οργανισμούς δεν πτου, εκτιμάται ότι θα έχουν εμβολιαστεί απορροφούν χρηματοδοτικούς πόρους για
κρύβουν τις ανησυχίες τους, προειδοποι- περίπου 2 εκατομμύρια πολίτες και παρότι Οσοι παρακολουθούν από κοντά την ελλη- δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις.
ούν για ένα δύσκολο δίμηνο που μπορεί δεν θα έχει ακόμη στηθεί το τείχος ανοσίας νική οικονομία και αξιολογούν τις πολλές Κατόπιν αυτών ο Πρωθυπουργός θεωρεί
να μοιάζει με το αντίστοιχο περσινό της η κατάσταση μπορεί να φαντάζει σχετικά αλλαγές που σημειώθηκαν στη διάρκεια της ότι όντως υπάρχει ευκαιρία μεταμόρφω-
Ιταλίας, προτρέποντας τις διοικήσεις τους ελέγξιμη, επειδή απλούστατα θα έχει ελεγ- προηγούμενης δεκαετούς οικονομικής κρί- σης της Ελλάδας, υπό τον όρο πάντα ότι
για πρόσθετα μέτρα, διπλές μάσκες, μα- χθεί ο ηλικιακός παράγοντας που ενισχύει σης, θεωρούν ότι οι προαναφερόμενοι δι- η πανδημία θα ελεγχθεί στη διάρκεια του
ζικά τεστ και κατά το δυνατόν λιγότερες τη νοσηρότητα. αθέσιμοι πόροι μπορούν να λειτουργήσουν επόμενου κρίσιμου διαστήματος και δεν
μετακινήσεις και περισσότερη τηλεργασία. Αυτή είναι κατά βάση η βραχυπρόθεσμη σαν μαγνήτης για τα λιμνάζοντα διεθνώς υποτροπιάσει στη συνέχεια. Αν όλα πάνε
Ο κίνδυνος είναι ορατός πια διά γυμνού στρατηγική του κ. Μητσοτάκη, η οποία κεφάλαια. Ηδη διεθνείς επενδυτικοί οργα- κατ’ ευχήν και αρχίσει να εξελίσσεται το
οφθαλμού και η απειλή μεγάλη και ικανή συνδυάζεται με τις προσδοκίες που δια- νισμοί είναι τοποθετημένοι στην Ελλάδα, προσδοκώμενο επενδυτικό κύμα, τα πράγ-
να κλονίσει έτι περαιτέρω την ήδη χειμαζό- τηρεί για τη συνέχεια. Ο κ. Μητσοτάκης γνωρίζουν τις ευκαιρίες και αναμένουν τον ματα μπορούν να αλλάξουν με μεγάλες
μενη οικονομία, η οποία ζώντας σε καθε- πιστεύει ακράδαντα ότι η Ελλάδα, παρά έλεγχο της υγειονομικής κρίσης προκειμέ- ταχύτητες, απορροφώντας ταυτόχρονα τα
στώς παρατεταμένης δυσλειτουργικότητας τους κλονισμούς της πανδημικής περιό- νου να εκμεταλλευθούν της ευκαιρίες της βάρη της τρεχούσης πανδημικής περιόδου.
εξαντλεί δυνάμεις και δυνατότητες, κινδυ- δου και τα βάρη που αυτή συσσωρεύει στα επόμενης περιόδου.
νεύει να υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες δημόσια οικονομικά, μπορεί να επιτύχει Τούτο τον καιρό οι επικεφαλής των συμ- Ελπίδες ανάκαμψης
και ζημιές. άλματα προόδου στην επόμενη φάση. Η βουλευτικών εταιρειών δεν προλαβαίνουν και σενάρια κάλπης
Το μεσοδιάστημα, από τώρα μέχρι τον αλήθεια είναι ότι η πεποίθησή του υποστη- την εκπόνηση και τις παρουσιάσεις σχεδίων Γι’ αυτό και έχει εξαιρετική σημασία ο έλεγ-
προσεχή Μάιο, θα είναι χωρίς αμφιβολία ρίζεται από σειρά παραγόντων και συν- σε εγχώρια και διεθνή επενδυτικά σχέδια. χος της υγειονομικής κρίσης στην παρού-
βασανιστικό και θα δοκιμάσει για ακόμη θηκών, ιδιαιτέρως από την κινητικότητα Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέρ- σα φάση. Αν αποφευχθεί η διάχυση του
μία φορά τις αντοχές όλων. και την προετοιμασία που επιδεικνύουν γειας συνωθούνται πάμπολλες διεθνείς κορωνοϊού μέχρι τον προσεχή Μάιο, οι
Η κυβέρνηση, όπως όλα δείχνουν, θα πα- εγχώρια και ξένα επενδυτικά σχήματα, εν δυνάμεις, ο κύκλος των νέων δημοσίων εμβολιασμοί συνεχίσουν να βαίνουν αυ-
λεύει στην ενδιάμεση αυτή περίοδο, μέσω όψει των δυνατοτήτων που αναμένεται έργων προσελκύει επίσης διεθνές ενδια- ξανόμενοι και αρχίσουν από τον Ιούνιο να
μαζικότερων εμβολιασμών και διαδοχικών να προσφέρουν οι πρωτοφανείς για τα φέρον όπως μαρτυρούν οι πολλές το τε- τρέχουν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης,
κλειδωμάτων - ανοιγμάτων να προστα- ελληνικά χρονικά διαθέσιμοι πόροι του λευταίο διάστημα ανακατατάξεις στον κα- θα ελευθερωθεί η χώρα και οι πολίτες θα
τεύσει τους άνω των εξήντα ετών και τις Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, που τασκευαστικό κλάδο, η απολιγνιτοποίηση ξαναβγούν με αισιοδοξία στα πολλά πε-
ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, ώστε να μπορεί να ανέλθουν στο ιλιγγιώδες ύψος επίσης κινητοποιεί πλήθος επιχειρηματιών δία δημιουργίας. Στην περίπτωση αυτή
περιορίσει τη διάδοση του κορωνοϊού, να των 70 δισ. ευρώ στα επόμενα έξι-επτά και βεβαίως ο επιταχυνόμενος στον καιρό και στον βαθμό που δεν μεσολαβήσουν
ελέγξει την κατάσταση στα νοσοκομεία άλλα απρόοπτα ο απολογισμός στο τέλος
και να περιορίσει, κατά το δυνατόν, τους του 2021 θα είναι πολύ διαφορετικός απ’
θανάτους. αυτόν που οι σημερινές συνθήκες προοι-
Ο έλεγχος της υγειονομικής κρίσης στην παρούσα φάση έχει ωνίζονται. Οι δυναμικές που θα αναπτυ-
Η στρατηγική εξαιρετική σημασία. Αν αποφευχθεί η διάχυση του κορωνοϊού χθούν θα είναι μοναδικές και ικανές να
του Πρωθυπουργού αλλάξουν τα πάντα. Τίποτε δεν θα είναι
Ουσιαστικά θέλει να ροκανίσει τον χρόνο μέχρι τον προσεχή Μάιο, οι εμβολιασμοί συνεχίσουν να βαίνουν ίδιο σε ενδεχόμενη επιβεβαίωση του αι-
μέχρι τις αρχές τους προσεχούς Μαΐου με αυξανόμενοι και αρχίσουν από τον Ιούνιο να τρέχουν οι πόροι σιόδοξου σεναρίου. Τότε και μόνο τότε
τις λιγότερες δυνατές απώλειες και ζημιές θα ανασυρθεί το σενάριο των πρόωρων
και στον βαθμό που δεν υπάρξουν άλλες
του Ταμείου Ανάκαμψης, θα ελευθερωθεί η χώρα και οι πολίτες εκλογών και χρονικά το επανατοποθετηθεί
μεταλλάξεις ή άλλα πανδημικά απρόοπτα θα ξαναβγούν με αισιοδοξία στα πολλά πεδία δημιουργίας την άνοιξη του 2022...
 Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Υγεία

ακτίνα
κτίνα
ής
ζ ής

Στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του ΥΓΕΙΑ βλέπουμε κάθε νέα μέρα ως μια νέα ελπίδα
στη μάχη της αντιμετώπισης του καρκίνου. Για τον λόγο αυτό είμαστε οι μοναδικοί στην Ελλάδα
οι οποίοι διαθέτουμε τον πληρέστερο και καλύτερο συνδυασμό μηχανημάτων τελευταίας γενιάς
(4 γραμμικοί επιταχυντές, μονάδα βραχυθεραπείας, Gamma Knife). Παράλληλα και σύμφωνα
με τα διεθνή πρότυπα των ογκολογικών τμημάτων, παρέχουμε και μια ολιστική προσέγγιση
στη θεραπεία του ασθενούς που περιλαμβάνει:

Νοσηλευτική φροντίδα του ασθενούς | Ιατρείο Πόνου |Τμήμα Κλινικής Ψυχολογίας

Τμήμα Κλινικής Διαιτολογίας | Φυσική & Ιατρική Αποκατάσταση

Οργανισμός Διαπιστευμένος
από το Joint Commission International
Organization Accredited by Joint
Commission International

ΥΓΕΙΑ Ερυθρού Σταυρού 4 & Κηφισίας, 151 23 Μαρούσι www.hygeia.gr

Α6 6 TO BHMA Πολιτικά Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Η τρέχουσα φάση δια-

χείρισης της πανδημίας
αναμένεται να συμπέσει
και με μια περίοδο
έντονης πολιτικής αντι-
παράθεσης εφ’ όλης
της ύλης ανάμεσα
στον Κ. Μητσοτάκη και
στον Αλ. Τσίπρα

Ρεπορτάζ
Αγγελος Κωβαίος

Ως επιχείρηση «ανοιχτό κα-

λοκαίρι» περιγράφεται από
κυβερνητικά στελέχη η νέα

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: EUROKINISSI/ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

φάση διαχείρισης της παν-
δημίας, με την παραδοχή
ότι το επόμενο δίμηνο θα
είναι κρίσιμο για τις εξελί-
ξεις στο επιδημιολογικό, οι-
κονομικό και πολιτικό πε-
δίο. Υπό αυτό το πρίσμα, η
επιβολή του νέου γενικού
απαγορευτικού στην Αττική

Επιχείρηση «ανοιχτό
και σε άλλες περιφερειακές
να έως τις 30 Απριλίου.
ενότητες αντιμετωπίζεται
Σύμφωνα με κυβερνητικές
με πολύ διαφορετικό τρόπο
πηγές, θα έχει προηγηθεί
και ως μείζων υγειονομική
η δημόσια διαβούλευση
και πολιτική πρόκληση.
γι’ αυτό, ενώ θα γίνει και
Η κόπωση των πολιτών
και η οικονομία
Αναγνωρίζεται από τακτι-
κούς συνομιλητές του Κυ-
καλοκαίρι» εν μέσω συζήτηση στη Βουλή με
προφανή στόχο να τεθεί
και η αντιπολίτευση προ
των ευθυνών της.

ριάκου Μητσοτάκη ότι η
κόπωση των πολιτών είναι
μια αστάθμητη παράμε-
τρος σε αυτή τη νέα περίο-
δο, αλλά και ότι οι αντοχές
της οικονομίας είναι εξαι-
ρετικά περιορισμένες. «Εί-
ναι πραγματικός στόχος
το άνοιγμα τμημάτων της
αγοράς και των σχολείων
την 1η Μαρτίου» αναφέρει
ένας εξ αυτών, γνωρίζοντας
όμως ότι τίποτε δεν μπορεί
να προεξοφληθεί προτού
υπάρξουν αξιόπιστα δείγ-
ματα για την αποτελεσμα-
τικότητα των μέτρων.
Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός
θέλησε με την πρόσφατη
συνέντευξή του να θέσει
έναν πρώτο χρονικό ορίζο-
ντα για ουσιαστική χαλά-
ρωση στις αρχές Μαΐου και
το Πάσχα. Συνεργάτες του
ωστόσο αναφέρουν ότι έως
τότε το πιθανότερο είναι να
ανοίγουν και να κλείνουν
δραστηριότητες ανά 15-20
ημέρες και πάντοτε αναλό-
γως της διασποράς και της
πολιτικής σύγκρουσης
Πρώτος ορίζοντας για ουσιαστική χαλάρωση το Πάσχα,
με προσδοκίες για την τουριστική περίοδο
– Τουρισμός με μαζική χρήση rapid tests και πιστοποιητικά
πίεσης στο σύστημα Υγείας.
Καθοριστική παράμετρος
τις επόμενες εβδομάδες
θα είναι η πορεία των εμ-
βολιασμών, με στόχο έως
το τέλος Μαρτίου να έχει
ξεπεραστεί το όριο των
1.700.000, ώστε να έχουν
καλυφθεί κατά μείζονα λό-
γο οι ηλικιακές ομάδες άνω
των 75 ετών και μεγάλο τμή-
μα των άνω των 60 και των
ευπαθών ομάδων με υπο-
κείμενα νοσήματα. Σύμ-
φωνα δε με πληροφορίες,
από τον Μάιο κι έπειτα οι
εμβολιασμοί θα προχωρή-
σουν όχι μόνο με υγειονο-
μικά κριτήρια, αλλά και με
γνώμονα τις επαγγελματικές
δραστηριότητες (π.χ. εργα-
ζόμενοι στην εστίαση, στον
τουρισμό, στην εφοδιαστική
αλυσίδα, στις παραδόσεις
κατ’ οίκον κ.λπ.). Με βάση
αυτόν τον σχεδιασμό, εκτι-
μάται ότι την άνοιξη θα έχει
υποχωρήσει σημαντικά η
πίεση στο σύστημα Υγείας.
Υπό αυτές τις προϋποθέ-
σεις, με κάποια συγκρα-
τημένη αισιοδοξία αντιμε-
τωπίζεται το στοίχημα του
τουρισμού. Κυβερνητικές
πηγές και ο ίδιος ο Πρω-
θυπουργός αναγνωρίζουν
ότι ο κλάδος θα δοκιμαστεί
και εφέτος, όμως εκφρά-
ζουν και την ελπίδα ότι η
κατάσταση θα είναι βελτι-
ωμένη σε σχέση με το 2020.
Καθοριστική σημασία ως
προς αυτό αναμένεται να
έχουν οι διμερείς συμφωνί-
ες για τα πιστοποιητικά εμ-
βολιασμού με χώρες εκτός
ΕΕ (Ισραήλ, Ηνωμένο Βασί-
λειο, ΗΠΑ) ή ακόμη και με
κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής
Ενωσης όπως η Δανία και η
Σουηδία, αλλά και η μαζική
χρήση rapid tests, τα οποία
πέρυσι δεν ήταν διαθέσιμα
σε μεγάλες ποσότητες. Εφό-
Με βάση αυτόν τον σχεδι-
ασμό και τις ήδη υπάρχου-
σες ενδείξεις, η τρέχουσα
φάση διαχείρισης της παν-
δημίας αναμένεται πως θα
συμπέσει και με μια περίο-
δο έντονης πολιτικής αντι-
παράθεσης εφ’ όλης της
ύλης. Τα πρώτα δείγματα
καταγράφηκαν στην πρό-
σφατη συζήτηση του νομο-
σχεδίου για τις αλλαγές στα
ΑΕΙ, όπου η σύγκρουση του
σον οι στόχοι στο υγειονο-
Κυριάκου Μητσοτάκη και
μικό πεδίο επαληθευτούν
του Αλέξη Τσίπρα δεν πε-
εντός του προσεχούς διμή-
ριορίστηκε στο συγκεκριμέ-
νου, αναμένεται ότι θα αρ-
νο θέμα και εξελίχθηκε σε
χίσει να διαμορφώνεται και ιδεολογική αντιπαράθεση
μια διαφορετική προοπτική εφ’ όλης της ύλης. Περιέλα-
στο πεδίο της οικονομίας. βε και έντονες προσωπικές
αντεγκλήσεις, αφενός για
Αντιπαράθεση το ταξίδι του Πρωθυπουρ-
εφ’ όλης της ύλης
γού στην Ικαρία, την ποδη-
Με το βλέμμα στραμμένο λατική του εκδρομή στην
στα χρήματα του Ταμεί- Πάρνηθα ή το… τένις, αφε-
ου Ανάκαμψης, η κυβέρ- τέρου για την ενθάρρυνση
νηση προετοιμάζεται για διαδηλώσεων από τον κ.
την υποβολή του τελικού Τσίπρα εν μέσω πανδημίας
σχεδίου αξιοποίησης των ή τις ατυχείς ερμηνείες του
32 δισεκατομμυρίων ευ- Οδυσσέα Ελύτη από τον
ρώ στα ευρωπαϊκά όργα- πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ.

Αυτοκριτική από Φον ντερ Λάιεν, επικρίσεις από παντού

Στις Βρυξέλλες αναζητούν ευθύνες για το φιάσκο των εμβολίων

Ρεπορτάζ Τάνια Μποζανίνου
Την αυτοκριτική της απέναντι στις κριτικές
για τα προβλήματα στην προμήθεια των εμ-
βολίων στην ΕΕ έκανε η Ούρσουλα φον
ντερ Λάιεν πρώτη φορά αυτή την εβδο-
μάδα, την ώρα που δεν έχει εμβολιαστεί
ούτε το 4% των Ευρωπαίων. Η πρόεδρος
της Επιτροπής απέδωσε τις καθυστερήσεις
στην «υπεραισιοδοξία» και στην «υπερεμπι-
στοσύνη» προς τις φαρμακευτικές ότι θα
τιμήσουν τα συμβόλαια. Αλλά οι επικριτές
της θεωρούν ότι τα ίδια τα ευρωπαϊκά συμ-
βόλαια άφησαν παραθυράκια στις εταιρείες
αντίθετα προς τα συμβόλαια μεμονωμένων
τρίτων χωρών, ενώ προστέθηκαν η γραφει-
οκρατία και η σχολαστικότητα στην έγκριση
των εμβολίων.
Η ευρωπαϊκή στρατηγική έδωσε προτε-
ραιότητα στην επίτευξη καλύτερης τιμής
αγοράς έναντι της ταχύτητας, το οποίο ση-
μαίνει μακρύτερες διαπραγματεύσεις, ενώ
είχε επιπλέον καθυστερήσεις σε κάθε βή-
μα προκειμένου να συμφωνήσουν οι «27».
Αντίθετα, οι ΗΠΑ και η Βρετανία πλήρωσαν
ακριβότερα κάθε δόση του εμβολίου αλλά
εξασφάλισαν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες
νωρίτερα από τις Βρυξέλλες. Το Ισραήλ συ-
νέδεσε την έγκαιρη παράδοση των εμβολίων
με την πρόσβαση στα ιατρικά στοιχεία από
τον εμβολιασμό του πληθυσμού του, αντάλ-
λαγμα ελκυστικό για τις φαρμακευτικές.
Κριτική για αδιαφάνεια
Μια από τις κριτικές που επιμένουν αφο-
ρά στην αδιαφάνεια που διέπει τις δι-
απραγματεύσεις και τα συμβόλαια. Η
Επιτροπή υποστηρίζει ότι δεν έδωσε στη
δημοσιότητα τα ονόματα των ευρωπαίων
διαπραγματευτών με τις φαρμακευτικές
για να μη «βομβαρδιστούν» από τα λόμπι.
Υστερα από πιέσεις και μόνο αφού έγινε
εμφανές ότι οι δόσεις των εμβολίων που
έφθασαν στην ΕΕ ήταν πολύ λιγότερες
από το αναμενόμενο, η Επιτροπή δημο-
σιοποίησε τα συμβόλαια με την Pfizer και
την AstraZeneca, έχοντας αφαιρέσει ορι-
σμένα επίμαχα σημεία.
Εντείνοντας τη σύγχυση, ο τσέχος πρωθυ-
πουργός Αντρέι Μπάμπις φέρεται να απο-
κάλυψε την Πέμπτη ότι η AstraZeneca πλη-
σίασε, μέσω μεσάζοντα από το Ντουμπάι,
τον ίδιο και άλλα τρία κράτη-μέλη για να
τους προσφέρει δόσεις του εμβολίου της,
την ώρα που ανακοίνωνε στις Βρυξέλλες
ότι θα καθυστερούσε τις παραδόσεις που
όφειλε στην ΕΕ βάσει του συμβολαίου της.
Αλλά η τιμή ήταν εξωφρενική, σύμφωνα
με τον Μπάμπις. Αλλη κριτική αφορά τον
ευρωπαϊκό εθνικισμό. «Τα εμβόλια που εί-
χαν προχωρήσει περισσότερο στις κλινικές
δοκιμές εξασφάλισαν τελευταία συμβόλαιο
προαγοράς» επειδή δεν ήταν ευρωπαϊκά,
έγραψε ο «Monde» φέρνοντας το παράδειγ-
μα της αμερικανικής Moderna που ξεκίνησε
πρώτη τις κλινικές δοκιμές τον Μάρτιο αλλά
υπέγραψε συμβόλαιο με τις Βρυξέλλες στις
24 Νοεμβρίου.
Από την άλλη πλευρά, είναι ευρέως παρα-
δεκτό στους «27» ότι η ΕΕ κέρδισε σε ενό-
τητα, αντίθετα με την αρχή της πανδημίας,
όταν ορισμένα κράτη-μέλη «έριξαν» τους
εταίρους τους προσπαθώντας να εξασφαλί-
σουν μάσκες για τον πληθυσμό τους. Αυτή
τη φορά κανένας από τους «27» δεν επέλε-
ξε τη μοναχική οδό, ίσως γιατί το πολιτικό
πλήγμα στην ΕΕ θα ήταν ανεπανόρθωτο αν
τα ισχυρά κράτη-μέλη εμβολιάζονταν εις
βάρος των πιο αδύναμων.
Α8 8 TO BHMA
Φωτογραφία: SOOC/Alexandros Michailidis Αόρατος εχθρός
Σε αναζήτηση plan B
για τις μεταλλάξεις
Πρόκληση για τους ειδικούς τα νέα στελέχη του ιού, την ώρα
που αυξάνεται η πίεση στο ΕΣΥ - Το στοίχημα για τη διάρκεια
του lockdown, οι σκέψεις για διπλή μάσκα και οι απαντήσεις
για την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού
Ρεπορτάζ λεία και τις κοινωνικές εκ-
ΜΑΡΘΑ ΚΑΪΤΑΝΙΔΗ δηλώσεις να έχουν παραλύ-
σει. Την ίδια ώρα, μεγάλες
πόλεις όπως η Θεσσαλονί-
Την ώρα που η ανθρωπότη- κη και το Ρέθυμνο Κρήτης
τα επιχειρεί με ενισχυμένη βρίσκονται σε κατάσταση
(εμβολιαστική και όχι μό- αυξημένης επιδημιολογικής
νον) στρατηγική στον πό- επιτήρησης, που σημαίνει
λεμο που έχει κηρύξει ένα- ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί
ντι του ιού SARS-CoV-2, o να ηχήσει υγειονομικός συ-
εχθρός «σπάει» τη μολυσμα- ναγερμός.
τική του διάσταση σε πολ- Επιδημιολόγοι και λοι-
λά... μεταλλαγμένα στελέχη μωξιολόγοι «διαβάζουν»
με στόχο την επιβίωσή του. τις τάσεις της επιδημικής
Μοιραία ένας νέος κύκλος καμπύλης στον δείκτη Rt
πανδημικών προκλήσεων – που σημειωτέον αγγί-
ανοίγει, με τους επιστήμονες ζει ακόμη και το 1,75 σε
να στήνουν ανάχωμα επανα- περιοχές της χώρας – και
ξιολογώντας τα υπάρχοντα στα δεδομένα των νοσο-
μέτρα – όπως είναι η ενισχυ- κομείων, ώστε να οδη-
μένη χρήση μάσκας – αλλά γηθούν σε εκτιμήσεις
και αναζητώντας εργαλεία σχετικά με την αναγκαία
που θα εξασφαλίσουν την διάρκεια με στόχευση την
επιτυχία του συστήματος αποτελεσματικότητα της
«ακορντεόν». νέας καραντίνας που έχει
επιβληθεί σε εκείνες τις
Ζητούμενο τώρα περιοχές που έχουν χρω-
η αναγκαία διάρκεια ματιστεί με μοβ χρώμα.
Ηδη περίπου ο μισός πλη- Από την προπερασμένη Πα-
θυσμός της χώρας – περί τα ρασκευή έως και την περα-
4,263 εκατομμύρια πολίτες σμένη Πέμπτη – την ημέρα
που ζουν στην Αττική, στην δηλαδή που τέθηκε σε ισχύ
Αχαΐα, στην Εύβοια και στον το lockdown στην Αθήνα –
Αγιο Νικόλαο – ζουν σε συν- καταγράφηκαν συνολικά
θήκες αυστηρού lockdown, 1.502 νέες εισαγωγές στα
με το λιανεμπόριο, τα σχο- νοσοκομεία όλης της χώ-
ρας, αριθμός που μαρτυρά
την έντονη κινητικότητα του
νέου κορωνοϊού.
Πάνω από 83%
η κάλυψη στις ΜΕΘ
Από αυτές οι 833 αφορού-
σαν μόνον τα νοσοκομεία
της Αττικής, δεδομένο που
μοιραία εγείρει ερωτήματα
σχετικά με τη δαιδαλώδη
σύσκεψη της 5ης Φεβρου-
αρίου, όταν απορρίφθηκε
κατά τη διάρκεια της συνε-
δρίασης το αίτημα μελών
της Επιτροπής για άμεση
εφαρμογή καραντίνας στην
πρωτεύουσα – ιδίως δε εάν
συνυπολογίσει κανείς ότι τε-
λικά εφαρμόστηκε έξι ημέ-
ρες μετά. Σε κάθε περίπτω-
ση και καθώς έχει αρχίσει
ήδη να διαφαίνεται η πίεση
που ασκείται σταδιακά στο
ΕΣΥ (με επίκεντρο τα νοσο-
κομεία της Αττικής όπου το
ποσοστό κάλυψης των ΜΕΘ
- Covid έχει ξεπεράσει το
83%), μοιραία τίθεται ένα
ακόμη ερώτημα: εάν δη-
λαδή το lockdown δυόμισι
εβδομάδων θα «δαμάσει»
την ορμή του τρίτου κύματος
ή εάν θα κριθεί αναγκαία η
παράταση.
Ακόμη πιο κρίσιμο όμως
είναι να εντοπιστεί εκεί-
νο το πλέγμα μέτρων που
θα επιτρέψει το επόμενο
άνοιγμα – τη δεύτερη
φάση του συστήματος
«ακορντεόν – να γίνει σε
ασφαλή νερά ώστε η επα-
νεκκίνηση της οικονομίας
και της κοινωνίας να μην
οδηγήσει με ταχείς ρυθ-
μούς στο επόμενο κλεί-
σιμο. Δεδομένου μάλιστα
ότι οι δυνάμεις του ΕΣΥ
είναι οριοθετημένες και
ανελαστικές.
Βάσιμες υποψίες
για το τρίτο κύμα
Η ανακοίνωση προγράμμα-
τος δωρεάν rapid tests σε
εργαζομένους δύο φορές
τον μήνα – από τον υπουρ-
γό Εργασίας Κωστή Χατζη-
δάκη – είναι ένα σημαντι-
κό πρώτο βήμα προς την
κατεύθυνση αυτή, με τους
ειδικούς εν τούτοις να επι-
μένουν ότι το υψηλό ποσο-
στό τηλεργασίας αλλά και η
αυστηρή επιτήρηση εφαρ-
μογής του μέτρου πρέπει να
τηρούνται απαρέγκλιτα σε
όλες τις φάσεις.
Παράλληλα όμως, και κα-
θώς τα νέα στελέχη του
κορωνοϊού κυκλοφορούν
στη χώρα μας, αναζητείται
σαφής απάντηση εάν αυ-
τά ευθύνονται για το τρίτο
κύμα. «Εδώ και περίπου 2
εβδομάδες βρισκόμαστε εν
μέσω περιόδου με έξαρση
στον αριθμό κρουσμάτων
που εντοπίζεται, κυρίως,
στους νομούς Αττικής,
Αχαΐας, Θεσσαλονίκης,
Χαλκιδικής καθώς και
μερικών άλλων περιοχών.
Η έξαρση αφορά την αρ-
χή του τρίτου κύματος και
ένα από τα ερωτήματα που
έχουν προκύψει είναι αν ευ-
θύνονται τα μεταλλαγμένα
στελέχη ή άλλοι παράγο-
ντες. Προς το παρόν έχουν
ταυτοποιηθεί στελέχη του
τύπου Β. 1.1.7 (Βρετανικό
στέλεχος) με ευρεία δια-
σπορά ανά την επικράτεια.
Το γεγονός αυτό σε συνδυ-
ασμό με τα χαρακτηριστικά
αυξημένης μολυσματικό-
τητας αυτών των στελεχών
εγείρουν βάσιμες υποψίες
ότι τα μεταλλαγμένα στε-
λέχη ευθύνονται εν μέρει
για την έξαρση που πα-
ρατηρείται στη χώρα μας»
σημειώνει ο αναπληρωτής
καθηγητής Επιδημιολογίας
και Προληπτικής Ιατρικής
Δημήτρης Παρασκευής.
Και συνεχίζει: «Παράλλη-
λα η ημερομηνία που πα-
ρατηρήθηκε η αρχή της
έξαρσης του τρίτου κύμα-
τος συμβαδίζει με την άρ-
ση των περιοριστικών μέ-
τρων και την αύξηση της
κινητικότητας. Το πιο πι-
θανό σενάριο για τον αυξη-
μένο αριθμό κρουσμάτων
είναι να έχει λειτουργήσει
συνεργατικά η αυξημένη
μολυσματικότητα των στε-
λεχών Β. 1.1.7 και η κινη-
τικότητα που πληθυσμού
μετά την άρση των περιορι-
στικών μέτρων σε κάποιες
δραστηριότητες».
Αμφιβολίες
για τα εμβόλια
Και ενώ η εμβολιαστική
καμπάνια «Ελευθερία» εί-
ναι το πλέον ισχυρό όπλο
έναντι της πανδημίας, στή-
νοντας ένα τείχος ανοσί-
ας γύρω από τους πολίτες
που ανήκουν στην ηλικια-
κή κατηγορία των 60 ετών
και άνω – με προτεραιότη-
τα από τους γηραιότερους
στους νεότερους –, μερίδα
πολιτών άνω των 60 ετών
που έχουν λάβει το «πρά-
σινο φως» για να εμβολι-
αστούν με το εμβόλιο της
AstraZeneca εκφράζουν
αμφιβολίες σχετικά με την
αποτελεσματικότητά του
στις μεταλλάξεις.
«Το εμβόλιο της
AstraZeneca αποτελεί
ένα αποτελεσματικό και
ασφαλές εμβόλιο που
έχει αδειοδοτηθεί γιατί
παρέχει σημαντική προ-
στασία έναντι της λοίμω-
ξης COVID-19. Από τα
δεδομένα των κλινικών
δοκιμών στη Ν. Αφρική
φαίνεται να προστατεύει
λιγότερο έναντι της μετά-
δοσης των νοτιοαφρικα-
νικών στελεχών Β.1.351,
αλλά παρ’ όλα αυτά μάλ-
λον προστατεύει σημα-
ντικά από σοβαρή νόσο»
διευκρινίζει ο κ. Παρα-
σκευής.
«Συνεπώς αποτελεί ένα εμ-
βόλιο που θα μας προστα-
τεύσει ή από τη μόλυνση ή
από σοβαρή νόσο και για
αυτόν τον λόγο συστήνε-
 Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 TO BHMA 9 Α9

Σκέψεις για παράταση της σχολικής χρονιάς

Την παράταση της σχολικής χρονιάς σκέφτεται η ελληνική κυβέρνηση, κάτι που άλλωστε ανέφερε και
ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σε πρόσφατες δηλώσεις του τονίζοντας ότι «έχω ζητήσει
από την υπουργό Παιδείας να γίνουν προσαρμογές στο πρόγραμμα και θα υπάρξουν προτάσεις
προκειμένου να κερδίσουμε ό,τι περισσότερο μπορούμε». Σε ό,τι αφορά τις πανελλαδικές εξετάσεις
ο κ. Μητσοτάκης είπε ότι «θα γίνουν κανονικά, με μειωμένη ύλη, όπως έγινε και πέρυσι. Και αυτό είναι
το σωστό». Να σημειωθεί ότι το ενδεχόμενο παράτασης της σχολικής χρονιάς έως τα Χριστούγεννα
εξετάζεται σοβαρά στη Γερμανία, ενώ στην Ιταλία έχει ήδη εξαγγελθεί παράταση έως τον Ιούλιο. Εντός
της ΕΕ κάποιοι πιο «σκληροπυρηνικοί» συζητούν μέχρι και την επανάληψη του σχολικού έτους.

Κρούσματα ανυπακοής στα μέτρα

Διπλάσια η κίνηση στην Αθήνα

ται για τον πληθυσμό. Οι
οδηγίες του εμβολιασμού
βασίζονται στα διαθέσιμα
επιστημονικά δεδομένα
και επικαιροποιούνται
ανάλογα με την υπάρχουσα
γνώση. Η συζήτηση για
την αποτελεσματικότητα
των εμβολίων αναφορικά
με τα μεταλλαγμένα στε-
λέχη είναι αναμενόμενη,
αλλά μέχρι σήμερα δεν
υπάρχει λόγος ανησυχίας
για τη χώρα μας» συμπλη-
ρώνει με νόημα.
σε σχέση με την πρώτη καραντίνα
Ρεπορτάζ
ΒΑΣΙΛΗΣ Γ. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ
Στον Κηφισό, στην πρώτη καραντίνα
του Μαρτίου, διέρχονταν τις πρωι-
νές ώρες από τον Κηφισό περίπου
1.750 έως 3.500 οχήματα, όταν αυτός
ο αριθμός στις 10 Φεβρουαρίου 2021
έφτασε τα 6.300 οχήματα!
Στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας κι-
νούνταν προ πενθημέρου, κάθε ώρα,
περίπου 1.500 οχήματα, στη Μεσογεί-
ων 2.500, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας
1.300 και στη λεωφόρο Ποσειδώνος
(ρεύμα προς Πειραιά) 2.500, όταν ο
αριθμός αυτός στην πρώτη καραντίνα
ήταν μειωμένος κατά περίπου 50%.
Πιο συγκεκριμένα, στη Λ. Βασιλίσσης
Ιατρικό προσωπικό
σε ΜΕΘ νοσοκομείου
Σοφίας η αύξηση της κυκλοφορίας τις
τελευταίες ημέρες ήταν της τάξης του
της Αθήνας. Η έντονη
110% σε σχέση με την 23η Μαρτίου
κινητικότητα του
2020, στη Λ. Ποσειδώνος κατά 93%
νέου κορωνοϊού
καταγράφεται και και στη λεωφόρο Κηφισού κατά 88%.
στις πολυάριθμες Οι αριθμοί αυτοί από το Κέντρο Δι-
εισαγωγές στα αχείρισης Κυκλοφορίας της Περιφέ-
νοσοκομεία όλης ρειας Αττικής, που παρουσιάζει «Το
της χώρας Βήμα της Κυριακής», αποτυπώνουν
την κινητικότητα των πολιτών και τη
σχετική «ανυπακοή» στην καραντίνα
ύψιστης σημασίας να επι- που οδηγεί σε αλματώδη αύξηση των
λέγονται μάσκες με στρώ- κρουσμάτων.
ματα προκειμένου να δημι- Είναι ενδεικτικό ότι μόνο στην Αττι-
ουργείται ισχυρό φράγμα κή εντοπίζονται κάθε ημέρα δύο-τρία
στα εισερχόμενα σωματίδια
αλλά και το αντίθετο (δη-
λαδή, να εξέλθουν από τη
μάσκα τα σωματίδια ενός
μολυσμένου ατόμου με κίν-
δυνο να μολύνουν άλλους).
Γι’ αυτό και προτείνεται η
τοποθέτηση μάσκας μιας
χρήσης κάτω από μια μά-
σκα υφάσματος ώστε «η
δεύτερη μάσκα να σπρώ-
χνει τα άκρα της εσωτερι-
Φωτογραφία: EUROKINISSI/ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ
μικρά ή μεγαλύτερα «κορωνοπάρτι», Νέα φάρμακα
ορισμένα από τα οποία οργανώνονται
από αλλοδαπούς. Συμπληρώνεται ακό-
μη ότι από υψηλόβαθμους αξιωματι- Ελπίδες από
κούς της ΕΛ.ΑΣ. έχει διαπιστωθεί πως
Ελληνες και αλλοδαποί που θέλουν να
Ισραήλ και
οργανώσουν «συγκεντρώσεις» φίλων, Βρετανία
πάρα τις απαγορεύσεις, νοικιάζουν
για ένα βράδυ διαμερίσματα Airbnb Μετά την έναρξη της
προκειμένου να εξαϋλώσουν υποτί- εμβολιαστικής εκστρα-
θεται τα «ίχνη» τους και να μη γίνουν τείας, ακόμη μία αχτί-
αντιληπτοί. δα ελπίδας προσφέ-
ρουν τα ενθαρρυντικά
Τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. είναι ενδει-
αποτελέσματα της νέ-
κτικά: στις 11 Φεβρουαρίου πραγ- ας θεραπείας που ανα-
ματοποιήθηκαν σε όλη την επικρά- πτύσσεται στο Ιατρικό
τεια 69.207 έλεγχοι και βεβαιώθηκαν Κέντρο Ichilov του Τελ
συνολικά 1.219 παραβάσεις από τις Αβίβ. Μάλιστα, θα χο-
οποίες 945 για περιορισμό της μετα- ρηγηθεί σύντομα και
κίνησης (εκ των οποίων οι 258 στην σε έλληνες ασθενείς,
Αττική και οι 80 στη Θεσσαλονίκη) και καθώς «κλείδωσε» η
240 παραβάσεις για μη χρήση μάσκας. συμμετοχή της χώρα
Ακόμη υπήρξαν 34 παραβάσεις και έξι μας στις κλινικές με-
λέτες μετά από τηλε-
συλλήψεις για κανόνες λειτουργίας
φωνική συνομιλία του
καταστημάτων και ιδιωτικών επιχει- καθηγητή Παθολογίας
ρήσεων. Είναι ενδεικτικό ότι στις 17 - Λοιμώξεων Σωτήρη
Δεκεμβρίου, οπότε υπήρχε η δεύτερη Τσιόδρα με τον ισραη-
«πανελλαδική» καραντίνα, πραγματο- λινό καθηγητή Ναντίρ
ποιήθηκαν 65.079 έλεγχοι και είχαν Ερμπέρ.
εντοπισθεί 1.755 παραβάσεις. Από Ο δεύτερος, που με-
αυτές οι 1.283 αφορούσαν περιορισμό λετά επί χρόνια την
μετακίνησης, οι 463 χρήση μάσκας πρωτεΐνη CD24, καθώς
ενώ είχαν καταγραφεί επτά παραβά- φαίνεται να έχει σημα-
ντικό ρόλο στη ρύθμι-
σεις λειτουργίας καταστημάτων.
ση του ανοσοποιητικού
συστήματος, σχεδία-
σε τη δραστική ουσία
ΕΧΟ - CD24 που φαί-
νεται να προστατεύει
τον ανθρώπινο οργα-
νισμό από τις βλάβες
που προκαλεί ο νέος
κορωνοϊός.
Πιο συγκεκριμένα
και όπως δείχνουν τα
αποτελέσματα των
δοκιμών της πρώτης

φάσης, όταν το ει-

Συστάσεις στις ΗΠΑ
για διπλή μάσκα
Δεδομένου όμως ότι τα νέα
στελέχη έχουν διπλάσιο ή
ακόμη και τριπλάσιο δεί-
κτη μεταδοτικότητας, έχει
ανοίξει ένας παράλληλος
διάλογος εκτός και εντός
της χώρας σχετικά με την
αναγκαιότητα ενίσχυσης
των μέτρων ατομικής προ-
στασίας. Ηδη οι ειδικοί του
Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξε-
ων των ΗΠΑ (CDC) εξέδω-
σαν νέες οδηγίες, προτεί-
νοντας τη χρήση μάσκας
μιας χρήσης κάτω από την
υφασμάτινη. Πιο συγκεκρι-
μένα και σύμφωνα με τις
επικαιροποιημένες συστά-
σεις που εξέδωσε το Κέ-
ντρο εφιστά την προσοχή
σε δύο κομβικά σημεία με
στόχο να διασφαλίσουν οι
πολίτες ότι η μάσκα προ-
στατεύει όσο το δυνατόν
περισσότερο: Αφενός, η
μάσκα πρέπει να εφαρ-
μόζει καλά στο πρόσωπο,
καθώς «τα κενά μπορούν
να αφήσουν αέρα με ανα-
πνευστικά σταγονίδια να
διαρρεύσουν μέσα και
έξω από τις άκρες της
μάσκας». Αφετέρου, είναι
κής μάσκας στο πρόσωπό σπνεόμενο φάρμακο
σας» επισημαίνουν οι ειδι- χορηγήθηκε σε 30
κοί του CDC. ασθενείς, των οποί-
ων η κατάσταση είχε
Υπό αναθεώρηση αξιολογηθεί από τους
και οι αποστάσεις θεράποντες ιατρούς
Εν τω μεταξύ, ένα ακόμη μέ- μέτρια ή σοβαρή, δια-
πιστώθηκε η ανάκαμ-
τρο που πιθανόν να κριθεί
ψή τους, και μάλιστα
αναγκαίο στην περίπτωση σε σύντομο χρονικό
που αυξηθεί ραγδαία η μο- Αστυνομικοί σε περιπολικά διενεργούν ελέγχους στο κέντρο της Αθήνας,
στο πλαίσιο των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας λόγω της πανδημίας διάστημα. Οι 29 εξ
λυσματικότητα λόγω της επι- αυτών παρουσίασαν
κράτησης των νέων στελε- σημαντικά σημάδια
χών είναι και η αναθεώρηση βελτίωσης εντός τρι-
Ο ρόλος της κακοκαιρίας
της κοινωνικής αποστασιο- ών έως πέντε ημερών.
ποίησης (Social distancing) Παράλληλα ένας
ακόμη και σε πάνω από δύο Κακοί οιωνοί για θανάτους - διασωληνώσεις συνδυασμός φαρμά-
κων που δοκιμάζεται
μέτρα απόσταση.
Η κακοκαιρία «Μήδεια» δεν θα είναι σύμ- τις προγνώσεις για την πίεση που θα δε- στο Ηνωμένο Βασί-
Προς το παρόν είναι ουσι-
μαχός μας στην προσπάθεια αναχαίτισης χτεί εκ νέου το σύστημα Υγείας να είναι λειο δείχνει να μειώ-
ώδες, σύμφωνα με τον κ. νει κατά το ήμισυ τη
Παρασκευή, να εντατικοποι- του πανδημικού κύματος, όπως προειδο- δυσοίωνες. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι
θνησιμότητα από την
ηθεί «η προσεκτική τήρη- ποίησε η καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοι- την τελευταία εβδομάδα ο μέσος όρος
Covid-19 σε ασθενείς
ση των μέτρων σε συνδυ- μωξιολογίας και μέλος της Επιτροπής εισαγωγών αγγίζει τις 200 καθημερινά που εμφανίζουν σο-
ασμό με τη σωστή χρήση Εμπειρογνωμόνων Βάνα Παπαευαγγέ- ενώ καταγράφεται αύξηση 67% των δι- βαρά συμπτώματα. Ει-
της μάσκας. Επίσης είναι λου. Εστιάζοντας συνεπώς στις ενδοοι- ασωληνώσεων. δικότερα το «κοκτέιλ»
χρήσιμο να αποφεύγουμε κογενειακές λοιμώξεις που αναμένεται Υπό τις συνθήκες αυτές ο επίκουρος που απαρτίζεται από
τις τοποθεσίες όπου δεν να αυξηθούν το επόμενο διάστημα, υπο- καθηγητής Γκίκας Μαγιορκίνης έκανε τη δραστική ουσία το-
γίνεται συστηματική χρή- γράμμισε με νόημα πως «κολλάμε από λόγο για μέτρια (προς το παρόν) πίεση σιλιζουμάμπη (φάρμα-
ση της μάσκας από όλους τους συγγενείς και τους φίλους πιο συ- στο σύστημα Υγείας, η οποία φτάνει κο για την αρθρίτιδα)
χνά, κι όχι από τον κακό ξένο. Γι’ αυτό στο 30%. Πρόσθεσε όμως πως η σημε- και τη δεξαμεθαζόνη
τους παρευρισκομένους,
προσέξτε ποιον βάζετε στο σπίτι σας». ρινή εικόνα στις νοσηλείες αναμένεται (κορτικοστεροειδές
ακόμα και αν εμείς φορά- για την αντιμετώπιση
με τη μάσκα μας. Με άλλα Εν τω μεταξύ, έντονα προβληματίζει το να δείξει αύξηση στους θανάτους και
των φλεγμονών) φαί-
λόγια, η μάσκα μάς προ- γεγονός ότι το ισοζύγιο εισαγωγών - εξα- στις διασωληνώσεις τις επόμενες δύο νεται να βοηθά σημα-
στατεύει ουσιαστικά μόνο γωγών στα νοσοκομεία έχει αλλάξει, με εβδομάδες. ντικά τους ασθενείς
αν γίνεται σωστή χρήση με χαμηλά επίπεδα
από όλους». οξυγόνου.
Α10 10 TO BHMA Αόρατος εχθρός

Οι πληγές που άνοιξαν τόσο η πανδημία όσο

και η διαχείρισή της απειλούν με κατάρρευση
τα θεμέλια του εκπαιδευτικού οικοδομήματος
- Στα μάτια των παιδιών η εκπαίδευση
σταμάτησε να μοιάζει τόσο ξεχωριστή
γνωμη
Του Βασίλη Διγαλάκη

Η ελάχιστη βάση
εισαγωγής και
η κατανομή

Τ
των εισακτέων
ο ποσοστό των αποφοίτων Λυκείου που
εισάγονται στην ανώτατη εκπαίδευση στην
Ελλάδα ανέρχεται στο 80% και είναι υπερ-
διπλάσιο από αυτό που συμβαίνει στην
υπόλοιπη Ευρώπη. Eχουμε, δυστυχώς, ως
χώρα, καλλιεργήσει τη λανθασμένη πεποί-
θηση στις οικογένειες και στους νέους μας
ότι ο μόνος δρόμος για την επαγγελματική
τους αποκατάσταση ή, ακόμα, και για την κοινωνι-
κή τους καταξίωση είναι να ακολουθήσουν πανε-
πιστημιακή μόρφωση. Οδηγούμε νέους που δεν

Το «ακορντεόν»
έχουν πραγματικό ενδιαφέρον και κλίση σε ακα-
δημαϊκή εκπαίδευση να εισέρχονται στα πανεπι-
στήμια με πολύ χαμηλές επιδόσεις, με αποτέλεσμα
να μην τελειώνουν ποτέ τις σπουδές τους. Αυτός
είναι και ο κύριος λόγος που έχουμε πολύ χαμηλό-

απορρύθμισε
τερα ποσοστά αποφοίτησης σε σχέση με τον ευρω-
παϊκό μέσο όρο.
Η ελάχιστη βάση εισαγωγής και η υποβολή του
μηχανογραφικού δελτίου σε δύο φάσεις έρχονται
να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα και να διασφα-

λίσουν ότι: πρώτον, ο φοιτητής θα έχει τις ικανό-
τητες να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας συ-
γκεκριμένης σχολής – για αυτόν τον λόγο οι ίδιες
οι σχολές θα καθορίζουν αυτή την ελάχιστη βάση.
Και, δεύτερον, με τον περιορισμό των επιλογών
στην πρώτη φάση υποβολής του μηχανογραφικού,
ο υποψήφιος θα επιλέγει συνειδητά και όχι τυχαία
τη σχολή στην οποία θέλει να σπουδάσει.
Η βάση εισαγωγής ενός τμήματος σήμερα εξαρ-
τάται όχι μόνο από την ποιότητα σπουδών του ή
τις προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης,
αλλά σε μεγάλο βαθμό από την απόσταση από τα
μεγάλα αστικά κέντρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα: η Ιατρική του Πανε-
πιστημίου Κρήτης είναι στις πρώτες 250 ιατρικές
σχολές στον κόσμο σε μία από τις διεθνείς κατα-
τάξεις και πρώτη από τις αντίστοιχες σχολές στα
ελληνικά πανεπιστήμια. Ομως, αν κατατάξουμε τις
ιατρικές σχολές μας σύμφωνα με τις βάσεις εισα-
γωγής, η Ιατρική του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι
έκτη, δηλαδή προτελευταία. Η ελάχιστη βάση εισα-
γωγής, σε συνδυασμό με το γεωγραφικό κριτήριο
επιλογής, θα οδηγήσει σε μείωση εισακτέων κυ-
ρίως σε τμήματα περιφερειακών πανεπιστημίων,
πολλά από τα οποία είναι αξιόλογα από άποψη
ποιότητας σπουδών και γνωστικού αντικειμένου.
Αρα, είναι σημαντικό ταυτόχρονα με την ελά-
χιστη βάση εισαγωγής να υπάρξει ένας εξορθο-
λογισμός στην κατανομή των εισακτέων, ώστε
και να αποσυμφορηθούν τμήματα των κεντρικών
ΑΕΙ από μεγάλους αριθμούς φοιτητών αλλά και
να μην αποψιλωθούν αντίστοιχα τμήματα σε πε-
ριφερειακά ΑΕΙ. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει το
υπουργείο Παιδείας να προχωρήσει στον καθορι-
σμό των εισακτέων στις προγραμματικές συμφω-
νίες με τα πανεπιστήμια, λαμβάνοντας υπόψη τις
προτάσεις των πανεπιστημίων αλλά και την εισή-
γηση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης,
η οποία θα πρέπει να βασιστεί σε αντικειμενικά
κριτήρια, όπως το έμψυχο δυναμικό των σχολών
και οι υποδομές τους. Με αυτόν τον τρόπο θα επι-
τευχθεί μια ισόρροπη άνοδος του επιπέδου σπου-
δών τόσο στα κεντρικά όσο και στα περιφερειακά
πανεπιστήμια.
Ο κ. Βασίλης Διγαλάκης είναι βουλευτής Χανίων της
ΝΔ, τέως υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων,
πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Μορφωτικών
Υποθέσεων της Βουλής.
τους μαθητές
Ρεπορτάζ
ΜΑΡΝΥ ΠΑΠΑΜΑΤΘΑΙΟΥ
«Μια γενιά που την κλείσαμε
στο σπίτι» λένε οι ψυχολόγοι.
Μια γενιά που έμαθε ότι ίσως η
έννοια της εκπαίδευσης δεν είναι
και τόσο σημαντική. Μια γενιά
που μεγάλωσε με τον κανόνα «όχι
οθόνες για μεγάλο χρονικό διά-
στημα» και κατάλαβε ότι κανόνες
δεν υπάρχουν. Και βεβαίως, αντί-
στοιχα, μια γενιά ενηλίκων που
απομυθοποίησαν τις δηλώσεις
των επιστημόνων, ακούγοντάς
τους τη μια να δηλώνουν ότι οι
νέοι δεν μεταδίδουν τον νέο κο-
ρωνοϊό στο περιβάλλον τους και
πρέπει να φοράμε υφασμάτινες
μάσκες και την επομένη να ανα-
κοινώνουν ότι οι νέοι μεταδίδουν
κανονικά τον ιό και οι κατάλλη-
λες μάσκες είναι οι χειρουργικές
μίας χρήσης…
Αυξανόμενες ανισότητες
Το έγκυρο επιστημονικό περιο-
δικό «Science», από τον Δεκέμ-
βριο του ‘20, παρουσίασε έρευνα
στην οποία αναφερόταν ότι την
εξάπλωση του ιού στις πόλεις
«συμπιέζει» κατά 38% το ταυ-
τόχρονο κλείσιμο των σχολείων
και των πανεπιστημίων. Με λίγα
λόγια, τα κλειστά σχολεία επη-
ρεάζουν άμεσα την εξάπλωση
της πανδημίας. Το θέμα είναι τι
κάνεις με τις ραγδαία αυξανόμε-
νες ανισότητες που ακολουθούν
το κλείσιμό τους και βεβαίως με
την κατάρρευση των θεμελίων
του εκπαιδευτικού οικοδομήμα-
τος. Και στην πολιτική συχνά οι
αποφάσεις δεν είναι εύκολες.
«Αδύναμη» η εκπαίδευση
Οι πληγές που άνοιξαν τόσο η
πανδημία που συγκλόνισε ολό-
κληρο τον πλανήτη, όσο και η
πολιτική και πολλές φορές επι-
στημονική διαχείρισή της διε-
θνώς ίσως είναι μεγαλύτερες από
όσο μπορούμε να φανταστούμε.
Μια από τις εκφράσεις που χρη-
σιμοποιεί η εκπαιδευτική ψυχο-
λόγος Στέλλα Αργυρίου, από
την οποία ζητήσαμε να καθίσει
τους εφήβους στο ντιβάνι του
ψυχολόγου, σοκάρει: «Ξαφνικά
η εκπαίδευση δεν μοιάζει πια
σημαντική. Ή, για να το εξηγή-
σουμε καλύτερα, ξαφνικά στα
μάτια των μαθητών η εκπαίδευ-
ση όπως την ήξεραν σταμάτη-
σε να μοιάζει τόσο ξεχωριστή.
Μπορούν πλέον να την αντικατα-
στήσουν με κάποιο άλλο είδος
διδασκαλίας. Ομως όλα αυτά
τους οδηγούν σε ένα ακόμη πι-
θανό πρόβλημα: να μην μπο-
ρούν πια να θέσουν στόχους…
Γι’ αυτό», προσθέτει η κυρία Αρ-
γυρίου, «πρέπει να προσέξουμε
πολύ στα μηνύματα που θα πε-
ράσουμε στα παιδιά μας μέσα
στην οικογένεια».
Επιπλέον, εξηγεί ότι οι νέοι και
οι νέες είναι πιθανόν να νιώ-
θουν πλέον ένα αίσθημα ματαί-
ωσης. «Και αυτό γιατί, ενώ στην
πλειονότητά τους σε όλα ήταν
τυπικοί, αυτή τη στιγμή δεν
μπορούμε με κανέναν τρόπο
να τους δείξουμε ότι η παρα-
πάνω προσπάθεια μετράει και
οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα γιατί
έτσι θα πετύχουμε κάτι. Ας μην
ξεχνάμε ότι έχουμε στερήσει
από τα παιδιά όλες τις χαρές
της παιδικής ηλικίας. Δεν έχουν
πλέον μέσα εκτόνωσης. Ζουν
όπως ζούμε εμείς οι μεγάλοι:
δουλειά - σπίτι. Οσο υπήρχε
δυνατότητα πήγαιναν σχολείο.
Τώρα ούτε κι αυτό».
Από τον έλεγχο στον εθισμό
«Ενα τρίτο κομμάτι», λέει η κυ-
ρία Αργυρίου, «είναι το κομμάτι
της οθόνης. Εχουμε μάθει τα
παιδιά ότι η καθημερινή έκθε-
ση στις οθόνες αφορούσε ένα
συγκεκριμένο χρονικό διάστη-
μα. Τώρα όμως το νέο σύστη-
μα της τηλεκπαίδευσης έρχεται
και μας ακυρώνει. Ξαφνικά η
οθόνη γίνεται ο μόνος τρόπος
επικοινωνίας. Με την παράλλη-
λη χρήση της, τα ηλεκτρονικά
παιχνίδια με τα γραφικά που
εθίζουν και τη διάδοση της βί-
ας να οδηγούν σε λάθος δρό-
μους. Σκεφτείτε ακόμη ότι τα
παιδιά πια ζουν το μεγαλύτερο
μέρος της ημέρας τους μέσα
στα σπίτια τους, με γονείς που
πιθανά έχουν χάσει τη δουλειά
τους ή είναι εκνευρισμένοι και
των οποίων τα συναισθήματα
απορροφούν».
Ειδικά για τη Γ’ Λυκείου, θυμίζει
ότι πρόκειται για τη γενιά των
παιδιών που πέρασαν όλη την
πρώτη περίοδο της καραντίνας
και εφέτος πιθανώς έχουν συμ-
μαθητές ή εκπαιδευτικούς που
δεν έχουν ακόμη γνωρίσει ου-
σιαστικά.

Τα παιδιά δεν έχουν πλέον μέσα
εκτόνωσης. Ζουν όπως ζούμε
εμείς οι μεγάλοι: δουλειά - σπίτι.
Οσο υπήρχε δυνατότητα πήγαιναν
σχολείο. Τώρα ούτε κι αυτό
Είναι πιο μεταδοτικόσ και επικίνδυνοσ στις μικρές ηλικίες;
Αχαρτογράφητο το έδαφος για
τα παιδιά και τον νέο κορωνοϊό
Μιλούν στο «Βήμα» οι ειδικοί της Επιτροπής
Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας
Ρεπορτάζ ΘΕΟΔΩΡΑ Ν. ΤΣΩΛΗ
Aπό το πρώτο κύμα της πανδημίας
και μέχρι προσφάτως θεωρούνταν
σε σημαντικό βαθμό «άτρωτα» απέ-
ναντι στον νέο κορωνοϊό. Ωστόσο το
τελευταίο διάστημα τα παιδιά, περί
ων ο λόγος, φαίνεται να ανεβαίνουν
στον πίνακα των κορωνο-στατιστικών:
Ολοένα και συχνότερα καταγράφο-
(Eurokinissi-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ) [bderiziotis@tovima.gr]
νται κρούσματα του SARS-CoV-2 σε
μικρές ηλικίες, ενώ ακούμε και για
πιο πολλές νοσηλείες παιδιών με
COVID-19 – μάλιστα πριν από μερι-
κές ημέρες μια 16χρονη από τη Θή-
βα έγινε το νεότερο θύμα του ιού στη
χώρα μας. Τι μαρτυρούν όλα αυτά, με
δεδομένο μάλιστα ότι την εβδομάδα
που μας πέρασε, στο πλαίσιο του νέου
σκληρού λοκντάουν που αποφασί-
στηκε και για την Αττική, τα σχολεία
έκλεισαν για άλλη μια φορά; Ο νέος
κορωνοϊός – και δη τα μεταλλαγμένα
Διαφοροποιήσεις στελέχη του – έβαλε πλέον πιο ψη-
λά στη... λίστα των προτιμήσεών του
Αδικεί τις μικρές ηλικίες; «Το Βήμα» ήλθε
σε επαφή με τους καθ’ ύλην αρμο-
τους αδύναμους δίους, τα μέλη της Επιτροπής Εμπει-
ρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας
μαθητές για τον νέο κορωνοϊό, αναζητώντας
απαντήσεις.
η εξ αποστάσεως Ελλειψη στοιχείων
για τις μικρές ηλικίες
εκπαίδευση O καθηγητής Παιδιατρικής - Λοιμω-
ξιολογίας και Επιδημιολογίας στην
Με τη μικρή «παρένθεση» της ολι- Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της
γοήμερης επιστροφής στα σχολεία Πενσιλβάνια στις ΗΠΑ Θεοκλής Ζα-
λοιπόν, πολλές περιοχές της χώρας ούτης σημείωσε πως «το βρετανικό
επέστρεψαν τουλάχιστον ως το μεταλλαγμένο στέλεχος του ιού έχει
τέλος του μήνα αποκλειστικά στην εντοπιστεί σε παιδιά στη χώρα μας.
τηλεκπαίδευση. Ωστόσο μέχρι αυτή τη στιγμή (σ.σ.
«Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση
το βράδυ της περασμένης Πέμπτης)
πρέπει να ξέρουμε ότι αδικεί τους
η Επιτροπή δεν έχει στα χέρια της
αδύναμους μαθητές που χάνονται
συγκεντρωτικά στοιχεία σχετικά με
πίσω από μια κλειστή κάμερα» λέει
τη διασπορά του στις μικρές ηλικί-
ο εκπαιδευτικός αναλυτής Γιώργος
Χατζητέγας. «Και ας μην ξεχνάμε ες». Ο καθηγητής πρόσθεσε ότι πλέον
ότι τέτοιοι μαθητές είναι η μεγάλη παρατηρείται «αυξημένη μεταδοτι-
πλειοψηφία των υποψηφίων. Κάθε κότητα του ιού στα παιδιά αλλά και
χρόνο στις πανελλαδικές εξετάσεις στους ενηλίκους. Ωστόσο η αύξηση
πάνω από 25.000 μόρια συγκεντρώ- αυτή φαίνεται να είναι αναλογική.
νει μόνο το 17% μαθητών. Το 70% Καθώς αυξάνονται τα κρούσματα
των υποψηφίων βρίσκεται κάτω από
γενικώς στην κοινότητα, παρατη-
τα 14.000 μόρια. Αυτοί οι μαθητές
ρούνται περισσότερα κρούσματα
χρειάζονται ενθάρρυνση, παρό-
και σε παιδιά. Αναλογικά αυξάνο-
τρυνση, βοήθεια από κοντά. Η μέ-
νται και οι νοσηλείες, καθώς, όταν
θοδος της τηλεκπαίδευσης αφορά
μεγαλύτερες ηλικίες και παιδιά που έχουμε περισσότερα κρούσματα σε
είναι συνειδητοποιημένα ότι έχουν σύγκριση με τα προηγούμενα κύ-
στόχο να διαβάσουν» αναφέρει. ματα, είναι επόμενο κάποια στιγμή
Πάντως, το βέβαιο είναι ότι η πολι- να δούμε και ορισμένες περιπτώ-
τική «ακορντεόν» του άνοιξε-κλείσε σεις βαρύτερης νόσησης». Αυτό ση-
έχει κουράσει την εκπαιδευτική κοι- μαίνει ότι θα πρέπει να αναμένουμε
νότητα της χώρας. πλέον και περισσότερες περιπτώσεις
«Η διά ζώσης διδασκαλία σε κάποια
λύκεια την ίδια στιγμή που τα μισά
του πολυσυστημικού φλεγμονώδους
συνδρόμου στα παιδιά (Multisystem
περίπου λύκεια της χώρας παραμέ-
νουν κλειστά δημιουργεί μαθησια-
Inflammatory Syndrome in Children-
MIS-C), ενός σοβαρού συνδρόμου
κές και διδακτικές διαφοροποιήσεις,
που «χτυπά» πολλά συστήματα του
που ειδικά για τους μαθητές της Γ’
Λυκείου μπορεί να αποβούν κρίσι- οργανισμού και συνδέεται με γενικευ-
μένη φλεγμονή; «Το σύνδρομο αυτό
μες» λέει ο ειδικός γραμματέας της
ΟΛΜΕ Ανδρέας Παπαδαντωνάκης. εμφανίζεται περί τις δύο με τέσσε-
ρις εβδομάδες από τη στιγμή της
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
αρχικής λοίμωξης. Παρότι πρόκει-
ται για σπάνιο σύνδρομο, ίσως και
πάλι αναλογικά δούμε περισσότερες
περιπτώσεις του σε αυτό το κύμα».
Πού οδηγεί το
«ακορντεόν»
Το βρετανικό στέλεχος «εντοπίστηκε
στη συρροή κρουσμάτων σε παιδιά
στο Πρότυπο Εθνικό Νηπιοτροφείο
στην Καλλιθέα, ωστόσο δεν έχουμε
ακόμη πολλά στοιχεία για το στέλεχος
αυτό στα παιδιά στη χώρα μας» ανέφε-
ρε η καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμω-
ξιολογίας του Εθνικού και Καποδιστρι-
ακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ)
Βάνα Παπαευαγγέλου. Η καθηγήτρια
τόνισε πάντως ότι «τα διεθνή επιστη-
μονικά δεδομένα αλλά και τα επιδημι-
ολογικά δεδομένα από το περασμένο
φθινόπωρο έχουν δείξει με σαφήνεια
ότι η πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν
οδηγεί το επιδημιολογικό φορτίο, δεν
δημιουργεί διασπορά στη κοινότητα,
ενώ τα κρούσματα που διαγιγνώσκο-
νται σε μαθητές και εκπαιδευτικούς
αντικατοπτρίζουν τη διασπορά της
λοίμωξης στην κοινότητα. Τα μικρά
παιδιά, της πρώτης σχολικής ηλικίας,
μεταδίδουν λιγότερο στους συμμαθη-
τές τους, στα μέλη της οικογένειάς
τους αλλά και στους δασκάλους τους.
Η ενδοσχολική διασπορά στα δημοτι-
κά είναι λιγότερο συχνή όταν συγκρι-
θεί με τα παιδιά της δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης και ιδιαίτερα με τα παι-
διά του λυκείου, τα οποία συμπεριφέ-
ρονται όπως οι ενήλικοι. Αν και δεν
έχει πλήρως διευκρινιστεί η αιτιολογία
αυτής της παρατήρησης, η πιθανότε-
ρη – αλλά όχι η μοναδική – εξήγηση
είναι ότι τα μικρά παιδιά είναι συχνά
ασυμπτωματικά. Είναι γνωστό ότι οι
ασυμπτωματικοί ασθενείς μεταδίδουν
λιγότερο στο περιβάλλον τους». Η κυ-
ρία Παπαευαγγέλου συμπλήρωσε ότι τα
δεδομένα του ΕΟΔΥ σε ό,τι αφορά το
ποσοστό παιδιών 0-17 ετών που διαγι-
γνώσκονται με COVID-19 δείχνουν ότι
διαχρονικά, όποτε ανοίγουν τα σχολεία,
αυτό αυξάνεται (από 6,2% στις 10/9 σε
8% στις 10/11 και από 6% στις 10/1 σε
6,7% στις 10/2). Οι δύο πιο καλά σχε-
διασμένες μελέτες που έχουν διεξαχθεί
παγκοσμίως ως σήμερα δείχνουν ότι το
κλείσιμο των σχολείων δεν βοηθά στη
βελτίωση του επιδημιολογικού φορτί-
ου, υπογράμμισε η καθηγήτρια. Σε ό,τι
αφορά δε το μεταλλαγμένο βρετανικό
στέλεχος, «τα στοιχεία δείχνουν ότι η
μεταδοτικότητα εξαιτίας του αυξάνει σε
όλες τις ηλικίες, αλλά όχι περισσότερο
στα παιδιά όπως είχε αρχικά υποτεθεί».
Πώς να κρυφτούν
τα παιδιά;
Μήπως όμως τελικώς η εικόνα που
έχουμε για τα παιδιά και τον ιό είναι
παραπλανητική, καθώς διεξάγονται
λιγότερα διαγνωστικά τεστ στα παιδιά,
αφού πολλά εξ αυτών είναι ασυμπτω-
ματικά; Οπως απάντησε η καθηγήτρια
Παιδιατρικής - Λοιμωξιολογίας στο
TO BHMA 11 Α11
ΕΚΠΑ Μαρία Τσολιά, «το έδαφος σε
ό,τι αφορά τα παιδιά και τον νέο κο-
ρωνοϊό είναι σε μεγάλο βαθμό αχαρ-
τογράφητο. Και παρότι δεν υπάρχει
σαφής εικόνα για τα τεστ στα παιδιά,
εκτιμούμε ότι τα παιδιά είναι πιθανό-
τερο να ελέγχονται όταν πηγαίνουν
σχολείο χάρη και στη διάδοση των
rapid tests». Και η κυρία Τσολιά ανέ-
φερε ότι «τα περιστατικά COVID-19
στα σχολεία αντανακλούν την κυκλο-
φορία του ιού στην κοινότητα, αλλά
δεν τη μεγεθύνουν. Οσο για το πόσο
συμβάλλει το κλείσιμο των σχολείων
στη μείωση της κυκλοφορίας του ιού,
υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα».
Με τόσες αβεβαιότητες γιατί τελικώς
έκλεισαν τα σχολεία, είναι ένα εύλογο
ερώτημα. «Η τελική απόφαση ελήφθη
καθώς η αύξηση της κατάληψης στις
ΜΕΘ της Αττικής έφτασε στο 70%
και υπήρχε φόβος για περαιτέρω νέα
σημαντική πίεση του συστήματος
Υγείας» είπε η καθηγήτρια.
«Τα κρούσματα στα παιδιά ακολου-
θούν την αυξητική τροχιά των κρου-
σμάτων των ενηλίκων» ανέφερε και ο
ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και
Ενδοκρινολογίας στο ΕΚΠΑ και μέλος
της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών
Γεώργιος Χρούσος. Ο κ. Χρούσος υπο-
γράμμισε πάντως ότι «η Αμερικανική
Ακαδημία Παιδιατρικής συστήνει τα
σχολεία να παραμένουν ανοιχτά κα-
θώς οι κίνδυνοι που μπορεί να ελλο-
χεύουν για τη σωστή ψυχοκοινωνική
ανάπτυξη των παιδιών είναι μεγάλοι.
Και αυτή είναι και η δική μου άποψη».
Και σύμφωνα με την κυρία Παπαευαγ-
γέλου, πρέπει να βρεθούν λύσεις ώστε
στο επόμενο «σχολικό κουδούνι» να επι-
τευχθεί ο αποτελεσματικότερος περιο-
ρισμός της κινητικότητας των ενηλίκων
που συνοδεύει πάντα το άνοιγμα των
σχολείων και συμβάλλει στην εξάπλωση
του ιού. «Η αύξηση της τηλεργασίας
και η διαφορετική ώρα προσέλευσης
των εργαζομένων ίσως αποτελούν
τέτοιες λύσεις. Απαιτείται και αυξη-
μένο testing σε εκπαιδευτικούς και
μαθητές».
Το βρετανικό στέλεχος
έχει εντοπιστεί σε
παιδιά στην Ελλάδα
αλλά τα κρούσματα
ακολουθούν την
αυξητική τροχιά
των κρουσμάτων
των ενηλίκων καθώς
αυξάνονται γενικώς
στην κοινότητα
Α12 12 TO BHMA Αόρατος εχθρός

Ρεπορτάζ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΟΡΑΝΙΤΗΣ

Στις 11 του περασμένου

Αυγούστου, ο Βλαντίμιρ
Πούτιν ανακοίνωσε ότι
η Ρωσία έγινε η πρώτη
χώρα που έδωσε επίση-
μη άδεια χρήσης σε ένα
εμβόλιο κατά της νόσου
Covid-19. Αφού διαβε-
βαίωσε ότι το εμβόλιο
Sputnik V είναι ιδιαίτε-
ρα αποτελεσματικό αλλά
και απολύτως ασφαλές,
«αποκάλυψε» στους τη-
λεθεατές ότι η μία κόρη
του είχε ήδη εμβολιαστεί.
Ακολούθησαν χιλιάδες
υγειονομικοί και εθελο-
ντές, αλλά παρά το ενθου-
σιώδες κλίμα στη Μόσχα,
η διεθνής αντίδραση ήταν

Sputnik V
μάλλον «μουδιασμένη»
και ο σκεπτικισμός εύλο-
γος. Το εμβόλιο που ανα-
πτύχθηκε στο ερευνητικό
κέντρο Γκαμαλέγια άλλω-
στε ξεκίνησε να χορηγεί-
ται στο ευρύ κοινό προτού
καν ολοκληρωθεί η Φάση
ΙΙΙ των κλινικών δοκιμών
και χωρίς να έχουν δημο-
σιευθεί τα αποτελέσματα
των Φάσεων Ι και ΙΙ, από
τα οποία στοιχειοθετού-
νται η ασφάλεια και η
αποτελεσματικότητά του.
Η διπλωματία του εμβολίου
Η επικοινωνία
και η επιβεβαίωση Με όχημα το αποτελεσματικό, όπως αποδεικνύεται, σκεύασμα κατά της Covid-19
Σε εκείνη τη φάση όμως
προείχε η επικοινωνία.
η Ρωσία επιχειρεί ένα παγκόσμιο γεωπολιτικό άνοιγμα, έχοντας ήδη κλείσει
Η Ρωσία ήθελε με κάθε συμφωνίες για πάνω από 1,2 δισ. δόσεις - Η πορεία των επαφών της ΕΕ
τρόπο να πιστοποιήσει
ότι προηγείται στην άτυ- με τη Μόσχα και οι επιφυλάξεις των Βρυξελλών για την ατζέντα του Πούτιν
πη κούρσα ανάπτυξης του
εμβολίου που ολόκληρος όλο το ηλικιακό φάσμα, ρουν βοήθεια σε τρίτες χώ- συμβουλεύσει το Ινστιτού- Μόσχα και στο πρώτο παν-
ο πλανήτης περιμένει προ- χωρίς σημαντικές ανεπι- ρες, αλλά να ζητούν οι ίδιες το Γκαμαλέγια αναφορικά δημικό κύμα, όταν αναδεί-
κειμένου να απεγκλωβι- θύμητες ενέργειες. βοήθεια. Κι αν οι Αμερικα- με τις κανονιστικές και επι- κνυε τα διαχειριστικά και
στεί από το πανδημικό νοί μάλλον αποκλείεται να στημονικές οδηγίες για την επικοινωνιακά λάθη των
αδιέξοδο. Την ίδια χρο- Στρατηγικό σχέδιο παραγγείλουν εμβόλια από ανάπτυξη του εμβολίου του. Βρυξελλών και επιχειρού-
νική περίοδο, ο Ντόναλντ για πολιτική επιρροή τη Ρωσία, οι Ευρωπαίοι το Ηδη όμως γίνονται συζη- σε να εμφανιστεί ως «από
Τραμπ υποσχόταν στους Η διεκδίκηση της πρωτιάς σκέφτονται σοβαρά. Αφε- τήσεις για την εξεύρεση μηχανής θεός» μέσω της
Αμερικανούς τουλάχι- στην αδειοδότηση είναι νός η δυστοκία των δυτικών ευρωπαίου εταίρου που αποστολής ιατρικής βοή-
στον ένα εμβόλιο διαθέ- μία μόνο πτυχή του στρα- φαρμακευτικών εταιρειών θα αναλάβει την παραγω- θειας και εξοπλισμού σε
σιμο στο ευρύ κοινό πριν τηγικού σχεδίου της Μό- να παραδώσουν τις δόσεις γή του εμβολίου. Ο γερμα- πληττόμενες χώρες όπως
από τις εκλογές του Νο- σχας. Πλέον εξελίσσεται η που υποσχέθηκαν στην ΕΕ νός υπουργός Υγείας, Γενς η Ιταλία.
εμβρίου. επικοινωνιακή απόπειρα και αφετέρου η ενόχληση Σπαν, δήλωσε ότι είναι πι-
Τρεις μήνες αργότερα, ανάδειξης της Ρωσίας σε που εκφράζουν ανοιχτά αρ- θανό να αξιοποιηθεί παρα- Παραγγελίες
το Γκαμαλέγια ανακοί- τεχνολογική και επιστημο- κετά κράτη-μέλη για την αρ- γωγική μονάδα σε γερμανι- σε όλον τον κόσμο
νωσε ότι η αποτελεσμα- νική υπερδύναμη που εί- γοπορία των εμβολιασμών κό έδαφος. Αξιοσημείωτο Στις 22 Δεκεμβρίου 2020 η
τικότητα του Sputnik V ναι έτοιμη να προστρέξει φέρνουν πιο κοντά μια συμ- είναι και το γεγονός ότι στις Λευκορωσία έγινε η πρώτη
στην πρόληψη της νόσου όποιον έχει ανάγκη: «Ενα φωνία με τη Ρωσία. Μια 4 Φεβρουαρίου η Κομισιόν χώρα εκτός Ρωσίας που ενέ-
Covid-19 υπερβαίνει το εμβόλιο για όλη την αν- συμφωνία που μέχρι πριν άναψε το «πράσινο φως» κρινε τη χρήση του Sputnik
92%. Το δελτίο Τύπου θρωπότητα» υποδεικνύει από λίγους μήνες φάνταζε για τη χορήγηση του εμβο- V. Ακολούθησαν 20 χώρες
όμως δεν συνοδευόταν το κεντρικό μήνυμα στην εξαιρετικά απίθανη. λίου στα μέλη της αντιπρο- που έδωσαν άδεια και αρ-
από αναλυτικά στοιχεία επίσημη ιστοσελίδα του εμ- σωπείας της ΕΕ στη Μόσχα. κετές ακόμη που το προπα-
και δημοσίευση σε επι- βολίου. Η έγκριση Κύκλοι των Βρυξελλών πά- ρήγγειλαν, όπως τα Ηνω-
στημονικό περιοδικό, H Ρωσία, όπως και η Κίνα, και η παραγωγή ντως διατηρούν τις επιφυ- μένα Αραβικά Εμιράτα, το
γεγονός που προκάλε- αξιοποιεί τα εμβόλια που Πληροφορίες κάνουν λόγο λάξεις τους, διαβλέποντας Ιράν, το Μεξικό κ.ά. Ορι-
σε σκωπτικά σχόλια στη Ο γερμανός παράγονται σε κρατικά χρη- για προχωρημένες επαφές, ότι οι επαφές της Ρωσίας σμένες κυβερνήσεις έχουν
Δύση. Tα αποτελέσματα υπουργός Υγείας ματοδοτούμενα εργαστή- αλλά και για επίσπευση της με ορισμένα κράτη-μέλη κλείσει συμφωνίες με τους
των κλινικών δοκιμών δη- Γενς Σπαν δήλωσε ρια, όχι μόνο για να αποκο- έγκρισης του εμβολίου από δεν εξαντλούνται στο εμ- Ρώσους για τη συμπαραγω-
μοσιεύθηκαν τελικά τον ότι είναι πιθανό να μίσει οικονομικό όφελος, τον ΕΜΑ (Ευρωπαϊκό Ορ- βόλιο. Είναι άλλωστε κοι- γή του Sputnik V σε τοπικές
αξιοποιηθεί μονάδα νό μυστικό ότι πρόκειται
Φεβρουάριο του 2021 αλλά και για να επεκτείνει γανισμό Φαρμάκων). Την μονάδες, όπως η Ινδία (300
σε γερμανικό έδαφος
στην έγκυρη επιθεώρη- την πολιτική επιρροή της περασμένη Τετάρτη, o EMA για μια άσκηση επιρροής εκατομμύρια δόσεις), η Nό-
για παραγωγή του
ση Lancet, διαλύοντας τα ρωσικού εμβολίου διεθνώς. Ειδικά σε μια πε- μας ενημέρωσε ότι δεν που πιθανότατα έχει στόχο τια Κορέα (150 εκατομμύ-
όποια σύννεφα αμφιβο- ρίοδο που οι ΗΠΑ και η Ευ- έχουν ακόμη λάβει αίτηση τον «διεμβολισμό» της συ- ρια δόσεις), η Τουρκία και
λίας είχαν δημιουργηθεί. ρώπη έχουν πληγεί αισθητά για έγκριση του εμβολίου, νοχής της ΕΕ και τη δημι- η Σαουδική Αραβία.
Το Sputnik V έχει ποσο- από την πανδημική κρίση, «παρά τις περί του αντιθέ- ουργία τριβών μεταξύ των Η έμφαση της Ρωσίας δίνε-
στό αποτελεσματικότητας σε βαθμό που όχι μόνο να του αναφορές». Επιβεβαιώ- κρατών-μελών. Τη στρατη- ται σε χώρες της Λατινικής
της τάξης του 91,6% σε μη μπορούν να προσφέ- νουν πάντως ότι ο ΕΜΑ έχει γική αυτή ακολούθησε η Αμερικής (Βενεζουέλα, Αρ-

Τα πρώτα φορτία με δόσεις του εμβολίου
Sputnik V φτάνουν στο αεροδρόμιο
της Τεχεράνης στις 4 Φεβρουαρίου. Μέσω
του εμβολίου η Ρωσία επιδιώκει να αυξήσει
την πολιτική επιρροή της ανά τον πλανήτη
Συνεργασία με Οξφόρδη
Δοκιμή πλατφόρμας για
συνδυασμό σκευασμάτων
Το βασισμένο σε ανασυνδυασμέ-
νο αδενοϊό (διαφορετικό σε κάθε
μία από τις δύο δόσεις) εμβόλιο
Sputnik V αναπτύχθηκε στο Ινστι-
τούτο Επιδημιολογίας και Μικρο-
βιολογίας Γκαμαλέγια στη Μόσχα,
όπου έχουν αναπτυχθεί εμβόλια
για τον Εμπολα και τη νόσο MERS
(επίσης προκαλείται από κορω-
νοϊό). Κανένα εξ αυτών δεν έχει
χρησιμοποιηθεί ευρέως, ούτε έχει
αδειοδοτηθεί εκτός Ρωσίας. Το
Ινστιτούτο λειτουργεί από τον 19ο
αιώνα και ονομάστηκε προς τιμήν
του γιατρού Νικολάι Γκαμαλέγια
που μαθήτευσε στο πλευρό του
Λούι Παστέρ και σχεδίασε το σο-
βιετικό πρόγραμμα εμβολιασμού
κατά της ευλογιάς.
Φωτογραφία: REUTERS/WANA NEWS AGENCY/Maryam Kamyab
Παράλληλα, το ίδιο κέντρο σε συ-
νεργασία με το Πανεπιστήμιο της
Οξφόρδης και την AstraZeneca δο-
κιμάζει μια νέα πλατφόρμα εμβολί-
ων, στην οποία θα συνδυάζεται μία
δόση με το εμβόλιο Sputnik V και
μία με το αντίστοιχης τεχνολογίας
σκεύασμα της βρετανοσουηδικής
εταιρείας. Παράλληλα, δοκιμάζε-
ται και η μία μονοδοσική εκδοχή
γεντινή, Βραζιλία) και της
Αφρικής (Αίγυπτος) όπου
ήδη προσπαθεί να επεκτεί- Ελληνική διάψευση για ρωσική
νει τη γεωπολιτική επιρροή πρόταση συμπαραγωγής
της, χωρίς βέβαια να αγνο-
εί την Ευρώπη. Προς το πα- Η χώρα μας αναμένεται να ακολουθήσει τις εισηγήσεις
ρόν, από τα κράτη-μέλη της του ΕΜΑ και τις αποφάσεις της ΕΕ και για το Sputnik V,
ΕΕ συμβόλαιο έχει υπογρά- όπως άλλωστε έπραξε και με όλα τα εμβόλια. Σε αυτό
το πλαίσιο, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών διέψευσε
ψει μόνο η Ουγγαρία για 2
κατηγορηματικά τις φήμες περί ρωσικής πρότασης για
εκατομμύρια δόσεις. Ακό- συμπαραγωγή του Sputnik V στην Ελλάδα.
μη όμως και αν το Sputnik
V εγκριθεί από τον ΕΜΑ,
είναι εξαιρετικά απίθανο
να φτάσει σε άλλες ευρω-
παϊκές χώρες πριν από το Επικοινωνιακό παιχνίδι
καλοκαίρι.
Επιλογή
Πόσα θα παραχθούν
και πόσο θα κοστίζουν του ονόματος
Συνολικά, οι συμφωνίες
που είχαν κλείσει οι Ρώ-
με σαφή
σοι έως το τέλος του 2021 παραπομπή
ξεπερνούσαν αθροιστικά
τις 1,2 δισεκατομμύρια στον Ψυχρό
δόσεις, χωρίς όμως να εί-
ναι βέβαιο ότι θα μπορεί
Πόλεμο
να καλύψει τη ζήτηση. To Ακόμη και το όνομα που επέλε-
κόστος του εμβολίου εκτι-
ξαν οι Ρώσοι για το πρώτο εμ-
μάται σε 10 δολάρια ανά
βόλιό τους αποτελεί τμήμα ενός
δόση – υποδιπλάσια των
προσεκτικά σχεδιασμένου επικοι-
mRNA εμβολίων των Pfizer
νωνιακού πλάνου. Σε αντίθεση με
και Moderna, αλλά περίπου
τις συμβατικές ονομασίες των εμ-
τριπλάσια του εμβολίου της
βολίων που παράγουν οι δυτικές
AstraZeneca. Εντός της χώ-
ρας το εμβόλιο θα διατίθε- φαρμακοβιομηχανίες (AZD1222
ται δωρεάν και όσοι Ρώσοι της AstraZeneca, BNT162b2 των
το επιθυμούν, θα καταφέ- Pfizer/BioNTech, mRNA-1273 της
Moderna), οι Ρώσοι ονόμασαν το
ρουν να εμβολιαστούν το
δικό τους «Σπούτνικ». Οπως δη-
αργότερο μέχρι τον Ιούνιο.
Οπως είπε o ρώσος πρόε- λαδή ονομάζονταν οι σοβιετικοί
δορυφόροι και αργότερα τα δια-
δρος στη σύνοδο των G-20,
τα εμβόλια θα πρέπει να στημικά σκάφη της δεκαετίας του
αποτελούν δημόσια αγαθά 1950 και του 1960. Η σαφέστατη
και να διατίθενται ισότιμα αναφορά στην ψυχροπολεμική πε-
σε όλες τις χώρες, πλούσι- ρίοδο είναι ενδεικτική των προθέ-
ες ή φτωχές. Μέχρι σήμε- σεών τους για πολιτική αξιοποίηση
ρα πάντως, δεν έχει γίνει ενός ιατρικού επιτεύγματος. «Οι
οποιαδήποτε κίνηση για Αμερικανοί εξεπλάγησαν όταν
άρση της πατέντας του εμ-
βολίου Sputnik V.
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 Πολιτικά TO BHMA 13 Α13
γνωμη
Μαζί γινόμαστε
ισχυρότεροι
του εμβολίου, ονόματι Sputnik
Light. Επίσης, στη Ρωσία έχει ήδη
Π
Του ΝΙΚΟΥ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗ
αδειοδοτηθεί το EpiVacCorona του
Vector Institute, ενώ παράλληλα
αναπτύσσονται ή βρίσκονται σε
ριν από περίπου έναν χρόνο, η πανδημία είχε
στάδιο δοκιμών 26 διαφορετικά
εμβόλια από 17 ρωσικά ινστιτού- αρχίσει να κάνει εμφανή την παρουσία της
τα και εταιρείες, χωρίς προφανώς στην Ευρώπη.
να είναι βέβαιο πόσα από αυτά θα Η πρώτη αντίδραση των χωρών ήταν του-
διατεθούν στο κοινό. λάχιστον απογοητευτική. Μεγάλα και ισχυρά
κράτη, αντί να προτάξουν την κοινή στρατηγι-
Ρώσοι χάκερ κατά κή, έκλεισαν τα σύνορά τους, απαγορεύοντας
φαρμακευτικών την εξαγωγή πολύτιμου ιατρικού εξοπλισμού,
Αξίζει, παράλληλα, να σημειωθεί στέλνοντας το μήνυμα «ο καθένας για τον εαυτό του».
ότι ρώσοι χάκερ αποπειράθηκαν Μέσα στην τρικυμία, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός
να υποκλέψουν πολύτιμες πλη- Πολιτικής Προστασίας ήταν ένα από τα λίγα θετικά
ροφορίες και απόρρητα δεδομέ-
παραδείγματα που διέσωσαν την αξιοπρέπεια και την
να από φαρμακευτικές εταιρείες
που αναπτύσσουν εμβόλια κατά
αξιοπιστία της Ενωσης. Ομως, τα θεσμικά του όρια
της Covid-19 σε ΗΠΑ, Ηνωμένο ανέδειξαν αδυναμίες. Ενώ αποφασίστηκε η δημιουργία
Βασίλειο και Καναδά. Οι επιθέ- ενός κοινού, ευρωπαϊκού αποθεματικού με ιατρικό υλι-
σεις εκτελέστηκαν την περασμέ- κό όπως μάσκες, στολές, γάντια και αναπνευστήρες, η
νη άνοιξη και το καλοκαίρι από γραφειοκρατία οδήγησε η παραλαβή από τους αιτούντες
την ομάδα Cozy Bear (ή APT29) βοηθείας, όπως η Ιταλία, να καθυστερήσει δραματικά.
που είχε υποκλέψει τα emails του Για να διορθώσει τις αστοχίες, η Επιτροπή παρουσίασε
Δημοκρατικού Κόμματος κατά τη τον Ιούνιο νέα νομοθετική πρόταση.
διάρκεια των προεδρικών εκλο- Ως Εισηγητής από την πλευρά του Κοινοβουλίου, ανα-
γών του 2016 στις ΗΠΑ. Η Ρωσία λογιζόμενος το έκτακτο των συνθηκών, υιοθέτησα ένα
διέψευσε την εμπλοκή της.
φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα που είχε ως αποτέλεσμα τον
Σεπτέμβριο να είμαστε έτοιμοι για διαπραγματεύσεις με
το Συμβούλιο. Δυστυχώς, η Γερμανία που είχε τότε την
Προεδρία του, δεν είχε την ίδια άποψη, καθώς ορισμέ-
να γερμανικά κρατίδια δεν πίστευαν τις προτεινόμενες
αλλαγές, διότι πολύ απλά θεωρούσαν ότι δεν τις είχαν
ανάγκη. Χάρη στην πίεση που άσκησε το Κοινοβούλιο
αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, ξεκινώντας τις δια-
πραγματεύσεις τον Δεκέμβριο, λίγο πριν παραδώσουν
τη σκυτάλη στην Πορτογαλία.
Μετά από 10 γύρους τεχνικών και πολιτικών διαπραγ-
ματεύσεων, καταλήξαμε την περασμένη Δευτέρα σε μία
κοινή συμφωνία που ενισχύει τις δυνατότητες του Μη-
χανισμού. Συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός του για
την περίοδο 2021-2027 πενταπλασιάζεται στα 3,1 δισ.
ευρώ, με τα 2 δισ. να διατίθενται για την αντιμετώπιση
της πανδημίας και την προετοιμασία της Ευρώπης για
αντίστοιχες καταστάσεις και το 1 δισ. να διατίθεται για
την πρόληψη και την αγορά μέσων, όπως πυροσβεστικά
Φωτογραφία: EPA/MATTHEW CAVANAUGH
αεροπλάνα και ελικόπτερα. Επιπλέον, ενισχύουμε σημα-
ντικά την πρόληψη. Δημιουργείται μία λίστα κινδύνων
με διασυνοριακές συνέπειες, όπως είναι η πανδημία
ή ένα πυρηνικό ατύχημα και στόχων ανθεκτικότητας,
όπως είναι η προστασία των τηλεπικοινωνιών και του
ενεργειακού δικτύου, την οποία τα κράτη-μέλη θα πρέ-
πει να λαμβάνουν υπ’ όψιν όταν ετοιμάζουν τα εθνικά
Αντίγραφο του Σπούτνικ 1, σχέδια αντιμετώπισης. Στόχος μας είναι να είμαστε
που ήταν ο πρώτος τεχνητός
προετοιμασμένοι, όχι μόνο για τις συμβατικές φυσι-
δορυφόρος στην Ιστορία.
κές καταστροφές, αλλά ακόμη και για τις πιο ακραίες,
Η εκτόξευσή του στις 4
Οκτωβρίου 1957 από το δυσάρεστες εκπλήξεις. Τέλος, για την αποφυγή νέων
Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ καθυστερήσεων στην παράδοση υλικού, δίνουμε τη
ήταν μία εμβληματική στιγμή δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε περιόδους
στη μάχη του Διαστήματος
κρίσης να αγοράζει η ίδια και να αποστέλλει απευθείας
τα μέσα που απαιτούνται, χωρίς περιττή γραφειοκρατία.
άκουσαν το μπιπ του Σπούτνικ.
Η πανδημία απέδειξε ότι, χωρίς συνεργασία, υπάρ-
Το ίδιο θα συμβεί και με αυτό το
χουν στιγμές που κανένα κράτος, όσο ισχυρό κι αν είναι,
εμβόλιο. Η Ρωσία θα φτάσει πρώ-
τη στον στόχο» δήλωσε ο Κιρίλ δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνο του. Το όραμα για
μια αυτοδύναμη Ευρώπη, όταν εξαντλείται στο νόμισμα
Ντιμιτρίεφ του Ρωσικού Ταμείου
Αμεσων Επενδύσεων (RDIF) που και την ενιαία αγορά, αυτοϋπονομεύεται. Χρειαζόμαστε
ανέλαβε και τη χρηματοδότηση του ισχυρούς, αυτόνομους μηχανισμούς θεσμικής αλληλεγ-
φιλόδοξου εγχειρήματος. Αυτό που γύης, στα κοινωνικά ζητήματα, την οικονομία και την
δεν είπε ο κ. Ντιμιτρίεφ είναι ότι, ασφάλεια, που θα εγγυώνται τη συλλογική ευημερία
σε αντίθεση με τον πύραυλο, αυ- των ευρωπαϊκών λαών. Το rescEU είναι ένα τέτοιο πα-
τό το ρωσικό επίτευγμα μπορεί να ράδειγμα. Εύχομαι για το κοινό καλό να ακολουθήσουν
αλλάξει την καθημερινότητα εκα- περισσότερα.
τομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.
Ο κ. Νίκος Ανδρουλάκης είναι ευρωβουλευτής των
Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Α14 14 TO BHMA ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Εκνευρισμός και επιφυλακή
στο Μαξίμου από
τα πρώτα ίχνη φθοράς
Ρεπορτάζ
ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΩΒΑΙΟΣ
Δείγματα σοβαρού αποσυ-
ντονισμού εμφανίστηκαν
την προηγούμενη εβδομά-
δα στο κυβερνητικό επιτε-
λείο. Το περιστατικό της
πολυπληθούς συγκέντρω-
σης στην Ικαρία με προ-
σκεκλημένο τον Πρωθυ-
πουργό, το επικοινωνιακό
αλαλούμ και η κακοφωνία
υπουργών και ειδικών στο
θέμα της πανδημίας προ-
κάλεσαν έντονο εκνευρι-
σμό στο Μέγαρο Μαξίμου.
Νευρικοί
χειρισμοί
Επειτα από περίπου 18 μή-
νες διακυβέρνησης του Κυ-
ριάκου Μητσοτάκη, τα πε-
ριστατικά αυτά και κυρίως
η πίεση λόγω της εξάπλω-
σης της πανδημίας ανέδει-
ξαν προβλήματα πολιτικής
και επικοινωνιακής διαχεί-
ρισης. Σύμφωνα με πληρο-
φορίες, στο Μέγαρο Μα-
ξίμου επικράτησε έντονος
εκνευρισμός από το από-
γευμα του προηγούμενου
Σαββάτου, μόλις άρχισε να
διακινείται στα κοινωνικά
δίκτυα η φωτογραφία από
το γεύμα στο σπίτι του βου-
λευτή της ΝΔ Χριστόδου-
λου Στεφανάδη. Αρχικώς
επιχειρήθηκε να υποβαθμι-
στεί το συμβάν, λίγο αργό-
τερα τα τηλέφωνα πήραν
φωτιά, το θέμα φούντω-
νε στα κοινωνικά δίκτυα
και στις αντιπολιτευόμενες
ιστοσελίδες και τελικώς,
έπειτα από επικοινωνία με
τον οικοδεσπότη, βουλευ-
τή της ΝΔ, εκδόθηκε αργά
το βράδυ του προηγούμε-
νου Σαββάτου μία δική του
ανακοίνωση.
Την επόμενη ημέρα, η αρ-
νητική δημοσιότητα πήρε
ανεξέλεγκτες διαστάσεις
και στο στενό επιτελείο του
Πρωθυπουργού εκδηλώ-
θηκαν έντονες διαφωνίες
για την ενδεδειγμένη επι-
κοινωνιακή διαχείριση. Οι
συνεχείς και έντονες κά-
ποιες φορές συζητήσεις
κατέληξαν σε μία δήλωση
του κυβερνητικού εκπρο-
σώπου Χρήστου Ταραντί-
λη το βράδυ της Κυριακής,
ενώ το θέμα απασχόλησε
Το επικοινωνιακό φάουλ της Ικαρίας, η πίεση
λόγω της εξάπλωσης της πανδημίας, η ανησυχία
για νέα στραβοπατήματα που θα λειτουργήσουν
σωρευτικά και η παρέμβαση Μητσοτάκη
ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΤΖΕΝΤΕΣ
«Κίτρινες κάρτες» σε υπουργούς
Η κρίση της Ικαρίας συνδυάστηκε με μία γενι-
κότερη αρνητική εικόνα, που προκλήθηκε τις
προηγούμενες ημέρες λόγω των συχνών και
αντιφατικών μηνυμάτων για την πορεία της
πανδημίας και τα σχεδιαζόμενα μέτρα. Μερίδιο
ευθύνης για αυτό αποδόθηκε σε συγκεκριμέ-
να κυβερνητικά στελέχη, με συχνή παρουσία
στα μέσα ενημέρωσης. Στο Μέγαρο Μαξίμου
εκδηλώθηκε έντονη ενόχληση, καθώς κρίθηκε
ότι από κάποιους υπουργούς προτάσσονται
οι προσωπικές ατζέντες, σε μία προσπάθεια
αποστασιοποίησής τους από τη συλλογική
ευθύνη διαχείρισης της πανδημικής κρίσης.
Υπό αυτό το πρίσμα, έντονη νευρικότητα προ-
κάλεσαν οι συνεχιζόμενες καταιγιστικές εμ-
φανίσεις του υπουργού Ανάπτυξης Αδωνη
Γεωργιάδη ή η πρωτοβουλία του υπουργού
Υγείας Βασίλη Κικίλια να σπεύσει να ανακοι-
νώσει ο ίδιος την Τρίτη το πρωί την επιβολή
απαγορευτικού στην Αττική.
Οι διαθέσεις του Πρωθυπουργού για αυτά τα
περιστατικά έγιναν σαφείς στη συνέντευξή του
την Τετάρτη. «Εάν υπήρξαν τέτοια φαινόμενα
στο παρελθόν, που υπήρξαν, θα διορθωθούν.
Διορθώνονται, θα έλεγα» ανέφερε και συμπλή-
ρωσε: «Και οι υπουργοί έχουν υποχρέωση να
σύμφωνα με πληροφορίες
και τον πρωινό καφέ της
Δευτέρας, όπου εκφράστη-
καν έντονες διαφωνίες για
τους χειρισμούς.
Τα ίχνη
της φθοράς
Το «ατύχημα» της Ικαρίας
ανέδειξε διάφορα προβλη-
ματικά στοιχεία. Από την
πλημμελή και ασύμβατη με
τις γενικότερες συνθήκες
προετοιμασία των επισκέ-
ψεων του Πρωθυπουργού,
έως την αδυναμία της αξιο-
λόγησης των λανθασμένων
μηνυμάτων που εκπέμπο-
νται και την υπονόμευση
των μέτρων, ειδικώς επειδή
όλα συνέβησαν ενώ ίσχυε
η αυστηρή απαγόρευση της
κυκλοφορίας των πολιτών,
από τις 18.00 το απόγευμα
του Σαββάτου.
Οπως επισημάνθηκε από
στελέχη της κυβέρνησης
και άλλους παράγοντες, το
συμβάν έφερε το Μέγαρο
Μαξίμου για πρώτη φορά
αντιμέτωπο με τη δυναμική
που μπορεί να προσλάβει η
πολιτική φθορά. Ενα, επί
της ουσίας, μικρό ατόπη-
μα στάθηκε αρκετό ώστε
να εμφανιστούν οι πρώτοι
«λεκέδες» στην εικόνα της
πολιτικής κυριαρχίας της
κυβέρνησης. Παρά ταύτα
και ενώ η αντιπολίτευση
έσπευσε να εκμεταλλευτεί
το γεγονός, ακόμη και με
ασύμμετρη ένταση, καθώς
ο Αλέξης Τσίπρας κατέ-
θεσε έως και ερώτηση στη
Βουλή προς τον Πρωθυ-
πουργό, ο ίδιος ο πρόεδρος
του ΣΥΡΙΖΑ έβγαλε την κυ-
βέρνηση και τον Κυριάκο
Μητσοτάκη από τη δύσκολη
θέση με τη συνέντευξή του
στον Alpha το απόγευμα της
Τρίτης. Εκεί και ενώ ανα-
μένονταν οι ανακοινώσεις
για το νέο γενικό απαγορευ-
τικό στην Αττική, ο κ. Τσί-
πρας δήλωσε ότι δέχεται
το ρίσκο να κολλήσει κά-
ποιος στις συγκεντρώσεις
και στα συλλαλητήρια, τα
οποία ενθαρρύνει το κόμμα
του. Περιόρισε έτσι δραμα-
υπηρετούν την κεντρική γραμμή. Να μην
προκαταλαμβάνουν αποφάσεις. Οι αποφά-
σεις λαμβάνονται συλλογικά και η ευθύνη
πάντοτε – ξέρετε – της κυβέρνησης είναι
συλλογική. Δεν βγάζει κανείς την ουρά του
απ’ έξω από το πρόβλημα». Ο κ. Μητσοτάκης
δεν έκρυψε ούτε την ενόχλησή του για τους επι-
κοινωνιακά υπερδραστήριους υπουργούς του,
λέγοντας ότι «από εδώ και στο εξής πιστεύω
ότι θα δείτε μεγαλύτερη συμμόρφωση και
ενδεχομένως και λιγότερες παρουσίες» και
πως «καλό είναι να βγαίνουμε όταν έχουμε
κάτι συγκεκριμένο να πούμε».

τικά την πολιτική του νομι-
μοποίηση να διαμαρτύρεται
για το «φάουλ» του Πρωθυ-
πουργού.
Οι αντοχές
των πολιτών
Για κάποια από τα στελέχη
στο στενό περιβάλλον του κ.
Μητσοτάκη, το «φιάσκο της
Ικαρίας» λειτούργησε ως
προειδοποιητικό σήμα. Ση-
μειώνουν ότι τέτοιου είδους
αστοχίες θα πρέπει στο μέλ-
λον να αποφευχθούν και
επιμένουν ότι με κανέναν
τρόπο δεν πρέπει να χαθεί η
αξιοπιστία της κυβέρνησης
σε ένα μεγάλο τμήμα ψη-
φοφόρων, οι οποίοι αυτο-
προσδιορίζονται ως μετρι-
οπαθείς και εμφορούμενοι
από την κοινή λογική. Ανα-
γνωρίζουν επίσης ότι παρά
την πολιτική κυριαρχία της
κυβέρνησης και τη δημο-
σκοπική της υπεροχή, το
πολιτικό περιβάλλον είναι
ευμετάβλητο και πολύ δια-
φορετικό από το αντίστοιχο
της προηγούμενης άνοιξης,
είτε λόγω της κόπωσης από
την πανδημία και τους περι-
ορισμούς είτε εξαιτίας των
οικονομικών τους επιπτώσε-
ων και της παρατεταμένης
αβεβαιότητας. Και επιση-
μαίνουν ότι πολλά μικρά
«ατυχήματα» σαν κι αυτό,
σε συνδυασμό με άλλες πα-
ραμέτρους, θα μπορούσαν
να επιδεινώσουν το κλίμα.
Υπό αυτή την έννοια, ιδι-
αίτερη σημασία έχουν τα
όσα αναφέρει κυβερνητική
πηγή, αναγνωρίζοντας ότι
ακόμη και μικρά στραβο-
πατήματα και φάλτσα έχουν
σωρευτικό αποτέλεσμα και
οι ρωγμές στην κυβερνητι-
κή συνοχή μπορεί να εξελι-
χθούν σε μείζον πρόβλημα.
Ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης
κλήθηκε να σχολιάσει το
ατόπημα της Ικαρίας στη
συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ
την Τετάρτη και απάντη-
σε ως εξής: «Τα ίδια άτο-
μα που ήμασταν μαζί στο
ελικόπτερο, τα ίδια άτο-
μα βρέθηκαν σε αυτή τη
βεράντα για ένα τραπέζι,
ένα κέρασμα 15 λεπτών.
Αυτή είναι η πραγματικό-
τητα και δεν είμαι διατε-
θειμένος να την αναιρέσω.
Σας είπα ότι η εικόνα αδί-
κησε τις προθέσεις μου
και πρώτος σας λέω εγώ
ότι δεν θα επαναληφθεί.
Θα φροντίσουμε στις επό-
μενες περιοδείες μας να
μην υπάρχει καμία τέτοια
εικόνα, η οποία να δίνει
και να στέλνει λάθος μή-
νυμα. Από τη στιγμή που
η συζήτηση στην Ικαρία
αντί να πάει στις ανάγκες
του νησιού πήγε εκεί, ση-
μαίνει ότι προφανώς υπήρ-
χε κάποιο πρόβλημα. Εγώ
καταλαβαίνω, ίσως, γιατί
ενοχλήθηκαν και κάποιοι
από το γεγονός ότι ένας
κεντροδεξιός πρωθυπουρ-
γός πήγε στην Ικαρία»
ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Να μην εξαφανιστεί η εικόνα της Ικαρίας. Πόσο όμως μπορεί κανείς να την υπερεκθέσει χωρίς να φανεί
ΡΙΣΚΟ πως υποφέρει από αντιπολιτευτική ένδεια; Είναι το ρίσκο που παίρνει ο Αλέξης Τσίπρας. Αλλά όπως εκείνο
που πήρε στη συνέντευξή του στον Alpha με τη μετάδοση του κορωνοϊού στις διαδηλώσεις, πετυχαίνοντας
Η επιθυμία το δικό του επικοινωνιακό αυτογκόλ, έτσι κι αυτό δεν μοιάζει λελογισμένο. Το κίνητρο δείχνει να είναι η
επιθυμία για ρεβάνς από κάποιον που πλήρωσε πολύ πιο ακριβά μια εικόνα. Ναι, η εικόνα με τη στολή του
για ρεβάνς ποδηλάτη δεν έκανε Λανς Αρμστρονγκ τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ακόμη χειρότερα, όμως, η εικόνα με το
πούρο στο κότερο δεν έκανε τον Αλέξη Τσίπρα Ουίνστον Τσόρτσιλ. Αυτή ήταν αδύνατον να εξαφανιστεί.
Ούτε μπορούσε να σβηστεί το κότερο για να μείνει μόνο το πούρο σαν τον σκούφο του Κλεμέντις…
Οι εικόνες στοιχειώνουν
πολιτικούς και κυβερνήσεις
Από το πρώτο του Περικλή
Δημητρολόπουλου
τηλεοπτικό
Ηταν το πρώτο τηλεοπτικό ντι-
ντιμπέιτ μπέιτ στην Ιστορία και η εικόνα
στην Ιστορία μιλούσε από μόνη της. Ο Τζον
Κένεντι έμοιαζε να σφύζει από
έως τις υγεία, ενώ ο Ρίτσαρντ Νίξον
έδειχνε χλωμός. Στην πραγμα-
«εξαφανίσεις» τικότητα δεν συνέβαινε τίποτε
προσώπων, από τα δυο. Ο Κένεντι ήταν κά-
θε άλλο παρά υγιής – έπασχε
τίποτε σε ένα από ένα σπάνιο νόσημα που του
προκαλούσε αφόρητους πόνους
στιγμιότυπο στην πλάτη. Και ο Νίξον μπορεί
δεν είναι να ήταν πολλά, αλλά δεν ήταν
άρρωστος – αν πλήρωσε κάτι,
αυτό που αυτή ήταν η απέχθειά του στο
φαίνεται - Το μακιγιάζ.
επικοινωνιακό Κομισάριοι, ιπποκόμοι
και σκούφοι
αυτογκόλ Η Ιστορία όμως δεν γράφτη-
της κυβέρνησης κε από αυτό που ήταν ο καθέ-
νας από τους δυο υποψήφιους
και το μη προέδρους, αλλά από αυτό που
φαινόταν. Γράφτηκε από την
λελογισμένο εικόνα, την παραπλανητική ει-
ρίσκο της κόνα, που αποτυπώθηκε στον
εγκέφαλο των εκατομμυρίων τη-
αντιπολίτευσης λεθεατών που παρακολουθού-
σαν εκείνο το πρώτο ντιμπέιτ.
Ο Κένεντι κέρδισε τις εκλογές
με λιγότερο από μισή μονάδα
διαφορά και κανένας δεν αμ-
φέβαλλε πως εκείνη η παραπλα-
νητική εικόνα έπαιξε τον ρόλο
της. Οχι πως η πολιτική επικοι-
νωνία δεν γνώριζε ήδη τη δύ-
ναμή της. Τη γνώριζε, και στις
εκδοχές της πιο απροκάλυπτης
προπαγάνδας φρόντιζε να τη φέ-
ρει στα μέτρα της. Ο Στάλιν είχε
εξαφανίσει από ένα κοινό τους
φωτογραφικό στιγμιότυπο τον
Το γεύμα στην οικία
κομισάριο Υδάτων Νικολάι Γιε-
του βουλευτή της
ΝΔ Χριστόδουλου ζόφ, ο Χίτλερ τον υπουργό του
Στεφανάδη παρουσία της Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέ-
του Κυριάκου Μητσοτάκη μπελς και ο Μουσολίνι απλώς
και άλλων στελεχών τον ιπποκόμο του για να μείνει
που προκάλεσε πλήθος μόνος και καμαρωτός πάνω στο
αντιδράσεων μαύρο του άλογο. Ακόμη και η
ιστορία της κομμουνιστικής Τσε-
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
χοσλοβακίας, το 1948, ξεκίνησε
με ένα τέτοιο επεισόδιο. Ο Κλέ-
μεντ Γκότβαλτ βρίσκεται στο
μπαλκόνι ενός μπαρόκ παλατιού
της Πράγας και απευθύνεται στο
πλήθος, ενώ δίπλα του στέκεται
ο σύντροφος Κλεμέντις, που για
να τον προστατεύσει από το δρι-
μύ ψύχος βγάζει τον σκούφο του
από το δικό του κεφάλι και τον
αποθέτει στο κεφάλι του ηγέτη
του. Οταν τέσσερα χρόνια μετά
ο Κλεμέντις κατηγορήθηκε για
προδοσία και απαγχονίστηκε, το
υπουργείο Προπαγάνδας εξά-
λειψε τη μορφή του απ’ όλες τις
φωτογραφίες. «Εκτοτε ο Γκότ-
βαλτ στέκεται στο μπαλκόνι μό-
νος» γράφει ο Μίλαν Κούντερα
στο «Βιβλίο του γέλιου και της
λήθης». «Από τον Κλεμέντις δεν
έχει μείνει παρά μόνο ο σκού-
φος του».
Ο «λεκές»
της ανακολουθίας
Τι θα μείνει από το φωτογραφι-
κό στιγμιότυπο της Ικαρίας; Αν
κρίνει κανείς από την επίκαιρη
ερώτηση που κατέθεσε ο Αλέ-
ξης Τσίπρας, η αντιπολίτευση
θα ήθελε να μείνουν πολλά. Ή,
μάλλον, να μείνει ένας τεράστι-
ος λεκές στην εικόνα ενός Πρω-
θυπουργού που, αν μη τι άλλο,
φροντίζει επιμελώς την εικόνα
του. Η απάντηση έχει την αξία
της και επειδή η ίδια η αντιπο-
λίτευση κατηγόρησε τη δημόσια
τηλεόραση πως προχώρησε ένα
βήμα παραπέρα από τους προ-
παγανδιστές των αυταρχικών
καθεστώτων. Αφού, λέει, δεν
μπορούσε να διαγράψει τους
πολλούς που πέρασαν από το
σπίτι του βουλευτή Στεφανάδη
για να φανούν λιγότεροι, εξαφά-
νισε από τα δελτία της ολόκληρη
την εικόνα.
Η αλήθεια δεν είναι ακριβώς
αυτή. Αλλά όπως συμβαίνει με
οτιδήποτε έχει σχέση με τις ει-
κόνες, τίποτε δεν είναι ακριβώς
TO BHMA 15 Α15
όπως φαίνεται. Ηταν λοιπόν
πολλοί ή λίγοι οι καλεσμένοι
στο σπίτι του βουλευτή της ΝΔ;
Ηταν υγιείς όσο υγιής φαινό-
ταν ο Τζον Κένεντι στο ντιμπέτ
ή μήπως κάποιος από αυτούς
έκρυβε τα συμπτώματά του;
Και αφού δεν γίνεται να μην
είχε ούτε ένας σε τόσο κόσμο
μια χλωμάδα σαν αυτή που εί-
χε απλωθεί στο πρόσωπο του
Ρίτσαρντ Νίξον, τι ήταν αυτή
η χλωμάδα; Φυσική ή σύμπτω-
μα; Δεν χρειάζεται να ψάξει κα-
νείς πολύ για να βρει τη «ζημιά»
στην εικόνα της κυβέρνησης.
Τη βρίσκει αμέσως και σε αυ-
τά και στα λιγότερο παιγνιώδη
ερωτήματα που άρχισαν να αιω-
ρούνται μόλις λίγες ημέρες πριν
ανακοινώσει ο Πρωθυπουργός
ένα νέο, σκληρό lockdown. Την
εντοπίζει σε αυτό που μοιάζει
ανακολουθία στην πιο ήπια εκ-
δοχή και ασυνέπεια στην πιο
αντιπολιτευτική.
Ακόμη μία
συγγνώμη;
Το ύψος της ζημιάς μένει να φα-
νεί στις επόμενες δημοσκοπή-
σεις. Κανείς όμως δεν μπορεί να
αμφισβητήσει πως αυτό ήταν για
τον Πρωθυπουργό τουλάχιστον
ένα επικοινωνιακό αυτογκόλ,
μια στιγμή «χλωμάδας» σαν αυτή
που στοίχισε στον Νίξον επειδή
δεν εκτίμησε σωστά τη σημασία
του μακιγιάζ. Για τον Κυριάκο
Μητσοτάκη δεν ήταν το πρώ-
το. Τον περασμένο Οκτώβριο
αντιλήφθηκε και ο ίδιος πολύ
γρήγορα πως η εικόνα με τη στο-
λή ποδηλάτη στο Τατόι δεν τον
έκανε Λανς Αρμστρονγκ στα
μάτια της κοινής γνώμης, αλλά
κάποιον που παραβιάζει τους
κανόνες χωρίς να υφίσταται τις
συνέπειες. Η εικόνα, με άλλα
λόγια, ήταν τόσο αληθινή. Αλλά
συγχρόνως τόσο παραπειστική
που τον υποχρέωσε σε μια δη-
μόσια συγγνώμη.
Α16 16 TO BHMA Πολιτικά

Προεδρικό όχι στη θεωρία του «ώριμου φρούτου»

Η απόφαση του κ. Τσίπρα, που αρνείται τη θεωρία του «ώριμου φρούτου» με την οποία «φλέρταραν» μέχρι πρόσφατα
στην προεδρική ομάδα, είναι να ενταθεί η πολιτική και κοινωνική πίεση προς την κυβέρνηση με τελικό στόχο την
ανάκαμψη του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, καθώς δεν αποκλείει πολιτικές εξελίξεις που θα οδηγήσουν και σε
κάλπες. «Είμαστε σε διάταξη μάχης. Και η κοινωνία το ίδιο, δεν είναι διατεθειμένη να παραμείνει σιωπηλή έναντι των
πολιτικών της κυβέρνησης, που επιδιώκει μια “κουτσουρεμένη δημοκρατία”» τονίζει ο γραμματέας του κόμματος της
αξιωματικής αντιπολίτευσης Δημήτρης Τζανακόπουλος.

Ρεπορτάζ
ΑΡΗΣ ΡΑΒΑΝΟΣ

«Υπάρχει ιδεολογική εμμο-

νή από την πλευρά της κυ-
βέρνησης και προσωπικά
του πρωθυπουργού Κυριά-
κου Μητσοτάκη και αυτό
γίνεται μέρα με τη μέρα
όλο και πιο σαφές και δυ-
στυχώς έρχονται και άλ-
λα». Αυτή ήταν η κυρίαρχη
φράση στην ηγετική ομάδα
του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική
Συμμαχία αμέσως μετά
την ψήφιση, το βράδυ της
περασμένης Πέμπτης, με
166 «ναι» από τη ΝΔ και
την Ελληνική Λύση του νο-
μοσχεδίου του υπουργείου
Παιδείας που αποτελεί πε-
δίο σκληρής πολιτικής σύ-
γκρουσης. Για τον Αλέξη
Τσίπρα η ψήφιση του συ-
γκεκριμένου νομοσχεδίου
αποτέλεσε και την πιο ση-
μαντική στιγμή της τελευ-
Φωτογραφία: EUROKINISSI/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ

ταίας περιόδου, καθώς του

έδωσε την ευκαιρία να ορι-
οθετήσει ο ίδιος, με αμιγώς
ιδεολογικά χαρακτηριστι-
κά, τη σύγκρουση με τη ΝΔ
και μάλιστα σε πεδίο που
θεωρεί προνομιακό για την
αξιωματική αντιπολίτευση.
Ο στόχος του είναι να ανα-
μετρηθεί ιδεολογικά με τον

Ο ΣΥΡΙΖΑ
ίδιο τον κ. Μητσοτάκη από δεν πρόκειται απλά για ιδε- πρωθυπουργό τον Ανδρέα
εδώ και πέρα, καθώς εκτιμά ολογικό δίπολο, αλλά για Παπανδρέου. Σε αυτή την
ότι η κυβέρνηση θα συνεχί- αντιπαράθεση δύο διαφο- κατεύθυνση θεωρεί ότι
σει με μεγαλύτερη ένταση ρετικών κόσμων. Και αυ- υπάρχει προνομιακό πεδίο
να εκμεταλλεύεται την κα- τό, τονίζουν ανώτερα κομ- πλέον σε αρκετούς χώρους

και το αφήγημα
τάσταση λόγω της πανδημί- ματικά στελέχη, θα φανεί για να ενισχύσει την επιρροή
ας και με «εργαλειοποίηση» σύντομα με το νομοσχέδιο της η αξιωματική αντιπολί-
των απαγορεύσεων λόγω του υπουργείου Εργασί- τευση, που μέχρι στιγμής, αν
της υγειονομικής κρίσης ας, το οποίο θα αποτελέ- εξαιρέσει κανείς την πανε-
να προωθήσει μια σκληρή σει την επόμενη, ίσως τη πιστημιακή κοινότητα, ήταν
ατζέντα με έντονο ιδεολο-
γικό φορτίο. Ο πρόεδρος
του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, σύμφωνα
με τις συζητήσεις στα ενδό-
τερα του επιτελείου που πλη-
των δύο κόσμων μεγαλύτερη μέχρι στιγμής,
σύγκρουση με βαθιά ιδεο-
λογικά χαρακτηριστικά. Το
νομοσχέδιο που ετοιμάζεται
θα προωθεί πολλές ρυθμί-
με πολύ μικρή παρεμβατι-
κότητα.
«Δεν μπορεί να επαναλη-
φθεί προφανώς σκηνικό
1990-1993, διότι ήταν
ροφορείται «Το Βήμα», έχει
επιλέξει να ορίσει ως γραμ-
Στόχος του Αλέξη Τσίπρα είναι η προσωπική σεις για τον συνδικαλισμό,
τις απολύσεις κ.ά. και θα
άλλες οι συνθήκες, αλλά
υπάρχουν πολλές ομοιό-
μή αντιπαράθεσης με την ιδεολογική σύγκρουση με τον Πρωθυπουργό αποτελέσει την αιχμή του τητες, αν και το συνδικα-
κυβέρνηση και προσωπικά δόρατος για τον κ. Τσίπρα. λιστικό κίνημα σήμερα
με τον Πρωθυπουργό το να λειτουργήσει ως υπόβαθρο νέων πολιτικών Γιατί; Διότι, θεωρούν στην είναι αρκετά αποδυναμω-
δίπολο «Αριστερά - Δεξιά»
και «πρόοδος - συντήρηση».
συμμαχιών για το κόμμα του - Η Κουμουνδούρου Κουμουνδούρου, θα υπάρ- μένο και απαξιωμένο» έλε-
ξει το κατάλληλο έδαφος γε στο «Βήμα» κεντρικό στέ-
Μάλιστα, τονίζει σε συνομι- επενδύει πολλά στη συζήτηση για το νομοσχέδιο για να προσεγγίσουν και λεχος του ΣΥΡΙΖΑ. Ομως με
λητές του ότι η κυβέρνηση αρκετούς συνδικαλιστές με
δεν είναι απλά Δεξιά, αλ- του υπουργείου Εργασίας μακρά εμπειρία που προέρ-
αφετηρία αυτή τη συλλογι-
στική θεωρούν στην ηγετι-
λά έχει έντονα ακροδεξιά χονται από το χώρο του Πα- κή ομάδα της αξιωματικής
χαρακτηριστικά σε σειρά ΣοΚ. Εξάλλου ο ίδιος ο κ. αντιπολίτευσης ότι υπάρχει
πολιτικών της παράλληλα παρεμβάσεις του στη Βου- Μετατοπίστηκε μέτρηση, όποτε αυτή γίνει. Τσίπρας θέλει τη δημιουρ- αρκετή «πολιτική μαγιά» για
με μεγάλες δόσεις νεοφι- λή, με πιο χαρακτηριστική ο διαχωρισμός Ως εκ τούτου, κυρίαρχη εί- γία μιας δυνατής συνδικα- να… πλάσουν νέες κοινωνι-
λελευθερισμού. αυτή της περασμένης Πέ- Στις πιο προχωρημένες συ- ναι η φράση στην ηγετική λιστικής παράταξης για να κές και πολιτικές συμμαχίες
μπτης, όπου με επίκεντρο το ζητήσεις που κάνει με πρό- ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ότι διαδραματίσει κεντρικό ρό- και να ασκηθεί πιο επιθετι-
Οι διαφορετικές νομοσχέδιο για την παιδεία σωπα που έχουν βαθύτατη το κόμμα, ολοκληρώνοντας λο τόσο στη ΓΣΕΕ όσο και κή πολιτική έναντι της κυ-
κοσμοαντιλήψεις και τις αντιδράσεις για την θεωρητική κατάρτιση και το προσεχές διάστημα τις στην ΑΔΕΔΥ. βέρνησης και στο… πεζο-
Για τον κ. Τσίπρα η επόμε- Πανεπιστημιακή Αστυνομία, μακρά εμπειρία σε αυτό εκλογικές του διαδικασίες Τι του προσφέρει το νέο νο- δρόμιο πλέον. Εξάλλου, οι
νη περίοδος προσφέρεται είχε μετωπική σύγκρουση με που ονομάζεται «κινηματι- για την ανάδειξη νέων νο- μοσχέδιο; Την καύσιμη πο- κινητοποιήσεις για το νο-
για ιδεολογική σύγκρουση, τον κ. Μητσοτάκη. κή Αριστερά» είναι υπέρ- μαρχιακών επιτροπών και λιτική ύλη για να προχωρή- μοσχέδιο του υπουργείου
καθώς εκτιμά ότι θα του δώ- Το νέο αφήγημα της Κου- μαχος της άποψης ότι «οι με όχημα τον προσυνεδρι- σει στις κινήσεις-ανοίγματα Παιδείας το έδειξαν αυτό
σει πολιτικούς πόντους και μουνδούρου θα ορίζεται, διαχωριστικές γραμμές ακό διάλογο, «οφείλει να σε συνδικαλιστές της ΠΑΣ- και ήταν χαρακτηριστική και
κυρίως θα δημιουργήσει το όπως προσδιορίζεται από μετατοπίστηκαν – αυτό κινητοποιήσει όλες του τις ΚΕ, καθώς το νομοσχέδιο η στήριξη που είχαν από τον
υπόβαθρο για τον ΣΥΡΙΖΑ τον ίδιο τον κ. Τσίπρα στις ξεκίνησε επί των ημερών δυνάμεις για τη δημιουργία που ετοιμάζει ο υπουργός ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ με τη συμμετοχή
να διαμορφώσει νέες συμ- κατ’ ιδίαν συνομιλίες του, της διακυβέρνησής του», πλατιών, προοδευτικών συ- Εργασίας Κωστής Χατζη- πολλών βουλευτών και στε-
μαχίες σε διάφορα στρώ- ως μάχη μεταξύ δύο πό- διευκρινίζει, «με άξονα τη νεργασιών σε διάφορους δάκης θα επιχειρήσει να αλ- λεχών στις πορείες.
ματα της ελληνικής κοινω- λων, κόσμων, διαφορε- Συμφωνία των Πρεσπών χώρους». λάξει ριζικά τη φιλοσοφία
νίας. Αυτό φάνηκε από τις τικών κοσμοθεωριών και – ανάμεσα στην πρόο- που υπάρχει μέχρι στιγμής Το σχέδιο για κόμμα
τελευταίες κινήσεις του την αντιλήψεων: μια μάχη με- δο και στη συντήρηση». Οι εργασιακές αλλαγές και ήταν βασισμένη στο εμ- «παντός καιρού»
περασμένη εβδομάδα, τόσο ταξύ του προοδευτικού και Αυτό το δίπολο, κατά τον ως «καύσιμη ύλη» βληματικό νομοσχέδιο του Παράλληλα, το στοίχημα
με την τηλεοπτική του συνέ- του συντηρητικού - νεοφι- ίδιο, θα προσδιορίσει και Η κυρίαρχη αντίληψη στην 1982, από τα πρώτα της της επόμενης περιόδου,
ντευξη όσο και με τις δύο λελεύθερου πόλου. την επόμενη εκλογική ανα- Κουμουνδούρου είναι ότι κυβέρνησης του ΠαΣοΚ με τώρα που αρχίζει και ο
 Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 TO BHMA 17 Α17

Για την ανάγκη

ανάδειξης μίας νέας
γενιάς στελεχών
μίλησε ο Χριστόφορος
Βερναρδάκης

Θέματα... βιτρίνας γνωμη

Ο Αλέξης
Τσίπρας στο Η «παραγωγή»
βήμα της Ας ξυπνήσουν όσο
Βουλής την
περασμένη
νέων στελεχών προλαβαίνουν
Πέμπτη, όπου
και η δυσπιστία

Τ
του δόθηκε η Του Γιώργου Παπαχρήστου
ευκαιρία να
οριοθετήσει
ο ίδιος, με
για τα γκάλοπ ο γεύμα του περασμένου Σαββάτου στην
αμιγώς ιδεο- Ικαρία του Πρωθυπουργού και της συνοδεί-
λογικά χαρα-
Ενα από τα προβλήματα στην Κου- ας του και ο θόρυβος που προκλήθηκε απέ-
κτηριστικά, τη δειξαν, κατά τη γνώμη μου, δύο πράγματα:
σύγκρουση μουνδούρου, σε πολύ μεγάλο βαθμό,
είναι η παρούσα Κοινοβουλευτική Πρώτον, πόσο σημαντική είναι η έλλειψη
με τη ΝΔ
Ομάδα που αποτελεί τροχοπέδη και πολιτικών στελεχών «παλαιάς κοπής» στο
στην προσπάθεια του κ. Τσίπρα να περιβάλλον των πρωθυπουργών,
ανακάμψει ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Το βάρος και, δεύτερον, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κερδίσει
της πολιτικής και επικοινωνιακής καθαρά τη μάχη του «ηλεκτρονικού» καφενείου, που

Φωτογραφία: Eurokinissi/ ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

αντεπίθεσης σηκώνουν μια ομάδα ονομάζεται social media. Εις ό,τι αφορά την πρώ-
κυβερνητικών στελεχών και λίγοι τη διαπίστωση, το μόνο που έχει να παρατηρήσει
βουλευτές που στέκονται με επάρ- κανείς είναι ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει πέσει
κεια στα μέσα ενημέρωσης και στη (και αυτός!) θύμα ενός περιβάλλοντος στελεχών, το
Βουλή και ως εκ τούτου αναμένεται οποίο αδυνατεί να διακρίνει πέρα από τη μύτη του τι
να διαμορφωθεί σύντομα μια νέα συμβαίνει. Αν εξαιρέσει κανείς τον ανιψιό του κ. Δη-
ομάδα που θα εμφανίζεται περισσό-
μητριάδη, που έχει επιφορτιστεί με ένα πλήθος αρ-
τερο για να αλλάξει και η «βιτρίνα».
Ο βουλευτής και πρώην υπουργός Χριστόφορος Βερναρδάκης το
μοδιοτήτων ελέγχου άλλα και μοιράσματος της μπά-
είχε πει πολύ εύστοχα και έγκαιρα: το κόμμα πρέπει να ρίξει το βά- λας στο κυβερνητικό έργο, ουδείς άλλος είναι σε
ρος του στη διεύρυνση και σταθεροποίηση της κοινωνικής εκλογικής θέση να επιστήσει την προσοχή του Πρωθυπουργού
βάσης, να αντιστοιχηθεί με αυτή με ένα πολιτικό πρόγραμμα και μια για τον πιθανό κίνδυνο μιας ανώφελης έκθεσης. Οχι
πολιτική ανάδειξης νέας γενιάς με μετρήσιμους στόχους μέσα στην τον αδιόρατο κίνδυνο, αλλά αυτόν που είναι προφα-
επόμενη πενταετία. νής. Οτι μπροστά ακριβώς, σε δυο βήματα, υπάρχει
μια λακκούβα και πρέπει να την αποφύγεις.
Απεταξάμην τις δημοσκοπήσεις Παράδειγμα το γεύμα της Ικαρίας. Επρεπε να γίνει;
Ο κ. Τσίπρας αναγνωρίζει ότι έχει δρόμο ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στην πορεία Οχι φυσικά. Αλλά δεν βρέθηκε εκείνος (ένας Αντ.
ανασυγκρότησής του, αλλά επιμένει στις προτάσεις που καταθέτει το Λιβάνης λ.χ.) που θα του επισήμαινε ότι δεν μπορείς
κόμμα και είναι ουσιαστικές, αρνείται να δεχτεί ότι δεν ακούγεται να γευματίζεις σε κοινή θέα, σε ένα νησί, την επομέ-
εσωτερικός διάλογος και
στην κοινωνία και τόσο ο ίδιος όσο και τα ηγετικά στελέχη υπογραμ- νη κιόλας της επιβολής νέων μέτρων για τον κορω-
ετοιμάζεται να παρουσι-
μίζουν με έμφαση ότι δεν ισχύουν οι δημοσκοπήσεις που εμφανίζουν νοϊό, επί μιας κοινωνίας η οποία έχει καταφανώς
αστεί και το πρόγραμμα
μεγάλη διαφορά ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και ΝΔ. Στο πλαίσιο αυτό, προ ημερών πλέον κουραστεί. Και όχι μόνο να του το επισημά-
του ΣΥΡΙΖΑ, είναι να γί-
37 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, με πρωτοβουλία του Γιώργου Τσίπρα, νει, αλλά και να έχει και τη δύναμη τον αποτρέψει
νει «η συστοίχιση της
υπέβαλαν στη Βουλή ερώτηση και αίτημα κατάθεσης εγγράφων προς από το λάθος. Το αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης το
εκλογικής με την ιδεο-
τον υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργό Θόδωρο Λιβάνιο για τον με- διαπίστωσε τις επόμενες ημέρες: απολογείται η κυ-
λογική αποδοχή». Αυτό
θοδολογικό έλεγχο και τον έλεγχο ακρίβειας των στοιχείων των δη-
παραμένει ένα από τα βέρνηση για το γεύμα, απολογήθηκε ο ίδιος στη συ-
μοσκοπήσεων, ενώ ζητούν στοιχεία ερευνών και άλλων υπηρεσιών
μεγάλα προβλήματα του νέντευξη στον ΣΚΑΪ, η περιοδεία στα ακριτικά νησιά
που έχουν παραγγείλει φορείς του Δημοσίου.
ΣΥΡΙΖΑ. Η διαχείριση της πήγε περίπατο, και ο ίδιος εμφανίζεται από τα ΜΜΕ
κοινωνικής δυναμικής της αντιπολίτευσης από αλαζών και αντιλαϊκός, μέ-
δεν ήταν πετυχημένη και χρι αδιάφορος και απαξιωτικός προς την κοινωνία
γι’ αυτό ακόμα καταγρά- Οι προτάσεις Αυγουλέα και τις ευαισθησίες της.
φεται αναντιστοιχία του
κόμματος με την κοινωνι- Το μεγάλο στοίχημα με τη μεσαία τάξη Είναι ο Μητσοτάκης κάτι τέτοιο; Τον αντιπροσωπεύ-
ει αυτή η εικόνα; Ακόμη όχι. Αν όμως δεν αλλάξει
κή και πολιτική δυναμική. άποψη και ο ίδιος αλλά κυρίως το περιβάλλον του
Ο ίδιος ο κ. Τσίπρας έχει Να προσεταιριστεί τη μεσαία COVID-19 και έχει προτείνει
τάξη επιχειρεί το τελευταίο δι- μεταξύ άλλων: «Πρέπει ο ιδι- για τη «δουλειά» που γίνεται στα «καφενεία» των
ζητήσει προσέγγιση των
άστημα όλο και πιο έντονα ο ωτικός πλούτος που υπερ- social media, σύντομα θα βρεθεί μπροστά σε εκπλή-
πολιτών πόρτα-πόρτα, γει-
τονιά-γειτονιά, καφενείο- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και προς αυτή την πολλαπλασιάστηκε τη χρονιά ξεις. Οδυνηρές εκπλήξεις. Η στρατιά των τρολ που
καφενείο και σε χώρους κατεύθυνση γίνονται πολλές της πανδημίας να φορολο- συντηρεί ο ΣΥΡΙΖΑ, δημιουργεί καθημερινά θέμα-
δουλειάς. Ουσιαστικά επαφές, συζητήσεις και παρεμ- γηθεί έτσι ώστε να ανακου- τα, τα οποία διευρύνει κατά το δοκούν, διαστρέφει,
αυτό που θέλει ο πρώην βάσεις του ίδιου του κ. Τσίπρα φιστούν οι κρατικοί προϋ- διαστρεβλώνει και πετυχαίνει το τελικό αποτέλε-
πρωθυπουργός είναι η και των αρμόδιων τομεαρχών, πολογισμοί για να παρέχουν σμα που είναι η φθορά ειδικά του Μητσοτάκη και
εφαρμογή της γραμμής κυρίως της Εφης Αχτσιόγλου συστήματα ποιότητας δη- δευτερευόντως της κυβέρνησης. Κάνει πραγματική
του Γιάννη Δραγασάκη και του Αλέξη Χαρίτση. Ο μόσιας υγείας και παιδείας. αντιπολίτευση, αντιπολίτευση από τα κάτω, την ώρα
που είχε πει, μιλώντας για πρώην πρωθυπουργός έχει Υπάρχει χώρος για το κράτος που ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να βρει αντιπολιτευτικό
την ανάγκη ανασυγκρότη- αναθέσει στην κυρία Αχτσιό- και για την ιδιωτική πρωτο- αφήγημα...Γιατί επιδιώκεται η φθορά του Πρωθυ-
σης, να γίνει ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ γλου και στον κοινοβουλευτικό βουλία και επιχειρηματικότη- πουργού; Για τον απλούστατο λόγο ότι όλες οι δημο-
ένα κόμμα «παντός και- εκπρόσωπο και πρώην υπουρ- τα… Οι μεγάλες παγκόσμι- σκοπήσεις μέχρι τώρα, δείχνουν ότι είναι το δυνατό
ρού», που θα είναι ικανό γό Ευκλείδη Τσακαλώτο να ες εταιρείες που είχαν πολύ
χαρτί της κυβέρνησης. Κεντρώος, μετριοπαθής, με
για όλες τις καταστάσεις προετοιμάσουν την πρόταση μεγάλα κέρδη λόγω της παν-
ισχυρά ερείσματα στον εκτός Νέας Δημοκρατίας πο-
και με συγκεκριμένο πε- του κόμματος για τη διαγραφή δημίας πρέπει να φορολογη-
του ιδιωτικού χρέους που δη- θούν και τα χρήματα να πάνε λιτικό χώρο (ίσως ισχυρότερα ακόμη και αυτών που
ριεχόμενο για να υπάρξει διαθέτει στο ίδιο το κόμμα του), ο Κυριάκος Μητσο-
επαναπροσέγγιση τμημά- μιουργήθηκε την περίοδο της σε ένα πανευρωπαϊκό κεφά-
πανδημίας. Επ’ αυτού ο κ. Τσί- λαιο στη βάση της αύξησης τάκης αποδεικνύει ότι δεν σηματοδοτεί μια παρέν-
των της κοινωνίας.
πρας αντιμετωπίζει με ενδιαφέ- του τζίρου αυτών των εταιρει- θεση στην πολιτική ζωή της χώρας.
Παλαιότερα ο πρώην βου-
λευτής και καθηγητής Κώ- ρον τις προτάσεις του Αιμίλιου ών. Πρέπει να φορολογηθούν Τούτου δοθέντος, γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί
στας Δουζίνας είχε σημει- Αυγουλέα, καθηγητή Διεθνούς στο 50% της αύξησης και να αποτελεί πρωτεύοντα στόχο για τον «καφενειακό»
ώσει ότι «οι εκλογικές Τραπεζικού Δικαίου και Χρη- δημιουργηθεί το ταμείο που ηλεκτρονικό μηχανισμό του ΣΥΡΙΖΑ.
νίκες δεν μετατράπηκαν ματοοικονομικών στο Πανεπι- θα απορροφήσει τα ιδιωτικά Είναι αστείο, αλλά απέναντι σε όλο αυτό η κυβέρ-
σε ιδεολογική ηγεμονία στήμιο του Εδιμβούργου. χρέη COVID, όχι όλα, αλλά νηση μοιάζει να πιστεύει ότι μπορεί να αντικρούσει
για τον ΣΥΡΙΖΑ» και πως Ο κ. Αυγουλέας υπεραμύνε- εκείνα που δημιουργήθηκαν την καταιγίδα με τις ανακοινώσεις του συμπαθούς
«το κεντρικό στοίχημα ται των πολιτικών δημοσίων προς εταιρείες κοινής ωφε- κατά τα άλλα κυβερνητικού εκπροσώπου. ΄Η εναλ-
που τίθεται είναι να αντι- επενδύσεων και της διαγρα- λείας, στις τράπεζες ή στο λακτικά με τις τηλεοπτικές εμφανίσεις των υπουρ-
στοιχηθεί η κοινωνία που φής των ιδιωτικών χρεών της κράτος». γών που συχνά πιάνονται αδιάβαστοι και ως εκ
στηρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ με το τούτου εκτίθενται. Νομίζω ότι κάποια στιγμή θα ξυ-
κόμμα». πνήσει, αλλά θα είναι αργά πια...
Α18 18 TO BHMA Πολιτικά
Η Φώφη Γεννηματά
στην ομιλία της στη Βουλή
την περασμένη Πέμπτη.
Η επικεφαλής του ΚινΑλ
κατέστησε σαφείς τους
άξονες της αντιπολιτευτικής
στρατηγικής της
Ρεπορτάζ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΝΔΡΟΣ
Τα πλήγματα που, όπως
εκτιμούν, δέχθηκε η κυ-
βέρνηση μετά την απόφα-
ση για το τρίτο lockdown
και την «προβληματική
εικόνα» που παρουσίασε
το τελευταίο διάστημα, με
αποκορύφωμα τις εικόνες
από την επίσκεψη του Κυ-
ριάκου Μητσοτάκηστην
Ικαρία, καθώς και τη συ-
νεχιζόμενη αδυναμία του
Αλέξη Τσίπρανα ασκήσει
πίεση στην κυβέρνηση, θέ-
λουν να αξιοποιήσουν οι
επιτελείς της Φώφης Γεν-
νηματά στην κούρσα για
την εκλογική ανάκαμψη
του Κινήματος Αλλαγής,
μετά και την εσωκομματι-
κή ανακωχή που σήμανε η
συνεδρίαση του Πολιτικού
Συμβουλίου.
«Η κυβέρνηση σύρεται
από τις εξελίξεις»
Στο πλαίσιο αυτό, όπως
αποφασίστηκε στις συσκέ-
ψεις που είχε με τους συνερ-
γάτες της και όπως φάνηκε
από την ομιλία της την Πέ-
μπτη στη Βουλή, τα αντιπο-
λιτευτικά πυρά της Φώφης
Γεννηματά θα στραφούν
σε δύο επίπεδα όπως και
οι τόνοι της κριτικής, που
θα είναι διαφοροποιημένοι.
Στο μέτωπο της πανδημίας
η κριτική στην κυβέρνηση
θα είναι χαμηλής έντασης.
Η πεποίθηση που υπάρχει
στη Χαριλάου Τρικούπη εί-
ναι ότι παρά την επιστρά-
τευση των χαρτών που δεί-
χνουν ότι η κατάσταση της
Ελλάδας είναι σε καλύτερη
σε σχέση με άλλες χώρες
της Ευρώπης, η απόφαση
για το τρίτο lockdown θα
έχει πολιτικό κόστος για την
κυβέρνηση. Και αυτό για-
τί δεν παρουσιάστηκε από
την αρχή ως ο μονόδρομος
στον οποίο θα κατέληγε η
χώρα αλλά η επιλογή την
οποία, υποτίθεται, πως ήθε-
λε πάση θυσία να αποφύγει
η κυβέρνηση και τελικά δεν
τα κατάφερε. «Τα αναποτε-
λεσματικά ημίμετρα στα
οποία αναφέρθηκε ο Μη-
τσοτάκης στη Βουλή είναι,
προφανώς, αυτά που πήρε
η κυβέρνηση του πριν από
μερικές εβδομάδες» ανα-
φέρει στενός συνεργάτης
της προέδρου του Κινήμα-
τος Αλλαγής. Στη Χαριλάου
Τρικούπη θεωρούν ότι «η
τηλεοπτική προσπάθεια
του Πρωθυπουργού δεν
επηρέασε την αίσθηση
που υπάρχει στην κοινή
γνώμη, ότι η κυβέρνηση
δεν είναι μπροστά από τις
εξελίξεις αλλά σύρεται από
αυτές».
«Αναγκάστηκε
να απολογηθεί»
Η επικεφαλής του Κινήμα-
τος Αλλαγής άσκησε κρι-
Φωτογραφία: EUROKINISSI/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ
Ο διμέτωπος αγώνας
της Φώφης Γεννηματά
Ρωγμές στην εικόνα Μητσοτάκη και αντιπολιτευτικές
αδυναμίες Τσίπρα βλέπουν οι επιτελείς του ΚΙΝΑΛ -
Ετοιμάζουν «επίθεση» στο μέτωπο της οικονομίας - «Γαλάζιος
ΣΥΡΙΖΑ» η ΝΔ για τη Χαριλάου Τρικούπη
τική στις εικόνες από την σης στο ζήτημα αυτό. Οπως
επίσκεψη του Πρωθυπουρ- αναφέρουν επιτελικά στε-
γού στην Ικαρία αλλά δεν λέχη του κόμματος, «ο κ.
θα επιμείνει. Η εκτίμηση Μητσοτάκης αναγκάστη-
που υπάρχει είναι ότι έχει κε σε τηλεοπτική εμφά-
ήδη γίνει ζημιά στην εικό- νιση και απολογία καθώς
να του Πρωθυπουργού και η “επανάσταση”που έγινε
ιδιαίτερα στο μετριοπαθές στα μέσα κοινωνικής δι-
κεντρώο κοινό που διεκ- κτύωσης αποτέλεσε αξε-
δικούν ΝΔ και Κίνημα Αλ- πέραστο εμπόδιο στην
λαγής. Στη Χαριλάου Τρι- προσπάθεια που έγινε να
κούπη θεωρούν κομβικής υποβαθμιστεί το ζήτημα».
σημασίας την «επικοινω- Σε κάθε περίπτωση, όπως
νιακή ήττα» της κυβέρνη- υπογραμμίζουν, η εικόνα
Ολα τα ενδεχόμενα στο τραπέζι
Η πιθανότητα πρόωρων εκλογών και το εσωκομματικό μέτωπο
Πριν από τη συνεδρίαση του Πολιτικού Συμ-
βουλίου, την προηγούμενη εβδομάδα, είχε
στηθεί ένα πηγαδάκι στελεχών, στο οποίο
είχε την τιμητική του το ενδεχόμενο πρόω-
ρης προσφυγής στις κάλπες. «Τι λόγο έχει
ένας πρωθυπουργός που έχει 17 μονάδες
διαφορά να πάει σε εκλογές;», αναρωτήθηκε
κορυφαίο στέλεχος. Στη Χαριλάου Τρικού-
πη παρότι σε καμία περίπτωση δεν θέλουν,
όπως λένε, να πιαστούν στον ύπνο δεν είδαν
ποτέ στα σοβαρά τα σενάρια για εκλογικό
αιφνιδιασμό. Το σκηνικό δεν άλλαξε μετά
την απόφαση για το τρίτο lockdown, φαί-
νεται όμως να έχουν αλλάξει τα μηνύματα
που φτάνουν σε κορυφαία στελέχη από τις
επαφές που έχουν με κυβερνητικά στελέχη.
Σύμφωνα με τα μηνύματα αυτά, αν πράγματι
μέχρι το Πάσχα έχει επιτευχθεί ο εμβολια-
σμός σημαντικού μέρους του πληθυσμού,
δεν αποκλείεται ο Κυριάκος Μητσοτάκης
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
τα που αφήνει πίσω της.
Με αυτά θα αναμετρηθεί
η κυβέρνηση» τονίζει πο-
λύπειρο στέλεχος του κόμ-
ματος και προσθέτει: «Σε
όλες τις μετρήσεις κατα-
γράφεται πλέον η αγωνία
του κόσμου για την επό-
μενη μέρα».
Αυτή η μεταστροφή του
κέντρου βάρους του κόμ-
ματος στην επόμενη μέρα
καθορίζει και τις προτε-
ραιότητες για το επόμενο
διάστημα. Η Φώφη Γεν-
νηματά δεν θέλει το Κί-
νημα Αλλαγής μέρος του
δικομματικού καβγά ΝΔ -
ΣΥΡΙΖΑ. Στόχος της είναι
να παρουσιάσει τη ΝΔ ως
τον «γαλάζιο ΣΥΡΙΖΑ», τη
δεξιά όψη του νομίσματος
της αναποτελεσματικότη-
τας και της ανευθυνότη-
τας. Παράλληλα, θέλει να
ενισχύσει την εικόνα του
κεντροαριστερού σχήμα-
τος ως φορέα ουσιαστι-
κής αντιπολίτευσης που
δεν αρκείται στην κριτική
αλλά καταθέτει προτάσεις
μέσα από ουσιαστικό δι-
άλογο με την κοινωνία.
Στο πλαίσιο αυτό, απο-
φασίστηκε να ανοίξει
ένας κύκλος περιφερει-
ακών συσκέψεων με βα-
σικό αντικείμενο την αξι-
οποίηση των πόρων του
Ταμείου Ανάκαμψης. Η
αρχή θα γίνει με την πε-
ριφερειακή συνδιάσκε-
της κυβέρνησης μετά και παίξει τα πολιτικά του ψη στην Ηπειρο στις 22
τις συνεχιζόμενες αντιφα- ρέστα είναι αυτό της οι- Φεβρουαρίου. Ο αρχικός
τικές δηλώσεις των υπουρ- κονομίας και της κοινω- σχεδιασμός προέβλεπε
γών ή δηλώσεις όπως αυτές νίας. Οι επιτελείς της Χα- την παρουσία της Φώφης
του Αδωνη Γεωργιάδη που ριλάου Τρικούπη εκτιμούν Γεννηματά στα Ιωάννινα,
εξαγρίωσαν τους ασχολού- ότι καθώς θα προχωρεί ο οι εξελίξεις όμως στο μέ-
μενους με την εστίαση, δεν εμβολιασμός του πληθυ- τωπο της πανδημίας επι-
είναι το ίδιο ισχυρή. σμού η συζήτηση θα μετα- στρατεύουν την τεχνολο-
φέρεται από το υγειονο- γία. Θα ακολουθήσουν
Πολιτικά «ρέστα»
μικό στο πολιτικό πεδίο. περιφερειακές εκδηλώ-
σε οικονομία - κοινωνία
«Στην άκρη του τούνελ σεις στην Πελοπόννησο,
της πανδημίας καρα-
Το μέτωπο στο οποίο, στα Δωδεκάνησα και σε
δοκούν τα οικονομικά
όπως λέγεται, το Κίνημα πολλές άλλες περιοχές
και κοινωνικά ζητήμα-
Αλλαγής αναμένεται να της χώρας.
να στήσει κάλπες το φθινόπωρο. Θα ισχυ- με την απλή αναλογική να αναζητήσει συνερ-
ριστεί ότι η πανδημία που αφήνουμε πίσω γασίες αλλά θα προσφύγει ξανά στις κάλπες.
μας δημιούργησε νέα δεδομένα και θα ζη- Το ενδεχόμενο να τεθεί η χώρα σε προε-
τήσει ανανέωση της λαϊκής εντολής για να κλογική τροχιά αναμφίβολα θα επηρεάσει
επανεκκινήσει τη χώρα. τις εσωτερικές εξελίξεις. Εθνικές κάλπες
το φθινόπωρο σημαίνει την ανατροπή κά-
Το δύσκολο εμπόδιο θε εσωτερικού σχεδιασμού και φυσικά της
και οι συνεργασίες διαδικασίας για την εκλογή αρχηγού. Στο
Ωστόσο, οι επιτελείς της Φώφης Γεννηματά μέτωπο αυτό οι συζητήσεις στο παρασκήνιο
θεωρούν δύσκολο εμπόδιο το γεγονός ότι επικεντρώνεται σε δύο ζητήματα τα οποία,
σε μια κρίσιμη περίοδο ο Πρωθυπουργός όπως όλα δείχνουν, θα αποτελέσουν και τα
θα βάλει τη χώρα στην περιπέτεια μιας δι- πεδία διαμάχης. Το ένα είναι το χρονοδιά-
πλής εκλογικής αναμέτρησης όπως είναι ο γραμμα: Θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες το
σχεδιασμός του. Αυτός είναι ένας από τους φθινόπωρο ή νωρίτερα ώστε να στηθούν οι
λόγους που στη Χαριλάου Τρικούπη θεωρούν κάλπες τον Νοέμβριο του 2021 και όχι τον
άνευ ουσίας τη συζήτηση για μετεκλογικές Φεβρουάριο του 2022. Το δεύτερο αφο-
συνεργασίες. Αλλωστε, σε ανύποπτο χρόνο, ρά τη διαδικασία Θα είναι ανοιχτή, όπως
όταν ψηφιζόταν ο νέος εκλογικός νόμος, ο το 2017, ή θα πραγματοποιηθεί μέσω ενός
Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε στη Φώφη κλειστού μητρώου στελεχών, ενδεχόμενο
Γεννηματά ότι δεν σκοπεύει μετά τις εκλογές που προκαλεί μεγάλες αντιδράσεις;
Η DOLE HELLAS διαθέτει στην ελληνική
αγορά την πιο πλούσια ποικιλία φρούτων.
Η Dole στηρίζει την έρευνα για τη διατρο-
φική αξία και τη συµβολή κάθε φρούτου
στην υγεία µας και έτσι παρέχει στους
καταναλωτές τα καλύτερα φρούτα, σύµ-
φωνα µε τα υψηλότερα πρότυπα ποιότη-
τας και συντήρησης.
Κάθε φρούτο µε την ετικέτα Dole επιλέ-
γεται µετά από σχολαστικούς ποιοτικούς
ελέγχους και συσκευάζεται µε τις πιο
σύγχρονες µεθόδους.
Α20 20 TO BHMA Πολιτικά Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Στα στοιχεία του

φακέλου που έφτασε
στη Βουλη κάποιοι
υποστηρίζουν ότι
αποτυπώνεται η
ύπαρξη της «εικονικής
σύμβασης»
με διαμεσολαβητή
τον κ. Νίκο Παππά

γνωμη γρίτσας στα υπομνήματά

του, προκειμένου να λάβει
τα 3 εκατ. ευρώ της εγγυ-
Αυλαία ητικής επιστολής από τον
όμιλο CCC για τη συμμετο-

Ε
Του Λευτέρη Κουσούλη χή στον διαγωνισμό τηλε-
οπτικών αδειών του 2016
και έτσι να υλοποιηθεί το
κεί που νομίζεις ότι θα πέσει η
σχέδιο απόκτησης «ΣΥΡΙΖΑ
αυλαία και το «πείραμα» θα πάρει channel» με «μπροστινό» τον
τέλος, ανακοινώνεται επίσημα μία ίδιο, κατά τα λεγόμενά του.
ακόμη επόμενη πράξη. Και εκεί που

ΜΠΟΛΑΡΗ ΤΑΤΙΑΝΑ
νόμιζαν οι θεατές ότι θα ανοίξουν Τα επίμαχα e-mails
οι πύλες, η παράταση της «παρά- Από τα στοιχεία του φακέ-
στασης» προσθέτει δυσφορία, με λου, κυρίως της ηλεκτρο-

Στριμωγμένος
την ανησυχία να διεκδικεί πρώτη νικής αλληλογραφίας που
θέση και τον φόβο να στέκει απόμερα σι- υπάρχει – το σημαντικότε-
ωπηλός. Ο λόγος για την πανδημία. Μία ρο τμήμα της οποίας ανα-
ακόμη φορά. φέρεται ήδη στα υπομνή-
Το τρίτο απαγορευτικό προσγειώνει τον ματα που έχει καταθέσει η

ο Νίκος Παππάς
ρομαντισμό των εύκολων λύσεων και των πλευρά Καλογρίτσα –, νο-
αυτόματων απαντήσεων, όπως αυτό διδά- μικοί κύκλοι της ΝΔ εκτι-
χθηκε στις προηγούμενες, πολιτικοκοινω- μούν ότι «δύσκολα μπορεί
να μη γίνει προανακριτική
νικού τύπου κρίσεις. Η πανδημία δεν προ-
επιτροπή». Μάλιστα υπο-

για το «ΣΥΡΙΖΑ
σφέρεται για άκοπη άσκηση. Συνοδεύεται η στηρίζεται ότι από τα επί-
θεραπεία της από απαιτήσεις, που δοκιμά- μαχα e-mails φαίνεται ότι
ζουν έναν τρόπο σκέψης και μια φιλοσοφία είχε αποσταλεί στον αντι-
πολιτικής διαχείρισης, κατά την τρέχουσα συμβαλλόμενο όμιλο CCC
ανεπαρκή έκφραση των καιρών. το σχέδιο της εγγυητικής
Με αφορμή τις συμπεριφορές των αν-
θρώπων – ριζικά διαφοροποιούμενες στην
εξέλιξη του φαινομένου – και με αναφορά
σε αυτές, διαπιστώνει κανείς ότι η πανδη-
μία κωδικοποιεί την πραγματικότητά μας.
channel» επιστολής για τη συμμετο-
χή στον διαγωνισμό για την
κατακύρωση τηλεοπτικής
άδειας, και μάλιστα φέρε-
ται να είχε αποσταλεί και
Τη σχέση με την εξουσία, την αποδοχή ή την Προς σύσταση προανακριτικής επιτροπής, το 10ετές επιχειρηματικό
πλάνο της εταιρείας συμ-
απόρριψη του ελέγχου, τη στάση απέναντι
στον άλλον, την εκτίμηση εαυτού, τη συνεί-
η οποία θα διερευνήσει τυχόν ποινικές ευθύνες φερόντων Καλογρίτσα που
θα συμμετείχε στον διαγω-
δηση της κοινότητας. Η κωδικοποίηση αυτή του πρώην υπουργού Επικρατείας νισμό. Οπως φέρεται να
θα μπορούσε να γίνει το εγχειρίδιο κατανό- επισημαίνεται σε ένα από
ησης των σύγχρονων Ελλήνων. αυτά με αποδέκτη τον όμι-
Ρεπορτάζ ΛΑΜΠΡΟΣ φέρονται να έχουν κατα- ανακοινώσεις εκ μέρους
Μπροστά στην επίμονη απειλή της παν- ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
λο CCC, «είμαι 100% σί-
δημίας, η κυβέρνηση επιχειρεί να ανταπο- λήξει στην κυβερνητική της πλειοψηφίας με τις γουρος πως η ιδέα (...) να
πλειοψηφία στο μικροσκό- οποίες θα αποσαφηνίζε- προχωρήσουμε με συμ-
κριθεί και, με έναν βαθμό επάρκειας ικανο- Επαρκή κρίνονται, σύμφω-
πιο της οποίας βρέθηκε το ται το πλαίσιο στο οποίο φωνητικό υπεργολαβίας
ποιητικό, τα καταφέρνει. Μόνο που όταν ο να με όλες τις ενδείξεις, τα
επίμαχο υλικό. Μάλιστα οι θα κινηθεί η ΝΔ. είναι τώρα η μόνη και
έλεγχος υποχωρήσει και οι πύλες ανοίξουν, στοιχεία της δικογραφίας
πληροφορίες αναφέρουν Πάντως «γαλάζιες» πηγές μοναδική ευκαιρία προ-
πάλι ο κίνδυνος έχει διαγραφεί και οι πα- που έχει διαβιβαστεί στη
ότι η διαδικασία αξιολό- συγκλίνουν στην άποψη ότι κειμένου να ανταποκρι-
λαιές συμπεριφορές επιστρέφουν. Περιορι- Βουλή για την υπόθεση
γησης έχει ολοκληρωθεί το περιεχόμενο του ογκώ- θούμε στις απαιτήσεις του
Καλογρίτσα προκειμένου
σμένη η πειστικότητα, αδύναμη η έσω πει- και μένουν οι τελικές απο- δους φακέλου που έφτα- διαγωνισμού».
να στηριχθεί ενδεχόμενη
θώ. Χρόνια τώρα αγνοήθηκε η πολιτική και φάσεις για τις επόμενες κι- σε στη Βουλή αξιολογείται
πρόταση σύστασης προα-
θεσμική εργασία, που στηρίζει το θεμέλιο νήσεις και το timing που ως σημαντικό, καθώς θε- Ο διαγωνισμός
νακριτικής επιτροπής της
της συνύπαρξης και της συναποδοχής των θα εκδηλωθούν, δεδομέ- ωρούν ότι από τα στοιχεία
Βουλής, η οποία θα διε- Ενδιαφέρον παρουσιάζει
κανόνων, που χτίζει τον συνεκτικό δεσμό νης της κατάστασης και που υπάρχουν αποτυπώνε-
ρευνήσει τυχόν ποινικές και το γεγονός ότι πολλά
με λόγο υψηλής πειστικότητας. Και με βάση του κλίματος που διαμορ- ται η ύπαρξη της «εικονικής
ευθύνες του πρώην υπουρ- από τα e-mails ανταλλάσ-
φώνει το νέο lockdown. σύμβασης» με διαμεσολα-
ένα στέρεο πλέγμα επιχειρημάτων δικαίω- γού Επικρατείας του ΣΥΡΙ- σονται την περίοδο του δι-
Αναμένεται στην κατεύθυν- βητή του κ. Παππά, όπως
σης, υπέρ του ατομικού και κοινού καλού, ΖΑ Νίκου Παππά. αγωνισμού για τις άδειες.
ση αυτή να υπάρξουν τις έχει υποστηρίξει ο επιχει-
της αμοιβαιότητας στις σχέσεις. Σε αυτό το συμπέρασμα Τα γεγονότα είναι γνωστά:
επόμενες ημέρες σχετικές ρηματίας Χρήστος Καλο-
Η διακυβέρνηση δεν είναι διακηρυκτική ο κ. Καλογρίτσας δεν είχε
και διοικητική πράξη. Ή μάλλον, όσο και καταβάλει τότε την πρώ-
η διαδρομή του χρήματος τη δόση που προέβλεπε η
αν είναι αναγκαίος αυτός ο δρόμος, βρίσκε-
διαγωνιστική διαδικασία
ται στον αντίποδά τους. Η διακυβέρνηση
είναι η οργάνωση της πορείας μιας κοινω- Και δωροληψία πολιτικού προσώπου; και έτσι κατέπεσε η εγγυ-
ητική επιστολή. Σύμφωνα
νίας στον χρόνο. Με τη μέριμνα της αντιμε- με τις καταθέσεις του επι-
τώπισης των προβλημάτων του παρόντος σε Στη ΝΔ εκτιμούν ότι από το υλικό του φακέλου αποτυπώνονται η διαδρο- χειρηματία και τα e-mails
προτεραιότητα, σε έναν διαρκώς επεξηγού- μή του χρήματος και οι πραγματικές στοχεύσεις και βάσει του σκεπτικού φέρονται, μετά την ακύ-
μενο δρόμο, που διανοίγεται με τη συμμετο- αυτού κάποιοι θεωρούν ότι προκύπτει βάσιμα η αναγκαιότητα περαιτέρω ρωση του διαγωνισμού και
χή των ανθρώπων και νοείται σε μια συν- διερεύνησης τυχόν ποινικών ευθυνών πολιτικών προσώπων, εν προκειμένω την επιστροφή των 3 εκατ.
για τον κ. Παππά, για συγκεκριμένα αδικήματα όπως η παρακώλυση συνα- ευρώ, τα χρήματα αυτά να
θήκη σχετικής ισότητας και πρόταξης της
γωνισμού, όσον αφορά τον διαγωνισμό για τις τηλεοπτικές άδειες και τους κατευθύνονται καθ’ υπό-
κοινής μοίρας. Το έργο είναι πολιτικό και όρους συμμετοχής σε αυτόν που ίσχυσε για τα υπόλοιπα επιχειρηματικά
όχι διοικητικό. δειξη του κ. Παππά, όπως
σχήματα που συμμετείχαν, αλλά ακόμα και η δωροληψία πολιτικού προ- έχει υποστηρίξει η πλευ-
Χωρίς αυτό το έργο να αναχθεί σε πρώτη σώπου. Τούτο συνάγεται δε καθώς ο πρώην υπουργός φέρεται να μεσολα- ρά Καλογρίτσα, για την
ανάγκη, η αντιμετώπιση της πανδημίας, που βούσε για μεταφορές χρημάτων (σύμφωνα με μια νομική άποψη το αδίκημα έκδοση της εφημερίδας
το εμβόλιο θα καταστήσει δυνατή, θα κα- της δωροδοκίας, που είναι κακούργημα, μπορεί να θεωρηθεί ότι τελέστηκε «Documento», ενώ επίσης
ταγραφεί σαν αδιάφορο μονόπρακτο, που ακόμα και αν τα χρήματα δεν πήγαν στο πολιτικό πρόσωπο αλλά σε τρί- φέρεται σε κατάθεσή του
θα περάσει γρήγορα στη λήθη. Και αν πέσει τον). Νομικοί κύκλοι θεωρούν ότι χρήζουν εξέτασης και άλλα αδικήματα στην ανακρίτρια να υπο-
η αυλαία, επάνω της θα διαβάσουν σε μια πλημμεληματικού χαρακτήρα, όπως η παρακώλυση ανταγωνισμού και η πα- στηρίζει ότι με παρότρυν-
λέξη οι θεατές το τελευταίο μήνυμα, που οι ράβαση καθήκοντος. Ολα αυτά βεβαίως θα κριθούν αφού συνεκτιμηθούν ση του τότε υπουργού Επι-
καιροί με τρόπους παράδοξους μας στέλ- νομικά και πολιτικά όλα τα δεδομένα και υπό την προϋπόθεση ότι η ΝΔ κρατείας μεταβιβάζονται
θα αποφασίσει να προτείνει – όποτε αυτό κριθεί δυνατόν – τη συγκρότηση χωρίς τίμημα από την οι-
νουν για τη χώρα. Ανασύσταση.
επιτροπής προκαταρκτικής εξέτασης για τον πρώην υπουργό του ΣΥΡΙΖΑ. κογένεια Καλογρίτσα στον
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης εκδότη της εν λόγω εφημε-
είναι πολιτικός επιστήμονας. ρίδας οι μετοχές.
 Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 TO BHMA 21 Α21

Συνεντευξη Ντιντιέ Ρεντέρς

Στον ΑΓΓΕΛΟ ΑΛ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟ

Η πανδημία του κορωνοϊού και η αντιμε-
τώπισή της αποτελούν ένα δύσκολο τεστ
για την ανθεκτικότητα του κράτους δικαίου
σε όλη την Ευρώπη, τονίζει στη συνέντευ-
ξη που παραχώρησε στο «Βήμα» ο Ντιντιέ
Ρεντέρς. Ο επίτροπος με αρμοδιότητα τα
θέματα Δικαιοσύνης συμμετείχε την περα-
σμένη Πέμπτη, μέσω τηλεδιάσκεψης, στην
κοινή συνεδρίαση των αρμοδίων επιτροπών
της ελληνικής Βουλής, όπου και παρου-
σίασε την ετήσια έκθεση για την Ελλάδα
με βάση τον νέο μηχανισμό για το κράτος
Ο ευρωπαίος επίτροπος με αρμοδιότητα
τα θέματα Δικαιοσύνης μιλάει για τις
προκλήσεις της πανδημίας και για την
ανάγκη η χώρα μας να ψηφιοποιήσει
το σύστημα απονομής δικαιοσύνης
δικαίου που έχει υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή διαφορετικές αρχές, από τη δράση κατά
Ενωση. Μιλώντας εκεί, ο κ. Ρεντέρς ανέδει- της διαφθοράς, την ισότητα ενώπιον του
ξε, μεταξύ άλλων, την ανάγκη του εκσυγ- νόμου και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύ-
χρονισμού, μέσω της ψηφιοποίησης, αλλά νης, ως την ελευθερία και τον πλουραλισμό
και της αποτελεσματικότητας του ελληνικού των μέσων ενημέρωσης. Αν δούμε την ΕΕ
συστήματος απονομής δικαιοσύνης. ως σύνολο, η Ουγγαρία και η Πολωνία
αποτελούν ακραίες περιπτώσεις επειδή
Πρόσφατα, η Επιτροπή παρουσίασε εκεί υπάρχει ξεκάθαρος κίνδυνος σοβαρής
την πρώτη έκθεση για το κράτος
παραβίασης του κράτους δικαίου. Την ίδια
δικαίου. Είστε ικανοποιημένος στιγμή, όλα τα κράτη-μέλη έχουν πράγματα
από το επίπεδο σεβασμού του στα
να βελτιώσουν, όπως και η Ελλάδα. Κοιτώ-
κράτη-μέλη;
ντας τη θετική πλευρά, η Ελλάδα έχει υιοθε-
«Το κράτος δικαίου ενσωματώνει πολλές
τήσει μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς
τα τελευταία χρόνια που έχουν παραγάγει
σημαντικά αποτελέσματα, αλλά οι υπηρε-
σίες lobbying παραμένουν χωρίς ρύθμιση.
Τα θεμελιώδη και συνταγματικά δικαιώ-
ματα προστατεύονται στην Ελλάδα, αλλά
παράλληλα υφίστανται προκλήσεις για την
κοινωνία πολιτών. Ορισμένες Μη Κυβερνη-
τικές Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται
π.χ. στον τομέα της μετανάστευσης έχουν
εκφράσει ανησυχία ότι περιορίζεται ο χώ-
ρος δράσης τους επί του πεδίου».
συλλογικού κινήτρου για τη βελτίωση του
κράτους δικαίου σε όλη την ΕΕ παρά να
αναμένουμε να εμφανίζονται προβλήματα.
Για αυτό τον λόγο είχα προτείνει, ήδη από
το 2016, στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέ-
σεων μία ειδικότερη συζήτηση ανά χώρα.
Τότε, δεν υπήρχε η όρεξη. Η Κομισιόν θα
συνεχίσει να χρησιμοποιεί τα προληπτικά
εργαλεία της εργαλειοθήκης για να αντιμε-
τωπίζει ελλείμματα, όπου εμφανίζονται».
Είστε ικανοποιημένος από
την έκβαση της μάχης για την
αιρεσιμότητα του κράτους δικαίου
σε ό,τι αφορά το Πολυετές
Δημοσιονομικό Πλαίσιο και το
Ταμείο Ανάκαμψης;
«Ναι, είμαι ικανοποιημένος. Πρέπει να
αναγνωρίσουμε το μείζον βήμα προς τα
εμπρός που αντιπροσωπεύει αυτό το νέο
εργαλείο. Ηταν ένα μακρύ ταξίδι από τό-
τε που η Κομισιόν κατέθεσε την πρόταση
για ένα γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας με
σκοπό την προστασία του κοινοτικού προϋ-
πολογισμού – από τον Μάιο του 2018. Είμαι
ευτυχισμένος διότι από την 1η Ιανουαρίου

«Η COVID-19 Η ΕΕ διέθετε ήδη μία εργαλειοθήκη

για το κράτος δικαίου, όπως το
Αρθρο 7 της Συνθήκης για τη
Λειτουργία της ΕΕ. Γιατί χρειαζόταν
2021 αυτό συνιστά εφαρμόσιμο κοινοτικό
δίκαιο. Και είμαι βέβαιος ότι θα βοηθήσει
να διασφαλίσουμε τον κοινοτικό προϋπολο-
γισμό και τις αρχές του κράτους δικαίου».

τεστ αντοχής
ένας νέος μηχανισμός;
«Πριν από την ετήσια Εκθεση για το Κράτος
Δικαίου, θα ήταν δύσκολο να ζητήσουμε
από κάθε κράτος-μέλος να κάνει βελτιώ-
Με ποιον τρόπο η έκθεση για το
κράτος δικαίου βλέπει εξελίξεις που
σχετίζονται με την COVID-19, όπως
οι έκτακτες εξουσίες;

για το κράτος
σεις, ακριβώς επειδή δεν είχαμε κάποια
«Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η COVID-19
βάση για αυτό. Δεύτερον, αν και η κοινή
αποτελεί ένα τεστ αντοχής για την ανθεκτι-
γνώμη υποστηρίζει σθεναρά το κράτος δι-
κότητα του κράτους δικαίου στην ΕΕ. Ολα
καίου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας
τα κράτη-μέλη έχουν λάβει έκτακτα μέτρα
όπου η υποστήριξη είναι η υψηλότερη από
για την προστασία της δημόσιας υγείας

δικαίου»
κάθε άλλο μέλος της ΕΕ, πρέπει να αυ-
και τα περισσότερα έχουν κηρύξει κάποια
ξήσουμε τη γνώση των πολιτών για το τι
κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή χορηγήσει
σημαίνει το κράτος δικαίου στην πράξη.
έκτακτες εξουσίες, υπό συνταγματικές προ-
Η πλειοψηφία των ευρωπαίων πολιτών
βλέψεις ή νόμους προστασίας της δημόσιας
δηλώνει ότι δεν είναι ενήμερη ή επαρκώς
υγείας. Το τεστ-κλειδί για τα έκτακτα μέτρα
ενήμερη για τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ.
είναι αν αυτά είναι χρονικώς περιορισμένα,
Το δεύτερο στοιχείο-κλειδί του μηχανισμού
αν οι διασφαλίσεις ξεκαθαρίζουν ότι τα μέ-
είναι ο διάλογος – σε όλη την Ευρώπη. Τέ-
τρα είναι αυστηρά αναγκαία και αναλογικά
λος, ήταν απλά ταμπού για μεγάλο χρονι-
και αν η κοινοβουλευτική και δικαστική
κό διάστημα να μιλήσουμε ανοιχτά για το
εποπτεία όπως και ο έλεγχος στον ρόλο των
κράτος δικαίου. Τα κράτη-μέλη έχαναν μία
μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας των
ευκαιρία να μοιράζονται βέλτιστες πρακτι-
πολιτών μπορεί να διατηρηθεί. Ενα άλλο
κές. Είμαι πεπεισμένος για την ανάγκη ενός
σημείο είναι πόσο ανθεκτικά είναι τα δι-
καστικά συστήματα όταν εμπόδια – όπως η
φυσική πρόσβαση σε δικαστήριο – εγείρο-
Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει μεταρρυθμίσεις κατά νται. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το
της διαφθοράς τα τελευταία χρόνια που έχουν μερικό κλείσιμο των εθνικών δικαστηρίων
παραγάγει σημαντικά αποτελέσματα, αλλά οι απεκάλυψε μία μείζονα τρωτότητα στην ΕΕ
υπηρεσίες lobbying παραμένουν χωρίς ρύθμιση, και για αυτό επιμένω στην ψηφιοποίηση
λέει ο Ντιντιέ Ρεντέρς των συστημάτων Δικαιοσύνης».

ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

«Ο ψηφιακός χώρος απαιτεί ρύθμιση»

Πρόσφατα, μία συζήτηση ξεκίνησε στην ΕΕ, στις ΗΠΑ και στον κόσμο για το πώς η
νέα ψηφιακή εποχή, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι Big Tech επηρεάζουν την
πολιτική και τη δημοκρατία. Πιστεύετε ότι ο ψηφιακός τομέας απαιτεί ρύθμιση;
«Η σύντομη απάντηση είναι ότι “ναι, ο ψηφιακός χώρος απαιτεί ρύθμιση”, όχι μόνο επειδή
υπάρχουν προκλήσεις για τη δημοκρατία. Οι πολίτες πρέπει να είναι εξίσου ασφαλείς όταν
είναι συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο και οι επιχειρήσεις να μπορούν να είναι ανταγωνιστικές
τόσο όταν είναι συνδεδεμένες όσο και όταν δεν είναι. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Επιτροπή
υιοθέτησε δύο νομοθετικές προτάσεις: την Digital Markets Act και την Digital Services Act. Η
μεγαλύτερη απάντηση είναι ότι όλο αυτό δεν είναι τόσο απλό όταν αφορά την προστασία της
δημοκρατίας. Σκεφθείτε τις προκλήσεις. Η ψηφιοποίηση έχει επιτρέψει νέους τρόπους για τη
χρηματοδότηση πολιτικών δρώντων από ανεξέλεγκτες πηγές. Κυβερνοεπιθέσεις έχουν στοχεύσει
κρίσιμες εκλογικές υποδομές. Δημοσιογράφοι έρχονται αντιμέτωποι με κακοποίηση και λόγο
μίσους όταν είναι online. Δεν υπάρχει μία μοναδική νομοθεσία που μπορεί να αντιμετωπίσει
αυτές τις προκλήσεις. Προς το παρόν βλέπουμε επίσης τις μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες να
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΛΕΣΙΔΗΣ

συνεργάζονται με την Κομισιόν σε μία, κατά κάποιον τρόπο, προσέγγιση αυτορρύθμισης. Αυτό
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:REUTERS /John Thys

συμβαίνει με τον Κώδικα Πρακτικής για την Παραπληροφόρηση. Οπως είδα από την εργασία
μου με τις πλατφόρμες ώστε να αφαιρέσω εκατομμύρια ψευδών καταχωρίσεων σχετικά με τον
κορωνοϊό, όταν υπάρχει αποφασιστικότητα, υπάρχουν καλά αποτελέσματα».
Α22 22 TO BHMA Πολιτικά Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Κλάδος απαλλαγμένος από τη στρατιωτική γραφειοκρατία

Αυτό που κάνει τον νέο κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεων να ξεχωρίζει από τους
υπόλοιπους είναι ότι έχει συγκροτηθεί σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες μεθόδους
ανορθόδοξου πολέμου, απαλλαγμένος από κάθε στρατιωτική γραφειοκρατία
πολλαπλών κέντρων αποφάσεων και, εάν απαιτηθεί, όπως λένε οι επιτελείς, θα μπορεί
να διεξάγει επιθετικές ενέργειες, ειδικές αναγνωρίσεις, ανορθόδοξο πόλεμο καθώς και
στρατιωτική σύμπραξη (και συνεκπαίδευση) με χώρες με τις οποίες η Ελλάδα διαθέτει
αμυντική συνεργασία και στρατιωτική συνδρομή.

Τίθενται υπό μία σκέπη

όλες οι Ειδικές Δυνάμεις
Στη νέα Διοίκηση Ειδικού Πολέμου θα υπαχθούν στην Κύπρο με οποιεσδή-
ποτε καιρικές συνθήκες.
στρατηγός Κωνσταντίνος
Φλώρος κατά τη διάρ-
και Διάσωσης με τα ελικό-
πτερα «Σούπερ Πούμα».
καταδρομείς, πεζοναύτες, αλεξιπτωτιστές, Φέρουν δύο πενηντάρια κεια μιας άσκησης των
πολυβόλα και δύο πο- Ειδικών Δυνάμεων και Ο παράγοντας
υποβρύχιοι καταδρομείς και Ζ-ΜΑΚ λυβόλα τύπου 762, ενώ δεν είναι άλλο από τον δι- της Τουρκίας
– Οι δυνατότητες του νέου κλάδου μπορούν να ενσωματω-
θούν στα σκάφη αυτά και
άλογο της σπαρτιάτισσας
μάνας που έδωσε το ξί-
Η πρόσφατη κρίση με το
«Oruc Reis», οι συνεχείς
και η ενίσχυση της διακλαδικότητας άλλα οπλικά συστήματα, φος για τον πόλεμο στον προκλήσεις των Τούρκων
όπως οβίδες, ρουκέτες γιο της και εκείνος της εί- στο Αιγαίο, κάποιες ακραί-
Ρεπορτάζ ρύτερα νατοϊκά πρότυπα. θέτουν ειδική εκπαίδευση κ.τ.λ. Ηδη έχουν παραλη- πε «είναι κοντό μάνα, το ες δηλώσεις του προέδρου
ΝΙΚΟΣ ΧΑΣΑΠΟΠΟΥΛΟΣ Στη νέα Διοίκηση Ειδικού να πετούν χαμηλά και αθό- φθεί τα τέσσερα σκάφη ξίφος που μου χάρισες Ερντογάν ότι οι... «Τούρκοι
Πολέμου, με νέο στρατη- ρυβα και με κράνη σκοπεύ- (από τα αποθέματα του και δεν φτάνει να χτυ- είναι τρελοί», οι φραστικές
γείο στην περιοχή του Πα- σεως και νυχτερινής όρα- αμερικανικού Ναυτικού) πήσω τον εχθρό». «Και επιθέσεις που κάνουν από
Μια νέα ανεξάρτητη διοί- πάγου (στην πρώην 13η σης. Ηδη αποφοίτησαν και έχουν αποδοθεί με τα- βήμα πρόσθες» του απά- κοινού με τον υπουργό Αμυ-
κηση πέραν του Στρατού Διοίκηση Ειδικών Δυνά- από τη Σχολή οι πρώτοι χύτατους ρυθμούς τα δύο. ντησε λακωνικά η γενναία νας Χουλουσί Ακάρ ενα-
Ξηράς, της Πολεμικής Αε- μεων) θα υπαχθούν οι κα- τέσσερις και αναλαμβά- Θεωρούνται ιδανικά για μάνα. Δηλαδή, την ώρα ντίον της χώρας μας και
ροπορίας και του Πολε- ταδρομείς, οι πεζοναύτες, νουν υπηρεσία στα ελι- ανορθόδοξο πόλεμο. Ανά- του πολέμου, «κάνε άλ- προσωπικά στον Πρωθυ-
μικού Ναυτικού γεννιέται οι αλεξιπτωτιστές, οι υπο- κόπτερα NH-90. Σκοπός λογα ταχύπλοα σκάφη δι- λο ένα βήμα μπροστά. πουργό, η κρίση στα Ιμια,
στις Eνοπλες Δυνάμεις. βρύχιοι καταδρομείς και θα είναι η μετεξέλιξή τους αθέτουν και οι Αμερικανοί Πήγαινε πιο κοντά στο ανάγκασαν τις Ενοπλες Δυ-
Πρόκειται για τον Ενιαίο όλη η ομάδα της Ζ-ΜΑΚ σε Μονάδα Αεροπορικών (των Navy Seals) που σταθ- εχθρό σου με φρόνημα νάμεις να προσαρμόσουν
Κλάδο των Ειδικών Δυνά- της αφρόκρεμας των Ει- Ειδικών Επιχειρήσεων, μεύουν στη Σούδα. ηρωικό και θα νικήσεις». τη δομή τους και τη στρα-
μεων, με τη νεοσύστατη Δι- δικών Δυνάμεων. Η νέα περίπου όπως συμβαίνει  Στο μέλλον, ο κλάδος Και αφού έγινε αναφορά τηγική τους σε νέο δόγμα
οίκηση Ειδικού Πολέμου αυτή ανεξάρτητη διοίκη- στις αμερικανικές δυνά- θα εφοδιαστεί με ένα με- για μάνες και Σπαρτιάτισ- προστασίας της εδαφικής
(ΔΕΠ) που θα υπάγεται ση των Ειδικών Δυνάμεων μεις (Special Operations ταγωγικό C-130, διαμορ- σες, σημειώνεται ότι στις ακεραιότητας και των νη-
απευθείας στον εκάστοτε των Ενόπλων Δυνάμεων Air Task Group). φωμένο για αεροπορικές μονάδες ειδικού πολέμου σιών μας. Πρόκειται για μια
αρχηγό ΓΕΕΘΑ. Πρόκειται άρχισε ήδη να ενισχύεται:  Με ταχύπλοα σκάφη επιχειρήσεις ειδικού πο- δομή και μια τομή που άρ-
που συγκροτούνται θα
για ένα μεγάλο βήμα μετε-  Με δύο ελικόπτερα ΝΗ- MARK V, τα ίδια που χρη- λέμου. γησε πολύ να γίνει στις ελ-
μετέχουν (εάν απαιτηθεί)
ξέλιξης των Ειδικών Δυνά- 90 και με ένα ελικόπτερο σιμοποιεί η αμερικανική ληνικές Ενοπλες Δυνάμεις,
Σήμα με αναφορές και γυναίκες αλεξιπτωτί-
μεων και της μετατροπής Σινούκ, ειδικά διαμορ- επίλεκτη ομάδα κρούσης τη στιγμή που οι περισσότε-
τους σε πιο αποτελεσματι- στην Αρχαία Σπάρτη στριες των Ειδικών Δυνά-
φωμένα, που θα δύνανται Navy Seals τα τελευταία ρες χώρες ήδη έχουν μετε-
κό, σε πιο αθόρυβο και σε ακόμη και να φέρουν οπλι- 20 χρόνια, τα οποία πέραν Το σήμα του νέου κλά- μεων που έχουν αποφοι- ξελίξει τις Ειδικές Δυνάμεις
πιο σύγχρονο στρατιωτικό σμό καθώς και με πιλότους της ταχύτητας 50 κόμβων δου της Διοίκησης Ει- τήσει από τη Σχολή μετά τους. Σε ορισμένες χώρες
«εργαλείο» κατά τα σύγ- που για πρώτη φορά είναι που αναπτύσσουν, μπο- δικού Πολέμου είναι το από σκληρή εκπαίδευση. (όπως οι ΗΠΑ) έχουν τοπο-
χρονα, όπως τα αμερικα- εκπαιδευμένοι σε εναέριο ρούν χωρίς δυσκολία να «Και βήμα πρόσθες». Το Επίσης εντάσσονται εκεί θετήσει ακόμη και αρμόδιο
νικά, τα γαλλικά και τα ευ- ανορθόδοξο πόλεμο. Δια- πλεύσουν από την Κρήτη έδωσε ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ και μονάδες της Ερευνας υφυπουργό για τις Ειδικές
Δυνάμεις.
Οι προτάσεις
Ενα και μόνο
Φλώρου και Μέλος των Ειδικών Δυνάμεων σε εκτέλεση κέντρο διοίκησης
ο φόβος τακτικών αντικειμένων των σκαφών
των επιτελών Στη Διοίκηση Ειδικού Πολέ-
Ανορθοδόξου Πολέμου-Ταχείας Μεταφοράς
μου θα λειτουργεί επιχειρη-
MARK V, τα οποία θα ενισχύσουν τη νέα
Εδώ και καιρό ο Διοίκηση Ειδικού Πολέμου σιακά ένα και μόνο κέντρο
στρατηγός Φλώρος, διοίκησης, ένας αρχηγός,
όταν ήταν ακόμη που θα είναι αντιστράτη-
διοικητής της γος, ο οποίος θα υπάγεται
13ης Διοίκησης απευθείας στον αρχηγό ΓΕ-
Ειδικών Δυνάμεων, ΕΘΑ και με ενιαία διαταγή
προσπαθούσε
θα εκτελούνται οι αποστο-
με συνεχείς
παρεμβάσεις και λές. Θα αποτελείται, σύμ-
έγγραφες προτάσεις φωνα με τα επιτελικά σχέ-
να δημιουργηθεί δια, από μια μεραρχία από
μια ενιαία διοίκηση αλεξιπτωτιστές, πεζοναύ-
Ειδικών Δυνάμεων. τες, καταδρομείς και από
Το πρότεινε εν τη διακλαδική διοίκηση ει-
συνεχεία σε όλες τις δικών επιχειρήσεων (ΔΔΕΕ),
επιτελικές θέσεις που όπου υπάγονται η Z-MAK, οι
κατείχε στην πορεία μοίρες αμφίβιων καταδρο-
της στρατιωτικής του
μών και το Τάγμα Εναέρι-
καριέρας. Το πρότεινε
επίσης και όταν ήταν ου Εφοδιασμού (ΤΕΝΕΦ),
υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ, της μονάδας, δηλαδή, που
επί κυβερνήσεων διαθέτει χειρουργική ακρί-
ΣΥΡΙΖΑ, πλην όμως βεια στις αποστολές της.
η τότε ηγεσία των Με δυο λόγια, με τη νέα
Ενόπλων Δυνάμεων διαμόρφωση αναμένεται,
το απέρριψε. Υπήρχαν κατά τις εκτιμήσεις των
τότε επιτελείς, όπως επιτελών, να ενισχυθεί
για παράδειγμα του πλήρως η διακλαδικότη-
Ναυτικού, που νόμιζαν
τα των Ενόπλων Δυνάμε-
ότι με τη δημιουργία
ειδικού κέντρου ων, να εξασφαλισθεί η αυ-
τοδυναμία σε προσωπικό
Φωτογραφία: EUROKINISSI/ΓΕΕΘΑ

Ειδικών Δυνάμεων θα
έχαναν τα «βατράχια» και σε εναέρια και πλωτά
(τους υποβρύχιους μέσα, με αποστολή τη δι-
καταδρομείς της εξαγωγή ειδικών επιχειρή-
ΟΥΚ) από το Πολεμικό σεων είτε σε φίλια είτε σε
Ναυτικό. εχθρικά εδάφη.
 Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021 Πολιτικά TO BHMA 23 Α23

Το προεδρικό σύστημα του Ταγίπ Ο διορισμός του πρύτανη στο Πανεπι-

Ερντογάν αποτελεί βασική πηγή της στήμιο του Βοσπόρου προκάλεσε την
ασυμμετρίας καθώς αποδεικνύεται αντίδραση πολλών φοιτητών καθώς όχι
στην πράξη ότι έχει σχεδιαστεί για μόνο δεν προέρχεται από το ίδιο πανεπι-
μια αρχετυπική φαντασιακή κοινωνία στήμιο αλλά είναι και εντελώς ξένος με
στην οποία τίποτα δεν αλλάζει την κουλτούρα του

οι μετρησεις

To 75%
λέει «όχι»
Ο τρόπος με τον
οποίο η κυβέρνη-
ση διαχειρίστηκε το
όλο ζήτημα έρχεται
την ίδια ώρα να μας
προειδοποιήσει ότι
ο τούρκος πρόεδρος
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:EPA/TOLGA BOZOGLU

χάνει τη μέχρι πρότι-

νος θρυλική του ικα-
νότητα να αφουγκρά-
ζεται την κοινωνία
και να παράγει πολι-
τικές. Και ότι διαλέ-
γει πια, πολλές φο-

Η κοσμοθεωρία
κίνησης υπονομευτικών για
την Τουρκία ιδεών.
Η μικρογραφία
των νέων γενεών
της κοινωνίας. Και να δη-
μιουργήσει, όπως το επί-
σημο αφήγημα αναφέρει,
μια «ευσεβή γενιά», μια νέα
γενιά Τούρκων οι οποίοι
ρές, τις λάθος μάχες:
Δημοσκόπηση της
έγκριτης εταιρείας
ερευνών Metropoll
που δημοσιεύθηκε

του Ερντογάν Ωστόσο, το Πανεπιστήμιο θα είναι πιστοί μουσουλ- την περασμένη βδο-
του Βοσπόρου είναι ουσια- μάνοι και πάνω απ’ όλα μάδα κατέδειξε ότι
στικά κάτι άλλο, κάτι πολύ πιστοί υποστηρικτές του το 75% των Τούρκων
πιο σημαντικό για την Τουρ- Προέδρου Ερντογάν και επιθυμεί τα πανεπι-

βυθίστηκε
κία σήμερα: Είναι ένα προ-
οδευτικό πανεπιστήμιο, οι
φοιτητές του οποίου αποτε-
λούν μια μικρογραφία των
νέων γενεών της χώρας.
της Τουρκίας όπως αυτός
τη φαντάζεται.
Ενας άλλος κόσμος
πίσω από τη σκηνή
στήμια και η διοί-
κησή τους να είναι
ανεξάρτητα από την
πολιτική ενώ το 73%
θεωρεί ότι οι ακα-

στον Βόσπορο
Η σύγκρουση των φοιτητών του Πανεπιστημίου
του Βοσπόρου με την κυβέρνηση δείχνει ότι το
χάσμα ανάμεσα στο «Παλάτι» και στη διαρκώς
μεταλλασσόμενη Τουρκία βαθαίνει ανεπιστρεπτί
Του
ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΑΡΕΤΑΙΟΥ
Την αυξανόμενη ασυμμε-
τρία ανάμεσα στην κοσμο-
θεωρία και στα αφηγήματα
της Τουρκίας του Ρετζέπ
Ταγίπ Ερντογάν, από τη
μια μεριά, και την τουρκι-
κή κοινωνία και των νέων
γενιών της χώρας, από την
άλλη, ανέδειξε η σύγκρου-
ση των φοιτητών του Πανε-
πιστημίου του Βοσπόρου με
την τουρκική κυβέρνηση. Η
ασυμμετρία αυτή αποτελεί
σήμερα το κυρίαρχο χαρα-
κτηριστικό της χώρας και
έχει γίνει η βασική πρόκλη-
ση του τούρκου προέδρου
και του πολιτεύματός του
καθώς, παρά τις συστημα-
τικές προσπάθειές τους να
χειραγωγήσουν την κοινω-
νία και να χαλιναγωγήσουν
τις κοινωνιολογικές δυνα-
μικές, το χάσμα ανάμεσα
στο «Παλάτι» και στη διαρ-
κώς μεταλλασσόμενη Τουρ-
κία βαθαίνει ανεπιστρεπτί.
Εκλογή πρυτάνεων
χωρίς εκλογές
Το ίδιο το «sui generis» προ-
εδρικό σύστημα του Ερντο-
γάν αποτελεί βασική πηγή
της ασυμμετρίας καθώς
αποδεικνύεται στην πράξη
ότι έχει σχεδιαστεί για μια
αρχετυπική φαντασιακή
κοινωνία στην οποία τίποτα
δεν αλλάζει, τίποτα δεν κι-
νείται, τίποτα δεν αντιδρά,
τίποτα δεν βρίσκεται σε δι-
άδραση με τον υπόλοιπο
κόσμο. Πριν το προεδρικό
αυτό σύστημα, τα πανεπι-
στήμια οργάνωναν εκλογές
για τους πρυτάνεις και ο
εκάστοτε Πρόεδρος επέλε-
γε ανάμεσα από τρεις προ-
τεινόμενους υποψήφιους.
Μετά το προεδρικό σύστη-
μα, το Ανώτατο Εκπαιδευ-
τικό Συμβούλιο, το οποίο
τελεί υπό την ουσιαστική
κηδεμονία του «Παλατιού»,
επιλέγει ποιον θα προτείνει
στον πρόεδρο για πρύτανη,
χωρίς πια εκλογές ανάμεσα
στους ακαδημαϊκούς.
Ο διορισμός του συγκεκρι-
μένου πρύτανη στο Πανε-
πιστήμιο του Βοσπόρου
αποδείχθηκε ακόμα πιο
ασυμμετρικός, καθώς όχι
μόνο ο νέος πρύτανης δεν
προέρχεται από το ίδιο πα-
νεπιστήμιο, όπως ο προκά-
τοχός του, αλλά είναι και
εντελώς ξένος στην κουλ-
τούρα του Πανεπιστημίου
του Βοσπόρου – ένα πανε-
πιστήμιο το οποίο οι αντι-
φρονούντες θεωρούν ως
το τελευταίο «προπύργιο»
του φιλελευθερισμού και
του προοδευτισμού στην
ανώτατη εκπαίδευση και
οι φιλοκυβερνητικοί ως
το κατεξοχήν πανεπιστή-
μιο των ύποπτα δυτικότρο-
πων «ελίτ» και κέντρο δια-
Ανάμεσά τους βρίσκονται
γόνοι εκκοσμικευμένων
αστικών οικογενειών, εύ-
πορων συντηρητικών νεο-
αστών, οι κόρες των οποί-
ων φορούν κεφαλομάντιλο,
αλλά διαδηλώνουν με πά-
θος ενάντια στον διορισμό
του νέου πρύτανη, παιδιά
από οικογένειες με πολύ
χαμηλά εισοδήματα, παι-
διά που στηρίζουν το ΑΚΡ
και τον Ταγίπ Ερντογάν και
που δεν συμμετείχαν στις
διαδηλώσεις. Αγόρια και
κορίτσια που προέρχονται
από διαφορετικούς κό-
σμους και κοσμοθεωρίες
και που ζυμώνονται μαζί,
διαρρυγνύοντας τα κοινωνι-
κά, τα ταξικά, τα πολιτικά,
ακόμα και τα έμφυλα στε-
γανά που το επίσημο αφή-
γημα προσπαθεί να διατη-
ρήσει και να οξύνει.
Προσπάθεια
χειραγώγησης
Η επιβολή ενός πρύτανη με
καθαρά πολιτικά κριτήρια
ήρθε λοιπόν να αναδείξει
ότι το σημερινό πολίτευμα
στην Τουρκία καταβάλλει
συστηματικές προσπάθειες
να χαλιναγωγήσει όλες τις
δυναμικές που λειτουργούν
προς την κατεύθυνση του
κοινωνικού εκσυγχρονι-
σμού και παράλληλα προς
την υπέρβαση της πόλωσης
και του κατακερματισμού
Οι αντιδράσεις των φοιτη-
τών κατέδειξαν, για ακόμα
μια φορά, ότι η τουρκική
κοινωνία, και κυρίως οι
νέες της γενιές, δεν είναι
τόσο χειραγωγημένη όπως
πολλοί νομίζουν και ότι
πίσω από την ομίχλη του
αφηγήματος της επίσημης
Τουρκίας υπάρχει ένας
ολόκληρος κόσμος που
δονείται, που ζει εναρμο-
νισμένος με τις παγκόσμιες
δυναμικές, που αντιστέκε-
ται και αντιδρά και, πάνω
απ’ όλα, που αλλάζει διαρ-
κώς. Τα όσα έγιναν στο Πα-
νεπιστήμιο του Βοσπόρου
έρχονται πάλι να μας υπεν-
θυμίσουν ότι η Τουρκία δεν
είναι μόνο ο Ταγίπ Ερντο-
γάν και το πολίτευμά του,
ότι για να κατανοήσουμε
αυτή την χώρα – όσο μπο-
ρεί κανείς να κατανοήσει
την πολυπλοκότητά της –
πρέπει πια να αρχίσουμε
να βλέπουμε τι γίνεται πίσω
από τη σκηνή.
Ο κ. Ευάγγελος Αρεταίος
είναι επιστημονικός συ-
νεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ,
ερευνητής της Διπλω-
ματικής Ακαδημίας του
Πανεπιστημίου Λευκωσίας
και συν-συγγραφέας με
τον Γιώργο Αγγελετόπουλο
του βιβλίου «Τουρκία. Το
τρένο του μεγάλου εκσυγ-
χρονισμού» (εκδ. Παπαδό-
πουλος).
δημαϊκοί πρέπει να
επιλέγουν μόνοι τους
τούς πρυτάνεις.
Η επιλογή λάθος μα-
χών έχει να κάνει με
τον σφικτό εναγκαλι-
σμό του Ταγίπ Ερ-
ντογάν και του ΑΚΡ
με μια νέα μορφή
σκληρού εθνικισμού
και με την επικράτη-
ση ενός βαθιά φο-
βικού συνδρόμου
για την επιβίωση του
κράτους/έθνους αλ-
λά και του ίδιου του
πολιτεύματος. Τρο-
φοδοτείται έτσι μια
εγγενής ανάγκη του
πολιτεύματος να επι-
βιώνει μέσω της πό-
λωσης και της αντι-
μετώπισης όλων των
φυγόκεντρων κοινω-
νικών δυναμικών ως
εν δυνάμει υπαρξια-
κών απειλών, όπως
έγινε με τις διαμαρ-
τυρίες των φοιτητών
του Πανεπιστημίου
του Βοσπόρου – μία
ανάγκη που έχει σή-
μερα μετατρέψει το
πολίτευμα σε καθε-
στώς και που κάνει
το χάσμα ανάμεσα
στον δεσποτισμό
του «Παλατιού» και
στη γεμάτη ζωντά-
νια τουρκική νεολαία
απροσπέλαστο.
 Α24 24 TO BHMA ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Συστοιχία ρωσικών S-400. Ο υπουργός Αμυνας

Χουλουσί Ακάρ έβαλε ξανά στο τραπέζι πριν
από λίγες ημέρες το «μοντέλο της Κρήτης»,
υπενθυμίζοντας τι συνέβη όταν η Κύπρος σχεδίαζε
να προμηθευτεί την προηγούμενη έκδοση του
ίδιου συστήματος, τους S-300

Ρεπορτάζ ΑΓΓΕΛΟΣ
ΑΛ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Σαφή προτεραιότητα στη
διαμόρφωση νέων – και
προφανώς επωφελών για
την ίδια – ισορροπιών ένα-
ντι των Ηνωμένων Πολι-
τειών και της Ευρωπαϊκής
Ενωσης (ΕΕ) δίνει η Αγκυ-
ρα, η οποία εμφανίζεται
να κωλυσιεργεί στα επό-
μενα βήματα τόσο των δι-
ερευνητικών επαφών όσο
και του Κυπριακού. Οπως
«Το Βήμα» αποκάλυψε την
προηγούμενη Κυριακή, η
Τουρκία επιθυμεί η άτυπη
πενταμερής διάσκεψη (5+1)
υπό την αιγίδα των Ηνωμέ-
νων Εθνών να λάβει χώρα
μετά τη Σύνοδο Κορυφής
του Ευρωπαϊκού Συμβου-
λίου στις 25-26 Μαρτίου,
ίσως δε, σύμφωνα με νεό-
τερες πληροφορίες, εντός
του Απριλίου. Παράλληλα
– ως την ώρα που γράφο-
νταν αυτές οι γραμμές – δεν
είχε απαντήσει στην πρό-
σκληση της Αθήνας για την
πραγματοποίηση του επόμε-
νου (62ου) γύρου των διε-
ρευνητικών επαφών εντός
της πρώτης εβδομάδος του
Μαρτίου (1-5/3).
Η πρόσφατη λεκτική επίθε-
ση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντο-
γάν περί «τρελών Τούρκων»
εναντίον του Κυριάκου Μη-
τσοτάκη με αφορμή τις δη-
λώσεις του έλληνα Πρωθυ-
πουργού από τη Λευκωσία
υπέρ της διζωνικής, δικοι-
νοτικής ομοσπονδίας και
περί τουρκικής κατοχής της
Βόρειας Κύπρου εξέπληξε
λόγω της έντασής της – όχι
του περιεχομένου της. Αλ-
λωστε, ο έλληνας Πρωθυ-
πουργός απέφυγε – και
ορθώς – «να σηκώσει το
γάντι» σε άλλη μία από τις
γνωστές εξάρσεις του κ. Ερ-
ντογάν. Επιπλέον, η Αγκυρα
εξακολουθεί να εκνευρίζε-
ται, όπως καταδεικνύει η
ανακοίνωση του τουρκικού
υπουργείου Εξωτερικών την
Παρασκευή, από κινήσεις
όπως η πολυμερής διάσκε-
ψη – ονομασθείσα «Philia
Forum» – που πραγματοποι-
ήθηκε την Πέμπτη 11 Φε-
βρουαρίου στην Αθήνα με
Τι κρύβει
η ξαφνική
λεκτική επίθε-
ση Ερντογάν
σε Μητσοτάκη
– Η διαμόρ-
φωση νέων
ισορροπιών
Τουρκίας με
Ευρώπη - Αμε-
ρική, η καθυ-
στέρηση των
διερευνητικών
και το αγκάθι
των ρωσικών
πυραύλων
Το «παιχνίδι τακτικής»
της Αγκυρας με ΗΠΑ και S-400
τη συμμετοχή της Κύπρου, της. Ολα αυτά όμως είναι την προσπάθειά της στην τικά στην Τουρκία (όπως η συνεργασίας με τη Ρωσία,
της Αιγύπτου, της Σαουδι- μάλλον προφάσεις. αποφυγή μιας κρίσης στις Βικτόρια Νούλαντ στο Στέ- όσο επίσης λόγω της στά-
κής Αραβίας, των Ηνωμέ- σχέσεις με τη νέα αμερικα- ιτ Ντιπάρτμεντ και η Αμά- σης έναντι του ΝΑΤΟ και
νων Αραβικών Εμιράτων, Το βλέμμα στις νική κυβέρνηση του Τζο ντα Σλόουτ στο Συμβούλιο της κατάστασης των ανθρω-
του Μπαχρέιν και της Γαλ- Ηνωμένες Πολιτείες Μπάιντεν. Στους κόλπους Εθνικής Ασφαλείας), αλλά πίνων δικαιωμάτων – θέμα
λίας, καθώς θεωρεί ότι τέ- Εμπειροι διπλωματικοί πα- της ομάδας άσκησης εξωτε- η εικόνα της Αγκυρας έχει που η κυβέρνηση Μπάιντεν
τοιου είδους κινήσεις συ- ρατηρητές τονίζουν ότι αυτή ρικής πολιτικής βρίσκονται βάναυσα πληγεί τα τελευ- θα αναδείξει πολύ περισσό-
ντείνουν στην απομόνωσή τη στιγμή η Αγκυρα εστιάζει πρόσωπα που διάκεινται θε- ταία χρόνια τόσο λόγω της τερο σε σχέση με την προκά-
τοχό της, προκαλώντας ήδη
τη μήνιν της Αγκυρας που
ΘΟΛΟ ΤΟΠΙΟ δημοσίως απάντησε στο αί-
τημα για την απελευθέρωση
Η δύσκολη εξίσωση των φρεγατών του Οσμάν Καβαλά. Ο νέος
αμερικανός υπουργός Εξω-
Η αμυντική ενίσχυση της χώρας πα- πώληση τεσσάρων πλοίων και δέχο- άμεση αποστολή Letter of Request τερικών Αντονι Μπλίνκεν
ραμένει προτεραιότητα, ωστόσο η νται την κατασκευή ως και τριών εξ (LoR) εφόσον συζητείται συμφωνία αναμένεται να έχει τις αμέ-
προμήθεια των νέων φρεγατών του αυτών σε ελληνικό ναυπηγείο, μαζί υπό μορφή FMS και εξακολουθεί να σως προσεχείς ημέρες (ίσως
Πολεμικού Ναυτικού εξελίσσεται με ανάληψη του εκσυγχρονισμού μέ- υπάρχει ασάφεια σε αρκετά σημεία και αύριο) τηλεφωνικές επι-
σε σίριαλ με ομιχλώδες τέλος. Κα- σης ζωής των τεσσάρων φρεγατών της πρότασής της. Η γαλλική πρόταση κοινωνίες τόσο με τον Νίκο
μία απόφαση δεν έχει ληφθεί. Την τύπου ΜΕΚΟ. Η υπόθεση τόσο των δεν καλύπτει ουσιαστικά το αίτημα Δένδια όσο και με τον Με-
εβδομάδα που πέρασε βρέθηκαν ναυπηγείων Ελευσίνας όσο και των του Πολεμικού Ναυτικού για πλοίο βλούτ Τσαβούσογλου και
στην Αθήνα αντιπροσωπείες της αμε- ναυπηγείων Σκαραμαγκά αποδεικνύ- ενδιάμεσης λύσης, καθώς η Naval τα ζητήματα της περιοχής
ρικανικής Lockheed Martin και της εται όμως αξεπέραστος νομικός κυ- Group δεν έχει αρμοδιότητα να συ- θα συζητηθούν αναλυτικά.
γαλλικής Naval Group ώστε να πα- κεώνας που μπορεί να καθυστερήσει ζητήσει το κομμάτι αυτό. Σε αυτό το
ρουσιάσουν τις προτάσεις τους για τις δραματικά την προμήθεια. Σύμφωνα πλαίσιο, δεν λείπουν όσοι μιλούν για Το «αγκάθι»
MMSC και τις Belh@rra αντιστοίχως. με πληροφορίες του «Βήματος», η εγκατάλειψη της λύσης-πακέτου ώστε των S-400
Και οι δύο πλευρές προτείνουν την αμερικανική πλευρά επιμένει στην να αποφευχθούν καθυστερήσεις. Το «καυτό σημείο» είναι
τι μέλλει γενέσθαι με το
ρωσικό αντιπυραυλικό

CM

MY

CY

CMY

K
 Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 TO BHMA 49 Α25

Ο νέος αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Η στρατιωτική συνεργασία

Αντονι Μπλίνκεν αναμένεται να έχει τις προχωρεί και αναμένεται
αμέσως προσεχείς ημέρες (ίσως και να αναβαθμιστεί ακόμη
αύριο) τηλεφωνικές επικοινωνίες τόσο με περισσότερο μεταξύ Ελλάδας
τον Νίκο Δένδια όσο και με τον Μεβλούτ - Ισραήλ. Σε αυτό συμφώνησαν
Τσαβούσογλου και τα ζητήματα της Κυριάκος Μητσοτάκης και
περιοχής θα συζητηθούν αναλυτικά Μπέντζαμιν Νετανιάχου

ΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΑΜΜΟΣ

Το μέτωπο της Λιβύης,

το μνημόνιο και
οι θαλάσσιες ζώνες
Η ανάδειξη μιας νέας μεταβατικής κυβέρνησης στη
Λιβύη από το Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (LPDF)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:EUROKINISSI/ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΜΗΤΣΟΣ
στις 5 Φεβρουαρίου, με την εκλογή νέου τριμελούς
Προεδρικού Συμβουλίου υπό τον απελαθέντα από
την Ελλάδα πρέσβη Μοχάμεντ Γιουνές Μενφί
και νέου πρωθυπουργού, του φιλικά προσκείμε-
νου προς την Αγκυρα (αλλά και με δεσμούς με το
καθεστώς Καντάφι) Αμπντούλ Χαμίντ Μοχάμεντ
Νταμπέιμπα, γεννά μια σειρά από προκλήσεις
για την Αθήνα. Ο κ. Μενφί βρέθηκε μάλιστα στην
Αθήνα τις προηγούμενες ημέρες και πέρασε από
κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας όπου και φέρεται Μια σύντομη επίσκεψη με πολλή ουσία
να είχε συναντήσεις με ορισμένους εκ των συμμε-
τεχόντων στο πολυμερές «Philia Forum».
Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες του «Βήματος»,
δύο στοιχεία απασχολούν έντονα την ελληνική πλευ-
Ολο και πιο βαθιά η σχέση
ρά. Η Αγκυρα φαίνεται να επιδιώκει να εγκριθεί
από το Κοινοβούλιο, του οποίου εξακολουθεί να
προΐσταται ο ηττηθείς στις 5 Φεβρουαρίου Αγκίλα
Ελλάδας - Ισραήλ
σύστημα S-400 που έχει Σάλεχ, το τουρκολιβυκό μνημόνιο κατά τη διάρ-
προμηθευτεί η Αγκυρα. κεια της ψήφου εμπιστοσύνης της νέας κυβέρνη- Η πρόσφατη επίσκεψη του σίζεται σε κοινές αξίες και νέκτημα, αλλά οι συζητήσεις
Ο υπουργός Αμυνας Χου- σης. Παράλληλα, η τουρκική πλευρά εμφανίζεται Κυριάκου Μητσοτάκη στο στην αμοιβαία ανάλυση των βρίσκονται σε εξέλιξη. Και
λουσί Ακάρ έβαλε ξανά να πιέζει ήδη για πιθανό μοίρασμα οικοπέδων προς Ισραήλ μπορεί να ήταν πολύ προκλήσεων που βρίσκο- βέβαια, η δημιουργία του
στο τραπέζι πριν από λί- εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην περιοχή του σύντομη σε διάρκεια, αλ- νται ενώπιον των δύο χω- Διεθνούς Κέντρου Αεροπο-
γες ημέρες το «μοντέλο της τουρκολιβυκού μνημονίου – κίνηση που προκάλεσε λά η ουσία που εμπεριείχε ρών. Είναι σαφές ότι το Τελ ρικής Εκπαίδευσης στην Κα-
Κρήτης», υπενθυμίζοντας την παρασκηνιακή αντίδραση της Αθήνας. υπερέβαινε κατά πολύ τις Αβίβ δεν επιθυμεί να απο- λαμάτα χαρακτηρίζεται «κί-
τι συνέβη όταν η Κύπρος Πρόσφατα, ανησυχία προκάλεσαν οι πληροφορίες περίπου τέσσερις ώρες πα- ξενώσει κι άλλο την Αγκυ- νηση μείζονος σημασίας».
σχεδίαζε να προμηθευτεί ότι η Ιταλία φέρεται να πρότεινε στην Τρίπολη μια ραμονής του έλληνα πρω- ρα, αλλά αυτό δεν σημαίνει, Υπάρχει τέλος η ευρύτερη
την προηγούμενη έκδοση συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών θυπουργού στη χώρα. Δεν σε καμία περίπτωση, ότι θα γεωστρατηγική εικόνα στην
του ίδιου συστήματος, τους μεταξύ τους. Η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Η είναι μόνο ότι, σύμφωνα με θέσει σε κίνδυνο τη σχέση Ανατολική Μεσόγειο και
S-300, στα τέλη της δεκα- Τρίπολη φαίνεται αρχικά να διαμαρτυρήθηκε, όπως έμπειρους παρατηρητές της του με την Αθήνα. Η Αγκυ- στον Κόλπο. Η συναντίληψη
ετίας του 1990 – πριν τε- και παλαιότερα, για το σημείο 16 της ελληνοϊταλικής σύγχρονης πραγματικότη- ρα έχει τους λόγους της να είναι βαθιά. «Υπάρχει κοι-
λικά αυτό μεταφερθεί στο συμφωνίας οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ – τας των ελληνοϊσραηλινών επιδιώκει να εμφανίσει μια νή θεώρηση των προκλή-
ελληνικό νησί. Είναι σα- κάτι που προκάλεσε ήδη την αντίδραση της Ρώμης, σχέσεων, οι κ.κ. Κυριάκος καλή ατμόσφαιρα στις σχέ- σεων και του τρόπου που
φές ότι η επιβολή των, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες ανάλογη ρηματική Μητσοτάκης και Μπέντζα- σεις με το Τελ Αβίβ λόγω, αυτή μεταφέρεται σε άλ-
έστω και ήπιων, κυρώσε- διακοίνωση ετοιμάζει και η Αθήνα. Η ιταλική πρότα- μιν Νετανιάχου μπορούν με μεταξύ άλλων, της πολιτι- λους δρώντες» σημειώνουν
ων στο πλαίσιο του νόμου ση ακολούθησε, αλλά αυτό που έχει τώρα σημασία ένα απλό τηλεφώνημα να κής αλλαγής στις Ηνωμένες στενοί παρατηρητές των
CAATSA έχουν ανησυχήσει για την ελληνική πλευρά είναι να μπορέσει να μπει κανονίσουν να συναντώνται Πολιτείες αλλά εξακολουθεί περιφερειακών εξελίξεων,
την Αγκυρα, η οποία, όπως στο παιχνίδι, ανοίγοντας γρήγορα πρεσβεία στην όποτε το θελήσουν. Είναι ότι να προκαλεί προβλήματα σε «δείχνοντας» και προς την
επεσήμανε σε πρόσφατη Τρίπολη και καταθέτοντας ενδεχομένως πρόταση πλέον, όπως σημειώνουν, «η περιοχές όπως η Συρία και πολυμερή διάσκεψη «Philia
ανάλυσή του ο Ααρον στη νέα κυβέρνηση για έναρξη διαπραγματεύσεων μία χώρα έχει πολλή σημα- η Λιβύη. Forum» που πραγματοποιή-
Στάιν του Foreign Policy για θαλάσσια οριοθέτηση. Το «Λιβυκό Πρόβλημα» σία για την εθνική ασφάλεια θηκε την περασμένη Πέμπτη
Research Institute, ενδια- θα παραμείνει μια κινούμενη άμμος μέχρι τις προ- της άλλης». Αυτή η διαπί- Στρατιωτική συνεργασία στην Αθήνα με τη συμμετο-
φέρεται κυρίως να ξεκλει- γραμματισμένες για τις 24 Δεκεμβρίου 2021 εκλο- στωση αναβαθμίζει τη σχέ- Η στρατιωτική συνεργασία χή Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύ-
δώσει τις προμήθειες μέσω γές – ίσως δε και μετά από αυτές. Σύμφωνα με τον ση σε «στρατηγική», με ό,τι προχωρεί και αναμένεται να πτου, Σαουδικής Αραβίας
του προγράμματος Foreign Ταρέκ Μεγκερίζι, αναλυτή του European Council αυτό συνεπάγεται. αναβαθμιστεί ακόμα περισ- (η συμμετοχή της κρίνεται
Military Sales (FMS) και for Foreign Relations (ECFR) με τον οποίο συνομί- σότερο. Κύκλοι με γνώση ιδιαίτερα σημαντική), Ηνω-
ίσως να επανέλθει στο πρό- λησε «Το Βήμα», «υπάρχει πολύ ίντριγκα γύρω από Οι προσδοκίες των συνομιλιών τόνιζαν ότι μένων Αραβικών Εμιράτων,
γραμμα του αεροσκάφους τη νέα κυβέρνηση. Ο νέος πρωθυπουργός έχει τη της Αγκυρας το Ισραήλ ίσως να επιθυμού- Μπαχρέιν, Γαλλίας. Η ισρα-
5ης γενιάς F-35. Κατά τον φήμη του διεφθαρμένου παρά του ιδεολόγου, και Από την άποψη αυτή, οι σε να κινηθεί γρηγορότερα, ηλινή πλευρά – και όχι μόνο
ίδιο πάντως, οι Αμερικανοί αυτό κάνει τον Χάφταρ, τις ένοπλες δυνάμεις που ίδιοι κύκλοι επέμεναν ότι αλλά σέβεται τις ελληνικές – φαίνεται να θεωρεί ότι η
μάλλον θα ζητήσουν κά- ελέγχουν την Τρίπολη και όσους άλλους θέλουν να τα πρόσφατα δημοσιεύμα- γραφειοκρατικές διαδικασί- Αθήνα μπορεί να διαδραμα-
ποιου είδους ρύθμιση με δημιουργήσουν προβλήματα μάλλον περίεργους τα, διαρροές και αναλύσεις ες. Εκδηλώνεται εκ μέρους τίσει σημαντικό ρόλο στην
την οποία να επιθεωρούν για το είδος της συνεννόησης που θα βρουν μαζί περί της επαναπροσέγγισης του Ισραήλ η προσπάθεια ενίσχυση των σχημάτων πε-
τοπικά αν οι S-400 χρησι- του». Επιπλέον η Αγκυρα δεν έχει προς το παρόν του Ισραήλ με την Τουρκία να ικανοποιηθούν ελληνικά ριφερειακής συνεργασίας
μοποιούνται ή όχι. Η επί- πρόβλημα με τα νεοεκλεγέντα πρόσωπα και ίσως πρέπει να θεωρούνται υπό αιτήματα μέσω της πώλησης με διάφορες θεματικές, κα-
κληση του «μοντέλου της προσπαθήσει «να πείσει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη τη σωστή τους διάσταση. Η οπλικών συστημάτων που θώς τα πολυμερή σχήματα
Κρήτης» από μόνη της δεν να συνεργαστούν μαζί τους» προωθώντας και τη ελληνοϊσραηλινή σχέση εί- μπορούν να προσφέρουν που συνεχώς αναπτύσσονται
είναι επαρκής. δική της καλή εικόνα. ναι πλέον πολύ στενή, βα- σημαντικό ποιοτικό πλεο- είναι συμπληρωματικά.
Α26 50 TO BHMA

Τριάντα χρόνια
Ρεπορτάζ
Λάμπρος
από τη διάσπαση
Σταυρόπουλος

Τριάντα χρόνια μετά, το

«φάντασμα» της διάσπα- Το 13ο Συνέδριο συνήλθε στις 19-24 Φεβρουαρίου
1991 στην κλειστή αίθουσα του Ολυμπιακού Σταδίου
σης του ΚΚΕ μοιάζει να
σε εξαιρετικά βαρύ και φορτισμένο κλίμα
μην είναι εδώ... Αποτελεί
μια μακρινή ανάμνηση για
τους πρωταγωνιστές της τα-
ραγμένης εκείνης περιόδου,
οι οποίοι με δυσκολία επι-
θυμούν να την ανασύρουν
στη μνήμη τους. Δεν είναι
μόνο η απόσταση τριών δε-
καετιών και οι κοσμογονι-
κές αλλαγές – οικονομικές,
τεχνολογικές και κοινωνι-
κές – που μεσολάβησαν,
είναι κυρίως οι πληγές και
οι ανεκπλήρωτες προσδοκί-
ες για τους ηττημένους της
αναμέτρησης και από την
άλλη οι αγωνιώδεις προ-
σπάθειες και οι αντιξοότη-
τες για τους νικητές να στή-
σουν εκ νέου στα πόδια του
το σε μεγάλο βαθμό απο-
δεκατισμένο κόμμα σε μια
φάση ιστορικής ήττας του
«υπαρκτού σοσιαλισμού».
Στην πραγματικότητα δεν

Η αδυσώπητη μάχη
συγκρούστηκαν μόνο δύο
αντίπαλα εσωκομματικά
στρατόπεδα, αλλά δύο
«κόσμοι», δύο διαφορετι-
κές αντιλήψεις για τον χα-

για την «ψυχή» του ΚΚΕ

ρακτήρα, τη φυσιογνωμία
και τον ρόλο που καλού-
νταν να διαδραματίσει στη
συγκεκριμένη ιστορική κα-
μπή το ΚΚΕ. Γι’ αυτό και η
διαμάχη ήταν αδυσώπητη
ξεπερνώντας κάθε προηγού-
μενο στην πολυκύμαντη και
διάσπαρτη με συγκρούσεις
και διασπάσεις ιστορία του
κόμματος της κομμουνιστι-
κής Αριστεράς.
Ανανέωση
ή στασιμότητα
Μπορεί το ΚΚΕ να διχάστη-
κε μετά την αποκαθήλωση
του Νίκου Ζαχαριάδη το
1956, μπορεί να διασπά-
στηκε το 1968 αποκτώ-
ντας «στα δεξιά» του ένα
εν δυνάμει αντίπαλο δέ-
ος, το ΚΚΕ Εσωτερικού,
ως φορέα των ιδεών του
«ευρωκομμουνισμού» και
της αμφισβήτησης του μο-
ντέλου εξάρτησης από τη
Μόσχα, όμως ουδέποτε εί-
χε απειληθεί τόσο απόλυ-
τα η ύπαρξή του. Ο άνεμος
της «περεστρόικα» και της
«γκλάσνοστ», η πτώση του
Τείχους του Βερολίνου, οι
ανατροπές στο εσωτερικό
του διεθνούς κομμουνι-
στικού κινήματος, σάρω-
ναν την υφήλιο και μαζί τα
κομμουνιστικά κόμματα της
Δύσης. Το κύμα αυτό ανα-
πόφευκτα θα επηρέαζε και
το ΚΚΕ, το οποίο θα έπρεπε
να δώσει τη δική του απά-
ντηση στις προκλήσεις των
καιρών. Το δίλημμα-κλισέ
της εποχής ήταν: ανανέωση
ή στασιμότητα;
Στο ΚΚΕ δεν ανέμεναν τις
σαρωτικές αλλαγές στην
ΕΣΣΔ και στο «ανατολικό
μπλοκ» για να εκκινήσει μια
προσπάθεια «ανοιγμάτων»
και «υπερβάσεων». Καταλυ-
τική στην πορεία αυτή ήταν
Η πορεία από τη συγκρότηση του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου,
τον «ιστορικό συμβιβασμό» και τη συμμετοχή στην κυβέρνηση Τζαννετάκη ως τη ρήξη
η άνοδος στην εξουσία του τισμό ΠαΣοΚ-ΝΔ. ωνίδα Κύρκο γίνονταν στο Κάππος δεν ψηφίζει τις προ- (μεταξύ αυτών οι Νάντια Βα-
ΠαΣοΚ του Ανδρέα Παπαν- Το 12ο Συνέδριο του ΚΚΕ σπίτι του Πέτρου Κουναλά- γραμματικές δηλώσεις της λαβάνη, μετέπειτα υπουργός
δρέου το 1981 που εισέβαλε (1987) κάνει ένα καθοριστι- κη και όταν εμπεδώθηκε το συγκυβέρνησης Τζαννετάκη του ΣΥΡΙΖΑ, Αγγελος Χάγι-
δυναμικά στο παιχνίδι οικει- κό βήμα προς την κατεύθυν- κλίμα εμπιστοσύνης ανάμε- και ο «θεωρητικός» του ΚΚΕ ος, Θανάσης Σκαμνάκης,
οποιούμενο ακόμα και συν- ση αυτή ανοίγοντας τον δρό- σά τους στο σπίτι του ηγέτη Νίκος Κοτζιάς, κατοπινός Δήμος Τσακνιάς, Γιώργος
θήματα της Αριστεράς («ΕΟΚ μο για τη συγκρότηση του της Ανανεωτικής Αριστεράς υπουργός Εξωτερικών του Μανιάτης, Σήφης Καυκα-
και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικά- Συνασπισμού της Αριστεράς στα Εξάρχεια). Οπως έχει πει ΣΥΡΙΖΑ, διαφωνεί ανοιχτά λάς, Γιώργος Σταματάκης,
το», «Οχι στην ΕΟΚ των μο- και της Προόδου (1989) που ο κ. Ανδρουλάκης, στο «Κοι- και αποχωρεί από την Κε- ο ευρωβουλευτής Δημήτρης
νοπωλίων» κ.λπ.). κατέστη δυνατός μετά τη σύ- νό Πόρισμα» αποτυπωνόταν ντρική Επιτροπή. Τον Σε- Δεσύλλας κ.ά.).
γκλιση ΚΚΕ - ΕΑΡ (διαδόχου μια «συνισταμένη αριστερής πτέμβριο του ίδιου χρόνου
Το ΠαΣοΚ και σχήματος του ΚΚΕ Εσωτερι- σοσιαλδημοκρατίας με προ- το ρήγμα μεγαλώνει με την Απειλούνταν
η ιδέα της ενότητας κού, η δημιουργία του οποί- γραμματική κατεύθυνση». ανταρσία της ΚΝΕ υπό τον τα «ιερά και όσια»
Από το 1982 (11ο Συνέδριο) ου βοήθησε να υπερπηδηθεί Γιώργο Γράψα, στη θέση Από τις εκλογές του Νο-
διατυπώνονταν στο εσωτε- και το εμπόδιο του ονόματος Ο «ιστορικός του οποίου ο Περισσός το- εμβρίου 1989 θα προκύ-
ρικό του ΚΚΕ απόψεις για που δίχαζε από το ’68 τα δύο συμβιβασμός» ποθετεί τον Τάκη Θεοδω- ψει η οικουμενική κυβέρ-
συνεργασία με το ΠαΣοΚ, ΚΚ) στο πλαίσιο του «Κοινού Το σκάνδαλο Κοσκωτά και ρικάκο (τον μέχρι πρότινος νηση ΝΔ-ΠαΣοΚ-ΣΥΝ υπό
ενώ από τα μέσα της δε- Πορίσματος» που συντάχθη- η φθορά της διακυβέρνησης υπουργό Εσωτερικών της τον Ξενοφώντα Ζολώτα, η
καετίας του ’80, όταν στον κε από τις δύο πλευρές. του ΠαΣοΚ έφεραν – ελέω κυβέρνησης του Κυριάκου οποία λίγους μήνες μετά θα
Περισσό άρχισαν να αντι- Είχε προηγηθεί ένα έντονο εκλογικού νόμου – τον ΣΥΝ Μητσοτάκη), ενώ πριν και καταρρεύσει με την επίκλη-
λαμβάνονται το μέγεθος της παρασκήνιο επαφών και δι- ενώπιον της πρόκλησης της μετά τις εκλογές του Νοεμ- ση της αδυναμίας εκλογής
«στροφής» που υλοποιούσε εργασιών με πρωτεργάτη τον συγκυβέρνησης με τη ΝΔ του βρίου 1989 αποχωρεί από Προέδρου της Δημοκρατί-
το ΠαΣοΚ, άρχισε να «ζυμώ- Μίμη Ανδρουλάκη, ανώτατο Κωνσταντίνου Μητσοτάκη το ΚΚΕ πλειάδα στελεχών ας και η χώρα θα οδηγηθεί
νεται» η ιδέα περί «ενότητας στέλεχος τότε του ΚΚΕ, με στις εκλογές του Ιουνίου της Κεντρικής Επιτροπής της σε νέες εκλογές τον Απρίλιο
της Αριστεράς» ώστε να δι- τις «ευλογίες» του Χαρίλαου 1989. Ο «ιστορικός συμβιβα- αντιδικτατορικής γενιάς που του 1990 αναδεικνύοντας τη
αμορφωθούν οι συνθήκες Φλωράκη, ιστορικού ηγέ- σμός» άνοιξε τον ασκό του ασκούσαν σφοδρή κριτική ΝΔ στην κυβέρνηση και τον
συγκρότησης ενός τρίτου πό- τη του κόμματος (οι πρώτες Αιόλου προκαλώντας μεγά- για «δεξιά παρέκκλιση» και Κωνσταντίνο Μητσοτάκη
λου που θα έμπαινε «σφήνα» μυστικές συναντήσεις του λες αναταράξεις. Ο βουλευ- διολίσθηση του ΚΚΕ προς πρωθυπουργό – ο μεγάλος
στον παραδοσιακό δικομμα- κ. Ανδρουλάκη με τον Λε- τής του κόμματος Κώστας το αστικό πολιτικό σύστημα νικητής της συγκυβέρνη-
Διαφορετικές στρατηγικές και έλλειψη συνοχής
Δεν θεωρούσαν όλοι ότι η διάσπαση ήταν νομοτελειακή εξέλιξη
Αν για την πλευρά των «συντηρητικών» τα πράγματα ήταν πιο σαφή αλλαγών στην ΕΣΣΔ θα συντελούνταν σταδιακά και ο μετασχηματι-
– διατήρηση των αρχών του μαρξισμού - λενινισμού και των κομμου- σμός του ΚΚΕ, ενώ παράλληλα η πρωτοβουλία των κινήσεων θα ανή-
νιστικών χαρακτηριστικών του κόμματος –, για τους «ανανεωτικούς», κε στον Συνασπισμό. Η απόφαση που είχε ήδη ληφθεί από τις αρχές
πέραν του γενικού πλαισίου που αφορούσε τη μεταρρύθμιση και τον του 1990 ερήμην του ΚΚΕ για μετατροπή του σε ενιαίο (πολυτασικό)
εκδημοκρατισμό του ΚΚΕ, υπήρχαν διαφορετικές στρατηγικές, έλλει- κόμμα, από συμπαράταξη κομμάτων που ήταν, είχε χαρακτηριστεί
ψη συνοχής. Δεν θεωρούσαν όλοι ότι η διάσπαση ήταν νομοτελειακή ακόμα και από τους ένθερμους θιασώτες της «ανανέωσης», όπως
εξέλιξη. Ακόμα και οι πρωτεργάτες της «υπέρβασης» πίστευαν ότι ο κ. Ανδρουλάκης, λανθασμένη, διότι ενεργοποίησε τα κομματικά
έπρεπε να αποφευχθεί το ρήγμα, καθώς πίστευαν ότι δεδομένων των αντανακλαστικά υπέρ της διάσωσης του ΚΚΕ.

σης με την Αριστερά μέσω
της οποίας είχε κατορθώ-
σει έστω και πρόσκαιρα να
απομονώσει το ΠαΣοΚ.
Υπό την πίεση των γεγονό-
των και με «όχημα» τον Συ-
νασπισμό, οι «ανανεωτικές»
δυνάμεις εντός του ΚΚΕ,
έχοντας με το μέρος τους τον
σαρωτικό άνεμο που έπνεε
στις χώρες της Ανατολικής
Ευρώπης, αναζητούσαν τη
νέα ταυτότητα του κόμμα-
τος. Ωστόσο οι ανατροπές
στο σοσιαλιστικό στρατό-
πεδο ενεργοποιούσαν και
αντίρροπες τάσεις. Η «πα-
λαιά φρουρά» του κόμμα-
τος έβλεπε να καταρρέουν
τα οράματα και οι προσδο-
κίες των γενεών που γαλου-
χήθηκαν με τα ιδανικά της
Οκτωβριανής Επανάστασης
και της νίκης του σοσιαλι-
σμού, για τα οποία πάλεψαν
και διώχθηκαν.
Και μαζί με τα ιδανικά αυτά
έβλεπαν να απειλούνται τα
«ιερά και τα όσια» του κόμ-
ματος, τα σύμβολα και τα
«εικονίσματά» του – «Υπήρ-
ξες Λούθηρος χωρίς να το
γνωρίζεις» είχε πει χαρακτη-
ριστικά ο κ. Ανδρουλάκης
στον Χαρίλαο Φλωράκη σε
μια φορτισμένη συνεδρίαση
(Ιούνιος 1990) όπου επιση-
μοποιήθηκε η διάσταση και
οι αντιμαχόμενες πλευρές
πήραν θέσεις μάχης.
Οι συσκέψεις
στην ταβέρνα «Λοκάντα»
Η εσωκομματική διαπάλη
έλαβε ανεξέλεγκτες δια-
στάσεις. Από τη μια αμφι-
σβητούνταν ο χαρακτήρας
του ΚΚΕ και από την άλλη
θεοποιούνταν ο ρόλος του
Συνασπισμού που οι «ανα-
νεωτικοί» θα ήθελαν να με-
τεξελιχθεί σε ενιαίο κόμμα
μέσα στο οποίο ουσιαστικά
θα διαχέονταν οι δυνάμεις
του κόμματος.
Η εσωκομματική ατμόσφαι-
ρα αποκτούσε ολοένα και
περισσότερο στοιχεία ακραί-
ας πόλωσης από την κορυ-
φή ως τη βάση του κόμμα-
τος, διχάζοντας τα στελέχη
και τα μέλη του. Οι φράξιες
και οι ομαδοποιήσεις ξεπέ-
ρασαν κάθε προηγούμενο
και η μάχη για την επικρά-
τηση στο πεδίο των εσωτε-
ρικών συσχετισμών – από
τις απλές οργανώσεις έως
την Κεντρική Επιτροπή και
το Πολιτικό Γραφείο – ήταν
πρωτόγνωρη.
Οι συσκέψεις της «φράξι-
ας» των «ανανεωτικών» γί-
νονταν κατά βάση σε δύο
μέρη – στο πατρικό σπίτι του
Γιώργου Παπαπέτρου, στε-
λέχους της αντιδικτατορικής
γενιάς, στην πλατεία Αμερι-
κής και στην ταβέρνα «Λο-
κάντα».
Ο κ. Ανδρουλάκης, ο Πανα-
γιώτης Λαφαζάνης, εκ των
πρωταγωνιστών του «ανα-
νεωτικού» εγχειρήματος, ο
Θανάσης Καρτερός, «άν-
θρωπος» του Γρηγόρη Φα-
ράκου που είχε διαδεχθεί το
1989 τον Φλωράκη στη θέση
του γενικού γραμματέα του
κόμματος και είχε συνταχθεί
με τους «ανανεωτικούς» ερ-
χόμενος σε ρήξη με τη γενιά
του, ο Δημήτρης Καραγκου-
λές, οργανωτικός παράγο-
ντας της πτέρυγας, η Μαρία
Δαμανάκη, βουλευτής και
ηγετική προσωπικότητα του
Συνασπισμού, ο ευρωβου-
λευτής Αλέκος Αλαβάνος,
ο κ. Παπαπέτρου κ.ά. ήταν
μεταξύ των επισκεπτών της
πατρικής οικίας. Ο τελευταί-
ος έχει διηγηθεί το εξής περι-
στατικό: πριν από το 13ο Συ-
νέδριο είχε οριστεί σύσκεψη
των «ανανεωτικών» μελών
της ΚΕ, όμως ο ίδιος καθυ-
στέρησε να φτάσει – έσκασε
το λάστιχο του αυτοκινήτου
του – και οι συγκεντρωμέ-
νοι περίμεναν απ’ έξω, χωρίς
να υπολογίσουν ότι από το
απέναντι σπίτι, όπου είχε τα
γραφεία του το παράρτημα
του Συνδικάτου Οικοδόμων,
κάποιο μέλος του ΚΚΕ θα
ενημέρωνε τον Περισσό! Αυ-
τές όμως που έγραψαν ιστο-
ρία ήταν οι συσκέψεις της
«φράξιας» στη «Λοκάντα».
Παραμονές του συνεδρίου
συγκεντρώθηκαν πάνω από
100 «ανανεωτικοί» για να
δουν πώς θα κερδίσουν τη
μεγάλη μάχη.
Ο βιογράφος του Χαρίλαου
Φλωράκη, Χρήστος Θεο-
χαράτος, περιγράφοντας το
όργιο του φραξιονισμού που
επικρατούσε, έχει αναφερ-
θεί – χωρίς να τον κατονομά-
σει – στον «διπλοπρόσωπο
παράγοντα» που μετέφερε
στον Περισσό όσα συζη-
τούσαν στη «Λοκάντα» και
στους «ανανεωτικούς» όσα
αποφάσιζαν στον Περισσό
(άνθρωποι που έζησαν τα
γεγονότα εικάζουν ότι πρό-
κειται για επιχειρηματία το
όνομα του οποίου έχει έλθει
εσχάτως στην επικαιρότητα).
«Με τον Χαρίλαο
δίπλα μας»
Είναι ενδεικτικό ότι για
ισχυρές παρουσίες του χώ-
ρου των «μεταρρυθμιστών»,
όπως ο κ. Καρτερός, το ζη-
τούμενο ήταν η ανανέωση
του κόμματος και όχι η δι-
άχυσή του στον ΣΥΝ και θα
ήθελαν να κερδηθεί το συνέ-
δριο «αλλά με τον Χαρίλαο
δίπλα μας», όπως έχει πει
ο Γιάννης Δραγασάκης. Ο
καθοριστικός παράγοντας
για την έκβαση της διαμάχης
δεν ήταν άλλος από τον ιστο-
ρικό ηγέτη του κόμματος, εκ-
φραστή της «παλαιάς φρου-
ράς», ο οποίος αν και είχε
συνταχθεί και διαδραματί-
σει ενεργό ρόλο υπέρ της
διατήρησης των συμβόλων
παίρνοντας τα βουνά και τα
λαγκάδια προκειμένου να
μην «αλωθεί» το κόμμα από
τους «ανανεωτικούς», ήθελε
να αποσοβηθεί το μοιραίο.
Γι’ αυτό και παραμονές του
συνεδρίου οι κ.κ. Ανδρου-
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 TO BHMA 51 Α27
λάκης και Λαφαζάνης τον ναι υποψήφιος για την Κε- ακόμα και από τις οργανώ- την τύχη τους στον Συνασπι-
επισκέφθηκαν στο σπίτι του ντρική Επιτροπή, κάτι που σεις που υπήρχαν στην πο- σμό, από τον οποίο το ΚΚΕ
στην οδό Πυθίας 6 στο Χα- λειτούργησε καταλυτικά στο λιτική προσφυγιά κέρδισαν απέσυρε τις δυνάμεις του
λάνδρι. Η συζήτηση τράβη- «ηθικό» της πτέρυγας. το συνέδριο. Η διάσπαση ξεκινώντας την αναστήλω-
ξε μέχρι τις πρώτες πρωι- Οι «συντηρητικοί» εκμε- ολοκληρώθηκε λίγους μή- σή του αφού είχε απολέσει
νές ώρες. Ο Φλωράκης τούς ταλλευόμενοι τα λάθη των νες μετά, αφού οι «ανανε- το μισό κόμμα και την πιο
προσέφερε λίγο αρνάκι ψη- «αντιπάλων» και έχοντας ωτικοί» τέθηκαν σταδιακά καταρτισμένη και δυναμική
τό, σπανακόπιτα και κρασί εξασφαλίσει συνέδρους στο περιθώριο αναζητώντας φουρνιά στελεχών.
Μεσενικόλα της γενέτειράς
του Καρδίτσας. Στόχος τους
ήταν να βρεθεί μια μεταβα-
1
τική συμβιβαστική λύση, είτε
στο πρόσωπο του ίδιου, είτε
σε κάποιο πρόσωπο κοινής
αποδοχής για τη θέση του
γραμματέα. Ο ίδιος προβλη-
ματίστηκε και υποσχέθηκε
να θέσει το θέμα στην «πα-
λαιά φρουρά». Ωστόσο η
αντίδραση ήταν κάθετη –
«Ο κοντός πάλι θέλει να σε
ρίξει» του είπαν. Ακόμα και
άλλες σκέψεις, όπως του
Μήτσου Κωστόπουλου για
τριμελή μεταβατική γραμ-
ματεία, είχαν απορριφθεί.
Ετσι, προκρίθηκε ο δρόμος
των καθαρών λύσεων.
Οι «ανανεωτικοί»
στο περιθώριο 2
Οι «ανανεωτικοί» θεωρού-
σαν ότι ελέγχουν το συνέ-
δριο με τους εκλεγμένους
αντιπροσώπους τους. Το
13ο Συνέδριο συνήλθε στις
19-24 Φεβρουαρίου 1991
στην κλειστή αίθουσα του
Ολυμπιακού Σταδίου σε
εξαιρετικά βαρύ και φορ-
τισμένο κλίμα, παρά την πα-
νηγυρική ατμόσφαιρα που
είχε η έναρξή του παρου-
σία του τότε πρωθυπουργού 1. Από την έναρξη του 13ου Συνεδρίου. Διακρίνονται ο Κωνταντίνος Μητσοτάκης,
Κωνσταντίνου Μητσοτάκη δίπλα του η Βιργινία Τσουδερού και πιο πίσω τους ο Μάικλ Σωτήρχος, ενώ στην πρώτη
σειρά εκπροσωπούνται όλες οι γενιές και οι πτέρυγες του ΚΚΕ (από δεξιά προς τα
(έμελλε να είναι ο πρώτος
αριστερά): η «παλαιά φρουρά» με τον Νίκο Καλούδη, οι «συντηρητικοί» με τον Μήτσο
και ο τελευταίος έλληνας Κωστόπουλο και οι «ανανεωτικοί» με τον Μίμη Ανδρουλάκη. 2. Ο Γρηγόρης Φαράκος,
πρωθυπουργός που παρευ- που είχε διαδεχθεί το 1989 τον Χαρίλαο Φλωράκη στη θέση του γενικού γραμματέα του
ρέθηκε σε συνέδριο του κόμματος, είχε συνταχθεί με τους «ανανεωτικούς», ερχόμενος σε ρήξη με τη γενιά του.
ΚΚΕ), εκπροσώπων όλων 3. Σκίτσο του Κώστα Μητρόπουλου που δημοσιεύτηκε την 24η Φεβρουαρίου 1991 στην
των κομμάτων, ακόμα και πρώτη σελίδα του «Βήματος της Κυριακής» αποτυπώνει τις εξελίξεις στο 13ο Συνέδριο
του τότε αμερικανού πρε-
σβευτή Μάικλ Σωτήρχου,
γεγονός πρωτοφανές για 3
τα δεδομένα του κόμματος.
Τα φώτα της δημοσιότητας
ήταν στραμμένα στις εξελί-
ξεις στο ΚΚΕ. Η σύγκρουση
μηχανισμών για τον έλεγχο
του ΚΚΕ ήταν ανελέητη. Από
τα 111 μέλη της Κεντρικής
Επιτροπής που εξελέγησαν,
τα 58 ανήκαν στη «συντη-
ρητική» πτέρυγα και τα 53
στους «ανανεωτικούς», ενώ
στη συνεδρίαση της Κεντρι-
κής Επιτροπής για την εκλο-
γή του νέου γενικού γραμ-
ματέα, επί 110 παρόντων
η πρόταση του Χαρίλαου
Φλωράκη για την Αλέκα
Παπαρήγα – που σόκαρε
τους «ανανεωτικούς» – συ-
γκέντρωσε 57 ψήφους ένα- «Αν ήξερα θα γύριζα στη γειτονιά μου»
ντι 53 που έλαβε η αντίπαλη
πρόταση για τον κ. Δραγα- Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, ο κ. Αλέκος Αλαβάνος σημειώνει: «Αν τον Φλεβάρη του
σάκη. 1991, στη διάρκεια του Συνεδρίου του ΚΚΕ που οδήγησε σε νέα διάσπασή του, έρχονταν
Οι «ανανεωτικοί» εμφα- στον ύπνο μου μάντεις όπως ο Κάλχας είτε ο Τειρεσίας είτε, ακόμα καλύτερα, η Πυθία
νίστηκαν χωρίς συνοχή, βγαίνοντας γυμνή από την Κασταλία Πηγή, και μου προφήτευαν τον βίο και πολιτεία
μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες των περισσότερων από τα κεντρικά στελέχη της
έκαναν λάθη και υπήρξαν
“ανανεωτικής πτέρυγας”, που θα έφταναν μάλιστα μέχρι τις ηγετικές θέσεις μιας αή-
ακρότητες – σύνεδροι από θους κυβέρνησης που επέβαλε τα αδίστακτα και εξουθενωτικά μέτρα του τρίτου Μνη-
τη Θεσσαλονίκη αποχώρη- μονίου σε βάρος της εργατικής τάξης, θα γύριζα αμέσως στο σπίτι και τη γειτονιά μου
σαν πριν από την ψηφο- και θα προσπαθούσα να βρω και να συναναστραφώ ανθρώπους άγνωστους, απλούς,
φορία, ενώ ο κ. Αλαβάνος και έντιμους, που και σήμερα συνιστούν την ελπίδα της Αριστεράς».
αιφνιδίασε το «στρατόπε-
δό» του αρνούμενος να εί-
Α28 52 TO BHMA Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Κόσμος
Φορολογική μεταρρύθμιση, υγεία, θέσεις εργασίας,
αλλά και κοινός προϋπολογισμός για τη ζώνη
του ευρώ στο πλάνο του πρώην κεντρικού τραπεζίτη

Το σχέδιο Ο ήπιων τόνων

τεχνοκράτης Μάριο
Ντράγκι καλείται
πλέον ως εντολοδόχος

Ντράγκι για
πρωθυπουργός να
αντιμετωπίσει μια πολύ
δυσκολότερη εξίσωση

να βγάλει τραπεζών, των βιομηχάνων

και των μεγαλύτερων ιτα-
λικών συνδικάτων για να
εξετάσουν τους τρόπους

την Ιταλία
που θα αξιοποιήσουν το
συγκεκριμένο εργαλείο
ώστε να ενισχύσουν την
αγορά εργασίας που έχει
πληγεί από τον κορωνοϊό.

από την κρίση Μεταξύ των θεμάτων που

Ρεπορτάζ
Τάνια Μποζανίνου και
Μαριλένα Γεραντώνη
Στη γείτονα τον θυμούνται
ως τον διοικητή της Τρά-
πεζας της Ιταλίας που ενέ-
κρινε την εξαγορά της τρά-
πεζας Antonveneta από τη
Monte dei Paschi σε υπερ-
βολικό τίμημα, κίνηση που
συνέβαλε στην κατάρρευση
της δεύτερης. Και λίγο αρ-
γότερα, ως τον επικεφαλής
της ΕΚΤ που είχε με επιστο-
λή του προς την τότε ιτα-
λική κυβέρνηση αξιώσει
σκληρές πολιτικές λιτότη-
τας. Πολλοί πίστευαν ότι
αυτή ήταν η αιτία που προ-
κάλεσε τη βαθιά ύφεση που
μοιραία επήλθε.
Ο ήπιων τόνων τεχνοκρά-
της Μάριο Ντράγκι καλεί-
ται πλέον ως εντολοδόχος
πρωθυπουργός να αντιμε-
πολιτικού χάους στη Ρώ-
μη, λύνοντας παράλληλα
τα «ακάνθινα προβλήματα»
της χώρας για τα οποία ως
έναν βαθμό θεωρείται ότι
φέρει ευθύνη.
Υγεία, θέσεις εργασίας, επι-
χειρήσεις, σχολεία και περι-
βάλλον είναι η ατζέντα των
πέντε σημείων στην οποία
θα επικεντρωθεί ο πρώην
κεντρικός τραπεζίτης, ανα-
φέρει το Bloomberg, σε μια
αποστολή κατά την οποία
θα πρέπει να επανεφεύρει
τον εαυτό του ως πολιτικός.
Στην κορυφή της πυραμί-
δας των προκλήσεων είναι
χωρίς αμφιβολία ο αγώνας
κατά της πανδημίας. Από
την επιτάχυνση της καθυ-
στερημένης διάθεσης των
εμβολίων ως τη δημιουρ-
γία θέσεων εργασίας, αλλά
και τη βοήθεια των επιχει-
ρήσεων σε ένα οικονομικό
ετέθησαν είναι η στήριξη
των επιχειρήσεων που χτυ-
πήθηκαν από την πανδημία
αλλά και η επέκταση της
απαγόρευσης των απολύ-
Η ζώνη του ευρώ
σεων, η οποία λήγει στις
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, 31 Μαρτίου.
ένας κοινός προϋπολογι-
σμός για τη ζώνη του ευ- Η φορολογία
ρώ είναι μεταξύ των προ- Η φορολογική μεταρρύθ-
τεραιοτήτων του Ντράγκι. μιση αποτελεί μία εκ των
Πρόκειται για μια πρωτο- ων ουκ άνευ προϋπόθεση
βουλία που είχε προωθή- για τη βελτίωση της οικο-
σει ως επικεφαλής της ΕΚΤ νομίας και αυτή, όπως ο
και που τώρα σκοπεύει ως ίδιος ανέφερε προ ημερών,
πρωθυπουργός της Ιταλίας «θα πρέπει να βασίζεται σε
να φέρει εκ νέου στο τρα- ένα προοδευτικό σύστημα».
πέζι. Η ιδέα, που εγκατα- Πληροφορίες αναφέρουν
λείφθηκε ελέω πανδημίας, ότι δεν θα επιβάλει νέους
είχε γεννηθεί στη διάρκεια φόρους, όμως θα στοχεύσει
της χρηματοπιστωτικής κρί- πρωτίστως στην ενδημική
σης και σύμφωνα με τους χαίνουσα πληγή της φορο-
υποστηρικτές της ήταν ανα- διαφυγής.
γκαία για την αντιμετώπιση Πέραν αυτών, ο Ντράγκι θα
μελλοντικών αναταραχών. επικεντρωθεί σε βασικές δι-
Στη φαρέτρα του ο Ντρά- αρθρωτικές μεταρρυθμίσεις
γκι έχει το πακέτο των 209 σε τομείς με χρόνια προβλή-
δισ. ευρώ που αντιστοιχούν ματα που έχουν πολλάκις
στην Ιταλία από το Ταμείο αποτελέσει αντικείμενο συ-
Ανάκαμψης το οποίο πρέ- στάσεων από τις Βρυξέλλες,
ANGELO CARCONI

τωπίσει μια πολύ δυσκολό- πει να αξιοποιήσει καταλ- όπως είναι η γραφειοκρα-
τερη εξίσωση. Να τερμα- περιβάλλον με τη χειρότερη λήλως. Ηδη έχει συναντη- τία και το δυσλειτουργικό
τίσει τον ατέρμονο κύκλο ύφεση εν καιρώ ειρήνης. θεί με τους επικεφαλής των σύστημα Δικαιοσύνης.

Από αντισυστημικοί… συστημικοί

Η «μετάλλαξη» του Κινήματος 5 Αστέρων

Σε τρία χρόνια τα μέλη του Κινήματος 5 Αστέ-
ρων (M5S) έχουν κληθεί να ψηφίσουν ηλε-
κτρονικά για την κυβερνητική συνεργασία με
την ακροδεξιά Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι, στη
συνέχεια για τη συνεργασία με την Κεντροα-
ριστερά και την Πέμπτη για το πιο ανήκουστο
απ’ όλα: την υποστήριξη ενός πρωθυπουργού
που ενσαρκώνει ό,τι πιο συστημικό γι’ αυτό
το, υποτίθεται, αντισυστημικό κόμμα, που γι-
γαντώθηκε «πετροβολώντας» τους τραπεζίτες
για την οικονομική κρίση. Το αποτέλεσμα της
ηλεκτρονικής ψηφοφορίας έδειξε ότι σχε-
δόν το 60% υποστηρίζει τη συμμετοχή του
M5S στον συνασπισμό που θα στηρίξει την
κυβέρνηση Ντράγκι, ο οποίος αναμένεται να
ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή αυτή
την εβδομάδα.
CLAUDIO PERI
από το M5S αμέσως μόλις έγινε γνωστό το
αποτέλεσμα της ψηφοφορίας την Πέμπτη το
βράδυ αποκαλώντας τον Ντράγκι «απόστολο
των ελίτ».
Ιδιαίτερα δυσκολοχώνευτη για την πτέρυγα
αυτή είναι και η συνεργασία με τη Φόρτσα
Ιτάλια του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, που έχει
ήδη δηλώσει ότι θα υποστηρίξει τον Ντράγκι
και που για το M5S αποτελούσε το σύμβολο
του κατεστημένου όταν πρωτομπήκε στη Βουλή
το 2013. Το μεγαλύτερο κόμμα της παρούσας
Βουλής χάνει ταχύτατα έδαφος στις δημοσκο-
πήσεις – σύμφωνα με ιταλούς αναλυτές, μια
αιτία είναι η απειρία των στελεχών του που
επισκιάστηκαν από εμπειρότερους πολιτικούς
άλλων κομμάτων. Πολλοί υποστηρίζουν ότι
το M5S δεν έχει φτάσει ποτέ πιο κοντά στη
λιτικής δράσης» έγραψε στο «Foreign Policy»
ο Κάρλο Ινβερνίτσι, καθηγητής Πολιτικών
Επιστημών στο City University της Νέας Υόρ-
κης. «Αν και συνήθως θεωρούνται ότι είναι
σε αντίθεση μεταξύ τους, οι λαϊκιστές και οι
τεχνοκράτες έχει φανεί ότι αλληλοτροφοδο-
τούνται, το οποίο οδηγεί σε μια μόνιμη αμ-
φιταλάντευση από τους μεν στους δε, καμιά
φορά ακόμη και σε ένα μείγμα μεταξύ τους,
όχι μόνο στην Ιταλία αλλά και σε πολλές άλλες
δυτικές δημοκρατίες, όπως η Ελλάδα, η Ισπα-
νία, η Γαλλία, η Βρετανία, ακόμη και οι ΗΠΑ».
Τον Ντράγκι υποστηρίζουν επίσης η ακροδε-
ξιά Λέγκα και το κεντροαριστερό Δημοκρα-
τικό Κόμμα.
«Είναι προβληματικό, από άποψη αξιοπι-
στίας, το ότι όλα αυτά τα κόμματα αλλά-

Εντός του M5S αναμετρήθηκαν δύο τάσεις:
η μετριοπαθής που εκπροσωπείται από τον
απερχόμενο υπουργό Εξωτερικών Λουίτζι Ντι
O Λουίτζι Ντι Μάιο Μάιο (ο οποίος επαίνεσε το αποτέλεσμα ως
διατήρησε το ένδειξη «μεγάλης ωριμότητας») και η «κινη-
χαρτοφυλάκιο ματική» με επικεφαλής τον πρώην βουλευτή
των Εξωτερικών Αλεσάντρο ντι Μπατίστα, που παραιτήθηκε
διάσπαση.
Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία δείχνουν
ότι η χώρα «παραμένει παγιδευμένη εντός της
ρητορικής στην οποία έχει παγιδευτεί η ευρω-
παϊκή πολιτική από την οικονομική κρίση του
2008-2011: ότι οι λαϊκιστές και η τεχνοκράτες
είναι τα μόνα σύγχρονα διαθέσιμα μοντέλα πο-
ζουν ξαφνικά ρότα και ρητορική» είπε στο
Euronews η Σετσίλια Σοτιλότα, καθηγήτρια
Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Πανεπι-
στήμιο της Ρώμης. Θεωρεί ότι τα κόμματα
απλώς δράττουν την ευκαιρία για να αναδι-
οργανωθούν και να προετοιμαστούν για τις
επόμενες εκλογές.
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 κοσμοσ TO BHMA 53 Α29

Οι ινδοί αγρότες
συνεχίζουν τις
κινητοποήσεις
προκαλώντας την οργή
της κυβέρνησης

αναλυση

Προς μια νέα

διατλαντική σχέση

Φωτογραφία: REUTERS/Danish Siddiqui

Μ
Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΤΑΛΗ

πορεί οι Ηνωμένες Πο-

λιτείες να «επέστρεψαν»
στο διεθνές προσκήνιο,
όπως χαρακτηριστικά

Η αγροτική
Ρεπορτάζ τόνισε ο νέος αμερικα-
Μαριλένα Γεραντώνη
Η κυβέρνηση Μόντι, από
την πλευρά της, αρνείται νός πρόεδρος δηλώ-
να ανακαλέσει τους νό- νοντας ότι «Αmerica is
Το απλό ερώτημα «Γιατί μους, υποστηρίζοντας ότι back», σε αντίθεση με

εξέγερση
δεν μιλάμε γι’ αυτό;» της είναι καθοριστικής σημα- εκείνο το εθνικολαϊκιστικό «Αmerica first»
ποπ τραγουδίστριας Ριάνα σίας για την εισροή επεν- του υπόδικου τώρα στη Γερουσία Ντόναλντ
στο Twitter για τις μαζικές δύσεων στον αγροτικό το- Τραμπ, αλλά η «επιστροφή» αυτή φαίνεται
κινητοποιήσεις των αγρο- μέα, ο οποίος αντιστοιχεί
ότι δεν θα είναι χωρίς εμπόδια. Και τούτο

απειλεί
τών στην Ινδία ήταν αρκε- σε ποσοστό περίπου 17%
του ινδικού ΑΕΠ των 2,9
διότι η πολιτική Τραμπ, με την απομάκρυν-
τό για να ξεσηκώσει την
τρισεκατομμυρίων δολα- ση από υπογραφείσες διεθνείς συμφωνίες,
οργισμένη αντίδραση του
ινδικού υπουργείου Εξωτε- ρίων και περίπου στο 50% την υποβάθμιση των Διεθνών Οργανισμών
ρικών, το οποίο έκανε λό- του εργατικού δυναμικού και την αποξένωση από την Ευρώπη, δημι-
γο για ξένους πολίτες που
«βιάζονται να σχολιάσουν
τέτοια θέματα» χωρίς «να
έχουν πλήρη γνώση των
προβλημάτων».
τον Μόντι της Ινδίας.

Διεθνής
στήριξη
Ηταν αυτό που τράβηξε
άλλωστε και το ενδιαφέ-
ρον από τα διεθνή μέσα
ενημέρωσης για το αγρο-
τικό κίνημα διαμαρτυρίας
που λαμβάνει χώρα στην
Ινδία εδώ και μερικούς μή-
νες και το οποίο είχε πε-
ράσει στα ψιλά γράμματα
της ειδησεογραφίας. Στο
πλευρό της Ριάνα, η σου-
ηδή ακτιβίστρια Γκρέτα
Τούνμπεργκ, ο καναδός
πρωθυπουργός Τζάστιν
Τριντό, ο αμερικανός
ηθοποιός Τζον Κιούζακ,
ο Δημοκρατικός βουλευτής
από την Καλιφόρνια Τζιμ
Κόστα και άλλοι επώνυ-
μοι και μη οι οποίοι τάχθη-
καν στο πλευρό των ινδών
αγροτών.
Ολα ξεκίνησαν από μια
διαμαρτυρία των καλλι-
εργητών ρυζιού και σιτα-
ριού στη Βόρεια Ινδία τον
περασμένο Νοέμβριο. Μέ-
χρι σήμερα οι διαδηλώσεις
έχουν επεκταθεί σε ολό-
κληρη τη χώρα και χιλιά-
Ανησυχητική κλιμάκωση
Το κίνημα διαμαρτυρίας
στην Ινδία με αφορμή
την αλλαγή της νομοθεσίας
ταράζει την κυβέρνηση
που απαντά με καταστολή
δες γεωργοί έχουν στρατο-
πεδεύσει έξω από το Δελχί.
Πρόκειται για μία από τις
μαζικότερες κινητοποιή-
σεις με τη συμμετοχή χιλιά-
δων αγροτών που έρχονται
σε μια έκρυθμη συγκυρία
όπου οι κοινωνικές ανισό-
τητες διευρύνονται ολοένα
και περισσότερο στην ασι-
ατική χώρα ελέω πανδημί-
ας και των συνεχιζόμενων
lockdowns.
Μέχρι σήμερα οι αγορές
χονδρικής πώλησης ήταν
ρυθμισμένες από την κυ-
βέρνηση και οι αγρότες
είχαν εξασφαλισμένη μια
ελάχιστη τιμή πώλησης των
προϊόντων τους. Αυτό πλέ-
ον βάσει των νέων νόμων
δεν ισχύει. Μπορεί μεν να
πωλούν τα προϊόντα τους
οπουδήποτε, όμως υποστη-
ρίζουν ότι έτσι ευνοούνται
τα συμφέροντα των πλού-
σιων παραγωγών και των
πολυεθνικών, κάτι που συ-
νεπάγεται την οικονομική
τους καταστροφή.
Σύμφωνα με επίσημα
στοιχεία που παραθέτει
η «Washington Post», πά-
νω από το 20% των ινδών
αγροτών ζει κάτω από το
όριο της φτώχειας, ενώ
μειώνονται τα καλλιερ-
γήσιμα στρέμματα που τα
τελευταία χρόνια έχουν
χτυπηθεί από ξηρασίες
και φυσικές καταστροφές:
«Οι καταστροφές των καλ-
λιεργειών (των αγροτών)
και τα δάνεια που δεν μπο-
ρούν να αποπληρώσουν
οδηγούν σε μια επιδημία
αυτοκτονιών» γράφει η
αμερικανική εφημερίδα.
Επεισόδια
και συλλήψεις
Στις 26 Ιανουαρίου, ημέρα
ούργησε ένα βαρύ κλίμα καχυποψίας στις
ευρωαμερικανικές σχέσεις, που δεν είναι
εύκολο να αλλάξει. Καθώς μάλιστα – και
ιδιαίτερα μετά το Brexit – η Γαλλία πρωτί-
στως, αλλά και η Γερμανία αποφάσισαν να
της Δημοκρατίας στην Ιν- δώσουν μια ώθηση στην εδώ και χρόνια επι-
δία – ημερομηνία που τέ-
θηκε σε ισχύ το Σύνταγμα
διωκόμενη ενίσχυση της ευρωπαϊκής αυτό-
νομης εξωτερικής πολιτικής.
της χώρας το 1950 – ενώ
Ετσι η πανίσχυρη διατλαντική σχέση που
λάμβαναν χώρα περίλα-
μπρες εκδηλώσεις, μια λα- είχε δημιουργηθεί μετά τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, με
οθάλασσα αγροτών έσπα-
σε τον αστυνομικό κλοιό τη συγκρότηση του ΝΑΤΟ (το οποίο σήμερα
και εισέβαλε με τρακτέρ, ο Εμανουέλ Μακρόν αποκαλεί «κλινικά νε-
άλογα και πεζή στο Κόκ- κρό») και η οποία είχε ήδη διαρραγεί, λόγω
κινο Οχυρό, στο ιστορικό της αλαζονικής πολιτικής του Τραμπ, είναι
κέντρο του Δελχί, εκεί που πλέον εκ των πραγμάτων αδύνατον να επα-
άλλοτε ήταν η αυτοκρα- νασυσταθεί. Πόσο μάλλον που, πέρα από τις
τορική κατοικία. Δεν άρ- δικαιολογημένες ευρωπαϊκές φιλοδοξίες,
γησαν να ξεσπάσουν συ-
ο σημερινός κόσμος δεν έχει καμία σχέση
γκρούσεις, με αποτέλεσμα
να χάσει τη ζωή του ένας με την κατάσταση που επικρατούσε πριν 70
διαδηλωτής και να τραυ- χρόνια. Γνωστή είναι η ανερχόμενη ισχύς
ματιστούν δεκάδες αστυ- της Κίνας, που έχει καταστεί ο κυριότερος
νομικοί. Πολλοί αγρότες ανταγωνιστής σε πολιτικοοικονομικό επίπε-
αλλά και δημοσιογράφοι δο των Ηνωμένων Πολιτειών και η αυταρ-
κατήγγειλαν ότι κρατικοί χική πολιτική του προέδρου Πούτιν, επικε-
παρεισέφρησαν στην ει- φαλής μιας χώρας που η Δύση απέτυχε να
ρηνική πορεία ώστε να δη- προσεγγίσει μετά την πτώση της Σοβιετικής
μιουργήσουν προβλήματα, Ενωσης. Βαδίζουμε λοιπόν προς μια νέα
ενώ η κυβέρνηση έριχνε... μορφή διατλαντικής σχέσης, το περιεχόμενο
στοχευμένο «μαύρο» στο
της οποίας μένει να διευκρινισθεί.
Internet. Δεκάδες λογαρια-
σμοί που ανήκαν σε ειδη- Προς το παρόν όμως από αμερικανικής
σεογραφικούς ιστοτόπους, πλευράς έχουν αρχίσει να εκφράζονται οι
ακτιβιστές, ηθοποιούς, τέ- πρώτες γκρίνιες, μετά την υπογραφή από
θηκαν σε αναστολή για πε- την ΕΕ μιας σημαντικής συμφωνίας για
ρισσότερο από 12 ώρες. επενδύσεις με την Κίνα, χωρίς να έχει προη-
γηθεί ενημέρωση του Τζο Μπάιντεν, ο οποί-
ος στη συνέχεια υπήρξε ιδιαίτερα σκληρός
στην πρώτη τηλεφωνική του επικοινωνία με

Προσπαθεί να κερδίσει χρόνο
«Εχουμε δει μια ανησυχητική κλιμάκωση από τις ινδι-
κές αρχές που στοχεύουν όποιον τολμάει να ασκήσει
κριτική ή να διαμαρτυρηθεί για τους καταπιεστικούς
νόμους και τις πολιτικές της κυβέρνησης» αναφέρει ο
Ρατζάτ Κόσλα της Διεθνούς Αμνηστίας στην επίσημη
ιστοσελίδα της οργάνωσης. Κατά τους μήνες των κι-
νητοποιήσεων έχουν πραγματοποιηθεί τουλάχιστον 10
γύροι συνομιλιών μεταξύ κυβέρνησης και αγροτικών
συνδικαλιστικών οργανώσεων, και τούτο διότι αποτε-
λούν μια πανίσχυρη εκλογική ομάδα. Ωστόσο δεν έχει
επιτευχθεί συμφωνία, με τον Μόντι να προσπαθεί να
τον κινέζο πρόεδρο, ενώ Μακρόν και Μέρ-
κελ εξέφρασαν την άποψη ότι δεν πρέπει να
δημιουργηθεί ένα κοινό αντικινεζικό μπλοκ,
κερδίσει χρόνο, προτείνοντας αναστολή του νόμου για που θα έχει ως αποτέλεσμα να δυσχεράνει
τους επόμενους 18 μήνες προκειμένου να ξεφουσκώσει τις περαιτέρω επαφές. Εκφράζεται επίσης
η οργή. Φαίνεται όμως ότι δεν το έχει επιτύχει.
δυσαρέσκεια για το φιάσκο της επίσκεψης
Παρά την καταστολή και όλα τα μέσα που έχει επι-
στρατεύσει, ακόμη και την «απειλή» του κορωνοϊού, οι του επικεφαλής της ευρωπαϊκής εξωτερι-
αγρότες φαίνονται αποφασισμένοι να φτάσουν μέχρι κής πολιτικής Γιοζέπ Μπορέλ στη Μόσχα
τέλους. Αν και το Ανώτατο Δικαστήριο έχει παγώσει και την επιμονή της Μέρκελ για τον αγωγό
προσωρινά την εφαρμογή των επίμαχων νόμων, οι δι- Nord Steam 2, που μεταφέρει αέριο από τη
αδηλωτές δηλώνουν ότι δεν θα επιστρέψουν στα χωριά Ρωσία στη Γερμανία. Και να δούμε τώρα,
τους, αν δεν ξηλωθεί το σύνολο των νομοθετημάτων στην εποχή των γενικότερων γεωπολιτικών
που αφανίζει τη μικρομεσαία αγροτική τάξη. ανακατατάξεων που ζούμε (όπου σημαντικό
ρόλο παίζει και η «φίλη» μας Τουρκία), ποια
θα είναι η συνέχεια.
Α30 54 TO BHMA Κόσμος Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Ιστοσελίδες με στοχευμένες διαφημίσεις για τη νεολαία

Το κινεζικό TikTok είναι το δημοφιλέστερο μέσο
κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως σήμερα στις
νεαρές ηλικίες, ενώ ανεβαίνει πολύ και το Shein,
ιστοσελίδα ηλεκτρονικού εμπορίου με φθηνά ρούχα,
είδη σπιτιού και μικροπράγματα που ανταγωνίζεται
στα ίσα την Amazon στη νεολαία – και στην Ελλάδα.
Ακολουθούν το Zaful και άλλες λιγότερο γνωστές
στον πολύ κόσμο ιστοσελίδες με ονόματα όπως
DressLily, TwinkleDeals και TrendsGal. Σύμφωνα με
το περιοδικό «The Atlantic», «δεν θα βρείτε τα προ-
ϊόντα τους στα εμπορικά κέντρα ούτε διαφημίζονται
στην τηλεόραση, αλλά αν ήσασταν μια νεαρή κο-
πέλα ανάμεσα στις ηλικίες των 12 ως 22 ετών στα
σόσιαλ μίντια, δεν θα μπορούσατε να αποφύγετε τις
στοχευμένες διαφημίσεις τους». Πολλοί αναλυτές
παραλληλίζουν τον «πόλεμο» που κήρυξε το Πεκίνο
στις μεγάλες τεχνολογικές επιχειρήσεις με τις προ-
σπάθειες ρύθμισης των Big Tech στην Ευρώπη και
στις ΗΠΑ, που κυμαίνονται από την προστασία των
προσωπικών δεδομένων μέχρι την αντιμονοπωλια-
κή νομοθεσία. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί της Κίνας
γιγαντώθηκαν χωρίς να υπόκεινται σε νομοθετικούς
περιορισμούς και έγιναν από τους μεγαλύτερους
στον κόσμο, ιδίως στη νεολαία.

Ο μεγαλομέτοχος
της Alibaba, Τζακ Μα,
επανεμφανίστηκε
έπειτα από σχεδόν
τρεις μήνες αφάνειας

Φρένο στον
«αχαλίνωτο Η ώρα
της ρύθμισης

Παγκόσμια
καπιταλισμό» τεχνολογική
δύναμη

βάζει Τον περασμένο Οκτώ-

βριο, το Πεκίνο υιο-
θέτησε νόμο για την

το Πεκίνο
προστασία των προ-
σωπικών δεδομένων
και ακολούθησαν ή
θα ακολουθήσουν και
άλλες ρυθμίσεις. Ολα
αυτά αποτελούν μέρος
της ευρύτερης προ-
σπάθειας της Κίνας να
γίνει μια μεγάλη πα-
γκόσμια τεχνολογική
δύναμη.
«Οι πολυεθνικές αυτές
τεχνολογικές εταιρεί-
ες αποτελούν αναμ-
φισβήτητα τον μοχλό
που μεταχειρίζεται η
Ρεπορτάζ
Αλέξανδρος Καψύλης, Η νέα αντιμονοπωλιακή ανακάλυψη και τον καθο-
ρισμό των μονοπωλιακών
γκάης (η δημόσια προσφο-
ρά υπολογιζόταν στα $37 Κίνα για να επεκτα-
Τάνια Μποζανίνου
νομοθεσία επιχειρεί να θέσει συμφωνιών» σημειώνει η δισ.). Ακολούθησε η δίμηνη θεί παγκοσμίως στον
εποπτική αρχή. και πλέον «εξαφάνιση» του τομέα της τεχνολογί-
Νέους αντιμονοπωλιακούς τέλος στις «παράνομες μεγαλομέτοχου της Alibaba, ας. Αυτό δεν θα αλ-
κανόνες θεσμοθέτησε την
περασμένη Κυριακή η κυ-
συμπεριφορές» μεγάλων Πρόστιμα και...
εξαφανίσεις
Τζακ Μα, ενός εκ των πλου-
σιότερων και ισχυρότερων
λάξει. Δεν αναμένεται
να δούμε το Πεκίνο
βέρνηση του Πεκίνου, η κινεζικών διαδικτυακών Τη Δευτέρα, την επομένη δη- κινέζων επιχειρηματιών που να τα βάζει με τις Big
οποία φαίνεται πως έχει λαδή της ανακοίνωσης του εσχάτως μπαίνει ενοχλητικά Tech με τον τρόπο που
βαλθεί να «στριμώξει» τις επιχειρήσεων – Τι συμβαίνει νέου νομοθετικού πλαισί- στη μύτη της νομενκλατού- φαίνεται να τα βάζει
μεγάλες κινεζικές τεχνολο- με την Alibaba και ου, η SAMR ανακοίνωσε ότι ρας του Πεκίνου ασκώντας η Ουάσιγκτον. Αλλά
θα βεβαιωθεί ότι οι
γικές επιχειρήσεις, όπως επέβαλε πρόστιμο 500.000 ανοικτή κριτική στις πολι-
τους γίγαντες του ηλεκτρο- τον μεγαλομέτοχο δολαρίων στη διαδικτυακή τικές του. Ο Μα είναι το κινεζικές Big Tech θα
νικού εμπορίου Alibaba και παίζουν με τους κανό-
JD.com. Οι τεχνολογικοί
της εταιρείας, Τζακ Μα εταιρεία εκπτωτικών πωλή-
σεων Vipshop για αθέμιτο
παγκόσμιο πρόσωπο ενός
τομέα που προωθεί πολύ ο νες του και θα εξυπη-
κολοσσοί της Κίνας επι- ανταγωνισμό. Οπως έγινε κινέζος πρόεδρος Σι Τζιν- ρετούν τη στρατηγική
δίδονται ουσιαστικά στο κυρίως πλατφόρμες ηλε- αλγορίθμων με στόχο τη γνωστό, το διάστημα Αυγού- πίνγκ ο οποίος έχει δύσκο- του» έγραψε το CNBC.
«σπορ» στο οποίο διαπρέ- κτρονικού εμπορίου που χειραγώγηση της αγοράς. στου - Δεκεμβρίου 2020 η λες ισορροπίες να τηρήσει: Ανάμεσα στις πρακτι-
πουν σε παγκόσμιο επίπε- πειθαναγκάζουν τους διά- Η νέα νομοθεσία θα εφαρ- εταιρεία είχε αναπτύξει ένα να καλλιεργήσει μια δυναμι- κές που οι κινεζικές
δο οι πρώτοι διδάξαντες, φορους πωλητές αγαθών μοστεί και στις κινεζικές σύστημα συλλογής πληρο- κή βιομηχανία καινοτομίας αυτές εταιρείες κατη-
αμερικανικοί κολοσσοί να διαπραγματεύονται απο- εταιρείες πληρωμών και φοριών για τις πωλήσεις και εντός του ελεγχόμενου συ- γορούνται ότι εφαρμό-
όπως η Amazon, η Apple ή κλειστικά με αυτές και να εν γένει παροχής χρημα- άλλες δραστηριότητες των στήματος του Κομμουνιστι- ζουν είναι η συλλογή
η Google: εκμεταλλεύονται δραστηριοποιούνται στην τοοικονομικών υπηρεσι- ανταγωνιστών της που της κού Κόμματος. Ο κινέζος προσωπικών πληρο-
τη δεσπόζουσα θέση που αγορά μόνο μέσω αυτών. ών όπως στις θυγατρικές έδινε ένα συγκριτικό πλεο- επιχειρηματίας προχώρη- φοριών των χρηστών,
κατέχουν στην εγχώρια (και Η κινεζική Κρατική Διεύ- των Tencent και Alibaba, νέκτημα καθώς «επηρέαζε σε αυτή την εβδομάδα στην η διαφορετική αντιμε-
όχι μόνο) αγορά συνθλίβο- θυνση Ρύθμισης της Αγο- WeChat Pay και Ant Group τις επιλογές του διαδικτυα- αύξηση του μετοχικού κε- τώπιση των κατανα-
ντας τον ανταγωνισμό. ράς (SAMR) διευκρίνισε αντίστοιχα. Οπως διευκρί- κού χρήστη περιορίζοντας φαλαίου του Alibaba, του λωτών ανάλογα με τις
ότι θέλει να τερματίσει τη νισε με ανακοίνωσή της η ή και μπλοκάροντας τελεί- «Amazon της Κίνας» όπως καταναλωτικές τους
Χειραγώγηση χειραγώγηση των τιμών, SAMR, τα τελευταία χρό- ως τη δυνατότητα αγοράς αποκαλείται, και εκδηλώ- συνήθειες και ο κα-
της αγοράς την επιθετική τιμολόγηση νια έχουν πολλαπλασια- αγαθών από άλλες φίρμες». θηκε ενδιαφέρον 38 δισ. θορισμός των τιμών
Η νέα αντιμονοπωλιακή με τον καθορισμό υπερ- στεί οι καταγγελίες ότι η Σύμφωνα με το BBC, συνε- δολαρίων από τους επεν- μέσω αλγορίθμων
νομοθεσία κωδικοποιεί τις βολικά χαμηλών τιμών αγορά ασφυκτιά εξαιτίας χίζεται η έρευνα της SAMR δυτές, το οποίο φανερώνει ευνοώντας τους νέους
πρώτες μεμονωμένες διατά- για την εξουδετέρωση καταχρηστικών επιχειρη- για τις δραστηριότητες και την εμπιστοσύνη τους στο χρήστες. Σύμφωνα με
ξεις που ανακοινώθηκαν των ανταγωνιστών (τον ματικών πρακτικών από την εταιρική συμπεριφορά πρόσωπο του Μα. Παράλ- το Aljazeera, «πολλοί
τον περασμένο Νοέμβριο αθέμιτο ανταγωνισμό δη- ελάχιστες εταιρείες. «Οι της Alibaba και των θυγα- ληλα αυτό εξυπηρετεί τους αναλυτές δεν εκπλήσ-
από το Πεκίνο στο πλαίσιο λαδή) και την ύπαρξη «πα- παράνομες συμπεριφορές τρικών της, που ξεκίνησε ευρύτερους στόχους του σονται που η ιντερνε-
της απόφασης της κινεζικής ράλογων συναλλακτικών είναι επιμελώς συγκεκα- τον Δεκέμβριο μετά τον Πεκίνου για την εξάπλωση τική αυτοκρατορία του
νομενκλατούρας να βάλει πρακτικών» στην αγορά. λυμένες. Η χρήση δεδο- εξαναγκασμό, έπειτα από της τεχνολογίας, τη διεθνο- Μα τέθηκε στο μικρο-
ένα τέρμα στην προκλητική Οι κανόνες που υιοθετή- μένων, αλγορίθμων και παρέμβαση των αρχών, της ποίηση του κινεζικού νομί- σκόπιο του Πεκίνου
παραβίαση του ελεύθερου θηκαν κατατείνουν στην άλλων περιοριστικών πρα- Ant Group να αναβάλει επ’ σματος και την ενίσχυση της όσο εκπλήσσονται για
ανταγωνισμού από μεγάλες εξάλειψη των περιοριστι- κτικών στις πλατφόρμες αόριστον την εισαγωγή της παγκόσμιας ήπιας δύναμης το ότι άργησε τόσο να
διαδικτυακές επιχειρήσεις, κών τεχνολογιών και των καθιστά πολύ δύσκολη την στο Χρηματιστήριο της Σαν- της Κίνας. συμβεί αυτό».
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 TO BHMA 55 Α31

Μέλη ΜΚΟ αναρτούσαν φωτογραφίες

Κοινωνία
και ηλεκτρονικούς χάρτες στους οποίους
αποτυπώνεται η ακριβής θέση σκαφών
του Λιμενικού ή και πολεμικών πλοίων που
έπλεαν τότε στο Ανατολικό Αιγαίο

Εκρυβαν μετανάστες
Ρεπορταζ
Βασίλης Γ.
Λαμπρόπουλος

Μέλη Μη Κυβερνητικών
Οργανώσεων κρύβουν τις
τελευταίες εβδομάδες εκα-
τοντάδες παράτυπους μετα-
νάστες σε παραθαλάσσιες
σπηλιές και δάση των νη-
σιών του Αιγαίου, προκει-
μένου να μην εντοπιστούν
από το ελληνικό λιμενικό
και έτσι να διευκολύνουν την
είσοδό τους στη χώρα μας.
Με παράλληλο κίνδυνο να
υπάρξει, λόγω της μη κατα-
γραφής τους και της λήψης
υγειονομικών μέτρων, εξά-
πλωση της πανδημίας. Επι-
πλέον, είχαν δημιουργήσει
ειδική διαδικτυακή πλατ-
φόρμα για να μεταδίδουν
σε ζωντανό χρόνο την άφι-
ξη λέμβων στη Λέσβο και
σε άλλα νησιά του Ανατο-
λικού Αιγαίου ώστε να «πι-
έσουν» το Λιμενικό να μην
εμποδίσει την είσοδό τους
στη χώρα μας.
Καταγράφονται
οι μεθοδεύσεις
Αυτά είναι τα συμπεράσμα-
τα δεύτερης μυστικής επι-
χείρησης – με τον κωδικό
«Αλκμήνη 2» – της ΕΛ.ΑΣ.
με τη συνδρομή της ΕΥΠ
εναντίον ΜΚΟ που δραστη-
ριοποιούνται στα θαλάσσια
σύνορά μας και την οποία
αποκαλύπτει «Το Βήμα της
Κυριακής», με την παρου-
σίαση και σχετικών ντοκου-
μέντων.
Με τις ελληνικές αρχές να
έχουν «στρατολογήσει» με-
τανάστες αλλά και διακινη-
τές στην Τουρκία ώστε να
καταγράφονται οι μεθο-
δεύσεις των ΜΚΟ που δι-
ευκολύνουν την παράνομη
είσοδο μεταναστών επιβα-
ρύνοντας την κατάσταση
του Προσφυγικού στη χώ-
ρα μας.
Ανάμεσα στις κατηγορίες
που απευθύνονται στους
υπευθύνους των ΜΚΟ είναι
και εκείνη της «κατασκοπεί-
σε σπηλιές νησιών
Εντυπωσιακά στοιχεία από τη νέα μυστική επιχείρηση «Αλκμήνη 2»
της ΕΛ.ΑΣ. και της ΕΥΠ - Η παρείσφρηση σε κυκλώματα διακινητών
της Τουρκίας και το ταξίδι της 3ης Φεβρουαρίου
ας» σε βάρος της χώρας.
Η τωρινή έρευνα, που κορυ-
φώθηκε με επιχείρηση στις 3
Φεβρουαρίου 2021, αποτε-
λεί τη συνέχεια της προηγού-
μενης μεγάλης έρευνας της
ΕΛ.ΑΣ. – πάλι με τη συνδρο-
μή των μυστικών υπηρεσιών
–, που είχε αναδειχθεί στα
Φωτογραφικό υλικό από
τη διακίνηση μεταναστών που έχει
ενταχθεί στη δικογραφία
τέλη Σεπτεμβρίου και είχε διακίνηση παράτυπων μετα-
πάλι παρουσιάσει η εφημε- ναστών και προσφύγων από
ρίδα μας. την Τουρκία στη Λέσβο χρη-
σιμοποιώντας «παράνομες
Η εφαρμογή μεθόδους και διαδικασίες».
«AlarmPhone» Πρόκειται για υπηκόους
Από την τότε έρευνα είχε δι- Γερμανίας, Γαλλίας, Ελβετί-
απιστωθεί ότι 35 μέλη τεσ- ας, Αυστρίας, Νορβηγίας και
σάρων ΜΚΟ διευκόλυναν τη Βουλγαρίας, ενώ οι δύο από
τις, υπό έρευνα, ΜΚΟ έχουν
την έδρα τους στο Βερολίνο,
στην ίδια μάλιστα διεύθυν-
ση. Από διαβαθμισμένα έγ-
γραφα της ΕΛ.ΑΣ. προέκυ-
πτε τότε ότι οι τέσσερις ΜΚΟ
είχαν ενεργοποιήσει την
εφαρμογή «AlarmPhone».
Εναν τηλεφωνικό αριθ-
μό εκτάκτου ανάγκης που
απευθύνεται σε μετανάστες
που διασχίζουν τη θαλάσ-
σια περιοχή από τα παρά-
λια της Τουρκίας έως τα
ελληνικά νησιά του Ανατο-
λικού Αιγαίου και οι οποί-
οι το καλούν όταν είναι εν
πλω.
Στη συνέχεια, τα μέλη των
ΜΚΟ προχωρούσαν σε επι-
κοινωνία με το Λιμενικό και
ζητούσαν να υπάρξει άμε-
ση περισυλλογή των αλλο-
δαπών.
Σε αντίθετη περίπτωση προ-
χωρούσαν σε δημοσιοποίη-
ση της υπόθεσης. Επιπλέον,
σε ορισμένες περιπτώσεις
αναρτούσαν φωτογραφίες
και ηλεκτρονικούς χάρτες
στους οποίους αποτυπώνε-
ται η ακριβής θέση σκαφών
του Λιμενικού ή και πολε-
μικών πλοίων, που έπλεαν
τότε στο Ανατολικό Αιγαίο
υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ.
«Ενόχλησε»
η θωράκιση
Η νεότερη επιχείρηση της
ΕΛ.ΑΣ., για την οποία υπήρ-
χε και ενημέρωση του Με-
γάρου Μαξίμου, εντόπισε
περαιτέρω μεθοδεύσεις και
άλλων ΜΚΟ ώστε να «σπά-
σει» το φράγμα που έχει δη-
μιουργήσει το Λιμενικό στα
θαλάσσια σύνορά μας για
να μη γίνονται μαζικές αφί-
ξεις μεταναστών στη Λέσβο
και σε άλλα νησιά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι
σύμφωνα με στοιχεία που
τέθηκαν υπόψη της εφημερί-
δας μας από τον Οκτώβριο
μέχρι τις 11 Φεβρουαρίου
έφτασαν στα νησιά του Ανα-
τολικού Αιγαίου 453 άτομα,
όταν άλλες χρονιές αυτοί οι
αριθμοί ήταν 100 φορές με-
γαλύτεροι και ένας τέτοιος
αριθμός αλλοδαπών εισέρ-
χονταν στη χώρα μας σε μία
μόνο ημέρα!
Ομως εντυπωσιακός είναι
για το ίδιο χρονικό διάστημα
(το πεντάμηνο Οκτωβρίου
2020 - Φεβρουαρίου 2021)
ο αριθμός των αποτροπών
άφιξης αλλοδαπών που
αφορούσε 33 περιπτώσεις
και περίπου 1.085 άτομα
που τελικώς επέστρεψαν
στα τουρκικά παράλια.
Είναι χαρακτηριστικό ότι
τον περασμένο Νοέμβριο
υπήρξαν συνολικά 14 περι-
πτώσεις αποφυγής εισόδου
παράτυπων μεταναστών άλ-
λά και προσφύγων στη χώρα
μας (αφορούσαν την άφιξη
395 ατόμων), ενώ τον Οκτώ-
βριο υπήρξαν επτά αποτρο-
πές και τον Ιανουάριο έξι.
Σε μια προσπάθεια του Λι-
μενικού αυτή η «θωράκιση»
των ελληνικών θαλάσσιων
συνόρων να οδηγήσει σε
αποθάρρυνση των κυκλω-
μάτων διακίνησης των αλ-
λοδαπών.
Ομως στη διάρκεια της
«Αλκμήνης 2» προέκυψε η
δράση νέων ΜΚΟ, με άξονα
έναν 49χρονο Νορβηγό και
αρκετούς συνεργούς (τα σχε-
τικά δεδομένα στη διάθεση
της εφημερίδας).

Πώς γινόταν η μεταφορά

Πιέσεις Τα στοιχεία για τις νέες μεθοδεύσεις προέκυψαν από πρόσφατες δι-
αρκείς παρακολουθήσεις, από συλλογή πληροφοριών αλλά και από
τη «στρατολόγηση» αλλοδαπών – ένας εξ αυτών παρεισέφρησε και σε
εξέλιξη των μεταναστευτικών ροών, επιδιώκοντας πίεση στα στελέχη του
Λιμενικού που θα προσπαθήσουν να παρεμποδίσουν την είσοδό τους
στη χώρα μας».Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις είχε αναφερθεί ότι

στο Λιμενικό κυκλώματα διακινητών – που εισήλθαν στις 3 Φεβρουαρίου σε λέμβο

που «καθοδηγούνταν» από τα προαναφερόμενα μέλη των ΜΚΟ που
βρίσκονταν στη Λέσβο.
εκπρόσωποι ΜΚΟ επικοινωνούσαν με λιμενικούς και τους ανέφεραν
ότι «οι κινήσεις τους είναι σε... ζωντανή-παγκόσμια μετάδοση και
να μην εμποδίσουν την άφιξη των επιβατών της λέμβου». Συνέχιζαν
σε... ζωντανή Οπως αναφέρεται στα έγγραφα των ελληνικών αρχών, οι αλλοδαποί
μεταφέρθηκαν από την περιοχή της Σμύρνης στη θαλάσσια περιοχή
μάλιστα να δίνουν πληροφορίες για την κίνηση σκαφών του Λιμενικού
κι άλλων, παρότι υπήρχε και η προγενέστερη έρευνα του φθινοπώρου.

μετάδοση του Αϊβαλιού με προορισμό τα ελληνικά παράλια. Με τους «πράκτο-

ρες» των ελληνικών υπηρεσιών που βρίσκονταν μέσα στη λέμβο να
καταγράφουν τι συνέβαινε στη διάρκεια του ταξιδιού προς την Ελλά-
δα. Οπως αναφέρουν οι ελληνικές υπηρεσίες «τα μέλη των ΜΚΟ είχαν
δώσει διεθνή τηλεφωνικό αριθμό που λειτουργούσε σε 24ωρη βάση
και ζητούσαν από τους μετανάστες, μέσω των εφαρμογών Signal και
Telegram, να μεταδίδουν «ζωντανά» την άφιξη των λέμβων κατά την
Ακόμη τα μέλη των ΜΚΟ, όπως σημειώνεται στα έγγραφα των αρχών,
«καθοδηγούσαν με τη χρήση Smartphones τους μετανάστες σε φυσι-
κά καταλύματα, όπως σπηλιές ή χώρους σε δασικές περιοχές όπου
υπήρχε υποδοχή από αυτούς». Ετσι ώστε να αποφευχθεί προσπάθεια
επιστροφής τους στη γειτονική χώρα και να εμφανισθούν μετά από
ένα - δύο 24ωρα στις αστυνομικές αρχές ή στα ΚΥΤ ώστε να καταγρα-
φούν σε δεύτερη φάση.
Α32 56 TO BHMA
Συνεντευξη Νότης Μηταράκης
Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου τονίζει
ότι το νέο νομοσχέδιο «θα απλοποιήσει το
κανονιστικό πλαίσιο και θα αυστηροποιήσει τις
διαδικασίες επιστροφών», ενώ σε ό,τι αφορά
το Κέντρο Υποδοχής μεταναστών στον Εβρο
τονίζει ότι δεν πρόκειται για νέα δομή αλλά για
«αναβάθμιση και ενίσχυση υφιστάμενης»
«Ερχεται νέος
νόμος για
τις απελάσεις»
Στην Τάνια Μποζανίνου
Νομοσχέδιο για την εντατικοποίηση
των απελάσεων προαναγγέλλει σε συ-
νέντευξή του στο «Βήμα» ο υπουργός
Μετανάστευσης και Ασύλου κ. Νότης
Μηταράκης. Το νομοσχέδιο, που θα
κατατεθεί εντός των επόμενων εβδο-
μάδων, θα διευκολύνει τη διαδικασία
των επιστροφών και θα διευρύνει την
εφαρμογή τους. Εντάσσεται στο πλαί-
σιο της αυστηροποίησης της μετανα-
στευτικής πολιτικής που, όπως φαίνεται
τελευταίως, έχει «κερδίσει» τα νησιά
του Ανατολικού Αιγαίου αλλά συναντά
αντιδράσεις από τα Δεξιά στον Εβρο.
Οι αφίξεις έχουν μειωθεί,
αλλά ισχύει ότι σταματούν οι
δικαστικές απελάσεις;
«Πλέον, για πρώτη φορά εδώ και πολλά
χρόνια έχουμε θετικό ισοζύγιο επιστρο-
φών-αφίξεων στη χώρα μας. Δηλαδή,
πλέον φεύγουν περισσότεροι μετανά-
στες από όσους ήρθαν. Εργαζόμαστε
συστηματικά για την επιτάχυνση των
επιστροφών και των απελάσεων. Εντός
των επόμενων εβδομάδων θα τεθεί σε
διαβούλευση νέο σχέδιο νόμου που θα
απλοποιήσει το κανονιστικό πλαίσιο
και θα αυστηροποιήσει τις διαδικασίες
επιστροφών. Πλέον, συγκεντρώνεται η
αρμοδιότητα για την έκδοση απόφασης
επιστροφής και γίνεται πιο αποτελεσμα-
«Εργαζόμαστε
συστηματικά για
την επιτάχυνση των
επιστροφών και των
απελάσεων» λέει
ο Νότης Μηταράκης
τική η διαδικασία. H χώρα μας προτάσ-
σει την απέλαση όσων δεν δικαιούνται
να μένουν νόμιμα εδώ.
Η αλλαγή του Ποινικού Κώδικα και οι
αντιδράσεις που προκάλεσε ήταν το κύ-
κνειο άσμα του ΣΥΡΙΖΑ λίγο πριν από
τις εκλογές. Η κατάργηση των επιβαλ-
λόμενων από τα δικαστήρια απελάσεων
ήταν μία από τις πολλές ανορθογραφίες
του. Θεωρώ πως με την κατάργηση της
δικαστικής απέλασης ο ΣΥΡΙΖΑ αφαί-
ρεσε ένα βασικό βέλος από τη νομική
φαρέτρα της χώρας. Ομως, το νέο νο-
μοσχέδιο θα αντιμετωπίσει το κενό που
δημιουργήθηκε».
Πού «κολλάνε» οι επιστροφές
στην Τουρκία;
«Η γρήγορη εκτέλεση επιστροφών προ-
σέκρουε στις ιδεοληψίες και στην πο-
λιτική απροθυμία της προηγούμενης
κυβέρνησης να ολοκληρώσει γρήγορα
τις διαδικασίες ασύλου, “εκμεταλλευό-
μενη” τον γεωγραφικό περιορισμό που
αποδέχθηκε ως όρο στην Κοινή Δήλωση
ΕΕ-Τουρκίας. Ενας συνδυασμός ενεργει-
ών που είχαν ως αποτέλεσμα τον υπερ-
συνωστισμό των νησιωτικών δομών και
τη μεταφορά ανθρώπων στην ενδοχώρα
χωρίς να έχει εξεταστεί ακόμα το αίτημά
τους για άσυλο.
Ανθρώπων για τους οποίους στη συνέ-
χεια εκδιδόταν απορριπτική απόφαση
και δεν υπήρχε η δυνατότητα να επι-
στραφούν. Πραγματοποιήσαμε το πρώ-
το δίμηνο του 2020 139 επιστροφές
βάσει της Κοινής Δήλωσης αλλά μετά
η Τουρκία, με πρόσχημα τον κορωνο-
ϊό, σταμάτησε να αποδέχεται σχετικά
αιτήματα. Τώρα όμως επανεκκινούνται
οι σχετικές διαδικασίες, καθώς έχουμε
καταθέσει αίτημα προς τη Frontex και
την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επι-
στροφή 1.455 μεταναστών. Ασκούμε
διαρκή πίεση στην ΕΕ και θεωρούμε ότι
είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για
την Τουρκία να αποδείξει τη διάθεσή
της για συνεργασία».
Τους τελευταίους μήνες
υπάρχουν πολλές καταγγελίες
για επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο
και στον Εβρο. Γιατί δεν ξεκινάτε
έρευνα των καταγγελιών αυτών;
«Οι ισχυρισμοί για “push backs” αποτε-
λούν μέρος της ευρύτερης στρατηγικής
“fake news” που προωθεί η Τουρκία,
μέσω ορισμένων ΜΚΟ και δικτύων λα-
θρεμπόρων. Οι ως τώρα έρευνες από τη
Frontex αλλά και το Λιμενικό Σώμα δεν
έχουν επιβεβαιώσει καμία καταγγελία.
Αντιθέτως, έχουν επιβεβαιώσει ότι η
αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων
μας, που είναι κυριαρχικό μας δικαίωμα
αλλά και υποχρέωσή μας, γίνεται στο
πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου και των
ευρωπαϊκών αξιών. Το κλίμα σήμερα
είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που
ήταν έναν χρόνο πριν. Και αυτό είναι
ορατό σε όλους.
Η κυβέρνηση άλλαξε δραστικά και ου-
σιαστικά την κατάσταση. Τα τραγικά
γεγονότα στη Μόρια κατέδειξαν την ανά-
γκη δημιουργίας δομών διαφορετικού
τύπου, με συστήματα ασφάλειας και
πυρασφάλειας. Δομές εκτός αστικού
ιστού, που θα επιτρέψουν στα νησιά
μας να αφήσουν πίσω το Μεταναστευ-
τικό, να ασχοληθούν με την οικονομία
και την ανάπτυξή τους. Προχωράμε σε
Σάμο, Κω και Λέρο, όπου στόχος μας
είναι οι κλειστές/ελεγχόμενες δομές
να λειτουργήσουν στα τέλη του πρώ-
του εξαμήνου του 2021. Χαιρετίζω την
απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου
Μυτιλήνης για το κλείσιμο όλων των
υφιστάμενων δομών, μέσω της δημι-
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
«Ακούμε τις τοπικές
κοινωνίες, αλλά πρέπει να
εξασφαλίσουμε πρώτιστα
την ασφάλεια του Εβρου
και τον έλεγχο των ροών»
ουργίας κλειστής/ελεγχόμενης δομής
εκτός αστικού ιστού. Στο ίδιο πνεύμα
κινούνται στη Χίο οι δηλώσεις του δη-
μάρχου Χίου».
Πώς θα παρακάμψετε τις έντονες
αντιδράσεις στον Εβρο για την
επέκταση του ΚΥΤ;
«Παρέλαβα μια πολύ δύσκολη αποστο-
λή πριν από έναν χρόνο. Μια χαώδη
κατάσταση στο Μεταναστευτικό, με την
κοινωνία καχύποπτη και κουρασμένη
από τις ανεξέλεγκτες ροές της περιόδου
2015-2019. Με 31 δομές και έξι ΚΥΤ
ασφυκτικά γεμάτα, να λειτουργούν σε
συνθήκες πλήρους ανασφάλειας για τις
τοπικές κοινωνίες, τους εργαζομένους,
τους διαμένοντες. Πολλοί τότε μίλη-
σαν για “ηλεκτρική καρέκλα”. Σήμερα
κλείνουμε δομές, ενισχύουμε τα μέτρα
ασφάλειας.
Το Μεταναστευτικό δεν είναι πλέον βα-
σικό θέμα συζήτησης στα περισσότερα
μέρη της χώρας. Στον Εβρο δεν σχεδιά-
ζουμε νέα δομή, αλλά την αναβάθμιση
και ενίσχυση υφιστάμενης δομής, που
λειτουργεί χωρίς προβλήματα για την
τοπική κοινωνία από το 2012.
Ο διάλογος μας επιτρέπει να βρούμε
πολλά σημεία σύγκλισης. Και θα συνε-
χιστεί, παρά το ότι κάποιοι δεν ήθελαν
και ήλπιζαν να ακυρώσουν την επίσκε-
ψή μου. Ακούμε τις τοπικές κοινωνίες,
αλλά πρέπει να εξασφαλίσουμε πρώ-
τιστα την ασφάλεια του Εβρου και τον
έλεγχο των ροών».
Ταξίδι στην Ικαρία, ποδηλατάδα
στο Τατόι... Τι φταίει για τις
επικοινωνιακές «πατάτες» την
ώρα που ο περισσότερος κόσμος
ταλαιπωρείται οικονομικά και
ψυχολογικά;
«Στη συνολική προσπάθεια της κυβέρ-
νησης να αντιμετωπίσει την πανδημία
και τις επιπτώσεις της, υπάρχει η ουσία
και η εικόνα. Στην ουσία η κυβέρνηση
έχει αντιμετωπίσει με αποτελεσματι-
κότητα την κρίση. Αντιλαμβάνομαι ότι
υπάρχει κούραση από τα αναγκαία μέ-
τρα. Υπάρχει εκνευρισμός και διάθεση
των πολιτών για κριτική προς όλες τις
κατευθύνσεις. Είναι κατανοητό και ως
έναν βαθμό δικαιολογημένο. Το βασικό
είναι ότι βλέπουμε πλέον το τέλος του
τούνελ και πιστεύω ότι με τους εμβο-
λιασμούς και την τήρηση των μέτρων
θα φτάσουμε όσο πιο σύντομα γίνεται
σε αυτό».
«Οι ισχυρισμοί για
“push backs” αποτελούν
μέρος της ευρύτερης
στρατηγικής “fake news”
που προωθεί η Τουρκία»
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Το Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολο-
γίας του ΥΓΕΙΑ, στα 25 χρόνια λειτουργί-
ας του αποτελεί το πλέον σύγχρονο και
πλήρως εξοπλισμένο κέντρο στην Ελλάδα
και ένα από τα καλύτερα στην Ευρώπη.
Αποτελεί το μοναδικό ολοκληρωμένο κέ-
ντρο στη χώρα μας που διαθέτει εκτός των
τεσσάρων τελευταίας γενιάς Γραμμικών
Επιταχυντών και της υπερσύγχρονης μο-
νάδας Βραχυθεραπείας υψηλού ρυθμού
δόσης, το μοναδικό στην Ελλάδα μηχά-
νημα ακτινοχειρουργικής γ-Knife.
Το ιατρικό δυναμικό του Κέντρου, έχοντας
στη διάθεσή του μηχανήματα τελευταίας
τεχνολογίας, είναι σε θέση να εξατομικεύ-
ει τη θεραπεία για κάθε ασθενή, επιλέγο-
ντας το κατάλληλο μηχάνημα και εφαρ-
μόζοντας την τεχνική ακτινοθεραπείας
που θα αντιμετωπίσει καλύτερα τη νόσο.
Στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκο-
λογίας αποτελεί καθημερινή πρακτική η
εφαρμογή εξελιγμένων τεχνικών όπως η
ακτινοθεραπεία καθηγουμένη από εικό-
νες (IGRT), η διαμορφούμενης έντασης
ακτινοθεραπεία (IMRT) και η ογκομετρι-
κά διαμορφούμενη τοξοειδή ακτινοθε-
ραπεία (VMAT).
Για τη φροντίδα των ασθενών που υπο-
βάλλονται σε ακτινοθεραπεία συνεργά-
ζονται στενά έμπειροι Ακτινοθεραπευτές
Ογκολόγοι, Ακτινοφυσικοί, Τεχνολόγοι
και Νοσηλευτές του Κέντρου. Παράλ-
ληλα, οι ασθενείς έχουν πρόσβαση σε
όλες τις σύγχρονες διαγνωστικές και
απεικονιστικές μεθόδους, στις άρτια
οργανωμένες Ογκολογικές και Χειρουρ-
γικές Κλινικές, αλλά και σε ειδικούς
κλινικούς διατροφολόγους, ειδικούς
ψυχολόγους και φυσικοθεραπευτές με
στόχο τη βέλτιστη και εξατομικευμένη
αντιμετώπισή τους.
Καινοτόμες Τεχνικές
του Κέντρου
Ακτινοθεραπευτικής
Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ
Ακτινοθεραπεία καθοδηγούμενη
από εικόνες (IGRT)
Η τεχνική αυτή εξασφαλίζει την ακρίβεια
χορήγησης της δόσης ακτινοβολίας με
χρήση εικόνων αξονικής τομογραφίας
με τη βοήθεια αξονικού τομογράφου ο
οποίος είναι ενσωματωμένος στο μηχά-
νημα ακτινοθεραπείας. Οι τρισδιάστατες
εικόνες αξονικής τομογραφίας χρησιμο-
ποιούνται για την ακριβή στόχευση του
όγκου-στόχου.
Ακτινοθεραπεία Διαμορφούμενης
Εντασης & Ογκομετρικά
Διαμορφούμενη Τοξοειδή
Ακτινοθεραπεία (IMRT & VMAT)
Οι πλέον εξελιγμένες μορφές ακτινοθερα-
πείας που εναποθέτουν τη δόση ακριβώς
στον όγκο-στόχο και ταυτόχρονα ελαχιστο-
ποιούν τη δόση που λαμβάνουν οι υγιείς
ιστοί. Οι τεχνικές αυτές δίνουν τη δυνατό-
τητα της αύξησης της δόσης στον όγκο-
στόχο αυξάνοντας αντίστοιχα την πιθανό-
τητα ίασης.
Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία
σώματος (SBRT)
Η Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος
είναι μια εξειδικευμένη τεχνική χορήγησης
πολύ υψηλής δόσης ακτινοβολίας σε 1 έως
5 συνεδρίες, η οποία χορηγείται με απόλυ-
τη ακρίβεια και ασφάλεια μέσα στο σώμα.
Η συγκεκριμένη τεχνική έχει ένδειξη σε
μεγάλη κατηγορία ασθενών και ειδικό-
τερα σε ασθενείς με αρχικό καρκίνο του
πνεύμονα, με καρκίνο του προστάτη, καρ-
κίνο του παγκρέατος καθώς και σε ασθε-
νείς με μεταστάσεις στο επινεφρίδιο, στο
Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ
25 χρόνια
Φροντίδα
στη
ασθενούς
του
σύμμαχο
με
επιστήμη
την
και την εμπειρία
Αποτελεί το πλέον σύγχρονο και πλήρως
εξοπλισμένο κέντρο στην Ελλάδα
και ένα από τα καλύτερα στην Ευρώπη
ήπαρ, στα οστά και στον πνεύμονα.
Στερεοτακτική ακτινοχειρουργική
εγκεφάλου με γ-knife
Το Τμήμα Ακτινοχειρουργικής Εγκεφάλου
γ-knife είναι το μοναδικό στην Ελλάδα και
διαθέτει το πλέον εξελιγμένο μηχάνημα
γ-knife Perfexion. Επιλέχθηκε ως Κέντρο
Αναφοράς της εταιρείας Elekta. Η ακτι-
νοχειρουργική με γ-knife ή «χειρουργική
χωρίς νυστέρι», αποτελεί μια εναλλακτική
μορφή θεραπείας έναντι της ανοιχτής χει-
ρουργικής κρανιοτομίας. Είναι μη επεμ-
βατική, ανώδυνη και εφαρμόζεται χωρίς
γενική αναισθησία.
Ακτινοθεραπεία με ελεγχόμενη
αναπνοή (Gated Radiotherapy)
Από το 2015, για πρώτη φορά στην Ελλάδα,
στο ΥΓΕΙΑ, εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία
με έλεγχο της αναπνοής. Η ακτινοβόληση
γίνεται σε συγκεκριμένη φάση της αναπνο-
ής, προστατεύοντας τα ευαίσθητα όργανα,
όπως η καρδιά και ο πνεύμονας, επιτυγ-
χάνοντας την ακριβή στόχευση όγκων της
περιοχής του θώρακα και της άνω κοιλίας
που κινούνται λόγω της αναπνοής. Η τεχνική
αυτή εφαρμόζεται κυρίως στην ακτινοβό-
ληση του μαστού, σε ακτινοβόληση βλαβών
στον πνεύμονα και στο μεσοθωράκιο, στο
πάγκρεας και στο ήπαρ.
Γραμμικός Επιταχυντής
Halcyon Elite KV
TO BHMA 57 Α33
Γραμμικός
επιταχυντής
VARIAN EDGE
Το κέντρο διαθέτει
τέσσερις υπερσύγχρονους
γραμμικούς επιταχυντές
τελευταίας γενιάς
Ειδικότερα, για τον καρκίνο του μαστού
εφαρμόζεται η τεχνική ακτινοβόλησης σε
βαθιά εισπνοή (Deep Inspiration Breath
Hold). Με την τεχνική αυτή επιτυγχάνεται η
«ακινητοποίηση» του μαστού σε θέση όπου
απομακρύνεται όσο το δυνατό περισσότερο
από την καρδιά και τον πνεύμονα με αποτέ-
λεσμα να αποφεύγεται η ακτινοβόλησή τους
ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζεται η ακριβής
ακτινοβόληση του μαστού.
Ακτινοθεραπεία με παρακολούθηση
της κίνησης του σώματος (Surface
Guided Radiotherapy)
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο ΥΓΕΙΑ,
εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία με έλεγχο της
κίνησης του σώματος. Η τεχνική αυτή δια-
σφαλίζει ότι ο ασθενής τοποθετείται καθη-
μερινά στην ίδια θέση, όπως προκύπτει από
το πλάνο θεραπείας του. Επιπλέον, παρακο-
λουθείται τόσο ο κύκλος της αναπνοής του
ασθενούς όσο και η επιφάνεια του σώμα-
τός του σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας
για ανίχνευση κίνησης διαφορετικής από
την αναμενόμενη, με ακρίβεια μικρότερη
του ενός χιλιοστού. Αν ανιχνευτεί κίνηση
μη αποδεκτή η θεραπεία διακόπτεται αυ-
τόματα και ξεκινά πάλι μόλις ο ασθενής
επανέλθει στη σωστή θέση.
Βραχυθεραπεία υψηλού ρυθμού δόσης
με Ir-192
Η βραχυθεραπεία είναι μια μέθοδος ακτι-
νοθεραπείας κατά την οποία η ακτινοβό-
ληση γίνεται εκ των έσω (μέσα στο σώμα).
Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί σε
παθήσεις όπως στον γυναικολογικό καρ-
κίνο, στον καρκίνο του προστάτη κ.ά., μό-
νη της ή σε συνδυασμό με την εξωτερική
ακτινοθεραπεία.
Καθημερινή επιβεβαίωση της
χορηγούμενης δόσης στον ασθενή
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Κέντρο
Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, διαθέ-
τουμε τον κατάλληλο εξοπλισμό ώστε να
είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τη δόση
που χορηγείται καθημερινά στους ασθενείς.
Αυτό γίνεται με τη χρήση εξειδικευμένου
συστήματος μέτρησης της ακτινοβολίας
που διαπερνά τον ασθενή κατά τη διάρκεια
της κάθε θεραπείας. Η πληροφορία αυτή
συνδυάζεται με τις εικόνες αξονικής τομο-
γραφίας που λαμβάνονται καθημερινά στο
μηχάνημα ακτινοθεραπείας και με τη χρήση
κατάλληλου λογισμικού, είμαστε σε θέση
καθημερινά να γνωρίζουμε πού ακριβώς
χορηγήθηκε η δόση και αν τυχόν μικρές
αλλαγές στην ανατομία του ασθενούς επη-
ρεάζουν τη δόση στον όγκο-στόχο ή στους
γύρω υγιείς ιστούς. Αν κριθεί απαραίτητο,
επανασχεδιάζεται η θεραπεία.
Η διαδικασία είναι πλήρως αυτοματοποιη-
μένη και διασφαλίζει την ακρίβεια χορήγη-
σης της απαιτούμενης θεραπευτικής δόσης.
www.hygeia.gr
Α34 58 TO BHMA
Μάνος
Συνεντευξη Μανουσάκης
«Οι βλάβες είναι μέσα στο πρόγραμμα»
δηλώνει ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος
του ΑΔΜΗΕ για το blackout της περασμένης
Κυριακής, το οποίο όπως λέει οφείλεται
στην παλαιότητα του εξοπλισμού
Εως το 2023
η ανανέωση
του συστήματος
ηλεκτροδότησης
Στην παλαιότητα του εξοπλισμού που χρο-
νολογείται από τις δεκαετίες του ‘70 και του
‘80 αποδίδει ο πρόεδρος και διευθύνων
σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ Μάνος Μανουσά-
κης το blackout της περασμένης Κυριακής.
Δέκα νέοι αυτομετασχηματιστές θα παρα-
ληφθούν εντός τριών μηνών, ωστόσο το σύ-
στημα μεταφοράς ρεύματος περιλαμβάνει
21 Κέντρα Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) και
337 υποσταθμούς. Σε κάθε περίπτωση, τα
κρίσιμα σημεία του εξοπλισμού θα έχουν
ανανεωθεί έως το 2023, επισημαίνει μι-
λώντας στο «Βήμα» ο επικεφαλής του ΑΔ-
ΜΗΕ, δίχως να μπορεί να αποκλείσει νέες
βλάβες στο μέλλον καθώς, όπως αναφέρει,
«το σύστημα είναι ζωντανός οργανισμός».
Σχετικά με την αναστάτωση που έχει προ-
κληθεί τους τελευταίους μήνες από τη λει-
τουργία της νέας χονδρεμπορικής αγοράς
ηλεκτρικής ενέργειας και τις αυξημένες
τιμές, τονίζει ότι η συμπεριφορά των «παι-
κτών» της αγοράς θα κρίνει στην πράξη κα-
τά πόσο το κόστος εξισορρόπησης θα είναι
λελογισμένο. Οσον αφορά το γεγονός ότι
η ΔΕΗ έθεσε τη StateGrid (ως στρατηγικό
μέτοχο μειοψηφίας του ΑΔΜΗΕ), εκτός του
διαγωνισμού για την πώληση του 49% του
ΔΕΔΔΗΕ, ο κ. Μανουσάκης επισημαίνει
ότι η κινεζική πλευρά δεν προτίθεται να
κάνει παρέμβαση στην Κομισιόν, παρά τα
όσα διαδίδονται. Επιπλέον, εκτιμά ότι θα
είναι μεγάλο το ενδιαφέρον, όχι μόνο από
ξένες εταιρείες και funds, αλλά και από ελ-
ληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται
στον χώρο της ενέργειας για το 39% των
μετοχών της «Αριάδνη Interconnection»,
της θυγατρικής του ΑΔΜΗΕ που τρέχει τη
μεγάλη διασύνδεση της Κρήτης.
Την τελευταία διετία έχουν
σημειωθεί σοβαρές βλάβες
στο ηλεκτρικό δίκτυο – στα ΚΥΤ
Παλλήνης και Αγίου Στεφάνου
το 2018, την περασμένη Κυριακή
στο ΚΥΤ Κουμουνδούρου. Πού
οφείλονται;
«Το σύστημα ηλεκτροδότησης είναι ένας
ζωντανός οργανισμός και οι βλάβες είναι
μέσα στο πρόγραμμα. Το πρόσφατο συμβάν
στον Ασπρόπυργο οφείλεται στην παλαιό-
τητα του εξοπλισμού, αφού το μεγαλύτερο
μέρος του έχει εγκατασταθεί στο Σύστημα
τις δεκαετίες 1970-1980. Αναγνωρίζοντας
αυτή την παλαιότητα, μόλις αναλάβαμε τη
διοίκηση εκπονήσαμε κυλιόμενο πενταετές
Πρόγραμμα Ανανέωσης Εξοπλισμού ύψους
80 εκατ. ευρώ. Στο πλαίσιο του προγράμ-
στη Μάχη Τράτσα
ματος, είχαμε παραγγείλει 10 νέους αυ-
τομετασχηματιστές που θα παραλάβουμε
εντός τριών μηνών, προκειμένου τα ΚΥΤ να
ενισχυθούν και να αναβαθμιστούν. Ομως
το Σύστημα Μεταφοράς περιλαμβάνει 21
ΚΥΤ και 337 υποσταθμούς, που σημαίνει
ότι η ανανέωση του εξοπλισμού δεν μπο-
ρεί να γίνει από τη μία ημέρα στην άλλη,
αλλά σταδιακά».
Πότε δηλαδή εκτιμάται ότι θα
ολοκληρωθεί;
«Με το πενταετές πρόγραμμα που προα-
νέφερα, έως το 2023 θα έχουν ανανεωθεί
τα κρίσιμα σημεία του εξοπλισμού. Ομως
βλάβες μπορεί να συμβούν, αλλά αυτό που
μετράει είναι σε πόσο χρόνο επιδιορθώ-
νονται. Είναι γεγονός ότι το συμβάν στο
ΚΥΤ Κουμουνδούρου έχει δημιουργήσει
μια δύσκολη κατάσταση για τη λειτουργία
του Συστήματος την οποία καλούμαστε να
αντιμετωπίσουμε λαμβάνοντας έκτακτα μέ-
τρα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα».
Σχετικά με την πρόσφατη
βλάβη, παρά την παλαιότητα,
υπήρχε άλλη τεχνική δυνατότητα
ώστε να απομονωθεί ο
αυτομετασχηματιστής και να
αποφευχθεί η κατάρρευση του
συστήματος;
«Η βλάβη ήταν διπλή, σε αυτομετασχημα-
τιστή και διακόπτη, γι’ αυτό δεν απομονώ-
θηκε ο αυτομετασχηματιστής».
Ενα άλλο φλέγον ζήτημα αφορά
τη νέα χονδρεμπορική αγορά
του ρεύματος (TargetModel). Η
αύξηση των τιμών δημιούργησε
αναστάτωση και παρενέβη η
Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ).
Πότε θα επέλθει ισορροπία;
«Σε κάθε χώρα όπου εφαρμόστηκε το νέο
μοντέλο αγοράς παρατηρήθηκε μια περίο-
δος διαταραχών κατά την έναρξη της λει-
τουργίας του. Πριν από το TargetModel, το
κόστος εξισορρόπησης ήταν ρυθμιζόμενο,
ενώ πλέον ρυθμίζεται από την αγορά. Αυ-
τό σημαίνει, πολύ απλά, ότι η συμπεριφο-
ρά των συμμετεχόντων καθορίζει τις τιμές
και, κατά συνέπεια, το συνολικό κόστος
εξισορρόπησης. Αυτό που χρειάζεται για
να επανέλθει ισορροπία στην αγορά είναι
να υπάρξει ισχυρή εποπτεία από τη ΡΑΕ.
Πράγματι, η ΡΑΕ παρενέβη με ένα μέτρο το
οποίο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση
και εκτιμώ ότι συμβάλλει έως έναν βαθμό
στη συγκράτηση του κόστους. Αυτό που θα
«Βλάβες μπορεί
να συμβούν, αλλά
αυτό που μετράει
είναι σε πόσο χρόνο
επιδιορθώνονται» λέει
ο Μάνος Μανουσάκης
κρίνει, όμως, στην πράξη κατά πόσο το κό-
στος εξισορρόπησης θα είναι λελογισμένο
ή όχι είναι η συμπεριφορά των «παικτών»
που καθορίζουν τις τιμές της αγοράς. Τα
αναλυτικά στοιχεία σχετικά με αυτή τη συ-
μπεριφορά έχουν ήδη τεθεί στη διάθεση
της ΡΑΕ που έχει την αρμοδιότητα να τα
αξιολογήσει».
Οσον αφορά την πώληση του 49%
του ΔΕΔΔΗΕ, πώς σχολιάζετε
το γεγονός ότι η ΔΕΗ έθεσε τη
StateGrid ως στρατηγικό μέτοχο
μειοψηφίας του ΑΔΜΗΕ εκτός
του διαγωνισμού, επικαλούμενη
σύγκρουση συμφερόντων; Η
κινεζική πλευρά μάλιστα φέρεται
να έχει ενημερώσει με επιστολή
της την Κομισιόν.
«Δεν σχολιάζω αποφάσεις της ΔΕΗ. Αυτό
που έχω πληροφορηθεί, πάντως, από τη
StateGrid είναι ότι δεν έχει κάνει σχετική
παρέμβαση προς την Κομισιόν και ούτε
προτίθεται να κάνει».
Ο τομέας της ενέργειας διανύει
περίοδο... τεκτονικών αλλαγών.
Ποιος είναι ο ρόλος του ΑΔΜΗΕ
στο νέο περιβάλλον;
«Ο ΑΔΜΗΕ φιλοδοξεί να συνδράμει στην
ενεργειακή μετάβαση της χώρας προς ένα
πιο καθαρό ενεργειακό μείγμα. Θεωρού-
με ότι ο ρόλος του Διαχειριστή, κάτι που
συμμερίζονται και οι θεσμικοί φορείς των
παραγωγών της αιολικής ενέργειας, πρέπει
να είναι κεντρικός στη διασύνδεση των
θαλάσσιων αιολικών πάρκων που σχεδιά-
ζονται πλέον και στη χώρα μας. Παράλλη-
λα, μπορούμε να συμβάλουμε στην ταχεία
ανάπτυξη της αποθήκευσης ηλεκτρικής
ενέργειας, καθώς διαθέτουμε κατάλληλες
υποδομές, επαρκή κεφάλαια και ικανή
τεχνογνωσία. Ειδικά για την αποθήκευ-
ση, έχουμε καταθέσει πρόταση πιλοτικού
προγράμματος στη Νάξο (40Mwh), για συ-
μπερίληψη μονάδας αποθήκευσης στις νη-
σιωτικές διασυνδέσεις».
Ετοιμάζετε και άλλα έργα
αποθήκευσης;
«Εχουμε ακόμη ένα πιλοτικό στη Θήβα, 20
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
ARTEMIS
Mwh, για το οποίο θα υπογράψουμε MoU
με μεγάλο όμιλο που δραστηριοποιείται
στον τομέα της αποθήκευσης την ερχόμε-
νη εβδομάδα».
Το έργο της ηλεκτρικής
διασύνδεσης Κρήτης -
Πελοποννήσου έχει ξεφύγει
κάπως από το αρχικό
χρονοδιάγραμμα.
«Θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω. Μέσα
στις πρωτοφανείς συνθήκες της πανδημίας,
η υλοποίηση της “μικρής διασύνδεσης” της
Κρήτης δεν παρουσιάζει ουσιαστική από-
κλιση. Ενα έργο προϋπολογισμού 356 εκατ.
ευρώ τελειώνει σε χρόνο-ρεκόρ – μόλις δύο
χρόνια από τη συμβασιοποίησή του. Ούτε
στη διασύνδεση Κρήτης - Αττικής διαφαί-
νεται καθυστέρηση – οι εργασίες στα εργο-
τάξια ξεκίνησαν πριν από λίγες εβδομάδες
σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα. Ποτέ στο
παρελθόν ο ΑΔΜΗΕ δεν είχε συμβασιοποι-
ήσει ή κατασκευάσει έργα διασυνδέσεων
σε τόσο σύντομο διάστημα. Απόδειξη αυ-
τού αποτελεί το CAPEX της εταιρείας που
το 2019 εκτινάχθηκε κατά 40% στα 252
εκατ. ευρώ, ενώ φέτος η αύξηση αναμένε-
ται πολύ πιο εντυπωσιακή, οδηγώντας τις
επενδύσεις σε επίπεδα-ρεκόρ».
Σχετικά με τον διαγωνισμό
προσέλκυσης επενδυτών
μειοψηφίας για το 39% των
μετοχών της «Αριάδνης» που
τρέχει τη μεγάλη διασύνδεση της
Κρήτης, πού οφείλεται η τόσο
μεγάλη καθυστέρηση; Υπάρχει
ενδιαφέρον;
«Οπως έχουμε ενημερωθεί από τη ΡΑΕ,
έχει σταλεί ερώτημα στην Ευρωπαϊκή Επι-
τροπή σχετικά με το κατά πόσο επιτρέπεται
να διατεθεί μειοψηφικό πακέτο σε επεν-
δυτές βάσει της κοινοτικής νομοθεσίας.
Το θέμα είναι τυπικό, καθώς έχουμε δια-
σφαλίσει τη νομιμότητα των διαδικασιών.
Μόλις ληφθεί η έγκριση, θα προβούμε σε
call for expression of interest. Εκτιμούμε
πάντως ότι θα υπάρχει ισχυρό ενδιαφέρον
από διαχειριστές, ελληνικές εταιρείες που
δραστηριοποιούνται στον χώρο της ενέρ-
γειας και funds».
ΤΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΩΝ ∆ΙΑΣΗΜΩΝ

Οι µεγαλύτεροι σταρ σε καθηµερινές

στιγµές και εκ βαθέων εξοµολογήσεις

ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ 20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ
ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΕΒ∆ΟΜΑ∆Α ΜΕ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ
 Α36 60 TO BHMA Κοινωνία Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Το πρώτο από τα
πολυαναμενόμενα γρήγορα
τρένα αναμένεται να κάνει
το επίσημο παρθενικό του
ταξίδι στο ελληνικό
δίκτυο στα τέλη
του ερχόμενου Μαρτίου

Προ
των πυλών
το τελευταίο
βήμα που θα
φέρει υψηλές
ταχύτητες και
την επίτευξη
του στόχου
για 3,5
ώρες στο
δρομολόγιο

ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
Αθήνα -
Θεσσαλονίκη

Πώς θα «τρέξουν» νέα έργα

Ρεπορτάζ
ΟΛΓΑ ΚΛΩΝΤΖΑ

Μέσα στο πρώτο εξάμηνο

του 2021 μπαίνουν οι βά-

3,3 δισ. στον σιδηρόδρομο

σεις για να γυρίσει σελίδα
ο ελληνικός σιδηρόδρο-
μος. Το τελευταίο βήμα
που θα φέρει πραγματι-
κά υψηλές ταχύτητες με το
τρένο στη διαδρομή Αθή-
να - Θεσσαλονίκη εντός
του 2022 βρίσκεται προ
των πυλών.
Παράλληλα, ως το καλο-
καίρι θα τροχοδρομήσουν
από την ΕΡΓΟΣΕ τα έργα,
ύψους 3,3 δισ. ευρώ, που
θα ανοίξουν στη χώρα μας
τον δρόμο για να εξελιχθεί
με αξιώσεις σε κέντρο
logistics της Νοτιοανατο-
λικής Μεσογείου.
«Ξεπάγωσε»
η τηλεδιοίκηση
Πρώτο στοίχημα αποτε-
λεί η ολοκλήρωση του
βασικού σιδηροδρομικού
άξονα της χώρας, που την
τελευταία χρονιά δοκιμά-
στηκε από το φαινόμενο
του «Ιανού» και δοκίμασε
παράλληλα τις αντοχές και
την εμπιστοσύνη των επι-
βατών. Και ενώ το πρώτο
από τα πολυαναμενόμενα
γρήγορα τρένα της ΤΡΑΙ-
ΝΟΣΕ αναμένεται να κά- χώρας. Υστερα από δια- χος των τρεισήμισι ωρών. έπειτα από περίπου πέντε συνδέσεις του λιμανιού
νει το επίσημο παρθενικό πραγματεύσεις άνω του Οπως επισημαίνουν στε- χρόνια! Η διαφορά λοι- της Πάτρας, των λιμένων
του ταξίδι στο ελληνικό ενός έτους, η ΕΡΓΟΣΕ λέχη της αγοράς, η χώρα πόν έγκειται στο γεγονός Λαυρίου και Ραφήνας με
δίκτυο στα τέλη του ερχό- έχει βάλει την ολοκλή- μας έχει την τελευταία της ότι το πακέτο νέων έργων, το προαστιακό δίκτυο, της
μενου Μαρτίου. ρωση του έργου στην τε- ευκαιρία προκειμένου να ύψους 3,3 δισ. ευρώ, που 6ης προβλήτας του ΟΛΘ,
Οι διαχρονικές όμως πα- λική ευθεία. ολοκληρώσει το κεντρικό θα ενώσουν στρατηγικά της Θεσσαλονίκης με τους
θογένειες, όπως η έλλειψη Η τεχνική λύση για τη συ- σιδηροδρομικό δίκτυο και τον σιδηρόδρομο με με- Τοξότες της Ξάνθης (με
ωριμότητας, οι ελλιπείς μπληρωματική σύμβαση φυσικά να το χρηματοδο- γάλα λιμάνια της χώρας, νέα χάραξη και γεωμετρι-
διαγωνιστικές διαδικασί- έχει πια οριστικοποιη- τήσει, χωρίς μάλιστα να διαθέτει ήδη προμελέτες κά χαρακτηριστικά) και
ες, οι καθυστερήσεις αλ- θεί, έχει λάβει το «πράσι- αναγκαστεί να επιστρέψει και περιβαλλοντική αδει- του λιμένα Αλεξανδρούπο-
λά και οι διαμάχες μετα- νο φως» του Ελεγκτικού ευρωπαϊκά κονδύλια που οδότηση. λης με το Ορμένιο, έχουν
ξύ των εταιρειών έβαλαν Συνεδρίου και βρίσκεται ήδη έχουν διατεθεί. Προ- Στον αντίποδα, η κλασική μπει στο πακέτο του αντα-
ανυπέρβλητα εμπόδια. στην αναμονή της πρό- κειμένου η ευκαιρία αυτή μεθοδολογία με την οποία γωνιστικού διαλόγου.
Ενα από αυτά ήταν το έρ- σκλησης για υπογραφή να μη χαθεί, αναζητήθηκε γίνονται μέχρι σήμερα τα Στην αφετηρία της διαδι-
γο για την αναβάθμιση μετά τις πρόσφατες δι- από το υπουργείο Υποδο- έργα μετρά στο καλό σενά- κασίας, οι προμελέτες και
του συστήματος σηματο- οικητικές αλλαγές στην μών και Μεταφορών το ριο εξίμισι χρόνια για την οι περιβαλλοντικοί όροι
δότησης - τηλεδιοίκησης ανάδοχο κοινοπραξία. κατάλληλο εργαλείο για οριστικοποίηση των μελε- των προμελετών δεσμεύ-
και την αντικατάσταση 70 να τρέξουν οι διαγωνιστι- τών και την ανάδειξη ανα- ουν τη χάραξη και από
αλλαγών τροχιάς σε εντο- Aνταγωνιστικός κές διαδικασίες. δόχου. Ο χρόνος όμως για εκεί και πέρα από τους
πισμένα τμήματα του άξο- διάλογος Πρόκειται για τον αντα- την τρέχουσα προγραμμα- υποψηφίους ζητούνται
να Αθήνα - Θεσσαλονίκη Από την υπογραφή της συ- γωνιστικό διάλογο, όχι τική περίοδο 2021-2027 μελέτες για την επιδομή,
- Προμαχώνας, που «πά- μπληρωματικής σύμβασης, όμως με τη λογική που μετρά ήδη αντίστροφα και για τα συστήματα και σε
γωσε» για τρία χρόνια. σε 14 μήνες ολοκληρώνο- αυτός έχει μέχρι σήμερα ένα τέτοιο χρονοδιάγραμ- ορισμένα εντοπισμένα ση-
Αποτελεί όμως τη βασική νται η σηματοδότηση και εφαρμοστεί στην περίπτω- μα θα στοιχίσει ακριβά μεία κάθε έργου μόνο βελ-
προϋπόθεση για υψηλές το ETCS στη γραμμή από ση της ζεύξης Σαλαμίνας - στον σιδηρόδρομο. τιστοποίηση των γεωμετρι-
ταχύτητες με ασφάλεια την Αθήνα ως τη Θεσσαλο- Περάματος, που φαίνεται Ετσι, έξι μεγάλα σιδηρο- κών χαρακτηριστικών της
στο κεντρικό δίκτυο της νίκη, άρα πιάνεται ο στό- πως θα ξεμπλοκάρει τώρα, δρομικά έργα, δηλαδή οι χάραξης.

Η έναρξη των έργων

Το χρονοδιάγραμμα φέρνει μπουλντόζες στις αρχές του 2023

Οπως είπε πρόσφατα ο υπουργός Υποδομών
και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, κάνο-
ντας ειδική αναφορά στον σιδηρόδρομο, «το
2021 είναι η χρονιά των μεγάλων έργων. Τα
έργα υποδομής θα βρίσκονται πραγματικά στην
ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
στα τέλη του 2021 και θα ξεκινήσουν ο αντα-
γωνιστικός διάλογος για την εύρεση της βέλ-
τιστης τεχνικής λύσης και θα έχει εκκινήσει,
καθώς και οι απαλλοτριώσεις με τη διαδικασία
των γραμμικών έργων, προκειμένου αυτές να
σε εξέλιξη, η ηλεκτροκίνηση στο τμήμα Λάρι-
σα - Βόλος, προϋπολογισμού 67 εκατ. ευρώ,
που προκηρύχθηκε τον περασμένο Νοέμβριο
έχει προσωρινό μειοδότη. Αντίστοιχα, σε δύο
εβδομάδες κατατίθενται οι προσφορές για το

πρώτη γραμμή». Το σφιχτό χρονοδιάγραμμα
με το οποίο η ΕΡΓΟΣΕ ανεβάζει στροφές για
τις έξι σιδηροδρομικές συνδέσεις νέας γενιάς
ξεκινά εντός του πρώτου εξαμήνου του τρέχο-
ντος έτους και οδηγεί στην έναρξη των έργων
την άνοιξη του 2023.
Ο υπουργός
Αυτό, σε αδρές γραμμές, περιλαμβάνει ορι-
Υποδομών και
Μεταφορών Κώστας
σμένα σημαντικά ορόσημα. Εκτιμάται ότι η
Καραμανλής διαδικασία της προεπιλογής θα ολοκληρωθεί
μη φτάνουν στον σημερινό μέσο χρόνο των
επτάμισι ετών! Οι τεχνικές λύσεις αναμένεται
να οριστικοποιηθούν το καλοκαίρι του 2022
και να ξεκινήσουν, όπου χρειάζεται, οι τροπο-
ποιήσεις των υφιστάμενων ΑΕΠΟ. Στις αρχές
του 2023, βάσει σχεδιασμού, θα αναδειχτεί ο
μειοδότης και με φουλ τις μηχανές στις αρχές
της άνοιξης του ίδιου έτους θα υπογραφεί η
σύμβαση.Ως προς τα έργα που βρίσκονται ήδη
έργο που αφορά την εγκατάσταση σύγχρονου
συστήματος σηματοδότησης και ETCS–level
1 και την αντικατάσταση 37 αλλαγών τροχιάς
για τις ανάγκες της σηματοδότησης στο τμήμα
Θεσσαλονίκη - Ειδομένη. Ο προϋπολογισμός
ανέρχεται σε 46,5 εκατ. ευρώ. Επίσης, μπαί-
νει σε τροχιά η προκήρυξη του διαγωνισμού
για τη δεύτερη φάση του Σιδηροδρομικού
Σταθμού Αθηνών.
 ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ

Σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Μίλητος παρουσιάζουν

Ενα συναρπαστικό ταξίδι

σε πολιτιστικά μνημεία της Eλλάδας

ΑΓΙON
ΟΡΟΣ
Το περιβόλι
της Παναγίας
Mνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς
της UNESCO

Μία ζωντανή περιήγηση

στη Μοναστική Πολιτεία,
μέσα από σπάνιο
φωτογραφικό υλικό

Αιώνες ιστορίας και πίστης

Η πνευματική κληρονομιά,
ο πολιτισμός, η απάτητη φύση,
Με τη οι άνθρωποι και τα έργα τους
σφραγίδα
των Εκδόσεων
Μίλητος

Μία ταξιδιωτική και πνευματική εμπειρία στο «Περιβόλι της Παναγίας»

ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ 20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ
Α38 62 TO BHMA
γνωμη
«Στοιχ. Ν. Ἀριθ. 103.
Ἀγαπητὲ Ξάνθε.
Κισνόβι τῇ 16. Φεβρουαρίου 1821.
Ἀμέσως ὁποῦ λάβεις τὴν παροῦσάν μου νὰ ση-
κοθῆς καὶ μετὰ τοῦ κυρίου Καλαματιανοῦ νὰ
προφθάσης ἐδῶ τὸ ὁγληγορώτερον, χωρὶς τὴν
παραμικρὰν ἄργηταν, ἐπειδὴ καὶ ἔχω τὴν μεγα-
λητέραν χρείαν νὰ σᾶς ἐνταμώσω καὶ τοὺς δύω,
καὶ μήτε στιγμὴν νὰ μὴν ἀργοπορήσετε.
Ἔλαβον ὅλα σας τὰ γράμματα· τὰς μπάλας
(=Οπλισμός) ὁποῦ ζητεῖ ὁ Καραβιᾶς, νὰ πασχί-
σετε νὰ σταλθοῦν ἀμέσως καὶ ὑποχρεωθήσομαι
εἰς ἄκρον, ἐπειδὴ εἶναι ἄφευκτον διὰ τὸ καλὸν
τῆς πατρίδος.
Νὰ εἰπῇς, ὅπου δεῖ, ὅτι διὰ τὸν Ποτπoλκόβνικον
(=Συνταγματάρχης) Λίτοφ ἔκαμα τὸ ὅσον ἐδυνή-
θην καὶ ἄς μείνουν ἥσυχοι, ἐπειδὴ καὶ ὁ Ἴντζοφ
(=Ἰβάν Νικίτιτς Ἰντζόφ - Ὁ πληρεξούσιος πολι-
τικὸς καὶ στρατιωτικὸς Διοικητὴς τῆς Βεσσα-
ραβίας) μοὶ ὑπεσχέθη νὰ κάμη ὅ,τι ἠμπορέσει.
Σᾶς προσμένω ανυπομόνως.
Ὁ ἀδελφός.
Ἀλέξανδρος ‘Υψηλάντης.
Τῷ Κυρίῳ Ἐμμ. Ξάνθω. Εἰς Ἰσμαήλ».
Μ
ε σχετική αδημονία και ένταση
απευθύνει ο 28χρονος γενικός
επίτροπος της Αρχής από το Κι-
σνόβιο προς τον πιο έμπιστό του
άνθρωπο Εμμανουήλ Ξάνθο στο
Ισμαήλιο την αδιαπραγμάτευτη
προσταγή του, προκειμένου να
σπεύσουν όλοι οι συνεργάτες
στην έδρα του και τούτο, διότι είχε πάρει
την τελική απόφαση για την εξέγερση. Μία
απόφαση η οποία είχε περάσει από πολλές
ανασχέσεις και αμφιταλαντεύσεις και γι’
αυτό έπρεπε δίχως άλλο να εγγραφεί και
κυρίως να πραγματωθεί στις 16 Φεβρου-
αρίου 1821.
Είναι γεγονός ότι η διαρκής αναβλητικότη-
τα που παρατηρήθηκε στα ηγετικά κλιμά-
κια της Εταιρείας τον Ιανουάριο του 1821,
παρά τον κατακλυσμιαίο ρυθμό των επιμέ-
ρους επαφών τους, δημιούργησε ένα κλίμα
διάχυτης ανησυχίας σε όλες τις τάξεις του
Ελληνισμού, το οποίο ενισχύθηκε ακόμη
περισσότερο με την κατακόρυφη αύξηση
της καχυποψίας εκ μέρους των οθωμανικών
Είναι γεγονός
ότι η διαρκής
αναβλητικότητα που
παρατηρήθηκε στα
ηγετικά κλιμάκια της
Εταιρείας τον Ιανουάριο
του 1821, παρά τον
κατακλυσμιαίο ρυθμό των
επιμέρους επαφών τους,
δημιούργησε ένα κλίμα
διάχυτης ανησυχίας σε
όλες τις τάξεις
του Ελληνισμού
Το μνημείο
του Αλέξανδρου
Υψηλάντη στο
Πεδίον του Αρεως
Η τελική απόφαση για την Επανάσταση και
ο εμπνευστής της Αλέξανδρος Υψηλάντης (1792-1828)
TOY Θανάση Χρήστου
αρχών. Οι τελευταίες ένιωθαν ενστικτω-
δώς να αιωρείται κάτι απροσδιόριστο στην
ατμόσφαιρα, κάτι ανησυχητικό και αδιόρα-
το που προηγείται κυρίως της καταιγίδας.
Αναμφίβολα, οι Εταιριστές έκρυβαν με πε-
ρισσή σπουδή και επινοητικότητα τις συνω-
μοτικές τους ενέργειες, καμουφλάροντάς
τες κάτω από το σεισμογενές υπέδαφος
των διαρκών αναταραχών και συγκρού-
σεων των γενίτσαρων με τους πραιτωρι-
ανούς του σουλτάνου. Το ίδιο έπρατταν
και στις χαοτικές διαδρομές της διαρκώς
μεταλασσόμενης κοινωνίας της Μολδοβλα-
χίας εξαιτίας των ρουμάνων αγροτών του
Θεόδωρου Βλαδιμηρέσκου, ενώ το ίδιο
επιχειρούσαν και στη νότια, σπαρασσόμενη
από έριδες, ελληνική απόληξη της Βαλκα-
νικής Χερσονήσου λόγω των ριψοκίνδυνων
υποστηρικτών του Αλή πασά.
Παρά το ευνοϊκό για τις ελληνικές επιδι-
ώξεις αυτό περιβάλλον, η Υψηλή Πύλη
βοηθούμενη τόσο από το πυκνό δίκτυο πα-
ρακολούθησης που διέθετε η ίδια όσο και
από τη σταθερή ροή εμπιστευτικών πληρο-
φοριών εκ μέρους των κεντροευρωπαϊκών
δυνάμεων της Παλινόρθωσης και της Ιερής
Συμμαχίας άρχιζε να ξεκαθαρίζει σταδια-
κά το υπό διαμόρφωση επαναστατικό δυ-
ναμικό αμφισβήτησης της επικυριαρχίας
της, που ορθωνόταν απειλητικά μπροστά
της. Και πρώτη κίνηση κατευνασμού προς
την κατεύθυνση αυτή αποτέλεσε στα τέλη
του 1820 η μετακίνηση του αδίστακτου και
πολεμοχαρούς Χουρσήτ πασά στον θώκο
του Μόρα Βαλεσή στην Πελοπόννησο, μία
εξέλιξη που σήμανε επικίνδυνο συναγερμό
για τους Φιλικούς πρωτολάτες.
Ας επισημανθεί εμφατικά εδώ ότι στην πα-
ρούσα χρονική συνάφεια είχε αρχίσει και η
αντίστροφη μέτρηση σχετικά με το επίμαχο
ζήτημα του υπαρξιακού μυστικού που καλυ-
πτόταν κάτω από τον ομιχλώδη πέπλο της
«Αόρατης Αρχής», η οποία κινούσε δραστή-
ρια τα νήματα της Εταιρείας. Η ανάληψη
της ευθύνης της συγκεκριμένης Αρχής από
τον απώτερης ποντιακής καταγωγής Αλέ-
ξανδρο Υψηλάντη τον Απρίλιο του 1820
είχε επιτρέψει να διαφανεί καθαρότερα η
πολυσυζητημένη υπόθεση, ότι πίσω δηλαδή
από όλα αυτά υποκρυπτόταν τεχνηέντως ο
τσάρος και η «άρκτος του Βορρά».
Βέβαια, η συγκεκριμένη ταύτιση εξυπη-
ρετούσε, στην πρωταρχική τουλάχιστον
φάση των μυήσεων και της διάδοσης του
εθνικού μυστικού, πλησίστια τους στόχους
της Εταιρείας. Στη συνέχεια, όμως, όταν
η προετοιμασία της Επανάστασης πέρασε
στην τελική ευθεία και όλοι περίμεναν με
ανυπομονησία να δουν μπροστά τους να
αποκαλύπτεται η δίστομη ρομφαία της
τσαρικής δύναμης, αν και αυτό δεν είχε
ποτέ διακηρυχθεί ανοιχτά, τα πράγματα
δυσκόλευαν και στα μάτια των πολλών
ήταν ζήτημα χρόνου πότε θα φανερωνό-
ταν το «ευφυές και απατηλό στρατήγη-
μα» των πρωτουργών της οργάνωσης. Και
φυσικά ο ευγενής ευπατρίδης, ο «καλός»
κατά την Εταιρεία, δεν ήταν σε θέση ούτε
ο ίδιος αλλά ούτε κανείς άλλος από τους
ομογάλακτους συνοδοιπόρους του να το
υποκαταστήσει. Ως εκ τούτου, η ώρα της
τελικής κρίσης σήμανε και η ανάγκη ανά-
ληψης άμεσης δράσης εκ μέρους της κε-
φαλής των Φιλικών κατέστη επιτακτική
όσο ποτέ άλλοτε.
Από την ευρεία γκάμα των ριζοσπαστικών
ζυμώσεων της πρώτης αυτής φάσης της
κινητοποίησης του επαναστατικού μηχα-
νισμού, που οριοθετήθηκε με ευρηματι-
κότητα στη Συνέλευση του Ισμαηλίου (1-
8 Οκτωβρίου 1820) αξίζει να αναφερθεί
η περίπτωση του Παπαφλέσσα. Ο τελευ-
ταίος μετά το Ισμαήλιο κατεβαίνει στην
Κωνσταντινούπολη και από εκεί στα τέλη
Νοεμβρίου, εφόσον αγοράσει ένα καράβι
στο όνομα του εμπόρου και Φιλικού Πα-
λαιολόγου Λεμονή, δρομολογεί το ταξίδι
του στην Πελοπόννησο και ύστερα από μία
στάση στις Κυδωνίες (Αϊβαλή) και τη Σμύρ-
νη αποβιβάζεται στην Υδρα και τις Σπέτσες.
Ο Λεμονής από εκεί συνεχίζει μόνος του
το ταξίδι προς την Τεργέστη, προκειμένου
να παραλάβει τον «αναμενόμενο», τον Αλέ-
ξανδρο Υψηλάντη.
Στα τέλη Δεκεμβρίου το καράβι έφθασε
στον προορισμό του, περιμένοντας όμως
εις μάτην τον πρώτο τη τάξει της Φιλικής
Εταιρείας για να τον μεταφέρει στη Μάνη
και τούτο διότι οι ενδιάμεσες γοργά τρέχου-
σες εξελίξεις τούς έχουν προλάβει εκ νέου.
Στην περιρρέουσα αυτή ατμόσφαιρα και
ενώ πληροφορίες διέρρεαν στον ευρύτερο
χώρο της Νότιας Βαλκανικής αναφορικά
με μία νέα επαπειλούμενη «αποστασία»
ή «αταξία», σύμφωνα με την οθωμανική
νοηματοδότηση, από την πλευρά των χρι-
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
στιανών της Πελοποννήσου, ο εκδικητικός
Χουρσήτ πασάς παίρνει την εντολή (6 Ια-
νουαρίου 1821) να στραφεί εναντίον του
Αλή πασά στα Ιωάννινα, αφήνοντας έτσι το
πεδίο ελεύθερο στους βαριά ασθμαίνοντες
από την αγωνία Γραικούς. Οι μεμυημένοι
Μωραΐτες κοτζαμπάσηδες και οπλαρχηγοί
φροντίζουν να παραμείνουν «συνεσταλμέ-
νοι» σύμφωνα με την εύγλωττη έκφραση
του Παλαιών Πατρών Γερμανού ενώπι-
ον των συγκεκριμένων εξελίξεων, χωρίς
στο ενδιάμεσο να τους έχουν φθάσει τα
αποφασισθέντα του Ισμαηλίου. Τους έχει
φθάσει όμως ο «αρμόδιος», ο παράτολ-
μος Γρηγόριος Δικαίος, ο οποίος είναι ο
επίσημα εξουσιοδοτημένος από την Αρχή
εντολοδόχος της μετάδοσης του γενικού
ξεσηκωμού και των τελικών επαναστατι-
κών προετοιμασιών στον Μωριά.
Ο θυελλώδης αρχιμανδρίτης, συνοδευό-
μενος από μία ευάριθμη ομάδα ενόπλων,
όργωσε με ιλιγγιώδη ταχύτητα τη βόρεια
πελοποννησιακή ενδοχώρα, συνάντησε
«πρόθυμους», αδρανείς αλλά και αδιάφο-
ρους, καταλήγοντας στη μυστική Συνέλευ-
ση της Βοστίτσας (26-29 Ιανουαρίου 1821)
(Αίγιο), όπου κατάφερε, παρά τις εντάσεις,
να πετύχει ένα ελάχιστο συναίνεσης, που
οριοθετούνταν από τον τρόπο και τον χρόνο
εκδήλωσης της εξέγερσης.
Στη συνέχεια, χάραξε πορεία προς την Κε-
ντρική και τη Νότια Πελοπόννησο χωρίς να
γνωρίζει στο ενδιάμεσο τα διαδραματισθέ-
ντα στο Κισνόβιο, γι’ αυτό και γράφει στις
22 Φεβρουαρίου 1821 προς τον Εμμανουήλ
Ξάνθο και την Αόρατη Αρχή μία απεγνω-
σμένη επιστολή σχετικά με τη βραδυπορία
του Αλέξανδρου Υψηλάντη.
Η 22α Φεβρουαρίου 1821, ωστόσο, ήταν
η ίδια αυτή ημέρα που ο τελευταίος, ο μοι-
ραία «προσδοκώμενος» στη Μάνη διέβαινε
τον Προύθο, πιστός στον «μεγάλο όρκο»
των Φιλικών και του οράματός του για τον
ξεσηκωμό του πολύπαθου γένους. Ενώ την
ίδια στιγμή στην Πελοπόννησο η πρωτοβου-
λία των κινήσεων περιερχόταν οριστικά και
αμετάκλητα από τα χέρια των «συνεσταλ-
μένων» προκρίτων στο εκρηκτικό θυμικό
του «αρμόδιου» και των αποφασισμένων
ακολούθων του!
Ο κ. Θανάσης Χρήστου είναι καθηγητής
Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας
του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
 Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 χρησιμες πληροφοριες TO BHMA 63 Α39

Πρόβλεψη στην Ελλάδα

Χιονοπτώσεις, κατά διαστήματα πυκνές, στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, κυρίως στα ορεινά
και ημιορεινά. Στις υπόλοιπες περιοχές νεφώσεις με βροχές και καταιγίδες κατά τόπους ισχυ-
ρές. Βοριάδες στα πελάγη έως και 7 μποφόρ. Η θερμοκρασία σε χαμηλά επίπεδα. Παγετός θα ATTIKH ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
σημειωθεί κυρίως στα ηπειρωτικά. Τις πρωινές και βραδινές ώρες στα βόρεια θα είναι ισχυ- ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΥΡΙΑΚΗ
ρός. Παρόμοιο το σκηνικό και τις επόμενες ημέρες. Τη Δευτέρα οι άνεμοι
θα είναι ισχυροί 7-8 και στο Βόρειο Αιγαίο, σε επίπεδο θύελλας,
Ηλιοφάνεια
έως 10 μποφόρ. Η θερμοκρασία θα διατηρηθεί σε πολύ χαμηλά
επίπεδα και θα σημειωθεί παγετός, στα κεντρικά 3/8 -3/1
και βόρεια ισχυρός.
-2/2 -3/1 ΑΙΣΘΗΤΗ
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ
ΑΙΣΘΗΤΗ
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Αραιές
-3/1 6° -7°
νεφώσεις

αττικη -9/-5 62% Β 3-4 74% Β∆ 2-4

Βροχοπτώσεις στην Ατ- Πυκνές
τική, με το θερμόμετρο
ATTIKH νεφώσεις
να δείχνει 3-8 βαθμούς
Κελσίου. Οι άνεμοι στο
κέντρο θα πνέουν από 6-7
βόρειες διευθύνσεις
1/7 -5/3 ∆ΕΥΤΕΡΑ -1/3 69% Β 3-4 Αραιή
βροχόπτωση
3-4 μποφόρ. Αίθριος ο
καιρός από την Τρίτη 0/4 2/5
με χαμηλές θερμοκρα-
σίες, υπό το μηδέν ως
προς τις χαμηλές τιμές. ΤΡΙΤΗ -1/2 55% Β∆ 4-5 Νεφώσεις
Βόρειοι - βορειοδυτικοί
3-5 μποφόρ οι άνεμοι.
6/11 3/8 4-6
ΤΕΤΑΡΤΗ -1/6 58% Β 3-4 Βροχόπτωση
6-7
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

θεσσαλονικη 7/12 5-6

9/16
∆ΕΥΤΕΡΑ -4/3 66% Β∆ 2-3
Χιονόπτωση

Αραιή χιονόπτωση στη Θεσσαλο-

νίκη, με βορειοδυτικούς ανέμους

12/19
2-4 μποφόρ και χαμηλές θερμο- Καταιγίδα
κρασίες. Η αισθητή θα φτάσει μέ- 4-6 ΤΡΙΤΗ -3/2 41% Β∆ 3-4
χρι τους -7 βαθμούς Κελσίου. Ηλι-
οφάνεια τις επόμενες ημέρες, με 10/18
το θερμόμετρο όμως υπό το μη-
δέν. Οι άνεμοι, αυτές τις ημέρες, 11/20 Αραιή
θα πνέουν από βόρειες - βορειο- ΤΕΤΑΡΤΗ -5/4 45% Β 3-4 χιονόπτωση
σταυρόλεξο No 183
σταυρόλεξο No 183
Σταυρόλεξο
Σταυρόλεξο
δυτικές No
No3-4
διευθύνσεις 183
183μποφόρ. Σταυρολεξικές
ΣταυρολεξικέςΔημιουργίες
Δημιουργίες
Σταυρολεξικές
Σταυρολεξικές ΟΠΤΙΜΑ
ΟΠΤΙΜΑ
∆ηµιουργίες
∆ηµιουργίες ΄92
ΟΠΤΙΜΑ ΄92
ΟΠΤΙΜΑ
΄92΄92

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 1010 1111 1212 1313

11
22
σταυρόλεξο No 183
Σταυρόλεξο No 183
1 2 3 4 5 6 7 8
Σταυρολεξικές

9
Δημιουργίες
Σταυρολεξικές ΟΠΤΙΜΑ
∆ηµιουργίες

10 11 12 13
΄92
ΟΠΤΙΜΑ ΄92
χρήσιμα τηλέφωνα κοινωνικά
33 1
σταυρόλεξο No 183
Σταυρόλεξο No 183 Σταυρολεξικές Δημιουργίες
Σταυρολεξικές ΟΠΤΙΜΑ
∆ηµιουργίες ΄92
ΟΠΤΙΜΑ ΄92
44 2
3
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Αθήνα ΕΛΠΑ
Ελλάς Σέρβις
10400 210-6068.800
1057 (από σταθερό
55 1 Πυροσβεστική 199
4  και από κινητό Wind και Cosmote),
Πυρκαϊών Δασών (ΣΚΑΠΥ) 191 ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ «ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ»
66 2  210-2523.616
5 Αμεση Δράση Αστυνομίας 100 - ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
 11322 (από κινητό Vodafone)
77 3 Αμεση Επέμβαση Λιμενικού 108
6
ΨΗΦΙΣΜΑ
Αμεση Επέμβαση Αερονομίας 210-9642.000
4 Ραδιοταξί
88 7 Δήμος Αθηναίων (άμεση επέμβαση) 195
5 Αλφα Πρόοδος 210-3451.200
Τουριστική Αστυνομία 171
99 8
Γεν. Γραμ. Προστασίας Καταναλωτή 1520
Αστέρας 18288 Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος «Μαρία Τσά-
6  210-6144.000 (βόρεια προάστια),
9 Κέντρο Αιμοδοσίας 213-2146.700 κος - Διεθνές Κέντρο Ναυτικής Έρευνας και Παράδο-
1010 7  210-6144.500 (νότια προάστια)
10
Τηλεφωνική γραμμή για το AIDS 210-7222.222
Αττικα 210-3410.553
σης», συνελθόν εκτάκτως επί τῳ θλιβερώ αγγέλματι
1111 8 Γιατροί SOS 1016
Γλυφάδας Ραδιοταξί 210-9605.600 του θανάτου του Παναγιώτη Τσεβδού, φίλου της οι-
11 Εθνική τηλεφ. γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056
1212 9 Κέντρο Δηλητηριάσεων 210-7793.777
Δήμητρα 210-5546.993 κογένειας και του Ιδρύματος, ευγενούς και ευσεβούς
12 Ελλάς 18180
10 Καρδαμυλίτη ευπατρίδη, αγνού πατριώτη, μεγάλας
1313 13  210-6457.000 (κέντρο Αθήνας),
11
ΟΤΕ  210-5579.400 (Θριάσιο Πεδίο), προσενεγκόντος υπηρεσίας στην Ελλάδα, την ελληνι-
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΚΑΘΕΤΑ
ΚΑΘΕΤΑ
ΚΑΘΕΤΑ
ΚΑΘΕΤΑ ΚΑΘΕΤΑ
ΚΑΘΕΤΑ
Πληροφορίες τηλεφωνικού καταλόγου 11888  210-8014.000 (βόρεια προάστια), κή ομογένεια της Νέας Υόρκης και τη Ναυτιλία, υπε-
12 Πληροφορίες - Βλάβες
1.1.
1. 1.Αγγελοπλασμένοι.
Αγγελοπλασμένοι. 1. Αγγελοπλασμένοι.
1.
Αγγελοπλασμένοι.
Αγγελοπλασμένοι.
2. ...
Αγγελοπλασμένοι.
Κούρτη: παλιά Ελληνίδα 1.1.
1.
1. Μ
Μινωική
Μ 1. Μ
1.
Μινωική Μινωική πόλη
ινωική πόλη στο νομό Ηρακλείου - πόλη
ινωική πόλη στο νομό Ηρακλείου - πόληστοστο στονομό
ινωική πόλη στο νομό Ηρακλείου - νομό
νομό Ηρακλεί-
Ηρακλεί-
Ηρακλεί-
(από σταθερό ή κινητό) 121 + 3 πρώτα ψηφία
 210-9961.420 (νότια προάστια - Πειραιάς) ρηφάνως περιάγοντος, επί πολλάς 10ετίας, το όνομα
2.2.......Κούρτη: Κούρτη:
132. .γουδίστρια παλιάπαλιά Ελληνίδα
Ελληνίδα
.. Κούρτη: παλιά Ελληνίδα τραγουδί- τρα-τρα- τρα- ουου -ου
- Διπλό.
2. Διπλό.
Διπλό.- Διπλό. Ενότητα 18388
2. 2. .γουδίστρια
.γουδίστρια.. Κούρτη: παλιά Ελληνίδα τραγουδί-
.. Κούρτη: παλιά Ελληνίδα τραγουδί- - Γιος
- Γιος του
- Γιος του Ζήθου και Διπλό.
τουΖήθου Ζήθουκαι
στρια - Γιος του Ζήθου και της Αηδόνας και 2.2.Πόλη Διπλό.
Πόλη
2.
Πόλη του Ισραήλ - Ξεχωριστό.
του τουΙσραήλ Ισραήλ- Ξεχωριστό.- Ξεχωριστό. της Μητρός Πατρίδος, της Χίου και των Καρδαμύλων
της Αηδόνας (μυθ.) - Γράμματα 3. Πόλη του Ισραήλ - Ξεχωριστό.
Γιατί... παλιότερο - Το έσχατο ση- ΕΥΔΑΠ Εξπρές 210-9943.000
της στρια - Γιος του Ζήθου και της Αηδόνας
στρια - Γιος του Ζήθου και της Αηδόνας
τηςΑηδόνας
Αηδόνας απ’(μυθ.) (μυθ.)
(μυθ.) - Γράμματα απ’ τη... Ρένα.
τη... Ρένα. - Γράμματα 2.
- Γράμματα 3.2. 3.Πόλη του Ισραήλ - Ξεχωριστό.
Πόλη του Ισραήλ - Ξεχωριστό.
Γιατί... Γιατί...
3. Γ
παλιότερο
παλιότερο
- Γερμανός- Το - Τοέσχατο
ιατί... παλιότερο - Το έσχατο σημείο -
μείο λόγιος. έσχατοση- ση- Βλάβες δικτύου και πληροφορίες 1022 Ερμής 210-4115.200, 210-4115.666, στους κόλπους των κοινωνιών δραστηριοποίησης
απ’ απ’τη...ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
(μυθ.) - Γράμματα απ’ τη... Ρένα.
(μυθ.) - Γράμματα απ’ τη... Ρένα.
τη... Ρένα.
Ρένα. 3. 3.
Γ
ΚΑΘΕΤΑ
ΚΑΘΕΤΑ
ιατί... παλιότερο - Το έσχατο σημείο -
μείο Γ
ιατί... παλιότερο - Το έσχατο σημείο -
μείο - Γερμανός
- Γερμανός λόγιος.
λόγιος.
1.3. Αγγελοπλασμένοι.
1. 3. Ίχνος από χάραγμα
Ίχνος από χάραγμα - Κρουστό μουσικό 1.
Αγγελοπλασμένοι. - Κρουστό 4.
1. Μ Πρωτεύουσα
Γερμανός λόγιος.
Μινωική πόλη του
στο
ινωική πόλη στο νομό Ηρακλείου -
Βιετνάμ
νομό - Με τη
Ηρακλεί- ΔΕΗ  210-4115.247-9 του, απεφάσισε ομόφωνα:
3.3.
3. 3. ΊΊχνος
ΊΊχνος από
2.από μουσικό
χάραγμα
χάραγμα
χνος από χάραγμα - Κρουστό μουσικό
χνος από χάραγμα - Κρουστό μουσικό
2. ...όργανο.
4. .γουδίστρια
Κούρτη: όργανο.- Κρουστό
παλιά
.. Κούρτη: παλιά Ελληνίδα τραγουδί-
Τα ΄χει ο...- Γιος καφές
Ελληνίδα τρα-4.4.Γερμανός λόγιος.
- Κρουστό ΠρωτεύουσαΠρωτεύουσα
Γερμανός λόγιος.
4. ου
5. Διπλό.
Πθέλησή - Διπλό. του τουαυτός
του Βιετνάμ
ρωτεύουσα του Βιετνάμ - Με τη θέ- (καθ.).- Με
Βιετνάμ - Μετητη
μουσικό
όργανο. μουσικό
όργανο. όργανο.
4. όργανο.
Τνέων του- Σύμφωνο...
α ΄χει ο... καφές - Σύμφωνο... νέων Ζήθου και4. 4. Π θέλησή θέλησή
2. Πόλη Μίσχος
ρωτεύουσα του Βιετνάμ - Με τη θέ-
Π
του του
τουαυτός
λησή του αυτός (καθ.).
ρωτεύουσα του Βιετνάμ - Με τη θέ-
σταφίδας
αυτός(καθ.).
Ισραήλ - Σύμφωνα...
- (καθ.).
Ξεχωριστό. Πληροφορίες 11500 Ευρώπη 210-5020.357, 1. Να εκφράση την βαθειά του θλίψη στην οικογένειά
4.4.ΤαΤα΄χει ΄χειο... ο... καφές
καφέςοδηγών - ... Βέρτης: τρα-
στρια - Γιος του Ζήθου και της Αηδόνας (μυθ.) - Γράμματα5.5.Μίσχος
- Σύμφωνο...
- Σύμφωνο... 2.
Μίσχος λεπτομερούς εξιστόρησης - Επί-
Πόλη του Ισραήλ - Ξεχωριστό.
σταφίδας
σταφίδας
παλιότερο-- Σύμφωνα...
Άμφισσας.- Σύμφωνα...
της Αηδόνας
οδηγών - ... Βέρτης: τραγουδιστής. 3.
5. Γιατί...
Μ νειοίσχος σταφίδας - Σύμφωνα... λεπτομε- Το έσχατο ση- Βλάβες 10509  210-5023.583, 210-5023.783
4. 4. Τνέων Τνέων α ΄χει ο... καφές - Σύμφωνο... νέων
α ΄χει ο... καφές - Σύμφωνο... νέων
οδηγών
γουδιστής.
(μυθ.) - Γράμματα απ’ τη... Ρένα.
απ’ τη... Ρένα. λησή του αυτός (καθ.).
λησή του αυτός (καθ.).
3. 6. Γμείο της
ιατί... παλιότερο - Το έσχατο σημείο -
- Γερμανός λόγιος. - Επί- του,
οδηγών
5.
5. ΣΣύμφωνο - ...
- ... Βέρτης:
Βέρτης:
ύμφωνο που... δείχνει - Άγριο το θη-
που... τρα-
δείχνει τρα- - Άγριο λεπτομερούς λεπτομερούς ρούς Ειδικός ε ξιστόρησης εξιστόρησης
εξιστόρησης
σύνδεσμος - Ε πίνειο -της - Επί-
Άμφισσας.
Μεταλλική Ικαρος 210-5152.800
το θηρίο - Αρχικά συμβουλίου. 5. 5. Μ
οδηγών - ... Βέρτης: τραγουδιστής. ίσχος σταφίδας - Σύμφωνα... λεπτομε-
Μ
οδηγών - ... Βέρτης: τραγουδιστής.
γουδιστής. 3.
γουδιστής. 3. ΊΊχνος από χάραγμα - Κρουστό νειο
χνος από χάραγμα - Κρουστό μουσικό 4.ίσχος σταφίδας - Σύμφωνα... λεπτομε-
νειο Πρωτεύουσα
Γερμανός λόγιος. του Βιετνάμ - Με τη
ρίο - Αρχικά συμβουλίου.
μουσικό όργανο. 6. της Εστεφάνη
θέλησή
τηςΆμφισσας.
Άμφισσας.
του
του τροχού του αυτοκι-
ιδικός σύνδεσμος - Μεταλλική στε-
αυτός κρατική (καθ.). ραδιο- Δρομολόγια Κηφισιά 210-8084.000, 2. Να παραστή δι’ αντιπροσώπων του στη νεκρώσιμη
5.5.
5. ΣΣύμφωνο
5. ΣΣύμφωνο 6. όργανο.
ύμφωνο που... δείχνει - Άγριο το θη-
ύμφωνο που... δείχνει - Άγριο το θη-
4.6. που...
Τα που...
Ιατρική
Ινήματος. δείχνει
δείχνει
ένωση
Σύμφωνο...6.6.ρούς
- Άγριο
-- Άγριο
(αρχικά)
ατρική ένωση (αρχικά) - Είδος νήματος.
΄χει ο... καφές
- Είδος Ειδικός 4.
ρούς
Ειδικός Π

5. εΜίσχος
ρωτεύουσα του Βιετνάμ - Με τη θέ-
ξιστόρησης
εξιστόρησης
νήτου σύνδεσμος
σύνδεσμος
- Η - Ε-πίνειο
ιταλική Επίνειο
φάνη του τροχού του αυτοκινήτου - Η
σταφίδας -τ- ης
-της Άμφισσας.
ΜεταλλικήΆμφισσας.
Μεταλλική
Σύμφωνα...
τοθηρίο
θηρίο
ρίο - Αρχικά συμβουλίου. 4. 7.
τορίο - Αρχικά συμβουλίου. Τνέων
- Αρχικά-α ΄χει ο... καφές - Σύμφωνο... νέων
Αρχικά
ΠΠοτάμι συμβουλίου.
οδηγών συμβουλίου.
- ... Βέρτης:
οτάμι της Ισπανίας - Ματαιόδοξος - 6. Εστεφάνη
6.
τρα- Εστεφάνη λησή του αυτός (καθ.).
τηλεόραση.
ιδικός σύνδεσμος - Μεταλλική στε- του τουτροχού
ιδικός σύνδεσμος - Μεταλλική στε-
ιταλική κρατική ραδιοτηλεόραση.
λεπτομερούς τροχού
εξιστόρησης του τουαυτοκι-
αυτοκι-
- Επί- ΚΤΕΛ
 210-8084.101, 210-8084.408 ακολουθία του,
7. της
οδηγών - ... Βέρτης: τραγουδιστής. Ισπανίας - Ματαιόδο- 7.
5. Μ Γαλαζωπός - Εχθρεύομαι.
ίσχος σταφίδας - Σύμφωνα... λεπτομε-
Γαλαζωπός - Εχθρεύομαι. Αλφα Κόσμος 18300
6.6.
6. 6.Ιατρική
Ινήματος. ΙΙατρική ένωση
ένωσηγουδιστής.
ατρική ένωση (αρχικά) - Είδος νήματος.
ατρική ένωση (αρχικά) - Είδος νήματος.
5.
5.8. ΣΣύμφωνο
(αρχικά)
(αρχικά)- Είδος
Μυθική ζηλιάρα θεά.
ξος - Μυθική ζηλιάρα θεά.
- Είδος νήτου νήτου
8. νειο
- Η-της
φάνη του τροχού του αυτοκινήτου - Η Ηιταλική
φάνη του τροχού του αυτοκινήτου - Η
7.
6. ρούς
Το όνομα
ιταλική
Άμφισσας.
εξιστόρησης
κρατική
κρατικήραδιο-
του Πατσίνο - Ιταλικό...
-σκηνοθέτρια.
Επίνειο -της
ραδιο-
Άμφισσας.
Δρομολόγια 14505 3. Να αποστείλη δωρεές στο Λιβάνειο Γυμνάσιο Καρ-
νήματος. 8. τούμφωνο που... δείχνει - Άγριο το θη-
που... δείχνει - Άγριο - τηλεόραση. τηλεόραση.Ειδικός σύνδεσμος Μεταλλική Παρθενών 210-5323.300
ΑΑρχικά
ρχικά Ολυμπιακής Επιτροπής - Το που-
Ολυμπιακής Επιτροπής 8. Τεγώ ο όνομα του Πατσίνο - Ιταλικό... εγώ -
- Όλγα...:
7.7.
7. 7. ΠΠοτάμι ΠΠοτάμιοτάμι της Ισπανίας - Ματαιόδοξος -
οτάμι της Ισπανίας - Ματαιόδοξος -
τηςτης Τοθηρίοπουλί- Αρχικά
Ισπανίας
Ισπανίας
ρίο - Αρχικά συμβουλίου. - Ματαιόδο-
τσίχλα συμβουλίου.
- Ματαιόδο-
- Παραπόταμος 7.7.ιταλική κρατική ραδιοτηλεόραση.
ιταλική κρατική ραδιοτηλεόραση.
Γαλαζωπός 6. 9. Εστεφάνη
Γαλαζωπός Τηλεοπτικός... - του τροχού
Εχθρεύομαι.
- Εχθρεύομαι.
ιδικός σύνδεσμος - Μεταλλική στε-
αστυνόμος του αυτοκι-- Ιστο-
ΚΤΕΛ Κηφισού 210-5124.910-11
Πρωτοπορία 210-2919.016 δαμύλων, στο Γηροκομείο Χίου και στον Ι. Ναό Πα-
λί τσίχλα - Παραπόταμος του Δούναβη. 7. Όλγα...: σκηνοθέτρια.
ξος Μυθική ζηλιάρα θεά.
Μυθική ζηλιάρα θεά.
ξος- Μυθική 6.
- Μυθική Ιατρική
6. 9. Ινήματος. ζηλιάρα ένωση
ζηλιάραθεά. (αρχικά)
θεά.
ατρική ένωση (αρχικά) - Είδος νήματος.
του Δούναβη. - Είδος 8.7. 8.Γαλαζωπός - Εχθρεύομαι.
ΤοΓαλαζωπός - Εχθρεύομαι.
Τοόνομα νήτου
όνομα -
του Η ιταλική
τουΠατσίνο
φάνη του τροχού του αυτοκινήτου - Η
ρική πόλη τουΠατσίνο κρατική
Βελγίου ραδιο-
- Ιταλικό...
- Ασύμφω-
Ιταλικό... ΚΤΕΛ Λιοσίων 210-8317.186
ναγίας Αγιογαλούσαινας,
Φ
αρμακευτικά παρασκευάσματα - Του 9. Τ
ηλεοπτικός... αστυνόμος - Ιστορική
τηλεόραση.  210-5128.301
8.8.
8. 8. ΑΑρχικά ΑΑρχικά 7. 9. Ποτάμι της Ισπανίας - Ματαιόδοξος -
Ποτάμι
Φαρμακευτικά
ρχικά Ολυμπιακής Επιτροπής - Το που-
ρχικά Ολυμπιακής Επιτροπής - Το που-
Ολυμπιακής
7.Ολυμπιακής της Επιτροπής παρασκευάσμα-
Επιτροπής
Ισπανίας
Σίντλερ... έγινε ταινία.
- - 8. 8. Τεγώ
- Ματαιόδο- 7.
να... πάθη.σκηνοθέτρια.
ο όνομα του Πατσίνο - Ιταλικό... εγώ -
Τεγώο όνομα του Πατσίνο - Ιταλικό... εγώ -
-ιταλική κρατική ραδιοτηλεόραση.
Όλγα...:
Γαλαζωπός- Όλγα...: σκηνοθέτρια.
- Εχθρεύομαι.
πόλη του Βελγίου - Ασύμφωνα... πάθη.
ΟΣΕ
Τολί τσίχλα - Παραπόταμος του Δούναβη.
Τοπουλί
πουλίτσίχλα τσίχλα τα - Του
10.Μυθική ζηλιάρα θεά.
λί τσίχλα - Παραπόταμος του Δούναβη.
Σίντλερ...
- Παραπόταμος
- Παραπόταμος έγινε 10.
ταινία. 9.9.Τηλεοπτικός... Τηλεοπτικός...
7.
Και όμως, εντούτοις
8. Γαλαζωπός - Εχθρεύομαι.
Όλγα...: σκηνοθέτρια.
Όλγα...: σκηνοθέτρια. αστυνόμος
αστυνόμος - Συμβούλιο
- Ιστο-
- Ιστο- Κέντρο Πληροφοριών 210-5297.777 4. Να χορηγήση μία υποτροφία στο όνομα του σε
9. 9.
Φ

του
Φ

τουΔούναβη.

10.
Δούναβη.
8.
ξος
8. ΑΑρχικά
Τ
Το -11
Μυθική
- Μέσαζηλιάρα
ο 11 - Μέσα στα... φώτα - Συνοδεύ-
στα... φώτα
ρχικά Ολυμπιακής Επιτροπής - Το που-
αρμακευτικά παρασκευάσματα - Του
αρμακευτικά παρασκευάσματα - Του Ολυμπιακής
δεύει... ούζο.
ει... ούζο.
θεά. - Συνο-
Επιτροπής -
9. 9.
Τ

10.
ρική ρική
8. Τ

ΤοΚ

πόλη
εγώ
όνομα του
εκδίκασης
πόλη του του
Πατσίνο
αι όμως, εντούτοις - Συμβούλιο εκδί-
αθλητικών
Βελγίου
Βελγίου
ο όνομα του Πατσίνο - Ιταλικό... εγώ -
ηλεοπτικός... αστυνόμος - Ιστορική
Τ
- Όλγα...:
ηλεοπτικός... αστυνόμος - Ιστορική
(αρχικά).
κασης αθλητικών διαφορών (αρχικά).
σκηνοθέτρια. -
-διαφορών
Ιταλικό...
Ασύμφω-
- Ασύμφω- Θεσσαλονίκη διακρινόμενο μαθητή σχολείου των Καρδαμύλων,
9.9.Φαρμακευτικά Φαρμακευτικά Το πουλί παρασκευάσμα-
παρασκευάσμα-
τσίχλα
11.λί τσίχλα - Παραπόταμος του Δούναβη. - Παραπόταμος Τούρκος να... 11. να... πάθη. πάθη. βαθούλωμα
9. Όλγα...: σκηνοθέτρια.
Τηλεοπτικός... αστυνόμος - Ιστο- Αμεση Δράση 2310-397.331
τα- Του
- Του 11.
ταΣίντλερ... έγινε ταινία.
Σίντλερ... έγινε ταινία. του
Σίντλερ...
Σίντλερ... ΚΚορομηλιά
Δούναβη. έγινε
- ... Πασάς:
ορομηλιά - ... Πασάς: Τούρκος πολιτι-
έγινε ταινία.
ταινία. 10. Και11. Και ΚΚοιλότητα,
ρική οιλότητα, βαθούλωμα - Ποτάμι της
10.πόλη του Βελγίου - Ασύμφωνα... πάθη.
πόλη του Βελγίου - Ασύμφωνα... πάθη.
πόλη του Βελγίου
- Ποτάμι
- Ασύμφω- Αεροπορικές εταιρείες οικότροφο της εκεί «Στέγης της Μαρίας», και
9.
9.
πολιτικός
ΦΦαρμακευτικά και διπλωμάτης.
αρμακευτικά παρασκευάσματα - Του
κός και διπλωμάτης. παρασκευάσμα- 9. όμως,
Τνα... όμως,
της εντούτοις
Αφρικής. εντούτοις
ηλεοπτικός... αστυνόμος - Ιστορική
Αφρικής. πάθη.
- Συμβούλιο
- Συμβούλιο Στρατονομία 2310-894.646
10.10.
10.
10. ΤΤο ΤΤο ο 11 - Μέσα στα... φώτα - Συνοδεύ-
ο 11 - Μέσα στα... φώτα - Συνοδεύ-
1111- Μέσα
- Μέσα
12. στα...
Πίτερ...:στα...
Σίντλερ... έγινε ταινία. φώτα
παλιός - Συνο- 10.
φώτατραγουδιστής
- Συνο- 10.
- Κ αι όμως, εντούτοις - Συμβούλιο εκδί-
Κεκδίκασης
εκδίκασης
12. αι όμως, εντούτοις - Συμβούλιο εκδί-
Μελοποίησε αθλητικών
αθλητικών
πόλη του Βελγίου - Ασύμφωνα... πάθη. τα «Κάρμινα διαφορών
διαφορώνΜπου- Olympic Air (από κινητό) 210-3550.500
5. Να δημοσιεύση το παρόν στην εφημερίδα «ΚΑΡ-
δεύει... δεύει... 12.
ούζο.
ούζο.
τα ΠΑρχικά - Του Σίντλερ... έγινεσυμβουλίου
ίτερ...: παλιός τραγουδιστής - Αρχικά
αεροπορικού ταινία. 12.
10.
(αρχικά). (αρχικά).
Και Μ ράνα» όμως, - Ούτε εντούτοις
ελοποίησε τα «Κάρμινα Μπουράνα»
υγρά ούτε - Συμβούλιο
στερεά Πυροσβεστική 199
ει... ούζο. ει... ούζο.
10.
10. ΤΤοο 11 - Μέσα στα... φώτα - Συνοδεύ-
11 - Μέσα στα... φώτα
-αεροπορικού συμβουλίου - Έντονη η
Έντονη η διάπλασή τους-(θηλ.).Συνο- κασης αθλητικών διαφορών (αρχικά).
10. κασης αθλητικών διαφορών (αρχικά).
Κεκδίκασης
αι όμως, εντούτοις - Συμβούλιο εκδί-
Το όνομα αθλητικών
-- Ούτε υγρά ούτε στερεά - Το όνομα της
της Μασάρι. διαφορών  (από σταθερό) 801.801.0101
11.11.Κορομηλιά
11.
11. Κπολιτικός ΚΚορομηλιά - ...
- ...Πασάς:
ορομηλιά - ... Πασάς: Τούρκος πολιτι-
ορομηλιά - ... Πασάς: Τούρκος πολιτι-
δεύει...
13.ει... ούζο. Πλάσματα
Πασάς:
ούζο.- ΜενεξεδιάΤούρκος
Τούρκος (ουδ.)
11.
11. 11.
11. Κοιλότητα,
ΚΚοιλότητα,
- Κοιλότητα, βαθούλωμα - Ποτάμι της
13. οιλότητα, βαθούλωμα - Ποτάμι της
(αρχικά). βαθούλωμα
βαθούλωμα- Ποτάμι
κασης αθλητικών διαφορών (αρχικά).
Μέρη κεφαλιών - Λύκος προσκό-
- Ποτάμι
Aegean Airlines 801.11.20000,
Λιμεναρχείο 2310-531.504-6 ΔΑΜΥΛΑ» και άπαντα τον Χιακό Τύπο και στις εφη-
πολιτικός
11. και διάπλασή τους (θηλ.).
Κορομηλιάκαιδιπλωμάτης.
διπλωμάτης. - ... Πασάς: Τούρκος της 11. τηςΑφρικής. Μασάρι.
Αφρικής.
Κοιλότητα, βαθούλωμα Διανυκτερεύοντα φαρμακεία 1434
11. Κ
Αρχαίο επιφώνημα.
ορομηλιά - ... Πασάς: Τούρκος πολιτι- 11. Κ
πων - Μεγάλο η Σάμος. - Ποτάμι
οιλότητα, βαθούλωμα - Ποτάμι της μερίδες των Αθηνών «Η Καθημερινή», «Εστία» και
12. Πίτερ...: κός και διπλωμάτης.
12.κός και διπλωμάτης.
Πίτερ...: 13.
παλιός παλιός Πλάσματα - Μενεξεδιά (ουδ.) - Αρχαίο
πολιτικός τραγουδιστής
τραγουδιστής
και διπλωμάτης. - - 12. 12.Αφρικής.
13. Αφρικής.
ΜελοποίησεΜελοποίησετης Μέρη κεφαλιών - Λύκος προσκόπων -
Αφρικής. τατα«Κάρμινα«ΚάρμιναΜπου- Μπου-  (από κινητό εκτός Ελλάδας)
Εφημερεύοντα νοσοκομεία 1434
12. ΠΑρχικά
12. ΠΑρχικά κός και διπλωμάτης.
ίτερ...: παλιός τραγουδιστής - Αρχικά
ίτερ...: παλιός τραγουδιστής - Αρχικά επιφώνημα. τραγουδιστής12. -12. Μ Αφρικής.
ελοποίησε τα «Κάρμινα Μπουράνα»
Μ ελοποίησε τα «Κάρμινα Μπουράνα»
Μεγάλο η Σάμος.
12.
αεροπορικού
12.
ΛΥΣΗ Π

Πίτερ...:
αεροπορικού παλιός
συμβουλίου
συμβουλίου
ίτερ...: παλιός τραγουδιστής - Αρχικά
ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ Nο 182
12.
ράνα»
12.
ράνα»
Μ

Μελοποίησε - Ούτε
- Ούτευγρά τα «Κάρμινα
υγρά
ελοποίησε τα «Κάρμινα Μπουράνα»
ούτε ούτεστερεά Μπου-
στερεά  +30210-6261.000
Πρώτες βοήθειες (ΙΚΑ) 2310-522.585 «Το Βήμα».
η Αρχικά
αεροπορικού συμβουλίου - Έντονη η
αεροπορικού συμβουλίου - Έντονη η
- Έντονη - Έντονη ΛΥΣΗ ηδιάπλασή διάπλασή αεροπορικού
ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ Nο 182 τους τους(θηλ.). συμβουλίου - Το
(θηλ.). - Τοόνομα ράνα»
- Ούτε υγρά ούτε στερεά - Το όνομα της
όνομα -τηςΟύτε
- Ούτε υγρά ούτε στερεά - Το όνομα της
τηςΜασάρι.υγρά ούτε στερεά
Μασάρι. Αεροδρόμιο Σπάτων 210-3530.000
13.13.διάπλασή τους (θηλ.).
Πλάσματα Πλάσματα αεροπορικού συμβουλίου - Έντονη η
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ:- Έντονη
- Μενεξεδιά 1. ηΤΟΝΙΚΑ
- Μενεξεδιά
διάπλασή - (ουδ.)
ΓΙΑΡΕΝ.τους
(ουδ.) 2.-(θηλ.).
ΡΙΤ
- - ΑΚΑΠΝΗ
13. 13.Μασάρι.
Μέρη-Μέρη ΡΗ.- Ούτε υγρά ούτε στερεά - Το όνομα της
-3.ΤοΟΝΕΙΔΟΣ όνομα -της
κεφαλιών
κεφαλιών ΕΔΡΕΣ. Μασάρι.
- Λύκος 4. ΧΟ -προσκό-
- -Λύκος ΝΗ - ΧΑΖΟΙ.
προσκό- Βλάβες ΔΕΗ
διάπλασή τους (θηλ.).
5. ΑΣΟΙ Πλάσματα
διάπλασή τους (θηλ.).
- ΜΗΝ - ΝΣΚ.- Μενεξεδιά
6. ΝΑΟΥΜ - (ουδ.)
ΦΑΚΕΣ. 7. - 13.
ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ Μασάρι.
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: 1. ΤΟΝΙΚΑ - ΓΙΑΡΕΝ. 2. ΡΙΤ - ΑΚΑΠΝΗ - ΡΗ. 3. ΟΝΕΙΔΟΣ - ΕΔΡΕΣ. 4. ΧΟ - ΝΗ - ΧΑΖΟΙ. 5. ΑΣΟΙ - ΜΗΝ -
13. Μέρη
Μασάρι. - ΟΡΕ. κεφαλιών
8. ΕΓΕ - ΑΣΥΛΑ Λύκος - ΑΡ. 9. προσκό-
ΦΑΡΣΕΡ 2310-928.243, 10503 (ανατ. τομέας)
13.
Αρχαίο
13.
Αρχαίοεπιφώνημα.
επιφώνημα.
- ΡΙΤΣΙ. Αρχαίο
Πλάσματα - Μενεξεδιά (ουδ.) - Αρχαίο 10. ΑΝΑ
Πλάσματα - Μενεξεδιά (ουδ.) - Αρχαίο
επιφώνημα.
έρη κεφαλιών - Λύκος προσκόπων -
Μέρη κεφαλιών - Λύκος προσκόπων -
- ΛΕΣΙΑ - ΠΑΛ. 11. ΡΙ - ΡΑΣΤΑ - ΤΙ. 12. ΟΚΝΟΙ
ΡΙ - ΡΑΣΤΑ - ΤΙ. 12. ΟΚΝΟΙ - ΙΔΡΩΤΑΣ. 13. ΣΗΜΑ - ΟΛΑΦ - ΙΑΙ. Μέρη κεφαλιών - Λύκος προσκόπων -
πων πων -
ΝΣΚ. 6. ΝΑΟΥΜ - ΦΑΚΕΣ. 7. ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ - ΟΡΕ. 8. ΕΓΕ - ΑΣΥΛΑ - ΑΡ. 9. ΦΑΡΣΕΡ - ΡΙΤΣΙ. 10. ΑΝΑ - ΛΕΣΙΑ - ΠΑΛ. 11.
13. Πλάσματα - Μενεξεδιά (ουδ.) - Αρχαίο 13.
13. Μ13.
Μεγάλο
-
πων - -Μεγάλο Μεγάλο η
ΙΔΡΩΤΑΣ.η13. η
Σάμος.
Σάμος.
Σάμος.
ΣΗΜΑ - ΟΛΑΦ - ΙΑΙ.
Λιμεναρχεία
Παλαιό Φάληρο, 12 Φεβρουαρίου 2021
 2310-511.972, 10502 (κεντρικός τομέας)
επιφώνημα.
επιφώνημα. επιφώνημα.
ΚΑΘΕΤΑ: 1. ΤΡΟΧΑΙΑ - ΦΑΡΟΣ. 2. ΟΙΝΟΣ - ΝΕΑΝΙΚΗ. Μεγάλο η Σάμος.
Μεγάλο η Σάμος.
3.Μεγάλο η Σάμος.
ΝΤΕ - ΟΝΑΓΡΑ - ΝΜ. 4. ΙΝΙΑΚΕΣ - ΡΟΑ. 5.
ΚΑΘΕΤΑ: 1. ΤΡΟΧΑΙΑ - ΦΑΡΟΣ. 2. ΟΙΝΟΣ - ΝΕΑΝΙΚΗ. 3. ΝΤΕ - ΟΝΑΓΡΑ - ΝΜ. 4. ΙΝΙΑΚΕΣ - ΡΟΑ. 5. ΚΑΔΗ - ΟΑ - ΕΛΑΪ. Πειραιά 210-4593.911  2310-520.010, 10501 (δυτικός τομέας)
ΛΥΣΗ ΚΑΔΗ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ
ΛΥΣΗ
ΛΥΣΗΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ
ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ- ΟΑ - ΕΛΑΪ.
NοNο 6.182
ΑΚΟ
182Nο 182 7. ΑΣΧΗΜΕΣ - ΣΤΙΛ. 8. ΓΠ - ΑΝ - ΜΥΡΙΑΔΑ. 9. ΙΝΕΖ - ΦΑΛΙΑ
- ΜΥΤΑΡΕΣ.
6. ΑΚΟ - ΜΥΤΑΡΕΣ. 7. ΑΣΧΗΜΕΣ - ΣΤΙΛ. 8. ΓΠ - ΑΝ - ΜΥΡΙΑΔΑ. 9. ΙΝΕΖ - ΦΑΛΙΑ - ΡΦ. 10. ΑΗΔΟΝΑ - ΑΤ - ΤΩ. 11.
ΛΥΣΗ ΛΥΣΗ
- ΡΦ.ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ Nο 182
ΛΥΣΗΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ Nο 182
ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ Nο 182
10. ΑΗΔΟΝΑ - ΑΤ - ΤΩ. 11. ΡΙΣΚΟ - ΣΠΙΤΙ. 12. ΕΡΕ - ΚΕΡΑΙΑ - ΑΑ. 13. ΝΗΣΙ - ΣΕΡ - ΛΑΣΙ.
ΡΙΣΚΟ - ΣΠΙΤΙ. 12. ΕΡΕ - ΚΕΡΑΙΑ - ΑΑ. 13. ΝΗΣΙ - ΣΕΡ - ΛΑΣΙ.
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: 1. ΤΟΝΙΚΑ - ΓΙΑΡΕΝ. 2. ΡΙΤ - ΑΚΑΠΝΗ - ΡΗ. 3. ΟΝΕΙΔΟΣ - ΕΔΡΕΣ. 4. ΧΟ - ΝΗ - ΧΑΖΟΙ.
Ραφήνας 22943 21201, 22943 21202 Βλάβες ύδρευσης 2310-966.600, 2310-207.345 Ο Πρόεδρος
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ:
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: 1.ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: 1. ΤΟΝΙΚΑ - ΓΙΑΡΕΝ. 2. ΡΙΤ - ΑΚΑΠΝΗ - ΡΗ. 3. ΟΝΕΙΔΟΣ - ΕΔΡΕΣ. 4. ΧΟ - ΝΗ - ΧΑΖΟΙ. 5. ΑΣΟΙ - ΜΗΝ -
1.
ΤΟΝΙΚΑ
ΤΟΝΙΚΑ - ΓΙΑΡΕΝ.
- ΓΙΑΡΕΝ. 2.2. ΡΙΤΡΙΤ
- ΑΚΑΠΝΗ
- ΑΚΑΠΝΗ - ΡΗ. 3.3.
- ΡΗ. ΟΝΕΙΔΟΣ
ΟΝΕΙΔΟΣ - ΕΔΡΕΣ.
- ΕΔΡΕΣ. 4.4.ΧΟΧΟ - ΝΗ
- ΝΗ - ΧΑΖΟΙ.
- ΧΑΖΟΙ. Λαυρίου 22923 20400, 22923 20401
5.
ΑΣΟΙ
ΑΣΟΙ- ΜΗΝ
- ΜΗΝ
5. ΑΣΟΙ - ΜΗΝ - ΝΣΚ. 6. ΝΑΟΥΜ - ΦΑΚΕΣ. 7. ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ - ΟΡΕ. 8. ΕΓΕ - ΑΣΥΛΑ - ΑΡ. 9. ΦΑΡΣΕΡ
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: 1. ΤΟΝΙΚΑ - ΓΙΑΡΕΝ. 2. ΡΙΤ - ΑΚΑΠΝΗ - ΡΗ. 3. ΟΝΕΙΔΟΣ - ΕΔΡΕΣ. 4. ΧΟ - ΝΗ - ΧΑΖΟΙ. 5. ΑΣΟΙ - ΜΗΝ -
5.ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: 1. ΤΟΝΙΚΑ - ΓΙΑΡΕΝ. 2. ΡΙΤ - ΑΚΑΠΝΗ - ΡΗ. 3. ΟΝΕΙΔΟΣ - ΕΔΡΕΣ. 4. ΧΟ - ΝΗ - ΧΑΖΟΙ. 5. ΑΣΟΙ - ΜΗΝ -
- ΝΣΚ.
- ΝΣΚ. 6.6. ΝΑΟΥΜ
ΝΑΟΥΜ - ΦΑΚΕΣ.
-- ΠΑΛ.
ΦΑΚΕΣ. 7.ΡΙ7.
ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ
- ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ - ΟΡΕ.
-ΟΚΝΟΙ
ΟΡΕ. 8.8.
- ΕΓΕΕΓΕ - ΑΣΥΛΑ
- ΑΣΥΛΑ - ΑΡ.
- ΑΡ. 9.
ΝΣΚ. 6. ΝΑΟΥΜ - ΦΑΚΕΣ. 7. ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ - ΟΡΕ. 8. ΕΓΕ - ΑΣΥΛΑ - ΑΡ. 9. ΦΑΡΣΕΡ - ΡΙΤΣΙ. 10. ΑΝΑ - ΛΕΣΙΑ - ΠΑΛ. 11.
- ΡΙΤΣΙ. 10. ΑΝΑ - ΛΕΣΙΑ 11. ΡΑΣΤΑ - ΤΙ. 12. ΙΔΡΩΤΑΣ. 13. ΣΗΜΑ 9.
ΦΑΡΣΕΡ
- ΟΛΑΦ ΦΑΡΣΕΡ
- ΙΑΙ.
ΟΣΕ 2310-517.517, 2310-599.035 Ευθύμιος Ηλ. Μητρόπουλος
ΝΣΚ. 6. ΝΑΟΥΜ - ΦΑΚΕΣ. 7. ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ - ΟΡΕ. 8. ΕΓΕ - ΑΣΥΛΑ - ΑΡ. 9. ΦΑΡΣΕΡ - ΡΙΤΣΙ. 10. ΑΝΑ - ΛΕΣΙΑ - ΠΑΛ. 11.
ΝΣΚ. 6. ΝΑΟΥΜ - ΦΑΚΕΣ. 7. ΑΝΑΚΑΤΕΜΑ - ΟΡΕ. 8. ΕΓΕ - ΑΣΥΛΑ - ΑΡ. 9. ΦΑΡΣΕΡ - ΡΙΤΣΙ. 10. ΑΝΑ - ΛΕΣΙΑ - ΠΑΛ. 11.
- ΡΙΤΣΙ. 10.10.
- ΡΙΤΣΙ. ΑΝΑΑΝΑ - ΛΕΣΙΑ
- ΛΕΣΙΑ - ΠΑΛ.
- ΠΑΛ. 11.11.ΡΙ ΡΙ
- ΡΑΣΤΑ
- ΡΑΣΤΑ - ΤΙ. 12.12.
- ΤΙ.
ΡΙ - ΡΑΣΤΑ - ΤΙ. 12. ΟΚΝΟΙ - ΙΔΡΩΤΑΣ. 13. ΣΗΜΑ - ΟΛΑΦ - ΙΑΙ. ΟΚΝΟΙ
ΟΚΝΟΙ - ΙΔΡΩΤΑΣ.
- ΙΔΡΩΤΑΣ. 13.13.
ΣΗΜΑ
ΣΗΜΑ - ΟΛΑΦ
- ΟΛΑΦ - ΙΑΙ.
- ΙΑΙ. Πάτρας 26136 15400-1 Αεροδρόμιο «Μακεδονία» 2310-985.177
ΡΙ - ΡΑΣΤΑ - ΤΙ. 12. ΟΚΝΟΙ - ΙΔΡΩΤΑΣ. 13. ΣΗΜΑ - ΟΛΑΦ - ΙΑΙ.
ΡΙ - ΡΑΣΤΑ - ΤΙ. 12. ΟΚΝΟΙ - ΙΔΡΩΤΑΣ. 13. ΣΗΜΑ - ΟΛΑΦ - ΙΑΙ.
ΚΑΘΕΤΑ: 1. ΤΡΟΧΑΙΑ - ΦΑΡΟΣ. 2. ΟΙΝΟΣ - ΝΕΑΝΙΚΗ. 3. ΝΤΕ - ΟΝΑΓΡΑ - ΝΜ. 4. ΙΝΙΑΚΕΣ - ΡΟΑ. 5.
ΚΑΘΕΤΑ: 1. ΤΡΟΧΑΙΑ - ΦΑΡΟΣ. 2. ΟΙΝΟΣ - ΝΕΑΝΙΚΗ. 3. ΝΤΕ - ΟΝΑΓΡΑ - ΝΜ. 4. ΙΝΙΑΚΕΣ - ΡΟΑ. 5. ΚΑΔΗ - ΟΑ - ΕΛΑΪ. Δρομολόγια πλοίων 143 ΚΤΕΛ 2310-516.104, 2310-510.834
ΚΑΘΕΤΑ:
ΚΑΘΕΤΑ: 1.1.ΤΡΟΧΑΙΑ
ΤΡΟΧΑΙΑ
ΚΑΔΗ - ΟΑ- ΦΑΡΟΣ.
- -ΕΛΑΪ.
ΦΑΡΟΣ.6. 2.
ΑΚΟ2.
ΟΙΝΟΣ
-ΟΙΝΟΣ - ΝΕΑΝΙΚΗ.
ΜΥΤΑΡΕΣ. - ΝΕΑΝΙΚΗ. 3.3.
7. ΑΣΧΗΜΕΣ ΝΤΕ-ΝΤΕ- ΟΝΑΓΡΑ
ΣΤΙΛ.- ΟΝΑΓΡΑ
8. ΓΠ - ΑΝ- ΝΜ.
ΚΑΘΕΤΑ: 1. ΤΡΟΧΑΙΑ - ΦΑΡΟΣ. 2. ΟΙΝΟΣ - ΝΕΑΝΙΚΗ. 3. ΝΤΕ - ΟΝΑΓΡΑ - ΝΜ. 4. ΙΝΙΑΚΕΣ - ΡΟΑ. 5. ΚΑΔΗ - ΟΑ - ΕΛΑΪ. -- ΝΜ.
ΚΑΘΕΤΑ: 1. ΤΡΟΧΑΙΑ - ΦΑΡΟΣ. 2. ΟΙΝΟΣ - ΝΕΑΝΙΚΗ. 3. ΝΤΕ - ΟΝΑΓΡΑ - ΝΜ. 4. ΙΝΙΑΚΕΣ - ΡΟΑ. 5. ΚΑΔΗ - ΟΑ - ΕΛΑΪ. 4.4.
ΙΝΙΑΚΕΣ
ΜΥΡΙΑΔΑ. ΙΝΙΑΚΕΣ
9. ΙΝΕΖ
6. ΑΚΟ - ΜΥΤΑΡΕΣ. 7. ΑΣΧΗΜΕΣ - ΣΤΙΛ. 8. ΓΠ - ΑΝ - ΜΥΡΙΑΔΑ. 9. ΙΝΕΖ - ΦΑΛΙΑ - ΡΦ. 10. ΑΗΔΟΝΑ - ΑΤ - ΤΩ. 11. - ΡΟΑ.
- ΡΟΑ.
ΦΑΛΙΑ 5.5. Οι Ιδρυτές
ΚΑΔΗΚΑΔΗ - ΟΑ
- ΟΑ -ΕΛΑΪ.
ΡΦ.6.
- ΕΛΑΪ. 10.6. ΑΗΔΟΝΑ - ΑΤ - ΤΩ.7. 11.
7. ΡΙΣΚΟ - ΣΠΙΤΙ.
-ΡΙΣΚΟ - ΣΠΙΤΙ. 12. ΕΡΕ - ΚΕΡΑΙΑ - ΑΑ. 13. ΝΗΣΙ - ΣΕΡ - ΛΑΣΙ.
ΑΚΟΑΚΟ - ΜΥΤΑΡΕΣ.
- ΜΥΤΑΡΕΣ. ΑΣΧΗΜΕΣ
ΑΣΧΗΜΕΣ 12. 8.
- ΣΤΙΛ.
- ΣΤΙΛ.ΕΡΕ ΓΠ- ΓΠ
8. ΚΕΡΑΙΑ
- ΑΝ
- ΑΝ - -ΑΑ.
- ΜΥΡΙΑΔΑ. 13. ΝΗΣΙ
ΜΥΡΙΑΔΑ. 9.9.-ΙΝΕΖ
ΣΕΡ
ΙΝΕΖ --ΛΑΣΙ.
ΦΑΛΙΑ
- ΦΑΛΙΑ Λεωφορεία (ΟΑΣΘ) 2310-981.100
6. ΑΚΟ - ΜΥΤΑΡΕΣ. 7. ΑΣΧΗΜΕΣ - ΣΤΙΛ. 8. ΓΠ - ΑΝ - ΜΥΡΙΑΔΑ. 9. ΙΝΕΖ - ΦΑΛΙΑ - ΡΦ. 10. ΑΗΔΟΝΑ - ΑΤ - ΤΩ. 11.
6. ΑΚΟ - ΜΥΤΑΡΕΣ. 7. ΑΣΧΗΜΕΣ - ΣΤΙΛ. 8. ΓΠ - ΑΝ - ΜΥΡΙΑΔΑ. 9. ΙΝΕΖ - ΦΑΛΙΑ - ΡΦ. 10. ΑΗΔΟΝΑ - ΑΤ - ΤΩ. 11.
ΡΦ.10.10.ΑΗΔΟΝΑ - ΤΩ.11.11.ΡΙΣΚΟ
-ΡΙΣΚΟ - ΣΠΙΤΙ. 12. ΕΡΕ - ΚΕΡΑΙΑ - ΑΑ. 13. ΝΗΣΙ - ΣΕΡ - ΛΑΣΙ.
ΡΦ.
-ΡΙΣΚΟ - ΣΠΙΤΙ. 12. ΕΡΕ - ΚΕΡΑΙΑ - ΑΑ. 13. ΝΗΣΙ - ΣΕΡ - ΛΑΣΙ.
ΑΗΔΟΝΑ- ΑΤ - ΑΤ- ΤΩ. - ΣΠΙΤΙ.12.12.ΕΡΕ
ΡΙΣΚΟ- ΣΠΙΤΙ. ΕΡΕ- ΚΕΡΑΙΑ
- ΚΕΡΑΙΑ- ΑΑ. - ΑΑ.13.13.ΝΗΣΙΝΗΣΙ- ΣΕΡ- ΣΕΡ- ΛΑΣΙ.
- ΛΑΣΙ. Οδική βοήθεια Δημαρχείο 2310-238.321-2, 2310-286.702-3 Οικογένειες Παναγιώτη - Ειρήνης - Νικολάου Τσάκου
Εξπρές Σέρβις 1154, 210-9524.950 Νομαρχία 2310-409.609
 Α40 64 TO BHMA Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
Ο Ζοσέ Μαουρίσιο (δεξιά), στον αγώνα του
α’ γύρου με τον Ολυμπιακό. Ο Λάζλο Μπολόνι
στηρίζει πολλά από τα πλάνα του στον Βραζιλιάνο
για τον σημερινό αγώνα στη Λεωφόρο

Στο αιώνιο ντέρμπι
ψει του αντιπάλου. Ο Μα-
ουρίσιο θυμίζει σε κάποια
πράγματα έναν άλλον Βρα-
ζιλιάνο που φόρεσε πριν
από μια δεκαετία τη φανέ-
EUROKINISSI
βαση. Ο Μαουρίσιο δεν
είναι τέτοιος. Δεν έπαιξε
ποτέ για να φανεί στην
εξέδρα. Γι’ αυτό και μετά
το ματς μοιάζει ο πιο... τα-

με «αόρατο τείχος»
λα του Παναθηναϊκού. Τον λαιπωρημένος απ’ όλους.
Ζιλμπέρτο Σίλβα. Για να μην Δεν έφτιαξε ποτέ το μαλλί
παρεξηγηθούμε: η αξία του του κατά τη διάρκεια ενός
Ζιλμπέρτο δεν έχει καμία αγώνα. Εφτιαξε και φτιά-
σχέση με την αξία κάθε άλ- χνει όμως τη ζωή των συ-
λου μέσου που φόρεσε τη μπαικτών του στο γήπεδο.
Ο Παναθηναϊκός υποδέχεται τον Ολυμπιακό ποντάροντας φανέλα του Παναθηναϊκού Κάνει χαρούμενους τους
πολλά στην παρουσία του Μαουρίσιο, που με το αθόρυβο την τελευταία εικοσαετία.
Ούτε, φυσικά, με αυτή του
προπονητές του. Ενα... αό-
ρατο τείχος, για να βρούμε
παιχνίδι του θυμίζει τον Ζιλμπέρτο Σίλβα Μαουρίσιο. Πού τον θυμί- και τον ακριβή χαρακτη-
ζει; Στο... αθόρυβο της δου- ρισμό της (υπερβολικής,
λειάς του. Στο... αόρατο. δεν λέω) σύγκρισης με
Ρεπορτάζ δοσφαιριστών του ρόστερ είναι έτοιμος για το ντέρμπι κρίκος ανάμεσα σε άμυνα Στο «παίκτης προπονητή». τον σπουδαίο Ζιλμπέρτο
Βασίλης Μοιρώτσος με τον Ολυμπιακό. Για να
του. Ο Ζοσέ Μαουρίσιο εί- και επίθεση. Ο παίκτης που Σίλβα.
ναι το... αόρατο τείχος του αντέξει ολόκληρο 90λεπτο θα πάρει την πρώτη πάσα, Ο πιο... ταλαιπωρημένος Το δικό του ανέβασμα στο
2020 για τους Πράσινους. με όσο το δυνατόν περισ- αλλά κι αυτός που θα πιέ- Στη μεγάλη εικόνα μπορεί Φάληρο πριν από έναν γύ-
Το ντέρμπι της Λεωφόρου Η ξεκούραση ήταν απαραί- σότερα τρεξίματα. σει στην πρώτη πάσα του να είναι λίγα τα παιχνίδια ρο είχε μεταμορφώσει την
είναι ματς για πρωταγωνι- τητη, γι’ αυτό και ο Λάζλο αντιπάλου. που θα αναδειχθεί MVP. Ο εικόνα του Παναθηναϊκού
στές. Για παίκτες που έγρα- Μπόλονι δεν τον είχε πάρει Συνδετικός ρόλος Ο παίκτης που θα πατήσει κόσμος «βλέπει» κάποιον στο δεύτερο ημίχρονο. Η δι-
ψαν ιστορία. Σ’ αυτό της στην αποστολή του αγώνα Πριν από μερικές μέρες στο και στις δύο περιοχές. Εκεί- που σκοράρει, κάποιον κή του απόδοση σήμερα θα
Κυριακής ο Παναθηναϊκός Κυπέλλου με τον ΠΑΣ Γιάν- Περιστέρι ο προπονητής τον νος που θα φτιάξει το παι- που κάνει μια ωραία πά- κρίνει πολλά για την ομάδα
περιμένει πολλά από έναν νινα, που τελικά αναβλήθη- είχε και πάλι στον πιο κομ- χνίδι της ομάδας του και σα, έναν τερματοφύλακα του. Ισως και την έκβαση
εκ των πιο έμπειρων πο- κε. Ο Μαουρίσιο έπρεπε να βικό ρόλο. Ο συνδετικός θα θελήσει να... καταστρέ- με μια εντυπωσιακή επέμ- ολόκληρου του αγώνα.

Προκλήσεις σε τρία ταμπλό

Μέρες ποδοσφαιρικού ροκ για τους Ερυθρολεύκους

Ο προημιτελικός του Κυπέλλου της
περασμένης Τετάρτης με τον Αρη
(2-1). Το σημερινό ντέρμπι αιωνίων
στη Λεωφόρο (19.30). Η πρόκληση
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: EUROKINISSI/ΜΑΡΚΟΣ ΧΟΥΖΟΥΡΗΣ
Και την ίδια στιγμή να... προκαλέ- Τετάρτη στον προημιτελικό με τον ώσεων συμβολαίων που έχουν αυ-
σουν την τύχη τους προκειμένου να Αρη έκανε 10 αλλαγές στην αρχική τές τις ημέρες την τιμητική τους στο
φτάσουν όσο πιο μακριά μπορούν του εντεκάδα προκειμένου να έχει μεγάλο λιμάνι. Ούτε μία, ούτε δύο,
το ευρωπαϊκό ταξίδι τους που ξε- τους βασικούς του έτοιμους για τον αλλά δέκα συνολικά που ανακοινώ-

της Πέμπτης (18/2) με την επίσκεψη
της Αϊντχόφεν (19.55) στο «Καρα-
ϊσκάκης» για την έναρξη της «δι-
πλής» μάχης με θέα στους «16» του
Europa League.
Με δυο λόγια, ποδοσφαιρικό ροκ
για τον Ολυμπιακό του Πέδρο Μαρ-
τίνς. Σε τριπλό ταμπλό. Το πιο εν-
διαφέρον αγωνιστικό σημείο της
σεζόν. Εδώ όπου οι Ερυθρόλευκοι
Ο Πέδρο Μαρτίνς
καλούνται να δείξουν και να απο-
εξασφάλισε ότι
όλοι οι βασικοί του δείξουν πως όλα τα μπορούν. Και
θα είναι έτοιμοι για να διατηρήσουν την εγχώρια κυρι-
Παναθηναϊκό και αρχία τους υπερασπιζόμενοι την
Αϊντχόφεν κατάκτηση του περυσινού νταμπλ.
κίνησε από τους προκριματικούς
του Champions League, πέρασε από
τους ομίλους και συνεχίζεται στα
«νοκ άουτ» της δεύτερης τη τάξει
ευρωπαϊκής διοργάνωσης.
Ασταμάτητα
Προφανώς δεν πρόκειται για κάτι
εύκολο. Ειδικά για μια ομάδα που
από τις 3 Ιανουαρίου έχει προλάβει
ήδη να δώσει 12 αναμετρήσεις (11
νίκες και 1 ισοπαλία). Και βέβαια
όταν δεν σκοπεύει να θυσιάσει το
παραμικρό. Ο Πέδρο Μαρτίνς την
Παναθηναϊκό και τους Ολλανδούς. Η
διαφορά αυτή τη στιγμή στη Σούπερ
Λιγκ είναι στο +15 από τον δεύτερο
της βαθμολογίας Αρη. Αυτό όμως
δεν αλλάζει επ’ ουδενί τον βασικό
τρόπο προσέγγισης των Πειραιωτών.
Και την ιεράρχηση των στόχων. Το
πρωτάθλημα, η Ευρώπη, το νταμπλ.
Με αυτή τη σειρά...
Δέκα ανανεώσεις
Στο μεταξύ, δεν είναι μόνο οι δια-
δοχικές αναμετρήσεις. Είναι και οι
διαδοχικές «ανακοινώσεις» ανανε-
νονται με συνέπεια από το πρωί της
Πέμπτης. Ο Γιουσέφ Ελ Αραμπί, ο
Ρούμπεν Σεμέδο, ο Γιώργος Μα-
σούρας, ο Μαντί Καμαρά, ο Ου-
σεϊνού Μπα, ο Μάριος Βρουσάι, ο
Λαζάρ Ραντζέλοβιτς, ο Παπ Αμπού
Σισέ (που βρίσκεται με δανεισμό στη
Σεντ Ετιέν), ο Θανάσης Ανδρούτσος
και ο Κωνσταντίνος Τζολάκης. Ολό-
κληρη ομάδα ανανέωσε τους «όρ-
κους» της με τους Ερυθρολεύκους.
Δείγμα συνέπειας, αλλά και μεθο-
δικότητας στον τρόπο που ο Ολυ-
μπιακός σκέφτεται, σχεδιάζει και
υλοποιεί ποδόσφαιρο.
 ‘‘ Μόδα είναι
να είσαι πάντα
ένα ΒΗΜΑ
µπροστά ’’

www.harpersbazaar.gr

Experience
the digital era

Το µεγαλύτερο περιοδικό µόδας στον κόσµο

Tην Κυριακή 21/2 µαζί µε
Α42 66 TO BHMA Αθλητισμός Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Οι παίκτες της
Μπάγερν πανηγυρίζουν
την κατάκτηση του
Παγκοσμίου Κυπέλλου
Συλλόγων που διεξήχθη
στο Κατάρ

ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ θώς η διεθνής Ομοσπον-

δία Ποδοσφαίρου «δεν

Φωτογραφία: REUTERS/Mohammed Dabbous

έχει την ευθύνη για τα ευ-
ρύτερα κοινωνικά προβλή-
Πίκρα ματα», όπως ανέφερε σε
μια από τις σπάνιες ανα-
και ελπίδες κοινώσεις της για το θέ-
μα. Τα πετροδολάρια είναι
πολλά για να πάρει θέση.

Ο
Του Πέτρου Ν. Λινάρδου

Ούτε απάντηση
ούτε δήλωση

Τα πετροδολάρια
ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ της Ομως δεν ίδρωσε το αφτί
εθνικής ομάδας υδα- ούτε της Μπάγερν, παρό-
τοσφαίρισης γυναι- τι δέχτηκε επικρίσεις από
κών από τους Ολυ- πολύ κόσμο στη Γερμα-
μπιακούς Αγώνες νία για τη συμμετοχή της
στο Τόκιο – μετέωρο
και απειλητικό το εν-
δεχόμενο ματαίωσής
τους – άφησε μια πικρία στους φίλους ενός
εξαγόρασαν στο Παγκόσμιο Κύπελλο
Συλλόγων που φιλοξενή-
θηκε στην Ντόχα. Ο Νίκο-
λας Μακ Γκίχαν είπε στην

και τη σιωπή…
«Deutche Welle» πως η ορ-
αθλήματος με διεθνείς διακρίσεις. Δυστυχώς
γάνωσή του απέστειλε επι-
οφείλεται βασικά σε μια καθ’ έξιν αδυναμία –
στολή στον διευθύνοντα
και της ανδρικής ομάδας –, δηλαδή τη χωρίς σύμβουλο του βαυαρικού
αξιοποίηση της ευκαιρίας για την επίτευξη κλαμπ Καρλ Χάιντς Ρου-
τέρματος όταν η ομάδα μας αγωνίζεται με μενίγκε, με την οποία του
«παίκτη ή παίκτρια παραπάνω». Στον κρίσιμο ζητούσε να χρησιμοποιήσει
αγώνα με την Ολλανδία αυτό συνέβη τουλάχι- Οι εκτετα­ Ρεπορτάζ
Δημήτρης Χρυσάνθης
Χωρίς αυτοψίες και χωρίς
την παρουσία της ομάδας
άλλη έρευνα. Πράγμα που
στον τέσσερις φορές, οπότε το αποτέλεσμα (7- μένες σημαίνει ότι οι οικογένειες
στη διοργάνωση ώστε να
4 υπέρ της Ολλανδίας) θα ήταν διαφορετικό. δημοσιοποιήσει εκ νέου το
Ισως στις 20 Φεβρουαρίου, λήξη της προθε- οικονομικές Η συμμετοχή της Μπάγερν
των θυμάτων δεν παίρνουν
ούτε εξηγήσεις ούτε απο-
πρόβλημα της καταπάτησης
των ανθρωπίνων δικαιωμά-
σμίας για τη συμμετοχή των ομάδων που προ- σχέσεις της στο Παγκόσμιο Κύπελλο ζημίωση» λέει ο διευθυντής
των στο Κατάρ και να ευ-
κρίθηκαν, να αλλάξει πορεία. Συζητείται το Συλλόγων της Ντόχα (το μιας από τις οργανώσεις για
ενδεχόμενο να αποσυρθεί η Νότια Αφρική. Μπάγερν με οποίο και κατέκτησε, νι- τα ανθρώπινα δικαιώματα,
αισθητοποιήσει την κοινή
γνώμη. Οπως είχε κάνει η
ΔΥΟ ωστόσο είναι τα θετικά στοιχεία από το Κατάρ πίσω κώντας στον τελικό της Πέ-
μπτης την Τίγκρες) έφερε
ο Νίκολας Μακ Γκίχαν.
Λίβερπουλ το 2019. «Δεν
τις εμφανίσεις της Εθνικής γυναικών στους
προκριματικούς που έγιναν στην Τεργέστη, από την… ξανά στο προσκήνιο το Κακές συνθήκες ζητήσαμε να μποϊκοτάρει
τους αγώνες ή οτιδήποτε
σοβαρό ζήτημα της κατα- παρά τις βελτιώσεις
το ένα έχει πια ιστορική (αρχειακή) σημασία, αφωνία των πάτησης βασικών ανθρω- Μόλις τον περασμένο Αύ-
τέτοιο. Απλώς να πουν οι
αλλά το άλλο ανοίγει παράθυρο στο μέλλον. άνθρωποι της ομάδας δυο
Οι νίκες απέναντι σε ομάδες διεθνούς επιπέ- Βαυαρών πίνων δικαιωμάτων από το γουστο οι εμίρηδες του
κουβέντες δημοσίως αξι-
Κατάρ, που ετοιμάζεται να Κατάρ προχώρησαν σε
δου όπως είναι η Ουγγαρία (8-5) και η Ιταλία για τις διοργανώσει το Μουντιάλ ορισμένες μικρές βελτιώ-
οποιώντας τη δημοφιλία
τους. Δεν πήραμε απάντη-
(10-4) έχουν την αξία τους. Ετσι το 7-4 με την του 2022.
Ολλανδία, από τις κορυφαίες του κόσμου, αι- παραβιάσεις Το πρόβλημα υπάρχει και
σεις της εργατικής νομο-
θεσίας καταργώντας την
ση ποτέ» δήλωσε ο Μακ
Γκίχαν. Και φυσικά οι κου-
τιολογείται αλλά δεν δικαιολογείται. Οι νίκες ανθρωπίνων είναι γνωστό εδώ και χρό- «καφάλα», που επέβαλλε
βέντες δεν ειπώθηκαν ποτέ.
με ευρύτατα σκορ απέναντι σε Καζακστάν, Ισ- νια. Οι καταγγελίες από το στους μετανάστες εργάτες
ραήλ και Σλοβακία (συνολικά 58-8 τέρματα) δικαιωμάτων Παρατηρητήριο Ανθρωπί- να παραδίδουν το διαβα- Ισχυροί δεσμοί
δίνει το μέτρο της ελληνικής υπεροχής. στο Εμιράτο νων Δικαιωμάτων και άλλες
οργανώσεις για τις απάν-
τήριό τους στον εργοδότη
τους προκειμένου να μην
με το εμιράτο
ΤΟ ΘΕΤΙΚΟ στοιχείο αφορά την παρουσία Η εξήγηση γι’ αυτό είναι
στην εθνική αμάδα αθλητριών της νέας γε- θρωπες συνθήκες εργασίας μπορούν να φύγουν από πολύ απλή. Την τελευταία
που επικρατούν στα εργοτά- τη χώρα χωρίς τη συγκα- δεκαετία η Μπάγερν έχει
νιάς που αποτελούν αξιόπιστο έμψυχο υλι-
ξια των υπό ανέγερση αθλη- τάθεσή του, και αυξάνο- αναπτύξει πολύ ισχυρούς
κό για το μέλλον, ορισμένες μάλιστα έδωσαν τικών εγκαταστάσεων και ντας κατά τι τους μισθούς. οικονομικούς δεσμούς με
ήδη σαφή δείγματα (Μυριοκεφαλιτάκη, Πά- οδηγούν στον θάνατο δεκά- Ομως οι συνθήκες παραμέ-
τρα, Τριχά και η τρίτη και μικρότερη από τις το Κατάρ, σε βαθμό ώστε να
δες εργάτες προερχόμενους νουν κακές. Πολλοί εργά- αντλεί, ούτε λίγο ούτε πολύ,
τρεις αδελφές Πλευρίτου, που προσφέρουν από χώρες της Ασίας και της τες εξακολουθούν να πλη- τα μισά έσοδά της από τις
εχέγγυα αξιόλογης εξέλιξης). Οσον αφορά Αφρικής είναι συνεχόμενες. ρώνονται με ένα ευρώ την εμπορικές συμφωνίες μα-
την εθνική ομάδα ανδρών που αγωνίζεται «Το Κατάρ έχει να εκδώσει ώρα, αρκετοί άλλοι δου- ζί του! Από το 2017 τρέχει
από σήμερα στον προκριματικό γύρο του Ρό- στατιστικά στοιχεία για τον λεύουν απλήρωτοι, καθώς μια πολύ επικερδής χορη-
τερνταμ, θα έχει ως κύριο αντίπαλο το Μαυ- αριθμό των νεκρών εργα- τους οφείλονται δεδουλευ- γική σύμβαση με την κρατι-
ροβούνιο, από τις κορυφαίες ομάδες του κό- τών από το 2012. Και το μένα πολλών μηνών. κή αεροπορική εταιρεία του
σμου. Η εξάδα ολοκληρώνεται με τις ομάδες πρόβλημα δεν είναι μόνο Το αφτί της FIFA δεν ιδρώ- εμιράτου, το οποίο μετέχει
οι θάνατοι αυτοί καθαυ- νει για όλα αυτά. Παρά επίσης στη μετοχική σύνθε-
της Βραζιλίας, της Τουρκίας, του Καναδά
τούς, αλλά και το ότι το τη διεθνή κατακραυγή, το ση της Audi. Και η γνωστή
και της Γεωργίας. Στον άλλο όμιλο Ολλαν- 75% αυτών δηλώνονται Μουντιάλ θα γίνει κανονι- αυτοκινητοβιομηχανία κα-
δία, Ρωσία, Γερμανία, Κροατία, Γαλλία και ως αδιευκρίνιστης αιτίας. κά στο Κατάρ το 2022, κα-
Ρουμανία. Αξιοσημείωτη η συμμετοχή πέντε τέχει ποσοστό 8,33% των
μετοχών της Μπάγερν. Εμ-
ομάδων από τα Βαλκάνια.
μέσως, δηλαδή, το Κατάρ
ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ δοθείσης να αναφερθούμε σε Το πανό και ο αποκλεισμός είναι μέτοχος της Μπάγερν.
ένα καίριας σημασίας θέμα για τα αθλήματα «Η Μπάγερν ήξερε ποια
του Στίβου. Είναι λυπηρό γεγονός, που προ-
καλεί εύλογη απορία, το ότι – αν αποκλεισθεί
Διαμαρτυρίες από τους οπαδούς βήματα έπρεπε να ακο-
λουθήσει πριν αρχίσει να
το ΟΑΚΑ – δεν αντιμετωπίζεται με βασική ευ- Αν οι οικονομικές σχέσεις με το Κατάρ εξασφάλισαν τη σιωπή της διοίκησης κάνει δουλειές με το Κα-
θύνη της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής, της Μπάγερν για όσα γίνονται στο εμιράτο, δεν ισχύει το ίδιο με τους οπαδούς τάρ. Την είχαν συμβουλέ-
στην κυριότητα της οποίας έχει περιέλθει, το της ομάδας, που αντιδρούν συχνά πυκνά για τη στάση της διοίκησης απέναντι ψει ακόμα και άνθρωποι
κολυμβητήριο του Ζαππείου, που έχει εγκα- σε αυτό το ζήτημα. Ενας από τους συνδέσμους οργανωμένων οπαδών ανάρτη- από τη γερμανική κυβέρ-
ταλειφθεί στην ανελέητη φθορά του χρόνου σε κάποτε έξω από την Allianz Arena ένα πανό που απεικόνιζε τον Ρουμενίγκε νηση. Ομως, όταν ήρθαν
και δίνει την εικόνα χαβούζας. Εχει χαθεί σε και τον πρόεδρο Χάινερ να τρέχουν πίσω από μια βαλίτσα γεμάτη δολάρια στο φως οι καταγγελίες
προερχόμενα από το Κατάρ. Ως απάντηση η διοίκηση του κλαμπ επέβαλε στον περί καταπάτησης των
κάποιο συρτάρι και η συμφωνία με την Περι-
επικεφαλής του συνδέσμου διά βίου αποκλεισμό από τους εντός έδρας αγώνες ανθρωπίνων δικαιωμά-
φέρεια που θα συνέδραμε στην αναμόρφωσή των στο Κατάρ, επέλεξε
του; Ποια είναι η άποψη του γενικού γραμ- της ομάδας! Η οικονομική πολιτική και οι εμπορικές σχέσεις του συλλόγου
δεν τίθενται υπό αμφισβήτηση, ούτε υπό διαπραγμάτευση. να μην κάνει τίποτα» λέει
ματέα Αθλητισμού, διακεκριμένου πολίστα ο Μακ Γκίχαν. Γιατί και σε
κ. Μαυρωτά, που αξίζει να ενδιαφερθεί για αυτή την περίπτωση τα λε-
αυτή την παρατεταμένη εκκρεμότητα; φτά είναι πολλά…
Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021 αυτοκινητο TO BHMA 67 Α43

Aποκάλυψη του νέου Nissan Qashqai στις 18 Φεβρουαρίου

Την ερχόμενη Πέμπτη θα πραγματοποιηθεί η ψηφιακή πρεμιέρα της νέας γενιάς του ιαπωνικού
crossover που αποτελεί το best-seller μοντέλο της Nissan στην Ευρώπη. Το νέο Qashqai θα διατεθεί
για πρώτη φορά με την υβριδική e-Power τεχνολογία της Nissan ενώ στην γκάμα του δεν θα
περιλαμβάνονται πετρελαιοκίνητες ή plug-in υβριδικές εκδόσεις. Αντίθετα, θα υπάρξουν εκδόσεις που
συνδυάζουν κινητήρες βενζίνης και ήπια υβριδική (mild hybrid) τεχνολογία.

Ως αντίπαλον
δέος
της Porsche
Taycan,
το e-tron
GT αποτελεί
πια το
σημαντικότερο
δείγμα
γραφής
της Audi

ΤΟΥ

Στη μάχη
ΒΑΓΓΕΛΗ ΚΙΟΥΣΗ

Αν και στην αυτοκινητο-

βιομηχανία τα μεγάλα λό-

για περισσεύουν, ουδείς
μπορεί να προσπεράσει
χαρακτηρισμούς όπως αυ-
τόν που έδωσε ο Markus
Duesmann, επικεφαλής
της Audi στο e-tron GT.
«Είναι το πιο σημαντικό
μοντέλο για εμάς» δήλω-
σε, γνωρίζοντας ότι πρα-
κτικά υπερβάλλει καθώς
η ηλεκτρική φύση του
αυτοκινήτου και το κό-
στος, που θα προσεγγίζει
τα 100.000 ευρώ, αφορά
μια ισχνή μειοψηφία αν-
θρώπων σε μια εποχή που
οι εταιρείες κυνηγούν τις
πωλήσεις μία-μία.
Οι δηλώσεις του ωστόσο
δίνουν το στίγμα του μέλ-
λοντος της Audi, η οποία
επενδύει στον εξηλεκτρι-
σμό της γκάμας της με
αφετηρία την κορυφή.
Το τετράθυρο coupe που
βλέπετε στη φωτογραφία
θα διατίθεται από την
άνοιξη σε δύο διαφορε-
τικές εκδόσεις (e-tron GT
quattro και RS e-tron GT)
με κοινά χαρακτηριστι-
κά την τετρακίνηση, τις
μηδενικές εκπομπές ρύ-
πων, την μπαταρία των 86
kWh, η οποία θα παρέχει
αυτονομία κίνησης έως
των εντυπώσεων
4,99 μέτρα, πλάτος 1,96 Παρά την τεχνολογία ντέλα. «Ο χαρακτήρας πελάτες μας. Ο καθένας μοντέλων μας σε επίπεδο
και ύψος μόλις 1,41 μέ- του e-tron GT και της αυτού του Audi είναι δι- άλλωστε μπορεί να επι- hardware και τώρα επι-
τρα, χώρο αποσκευών με αναπόφευκτης – λόγω αφορετικός. Είναι περισ- λέξει το design που του ζητούμε την κορυφή και
όγκο 405 λίτρα και αε- του ομίλου VW – εκλε- σότερο ένα Gran Turismo αρέσει περισσότερο. στο επίπεδο του software,
ροδυναμικό συντελεστή κτικής συγγένειας με την μοντέλο, όχι τόσο σπορ Ωστόσο στην Audi έχου- είτε αυτό αφορά το πε-
μόλις 0,24. Οι κινούμε- Porsche Taycan, ο Markus όσο η Porsche. Θεωρού- με αποφασίσει να προ- δίο της ηλεκτροκίνησης
νες είσοδοι αέρα για τα Duesmann επιχειρεί να με ότι αυτή η προσέγγιση τάξουμε την τεχνολογία. είτε εκείνο της αυτόνομης
φρένα, η ρυθμιζόμενη σε αποσυνδέσει τα δύο μο- ταιριάζει καλύτερα στους Γνωρίζουμε την αξία των οδήγησης».
διαφορετικά επίπεδα πί-
σω αεροτομή, το κλειστό
δάπεδο και ο μεγάλος δι-
αχύτης συντελούν στην
επίτευξη του μέγιστου δυ- ΤΟ ΠΡΩΤΟ SUV ΑΠΟ ΤΟ MARANELLO ΜΕ ΙΣΧΥ 800 ΙΠΠΩΝ
νατού βαθμού ενεργεια-
κής απόδοσης προς όφε-
λος της αυτονομίας, την
Πρεμιέρα το 2022 για τη Ferrari Purosangue
οποία παράλληλα υπηρε- Ενδίδοντας στον πειρασμό των SUV,
τεί και το hi-end σύστημα η ιταλική φίρμα κάνει αγώνα δρό-
ανάκτησης ενέργειας από μου για να βρεθεί απέναντι από τις
τα φρένα που φτάνει έως Lamborghini, Aston Martin, Bentley
τα 265 kW. και Rolls-Royce το πρώτο τρίμηνο
Τον αρχικά διαθέσι- της επόμενης χρονιάς, δίνοντας
μο φορτιστή 11 kW του στους πελάτες της την εναλλακτι-
e-tron GT θα διαδεχθεί η κή ενός πρακτικότερου τετραθέσιου/
προαιρετική επιλογή των πενταθέσιου μοντέλου.
22 kW, ενώ πέρα από τη Φωτογραφημένη κατά τη διάρκεια
φόρτιση σε επιτοίχιο φορ- δοκιμών εξέλιξης με την παραπλα-
AUTOMEDIA

τιστή εναλλασσόμενου νητική μορφή μιας Maserati Levante,

488 χλμ. στον νέο κύκλο
μέτρησης WLTP κατά δή-
λωση του γερμανού κα-
τασκευαστή, το σύστη-
μα τετραδιεύθυνσης, την
αερανάρτηση, το ελεγχό-
μενο μπλοκέ διαφορικό
στον πίσω άξονα και το
Audi drive select με τα δι-
αφορετικά προγράμματα
οδήγησης.
Από την άλλη πλευρά,
οι ουσιαστικότερες δια-
φορές εντοπίζονται στα
επίπεδα ισχύος των δύο
εκδόσεων – 476 και 598
ίπποι – και στην υπογρα-
φή της Audi Sport για την
κορυφαία RS e-tron GT.
Βασισμένες στο δάπεδο
και την τεχνολογία της
Porsche Taycan, οι δύο
εκδόσεις έχουν μήκος
ρεύματος AC θα υπάρχει
η δυνατότητα φόρτισης
και σε υπερ-ταχυφορτιστή
έως 270 kW, ανακτώντας
έτσι σε πέντε λεπτά ενέρ-
γεια αρκετή για την κάλυ-
ψη 100 χλμ.
Στο εσωτερικό και των
δύο εκδόσεων κυριαρ-
χούν το Audi vitrtual
cockpit plus των 12,3
ιντσών και η οθόνη αφής
MMi των 10,1 ιντσών, το
ειδικά διαμορφωμένο σύ-
στημα πλοήγησης με πρό-
σθετες λειτουργίες για
τον εντοπισμό νέων ση-
μείων φόρτισης κατά τη
διάρκεια της επιλεγμένης
διαδρομής, το head-up
display και ο χειρισμός
υποσυστημάτων μέσω
φωνητικών εντολών.
η Purosangue βασίζεται στη νέα
αρθρωτή πλατφόρμα της Ferrari, η
οποία επιτρέπει την εμφάνιση συμβατικών, plug-in υβριδικών και αμιγώς
ηλεκτρικών εκδόσεων.
Στην πρεμιέρα του το ιταλικό hyper-SUV θα εξοπλίζεται με V12 βενζινο-
κινητήρα 800 ίππων για να ακολουθήσει ένα υβριδικό V8 σύνολο, ενώ οι
δύο ηλεκτρικές εκδόσεις αναμένονται το 2024 και το 2026 με τέσσερις
ηλεκτροκινητήρες – έναν σε κάθε τροχό – και μια μπαταρία ιόντων λιθίου
χωρητικότητας τουλάχιστον 80 kWh.
Στο Maranello υποστηρίζουν ότι πέρα από το αυτονόητα χρηστικότερο
ύφος της Purosangue έναντι οποιουδήποτε άλλου μοντέλου Ferrari, δίνε-
ται απόλυτη προτεραιότητα στις επιδόσεις της και όχι στις όποιες off-road
δυνατότητές της.
Η πρώτη περί αυτού δήλωση είχε γίνει στην έκθεση του Detroit το 2018,
όταν ο τότε επικεφαλής της εταιρείας Σέρτζιο Μαρκιόνε είχε ξεκαθαρίσει
πως η Purosangue, πέρα από τα δυναμικά οδηγικά χαρακτηριστικά που
χαρακτηρίζουν οποιοδήποτε μοντέλο Ferrari, οφείλει να είναι η ταχύτερη
στην κατηγορία της. Με απλά λόγια, να ξεπερνά παντού τη Lamborghini
Urus, η οποία με μέγιστη ταχύτητα που υπερβαίνει τα 304 χλμ./ώρα θέτει
το όριο στα υψηλών επιδόσεων SUV.
Α44 68 TO BHMA Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Εμπιστευτικά Του Ι. Κ. Πρετεντέρη

jpretenteris@tovima.gr

Γάτα
ο Προκόπης!

Δυστυχώς,
χάνει στροφές
Πρώτα ήταν η αποτυχία της Μέρκελ
και της γερμανικής προεδρίας απέ-
ναντι στην Τουρκία και στον Ερντο-
γάν.
Ακολούθησε ο προβληματικός χειρι-
σμός των εμβολίων από την Ευρωπα-
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: SOOC/George Vitsaras

ϊκή Επιτροπή.
Και το κερασάκι ήλθε με την ντρο-
πιαστικά αποτυχημένη επίσκεψη του
Μπορέλ στη Ρωσία.
Είναι προφανές νομίζω ότι η Ευρω-
παϊκή Ενωση χάνει στροφές. Σχεδόν
εξήντα πέντε χρόνια μετά τη δημι-
ουργία της δεν έχει καταφέρει να

Το ρίσκο
οικοδομήσει μια ενιαία διεθνή προ-
σωπικότητα, η οποία να επιβάλλεται
και στον Ερντογάν και στον Πούτιν
και στις πολυεθνικές φαρμακοβιομη-
χανίες.

των άλλων
Για την ακρίβεια, η Ευρώπη δεν
τρομάζει κανέναν. Η λογι-
κή του κατευνασμού έχει
Οι εχθροί τόσο πολύ διαποτίσει το

Ο
πολιτικό λογισμικό της
Ο Μητσοτάκης κάνει την πατάτα με τον που έχει γίνει δεύτε-
μολογώ ότι με εξέπληξε ο θόρυβος πρωτοφανές ή ασυνή- συνωστισμό στην Ικαρία. ρη φύση. Δεν φαίνε-
και οι αντιδράσεις που ξεσηκώ- θιστο στις σημερινές Δεν πρόλαβαν να περάσουν 48 ώρες και ο Τσί- ται να διαθέτει άλλη
θηκαν από τη δήλωση του Αλέξη συνθήκες. Και για πρας εμφανίζεται αυτοβούλως στην τηλεόραση του λογική.
Τσίπρα ότι δέχεται το ρίσκο επέ- αυτό ήταν αμήχανη Alpha να πλειοδοτήσει στην πατάτα του Μητσοτά- Υποθέτω πως οι νέ-
κτασης της κορωνοϊού από τον η ανασκευή του. κη εκστομίζοντας την απίστευτη ατάκα ότι «βεβαίως ες απειλές Μπορέλ
συγχρωτισμό και τον συνωστισμό Είχε προηγηθεί το δέχομαι» το ρίσκο του κορωνοϊού στις διαδηλώσεις. για κυρώσεις στη
των πολιτών σε διαδηλώσεις δι- ΚΚΕ με τις καταλή- Ρωσία θα έγιναν
Και πριν κλείσει άλλο ένα 24ωρο ο Ερντογάν πλειο- δεκτές στο Κρεμλί-
αμαρτυρίας (Alpha, 9/2). ψεις των σχολείων δοτεί του Τσίπρα με μια απρόκλητη και ακατανόητη
Το ρίσκο των άλλων, φυσικά. και τις εκδηλώσεις νο με ομοβροντίες
προσωπική επίθεση στον Μητσοτάκη. τρανταχτού γέλιου.
Ο άνθρωπος δεν είπε τίποτα περισσότερο από ό,τι λέει για το Πολυτεχνείο. Ειλικρινά δεν ξέρω ποιες είναι οι προσωπικές Αλλωστε και εκεί-
(και κάνει...) συνήθως η Αριστερά. Ακολούθησαν διά- σχέσεις του Μητσοτάκη με τον Ερντογάν και νες οι άλλες κυρώ-
Με το ρίσκο των άλλων έσυρε τη χώρα στα Δεκεμβρι- φοροι του ΣΥΡΙΖΑ τον Τσίπρα. σεις που θα έφερναν
ανά και τον Εμφύλιο. Με το ρίσκο των άλλων υπο- με τις εκδηλώσεις για Αλλά αν έχεις τέτοιους εχθρούς, τι να τη δημοκρατία στη
σχόταν να καταργήσει τα Μνημόνια «με έναν νόμο τον Γρηγορόπουλο. Και τους κάνεις άραγε τους φίλους; Λευκορωσία τι έχουν γί-
και ένα άρθρο». Με το ρίσκο των άλλων πήγε να μας φυσικά ο Βαρουφάκης νει εν τω μεταξύ;
βγάλει από το ευρώ. ως γενικός ανυπάκουος μα- Αποτέλεσμα; Σε έναν πλα-
Η διαφορά είναι πως (σε αντίθεση με τη δεκαετία του ϊντανός. νήτη όπου ακόμη και η Βραζι-
’40...) η Αριστερά του 2015 είχε την ευγενή καλοσύνη λία ή η Ινδονησία υποδύονται τις

Δ
να ρωτήσει τη γνώμη μας με εκλογές και δημοψήφισμα. ιότι αυτό που αισθάνεται συ-
Αλλά η γνώμη φυσικά δεν αναιρεί το ρίσκο. Ετσι αναι- νολικά η Αριστερά είναι ότι τα περιοριστικά
ρέθηκε η γνώμη. μέτρα για την πανδημία δεν είναι παρά μια
υπερβολή, ένα κατασκεύασμα ή ένα πρό-
μεγάλες δυνάμεις, η Ευρώπη παρα-
κολουθεί κρυπτόμενη και ασθμαίνο-
ντας.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι
απλό αλλά νομίζω καίριο. Τι συμβαί-

Τ
ο ρίσκο των άλλων αποτελεί θεμελιώδη πα-
ράμετρο κάθε αριστερής επιλογής. Για τον
απλούστατο λόγο ότι η Αριστερά θεωρεί πως
τίποτα δεν υπέρκειται των στόχων της.
Αν χρειάζεται να αιματοκυλιστεί μια χώρα για να ανέ-
βει η Αριστερά στην εξουσία, η εξουσία της Αριστεράς
αξίζει το ρίσκο της αιματοχυσίας.
Πόσες φορές δεν το έχουμε δει στην παγκόσμια ιστορία;
Αν η απόρριψη του αντιπάλου οδηγεί σε αγριότητες
σχημα το οποίο αποβλέπει να περιορίσει τα δικαιώ-
ματά της και να φιμώσει τη φωνή της.
Ο Τσίπρας (αλλά και ο Κουτσούμπας και ο Βαρουφά-
κης) το είπαν περίπου καθαρά στη Βουλή. «Να μη νο-
μοθετείτε για να μη διαδηλώνουμε» διότι «δεν γίνεται
να νομοθετείτε και να μη διαμαρτυρόμαστε» (11/2).
Η νομοθέτηση και η διακυβέρνηση έχουν ως προϋπό-
θεση τη διαμαρτυρία!
νει;
Διανύει η Ευρωπαϊκή Ενωση μια κα-
κή περίοδο επειδή έτυχε να βρεθεί
στα χέρια μιας μετριότατης πολιτικής
ηγεσίας;
Ή μήπως το «μοντέλο της Ρώμης»
που τη γέννησε και τη συντρόφευ-
σε έως τώρα έχει εξαντλήσει τα όριά
του;

τύπου Marfin ή Αγανακτισμένων, η απόρριψη αξίζει
το ρίσκο της αγριότητας.
Αν η πολιτική επικράτηση περνάει μέσα από την οι-
κονομική καταστροφή, η επικράτηση αξίζει το ρίσκο
της καταστροφής.
Σ
την ουσία πρόκειται για μια δυστοπική αντί-
ληψη, η οποία παραπέμπει στο πρόσφατο
προηγούμενο των «ψεκασμένων» και η οποία
(για να είμαστε δίκαιοι) δεν κυκλοφορεί μό-
νο στην Ελλάδα.
Σε πολλές δημοκρατικές χώρες (ΗΠΑ, Γερμανία, Ολ-
Προσωπικά δεν θα απέκλεια και μια
τρίτη εξήγηση.
Οτι η λογική του κατευνασμού, του
αργόσυρτου παζαριού και της νεφε-
λώδους διαπραγμάτευσης δεν απο-
τελεί απλώς μέθοδο λειτουργίας
αλλά έχει εξελιχθεί κυριολεκτικά σε

Α
ν οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά της
κυβέρνησης υπάρχει κίνδυνος να εκτοξεύ-
σουν τα κρούσματα του κορωνοϊού, η δια-
μαρτυρία αξίζει το ρίσκο της εξάπλωσης
μιας πανδημίας...
Σε όλες τις περιπτώσεις, το παραταξιακό πρόταγμα
προέχει οιασδήποτε άλλης έγνοιας, φροντίδας, ανα-
φοράς ή κόστους. Αξίζει το ρίσκο.
Υπό αυτή την έννοια ο Τσίπρας ούτε είπε ούτε έκανε κάτι
λανδία, Ιταλία κ.λπ.) οι αναγκαίοι υγειονομικοί περι-
ορισμοί εκλαμβάνονται από διάφορες ανορθολογικές
μειοψηφίες ως σχέδιο εγκλωβισμού τους.
Από εκεί και πέρα φυσικά ο καθένας καλείται να επι-
λέξει ποια λογική θα ακολουθήσει.
Μια λογική που θα ελαχιστοποιεί το ρίσκο των πολλών;
Ή μια λογική που θα τζογάρει με το ρίσκο των άλλων;
Περιττό να σημειώσω πως η κάθε επιλογή έχει και τις
συνέπειές της.
δόγμα άσκησης πολιτικής.
Το βέβαιο είναι ότι δρόμος της Ευ-
ρωπαϊκής Ενωσης γίνεται όλο και πιο
δύσβατος.
Για πολλούς λόγους αλλά και για
έναν εξαιρετικά απλό.
Οπως έλεγε κι ο Μπίσμαρκ για τα συ-
στήματα διεθνών συμμαχιών, σε ένα
σύστημα ή θα είσαι ένα από τα κέ-
ντρα του ή δεν είσαι τίποτα.
 παρουσιάζει
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα

ΜΕΓΑ ΛΕΣ Γ ΥΝΑΙΚΕΣ

ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Η ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΕΛΙΣΑΒΕΤ Α΄, ΕΒΙΤΑ ΠΕΡΟΝ, ΦΡΙΝΤΑ ΚΑΛΟ

ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΣ
ΣΚΛΗΡΟ∆ΕΤΕΣ
ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ

ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ Α' ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ
Η «Παρθένα Βασίλισσα» που απαρνήθηκε τον γάμο για
να αφοσιωθεί εξ ολοκλήρου στη διακυβέρνηση της χώρας.
Βασίλευσε για πάνω από 44 χρόνια, ασκώντας ανεξίτηλη επιρροή
στην ιστορία όχι μόνο της Αγγλίας, αλλά και γενικότερα της Ευρώπης.
Μία πολιτική και στρατηγική ιδιοφυΐα.
Α46 70 TO BHMA
Η δυσαρέσκεια Μητσοτάκη
για τους «επισπεύδοντες»
Ο Πρωθυπουργός εξέφρασε δημοσίως τη
δυσαρέσκειά του προς στους «σπεύδοντες»
και «επισπεύδοντες» υπουργούς που δεν
χάνουν ευκαιρία να προαναγγείλουν ή,
ακόμη χειρότερα, να προκαταλάβουν κυ-
βερνητικές αποφάσεις σε τούτους τους
δύσκολους και ευαίσθητους πανδημικούς
καιρούς. Τα πρωθυπουργικά βέλη, παρότι
μη προσωποποιημένα, «χτύπησαν» διαφό-
ρους, ιδιαιτέρως τους πιο κινητικούς και
δραστήριους. Ορισμένοι εκτίμησαν ορθά
ότι πρώτος «εβλήθη» ο υπουργός Υγείας
Βασίλης Κικίλιας, ο οποίος το πρωί της
περασμένης Τρίτης είχε σπεύσει όντως να
προαναγγείλει το τρίτο lockdown στην Ατ-
τική. Προηγήθηκε δηλαδή της απογευμα-
τινής κυβερνητικής σύσκεψης, στη διάρ-
κεια της οποίας ελήφθησαν οι σχετικές
αποφάσεις και ακολούθησαν οι επίσημες
ανακοινώσεις. Διερευνώντας το παρασκή-
νιο, διαπιστώσαμε ότι ο υπουργός Υγείας
δεν έδρασε εν κενώ. Είχαν προηγηθεί δι-
αφωνίες στη σύσκεψη της προπερασμένης
Παρασκευής όπου επικράτησε η άποψη να
καθυστερήσει η κυβέρνηση το τρίτο «κλεί-
δωμα» μέχρι την πλήρη επιβεβαίωση της
έξαρσης του τρίτου πανδημικού κύματος
στην Αττική. Εκεί ο κ. Κικίλιας και πλήθος
λοιμωξιολόγων είχαν ταχθεί υπέρ του γρή-
γορου και προληπτικού «απαγορευτικού».
Ωστόσο μειοψήφησαν, και την Τρίτη, όταν
η αύξηση των κρουσμάτων επιβεβαίωσε
την άποψή του, έσπευσε να πάρει το αίμα
του πίσω. Το γεγονός όντως ενόχλησε το
Μέγαρο Μαξίμου, αν και δεν έλαβε τις δια-
στάσεις που έδωσαν ορισμένοι. Ο Πρωθυ-
πουργός, όπως εξηγούν οι συνεργάτες του,
ενοχλείται κυρίως από την περιχαράκωση
των υπουργών στον τομέα ευθύνης τους.
Οι περισσότεροι είναι αλήθεια ότι δέχονται
πολλαπλές πιέσεις τούτο τον καιρό από
τους δικούς τους συνεργάτες και προσπα-
θούν να καλύψουν τις ανάγκες του τομέα
τους. Ο Κικίλιας από τους γιατρούς και τα
νοσοκομεία, ο Αδωνις από τους εμπόρους
και τους καταστηματάρχες κ.ο.κ. Στον βαθ-
μό που κάμπτονται υπό το βάρος αυτών των
Περίεργα παιχνίδια με τους Βλάχους
Το τελευταίο διάστημα βρίσκεται σε
εξέλιξη η προσπάθεια ορισμένων να
επαναφέρουν εμμέσως και υπογείως
στο προσκήνιο ένα ανύπαρκτο θέμα,
αυτό της βλάχικης εθνοτικής (μειονο-
τικής) ομάδας, δημιουργώντας μικρές
αλλά επικίνδυνες εθνικιστικές εστίες
που οι Ρουμάνοι κυρίως θα θελήσουν
να εκμεταλλευτούν, όπως επιχείρησαν
στα χρόνια της Κατοχής. Με πρόσχημα
του δήθεν κινδύνου να εξαφανιστούν
τα «βλάχικα», έχουν προχωρήσει τελευ-
ταίως στην έκδοση βιβλίων για την εκ-
μάθηση της «βλάχικης γλώσσας», για
αυτό το προφορικό γλωσσικό ιδίωμα
που διατηρείται από γενιά σε γενιά και
διαφοροποιείται από περιοχή σε περιο-
χή. Ενδεικτικό των προθέσεων είναι το
γεγονός ότι για τη γραπτή απόδοση της
«βλάχικης γλώσσας» χρησιμοποιούν το
λατινικό αλφάβητο, και όχι το ελληνικό.
Οσοι παρακολουθούν τη συγκεκριμέ-
νη εκδοτική δραστηριότητα δεν έχουν
καμία αμφιβολία ότι οι εμπνευστές της
προσπάθειας στοχεύουν στην παρουσί-
αση αρχικώς μιας γλωσσικής και πολι-
τιστικής μειονότητας και ακολούθως
να διεκδικήσουν αναγνώριση εθνικής
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
τοδότης
Η κούρσα για την
επιλογή του επόμενου
Γενικού Γραμματέα
του Οργανισμού
Του ΚΩΣΤΑ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ για την Οικονομική
Συνεργασία και
Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ)
αποδεικνύεται τελικά
πιο σκληρή από όσο
αναμενόταν. Στην
πιέσεων και τοποθετούνται αναλόγως, χά- ενέργειας. Προσφέρουν μάλιστα μυθώδη εκκίνηση βρέθηκαν
νεται στην κυριολεξία η μπάλα, το παιχνίδι ποσά, πολύ πάνω από την τρέχουσα αξία 10 υποψήφιοι,
παύει να είναι συλλογικό και επικρατούν των χωραφιών και ανταγωνίζονται με άνι- αλλά πλέον
οι κακοφωνίες και οι αυτοαναιρέσεις. Ετσι σους όρους ταπεινούς παραγωγούς αγροτι- έχουν απομείνει
κών προϊόντων που θέλουν να μεγαλώσουν τέσσερις. Η Αννα
η κυβέρνηση δεν εμφανίζεται ενιαία, ού-
Διαμαντοπούλου
τε συντονισμένη, χάνοντας βαθμιαία την τη δουλειά τους. Σε ένα από τα παραγωγικά
(φωτογραφία) έχει
αξιοπιστία της. Αυτή τη συνέπεια θέλει να οροπέδια της Κεντρικής Ελλάδας διεκδι- μείνει στη μάχη,
αποφύγει ο Πρωθυπουργός, ξεκαθαρίζουν κούνται καλλιεργήσιμες εκτάσεις 10.000 μαζί με τη σουηδή
οι συνεργάτες του. Αλλωστε ο ίδιος δήλω- στρεμμάτων και προσφέρονται αμοιβές πρώην επίτροπο
σε ότι μόλις πρόσφατα ανασχημάτισε την κάμποσων χιλιάδων ανά στρέμμα. Οι εκεί Σεσίλια Μάλμστρομ,
κυβέρνησή του, έχει κάνει τις αξιολογή- αγρότες-παραγωγοί διαμαρτύρονται, νιώ- τον πρώην υπουργό
σεις και έχει βγάλει τα συμπεράσματά του. θουν ότι βαθμιαία κινδυνεύουν να χάσουν Οικονομικών της
το όποιο παραγωγικό τους πλεονέκτημα και Αυστραλίας Ματίας
Κόρμαν και τον
μαζί βεβαίως φοβούνται ότι οι μαζικά το-
Ο άγνωστος πόλεμος ποθετημένοι ηλιοσυλλέκτες θα μεταβάλουν Φίλιπ Χίλντεμπραντ,
με τα φωτοβολταϊκά το μικροκλίμα της περιοχής τους. Τείνει να
αντιπρόεδρο
της πανίσχυρης
Πυρετός αγορών επικρατεί στην ύπαιθρο εξελιχθεί, με άλλα λόγια, ένας ξένος και BlackRock από την
χώρα. Διάφορες ηλιόλουστες αγροτικές άγνωστος προς τα ήθη μας πόλεμος μεταξύ Ελβετία. Υπήρχε η
ζώνες πολιορκούνται στην κυριολεξία από ηλεκτροπαραγωγής και παραγωγής τροφί- ελπίδα ότι ως τις 18
φιλόδοξους επενδυτές, ξένους κατά βάση, μων, τις συνέπειες του οποίου δεν είμαστε Φεβρουαρίου θα
προερχόμενους από εξωτικές χώρες, που σε θέση να γνωρίζουμε. Εκείνο που εύλογα είχε ξεκαθαρίσει
ωστόσο μπορούμε να σημειώσουμε είναι ότι ποιοι θα ήταν οι δύο
διεκδικούν αγροτικές εκμεταλλεύσεις προ- μεταξύ των οποίων
κειμένου να στήσουν υπερμεγέθεις φωτο- η παραγωγή τροφίμων θα πρωταγωνιστήσει
διεθνώς τα επόμενα χρόνια. Και γι’ αυτόν το Συμβούλιο του
βολταϊκές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ΟΟΣΑ θα επέλεγε
τον λόγο και για πολλούς άλλους προφα-
τον επόμενο ΓΓ του
νώς ίσως θα έπρεπε οι νέοι υπουργοί Αγρο- Οργανισμού (η θητεία
τικής Ανάπτυξης και Ενέργειας, που κατά είναι πενταετής και
σύμπτωση εκλέγονται από γεωργικούς νο- ξεκινά την 1η Ιουνίου
μούς, να βάλουν φρένο στην επέκταση των 2021), αλλά αυτό δεν
φωτοβολταϊκών σε καλλιεργήσιμες ζώνες. φαίνεται να συμβαίνει.
Αρκούν οι ακαλλιέργητες πλαγιές για αυτές Η θέση είναι κομβική
μειονότητας. Η αλήθεια είναι ότι η χρή- τις νεωτερικές κατά τα άλλα επενδύσεις. - για πολλούς λόγους.
ση της λατινικής για τον εγγραμματι- Ο ΟΟΣΑ, «παιδί» του
σμό της «βλάχικης γλώσσας» αποτελεί Ψυχρού Πολέμου
σημείο τριβής τα τελευταία χρόνια και
Τουρκικοί ελιγμοί και όχημα, μαζί με
έχει προκαλέσει την έντονη ανησυχία στην Ουάσιγκτον το Σχέδιο Μάρσαλ,
της αμερικανικής
και τις διαμαρτυρίες του βλαχόφωνου Η Αγκυρα έχει βάλει «λυτούς και δεμένους» συνδρομής στην
ελληνισμού, δηλαδή της Πανελλήνιας στην Ουάσιγκτον ώστε να εξωραΐσει την ανοικοδόμηση της
Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων εικόνα της και να πείσει τη νέα κυβέρνηση μεταπολεμικής
Βλάχων, του Συλλόγου Βλάχων Επιστη- του προέδρου Τζο Μπάιντεν πόσο αναγκαία Ευρώπης, έχει πλέον
μόνων και της Παγκόσμιας Βλάχικης είναι για τους σχεδιασμούς των Ηνωμέ- διευρύνει τους
Αμφικτυονίας. Οπως μας μεταφέρουν νων Πολιτειών αλλά και πόσο... αξιόπιστος ορίζοντές του. Αυτοί
οι γνωρίζοντες, πίσω από αυτή την προ- σύμμαχος είναι. «Κλειδί», θεωρούν πολ- φθάνουν, μέσα από
σπάθεια βρίσκονται πρόσωπα που συνερ- τον απαραίτητο
λοί στην Αγκυρα, μπορεί να αποδειχθεί η
γάζονται με το γνωστό και μη εξαιρετέο γεωπολιτικό φακό,
επαναπροσέγγιση με το Ισραήλ. Για να το ως την Κίνα και
Κέντρο Ερευνας Μειονοτικών Ομάδων, επιτύχει αυτό η Αγκυρα έχει κινητοποιήσει τη διαχείριση της
ορισμένοι πανεπιστημιακοί που έχουν όχι μόνο πολιτικούς μοχλούς αλλά και τους νέας υπερδύναμης.
συγκροτήσει την «Εταιρεία για τη Μελέτη διαύλους της στις αμερικανικές δεξαμενές Τούτο ίσως εξηγεί
του Πολιτισμού των Βλάχων» και η γνω- σκέψεις. Μία από αυτές είναι το Atlantic και τη σκληρή μάχη
στή «παρέα» από τους «ρουμανίζοντες» Council, με το οποίο παραδοσιακά η Αγκυ- που διεξάγεται
βλάχους της Βέροιας. Πιθανολογείται δε ρα διατηρεί στενότατες σχέσεις – κάτι που στο παρασκήνιο
ότι η όλη δραστηριότητα χρηματοδοτεί- πολλοί στην Αθήνα παραβλέπουν. Ετσι εξη- και αναμένεται
ται από ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται γείται, σημείωναν ενημερωμένες πηγές, να καταλήξει σε
στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών του Συμ- αποτέλεσμα εντός
και το πρόσφατο άρθρο ότι η κυβέρνηση
βουλίου της Ευρώπης για την προστασία του Μαρτίου. Από
Μπάιντεν μπορεί να βοηθήσει στην αποκα- την άποψη αυτή, η
των δικαιωμάτων μειονοτικών ομάδων. τάσταση των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων. διεκδίκηση της κυρίας
Προειδοποιούμε ότι το όλο θέμα δεν Καλό είναι ορισμένοι κύκλοι στην ελληνική Διαμαντοπούλου
είναι απλό, χρειάζεται προσοχή και λε- πρωτεύουσα να τα προσέχουν αυτά και να συνιστά αναμφίβολα
πτούς χειρισμούς... κινούνται προληπτικά... επιτυχία.

νέες εποχές
Νίκος Χριστοδουλάκης, Κ. Γάτσιος, Δ. Α. Ιωάννου, Γιώργης Γιατρομανωλάκης,
Στέλλα Πριόβολου, Αλέξης Σταμάτης, Βασίλης Κοντογιαννόπουλος,
Οδυσσέας Ιωάννου και συνέντευξη του Αντώνη Μανιτάκη
Ο Νίκος Δήμου σχολιάζει στο μπλογκ του Σ. 5
Τι θα γίνει
με το δημόσιο
και το
ιδιωτικό χρέος
Ε
Πώς θα
νώ η ελληνική οικονομία έδειχνε να έχει
περάσει σε μία περίοδο ήπιας ανάκαμψης
μετά το 2016 και, μετά τις εκλογές του
πληρώσουμε για
2019, να επικεντρώνεται σε αναπτυξιακές
μεταρρυθμίσεις, το 2020 ξέσπασε μια νέα
μεγάλη διεθνής οικονομική κρίση, λόγω
την πανδημία; της πανδημίας του κορωνοϊού.
Πέραν των υγειονομικών επιπτώσεών της,
η κρίση αυτή έχει οδηγήσει σε σημαντική επιδείνωση
τόσο των βραχυχρόνιων όσο και των μεσοχρόνιων οι-
κονομικών προοπτικών. Η Ελλάδα αντιμετώπισε μία
πολύ βαθιά ύφεση το 2020 και, ακόμα και με σχετικά
ευοίωνες υποθέσεις, η πλήρης ανάκαμψη θα απαιτήσει
αρκετό χρόνο πέραν του 2021.
Επιπλέον, τόσο η ύφεση όσο και το δημοσιονομικό
κόστος των μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης
θα οδηγήσουν σε μεγάλη εκ νέου άνοδο του δημοσί-
ου χρέους όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για τον
υπόλοιπο κόσμο.
Σε αντίθεση με το τι συνέβη το 2010, η κρίση τελικά
Γιώργος κινητοποίησε την ΕΕ να προωθήσει το Ταμείο Ανά-
Αλογοσκούφης καμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience
Fund), έναν προσωρινό κοινοτικό δημοσιονομικό μη-
χανισμό, ύψους €672,5 δισ., ο οποίος ασφαλώς θα
συμβάλει στην αντιμετώπιση κάποιων από τις επιπτώ-
σεις της κρίσης τόσο στην πραγματική οικονομία όσο
και στο δημόσιο χρέος των δημοσιονομικά ευάλωτων
κρατών-μελών όπως η Ελλάδα. Στην κρίση του 2010,
το κόστος της προσαρμογής μετακυλίθηκε αποκλει-
στικά στα εθνικά κράτη, και ιδιαίτερα στα κράτη της
περιφέρειας της ευρωζώνης.
Ωστόσο το πρόβλημα παραμένει. Πώς θα πληρώσου-
με για την πανδημία; Τηρουμένων των αναλογιών, το
ερώτημα είναι αντίστοιχο με το ερώτημα του Keynes
το 1939 για το «πώς θα πληρώσουμε για τον πόλεμο;».
Η αύξηση του δημόσιου δανεισμού για τη στήριξη της
οικονομίας είναι ασφαλώς η βραχυχρόνια ενδεδειγμένη
λύση. Ωστόσο, η αύξηση του δανεισμού δεν αποτελεί
παρά μετάθεση του προβλήματος για το μέλλον. Οπως
συμβαίνει και στην επαύριον πολέμων, έτσι και στην
επαύριον μεγάλων οικονομικών υφέσεων έρχεται η
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
iδεες | γραμματα | επιστημες
30 χρόνια διόδωρος Σ. 8
στιγμή που πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της
αποπληρωμής του χρέους που δημιουργείται, ή τουλά-
χιστον της μείωσής του σε σχέση με το ΑΕΠ.
Υπάρχουν τρεις εναλλακτικές μέθοδοι αντιμετώπι-
σης του υψηλού δημόσιου χρέους. Πρώτος, είναι η
σημαντική αύξηση της φορολογίας και μείωση των
πρωτογενών δαπανών του Δημοσίου αμέσως μετά την
κρίση (λιτότητα). Δεύτερος, είναι η αναδιάρθρωση ή
και μερική διαγραφή του χρέους. Τρίτος, είναι η «ήπια
προσαρμογή». Η συνεχής δηλαδή χρονική μετατόπιση
της ώρας της αποπληρωμής του χρέους, με την ελπί-
δα ότι το χρέος θα συρρικνωθεί σταδιακά σε σχέση
με το ΑΕΠ μέσω της οικονομικής ανάπτυξης και του
πληθωρισμού.
Η Ελλάδα βίωσε τη λιτότητα κυρίως στην περίοδο
μεταξύ 2010 και 2018. Η διεθνής ύφεση της περιό-
δου 2008-2009 οδήγησε σε αύξηση του χρέους, και
η λιτότητα της περιόδου 2010-2018 οδήγησε σε δρα-
ματική συρρίκνωση του ΑΕΠ, άνοδο της ανεργίας
και αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Λόγω της
μεγάλης και μακράς ύφεσης που προκλήθηκε, το χρέ-
ος σε σχέση με το ΑΕΠ όχι μόνο δεν μειώθηκε, αλλά
αυξήθηκε ακόμη παραπάνω. Από το 103% του ΑΕΠ
το 2007, πριν από την αρχή της διεθνούς ύφεσης,
και το 127% του ΑΕΠ το 2009, το 2018, με το πέρας
των προγραμμάτων προσαρμογής και λιτότητας, είχε
σκαρφαλώσει στο 186% του ΑΕΠ. Παρά το τεράστιο
κόστος που πλήρωσαν εργαζόμενοι, συνταξιούχοι και
άνεργοι, τα αποτελέσματα αναφορικά με το δημόσιο
χρέος υπήρξαν απογοητευτικά.
Η Ελλάδα βίωσε και τη δεύτερη λύση, την αναδιάρ-
θρωση και μερική διαγραφή του χρέους της το 2012.
Παρά τα προβλήματα, τα αποτελέσματά της υπήρξαν
κάπως καλύτερα. Πλήρωσαν κατά βάση οι κάτοχοι
ομολόγων του ελληνικού δημοσίου και οι μέτοχοι
των τραπεζών, κατά τεκμήριο πλουσιότεροι από τους
χαμηλόμισθους, τους χαμηλοσυνταξιούχους και τους
ανέργους. Επιπλέον, υπήρξε μία έστω και προσωρινή
ανακοπή στην ανοδική πορεία του χρέους και μειώ-
θηκε το κόστος εξυπηρέτησής του.
συνεχεια στη σελιδα 2
2 26 TO BHMA νεες εποχες

Νίκος
Χριστοδουλάκης

Πώς θα Χρέη και πληθωρισμός

πληρώσουμε για επιστρέφουν,
την πανδημία; η ανάπτυξη όχι ακόμα

Α
Συνέχεια από την πρώτη σελίδα
Η συσσώρευση
Είναι ωστόσο αμφίβολο κατά πόσον κάτι τέτοιο ν και πολλοί φοβού- δαπάνες έχουν εκτοξευθεί τα χρέη τους ξεπεράσουν κρατικών και
μπορεί να επαναληφθεί στις σημερινές συνθήκες νται ότι με τα απα- ενώ τα έσοδα του κράτους ένα όριο βάζουν οριστικό ιδιωτικών χρεών,
και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο. Το πρόβλημα του νωτά λοκντάουν πέφτουν διαρκώς λόγω της λουκέτο. Αμέσως, η προ- απόρροια της
χρέους που δημιουργείται από τη σημερινή κρίση κινδυνεύουμε από μειωμένης δραστηριότητας σωρινή διακοπή εργασίας οικονομικής
πλήξη, σίγουρα αυ- και των διαδοχικών ρυθμί- γίνεται έτσι μόνιμη ανερ- κρίσης που
είναι παγκόσμιο και δεν αφορά μόνο την Ελλάδα
τό δεν ισχύει στην σεων. Προφανές αποτέλε- γία για τους μισθωτούς, προκαλεί η
ή τις μικρές οικονομίες της περιφέρειας της ευρω- πανδημία, συνιστά
ζώνης. Είναι αμφίβολο κατά πόσον οι πλούσιες οικονομία όπου τη σμα, η διόγκωση του δημό- που αδυνατούν πλέον να
βραδυφλεφή
οικονομίες θα διακινδυνεύσουν την απώλεια της φετινή χρονιά θα σιου χρέους, το οποίο στην εξυπηρετήσουν τις δικές βόμβα για την
φερεγγυότητάς τους απέναντι σε σημερινούς και έχουμε πολλές οδυνηρές Ευρωζώνη έφτασε το 100% τους υποχρεώσεις και έτσι ελληνική και
μελλοντικούς επενδυτές μέσω αναδιάρθρωσης εκπλήξεις. Στα μέσα του του ΑΕΠ και στην Ελλάδα αυξάνεται και το δικό τους την ευρωπαϊκή
ή διαγραφής του χρέους τους, ή ότι οι οικονο- περασμένου έτους, τόσο ξεπέρασε το 200% και έχει χρέος. Η Ελλάδα και όλες οικονομία
μίες του πυρήνα της ευρωζώνης θα αποδεχθούν στην Ελλάδα όσο και πα- δυναμική για ακόμα ψηλό- σχεδόν οι χώρες της Ευρω-
να πληρώσουν και πάλι μέρος του κόστους της νευρωπαϊκά, κυριαρχούσε τερα. ζώνης έχουν πλέον και ένα
αναδιάρθρωσης του χρέους των περιφερειακών η εκτίμηση ότι η ξαφνική Δεύτερον, τα νοικοκυριά «βουνό» ιδιωτικού χρέους
οικονομιών όπως η Ελλάδα. ύφεση λόγω της πανδημί- αυτοπεριορίζονται γιατί να αντιμετωπίσουν τα επό- να εκπληρώσουν, προκα-
Ερχομαι τέλος στην τρίτη λύση, αυτή της «ήπιας ας θα ήταν προσωρινή και φοβούνται ότι η ύφεση θα μενα χρόνια (μέσος όρος λώντας αλυσιδωτές καθυ-
προσαρμογής». Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο φέτος θα την υπερακόντιζε κρατήσει ακόμα για πολύ 152% του ΑΕΠ) και κανείς στερήσεις στην παραγωγή
μειώθηκε το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ, της Βρετα- ένα ισχυρό κύμα επενδύ- και το εισόδημά τους θα πι- ακόμα δεν ξέρει πώς θα γί- άλλων προϊόντων. Οσο η
νίας και των άλλων ευρωπαϊκών οικονομιών σε σεων από το Ταμείο Ανά- εστεί και άλλο. Ακόμα και νει αυτό. πανδημία περιορίζεται και
σχέση με το ΑΕΠ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. καμψης. Καθώς όμως η επι- τα επιδόματα στήριξης δεν Σαν να μην έφταναν όλα η ζήτηση σταδιακά επανέρ-
Αυτός είναι επίσης ο τρόπος με τον οποίο η Ελ- στροφή στην κανονικότητα πάνε όλα σε κατανάλωση, αυτά, σε λίγο θα πλακώσει χεται, ο πληθωρισμός θα
λάδα σταθεροποίησε τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ διαρκώς αναβάλλεται και αλλά ένα μέρος τους κατα- και ο πληθωρισμός. Μετά τσιμπάει περισσότερο γιατί
στην περίοδο 1994-2007. Ωστόσο, η λύση αυτή αρκετοί κλάδοι στον χώρο λήγει σε καταθέσεις μήπως την κρίση του 2008, το πρό- πολλές επιχειρήσεις θα αρ-
έχει μία σημαντική προϋπόθεση. Για ένα μεγάλο των υπηρεσιών κρατούνται έλθουν χειρότερες μέρες. βλημα είχε ξεχαστεί επειδή γούν να δουλέψουν και άλ-
διάστημα τα (ονομαστικά) επιτόκια των κρατικών σε μόνιμη υπολειτουργία Από την άλλη, οι τράπεζες διεθνώς είχε καταρρεύσει λες θα έχουν εγκαταλείψει
ομολόγων θα πρέπει να είναι χαμηλότερα από το ή και πλήρη καταστολή, η που τις δέχονται απλώς η ζήτηση ενώ ακόμη υπήρ- την αγορά οριστικά.
άθροισμα του ρυθμού μεγέθυνσης του ΑΕΠ και ύφεση συνεχίζεται ακάθε- βελτιώνουν τα κεφάλαιά χε υπερπροσφορά αγαθών Μια ωραία απάντηση για το
του πληθωρισμού. Στη μεταπολεμική περίοδο κτη και έχει μια σειρά από τους αφού δεν μπορούν και υπηρεσιών. Φέτος όμως πώς λύνονται όλα αυτά τα
αυτό επετεύχθη διεθνώς μέσω της ταχείας οικο- δυσβάστακτες συνέπειες, να τις διοχετεύσουν σε ευ- κατέρρευσε και η συνολι- προβλήματα θα ήταν μια γε-
νομικής ανάπτυξης και της λεγόμενης «χρηματο- όπως οι εξής: ρείες χορηγήσεις λόγω των κή προσφορά, με αποτέλε- ρή δόση ανάπτυξης που θα
πιστωτικής καταστολής» (financial repression). Η Πρώτον, κάνει αναπόφευ- πιέσεων από τα «κόκκινα σμα οι τιμές να αρχίσουν χρηματοδοτούσε το Ταμείο
τελευταία προϋπέθετε ελεγχόμενες χρηματαγορές κτη τη συνέχιση της κρατι- δάνεια». να παίρνουν την ανιούσα. Ανάκαμψης. Ομως η αρχι-
και περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων ώστε να κής στήριξης με επιδόματα, Τρίτον, πολλές επιχειρήσεις Οι εφοδιαστικές αλυσίδες κή αισιοδοξία ανακόπηκε
διατηρηθούν τα επιτόκια χαμηλά. Στην περίπτωση αλλεπάλληλες αναστολές δεν μπορούν να κρατηθούν είναι ήδη παραφορτωμένες γιατί με όλα τα παραπάνω
της Ελλάδας στην περίοδο 1994-2007 αυτό επε- πληρωμών και μαζικές προ- άλλο σε καθεστώς αναστο- με παραγγελίες ενδιάμεσων τα ποσά ούτε φτάνουν για
τεύχθη μέσω της μείωσης των επιτοκίων και της καταβολές ρευστότητας. Οι λής λειτουργίας και όταν αγαθών που δεν μπορούν να υπερκεράσουν την περυ-

Ο
ανάκαμψης που προκλήθηκε από την προοπτική
της ένταξης στην ευρωζώνη και κατόπιν από την
ίδια την ένταξη.
Μπορεί να επαναληφθεί κάτι τέτοιο για ένα μεγάλο
χρονικό διάστημα σήμερα σε μια εποχή απελευθε-
πως το χαλασμέ-
νο ρολόι δείχνει
δύο φορές το ει-
«Νέο» χρήμα και διαγραφή χρεών:
ρωμένων χρηματαγορών και κινήσεων κεφαλαίου;
Αν μπορούσε, ένα σημαντικό μέρος του κόστους
μετακυλίεται στους κατά τεκμήριο πλουσιότερους
κοσιτετράωρο τη
σωστή ώρα, έτσι
οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
και οι «100 οικο-
αποταμιευτές, καθώς και στις μελλοντικές γενεές, νομολόγοι», πολ-
οι οποίες θα έχουν επωφεληθεί από την οικονομι- λοί εκ των οποίων Πρόκειται για τη χρηματο- πρότειναν κάθε άλλο παρά
κή ανάπτυξη που θα έχει μεσολαβήσει. Ισως όμως διαχρονικά ρέπουν προς δότηση των αναγκών επι- αναξιόπιστοι αναλυτές θα
θα πρέπει να χρειασθεί και μία πολιτική παρεμ- εύκολες και αφελείς λύσεις βίωσης πολιτών και επιχει- μπορούσαν να θεωρηθούν.
βάσεων στη λειτουργία των χρηματαγορών. Επι- για σύνθετα και δύσκολα ρήσεων στην περίοδο της Είναι γνωστό, βέβαια, πως
πλέον, η λύση αυτή εμπεριέχει τον κίνδυνο ότι οι προβλήματα, εκφράζουν Covid-19, όχι με δάνεια όσο μία φυσιολογική κα-
οικονομίες παραμένουν ευάλωτες σε περίπτωση αυτή τη φορά μία σωστή αλλά με χορηγήσεις μέσω τάληξη καθυστερεί, τόσο
εκδήλωσης μιας νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης. άποψη όταν ζητούν από «καθαρής νομισματοποί- περισσότερα προβλήματα
Αυτές είναι οι τρεις επιλογές που έχουμε μπροστά την ΕΚΤ να διαγράψει το ησης». Δηλαδή, όχι μέσω δημιουργεί.
μας. Στην πράξη, ίσως υποχρεωθούμε να χρησιμο- δημόσιο χρέος των χωρών- της έκδοσης κρατικών ομο- Ο λόγος για τον οποίο το
ποιήσουμε εν μέρει και τις τρεις. Καμία δεν είναι μελών της ευρωζώνης που λόγων αλλά με απευθείας χρέος που δημιουργείται
ανώδυνη και κάθε μία από αυτές έχει διαφορετι- διακρατεί. Η διαγραφή Κ. Γάτσιος, χορηγήσεις από την ΕΚΤ λόγω της πανδημίας δεν
κές αναδιανεμητικές επιπτώσεις. του χρέους που, λόγω της Δ. Α. Ιωάννου χρηματοδοτημένες από τη θα είναι δυνατόν να εξυ-
Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό η κυβέρνηση πανδημίας, επισωρεύεται δημιουργία νέας νομισμα- πηρετηθεί, κυρίως από τις
να μην απεμπολήσει λόγω της κρίσης τη μεταρ- στο παθητικό των χωρών- τικής κυκλοφορίας, «νέου» ήδη υπερχρεωμένες χώ-
ρυθμιστική αναπτυξιακή πολιτική στη βάση της μελών, κυρίως δε εκείνων χρήματος. Εφόσον, όμως, ρες του ευρωπαϊκού Νό-
οποίας εξελέγη. Μία δυναμική και διατηρήσιμη της Νότιας Ευρώπης, αρ- αυτό δεν έγινε και δεν γί- του, είναι πολύ απλός. Το
μακροοικονομικών προ-
ανάκαμψη μετά την κρίση θα βοηθήσει σε μεγά- γά ή γρήγορα θα καταστεί νεται, η μόνη λογική κατά- μόνο χρέος το οποίο είναι
βλημάτων στην ευρωζώ-
λο βαθμό και την αντιμετώπιση του προβλήματος αναπόφευκτη. Το πιθανότε- ληξη είναι ότι, σε μια με- εξυπηρετήσιμο διαχρονι-
νη, μετά την έξοδο από την
του χρέους. Είναι όμως το ίδιο σημαντικό, όλες οι ρο, όμως, είναι ότι κάτι τέ- ταγενέστερη περίοδο, το κά είναι εκείνο το οποίο
πανδημία, θα μπορούσε να
πολιτικές δυνάμεις της χώρας να συμβάλουν στον τοιο δεν πρόκειται να συμ- χρέος που δεν θα μπορεί χρησιμοποιείται για τη χρη-
είχε αποφευχθεί μόνο με
μέγιστο δυνατό βαθμό στην προώθηση όχι μόνο βεί χωρίς να προηγηθούν να εξυπηρετηθεί να πρέπει ματοδότηση αποδοτικών
έναν συγκεκριμένο τρόπο,
των άμεσων μέτρων στήριξης της οικονομίας εν σοβαρές μακροοικονομι- να διαγραφεί. Δηλαδή, η επενδύσεων, οι οποίες δη-
ο οποίος και αναφέρθηκε
μέσω της κρίσης, αλλά και των μεταρρυθμίσεων κές δυσχέρειες στην ευρω- διαγραφή χρέους «αύριο» μιουργούν την απαραίτητη
και προτάθηκε στην αρχή
που είναι απαραίτητες μεσοχρόνια για τη δυναμική ζώνη, εξαιτίας της αδυνα- που αρχίζει και συζητείται, ροή εισοδήματος για την
της κρίσης, πλην όμως ού-
ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. μίας των πλέον χρεωμένων δεν είναι παρά η πίσω όψη αποπληρωμή του. Εάν το
τε η πολιτική ηγεσία ούτε
χωρών να εξυπηρετήσουν η γραφειοκρατία της ΕΕ της «καθαρής νομισματο- χρέος δεν χρησιμοποιείται
Ο κ. Γιώργος Αλογοσκούφης είναι το χρέος το οποίο θα έχουν είχαν την ωριμότητα, την ποίησης» που συζητήθη- για κάτι παρόμοιο αλλά,
καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος
συσσωρεύσει. ευθυκρισία και το θάρρος κε «χθες», χωρίς όμως να επί παραδείγματι, για κατα-
Οικονομικής Επιστήμης του Οικονομικού
Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην υπουργός
Η διαφαινόμενη αυτή προ- να τον αντιληφθούν και να ληφθεί πολύ στα σοβαρά, ναλωτικούς σκοπούς, όπως
Οικονομίας και Οικονομικών. οπτική δημοσιονομικών και τον εφαρμόσουν. έστω και αν αυτοί που την στην Ελλάδα του ευρώ και

σινή ύφεση με μια θεαμα-
τική μεγέθυνση, ούτε ένας
νέος κύκλος επενδύσεων
προλαβαίνει να ξεκινήσει
στα σοβαρά. Αντιθέτως, θα
ενταθούν οι πιέσεις να δια-
τεθούν όλο και περισσότε-
ρα κεφάλαια του Ταμείου
σε αποζημιώσεις και ενι-
σχύσεις, ώστε οι μεν επι-
χειρήσεις να ξεπληρώσουν
μέρος από τα χρέη τους, το
δε κράτος να μαζέψει έσο-
δα για να πληρώσει και αυ-
τό το χρέος του προς τους
πιστωτές, ιδιώτες και επί-
σημους. Μεταξύ αυτών θα
είναι και η Ευρωπαϊκή Κε-
ντρική Τράπεζα που σήμε-
ρα διακρατεί μεγάλα ποσά
ομολόγων από τις επανα-
γορές των προηγουμένων
κυρίως της περιόδου 2004-
2009, αναπόφευκτη κατά-
ληξη είναι η αδυναμία εξυ-
πηρέτησής του, δηλαδή η
χρεοκοπία. Στην περίπτω-
ση, όμως, της κρίσης που
προκαλεί η πανδημία, αι-
τία της αδυναμίας να δημι-
ουργηθεί αυτή η ροή εισο-
δήματος δεν είναι κάποια
συλλογική ακηδία, αλλά η
αναγκαστική διακοπή της
παραγωγικής δραστηριό-
τητας.
Αναντίρρητα, η νομισματο-
ποίηση της οικονομικής βο-
ήθειας για την αντιμετώπι-
ση της κρίσης θα ήταν μία
ενέργεια πρωτοφανής για
τα δεδομένα της μεταπο-
λεμικής Ευρώπης και, πά-
ντως, δεν προβλέπεται από
το καταστατικό της ΕΚΤ.
Πλην όμως, πρωτοφανές
είναι και το οικονομικό
πρόβλημα που έχει δημι-
ουργήσει η Covid-19. Οπως
συμβαίνει στη ζωή, για κά-
θε συγκεκριμένο πρόβλη-
μα υπάρχει η συγκεκριμένη
λύση του. Οπως, επίσης, η
ίδια λύση δεν κάνει για όλα
τα προβλήματα.
Η κυρία Λαγκάρντ αντιδρά
στις εκκλήσεις για διαγρα-
φή χρέους λέγοντας – πέ-
ραν του ότι αυτό αντιβαίνει
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 νεες εποχες TO BHMA 27 3
Η ΕΚΤ γνωρίζει ήδη τη γα, ένα σημαντικό μέρος 50% και μόνο αν οι επιχει-
λύση και ξέρει πως καμία του επίσημου χρέους της ρήσεις τους ήταν κερδοφό-
είχε ήδη συναφθεί με την ρες επί δύο χρόνια πριν την
αβαρία δεν θα επιφέρει στο ΕΚΤ κατά τη διάρκεια των πανδημία για να προστα-
Καταστατικό της. Επειδή Μνημονίων. τευτεί το κράτος από τις
Μένει μετά το πρόβλημα ανέκαθεν προβληματικές
έχει στην κατοχή της άνω του ιδιωτικού χρέους που επιχειρήσεις που εκμεταλ-
του 20% των κρατικών είναι πιο δυσεπίλυτο, γιατί λεύονται την πανδημία για
κάθε χώρα έχει διαφορετι- να την γλιτώσουν άλλη μια
ομολόγων των χωρών της κό μέγεθος επιχειρήσεων, φορά.
Ευρωζώνης, θα μπορούσε άλλη κλαδική διάρθρωση Τρίτον, το όποιο κούρεμα
και υπέστη ασύμμετρες γίνει να επεκταθεί κατά
πάραυτα να τα μετατρέψει συνέπειες από την παν- μια εύλογη αναλογία και
σε διηνεκή ομόλογα δημία. Για παράδειγμα, σε όσους εξυπηρετούν κα-
νονικά τα δάνεια τους για
οι χώρες του Νότου έχουν
μηδενικού επιτοκίου και πολλές παραθεριστικές να μην αισθάνονται ότι οι
έτσι ο ισολογισμός της δεν επιχειρήσεις και η μείωση συνεπείς άλλη μια φορά ρί-
τουρισμού τους προκάλε- χνονται από τους χρόνιους
θα υποστεί καμία απολύτως σε διψήφια ύφεση, ενώ τζαμπατζήδες που έχουν
σύστημα να μην πληρώνουν
ονομαστική ζημιά οι βαλτικές χώρες είχαν
τα δάνειά τους και να ιδι-
τη μισή και μπορεί να μη
χρειάζονται σωστικές πα- οποιούνται τις εγγυήσεις.
ρεμβάσεις. Μπορεί όμως Με αυτές τις προϋποθέ-
να θεωρήσουν την απομεί- σεις, το κούρεμα του ιδιω-
ετών με το πρόγραμμα πι- δοποιήσει ότι κάτι τέτοιο θα θα μειώνει τη σχετική τους ωση του ιδιωτικού χρέους τικού χρέους θα βοηθήσει
στωτικής χαλάρωσης. ήταν «ανήκουστο» γιατί θα αξία και μαζί τις ανησυχίες στον Νότο ως παραβίαση τις βιώσιμες επιχειρήσεις
Εάν αφεθεί αυτό να συμβεί, παραβίαζε την απαγόρευση των σκληροπυρηνικών ότι των κανόνων της Ενιαίας να ορθοποδήσουν, ενώ
τα περισσότερα κεφάλαια χρηματοποίησης των κρατι- αλλοιώνεται η ποιότητα του Αγοράς και για αυτό πρέπει η μείωση του δημόσιου
του Ταμείου Ανάκαμψης τε- κών χρεών της Ευρωζώνης. ενεργητικού της Τράπεζας. να τηρηθούν ορισμένα κρι- χρέους θα δημιουργήσει
Εφόσον τα διηνεκή ομόλο- τήρια, όπως τα ακόλουθα: επαρκή δημοσιονομικό
λικά θα επιστρέψουν στην Στην πραγματικότητα, η
γα δεν θα είναι απαιτητά Πρώτον, οι ελαφρύνσεις χώρο για επενδύσεις σε
ΕΚΤ, αντί να πάνε για πα- ΕΚΤ γνωρίζει ήδη τη λύση
στο προβλεπτό μέλλον, τα χρεών για τις μεγάλες επι- υποδομές και στήριξη της
ραγωγικές επενδύσεις για και ξέρει πως καμία αβα-
κράτη της Ευρωζώνης θα χειρήσεις (π.χ. τις αεροπο- αναβάθμισης του ανθρώ-
να στηρίξουν τον μετασχη- ρία δεν θα επιφέρει στο
επωφεληθούν έτσι από μία ρικές εταιρείες) να γίνει με πινου δυναμικού. Διαφο-
ματισμό της ευρωπαϊκής οι- Καταστατικό της. Επειδή
ντεφάκτο μείωση χρέους κοινούς κανόνες για όλες ρετικά, η ανάπτυξη θα
κονομίας και κάθε κράτους έχει στην κατοχή της άνω
κατά 2,5 περίπου τρισεκα- τις χώρες. Εάν επανέλθουν καθηλωθεί σε χαμηλούς
χωριστά. Θα πρόκειται για του 20% των κρατικών
τομμύρια ευρώ. Κατά σύ- ρυθμούς, τη στιγμή που
ιλαροτραγωδία, την οποία ομολόγων των χωρών της στην παλιά κερδοφορία,
μπτωση, αντιστοιχούν και πληθωρισμός και χρέη θα
θα αποφύγουμε μόνο αν Ευρωζώνης, θα μπορούσε θα εξοφλήσουν την ελά-
αυτά περίπου στο 20% της επιστρέφουν απειλητικά
αλλάξουν αμέσως και ρι- πάραυτα να τα μετατρέψει φρυνση με μερίσματα μέ-
οικονομικής δραστηριότη- και θα προκαλούν ασφυ-
ζικά τα επαχθή δεδομένα σε διηνεκή ομόλογα μηδε- σω stock-options που θα
τας της Ευρωζώνης αφού ξία στην οικονομία.
του δημόσιου και ιδιωτικού νικού επιτοκίου και έτσι λάβουν οι τράπεζες ή το
χρέους κάθε χώρας. Και τα ο ισολογισμός της δεν θα το χρέος της βρίσκεται πλέ- Δημόσιο. Ο κ. Νίκος
δύο είναι βέβαια πολύ δύ- υποστεί καμία απολύτως ον στο 100% του συνολικού Δεύτερον, το κούρεμα στα Χριστοδουλάκης είναι
σκολα και η πρόεδρος της ονομαστική ζημιά. Μάλι- ΑΕΠ. Η Ελλάδα θα επωφε- χρέη των μικρομεσαίων και πρώην υπουργός,
ΕΚΤ έσπευσε τις προηγού- στα, η άνοδος του πληθω- ληθεί σημαντικά γιατί εκτός λοιπών ιδιωτών εφαρμόζε- καθηγητής στο
μενες μέρες να μας προει- ρισμού τα επόμενα χρόνια από τα αγορασμένα ομόλο- ται σε ποσοστό κάτω του Οικονομικό Πανεπιστήμιο.
στο καταστατικό της ΕΚΤ – Το κρίσιμο σημείο είναι το ιδιώτες στο «εύκολο χρή- νομία και πολύ λιγότερες αργότερα, την ευρωζώνη
πως κάτι τέτοιο θα υπονό- εξής. Καθώς η αφειδώς δη- μα» των μηδενικών επιτο- μακροχρόνιες επιπτώσεις, μπροστά σε ένα πρόβλη-
μευε την εμπιστοσύνη στο μιουργούμενη από την ΕΚΤ κίων. Παράλληλα, αυξάνει καθώς δεν θα αυξανόταν μα σαν αυτό που αντιμε-
ευρώ και τη νομισματική νέα νομισματική κυκλοφο- το χρέος ήδη υπερχρεωμέ- το χρέος. τώπισε το 2010 με την Ελ-
σταθερότητα στην ευρωζώ- ρία πραγματοποιείται μέ- νων χωρών μετακυλώντας Η αδυναμία να επιλεγεί μια λάδα, το οποίο, για να το
νη. Αυτά ήταν, επίσης, και σω της αγοράς ομολόγων, το πρόβλημά τους σε μετα- τέτοια πολιτική από τις ηγε- ξεπεράσει, θα χρειαστεί
τα επιχειρήματα εναντίον αυτή δεν εισέρχεται κατ’ γενέστερες χρονικά περιό- σίες της ευρωζώνης έχει, ακόμη πιο ευφάνταστες
της νομισματοποίησης της ευθείαν στο οικονομικό δους στις οποίες, πιθανό- πέραν της νομικής δυσκολί- και ριζοσπαστικές λύσεις.
βοήθειας. Πλην, όμως, το κύκλωμα, όπως θα συνέ- τατα, η ανακύκλωση του ας, περισσότερο ψυχολογι- Οπως, για παράδειγμα, τη
επιχείρημα της υπονόμευ- βαινε με την «καθαρή νο- χρέους δεν θα είναι εφι- κές αιτίες και στερεότυπα, διαγραφή χρέους. Ή την
σης της νομισματικής στα- μισματοποίηση», αλλά δι- κτή λόγω πληθωρισμού και παρά αιτίες που σχετίζο- αντικατάσταση των ομολό-
θερότητας δεν ευσταθεί, οχετεύεται κατ’ αρχάς στον υψηλών επιτοκίων. νται με την οικονομική ανά- γων στη λήξη τους με νέα
ειδικά μάλιστα όταν εκ- χρηματιστικό τομέα. Ετσι, Αντίθετα, η προσφυγή στη λυση. Οι χώρες του ευρω- διηνεκή, πλέον, ομόλογα με
φέρεται διά στόματος των κάνει τους πλούσιους ει- μέθοδο της «καθαρής νο- παϊκού Βορρά δεν θα το μηδενικό επιτόκιο που θα
εκπροσώπων της ΕΚΤ. Και σοδηματίες πλουσιότερους μισματοποίησης» με ποσά, δέχονταν ποτέ φοβούμε- αγοράζει και πάλι η ΕΚΤ.
αυτό διότι η πολιτική την (παρά το ότι δεν παράγουν μάλιστα, υποπολλαπλάσια νες πως θα αναγκαστούν Δηλαδή, κάτι που είχε προ-
οποία η ΕΚΤ ακολουθεί με κάτι), διογκώνει αφύσικα αυτών που δημιουργούνται τελικά να επιβαρυνθούν για ταθεί και θα έπρεπε να έχει
ακραία επιμονή, δηλαδή τις χρηματιστηριακές τιμές, μέσω της «ποσοτικής διευ- την «ασυδοσία» του Νότου. γίνει στην αρχή της κρίσης.
η πολιτική της «νομισματι- δημιουργεί πληθωρισμό κόλυνσης», ακόμη και αν Δυστυχώς όμως για τους Πλην, όμως, δεν έγινε. Και
κής διευκόλυνσης», είναι στην αγορά ακινήτων και είχε πληθωριστικές επιπτώ- «σώφρονες» Βόρειους, επειδή δεν έγινε τότε, πιθα-
εξίσου ή και περισσότερο διαστρέφει τον μηχανισμό σεις σε ένα μεταγενέστε- το ενδεχόμενο αδυναμίας νότατα θα υλοποιηθεί αρ-
πληθωριστική από εκείνη κινήτρων που στηρίζουν τη ρο στάδιο, θα είχε πολύ αποπληρωμής του χρέους γότερα, αφού όμως πρώτα
της «καθαρής νομισματο- λειτουργία της οικονομίας, μεγαλύτερο θετικό αντίκτυ- του υπερχρεωμένου Νότου δημιουργήσει, δυστυχώς,
ποίησης». εθίζοντας επιχειρήσεις και πο στην πραγματική οικο- μάλλον θα τους αναγκάσει μια σειρά σοβαρών προ-
να υποστούν περισσότερες βλημάτων στην οικονομία
συνέπειες από αυτές που της ευρωζώνης.
προσπαθούν με τόσο πεί-
σμα και επιμονή να απο- Ο κ. Κωνσταντίνος
φύγουν. Η «μετριοπάθεια» Γάτσιος είναι καθηγητής,
Η διαγραφή του χρέους που, λόγω της πανδημίας, και ο συντηρητισμός δεν πρώην πρύτανης
επισωρεύεται στο παθητικό των χωρών-μελών, κυρίως είναι πάντοτε ο καλύτερος του Οικονομικού
Πανεπιστημίου Αθηνών.
οδηγός λύσεων. Το χρέος
δε εκείνων της Νότιας Ευρώπης, αργά ή γρήγορα θα που επισωρεύεται χωρίς να Ο κ. Δημήτρης Α. Ιωάννου
είναι οικονομολόγος.
καταστεί αναπόφευκτη. Το πιθανότερο, όμως, είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει
Συγγραφείς του βιβλίου
ροή εισοδήματος για την
κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί χωρίς να προηγηθούν αποπληρωμή του θα φέρει,
«Ζήτημα εθνικής
επιβίωσης»,
σοβαρές μακροοικονομικές δυσχέρειες στην ευρωζώνη κάποια στιγμή, νωρίτερα ή εκδόσεις Κριτική.
4 28 TO BHMA νεες εποχες

Ο Αντώνης Μανιτάκης μιλάει στο «Βήμα»

για τη στέρεη αγκύρωση, την ανθεκτικότητα και
την ευελιξία του καταστατικού χάρτη της χώρας

«Το Σύνταγμα άντεξε στις κρίσεις

της συντεταγμένης χρεοκοπίας
και της πανδημίας»

Μ
Συνέντευξη στον
Μάρκο Καρασαρίνη
ακρύς ο κατάλογος του
έργου του Αντώνη Μα-
νιτάκη. Πλήθος συμμε-
τοχών σε συλλογικούς
τόμους, επιμελειών άλ-
λων και 16 μονογρα-
φίες του επί τριακο-
νταετία καθηγητή στη
Νομική Σχολή του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
υπουργού Διοικητικής Μεταρρύθ-
μισης την περίοδο 2012-2013 κα-
ταγράφει η βιβλιογραφική βάση
της Biblionet. To πρόσφατο δοκί-
μιό του Ελληνικός συνταγματι-
σμός, αφορμή της συζήτησής μας,
εντάσσεται τόσο στη συγκυρία των
μελετών με άξονα το 1821 όσο και
σε εκείνη της αποτίμησης της σύγ-
χρονής μας συνταγματικής ιστο-
ρίας. Εξετάζοντας τις καταβολές
και τις προϋποθέσεις των συνταγ-
ματικών κειμένων του Αγώνα ως
καταστατικής αρχής μιας παρά-
δοσης που βρίσκεται στο υπόβα-
θρο του σημερινού Συντάγματος
και των προκλήσεων στις οποίες
ανταποκρίθηκε τα τελευταία χρό-
νια, ο Αντώνης Μανιτάκης συνοψί-
ζει με ακρίβεια τα συμπεράσματά
του στον υπότιτλο του δοκιμίου: ο
ελληνικός συνταγματισμός παρα-
μένει δημοκρατικός, νεωτερικός
και ακμαίος.
Η έννοια του Συντάγματος
βρίσκεται στο όριο, αλλά
και στην καρδιά της ίδιας
της νεωτερικότητας;
«Θα έλεγα στην καρδιά της νεω-
τερικότητας. Η νεωτερικότητα στο
θεσμικό επίπεδο εμφανίζεται στην
Ευρώπη με τη δημιουργία εθνικού
κράτους, που οργανώνεται με βά-
ση την κρατική κυριαρχία, και τη
δημιουργία μια πανίσχυρης συγκε-
ντρωτικής και κοσμικής, πολιτικής
εξουσίας, που αντικατέστησε βί-
αια την κάθε είδους φεουδαρχική,
αυτοκρατορική και θεοκρατική
εξουσία. Παράλληλα, αναγνωρί-
στηκε η προσωπική ελευθερία και
η ελευθερία της συνείδησης για
τον καθένα. Το Σύνταγμα έρχεται
για να δέσει όλα αυτά σε μια πολι-
τική ενότητα και να εγκαθιδρύσει
ένα νεωτερικό σύστημα διακυβέρ-
νησης. Οργανώνει και συνενώνει
με κανόνες δικαίου αυστηρούς
και τυπικούς, κράτος, ελευθερί-
ες και διακυβέρνηση. Χωρίς Σύ-
νταγμα δεν νοείται κράτος ούτε
ελευθερίες ούτε δημοκρατία. Και
τα τρία οργανώνονται, κατοχυρώ-
νονται και λειτουργούν χάρις στο
Σύνταγμα, με το Σύνταγμα και υπό
το Σύνταγμα».
Στην Ελλάδα οι ισχυρές
συνταγματικές πρακτικές
της Επανάστασης
διακόπτονται από το
δεκαετές διάλειμμα της
οθωνικής εξουσίας.
«Αναθεματίζοντας την οθωνική
εξουσία αδικούμε τη σημασία και
την επείγουσα αναγκαιότητα που
υπήρχε, τότε, για τη δημιουργία μι-
ας ισχυρής, συγκεντρωτικής κρατι-
κής εξουσίας που θα παραμέριζε
τους τοπάρχες, τους κοτζαμπάση-
δες και τους προεστούς που ματαί-
ωναν με τις ατέλειωτες εμφύλιες
συρράξεις τους κάθε απόπειρα
δημιουργίας ενός σύγχρονου κρά-
τους. Χάρη στην αντιβασιλεία, με
πρωτεργάτη τον νομομαθή Μάου-
ρερ, και τη σύντομη αλλά τραγική
παρουσία του Καποδίστρια, που
έπεσε θύμα των τοπικών ανταγω-
νισμών, τέθηκαν τα θεμέλια μιας
σύγχρονης δημόσιας διοίκησης
και δικαιοσύνης. Προείχε για την
εθνική ανεξαρτησία και ευημερία
της χώρας η δημιουργία κράτους.
Μια δημοκρατική διακυβέρνηση,
χωρίς ικανή αστυνομία και διοί-
κηση, ήταν αδύνατον να διασφα-
λίσει τότε ασφάλεια, ελευθερία
και δικαιοσύνη».
Περιγράφετε τη σημασία
της ρύθμισης της
μετεπαναστατικής σχέσης
Κράτους - Εκκλησίας.
Πόσο κομβικός ήταν αυτός
ο χειρισμός και πόσο
ωφέλιμος αποδείχθηκε
και για τους δύο φορείς
έκτοτε;
«Ηταν κομβικός τόσο για τη δη-
μιουργία ενός εθνικού κράτος
με στέρεα εθνική συνείδηση όσο
και για την απαγκίστρωση της Εκ-
κλησίας από την ασφυκτική και
αντιδραστική τότε κηδεμόνευ-
ση του Πατριαρχείου. Σε όλα τα
Βαλκάνια λόγω της “επικρατού-
σας” στην επικράτειά τους ορθό-
δοξης πίστης η δημιουργία εθνι-
κής Εκκλησίας ήταν αναγκαία.
Ελληνικό κράτος και πολιτική
εξουσία εκμεταλλεύτηκαν τη σχέ-
ση αυτή προς ίδιον όφελος, για
λόγους κυρίως ψηφοθηρικούς
αλλά και ιδεολογικούς. Η Εκκλη-
σία δέχθηκε την υποταγή της στο
κράτος και σε ένα σύστημα μιας
νόμω κρατούσης Πολιτείας, όχι
μόνον διότι έτσι αναγνωριζόταν
ως παράγων θεσμικής εξουσία-
σης αλλά και διότι έτσι αντλούσε Το άτομο δεν είναι μια μοναχική μονάδα.
οικονομικά προνόμια. Η σχέση
τους αποδείχθηκε τελικά ωφέ-
Ζει με τους άλλους και χάρη στους άλλους.
λιμη και για τους δύο. Τους βό- Τα δικαιώματά του τα έχει, όπως ορίζει
λευε. Δεν άλλαξε ουσιαστικά 200 άλλωστε ρητά το Σύνταγμα, όχι μόνον ως
χρόνια τώρα, ούτε προβλέπω να
αλλάζει. Αν κρίνει κανείς μάλι- άτομο αλλά και ως μέλος του κοινωνικού
στα από τις μάταιες απόπειρες
συνταγματικής αναθεώρησης.
συνόλου. Με αυτήν του την ιδιότητα
Δεν μπορεί να αλλάξει θεσμικά ή επιβαρύνεται και με καθήκοντα

Πανδημία και λογοτεχνία

Ε
χω την εντύπωση και ελ-
πίζω πως δεν σφάλλω ότι
τα σημαντικότερα έργα της
νεοελληνικής λογοτεχνί-
ας αναφέρονται σε εποχές
εξαιρετικά δύσκολες και
όχι σπάνια σε καταστάσεις
καταστρεπτικές και επικίν-
δυνες αλλά και την ίδια στιγμή
μεγαλειώδεις για τον εθνικό βίο
μας. Δεν θέλω, ούτε και νομίζω
πως έχει νόημα να αρχίσω από
την εθνική μας επανάσταση και
τον αντίκτυπό της τόσο στη λο-
γοτεχνία μας όσο και στην τέχνη
μας γενικότερα. Ούτε και χρειάζε-
ται να προσκομίσω παραδείγματα
από την Κατοχή, την Αντίσταση και
προφανώς από τον Εμφύλιο. Κα-
λώς ή κακώς (καλώς θα έλεγα) τα
μεγάλα έργα της νεοελληνικής λο-
γοτεχνίας έχουν θέμα τις εθνικές
συμφορές. Η περίπτωση του Πα-
παδιαμάντη είναι το δίχως άλλο
εξαιρετικά ενδιαφέρουσα καθώς
τα αριστουργηματικά διηγήματά
του κυρίως μέσα από την ατομική,
από την προσωπική του δυστυχία
εκλαμπρύνουν τα βασανάκια των
άλλων. Να ελπίσουμε, λοιπόν, ότι
αυτή η εποχή του νέου Κακού θα
γίνει αφορμή να γεννηθούν έργα
Γιώργης υψηλά; Δεν το γνωρίζω, ή μάλ-
Γιατρομανωλάκης λον δεν είμαι βέβαιος ότι τούτο
θα συμβεί επί των ημερών μου...
Οπως και να έχουν τα πράγμα-
τα, η εποχή μέσα στην οποία δι-
αβιούμε είναι ολωσδιόλου ιδιαί-
τερη. Η κάθε μέρα, η κάθε ώρα
εγκυμονεί κινδύνους τόσο ώστε
οτιδήποτε μέλλει να τεχθεί την
επιούσα φέρνει προς το τερατώ-
δες. Εκτός βέβαια και αν… Εκτός
και αν προσπαθήσουμε να απο-
κτήσουμε, πέρα από τα ιατρικής
φύσεως αντισώματα, τους ανά-
λογους προστατευτικούς μηχα-
νισμούς εθνικής, κοινωνικής και
οπωσδήποτε παιδευτικής τάξεως.
Θα ερωτήσει κάποιος πώς και έγι-
νε μέσα σε παλαιότερες εποχές
κινδύνου και αβεβαιότητας να μην
έχουμε αποκτήσει όλα εκείνα τα
αντισώματα που θα μπορούσαν
να μας προστατεύουν από όλα
τα μελλοντικά δεινά. Γιατί και
πώς συνέβη να μην μπορέσουμε
να αποκτήσουμε μέσα στους αιώ-
νες ένα είδος λογικών και ηθικών
εμβολίων που θα μας κρατούσαν
ασφαλείς και αμόλυντους από τα
κάθε είδους και μορφής ανθυγι-
εινά πάθη.
Ποιος o λόγος και δεν έγιναν έτσι
τα πράγματα; Απλούστατα άλλος
είναι ο λοιμός των σωμάτων και
άλλος ο λοιμός, η λοιμική της ψυ-
χής. Δεν θέτουμε το ερώτημα ποιο
από τα δύο είδη είναι χειρότερο,
ωστόσο φαίνεται ότι μας ενδι-
αφέρει περισσότερο η μόλυνση
του σώματός μας και προς εκεί,
άλλωστε, τρέπονται όλες οι προ-
σπάθειες της ιατρικής επιστήμης.
Είναι η σωματική και οπωσδήπο-
τε η ψυχική υγεία, θα έλεγα, που
μας ενδιαφέρουν περισσότερο.
Και καλά κάνουμε. Ωστόσο το
ένα είδος λοιμού είναι μετρήσι-
μο, θα έλεγα, αφορά ζωντανούς
οργανισμούς, ενώ η άλλη λοιμική
αφορά την ψυχή μας. Ομως μέσα
στη λογοτεχνία τόσο η μία όσο και
η άλλη λοιμική, τόσο η σωματική
όσο και η ψυχική ασθένεια, θερα-
πεύονται κυριολεκτικά αλλά και
μεταφορικά. Η λογοτεχνία, όπως
και κάθε τέχνη, έχει θεραπευτικές

Αντώνης Μανιτάκης
Ο ελληνικός συνταγματισμός 200 χρόνια μετά.
Δημοκρατικός, νεωτερικός, ακμαίος
συνταγματικά η σχέση τους χωρίς
ευρύτατη πολιτική και κοινωνική
συναίνεση».
Δίνετε έμφαση στην
προσαρμοστικότητα του
ελληνικού Συντάγματος
και ιδιαίτερα στο γεγονός
ότι ούτε στα χρόνια της
κρίσης ούτε στην περίοδο
της πανδημίας απαιτήθηκε
η προσφυγή σε κατάσταση
εκτάκτου ανάγκης. Εχουμε
να κάνουμε με μια δική
του, ιδιαίτερη ευελιξία σε
σχέση με τις συνταγματικές
προβλέψεις άλλων χωρών;
«Η προσαρμοστικότητα του ελλη-
νικού Συντάγματος οφείλεται τόσο
στις συνταγματικές πρόνοιες του
κειμένου του 1975 όσο και στις
συνταγματικές προβλέψεις της
αναθεώρησης 2001. Οφείλεται
και στον ευέλικτο και “πραγματι-
στικό” τρόπο εφαρμογής και ερμη-
νείας του, τόσο από τον νομοθέτη
και τα δικαστήρια, κυρίως από το
Συμβούλιο της Επικρατείας, όσο
και από ένα μέρος της θεωρίας
που στήριξε αυτή τη συνταγμα-
τική πρακτική. Στο σημείο αυτό
το ελληνικό Σύνταγμα, πρέπει να
το πούμε, ήταν πρωτοποριακό σε
σχέση με άλλα κράτη της Ευρώ-
πης. Χάρη στις πρόνοιες αυτές και
στην ευελιξία του δεν χρειάστηκε
να κηρυχθεί η χώρα σε κατάσταση
ανάγκης, ούτε να προσφύγει η πο-
λιτική εξουσία ή η νομολογία στην
επίκληση της ρήτρας αυτής. Τόσο
τα νομοθετικά μέτρα της μνημονι-
ακής περιόδου όσο και εκείνα της
πανδημίας λήφθηκαν σύμφωνα
με το Σύνταγμα με σεβασμό στη
συνταγματική νομιμότητα και στο
κράτος δικαίου».
Γιατί η λήψη
των πρόσφατων
περιοριστικών μέτρων
κατά του κορωνοϊού
δεν συνιστά παραβίαση
των συνταγματικών
δικαιωμάτων;
«Οι περιορισμοί των συνταγματι-
κών δικαιωμάτων και ελευθερι-
ών, όπως αποδείχθηκε και κρί-
θηκε και από τη νομολογία, δεν
μπορούν να θεωρηθούν ότι προ-
σβάλλουν αθέμιτα το Σύνταγμα
ιδιότητες. Ο «Λοιμός» του αγαπη-
μένου μου Ανδρέα Φραγκιά είναι
ένα πολύ καλό παράδειγμα.
Να αφεθούμε, λοιπόν, μέσα στην
πανδημία, να προστατευτούμε ή
και να γιατρευτούμε από τη λο-
γοτεχνία; Προφανώς ναι, επειδή
αυτό το κακό που μας ηύρε έχει
να κάνει όχι μόνο με τη σωματι-
κή αλλά και με την ψυχική μας
υγεία. Κυρίως με αυτή, θα έλεγα.
Η ανάγνωση ενός βιβλίου ή έστω
ενός μικρού κειμένου, ο απαιτού-
μενος στοχασμός και η αναγκαία
προσοχή που καταβάλλουμε μας
βοηθούν να διαφεύγουμε από την
άχαρη στενωπό της καθημερινό-
τητας και να αντιμετωπίζουμε τις
πολλαπλές δυσκολίες. Και τούτο
γίνεται χωρίς καλά-καλά να το
αντιληφθούμε, καθώς συμβαίνει
κατά την ανάγνωση να βρίσκεται
Εκδόσεις ΕΑΠ, 2020,
σελ. 168, τιμή 9,90 ευρώ
και τούτο όχι μόνον διότι λήφθη-
καν, όπως είπαμε, σύμφωνα με
τις συνταγματικές διαδικασίες,
αλλά και διότι δεν θίγουν τα δι-
καιώματα με υπέρμετρο τρόπο,
δυσανάλογο σε σχέση με το αγα-
θό που πρέπει να προστατευθεί,
όπως είναι η δημόσια υγεία και
η ζωή και διότι, όπως βεβαιώνει
η αρμόδια επιτροπή λοιμωξιολό-
γων, ήταν απολύτως αναγκαία και
πρόσφορα για να αντιμετωπίσουν
τον θανατηφόρα ιό».
Σημειώνετε ότι «η άσκηση
ατομικών δικαιωμάτων
πραγματώνεται εν τη
κοινωνία». Πρόκειται για
σημαντική διάκριση, η
οποία συχνά ξεχνιέται και
αποτελεί επίσης καίρια
υπενθύμιση στη σημερινή
συγκυρία της πανδημίας.
«Αυτό που μας δείχνει με τρόπο
τραγικό η πανδημία είναι ότι η
ζωή, η επιβίωση και η ειρηνική
και ασφαλής συμβίωση των αν-
θρώπων, των λαών και των χωρών
εξαρτάται από τη ζωή, την επιβίω-
ση και τη συνεννόηση όλων αυτών
μεταξύ τους, με τους άλλους, τους
διπλανούς μας. Εξαρτάται από την
επιβίωση του πλανήτη.
Αλλά και στο επίπεδο της προ-
στασίας των ατομικών ελευθε-
ριών, φάνηκαν τα όρια της ατο-
μο-κεντρικής και φιλελεύθερης,
αποκλειστικά, πρόσληψής τους.
Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι
το άτομο δεν είναι μια μοναχι-
κή μονάδα, που ζει μόνη της, με
τον εαυτό της και για τον εαυτό
της. Ζει με τους άλλους και χάρη
στους άλλους. Αυτό έχει ως συνέ-
πεια ότι τα δικαιώματά του ανα-
γνωρίζονται, εφόσον δεν βλά-
πτουν τα δικαιώματα των άλλων.
Οφείλει να τα ασκεί με πλήρη
συναίσθηση της ευθύνης απένα-
ντι στην κοινωνία. Τα δικαιώμα-
τα τα έχει, όπως ορίζει άλλωστε
ρητά το Σύνταγμα, όχι μόνον ως
άτομο και αλλά και ως μέλος του
κοινωνικού συνόλου. Με αυτήν
του την ιδιότητα επιβαρύνεται
και με καθήκοντα, όπως είναι
το καθήκον της εθνικής και κοι-
νωνικής αλληλεγγύης, της στρά-
τευσης και των φορολογικών του
καθένας μας ενώπιος ενωπίω,
όπως λένε. Η αυτοσυγκέντρωση,
πιστεύω, οδηγεί στην αυτοπρο-
στασία. Οταν, λ.χ., μελετώ ένα
κείμενο ή διαβάζω ένα βιβλίο,
αυτό με κάνει να διαβαίνω ο ίδι-
ος εγώ, να «περνώ» δηλαδή μέσα
από αυτό το κείμενο, να το δια-
τρέχω. Μόνος; Μόνος, βέβαια,
αλλά όχι και μοναχικός. Καθώς
διαθέτουμε πολλούς εαυτούς,
ένας από αυτούς είναι και εκείνος
ο αναγνώστης-εγώ που συνομιλεί
με τον ταραγμένο εαυτό μας. Απο-
τέλεσμα, κάποια στιγμή τα βρί-
σκουμε μεταξύ μας στη διάρκεια
αυτής της κοινής πορείας, έτσι κα-
θώς διαβαίνουμε - διαβάζουμε τις
ανοικτές σελίδες που διατρέχου-
με. Είναι ακριβώς εκείνη η ώρα
κατά την οποία αναγιγνώσκοντας
ένα κείμενο αναγνωρίζουμε τον
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
υποχρεώσεων. Θεοποιήσαμε τα
δικαιώματα και τις ελευθερίες
και αγνοήσαμε τα συνταγματικά
μας καθήκοντα και τις ευθύνες
μας απέναντι στην κοινωνία».
Επιλέγετε στο δοκίμιό
σας να τονίσετε την
ανθεκτικότητα και την
προσαρμοστικότητα του
Συντάγματος, επιμένετε
επομένως στις συνέχειες,
όχι στις ασυνέχειες της
ιστορίας του. Βλέπετε,
εν τέλει, με άλλα λόγια,
αυτά τα 200 χρόνια του
ελληνικού συνταγματισμού
με μια αισιόδοξη
προοπτική.
«Πράγματι, η κεντρική ιδέα του
δοκιμίου μου είναι η συνταγ-
ματική συνέχεια πέρα από τις
πρόσκαιρες και ενίοτε τραγικές
πολιτειακές ασυνέχειες, τους δι-
χασμούς, τους εμφύλιους σπα-
ραγμούς, τις δικτατορίες, τις
αντικοινοβουλευτικές παρεμβά-
σεις της μοναρχίας και ανεξάρ-
τητα από τις συχνές αλλαγές της
μορφής του πολιτεύματος με γε-
λοία δημοψηφίσματα και τις εγ-
γενείς παθογένειες ενός φαύλου
και αναξιόπιστου, κατώτερου των
περιστάσεων, πολιτικού συστήμα-
τος. Το Σύνταγμα έδειξε μια εντυ-
πωσιακή ανθεκτικότητα. Αντεξε
στην κρίση της ύφεσης και της
συντεταγμένης χρεοκοπίας και
τώρα στην κρίση της πανδημί-
ας. Η συνταγματική δημοκρα-
τική και κοινοβουλευτική νομι-
μότητα, το κράτος δικαίου και
η κατοχύρωση των ατομικών δι-
καιωμάτων υπήρξαν 200 χρόνια
τώρα οι σταθερές αξιακές ανα-
φορές ενός ανθηρού νεωτερικού
και πρωτοποριακού σε σχέση με
πολλές χώρες της Ευρώπης συ-
νταγματισμού. Προσπάθησα να
αναδείξω τα συστατικά στοιχεία
της πολιτικής και συνταγματικής
μας ταυτότητας και να τα υπερα-
σπιστώ. Είχα ανάγκη, άλλωστε,
υπηρετώντας 50 χρόνια τώρα αυ-
τές τις συνταγματικές αξίες, να
τονώσω, μετά την απαξίωσή τους
την τελευταία ιδίως δεκαετία,
τον δημοκρατικό, συνταγματικό
πατριωτισμό μου».
εαυτό μας μαζί και τους άλλους.
Αυτό εξάλλου επιδιώκει, πιστεύω,
όχι μόνο η ανάγνωση ενός κεί-
μενου, αλλά και (οπωσδήποτε) η
παραγωγή του, η ανάπτυξή του.
Αυτός είναι, άλλωστε, και ο αλη-
θής και εν ταυτώ ταπεινός σκο-
πός και του παρόντος κειμένου.
Να εκ-τεθεί πρώτα ως προσωπικό
δημιούργημα (όποιας τάξεως) και
στη συνέχεια να ανα-γνωσθεί, να
ανα-γνωρισθεί από τον φιλέρευ-
νο ανα-γνώστη. Και προφανώς
να κριθεί. Αλλωστε κάθε κείμε-
νο προσφέρει ιδέες και νοήματα
στον αναγνώστη και την ίδια στιγ-
μή το ίδιο το κείμενο παίρνει τη
σημασία του από εκείνον.
Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης
είναι ομότιμος καθηγητής
του Πανεπιστημίου Αθηνών.
νεες εποχες TO BHMA 45 5
Το blog
του
Νίκου
Δήμου
Οι κακές τύχες
της Κύπρου
Ο
ποτε σκέφτομαι την Κύπρο, πονάω. Πώς τα
καταφέραμε έτσι, Ελλαδίτες και Ελληνοκύ-
πριοι, να πάρουμε στα χέρια μας ένα ελληνι-
κό νησί με μια ασήμαντη τουρκική αγροτική
μειονότητα (20%) και να καταφέρουμε να το
οδηγήσουμε στα πρόθυρα της διχοτόμησης!
Επισκέφτηκα για πρώτη φορά την Κύπρο
το φθινόπωρο του 1971. Με ένα νοικιασμένο δεξιοτίμονο
Μίνι γυρίσαμε όλο το νησί. Μαγεύτηκα από την Κυρήνεια, το
Μπελαπάις, τη Σαλαμίνα, την Αμμόχωστο. Ενοχλήθηκα από τα
τουρκικά χωριά – περιφραγμένα σαν στρατόπεδα συγκέντρω-
σης, από όπου οι Τουρκοκύπριοι έβγαιναν την ημέρα για να
δουλέψουν και μαντρώνονταν τις νύχτες.
Το Κυπριακό της εφηβείας μου: Μαθητής τη δεκαετία του ‘50
είχα λάβει μέρος σε διαδηλώσεις για την Ενωση (θυμάμαι που
κατεβάσαμε την επιγραφή του ζαχαροπλαστείου «Picadilly»
επειδή ήταν εγγλέζικη). Φοιτητής στη Γερμανία, με είχαν ορίσει
εκπρόσωπο της επιτροπής για την Ενωση και μου έστελναν προ-
παγανδιστικά φυλλάδια στα γερμανικά, γεμάτα ορθογραφικά
λάθη, τα οποία δεν τόλμησα ποτέ να μοιράσω.
Παρακολούθησα τις συνομιλίες της Ζυρίχης – αν και συμφω-
νούσα κατά βάθος με τον Σεφέρη (που έλαβε μέρος και μετά
αποχώρησε), συμβιβάστηκα με τον συμβιβασμό. Καλύτερος
από τον συνεχή εμφύλιο.
Μετά μάθαινα νέα: ο εμφύλιος συνεχιζόταν με δική μας πρωτο-
βουλία. Χάρηκα το 1964 όταν έμαθα για το Σχέδιο Ατσεσον: Οι
ΗΠΑ δέχονταν την ΕΝΩΣΗ! Με όρους να παραχωρηθούν τουρ-
κικές βάσεις στην Καρπασία και να παραμείνουν οι υπάρχουσες
αγγλικές. Ο Γεώργιος Παπανδρέου είπε επιγραμματικά: «Μας
χαρίζουν μια πολυκατοικία με αντάλλαγμα μια γκαρσονιέρα».
Επίσης θα επέστρεφαν οι Ελληνες που είχαν διωχθεί από την
Κωνσταντινούπολη και θα αποκαθίστατο το νόμιμο καθεστώς
στην Ιμβρο και στην Τένεδο.
Το Σχέδιο Ατσεσον το ματαίωσε τελικά ο φιλόδοξος Μακάριος,
ο οποίος, στην περίπτωση εφαρμογής του, θα έπαυε να είναι
αρχηγός κράτους. Ο πρέσβης Ι. Σωσσίδης, που παρακολούθη-
σε τις διαπραγματεύσεις, αναφέρει τον φινλανδό μεσολαβητή
των Ηνωμένων Εθνών Τουομιόγια που συμπερασματικά δήλω-
σε στα μέλη της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην Γενεύη: «Ο
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ματαίωσε την Ενωσιν της Κύπρου
με την Ελλάδα».
Ηταν η συνέχεια της ιστορίας του Κυπριακού. Δικαίωσε τον
τίτλο του βιβλίου «Ιστορία των χαμένων ευκαιριών» που έγρα-
ψε ο Ευάγγελος Αβέρωφ το 1963. Τα λάθη ήταν σχεδόν όλα
δικά μας. Το χειρότερο ήταν το πραξικόπημα των χουντικών
κατά του Μακαρίου (αλήθεια, ποιος ηλίθιος το σκέφτηκε αυ-
τό;) που έδωσε τη χρυσή ευκαιρία στην Τουρκία να καταλάβει
τη μισή Κύπρο.
Τότε έκανα το μόνο που μπορούσα: συνέλαβα και τύπωσα σε
χιλιάδες αντίτυπα ένα σήμα-σύμβολο για την Κύπρο. Με ματω-
μένη τη γραμμή του Αττίλα και τα λόγια «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ».
Και παρέμεινα θεατής των ελληνικών σφαλμάτων. Μερικά χρό-
νια μετά, το Σχέδιο Ανάν ήταν μια πολύ ισορροπημένη λύση
που μας συνέφερε – αλλά το έλιωσαν τα δάκρυα του Τάσσου
Παππαδόπουλου μπροστά στην ελληνοκυπριακή λαοθάλασσα.
Τελικά το ψήφισαν… οι Τουρκοκύπριοι και το καταψήφισαν
οι Ελληνοκύπριοι! Ετσι φανήκαμε και ασυνεπείς προς την ΕΕ
στην οποία είχαμε υποσχεθεί, ως μέλος, μια ενιαία Κύπρο.
Και πρόσφατα, στις ελβετικές συνομιλίες που είχε ο Πρόεδρος
Αναστασιάδης με τον τούρκο ομόλογό του Ακιντζί, και ενώ οι
δύο πλευρές είχαν συμφωνήσει σε όλα τα σημαντικά θέματα,
ο Ελληνας τίναξε στον αέρα τη συμφωνία. Γιατί άραγε; Φίλος
Κύπριος, που γνωρίζει πολλά, μου εξήγησε ότι εδώ έπαιξαν
ρόλο προσωπικά συμφέροντα. Ελπίζω να μην πρόκειται για
το σκάνδαλο των «χρυσών διαβατηρίων».
Γενικά, η ιστορία του Κυπριακού είναι μια περίπλοκη και σκο-
τεινή υπόθεση. Μεγάλη ισχύ έχει η παντοδύναμη και πάμπλουτη
Εκκλησία της Κύπρου, ενώ τα οικογενειακά δίκτυα κυριαρχούν.
Δυστυχώς, αν τελικά επικρατήσει η τελευταία τουρκική από-
φαση για οριστική διχοτόμηση, μα τον Θεό, δεν θα φταίνε οι
Τούρκοι…
6 46 TO BHMA νεες εποχες
Στέλλα
Πριόβολου
Οταν μια
παθογένεια
διαιωνίζεται
Η
μουνα νια και γέρασα
μέσα στο Πανεπιστή-
μιο, γι’ αυτό και έζησα
πολλές φάσεις αντιμε-
τώπισης της προστα-
σίας των Πανεπιστη-
μίων από τις εκάστοτε
κυβερνήσεις με τις συ-
νακόλουθες θέσεις-αντιθέσεις, ρήξεις, αντιδρά-
σεις, με αγώνες και συχνά θλιβερά επεισόδια.
Αναρωτιέμαι αν έχουν σκεφθεί οι κατά και-
ρούς αρμόδιοι πώς αντιμετωπίζουν οι νέοι μας
τις συνεχείς αλλαγές των συστημάτων, πόση
ανασφάλεια αλλά και έλλειψη εμπιστοσύνης
αισθάνονται, που σε πολλούς μάλιστα ανώρι-
μους καταλήγουν σε απειθαρχία, ακόμη και σε
ακραίες αντιδράσεις.
Σήμερα, τον 21ο αι., εξακολουθούμε δυστυχώς
να δίνουμε την εικόνα στους διεθνείς πανεπι-
στημιακούς κύκλους ότι στην Ελλάδα απειλού-
νται τα Πανεπιστήμια και η Δημοκρατία! Οι
Ελληνες από την αρχαιότητα είχαν μοναδικό
ταλέντο στις ιδέες αλλά και μεγάλη αδυναμία
στην εφαρμογή τους και στην οργάνωση των
σχεδιασμών τους. Διέθεταν όμως και ένα με-
γάλο προτέρημα, τον ορθολογισμό, τη λογική.
Ο ορθός λόγος των αρχαίων Ελλήνων αποτελεί
το μόνο κατάλληλο όργανο για την εύρεση της
αλήθειας. Η δομή της πραγματικότητας πρέπει
να είναι τέτοια ώστε να γίνεται αντιληπτή από
τον ορθό λόγο, και αυτό σημαίνει ότι η δομή
της πραγματικότητας πρέπει να είναι από μόνη
της ορθολογική.
Η πραγματικότητα σχετικά με την προστασία
των Πανεπιστημίων είναι ότι επί χρόνια το πρό-
βλημα αυτό λύνεται και... ξελύνεται. Η λογική
εξαντλείται όταν νόμοι, που ψηφίζονται από τη
συντριπτική πλειονότητα των βουλευτών, κατα-
λύονται ή αποδυναμώνονται με τροποποιήσεις
και νέες ρυθμίσεις πολιτικής σκοπιμότητας, πριν
προλάβουν να δοκιμαστούν στην εφαρμογή
τους. Παράδειγμα ο γνωστός ως νόμος Διαμα-
ντοπούλου. Αντιμετώπιζε ουσιαστικά το θέμα
της προστασίας των Πανεπιστημίων, ορίζοντας
ότι με τον Οργανισμό κάθε ΑΕΙ ρυθμίζονται τα
θέματα της οργανωτικής δομής και λειτουργίας
του, μεταξύ των οποίων τα ειδικότερα θέματα
φύλαξης και προστασίας του Ιδρύματος και
της περιουσίας του. Τούτο σήμαινε ότι τα ΑΕΙ,
ως αυτοδιοικούμενα Ιδρύματα, θα όριζαν τα
του οίκου τους, δεδομένης μάλιστα και της
ιδιαιτερότητας κάθε Πανεπιστημίου, από την
οποία εξαρτάται άμεσα και ο τρόπος φύλαξης.
Σήμερα, λοιπόν, βρισκόμαστε, και υπό χειρότε-
ρες συνθήκες, μπροστά στο ίδιο πρόβλημα, το
οποίο, πιστεύω, θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί,
σύμφωνα και με τη φιλοσοφία που ανέφερα,
με μια ειδική υπηρεσία φύλαξης. Η υπηρεσία
αυτή θα υπάγεται στον Πρύτανη, ο οποίος και
θα υποχρεούται να συνεργάζεται με κάθε αρ-
μόδια δημόσια αρχή όταν προκύπτει κρούσμα
βίας και δημόσιου εξευτελισμού στο Ιδρυμα.
Το ζήτημα της προστασίας δεν λύνεται με τη
λογική «άσπρο ή μαύρο», ασυδοσία ή αστυνο-
μία. Η ασυδοσία είναι αναμφίβολα απαράδε-
κτη αλλά και ο συμβολισμός της αστυνομικής
παρουσίας στα Πανεπιστήμια είναι αρνητικός
και εγκυμονεί εύλογους κινδύνους.
Προστασία, λοιπόν, των Πανεπιστημίων από
οποιαδήποτε μορφή βίας, αλλά, καθώς η εμπει-
ρία μάς διδάσκει, προστασία και από τις αδιέ-
ξοδες συζητήσεις και τις συνεχείς ανατροπές
στις διατάξεις «περί προστασίας»!
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου
είναι ομότιμη καθηγήτρια της Φιλοσοφικής
Σχολής του ΕΚΠΑ.
Αλέξης
«Α
Σταμάτης
κούω φωνές». Ο άμεσος
συνειρμός είναι η Ζαν
ντ’ Αρκ και τα οράματά
της. Η εσωτερική φω-
νή στην περίπτωσή της
ήταν θείας καταγωγής
και τα παραγγέλματα
ηρωικού περιεχομένου.
Υπάρχουν όμως κι άλλες, πιο καθη-
μερινές φωνές, τις οποίες όχι μόνο
ακούμε, αλλά με τις οποίες συνομι-
λούμε κιόλας.
Ολοι μας έχουμε μια μέσα φωνή. Οι
πάντες. Η μέσα φωνή δεν γνωρίζει τα-
ξικά, ηλικιακά, πολιτιστικά, ανθρωπο-
λογικά, ψυχολογικά όρια. Η συζήτηση
που έχουμε με τον εαυτό μας είναι η
μεγαλύτερη σε διάρκεια που θα έχου-
με ποτέ και, πιθανότατα, η πιο κρίσι-
μη και ειλικρινής. Είναι βέβαια και η
πιο εξοντωτική. Και ενίοτε εξαιρετικά
επώδυνη, έως και επικίνδυνη. Αυτή η
ένδον φωνή δεν έχει σαφή όρια, δεν
προσωποποιείται, δεν βλέπουμε τον
ομιλούντα. Ξέρουμε ότι είμαστε εμείς,
επειδή πηγάζει από κάπου εντός μας.
Υπάρχει μέσα μας – είτε μονολογεί
είτε μας καλεί σε διάλογο. Κατά τη
διάρκεια της κάθε μέρας έχουμε εκα-
τοντάδες συνομιλίες μαζί της. Εχουμε
τσακωθεί, έχουμε φιλιώσει, έχουμε τα-
ξιδέψει, έχουμε ονειροφαντασιώσει,
έχουμε αναλύσει έρωτες, συμπεριφο-
ρές, προβλήματα. Είναι ένας εγκατε-
στημένος εαυτός, που διαθέτει το χά-
ρισμα της βουβής συνομιλίας. Μιας
συνομιλίας όμως καθοριστικής για
εμάς. Κάποιοι περιγράφουν το φαινό-
μενο αυτής της συνομιλίας ευρύτερα
ως εσωτερικό ένστικτο. Ενστικτο μεν
είναι, αλλά εννοείται σαφώς μια δια-
λεκτική που εκφράζεται ως συνομιλία.
Η
άλωση της δημόσιας εκπαί-
δευσης αποτέλεσε κυρίαρ-
χο στόχο της Αριστεράς, με
όλες τις εκδοχές της, από τα
πρώτα χρόνια της Μεταπο-
λίτευσης.
Η εκπαιδευτική πολιτική του
«πρώιμου» - αριστερού Πα-
ΣοΚ της περιόδου 1981-1985 έθεσε
τις βάσεις για την κομματικοποίηση
της δημόσιας εκπαίδευσης. Η κατάρ-
γηση της αξιολόγησης σε ολόκληρο
το φάσμα της εκπαίδευσης. Η καθι-
έρωση της ψήφου των φοιτητών στις
εκλογές των πανεπιστημιακών αρχών.
Η θεσμοθέτηση του ασύλου, εθιμι-
κού και άτυπου έως τότε ακαδημαϊ-
κού θεσμού. Ανοιξαν τον δρόμο για
την επέλαση των κομμάτων και του
κομματικού συνδικαλισμού στη δη-
μόσια εκπαίδευση. Στο όνομα ενός
ψευδεπίγραφου εκδημοκρατισμού
και προοδευτισμού κυριάρχησαν η
κομματοκρατία, η αναξιοκρατία, οι
συντεχνιακές και πελατειακές λογικές.
Ακολούθησαν απόπειρες αποκατά-
στασης της εκπαιδευτικής κανονι-
κότητας. Δημιουργήθηκε ο «κύκλος
των χαμένων μεταρρυθμιστών» και
των ανεφάρμοστων μεταρρυθμίσε-
ων που έθιγαν τις συνδικαλιστικές
«κατακτήσεις». Ο νόμος 4009/2011
της Αννας Διαμαντοπούλου υπήρξε
η πλέον ολοκληρωμένη μεταρρύθ-
μιση που έθετε το εκπαιδευτικό μας
σύστημα στις ράγες του εκσυγχρονι-
σμού. Υπερψηφίστηκε από 255 βου-
λευτές. Αρχισε να ξηλώνεται από τους
διαδόχους της που ως βουλευτές τον
είχαν υπερψηφίσει. Για λόγους συ-
ντεχνιακούς και ψηφοθηρικούς. Η
κυβέρνηση της «πρώτη φορά Αριστε-
Εσωτερικές
φωνές: από
τον Υψιστο
ως την Google
Ο πειραματικός ψυχολόγος Ιθαν Κρος
υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλοί που
προσπαθούν αυτή την εσωτερική φωνή
να τη φιμώσουν, να την εξορίσουν, να
την κάνουν να σιωπήσει.
Η εσωτερική φωνή, αυτός ο ένδον μο-
νόλογος, δεν εμφανίζεται ξαφνικά.
Αναπτύσσεται στην παιδική ηλικία με
τον «ιδιωτικό λόγο». Οταν ήμουν μι-
κρός, είχα, όπως άπειρα παιδάκια,
έναν φανταστικό φίλο. Ηταν ο Τόνι
«από το πάνω πάτωμα». Με τον Τόνι
συζητούσαμε ατέλειωτα ζητήματα, κά-
ναμε εξαιρετική παρέα και, το καλύτε-
ρο, όταν έκανα κάποια σκανδαλιά την
απέδιδα σε εκείνον: το «Δεν το έκανα
εγώ, το έκανε ο Τόνι από το πάνω πά-
τωμα» νόμιζα ότι θα με γλίτωνε από
πολλές δύσκολες καταστάσεις. Χρόνια
μετά, γράφοντας πεζογραφία, συχνά
«ακούω» χαρακτήρες να μιλούν. Οχι,
δεν είμαι η Ζαν ντ’ Αρκ, όταν σας δια-
βεβαιώ πως ενίοτε μου ζητούν να τους
αλλάξω κάποια σημεία που αφορούν
την ανάπτυξή τους!
Παιδεία και Αριστερά
Βασίλης
Κοντογιαννόπουλος
ράς» κατάργησε οριστικά τον νόμο
Διαμαντοπούλου και επανέφερε τις
ρυθμίσεις του ΠαΣοΚ της περιόδου
1981-82. Με ακραία πελατειακή - ψη-
φοθηρική στόχευση. Αποκορύφωμα η
προεκλογική ένταξη των ΤΕΙ στα ΑΕΙ
με «έναn νόμο κι ένα άρθρο».
Η εισβολή του κομματικού συνδικα-
λισμού και των κομματικών νεολαίων
στη δημόσια εκπαίδευση μετέτρεψε
την εκπαιδευτική λειτουργία σε καρι-
κατούρα της πολιτικής ζωής. Επικρά-
τησε κλίμα ασυδοσίας, ανομίας και
ατιμωρησίας. Οι καταλήψεις βαφτί-
στηκαν «όπλο διεκδικητικού αγώνα».
Τα κομματικά ένσημα απέκτησαν μεγα-
λύτερη αξία από σπουδές και πτυχία.
Εγιναν το διαβατήριο για την είσοδο
στην πολιτική και την αναρρίχηση σε
δημόσιες θέσεις και αξιώματα.
Το νοσηρό φαινόμενο του κομματικού
συνδικαλισμού απαξίωσε και αλλοί-
ωσε την ουσία του συνδικαλισμού.
Στόχος των ποικιλώνυμων συνδικα-
λιστικών ηγεσιών είναι το συμφέρον
Ο εσωτερικός αυτός μονόλογος είναι
ουσιαστικά σκέψη. Είναι ανακουφιστι-
κό και σημαντικό να ακούς τον εαυτό
σου να σε συμβουλεύει, να σου προ-
τείνει, να αποκλείει, να χτυπάει το κα-
μπανάκι, να σου ισχυροποιεί επιθυμίες,
να σε οικτίρει, να σε καθησυχάζει. Σε
δύσκολες περιπτώσεις, εκεί που προ-
σωπικά απευθύνθηκα στον εσωτερικό
μου συνομιλητή και παραπονέθηκα
«γιατί σε μένα», ήταν «εκείνος» που
μου απάντησε και με έφερε σε μια
ισορροπία. Σε μια επιμέλεια χάους,
σε αυτό βοηθά.
Υπάρχουν κάποιες μορφές εσωτερι-
κού μονολόγου που λειτουργούν στην
άλλη πλευρά του φάσματος – ψυχωτι-
κά. Ανθρωποι που κατακλύζονται από
ανεξέλεγκτες μέσα φωνές, που έχουν
οράματα, ψευδαισθήσεις τις οποίες
υποδαυλίζει μια ένδον φωνή. Φωνή
που μπορεί να απευθύνεται στον εαυ-
τό σε δεύτερο πρόσωπο: «Είσαι άχρη-
στος» π.χ. Εδώ το χάος δεν είναι επιμε-
λημένο. Η φωνή δεν έχει συντακτικό,
του κόμματος που υπηρετούν και όχι
το συμφέρον των εργαζομένων που εκ-
προσωπούν. Οι συνδικαλιστές ομογε-
νοποιήθηκαν. Δεν ξεχωρίζει ο δεξιός
από τον αριστερό συνδικαλιστή. Χαρα-
κτηριστικά, ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ που
αντιτίθεται από κοινού με τους αριστε-
ρούς συνδικαλιστές στην αξιολόγηση
είναι υψηλόβαθμο στέλεχος της ΝΔ.
Με την καθιέρωση της ψήφου των
φοιτητών, στην πραγματικότητα των
οργανωμένων κομματικών νεολαί-
ων, τα πανεπιστήμια περιήλθαν στον
απόλυτο κομματικό έλεγχο. Οι εκλο-
γές των πανεπιστημιακών αρχών έγι-
ναν αντικείμενο συναλλαγής ανάμεσα
στους υποψήφιους πανεπιστημιακούς
και τις κομματικές νεολαίες. Ο «φοι-
τητοπατερισμός» έγινε επάγγελμα. Το
φοιτητικό κίνημα αυτοκαταργήθηκε.
Ενώ προβλέπεται εκπροσώπηση των
φοιτητών στα πανεπιστημιακά όργα-
να, οι θέσεις τους παραμένουν κενές.
Δεν υπάρχει φοιτητική εκπροσώπηση
γιατί δεν υπάρχει ενιαίο φοιτητικό
όργανο, όπως η ΕΦΕΕ του παρελθό-
ντος. Υπάρχουν μόνο οι κομματικές
παρατάξεις που δεν συμφωνούν ούτε
στα αποτελέσματα των «φοιτητικών»
εκλογών. Σε αυτές μετέχουν μόνο οι
κομματικές νεολαίες. Η πλειοψηφία
των φοιτητών απέχει.
Η επαναστατικότητα των νέων είναι
δείγμα πολιτικής υγείας. Οι νέοι, σε
όλες τις εποχές, οραματίζονται να αλ-
λάξουν τον κόσμο και την κοινωνία.
Τα πανεπιστήμια υπήρξαν πάντοτε
χώροι πολιτικής και κοινωνικής ζύ-

δεν είναι ισότιμος συνομιλητής. Είναι
μια ανέλεγκτη ορμή η οποία μπορεί
να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνη.
Ο ελβετός ψυχολόγος Ζαν Πιαζέ ισχυ-
ρίστηκε το 1920 πως ο ιδιωτικός ή
«εγωκεντρικός» λόγος – η διαδικασία
του να μιλάς στον εαυτό σου δυνατά –
αποτελεί την αρχική μορφή του λόγου.
Μέσα από αυτόν προκύπτει ο «κοινω-
νικός» λόγος. Τη δεκαετία του 1930,
ο ρώσος ψυχολόγος Λεβ Βιγκότσκι
εξέφρασε την άποψη πως ο ιδιωτικός
λόγος προκύπτει από τον δημόσιο λόγο
κι αργότερα εσωτερικοποιείται υπό τη
μορφή εσωτερικού μονολόγου.
Υπάρχει και η λογοτεχνία φυσικά. Ο
εσωτερικός μονόλογος ως αφηγημα-
τική τεχνική είναι το σήμα κατατεθέν
του μοντερνισμού στην πεζογραφία με
κορυφαίο εκπρόσωπο τον Τζέιμς Τζό-
ις. Αξίζει όμως να αναφερθεί κι ένας
εκπρόσωπός του από τη νεοελληνική
λογοτεχνία, ο Στέλιος Ξεφλούδας, ο
οποίος ισχυρίστηκε το εξής πολύ ενδι-
αφέρον: ότι επιχειρούσε μέσω αυτού
μωσης. Τα φοιτητικά κινήματα είναι
μοχλοί πολιτικών και κοινωνικών αλ-
λαγών. Υπό την προϋπόθεση ότι λει-
τουργούν αυτόνομα και όχι κομματι-
κά ελεγχόμενα και κατευθυνόμενα.
Η κομματική κηδεμονία ευνουχίζει
το φοιτητικό κίνημα. Αυτό έχει συμ-
βεί στα ελληνικά πανεπιστήμια. Ο
Μάης του ’68 ήταν ένα ακηδεμόνευ-
το νεολαιίστικο κίνημα. Προκάλεσε
ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές
αλλαγές. Οδήγησε σε ριζικές μεταρ-
ρυθμίσεις στην πανεπιστημιακή εκ-
παίδευση. Το Κομμουνιστικό Κόμμα
Γαλλίας, αφού απέτυχε να το κηδε-
μονεύσει, στράφηκε εναντίον του.
Ο στόχος της Αριστεράς να προσεται-
ριστεί τη φοιτητική νεολαία απέτυχε.
Η φοιτητική νεολαία της ΝΔ, από 10%
που συγκέντρωνε τα πρώτα χρόνια
της Μεταπολίτευσης, έγινε κυρίαρχη
δύναμη. Στον αντίποδα, ο ακτιβισμός
της μειοψηφικής αριστερής νεολαί-
ας άνοιξε τον δρόμο για την εισβο-
λή των «συλλογικοτήτων» της εξω-
κοινοβουλευτικής Αριστεράς και του
αντιεξουσιαστικού χώρου. «Στέκια»,
«γιάφκες», λεηλασίες, τραμπουκισμοί,
διακίνηση ναρκωτικών, αποτελούν
καθημερινότητα, ιδίως στα μεγάλα
πανεπιστήμια. Οι πανεπιστημιακές
αρχές συμβιβάστηκαν με το καθεστώς
βίας και ανομίας. Είτε από φόβο είτε
από ιδιοτελείς σκοπιμότητες και ιδε-
οληψίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο
διαπομπευθείς πρύτανης του Οικο-
νομικού Πανεπιστημίου όχι μόνο δεν
τόλμησε να ζητήσει την επέμβαση της
αστυνομίας, φοβούμενος τα χειρότε-
ρα, αλλά προσπάθησε να αποκρύψει
το αποτρόπαιο γεγονός. Εγινε γνωστό
από ανάρτηση σε «αντιεξουσιαστι-
να εκφράσει «τον εσωτερικό κόσμο,
τις εσωτερικές καταστάσεις που περ-
νούν μέσα μας σαν μια μουσική που
διαλύεται στο άπειρο».
Συχνά «παίζουμε» συζητήσεις στο μυα-
λό μας. Ειδικά πριν από κάποια συνά-
ντηση έχω πιάσει πολλές φορές τον
εαυτό μου να σκέφτεται. Θα μου πει
αυτό, θα του απαντήσω εκείνο, ύστερα
θα μου πει το άλλο, κ.ο.κ. Υπάρχουν
φορές που έχω γελάσει δυνατά με κά-
ποιο αστείο που ειπώθηκε στο πλαί-
σιο αυτής της εσωτερικής συνομιλίας
μου ή, όπως την ονομάζει ο βρετανός
ψυχολόγος Charles Fernyhough, «δια-
λογικής σκέψης». Οταν είμαι μόνος,
γελάω με το γέλιο μου. Οταν όχι, οφεί-
λω να εξηγηθώ.
Οπως γράφει ο Τζερόμ Γκρούπμαν
στον «New Yorker», τo 1974, ο Τζού-
λιαν Τζέινς, ερευνητής ψυχολόγος στο
Γέιλ και στο Πρίνστον, δημοσίευσε
ένα βιβλίο-ορόσημο επί του θέματος:
«The Origin of Consciousness in the
Breakdown of the Bicameral Minid»,
κή» ιστοσελίδα από τους ίδιους τους
δράστες.
Η κατάργηση της διάταξης για το άσυ-
λο από τη σημερινή κυβέρνηση υπήρ-
ξε θετικό αλλά ανεπαρκές βήμα. Με
το υπό συζήτηση νομοσχέδιο για την
αντιμετώπιση των χρόνιων παθογε-
νειών των ΑΕΙ προβλέπονται τα ανα-
γκαία μέτρα για την αποκατάσταση
συνθηκών ασφάλειας και ακαδημαϊ-
κής ελευθερίας στα πανεπιστήμια. Ο
έλεγχος ταυτοτήτων στην είσοδο των
ιδρυμάτων, ώστε αυτή να επιτρέπεται
μόνο στα μέλη της πανεπιστημιακής
κοινότητας, και ο πειθαρχικός κώδικας
για όσους παραβιάζουν τους κανόνες
λειτουργίας των πανεπιστημίων αποτε-
λούν μέτρα αυτονόητα για την ομαλή
λειτουργία των ιδρυμάτων που ισχύουν
σε ολόκληρο τον κόσμο. Η δημιουργία
«πανεπιστημιακής αστυνομίας» επι-
βάλλεται από τις συνθήκες βίας και
ανομίας που οι ποικιλώνυμες «συλλο-
γικότητες» έχουν επιβάλει στον χώρο
των πανεπιστημίων. Αλλά και από την
αδυναμία των πανεπιστημιακών αρ-
χών να επιβάλουν ομαλές συνθήκες
λειτουργίας των ιδρυμάτων. Προκαλεί
θλίψη και αγανάκτηση η αντίδραση
μερίδας πανεπιστημιακών. Βάζουν
τις ιδεοληψίες και τις κομματικές τους
ταυτότητες πάνω από την ακαδημαϊκή
τους ιδιότητα για την οποία τούς πλη-
ρώνουν οι έλληνες φορολογούμενοι.
Η αντίδραση των κομμάτων της Αρι-
στεράς δεν εκπλήσσει. Καταφεύγει στο
ξεπερασμένο κλισέ της «αστυνομοκρα-
τίας» και της «καταστολής». Αρνείται
την πραγματικότητα. Τη βία με αριστε-
ρό πρόσημο. Ανέχεται τη δράση των
συμμοριών της Ακρας Αριστεράς που
έχουν μετατρέψει τα πανεπιστήμια σε
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
το χρονογραφημα
όπου πρότεινε μια βιολογική ερμηνεία
για την ακρόαση θεϊκών φωνών. Κατά
τον συγγραφέα, από την εποχή που
γράφτηκε η Ιλιάδα οι εγκέφαλοί μας
ήταν «δίχωροι», αποτελούμενοι από
δύο ξεχωριστούς θαλάμους. Το αρι-
στερό ημισφαίριο περιείχε γλωσσικές
περιοχές, όπως συμβαίνει τώρα, αλλά
το δεξί ημισφαίριο συνέβαλλε σε μια
μοναδική λειτουργία, στρατολογώντας
γλωσσικές δομές που «μιλούσαν» σε
περιόδους στρες. Οι άνθρωποι θεω-
ρούσαν ότι οι λέξεις του δεξιού ημι-
σφαιρίου ήταν εξωτερικές και τις απέ-
διδαν στους θεούς.
Η τεχνολογική επανάσταση βέβαια δεν
άφησε ούτε αυτό το τοπίο ανεξερεύ-
νητο. Στο site wearable.technologies.
com πληροφορούμαστε ότι ερευνη-
τές του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ
δημιούργησαν μια συσκευή που μπο-
ρεί να «ακούσει» την εσωτερική φω-
νή στο μυαλό ενός ανθρώπου και να
την καταγράψει σε υπολογιστή. Η
συσκευή AlterEgo, που φοριέται στο
κεφάλι, χρησιμοποιεί τέσσερα ηλε-
κτρόδια εφαρμοσμένα στο δέρμα,
ώστε να «διαβάσει» τον νου και την
εσωτερική φωνή που όλοι οι άνθρω-
ποι έχουν, ακόμη κι όταν εξωτερικά
μοιάζουν σιωπηλοί. Και διερωτάται
κανείς: Στο μέλλον θα γκουγκλάρουμε
τους εαυτούς μας και θα περιμένουμε
απαντήσεις από τον νου μας; Ναι, απα-
ντούν επιστήμονες αναφερόμενοι στην
AlterEgo, σε άρθρα του «New Scientist»
και του «Guardian»,
Βρήκα την πρώτη ερώτηση! «Ποιος
είμαι;».
Ο κ. Αλέξης Σταμάτης
είναι συγγραφέας.
εστίες διάχυσης της πολιτικής βίας σε
ολόκληρη την κοινωνία. Ενώ συντά-
χθηκε με την Πολιτεία στην καταστο-
λή της βίας του νεοναζί μορφώματος,
αντιτάσσεται στην καταπολέμηση της
ακροαριστερής βίας. Εγκλωβισμένη
στην απόρριψη της θεωρίας των δύο
άκρων, εθελοτυφλεί μπροστά στη μά-
στιγα της αριστερόχρωμης βίας που
πλήττει τον πυρήνα της δημοκρατίας.
Την ασφάλεια των πολιτών και την
ακαδημαϊκή ελευθερία.
Η υποκρισία της Αριστεράς αποδει-
κνύεται από το γεγονός ότι στο ελλη-
νικό Κοινοβούλιο, τον ναό της Δημο-
κρατίας, εδρεύει αστυνομική δύναμη
για την προστασία του ιδρύματος, αλ-
λά και την επιβολή της τάξης σε περί-
πτωση παρεκτροπής... αντιπροσώπων
του ελληνικού λαού. Αυτό που ισχύει
για το Κοινοβούλιο, η Αριστερά αρ-
νείται να ισχύσει για τους ναούς της
γνώσης και της ακαδημαϊκής ελευθε-
ρίας όπου τα τάγματα της εξτρεμιστι-
κής Αριστεράς καταλύουν και τα δύο.
Είναι ώρα Πολιτεία και Κοινωνία να
απαλλάξουν τη δημόσια εκπαίδευση
από τη μέγγενη του κομματισμού και
του παρακμιακού αριστερισμού που
συνθλίβουν το μέλλον των παιδιών
των Ελλήνων. Ιδίως των οικονομι-
κά ασθενεστέρων που αδυνατούν να
προσφύγουν στα ιδιωτικά σχολεία
και τα ξένα πανεπιστήμια, όπου φοι-
τούν τα παιδιά πολλών στελεχών της
Αριστεράς. Η εξάλειψη της βίας και
της ανομίας από το ελληνικό πανεπι-
στήμιο αποτελεί όρο επιβίωσης της
χώρας και της Δημοκρατίας.
Ο κ. Βασίλης Κοντογιαννόπουλος
είναι πρώην υπουργός.
νεες εποχες TO BHMA 47 7
του
οδυσσεα
ιωαννου
Η καλή
πλευρά μας
Ε
χει καθίσει το μαύρο σύν-
νεφο πάνω από τα κεφάλια
μας και δεν λέει να φύγει.
Εχουν μαζευτεί πολλά. Σαν
να παίρνουμε όλοι μέρος σε
κάποιο πείραμα μιθριδατι-
κής πρακτικής, να δούμε σε
πόσο δηλητήριο μπορούμε
να αντέξουμε. Σε τέτοιες εποχές ο κίνδυνος
της γενίκευσης είναι μεγάλος. Αισθάνεσαι πως
έχεις μπει σε μια τσουλήθρα δίχως τέλος, δεν
έχεις πού να βάλεις τα χέρια σου να κρατήσεις
κόντρα.
Στην παρατεταμένη καραντίνα και την ανασφά-
λεια που σε μουδιάζει ήρθε να προστεθεί και
μια γενικευμένη κραυγή πως ζούμε σε έναν άρ-
ρωστο κόσμο, με συμπεριφορές και νοοτροπίες
καινοφανείς. Η «ανακάλυψη της πυρίτιδας»
και ελέφαντας μέσα στο δωμάτιο, παρουσιά-
ζονται σαν σοκαριστικές αποκαλύψεις και τα
σύννεφα βρέχουν κόσμο που πέφτει, δήθεν
αναστατωμένος. Τίποτα από αυτά δεν είναι
πραγματικά καινούργιο. Απλά πρέπει κάπου
να ξεσπάσουμε. Στην κακή πλευρά μας, και
κυρίως όταν αυτή εκφράζεται μέσα από τους
άλλους, την κόλασή μας.
Πρέπει να βρούμε κάπου να βάλουμε τα χέρια
μας για την κόντρα. Και πού αλλού μπορείς
να τη βάλεις πέρα από το να ξεναγήσεις κά-
ποιον στην καλή πλευρά μας. Δεν έχω στατι-
στικά στοιχεία, αλλά ποτέ δεν με ενδιέφερε
ιδιαίτερα η στατιστική παρά το πέρασμά μου
από την ΑΣΟΕΕ. Πιστεύω απόλυτα πως για κάθε
κακή κουβέντα σε άνθρωπο, ένας τουλάχιστον
άκουσε μια καλή. Για κάθε κακομεταχείριση
ανθρώπου, ένας τουλάχιστον ευλογήθηκε από
τη μεταχείριση κάποιου άλλου. Για κάθε παιδί
που τσακίστηκε το όνειρό του προσκρούοντας
πάνω σε έναν αλαζόνα ή και σαδιστή «δάσκα-
λο», ένα τουλάχιστον παιδί χρωστάει την ίδια
του την ύπαρξη σε κάποιον φωτισμένο δάσκαλο
που νοιάστηκε πραγματικά, που του γύμνασε τα
πνευμόνια και αναπνέει ελεύθερος και δυνατός.
Εχουμε σκαλώσει άσχημα. Κυλιόμαστε ηδονικά
μέσα στις προσωπικές καταστροφές των άλλων.
Φωνάζουμε ότι ζητάμε δικαιοσύνη αλλά έχου-
με περιορίσει τη δικαιοσύνη μέσα στο στενό
πλαίσιο μιας βαρύτατης τιμωρίας. Η τιμωρη-
τική κοινωνία δεν είναι ακριβώς μια κοινωνία
δικαιοσύνης. Περισσότερο μοιάζει με εκδικη-
τική, και κυρίως με μια κοινωνία που χτυπάει
μονίμως ξύλο επειδή τη γλιτώνει συνέχεια όσο
δεν βγαίνουν στο φως οι δικοί της σκοτεινοί
τόποι. Και όταν ξεκινάει η κατηφόρα βγαίνουν
και τα επικίνδυνα μαχαίρια μιας ηθικολογίας
που δεν έχει να ζηλέψει πολλά από το ήθος
εκείνων που καταγγέλλει. Χιλιάδες σχόλια και
like κάτω από την ανάρτηση ηθοποιού πως θα
αποκαλύψει ποιοι καλλιτέχνες παντρεύτηκαν ει-
κονικά ενώ είναι ομοφυλόφιλοι. Δεν έχει καμία
σημασία πως «καταγγέλλει» κάτι που όχι μόνο
ποινικό αδίκημα δεν είναι αλλά είναι απλά μια
ηθικοπλαστική κατινιά που δεν θα έπρεπε να
αφορά κανέναν.
Και κάπως έτσι χάνουμε και τη δυνατότητα και
την ικανότητα και την ποιότητα να φυτεύουμε
ένα λουλούδι για κάθε «χαλασμένο» δέντρο
που ρίχνουμε. Δεν μπορούμε να ξεναγήσουμε
τα παιδιά μας στην καλή πλευρά μας. Να τους
δείξουμε πως δεν έχουμε φτάσει μέχρι εδώ
μόνο με ανθρώπους που κινήθηκαν μέσα στο
έγκλημα αλλά κυρίως με όσους είχαν άλλον
τρόπο. Πως το θέατρο – για παράδειγμα – δεν
είναι ο βιότοπος του σκοτωμένου αίματος αλλά
οι ζωντανές φλέβες που αιώνες τώρα βοηθάνε
μια κοινωνία (και καθέναν μας ξεχωριστά) να
αισθάνεται και να ανακαλύπτει τον εαυτό της,
τον εαυτό μας. Και να αντέχουμε.
8 48 TO BHMA νεες εποχες
διόδωρου
Αμίλητα, ακούνητα, αγέλαστα
Κατά μία εκδοχή βρισκόμαστε πίσω στον Νοέμβριο· σύμ-
φωνα με άλλη έχουμε γυρίσει στον περσινό Μάρτιο – στην
Αττική τουλάχιστον και ως προς την κορωνοϊική κατάσταση
εννοώ, την ακινησία που πρέπει να υιοθετήσουμε· πώς το
έλεγαν εκείνο το παιδικό παιχνίδι «στρατιωτάκια ακούνη-
τα, αγέλαστα, αμίλητα»;
Αυτό θα παίξουμε – το «ακούνητα» φέρνει και τα άλλα
δύο, θες δεν θες. Ποιον να βρεις να μιλήσεις, με ποιον
να γελάσεις, σε ποιον να χαμογελάσεις;
l Λόγω της ημερολογιακής παλινδρόμησης, ανατρέπεται
προφανώς το επετειακό πρόγραμμα: και το εθνικό των 200
ετών και το προσωπικό των 30, όλα πάνε πίσω – για την
ακρίβεια, ακυρώνονται. Σε ακίνητη, αμίλητη, αγέλαστη
κατάσταση, τι να γιορτάσεις;
l Κάτω στα Αγιαχώματα δεν πάνε καλύτερα: ο Δήμος Αν-
δραβίδας-Κυλλήνης με πρωτεύουσα τα Λεχαινά και ιστο-
ρική πρωτεύουσα τη Βάρδα αναρριχήθηκε στο κόκκινο –
όχι τόσο κόκκινος σαν την Αθήνα αλλά τέλος πάντων σε
κατάσταση που πρέπει όλοι να προσέχουν. Ελπίζω να το
κάνουν – για να μπορούμε να γελάμε και να χαμογελάμε
όταν θα έχουμε πάλι άνοιξη.
l Γιατί η άνοιξη που ζούσαμε από την αρχή του χρόνου
φεύγει, έρχεται και σε εμάς η τρομερή κακοκαιρία που
βασανίζει τη Δυτική Ευρώπη. Θα είναι όπως τον Μάρτιο
του 1987 η κακοκαιρία, διαβάζω – εμείς που ήμασταν
αγέννητοι τότε, δεν καταλαβαίνουμε τίποτα. Αλλά μήπως
και οι γεννημένοι θα θυμούνται;
«Μήδεια» βάφτισαν την κακοκαιρία – δεν θα νιώσει την
υποχρέωση να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του ρόλου
που της ανέθεσαν; Γυρεύοντας πάμε: αντί να τα εξευμενί-
ζουμε, προκαλούμε τα στοιχεία της φύσης και τους θεούς.
Η κυρία του Βιτρούβιου
Και πώς να τα ονομάσουμε όλα αυτά που ξεκίνησαν από
τον αθλητικό χώρο με τη θαρραλέα καταγγελία της Σοφίας
Μπεκατώρου, έφθασαν στον καλλιτεχνικό και οδήγησαν
στην παραίτηση του Δημήτρη Λιγνάδη και στις αποπομπές
Γιώργου Κιμούλη, Πέτρου Φιλιππίδη;
Παρενοχλήσεις, προσβολές, ξυλοδαρμοί, σεξουαλικές επι-
θέσεις – ως και βιασμοί. Τέτοια είναι, έτσι ονομάστηκαν.
Δεν είναι παρά εκδηλώσεις του παμπάλαιου φαινομένου
της εξουσίας που προσφεύγει στη βία επειδή δεν μπορεί
να πείσει – να γοητεύσει, στη συγκεκριμένη περίπτωση.
«Αρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήσει» ισχυρίζονται οι άρ-
χοντες. Αυτά τους έκαναν κάποτε, αυτά προσπαθούν να
κάνουν οι καταγγελλόμενοι. Ευτυχώς, οι αρχόμενοι έχουν
πια μεγαλύτερη αξιοπρέπεια και δεν αφήνουν στους άρχο-
ντες να ασκήσουν τέτοια εξουσία – μεγάλη πρόοδος αυτή,
ημερολόγιό μου· η σημαντικότερη ίσως μετά την κατάργηση
του δικαιώματος της πρώτης νύχτας, jus primae noctis...
l Εξω πάνε καλά – πάνε, όχι πάμε, τα Ηνωμένα Αραβικά
Εμιράτα έστειλαν διαστημόπλοιο στον Αρη. Ησαν διάσημοι
αλιείς μαργαριταριών, από τα βάθη του Περσικού Κόλπου
έφθασαν στον Αρη. Δέκα εκατομμύρια κάτοικοι, τα οκτώ
μετανάστες, ψηφίζουν 6.000 όλοι και όλοι.
Ψηφίζουν λίγοι και εκλεκτοί – να τα βλέπουμε αυτά: εδώ
που ψηφίζουμε τόσο πολλοί καταργήσαμε τον Νίκο Παπ-
πά από υπουργό και χάσαμε την ευκαιρία να φθάσουμε
στον Αρη.
l Την είδα πάλι, ημερολόγιό μου – την πρωταθλήτρια στο
σχοινάκι, που έβλεπα στην Πλατεία Γαρδένιας και έμαθα
σχοινάκι για χάρη της και την έχασα μετά· είναι πρωτα-
θλήτρια στη ρόδα τώρα.
Νέο άθλημα αυτό: ρόδα ψηλή σχεδόν 2 μέτρα όπου ακου-
μπάς χέρια και πόδια όπως ακριβώς τα έχει σχεδιάσει ο
Ντα Βίντσι στον «Ανθρωπο του Βιτρούβιου» – και αρχίζεις
να κάνεις κύκλους με τη ρόδα!
Μάλιστα, κύκλους, κατακόρυφους: το κεφάλι πότε κάτω,
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
το επταήμερο του
Επετειακή
προσφορά
γραμματο
κιβωτιο
Πλησίστιος, λοιπόν, επετειακέ Διόδωρε,
και εύδρομος εισπλέεις πλέον στα
χωρικά ύδατα της 4ης δεκαετίας με
ούριο άνεμο την πνευματώδη και
μετά παρρησίας ευθυκρισία· και με
εμβληματικό ακρόπρωρο πάντα τις
αιθέριες σειρήνες/νύμφες/νεράιδες/
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: EPA/DANIEL DAL ZENNARO
γοργόνες σου, αλλά και με πιστό
πλήρωμα εμάς τους συνεισφέροντες στο
ημερολόγιο καταστρώματος. Ερρωσο και
ευδαιμόνει!
ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ
Τουλάχιστον με την πανδημία μάθαμε
δύο σοβαρά πράγματα. Αφενός, η Κίνα
πότε πάνω – ταυτόχρονα η ρόδα έκανε και κύκλο κάτω
κέρδισε τον τρίτο Παγκόσμιο χωρίς να
χώμα, ενώ από ψηλά κοιτούσε την Κυρία του Βιτρούβιου
αγγίξει όπλο και, αφετέρου, η χειραψία
με βλέμμα αυστηρό και πετρωμένο η προτομή του Στουρ- δεν δείχνει πλέον ευγένεια, αλλά
νάρη, οπλαρχηγού του Ασπροπόταμου. Εγώ κινούσα πε- εμπιστοσύνη.
ριστροφικά το δικό μου κεφάλι για να παρακολουθώ το
ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΙΟΥΤΣΟΣ, ΑΘΗΝΑ
στριφογύρισμά της, ζαλίστηκα.
Σχοινάκι έμαθα, αυτό όμως πώς θα το καταφέρω; Μήπως
Εχει δίκιο η αντιπολίτευση να ψέγει
να ερωτευθώ κάτι ευκολότερο;
τον Πρωθυπουργό για το φαγοπότι
l Ανεξάρτητα από τα πηγαινέλα των επετείων λόγω κο- στην Ικαρία – αλλά ο πραγματικός
ρωνοϊού, είναι κρίσιμα τα 30 χρόνια, πρέπει να βιαστώ: φταίχτης είναι η σύζυγός του Μαρέβα
μόνο τρία χρόνια μού μένουν για να φθάσω ως τον Ινδό Γκραμπόφσκι που δεν έφτιαξε 5-10
ποταμό ή να σταυρωθώ και να αναστηθώ. κεφτεδάκια, να τα βάλει σε τάπερ με λίγη
l Στο πολιτικό σκηνικό, τρομερές εξελίξεις: επ’ ευκαιρία φέτα και μια ντοματούλα στα τέσσερα,
της διακοσαετίας, ο Γεώργιος Τράγκας ιδρύει κόμμα για να τα δώσει στον άντρα της – και τελικά
να σώσει την πατρίδα – αν μάλιστα του μείνει καιρός, θα τον εξέθεσε.
σώσει και την ανθρωπότητα: ο τίτλος «Ελεύθεροι Ανθρω- ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΞ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ποι» δείχνει οικουμενικές βλέψεις. (σύζυγος παλαιάς κοπής)
Πάνε πάνω από 30 χρόνια που ο Γιώργος Τράγκας έγινε
γνωστός χάρη σε κλωτσιές που του έδωσε σωματοφύλα- Διόδωρε, αυτό δεν είναι ο ασκός του
κας του Ανδρέα Παπανδρέου για όσα έγραφε κατά του Αιόλου, αυτό είναι η κόπρος του Αυγεία!
τότε πρωθυπουργού. Η καλή σταδιοδρομία από την αρχική Τι να πρωτοκάνει και ο Ηρακλής...
κλωτσιά κρίνεται, πόσο ψηλά θα σε στείλει. ΚΛΕΛΙΑ ΜΩΡΑΪΤΗ, ΕΚΑΛΗ
Αστρική σκόνη Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες
αναφέρουν πως ο Αλέξης Τσίπρας – αν ο
Πάντως, επειδή μπορεί παρά τις χρονικές παλινδρομήσεις λαός τον επιλέξει – δεν αναλαμβάνει την
να έρθουν να μου ευχηθούν, έχω βάλει κουστούμι, λευκό ευθύνη της διακυβέρνησης αλλά δέχεται
πουκάμισο, γραβάτα και περιμένω· κατ’ αρχήν ανθοδέσμες το ρίσκο της!
– ο Μπάμπης Παπαδημητρίου της ΝΔ φρόντισε να μείνουν ΝΙΚΟΛΑΣ ΕΚ ΠΑΠΑ-ΜΥΛΟΥ ΟΡΜΩΜΕΝΟΣ
ανοιχτά τα ανθοπωλεία λόγω Αγίου Βαλεντίνου και έτσι
μαζί με τους ερωτευμένους ίσως ανθοστολιστώ και εγώ. Κυριάκο: Πρόσεχε τον Στεφανάδη, θα
Κατά τον Πρωθυπουργό, με τον νέο νόμο περί εισαγωγής σε στείλει εις τον... Αδη, θα σε «ψήσει»
στα πανεπιστήμια «διασφαλίζεται η στοιχειώδης ικανό- στους Φούρνους.
τητα των υποψηφίων φοιτητών να ξεκινήσουν τις σπου- ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΑΚΟΣ, ΛΑΡΙΣΑ
δές τους, θεσπίζοντας ελάχιστη βάση εισαγωγής σε κάθε
σχολή» – σε όλες τις χώρες του κόσμου αυτή η ικανότητα Τελικά στο παραμύθι ο λύκος ήταν ο
διαπιστώνεται με το αν τελειώνεις το λύκειο. Πέτρος. Ευτυχώς τα πρόβατα ξύπνησαν.
Εδώ δεν έχουμε έλεγχο ικανότητας, εξετάσεις γνώσεων, Η αλήθεια είναι ότι ούτε οι πολιτικοί ούτε
αλλά κατανομή θέσεων που είναι λιγότερες από τους υπο- οι καλλιτέχνες ήθελαν να ξέρουν και να
γνωρίζουν. Οπως και εμείς...
ψηφίους. Το χειρότερο; Οι βαθμολογίες κρίνονται από τα
θέματα που μπαίνουν για να ξεκαθαρίσει ποιοι θα πετύχουν ΔΕΣΠΩ ΦΡΑΓΚΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ
στα περιζήτητα ιδρύματα: Ιατρικές Σχολές, Νομικές, Πολυ-
τεχνεία – όλα τα υπόλοιπα που λέγονται εδώ και δεκαετίες Μετά την κατακραυγή για το ανεύθυνο
για τις εισαγωγικές εξετάσεις είναι απλώς προσπάθειες «δέχομαι το ρίσκο», ο Α. Τσίπρας τα
καλλωπισμού του κακού εκπαιδευτικού μας συστήματος. γυρίζει: Εννοούσα, λέει, ότι δέχομαι... ότι
υπάρχει ρίσκο! Οπως τότε που ζητούσε
Οι έλληνες πολιτικοί έχουν αποτύχει παταγωδώς στη δι-
όλες οι χώρες να παράξουν εμβόλιο
αχείριση δύο θεμάτων της αποκλειστικής αρμοδιότητάς
και μετά είπε όποιες μπορούν. Αλλά με
τους: των δημόσιων οικονομικών και της δημόσιας εκ- τα συνεχή «ήξεις-αφήξεις», ο κόσμος
παίδευσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορεί την κυβέρνηση ότι με τις βουίζει και καταδικάζει ανάλογα.
αλλαγές στέλνει τα παιδιά στην απαγορευμένη συνταγματι-
ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΑΘΗΝΑ
κά ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μάλλον δεν υπήρχε
άλλη λύση πια – μάλλον πρέπει να ιδιωτικοποιήσουμε και
– My name is Τόμπρας. Πάκης Τόμπρας.
τα δημόσια οικονομικά. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΣΕΧΙΑΣ
l 30 χρόνια, 1.400 σελίδες, 1.500.000 λέξεις, 10.000.000
γράμματα – να την η αστρική σκόνη που ονειρευόμουν να
γίνω. Τα κατάφερα.
Διόδωρος Κυψελιώτης diodorus@tovima.gr
 Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Βιβλία
2 7
Στην «Κλέφτρα των φρούτων» ο Πέτερ Αντίσταση, δωσιλογισμός, το μετακατοχικό
Χάντκε στοχάζεται την ανθρώπινη εμπειρία Παρίσι και ο θεατρικός του κόσμος
και την αξία των απλών πραγμάτων στο «Νιλς» του Αλεξί Ραγκουνιό

Ο Σωτήρης Σπαθάρης στην

αυλή του σπιτιού του, στην
Κηφισιά, με πιτσιρικάδες
της γειτονιάς, γύρω στο
1960, τον καιρό που
κυκλοφόρησαν για πρώτη
φορά τα απομνημονεύματά
του (Συλλογή
Γιάννη Κόκκωνα)

ελληνικό

Αυτοβιογραφία
ενός ελάσσονος
Μνημείο λόγου, πολύτιμη πηγή για το ελληνικό θέατρο σκιών και τα λαϊκά θεάματα,
τα απομνημονεύματα του μεγάλου καραγκιοζοπαίχτη Σωτήρη Σπαθάρη αποτελούν ταυτόχρονα
μαρτυρία ενός αφανούς πρωταγωνιστή για τη μεγάλη ιστορία του 20ού αιώνα σ. 4-5
2 14 TO BHMA βιβλια Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Μυθιστόρημα
Ο Πέτερ Χάντκε επιχειρεί
να συλλάβει το άχρονο, όχι
για να μας εξηγήσει κάτι, αλλά για
να μας πει εκείνα που δύσκολα
τα καταλαβαίνουμε

τα περίχωρα της πόλης ως την εξοχή που θα

μπορούσε να ολοκληρωθεί και σε μια μέρα.
Στο ταξίδι αυτό, που θα διαρκέσει τρεις μέ-
ρες, ο αφηγητής συναντά μια νέα γυναίκα,
την Αλέξια, την «Κλέφτρα των Φρούτων». Κι
από εδώ και πέρα με μία αριστοτεχνική κίνη-
ση, η αφήγηση θα μεταφερθεί από το πρώτο
πρόσωπο στην Κλέφτρα των Φρούτων. Γιατί
ενώ στον αφηγητή έχουμε ένα προσωπείο
του Χάντκε, η Αλέξια είναι το προσωπείο του
Peter αφηγητή. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει
Handke κανείς ολοκληρώνοντας την ανάγνωση. Είναι,
Η Κλέφτρα με άλλα λόγια, η επίγευσή της.
των Φρούτων.
Ή, Απλό ταξίδι Ο εσωτερικός μεγάκοσμος
στην ενδοχώρα «Απλό ταξίδι στην ενδοχώρα», μας λέει ο Χά-
Μετάφραση ντκε στον υπότιτλο. Το ταξίδι δεν είναι τόσο
Μαρία Αγγελίδου. «απλό» βέβαια. Ο μικρόκοσμος της επαρχίας
Εκδόσεις Gutenberg, και της εξοχής γίνεται μεγάκοσμος, αφού οι
2020, σελ. 488, εναλλαγές των σκηνών και τα μικροπεριστα-
τιμή 17 ευρώ
τικά αντικατοπτρίζονται στον εσωτερικό κό-
σμο. Σαν να κινεί ο συγγραφέας μια κάμερα,
χωρίς όμως η γραφή του να είναι κινηματο-
γραφική, αν κι ο Χάντκε γνωρίζει όσοι λίγοι
πεζογράφοι τη γλώσσα του κινηματογράφου.
Εδώ μοιάζει να ακινητούν ή να κινούνται τα
τοπία περισσότερο από τους ανθρώπους. Και

Φωτογραφία: REUTERS/Christian Hartmann

να αποκαλύπτουν τον χρόνο που περιέχουν. Ο
Χάντκε επιπλέον «συναντά» μέσω των αναμνή-
σεων και των ιπποτών τον Θερβάντες και τον
Χέλντερλιν μέσα στο κατακαλόκαιρο. Λεπτο-
μέρειες, σιωπές, καταβυθίσεις συμπλέκονται
με πλήθος μικρές εγκιβωτισμένες αφηγήσεις.
Οι μετακινήσεις στον χώρο είναι όμως εσω-
τερικές – παρά την απόλυτη ακρίβεια στις

Γοητευτικό ταξίδι
περιγραφές και τα τοπωνύμια. Ετσι, με τρόπο
απολύτως φυσικό οι απλούστερες αισθήσεις
μετατρέπονται σε μεγαλειώδεις μεταφορές.
Το τοπίο παγιδεύει τα πρόσωπα – και τα με-
ταμορφώνει.

στην αυτογνωσία
Είχαμε καιρό να δούμε σε σύγχρονο μυθιστό-
ρημα γυναικεία μορφή σαν την Κλέφτρα των
Φρούτων. Η Αλέξια είναι ανεξάρτητη, φιλέ-
ρευνη, αλλά και με σπάνιο αίσθημα ελευθε-
ρίας. Ποιος είναι αυτός ο κόσμος που μας
αρνείται τις απαντήσεις; Τι ρόλο παίζουν,
Ο Πέτερ Χάντκε μάς μεταφέρει με το βιβλίο του στον μικρόκοσμο λόγου χάρη, τα δέντρα από όπου κλέβει τα
φρούτα η Αλέξια; Ποιο είναι το δέντρο της
της Πικαρδίας και στον μεγάκοσμο της εσωτερικής ζωής γνώσης; Υπάρχει; Η κίνησή της στον μικρό-
κοσμο-μεγάκοσμο του μυθιστορήματος είναι
πράξη αυτογνωσίας: Οπως και η αντίστοιχη
Του Αναστάση Βιστωνίτη του αφηγητή.

Σ
χεδόν κανείς δεν περίμενε πως το
2019 η Σουηδική Ακαδημία θα
απένεμε το βραβείο Νομπέλ Λογο-
τεχνίας στον Πέτερ Χάντκε. Είχε
προηγηθεί διεθνής σάλος εξαιτί-
ας της αμέριστης υποστήριξής του στον Σλό-
μπονταν Μιλόσεβιτς κατά τη διάρκεια του
Τα ζιγκ γιουγκοσλαβικού πολέμου – και αργότερα. Ο
Χάντκε έφτασε μάλιστα στο σημείο να παρα-
ζαγκ και οι στεί στην κηδεία του Μιλόσεβιτς προκαλώντας
παρακάμψεις την μήνιν τόσο στα Βαλκάνια όσο και στην
υπόλοιπη Ευρώπη. Η Ακαδημία όμως έχει τη
του Πέτερ δική της λογική και δεν διστάζει συχνά να κι-
Χάντκε είναι νηθεί αντίθετα στο ρεύμα. Αν είχε απονείμει
το βραβείο στην επίσης Αυστριακή Ελφρίντε
αλλαγές της Γέλινεκ, γιατί δεν θα έπρεπε να τιμήσει και
τον Χάντκε, που είναι δύο κλάσεις ανώτερος
οπτικής γωνίας, ως συγγραφέας;
στιγμιαίες Δύο χρόνια προτού τιμηθεί με το Νομπέλ ο
Χάντκε εξέδωσε την Κλέφτρα των Φρούτων,
θαρρείς, ένα από τα γοητευτικότερα (και δυσκολότερα)
αλλά με έργα του, που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα
ελληνικά, μεταφρασμένο ευρηματικά από τη
ανεπανάληπτη Μαρία Αγγελίδου, η οποία ανήκει στις καλύ-
ποιητικότητα, τερες μεταφράστριές μας από τη γερμανική
γλώσσα. Μυθιστόρημα πρωτότυπο, βαθύ και
που θυμίζει ευαίσθητο, που προϋποθέτει αναγνώστες με
τις καλύτερες μεγάλες μεν απαιτήσεις από τη λογοτεχνία,
χωρίς ωστόσο να είναι απαραιτήτως εξοικει-
στιγμές του ωμένοι με το έργο του Χάντκε.
γερμανικού Λέγοντας ότι το μυθιστόρημα τούτο είναι δύ-
σκολο δεν εννοώ πως διαβάζεται δύσκολα.
εξπρεσιονισμού Απλώς, δεν πρόκειται για βιβλίο με το οποίο
περνάει κανείς την ώρα του ή διαβάζοντάς Μια «θηλυκή» flâneur
το ανυπομονεί να γυρίσει σελίδα. Αυτός ο Η Κλέφτρα των Φρούτων είναι μια περιπλανώ-
μάστορας έχει τη σπάνια ικανότητα να μετα- μενη, όχι όμως σαν κι αυτές που συναντούμε
τρέπει τη σωματική σε πνευματική εμπειρία στο κλασικό μυθιστόρημα αλλά μια θηλυκή
χωρίς να προβαίνει σε μεταφυσικές αναγω- flâneur – χωρίς ωστόσο τη μελαγχολία που
γές. Και αρχίζοντας την ανάγνωση του μυθι- προϋποθέτει ο Μπένγιαμιν. (Εκτός κι αν εκλά-
στορήματος αναρωτιέσαι: πώς εξηγείται που βουμε σαν μελαγχολία την ελαφρά ειρωνεία
ο Χάντκε το χαρακτήρισε ως «το τελευταίο που συναντούμε πού και πού.) Γιατί και τα
του έπος»; Για να διαπιστώσεις από τη μέση μέρη που δεν είναι άξια λόγου, όπου «δεν
περίπου και μετά πως η μεταφορά του (γιατί προσέχουμε λεπτομέρειες», «γίνονται εικό-
περί μεταφοράς πρόκειται) έχει την εξήγησή νες μόνον όταν βρεθεί κανείς εκεί, παρών
αυτός χωρίς να έχει συνείδηση της παρου-
της. Επος, στο κάτω-κάτω, σημαίνει «λόγος»,
«αφήγηση». Κι εδώ δεν μιλούν μόνο (ή δεν σίας της δικής τους». Τα απεικάσματα αυτά
μιλούν τόσο) οι άνθρωποι, όσο τα πράγματα «σχηματίζονται πολύ αργότερα, συχνά χρόνια
και τα τοπία, της φύσης και του άστεως, σε ή δεκαετίες αργότερα».
μια διαλεκτικού τύπου αφήγηση που χαρα- Κι όμως, σε όλα τούτα δεν υπάρχει τίποτε
κτηρίζει και τα προηγούμενα έργα του αντι- αφηρημένο. Τα πρόσωπα, τα τοπία, οι λεπτο-
συμβατικού Χάντκε. Ο οποίος επιχειρεί να μέρειες, όλα είναι πραγματικά. Εκείνο που δι-
συλλάβει το άχρονο, όχι για να μας εξηγήσει αφέρει είναι η οπτική γωνία. Και υπό αυτήν ο
κάτι, αλλά για να μας πει εκείνα που δύσκολα Χάντκε «κοιτάζει» τον χρόνο. Τα ζιγκ ζαγκ και
τα καταλαβαίνουμε. οι παρακάμψεις του είναι αλλαγές της οπτικής
Ταξίδι στην Πικαρδία
γωνίας, στιγμιαίες θαρρείς, αλλά με ανεπανά-
ληπτη ποιητικότητα, που θυμίζει τις καλύτερες
Ενας συγγραφέας περπατά στον κήπο του σπι- στιγμές του γερμανικού εξπρεσιονισμού. Και
τιού του στα περίχωρα του Παρισιού, όπου τον ενώ οι περιγραφές αποτυπώνονται με μονα-
τσιμπάει μια μέλισσα στα δάχτυλα του ποδιού. δική ενάργεια, δημιουργούν ταυτοχρόνως και
Τον ενοχλεί ο γείτονάς του, αλλά κι ο τελευ- ένα πεδίο που τις υπερβαίνει.
ταίος νιώθει δυσάρεστα εξαιτίας της ηρεμί- Το βιβλίο αυτό είναι το λιγότερο «προκλητι-
κό» (φαινομενικά εν τούτοις) μυθιστόρημα
ας που επικρατεί στο σπίτι του συγγραφέα.
Το τσίμπημα όμως λειτουργεί σαν έναυσμα του Χάντκε, αλλά και το πιο απαιτητικό και
για να πραγματοποιήσει ο συγγραφέας ένα φιλόδοξο. Εργο περισυλλογής και ταυτοχρό-
ταξίδι στην Πικαρδία. Δεν θα το έλεγες «τα- νως μια σε βάθος σπουδή της εμπειρίας. Με
ξίδι». Μοιάζει περισσότερο με εκδρομή από μια λέξη: σπουδαίο.
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Η Μελίνα Μερκούρη στο σπίτι
της στην Αθήνα, σε μια στιγμή
αυτοσυγκέντρωσης, γράφοντας
και χαμογελώντας
Συνεντεύξεις και
φωτογραφίες της
Μελίνας Μερκούρη,
αναμνήσεις
και ενθυμήσεις
ανθρώπων του
περιβάλλοντός της
σε ένα νέο βιβλίο
TOY ΜάρκοY Καρασαρίνη
Στιγμιότυπα μιας ζωής
Δ
εν τη γνώριζε κανείς ως Μα-
ρία-Αμαλία. Με την οικειό-
τητα με την οποία κάποιοι
άνθρωποι μοιάζει να προ-
σελκύουν τη χρήση του μι-
κρού τους ονόματος από όλους ήταν η «Με-
λίνα». Εγγονή του δημάρχου της Αθήνας
Σπύρου Μερκούρη, γυναίκα από πολιτι-
κή οικογένεια που επέλεξε να σταδιοδρο-
μήσει στο θέατρο, πρόσωπο που άλλαξε
ουσιαστικά την πορεία του βίου της λόγω
της δικτατορίας των συνταγματαρχών, η
Μελίνα Μερκούρη άσκησε επιρροή στην
ελληνική δημόσια ζωή για πολλές δεκαετί-
ες. Παράλληλα, αναδείχθηκε σε σύμβολο
της χώρας στο εξωτερικό τόσο χάρη στην
παρουσία της στη μεγάλη οθόνη όσο και
χάρη στην έντονη αντιπαράθεσή της με τους
πραξικοπηματίες του 1967. Στον απόηχο
του αφιερωμένου στη μνήμη της από το
υπουργείο Πολιτισμού έτους 2020 το ευ-
σύνοπτο βιβλίο της δημοσιογράφου Εύας
Νικολαΐδου Μελίνα Μερκούρη. Αγνωστα
αποτυπώματά της περιλαμβάνει αντανα-
κλάσεις από όλα τα παραπάνω και κυρίως
από την περίοδο της δεκαετίας του ’80,
όταν η άνοδος του ΠαΣοΚ στην εξουσία
την έφερε στη θέση της πρώτης γυναίκας
υπουργού Πολιτισμού.
Τρεις συνεντεύξεις της Εύας Νικολαΐδου με
τη Μελίνα Μερκούρη και μια κοινή συζή-
τηση με την τότε πρωθυπουργό της Ινδίας
Ιντιρα Γκάντι με φόντο την εκδρομή της
τελευταίας στους Δελφούς κατά τη διάρ-
κεια της επίσημης επίσκεψής της στην Ελ-
λάδα το 1983 αποτελούν το κύριο σώμα
του βιβλίου. Το πολιτικό και το προσωπικό
στοιχείο συνυπάρχουν, ωστόσο όπως θα
περίμενε κανείς, ο αυθορμητισμός της Μερ-
κούρη επιβάλλεται: μιλάει για τις δαπάνες
του πολιτισμού, επικαλείται την αναγκαιό-
τητα της περίφημης τότε «πολιτιστικής απο-
κέντρωσης», η ατάκα όμως που ξεχωρίζει
είναι εκείνη για το βιβλίο Hélène de Troie
της Ντανιέλ Καλβό που διαβάζει εκείνες
τις ημέρες – «Η ομορφιά είναι ικανή για
όλα. Θαυμάζω όμως και τον Πάρη. Ηταν
άνδρας με αυτοπεποίθηση». Ενα τηλεφώ-
νημα του Ανδρέα Παπανδρέου για κάτι
που πρέπει να διευθετηθεί παρεμβάλλεται,
καταθέτει την εκτίμησή της γι’ αυτόν, εκείνο
όμως που μένει είναι η απάντησή της για
τη μοναξιά: «Προτιμώ να έχω παρέα μου
ακόμα και κάποιον που αντιπαθώ παρά να
νιώθω μόνη κι έρημη». Πιθανότατα δεν θα
περίμενε να ηχούν επίκαιρα και σήμερα
τα όσα έλεγε το 1989 για την ανισότητα
στις σχέσεις μεταξύ των φύλων αλλά όσα
δημοσιοποιούνται στην ελληνική εκδοχή
του #MeToo υπενθυμίζουν προεκτάσεις
βιβλια TO BHMA 15 3
Μαρτυρία
Εύα
Νικολαΐδου
Μελίνα Μερκούρη.
Αγνωστα
αποτυπώματά της
Εκδόσεις Ι. Σιδέρης,
2020, σελ. 146,
τιμή 16 ευρώ
της που διατηρούνται αναλλοίωτες, υπο- κό και πλούσια εικονογραφημένο με πολ- του οποίου είναι άλλο ένα στιγμιότυπο της
φωτισμένες, στο παρασκήνιο. λές από τις εμβληματικότερες εικόνες της Μανουέλλας Παυλίδου από τα χρόνια της
Μερκούρη με τις οποίες έχει εντυπωθεί αυτοεξορίας της Μελίνας Μερκούρη στο
Ενας ευθύς χαρακτήρας
στη σύγχρονη συλλογική μνήμη, από τη Παρίσι: «Οσο διαρκούσε η χούντα είχε πά-
Ισης ωστόσο αξίας με τα δικά της λόγια «Στέλλα» και το «Ποτέ την Κυριακή» ως τη νω από την τηλεόραση […] μια φωτογραφία
είναι και όσα άνθρωποι του στενού της φωτογραφία της με φόντο την Ακρόπολη, των συνταγματαρχών. Στην αρχή ντράπηκα
περιβάλλοντος σημειώνουν για τον χαρα- συνιστά συλλογή ψηφίδων που αποδίδουν να ρωτήσω, αλλά μετά από λίγες μέρες δεν
κτήρα της Μελίνας Μερκούρη, αρχής γε- με ακρίβεια την όψη του χαρακτήρα της. κρατήθηκα: “Α, θέλω να τους βλέπω συνέ-
νομένης από τη φίλη και συνεργάτιδά της Χαρακτηριστικότερο ίσως για την ευθύτητα χεια, μήπως και ξεχάσω να τους μισώ”».
Μανουέλλα Παυλίδου. «Είτε μιλούσε με
το παιδί του καφενείου είτε με τον Μιτεράν
ήταν ο εαυτός της» – ένας εαυτός χωρίς
διάθεση για συμβιβασμούς: «Πρέπει να
μπορείς να παίρνεις τη βαλίτσα σου και να
φεύγεις» της είχε πει κάποτε. Αυτή η άμεση Yijie Zhuang
εκφραστικότητα τονίζεται από όλους: τον
Ευάγγελο Βενιζέλο, την Ελένη Γλύκατζη-
Αρβελέρ, τον Νίκο Σταμπολίδη, την Κάτια
Δανδουλάκη, τον Γιώργο Νταλάρα. Η Μα-
ρίνα Λαμπράκη-Πλάκα προσθέτει μια ση-
μαντική επισήμανση ως προς την πολιτική
της παρουσία: «Ως υπουργός Πολιτισμού
[…] απέδειξε ότι μια εμπνευσμένη γυναί-
κα, προικισμένη σε υψηλό βαθμό με αυτό ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ
που σήμερα αποκαλούμε “συναισθηματική
νοημοσύνη”, θα μπορούσε να ανατρέψει
όλα τα ανδρικά στερεότυπα της πολιτικής
ηγεσίας». Και ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς Η Αρχαία Κίνα ζωντανεύει
τονίζει ξανά την αίσθηση του οικείου: «Οι
αυθεντικές προσωπικότητες δεν έχουν ανά-
γκη από επώνυμα ή ιδιότητες. Υπάρχουν
μπροστά στα μάτια σας!
και θέλγουν από μόνες τους».
Το σύντομο βιβλίο της Εύας Νικολαΐδου,
συμπληρωμένο με αναλυτικό βιογραφι-
Τέταρτο
βιβλίο
της best-seller
Πιθανότατα δεν θα σειράς 24 ΩΡΕΣ
περίμενε να ηχούν ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ
επίκαιρα και σήμερα τα
ΙΣΤΟΡΙΑ
όσα έλεγε το 1989 για την
ανισότητα στις σχέσεις από τις
μεταξύ των φύλων αλλά εκδόσεις
όσα δημοσιοποιούνται
στην ελληνική εκδοχή του
#MeToo υπενθυμίζουν
προεκτάσεις της
που διατηρούνται
αναλλοίωτες, Σ Ε ΟΛ Α ΤΑ Β Ι Β Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α K A I Σ Τ Ο B R A INF O O D.G R
υποφωτισμένες, E M A I L : C O N TAC T @ B R A INF O O D.G R · Τ Η Λ .: 210 2 51412 3
στο παρασκήνιο
4 16 TO BHMA βιβλια

Aπομνημονεύματα
Δύο ανέκδοτες γραφές των αυτοβιογραφικών κειμένων
του θρυλικού καραγκιοζοπαίχτη που κυκλοφορούν με
την επιμέλεια του ιστορικού Γιάννη Κόκκωνα δίνουν
ένα αυθεντικό πορτρέτο του ανθρώπου και της εποχής του

Ο Καραγκιόζης
Της Λαμπρινής Κουζέλη

Σ
τον Μεσοπόλεμο, όταν οι λό-
γιοι και οι καλλιτέχνες της γε-
νιάς του 1930 αναζητούσαν
την ελληνικότητα στη λαϊκή
τέχνη, τρεις δημιουργοί απο-
του Σωτήρη Σπαθάρη
τελούσαν την ιερή τριάδα που θαύμαζαν:
Ο απομνημονευματογράφος αγωνιστής
Μακρυγιάννης, ο λαϊκός ζωγράφος Θε- Οι Σπαθάρηδες,
όφιλος και ο καραγκιοζοπαίχτης Σωτή- πατέρας και γιος, με τον
ρης Σπαθάρης. Καραγκιόζη στη μέση.
Πατέρας του Ευγένιου Σπαθάρη, με τις Αντίγραφο έργου που
παραστάσεις του οποίου μεγαλώσαμε παρουσίασε ο Ευγένιος
στις πλατείες αλλά και στην τηλεόραση, ο Σπαθάρης στην πρώτη
Σωτήρης Σπαθάρης (1887-1974) είχε μια του έκθεση ζωγραφικής,
ζωή βγαλμένη από μελόδραμα του ελλη- το 1949, φιλοτεχνημένο
νικού κινηματογράφου. Παιδί άγνωστων από τον ίδιο (Συλλογή
οικογένειας Σπαθάρη)
γονιών, υιοθετήθηκε από τους Σαντορι-
νιούς Μαριέττα και Ευγένιο Σπαθάρη.
Ανίκανος για εργασία ύστερα από ένα
ατύχημα και σχεδόν τυφλός, ο Ευγένιος
βγαίνει στη ζητιανιά και ο μικρός Σωτή-
ρης αναγκάζεται να παρατήσει το δημοτι-
κό για να τον συνοδεύει. Η ανέχειά τους
είναι ακραία και η κοινωνική περιφρόνη-
ση που προκαλεί τραυματική. Παρηγοριά
του, η αγάπη του για τον Καραγκιόζη.
Μαθητής για λίγο του καραγκιοζοπαίχτη
Θεοδωρέλου, αρχίζει να δίνει τις πρώτες
του παραστάσεις στα εφηβικά του χρόνια.
Οι συγκρούσεις στο σπίτι είναι πολλές.
Αρχίζει να αλητεύει και πιάνει επαφές
με τον υπόκοσμο της Αθήνας. Για να βι-
οποριστεί, δουλεύει οικοδόμος, πλακάς.
Παντρεύεται, επιστρατεύεται το 1917,
βρίσκεται στο Μακεδονικό μέτωπο, λι-
ποτακτεί. Στην Αθήνα της δεκαετίας του
1930 γνωρίζει τον Γιάννη Τσαρούχη και
μέσω αυτού τη λογιοσύνη της εποχής.
Τον προβάλλουν στον Τύπο, του παραγ-
γέλνουν παραστάσεις για εκδηλώσεις,
γίνεται διάσημος. Δίνει παραστάσεις σε
όλη την Ελλάδα, ώσπου συνταξιοδοτεί-
ται, για λόγους υγείας, το 1947, διδάσκο-
ντας και βοηθώντας πάντα ως τον θάνατό χτη, αλλά και την περιπέτεια της γραφής γραφίας του Σπαθάρη, γραμμένης από θα τον διάβαζαν πολλοί μορφωμένοι
του τον γιο του Ευγένιο. Σκηνικό αυτής των απομνημονευμάτων του, η οποία εί- τον ίδιο και βασισμένης σε αφηγήσεις άνθρωποι – γράφει σε λαϊκή δημοτική
της ταλαιπωρημένης, περιπετειώδους και ναι εξίσου συναρπαστική με τη ζωή του του βιογραφούμενου. Το 1944, ο Σπα- με στοιχεία καθαρεύουσας που είχε πιά-
δημιουργικής ζωής είναι η Ελλάδα των συντάκτη τους. θάρης, με τα λειψά γράμματα που ήξε- σει το αφτί του στις επαφές του με τον
Βαλκανικών και των παγκόσμιων πολέ- ρε, αρχίζει να καταγράφει επεισόδια κόσμο, ο Καρτσωνάκης την προσαρμό-
μων, οι αλάνες του Μεταξουργείου με Γράφοντας απομνημονεύματα από τη ζωή του και ο Καρτσωνάκης τα ζει σε μια δημοτική που αρμόζει, κατά
τους άγριους πετροπόλεμους των παιδιών Τον Σπαθάρη πείθει να γράψει τα απο- επιμελείται: αλλάζει την ορθογραφία τη γνώμη του, σε έναν αγράμματο λαϊκό
και οι ταβέρνες των λαϊκών συνοικιών με μνημονεύματά του ο ζωγράφος Νίκος και τη στίξη, αλλά και λέξεις και φρά- αφηγητή. Κάποιες σελίδες αυτής της
τους νταήδες του υποκόσμου, αλλά και η Καρτσωνάκης (Νάκης), ο οποίος συλ- σεις ολόκληρες. Τη μεικτή γλώσσα του δουλειάς διαβάζει ο Σικελιανός και τις
εξοχική Κηφισιά της αναψυχής της δια- λαμβάνει το εκδοτικό σχέδιο μιας βιο- Σπαθάρη, ο οποίος – μια και ήξερε ότι δημοσιεύει με θαυμαστικά σχόλια στα
νοητικής ελίτ και η κοσμοπολίτικη Σύρα,
η επαρχιακή Δράμα και τα νοσοκομεία
του πολέμου.

Οι εκδόσεις Ο συγγραφέας σε πρώτο πρόσωπο

Η ζωή του Σπαθάρη δεν μας είναι άγνω-
στη. Τα απομνημονεύματά του κυκλοφο-
ρούν από το 1960 σε εκδόσεις που ανα-
τυπώνονται (τελευταία από την Αγρα το
2010). Μια βόλτα του ιστορικού Γιάννη
Κόκκωνα στα παζάρια των ρακοσυλλε-
κτών της Ιεράς Οδού το 2013 έφερε στην
επιφάνεια δύο ακόμη εκδοχές των απο-
μνημονευμάτων αυτών, αυθεντικότερες
και πληρέστερες. Μία πρώτη σύντομη
εκδοχή γραμμένη το 1944, γνωστή από
δημοσιεύσεις αλλά χαμένη ως τώρα, και
μια παντελώς άγνωστη εκδοχή γραμμένη
στο διάστημα 1950-1955. Αυτά τα δύο
κείμενα κυκλοφορούν τώρα, με επιμέλεια
και σχόλια του Κόκκωνα, σε μια εξαι-
ρετικά καλαίσθητη πολυτελή έκδοση με
πλούσια εικονογράφηση (Σωτήρης Σπα-
θάρης, Τα απομνημονεύματά μου, Πα-
νεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2020). Η
έκδοση δεν αφηγείται μόνο τον βίο και
το έργο του σημαντικού καραγκιοζοπαί-
Για τη γνωριμία του με τον Σικελιανό
«Οταν ο Νάκης μου ’πε που ο Σικελιανός θέλει να διαβάσει αυτά που ‘γραψα, εγώ αποφτή την ώρα κατάλαβα πως κι
εγώ κάτι στοιχίζω. […] Γι’ αυτό την άλλη μέρα κατά το βραδάκι, αφού τον βρήκα στο ζαχαροπλαστείο του Μιλάνου πο
’ναι στην Κηφισιά, τον χαιρέτησα και του τα ’δωσα. […] Σε λίγο μου λέει ο ποιητής: Ωστε έτσι, Σπαθάρη, κάνεις τέ-
τοιο γράψιμο κι εγώ δεν το ’ξερα. Να που τώρα το ’μαθα. Και έμαθα και το σπουδαιότερο, πως εσύ για να μάθεις
τα γράμματα έκανες προπόνηση στους σταυρούς του νεκροταφείου, γιατί εκεί τα ’βλεπες τα γράμματα σταθερά
και μεγάλα. Οταν οι φίλοι του του ’πανε: Τι είναι αυτά που διαβάζεις, ποιητά μου; τους λέει: Τα απομνημονεύμα-
τα τουτουνού του Σπαθάρη, που για μένα, τον Σικελιανό, απομνημονεύματα είναι αυτά και του Μακρυγιάννη».
Για την προσφορά του στο θέατρο σκιών
«Ολα τα χρόνια της ζωής μου η μανία μου ήτανε κάτι νέο ή κάτι το καλύτερο να φιάξω απάνω στην τέχνη μου.
[…] Στο δρόμο που πήγαινα κι έβρισκα κάτι που εγώ το θεωρούσα χρήσιμο για τη δουλειά μου, ξύλο, ντενεκέ, σί-
δερο, καρφί, το πήγαινα στο σπίτι μου και αμέσως εσκεβόμουνα τι εργαλείο μπορώ να το κάνω. Γι’ αυτό όλοι οι
συνάδελφοί μου […] ερχόντουστε ταχτικά στο σπίτι μου ή εκεί που ’παιζα. Ο σκοπός τους ήτανε να ιδούνε τι το
νέο έφιαξα. […] Το 1934 έφιαξα δύο μικρές σκηνές του καραγκιόζη, που ’χε η κάθε σκηνή δύο πανιά με το τελευ-
ταίο σύστημα, με ηλεκτρική εγκατάσταση… […] Οι σκηνές είχανε τέτοια τέχνη που η μια εστόλισε την αίθουσα του
Ελληνικού Μουσείου Θεαμάτων και η άλλη την αίθουσα της Ελληνικής Τέχνης. […] Το 1951 έκανα μια σκηνή του
καραγκιόζη από 48 φύλλα λαμαρίνας, με ενάμισι κυβικό ξύλα, 5 μέτρα μάκρος […], με σκεπή, με πάτωμα, με δύο
πανιά, με αυλαία και την πρόσοψη την στολίζει με την λαϊκή μου ζωγραφική ο Δυσσέας Ανδρούτσος που ορκίζει
τα παλληκάρια του στα Σάλωνα, για να παίζει το παιδί μου όπου του πει ο Τουρισμός».

Ελεύθερα Γράμματα τον Οκτώβριο του
1945. Ο δημόσιος έπαινος του Σικελια-
νού εδραιώνει τη φήμη του Σπαθάρη
στους κύκλους των διανοουμένων της
Αθήνας και ο Σπαθάρης θα τον φέρει
διά βίου ως παράσημο γραφής, αλλά
ανατρέπει τις φιλοδοξίες του Καρτσω-
νάκη, ο οποίος απομακρύνεται. Ο Σπα-
θάρης θα προσπαθήσει να εκδώσει αυτά
τα απομνημονεύματά του το 1948 χωρίς
επιτυχία.
Το 1950, πάντα με σκοπό την έκδοση,
βρίσκει έναν νέο επιμελητή, τον εικοσι-
οκτάχρονο ποιητή, με σπουδές Νομικής,
Λάμπη Χρονόπουλο, που βρισκόταν
στην παρανομία λόγω της συμμετοχής
του στο ΕΑΜ. Ο Χρονόπουλος, εύστρο-
φος και καλλιεργημένος, διαβάζει το
κείμενο του 1944 και τα συμπληρώμα-
τά του και παροτρύνει τον Σπαθάρη να
καταπιαστεί με τα απομνημονεύματα
από την αρχή, συμπληρώνοντας κενά
για την προσωπική του ζωή, εξηγώντας
την καλλιτεχνική του διαμόρφωση και
αναπτύσσοντας αφηγήσεις επεισοδίων
– τον παρακινεί να γράψει μια κανονι-
κή αυτοβιογραφία. Τις αφηγήσεις αυ-
τές, σεβόμενος αυτή τη φορά τη μεικτή
γλώσσα του αφηγητή και αλλάζοντας
μόνο την ορθογραφία της, θα οργάνωνε
χρονολογικά και θα συνέθετε σε ενιαίο
κείμενο από τα ποικίλα σημειώματα του
Σπαθάρη ο νέος επιμελητής. Η καθυστέ-
ρηση της έκδοσης από την πλευρά του
οδήγησε σε ρήξη με τον Σπαθάρη και
ο Χρονόπουλος κρατά τα αυτόγραφα
και το σχετικό υλικό. Ο Σπαθάρης θα
ξαναγράψει τα απομνημονεύματά του
το διάστημα 1957-1959 και θα τυπω-
θούν το 1960, με επιμέλεια της ιστορι-
κού Κατερίνας Φιλδισάκου, και πολλές
περικοπές και επεμβάσεις. Το πλούσιο
υλικό που είχε στην κατοχή του ο Χρο-
νόπουλος, με πολλές σημειώσεις, προ-
σχέδια, αλληλογραφία και κρίσεις για
την τελική έκδοση, είναι εκείνο που πε-
ριήλθε στην κατοχή του Κόκκωνα και το
οποίο εκδίδει τώρα.
Αυθεντικό πορτρέτο
Οξυδερκής παρατηρητής, ο Σπαθάρης
όταν αφηγείται λεπτομέρειες από τις τουρ-
νέ, τις δοσοληψίες με τους θεατρώνες, τις
σχέσεις με συνεργάτες και συναδέλφους,
καταθέτει πολύτιμη ιστορική μαρτυρία
για την απήχηση των λαϊκών θεαμάτων
και την εξέλιξη του θεάτρου σκιών, ενώ
παράλληλα παρουσιάζει απολαυστικά το
πολυάνθρωπο πανόραμα της ελληνικής
κοινωνίας του πρώτου μισού του 20ού
αιώνα. Οι εντυπώσεις του για λογίους
που γνώρισε (τον Γιάννη Τσαρούχη, τον
Σικελιανό, την Ελλη Παπαδημητρίου, τον
Αλέξανδρο Σβώλο κ.ά.) και ιδρύματα με
τα οποία ήρθε σε επαφή (το Αγγλικό Ιν-
στιτούτο, το Γαλλικό Ινστιτούτο) εκτιμούν
τη διασταύρωση της λαϊκής τέχνης με την
αστική διανόηση του Μεσοπολέμου από
τη σκοπιά του παρατηρούμενου και ανα-
παριστούν βήμα-βήμα τη μετακίνηση του
Καραγκιόζη από τις λαϊκές γειτονιές και
τις πλατείες στις αίθουσες πολιτιστικών
εκδηλώσεων και στο μουσείο.
Σεβόμενος το λεξιλόγιο, το τυπικό και τη
σύνταξη του Σπαθάρη, διατηρώντας τις
καυχησιολογίες και τις υπερβολές του
που ενόχλησαν τους προηγούμενους επι-
μελητές και εκδίδοντας διαδοχικά τις δύο
«διασκευές», ο Κόκκωνας αφήνει να σχη-
ματιστεί ένα γνησιότερο γλωσσικό αυτο-
πορτρέτο του καλλιτέχνη και ανθρώπου
Σπαθάρη – πραγματικά άξιο να ενταχθεί
στη μεγάλη παράδοση της πηγαίας αφή-
γησης με το ύφος του προφορικού λόγου
των λαϊκών απομνημονευματογράφων,
όπως είχε νωρίς επισημάνει ο Σικελιανός.
Σωτήρης
Σπαθάρης
Τα απομνημονεύματά μου
Ανέκδοτα αυτοβιογραφικά
κείμενα του λαϊκού
καλλιτέχνη με εισαγωγή,
επιμέλεια και επεξηγηματικά
σχόλια του Γιάννη Κόκκωνα.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις
Κρήτης, 2020,
σελ. 712, τιμή 25 ευρώ
Προσωπογραφία του
Σωτήρη Σπαθάρη
ζωγραφισμένη από
τον Νίκο Καρτσωνάκη
τον Δεκέμβριο του
1944 (Δωρεά του
καλλιτέχνη στην Εθνική
Πινακοθήκη)
Σεβόμενος
το λεξιλόγιο, το
τυπικό και τη σύνταξη
του Σπαθάρη,
διατηρώντας
τις καυχησιολογίες
που ενόχλησαν
τους προηγούμενους
επιμελητές,
ο Κόκκωνας αφήνει
να σχηματιστεί ένα
γνησιότερο γλωσσικό
αυτοπορτρέτο
του καλλιτέχνη και
ανθρώπου Σπαθάρη
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Σίριλ
Μάνγκο
(1928-2021)
Ο επιφανής
βρετανός
βυζαντινολόγος
που πέθανε
στις 8 Φεβρουαρίου
συνέβαλε σημαντικά
στην αναθεώρηση
της εικόνας του
μεσαιωνικού
ελληνικού πολιτισμού
Του
Μάρκου Καρασαρίνη
Η σύγχρονη όψη
του Βυζαντίου
«Δ
εν θα διάλεγα να ζήσω στο
Βυζάντιο»: σε αντίθεση με
τους περισσότερους ιστορι-
κούς, οι οποίοι γοητεύονται
από το αντικείμενο των σπουδών τους σε
βαθμό εξιδανίκευσης, ο Σίριλ Μάνγκο αντι-
στεκόταν στον πειρασμό της ωραιοποίησης
του παρελθόντος. Συναισθηματικά δεμένος
με τον κόσμο αυτό ήταν, όπως παραδεχόταν
σε συνέντευξή του στα «Νέα» τον Μάιο του
2007, επεσήμαινε όμως πως στα μεσαιωνι-
κά χρόνια «η ζωή δεν ήταν ωραία». Εχοντας
γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη και έχοντας
έρθει από νεαρή ηλικία σε επαφή με τα μνη-
μεία, τα ερείπια, τα ίχνη της αυτοκρατορίας
της Νέας Ρώμης, ακολούθησε την αρχική του
κλίση στην αρχαιολογία και διά των κλασικών
σπουδών, πρώτα στο Πανεπιστήμιο του Σεντ
Αντριους και μετά σε εκείνο του Παρισιού,
αναζήτησε στη διάρκεια μιας μακράς στα-
διοδρομίας τη συγκρότηση της σύγχρονης
ιστορικής απάντησης στο ερώτημα «τι είναι
το Βυζάντιο».
Ο Σίριλ Μάνγκο διέγραψε μια λαμπρή ακα-
δημαϊκή πορεία στα Πανεπιστήμια του Χάρ-
βαρντ (1958-1963 και 1968-1973), του Κινγκς
Κόλετζ (1963-1968) και της Οξφόρδης (1973-
1995), όπου δίδαξε κατά σειρά επί τέσσερις
σχεδόν δεκαετίες. Υπήρξε κρίκος μιας αλυσί-
δας ονομαστών βυζαντινολόγων που περιλάμ-
βανε μεταξύ άλλων τους Γκιστάβ Σλουμπερ-
ζέ, Αλεξάντερ Βασίλιεφ, Ανρί Γκρεγκουάρ,
Γκεόργκι Οστρογκόρσκι, Στίβεν Ράνσιμαν.
Γνωστός στην Ελλάδα κυρίως μέσα από το
βιβλίο του Βυζάντιο. Η αυτοκρατορία της
Νέας Ρώμης (εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος
Εθνικής Τράπεζας), μια λοξή ματιά στην κα-
θημερινή ζωή, στη φιλολογία, στην τέχνη και
στην κοσμοθεωρία των Βυζαντινών, ο Μάν-
γκο έδωσε έμφαση στα πολιτισμικά στοιχεία
τα οποία κατά τον ίδιο έχρηζαν μελέτης, ώστε
να αναδειχθεί το πραγματικό υπόβαθρο της
«γεγονοτολογικής ιστορίας» που κυριαρχούσε
στις ιστορικές πηγές της εποχής.
Η ανάδυση μιας νέας εικόνας
Η αναδιάταξη που ζητούσε ο Μάνγκο συνέπε-
σε με μια σημαντική στροφή στις βυζαντινές
σπουδές. Στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης
του The Oxford History of Byzantium (εκδ.
Oxford University Press, 2002) σημείωνε ότι
στη διάρκεια του 20ού αιώνα η πρόσληψη
του Βυζαντίου είχε μεταβληθεί: μια εποχή
μηχανορραφιών, παρακμής και ηθικής έκ-
πτωσης θεωρούνταν πλέον περίοδος επική,
η δεισιδαιμονία που της είχε αποδώσει ο
ιστορικός του 18ου αιώνα Εντουαρντ Γκί-
βιβλια TO BHMA 17 5
μπον αναγνωριζόταν ως πνευματικότητα, η
υποτιθέμενη «αδέξια» τέχνη της ενέπνεε την
αντίδραση στον αποστεωμένο ακαδημαϊκό
κλασικισμό. Μεταπολεμικά, την αντίληψη
της τομής μεταξύ αρχαίων και μέσων χρόνων
αντικατέστησε το παράδειγμα της «ύστερης
αρχαιότητας», μιας μεταβατικής στιγμής πολι-
τισμικών ισορροπιών, ρήξεων και συνεχειών
που διήρκεσε από τον 3ο ως τον 7ο αιώνα
μ.Χ. Κοινή σε λατινικό και ελληνικό κόσμο,
καιρός της Ρώμης και της Ραβέννας, αλλά και
της Κωνσταντινούπολης και της Αλεξάνδρει-
ας, του Αυγουστίνου αλλά και του Γρηγορίου
Ναζιανζηνού, του Αμμιανού Μαρκελλίνου
αλλά και του Προκόπιου, χαρακτηριζόταν
από «ενιαίο πολιτισμικό κλίμα». «Η ύστερη
αρχαιότητα ήταν το πολιτισμικό έδαφος από
το οποίο βλάστησαν τόσο η μεσαιωνική ανα-
τολή όσο και η μεσαιωνική δύση» υπογράμ-
μιζε ο Μάνγκο.
Για τον βρετανό ιστορικό η μεσαιωνική αυ-
τή ανατολή εξελίχθηκε σε ένα πολυεθνικό
κράτος, με τη θρησκεία στο προσκήνιο, λι-
γότερο ανεκτικό από το Ισλάμ και οριακά
ανεκτικότερο από τη δυτική χριστιανοσύνη,
εντός του οποίου η συνύπαρξη των πολιτι-
σμών ήταν περισσότερο ζήτημα ανάγκης
παρά επιλογής. Εμποτισμένο με την έννοια
της «τάξης» επέδειξε αξιοσημείωτη πολι-
τική σταθερότητα και μεγάλη πολιτισμική
άνθηση επιβιώνοντας χωρίς διακοπή από
την αρχαιότητα ως την αυγή των νεότερων
χρόνων, κληροδοτώντας τελικά στη Δύση
την ελληνική παιδεία, τη φιλοσοφία, τον
Ομηρο, ασκώντας επιρροή στην πρώιμη
ιταλική Αναγέννηση. Εκείνο που επεδίω-
κε να μεταδώσει στον αναγνώστη του ο
Μάνγκο ήταν, σύμφωνα με τον καθηγητή
του Πρίνστον και κορυφαίο ειδήμονα της
ύστερης αρχαιότητας Πίτερ Μπράουν, η
αίσθηση των ίδιων των Βυζαντινών για τη
ζωή, την τέχνη και την κουλτούρα τους:
«Αυτό που ακούμε είναι μια ξένη γλώσσα.
Οι πρώιμοι Χριστιανοί επιμένουν να λένε
πολύ διαφορετικά πράγματα από όσα λέμε
εμείς κοιτάζοντας τα μνημεία που οικοδο-
μούσαν και επισκέπτονταν». Το αποτέλεσμα
για τον Μπράουν είναι μια εικόνα της Βυ-
ζαντινής Αυτοκρατορίας που φωτίζει πολ-
λά σημεία τα οποία η σύγχρονη ματιά μας
αδυνατεί να διακρίνει χωρίς καθοδήγηση.
«Το Βυζάντιο δεν χρειάζεται απολογητές. Ο
κομβικός του ρόλος στην ιστορία της Ευρώ-
πης και της Μέσης Ανατολής είναι ιστορικά
καταγεγραμμένος» διαβεβαίωνε το 2002 ο
Σίριλ Μάνγκο – και στην καταγραφή αυτή
συνέβαλε τα μέγιστα και ο ίδιος.
6 18 TO BHMA βιβλια
Κριτική
Η ανάσταση του Καρβάλιο
Του Φίλιππου Φιλίππου
Τ
α τελευταία χρόνια παρατηρεί-
ται το φαινόμενο της έκδοσης
αστυνομικών μυθιστορημάτων
με ήρωες που έχουν δημιουρ-
γήσει παλιοί ή και σύγχρονοι
συγγραφείς. Ο Σέρλοκ Χολμς του Αρθουρ
Κόναν Ντόιλ, ο Ηρακλής Πουαρό της Αγκα-
θα Κρίστι, ο Φίλιπ Μάρλοου του Ρέιμοντ
Τσάντλερ, ο Τζέιμς Μποντ του Ιαν Φλέμινγκ
και μερικοί άλλοι επανέρχονται στο προ-
σκήνιο χάρη σε μερικούς από τους θαυμα-
στές τους που γνωρίζουν άριστα τα μυστικά
της γραφής. Τη σκυτάλη πήρε πρόσφατα ο
Ισπανός, Καταλανός για την ακρίβεια, Κάρ-
λος Θανόν (Βαρκελώνη, 1966), ο οποίος
έγραψε την καινούργια περιπέτεια του Πέπε
Καρβάλιο, ήρωα του Μανουέλ Βάθκεθ Μο-
νταλμπάν με τον τίτλο Κρίση ταυτότητας.
Ο Θανόν, ποιητής, αλλά και συγγραφέας
αστυνομικών, δέχθηκε την πρόταση των
εκδόσεων Planeta και έγραψε το δικό του
μυθιστόρημα, διατηρώντας τις χαρακτηρι-
στικές πτυχές του ύφους του Μονταλμπάν
και ταυτόχρονα προσθέτοντας σε αυτό τη
δική του ποίηση και μελαγχολία, όπως ση-
μειώνει η μεταφράστρια Βασιλική Κνήτου.
Η υπόθεση: Ενώ στη Βαρκελώνη οι κάτοικοι
ζουν στον πυρετό για το δημοψήφισμα για
την ανεξαρτησία της Καταλωνίας από την
Ισπανία, ο ντετέκτιβ Πέπε Καρβάλιο ανα-
λαμβάνει να ξεκαθαρίσει δύο σκοτεινές
υποθέσεις, την εξαφάνιση μιας πόρνης, της
Πιτσιρίκας, και ένα άγριο έγκλημα.
Βασικοί πρωταγωνιστές της ιστορίας είναι ο
Μαξ και η Αμέλια, πρώην άπιστοι εραστές,
τώρα σύντροφοι «στο ίδιο κρεβάτι», γρά-
Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου
Τ
ο Κακό φωλιάζει σε κάθε σελί-
δα της πεζογραφίας (διηγήμα-
τα και μυθιστορήματα) της Μα-
ρίας Κουγιουμτζή, κάνοντας
κουρέλια τους ήρωές της και
οδηγώντας τον ούτως ή άλλως στενόχωρο
κόσμο τους στα όριά του. Ο ψυχικός και
ο σωματικός θάνατος, σε συνδυασμό με
τη σεξουαλική βία, την ηδονική επιδίωξη
του πόνου και τον βασανισμό του έρωτα
αποτελούν τα έκτυπα χαρακτηριστικά της
ανθρωπολογίας της συγγραφέως, με τους
ήρωές της να κινούνται υπό τη σκέπη ενός
ασαφούς ιστορικού χρόνου, στο εσωτερικό
του οποίου παρεισδύει κι ένα αμιγώς φα-
νταστικό στοιχείο: δύσμορφες φιγούρες που
σέρνονται στη γη και νεκροί που μιλούν με
μιαν απόκοσμη λαλιά ή κυνηγούν δυναστικά
(σαν να είναι ακόμη ζωντανοί) τη μνήμη των
δικών τους. Το Κακό όμως θα εμφανιστεί
στο έργο της Κουγιουμτζή και ως απολύτως
πραγματική – και άκρως ανατριχιαστική –
οντότητα: παιδιά που σκοτώνουν εν ψυχρώ
τους γονιούς τους και αγόρια που πεθαί-
νουν φορώντας τα ρούχα της μάνας τους
συν έναν δαιμονικό χορό αίματος, πόνου
και διαστροφής, όπου κυριαρχεί η πυκνή
εναλλαγή μανιώδους φαντασίας και ρεα-
λιστικής οντολογίας του οικτρού και του
θηριώδους στοιχείου των ανθρώπων.
Τα πάντα δείχνουν διαφορετικά στις Νύ-
χτες πυρετού, το καινούργιο, δεύτερο κα-
τά σειρά μυθιστόρημα της Κουγιουμτζή,
που κρατάει από το παρελθόν μόνο την
ένταση του ερωτισμού και την έξαρση της
φαντασίας. Με τη διαφορά πως ο ερωτι-
σμός είναι τώρα απαλλαγμένος από οποια-
Ο καταλανός συγγραφέας Κάρλος Θανόν
επαναφέρει στην ενεργό δράση τον διάσημο
ντετέκτιβ, ήρωα του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν
Φωτογραφία: EPA/Quique Garcia
φει ο συγγραφέας. Κάποια στιγμή, μετά τη
συνάντησή τους, η Αμέλια επιστρέφει στο
σπίτι της και βρίσκει τη γιαγιά και τη μικρή
της αδελφή δολοφονημένες. Ποιος είχε συμ-
φέρον να τις σκοτώσει; Αλλοι ήρωες είναι ο
Μπισκουτέρ, συνεργάτης του Καρβάλιο, η
δημοσιογράφος Λάουρα, και δύο άνδρες,
ο Γκένιο και ο Καρμπονέλ.
Ο Καρβάλιο, προβληματισμένος από τις δι-
αθέσεις του κόσμου για το δημοψήφισμα,
τρομάζει για το ενδεχόμενο απόσχισης της
Καταλωνίας από την Ισπανία. Περιφερό-
Ερωτική
ουτοπία
Στο καινούργιο μυθιστόρημα της Μαρίας
Κουγιουμτζή ο ερωτισμός είναι απαλλαγμένος
από τη βία και τη διαστροφή, παραπέμποντας
σε μια σχεδόν αγγελική σφαίρα
Μαρία
Κουγιουμτζή
Νύχτες πυρετού
Εκδόσεις
Καστανιώτη, 2020,
σελ. 546,
τιμή 20 ευρώ
Στο γραμμένο με χιούμορ
μυθιστόρημά του, ο Κάρλος
Θανόν μάς ξεναγεί στη
Βαρκελώνη, ενώ αποτυπώνει
την οικονομική κρίση που
έχει πλήξει την Ισπανία
Carlos
Zanon
Κρίση ταυτότητας
Μετάφραση
Βασιλική Κνήτου.
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2020,
σελ. 464, τιμή 17,70 ευρώ
μενος στη Βαρκελώνη και στη Μαδρίτη,
σαν χαμένος, νιώθει διχασμένος σχετικά
με την εθνική του ταυτότητα. Αφηγούμε-
νος την ιστορία του, ο Θανόν μνημονεύει
συχνά τον Μονταλμπάν, τον αποκαλεί «Συγ-
γραφέα», θυμίζει πως ο Καρβάλιο είναι
λογοτεχνικός ήρωας και τον βάζει να λέει
πως όταν πέθανε ο δημιουργός του ένιωσε
κάτι «που έμοιαζε με ανακούφιση. Υστε-
ρα μοναξιά», ενώ διανθίζει το κείμενό του
με ονόματα πολιτικών (Ντόναλντ Τραμπ,
βασιλιάς της Ισπανίας), ποδοσφαιριστών
δήποτε παράμετρο βίας και διαστροφής,
παραπέμποντας σε μια σχεδόν αγγελική
ή ουτοπική σφαίρα, ενώ η φαντασία τεί-
νει να ταυτιστεί καθ’ ολοκληρίαν με την
πραγματικότητα. Εκείνο που πρωτίστως
παρακολουθούμε κατά το ξεδίπλωμα του
μίτου της πλοκής είναι ο παραληρηματικός
λόγος μιας γυναίκας η οποία παραμένει επί
χρόνια κλινήρης (ζώντας σε ένα ατέλειω-
το κομφούζιο) ή έχει ήδη απέλθει από τα
εγκόσμια, αφήνοντας πίσω τα προθανάτια
οράματά της. Ενας τελευταίος, οργιώδης
αποχαιρετισμός; Μια ύστατη προσπάθεια
για άντληση των χαμένων ζωικών χυμών;
Ή ένας τρόπος να αρπαχτεί η ηρωίδα από
όσα δεν απολάμβανε όταν το σώμα της
διατηρούσε ακόμη τις δυνάμεις και την
ορμή του; Η απάντηση εξαρτάται από το
πώς θα ερμηνεύσει κανείς τα λεγόμενα της
πρωταγωνίστριας ή από το πώς θα εκλάβει
τις σχέσεις της με τα άλλα πρωταγωνιστικά
πρόσωπα της αφήγησης, τα οποία δεν απο-
κλείεται να αποτελούν απλώς παραλλαγές
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
(Λιονέλ Μέσι, Κριστιάνο Ρονάλντο), καλ-
λιτεχνών (Τομ Τζόουνς, Γιόκο Ονο, Ελβις
Πρίσλεϊ), ανθρώπων του κινηματόγραφου
(Αντρέι Ταρκόφσκι, Μπίλι Γουάιλντερ,
Μάρλον Μπράντο), συγγραφέων (Ουίλιαμ
Σαίξπηρ, Ρομπέρτο Μπολάνιο, Σταντάλ,
Τσέζαρε Παβέζε).
Το μυθιστόρημα, γραμμένο με χιούμορ που
συχνά αγγίζει τα όρια του σουρεαλισμού,
είναι κοινωνικό και πολιτικό, ο συγγραφέας
μάς ξεναγεί στη Βαρκελώνη, τη γενέτειρά
του, μια πόλη που αλλάζει συνεχώς, ενώ
αποτυπώνει την οικονομική κρίση που έχει
πλήξει τη χώρα και τις πολιτικές εντάσεις
που έχουν διχάσει τους πολίτες. Επίσης, πα-
ραθέτει συνταγές μαγειρικής, όπως έκανε
κι ο Μονταλμπάν, ενώ φιλοσοφεί πάνω στα
μυστήρια της ύπαρξης και της ζωής («Γιατί
γυρεύουμε αυτό που μας καταστρέφει;»).
Επισημαίνουμε πως ο Ζανόν στηρίζεται
μεν πάνω στο ύφος του Μονταλμπάν, αλλά
συνεχώς αυθαιρετεί, σε βαθμό που κάνει
την ιστορία του αινιγματική. Ο Καρβάλιο
εξακολουθεί να θυμίζει τον παλιό ήρωα,
συνεχίζει να καίει βιβλία, μόνο που η υγεία
του είναι επιβαρυμένη, τα χρόνια τον βα-
ραίνουν. Ενίοτε, ξεφεύγει από τον κυνικό
τύπο που έχουμε γνωρίσει και ανεξαρτητο-
ποιείται από τον παλιό Καρβάλιο. «Προς
τι όμως όλη αυτή η ανάγκη αναβίωσης;»
αναρωτιέται ο Μάρκος Καρασαρίνης στο
κείμενό του «Η δεύτερη ζωή των ντετέκτιβ»
που δημοσιεύτηκε στο BHMAgazino στις 4
Οκτωβρίου 2020. Η απάντηση που δίνει
είναι ότι αυτοί οι ήρωες «προσφέρουν στο
ευρύ κοινό τέρψη – και ασφαλή παρηγο-
ρία». Προφανώς, αυτή είναι η αλήθεια, τα
υπόλοιπα είναι θέμα αναγνωστικού γούστου.
ή αντικατοπτρισμούς της – εναλλακτικούς
εαυτούς προβεβλημένους σε ένα ρευστό
και απροσδιόριστο φάσμα.
Θα είχε ενδιαφέρον αν η Κουγιουμτζή επέ-
μενε αταλάντευτα σε αυτή τη γραμμή, επιτρέ-
ποντας στην ερωτική της ουτοπία και στην
ονειρική και ψευδαισθητική της αφήγηση
να ανασάνουν ελεύθερα και να δρέψουν
απερίσπαστα τους καρπούς που είναι σε
θέση να προσφέρει η διάπλευση του υπερ-
πραγματικού. Παρ’ όλα αυτά, η συγγραφέ-
ας αρνείται διαρρήδην να τιθασεύσει το
υλικό της, σε μια σύνθεση που θα λειτουρ-
γούσε καλύτερα με μια γενναία περικοπή
του αριθμού των σελίδων της, αλλά και
με μιαν ενότητα ύφους που εδώ μοιάζει
εξαρχής ανεύρετη. Και δεν πρόκειται μό-
νο για την ατυχή ιδέα να εμπλουτιστούν το
παραλήρημα και η παράνοια της ηρωίδας
με αναφορές στη σκληρή μοίρα της σύγχρο-
νης μετανάστευσης ή στις ιστορικές τύχες
του εβραϊσμού, που μολονότι συνδέονται
με κάποιους ήρωες, δεν καταφέρνουν να
συντονιστούν ούτε μεταξύ τους ούτε με το
γενικότερο μυθοπλαστικό και αφηγηματικό
κλίμα (είδαμε προεισαγωγικά πόσο αφαι-
ρετικά αντιμετωπίζεται η Ιστορία σε άλλα
βιβλία της Κουγιουμτζή). Πρόκειται και για
το παντελώς μετέωρο φλερτ με τον λόγο του
δοκιμίου: για τις ατέρμονες συζητήσεις περί
τέχνης, λογοτεχνίας, κβαντικής φυσικής και
ρομποτικής, που και πάλι κατασπαταλούν
τα δεσμά τους με τους ήρωες, δημιουργώ-
ντας απλώς ένα τεράστιο σκορποχώρι. Το
μυθιστόρημα μπορεί ως λογοτεχνικό εί-
δος να είναι πολυσυλλεκτικό. Δεν μπορεί,
παρ’ όλα αυτά, να συμπεριλαμβάνει άναρχα
στους κόλπους του (και το κυριότερο, χωρίς
κανένα κόστος) τα πάντα.
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 βιβλια TO BHMA 19 7

Λογοτεχνία
Ο Αλεξί Ραγκουνιό
γράφει για μια ιστορική
περίοδο που ακόμη
προκαλεί αντεγκλήσεις
στη Γαλλία, χωρίς
να δικαιολογεί ή
να αποκαθιστά τα
υπαρκτά πρόσωπα και
τους επινοημένους
χαρακτήρες του

Του
Γρηγόρη Μπέκου

Μ
άιος, 1945. Πώς μπορεί να
εξελιχθεί ένα σαμποτάζ; Να
επιτύχει ή να αποτύχει, κατά
κύριο λόγο. Μπορεί όμως να
συμβεί και κάτι άλλο, να μην
ολοκληρωθεί καν, δηλαδή να ακυρωθεί μια
τέτοια προγραμματισμένη πράξη, κυριολεκτι-
κώς, την τελευταία στιγμή. Εκείνη τη νύχτα,
στο λιμάνι της Κοπεγχάγης, η οποία σε λίγες
ώρες θα γιόρταζε την επικείμενη συνθηκολό-
γηση των ναζιστικών κατοχικών δυνάμεων, ο
Φωτογραφία: Joel Saget/AFP/VisualHellas

Νιλς Ράσμουσεν, επιφανές (και αρκούντως

εκτελεστικό) μέλος της αντιστασιακής οργά-
νωσης «Χόλγκερ ο Δανός», δεν θα καταφέρει
εν τέλει να κομματιάσει δύο γερμανικά κατα-
δρομικά, όχι όμως επειδή δίστασε – αντιθέτως,
αυτός, ο πρωταγωνιστής ετούτης της ιστορίας,
«ένας αληθινός καλλιτέχνης της καταστρο-
φής», αναγκάστηκε να απενεργοποιήσει τον

Μεταξύ αντίστασης
εκρηκτικό μηχανισμό που ο ίδιος είχε τοπο-
θετήσει λίγη ώρα πρωτύτερα, ύστερα από μια
αιφνιδιαστική εντολή του συντρόφου Μουνκ.
«Δεν θα υπάρξει επόμενη φορά, Νιλς. Είτε
το θες είτε όχι, ο πόλεμος τελείωσε» τόνισε

και δωσιλογισμού
ο επικεφαλής στον μάλλον απογοητευμένο
ειδικό πυροτεχνουργό, τον οποίο πήγε και
έκοψε, καταπώς λέμε, πάνω στο καλύτερο, με
αποτέλεσμα να μην επιδείξει, για ακόμη μία
φορά, την περίφημη δεινότητά του σε βάρος
της Βέρμαχτ. Ο μετρημένος Νιλς, εκείνος ο
ξανθός γίγαντας με το παιδικό βλέμμα, επέ- Ο Αλεξί Ραγκουνιό, με ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα για
στρεψε κατόπιν στη βάση του, εκεί που τον
περίμενε η Σάρα, η εγκυμονούσα γυναίκα του,
την Κατοχή και την Αντίσταση στη Γαλλία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου,
χαϊδεύοντας την κοιλιά της και, ασφαλώς, ανασυστήνει την αποπνικτική ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης περιόδου
ένα όπλο. Για εκείνη την κοκκινομάλλα είχε
γίνει αντάρτης ο Νιλς, για τις «πυρόξανθες
μπούκλες της» και τη σαγηνευτική, θαρρα-
λέα προσωπικότητά της. Την είχε γνωρίσει το και να μάθει γιατί ακριβώς κατηγορείται ο
φθινόπωρο του 1943, σε έναν κινηματογράφο προπολεμικός φίλος του, με τον οποίο είχαν
στο κέντρο της δανέζικης πρωτεύουσας, όπου πρωτοσυναντηθεί ένα βράδυ του 1935 στο
δούλευε ως τεχνικός και υπεύθυνος προβολής. Θέατρο Ατενέ. Ο Νιλς, ευρισκόμενος ακόμη
Η Σάρα, εφαρμόζοντας μια ευφυέστατη ιδέα, στο Παρίσι, σκηνοθέτησε αργότερα τρία έργα
εκμεταλλευόταν τον συγκεκριμένο χώρο και του Ζαν-Φρανσουά Κανονιέ στο Θέατρο ντε λ’
είχε μετατρέψει τη σκοτεινή αίθουσα σε έναν Ολιβιέ του Ρεμόν Μπιρό, ενός σεβάσμιου αν-
ακόμη κόμβο των «δικτύων διαφυγής» για θρώπου που δεν παρέλειπε να δίνει ευκαιρίες
πολλές εβραϊκές οικογένειες (που διώκονταν σε νέους δημιουργούς. Η φιλία ανάμεσα στον
απροκάλυπτα, όπως και η δική της) προς τη Alexis Νιλς και στον Ζαν-Φρανσουά επισφραγίστη-
γειτονική Σουηδία. Ragougneau κε, εν τω μεταξύ, από ένα δώρο συμβολικό.
Η Σάρα, λοιπόν, εκείνη τη σημαδιακή νύχτα, Νιλς Ο δεύτερος χάρισε στον πρώτο μια «παλιά
μέσα σε ένα κλίμα ευφορίας αλλά και αβε- Μετάφραση Μανώλης στρατιωτική πυξίδα» που ανήκε στον πατέρα
βαιότητας για την επόμενη μέρα, ενημέρωσε Πιμπλής. Εκδόσεις του, ο οποίος είχε σκοτωθεί στη φοβερή μάχη
τον Νιλς ότι τον περίμενε ένα γράμμα. Εκείνος Στερέωμα, 2020, του Σεμέν ντε Νταμ, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο
άνοιξε τον φάκελο (διαπίστωσε γρήγορα ότι σελ. 448, τιμή 19 ευρώ Πόλεμο. «Σου τη δίνω για να μείνεις όπως
ήταν από τη Γαλλία, την πατρίδα της μητέρας είσαι, Νιλς, για να μη χάσεις ποτέ τον προ-
του) και βρήκε μέσα διπλωμένο ένα πρόσφα- σανατολισμό σου» είχε πει τότε ο Κανονιέ
το φύλλο της εφημερίδας «Parisien libéré». στον Ράσμουσεν. Ωστόσο, το ξέσπασμα του
Αρχισε να το διαβάζει ώσπου ένα πλαίσιο, Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου άλλαξε τα πάντα,
φαινομενικά ασήμαντο, του τράβηξε την προ- Στο βιβλίο άλλαξε τους πάντες. Το δωσιλογικό καθεστώς
σοχή: «Κάθαρση: είναι πλέον οριστικό ότι ο του Βισύ στη Γαλλία, όπως το ενσάρκωσε ο
δραματουργός Ζαν-Φρανσουά Κανονιέ, που ακτινογραφείται στρατάρχης Φιλίπ Πετέν, άφησε πίσω του
αυτή τη στιγμή κρατείται στις φυλακές του απροκατάληπτα ανοιχτούς λογαριασμούς. «Αυτή την εποχή
οι φίλοι μας οι Γάλλοι κάνουν το μεγάλο
Φρεν, θα οδηγηθεί στις 7 Μαΐου στο δικα-
στήριο της Σεν. Θα τον υπερασπιστεί ο δι- η περιπλοκότητα ξεκαθάρισμα. Θέλουν να ενταφιάσουν το
κηγόρος Μπιανκί». Είναι η στιγμή κατά την
οποία ο κεντρικός ήρωας στο μυθιστόρημα
μιας οριακής πλήθος των συνεργασιών με τον εχθρό κάτω
από μια χιονοστιβάδα από καταδίκες» επιση-
Νιλς (Niels, 2017) του Αλεξί Ραγκουνιό έρχε- συνθήκης και μαίνει ο Τέρνμπουλ, άγγλος ταγματάρχης και
ται αντιμέτωπος με το (όχι και τόσο μακρινό) οι εναλλαγές λάτρης του Σαίξπηρ, με τη βοήθειά του οποίου
παρελθόν του, γεγονός που θα τον εξωθήσει ο Νιλς θα φτάσει στη Γαλλία, όπου πλέον οι
να πραγματοποιήσει ένα εξωτερικό ταξίδι (ρι- τις ανθρώπινης προδότες του έθνους ντουφεκίζονταν ο ένας
ψοκίνδυνο, περιπετειώδες και ψυχοφθόρο), μετά τον άλλον.
το οποίο δεν θα αργήσει να μετεξελιχθεί και
συμπεριφοράς
σε μια εσωτερική πορεία (επίπονη πλην ανα- μέσα σε αυτήν, Αντίσταση και δωσιλογισμός
γκαία) προς την αυτογνωσία. Εκτός από τους προδότες, βεβαίως, υπήρχαν
με επίκεντρο και οι αντιστασιακοί, τόσο οι κανονικοί όσο
Η μετακατοχική Γαλλία τον κόσμο και οι κάλπικοι, εξυπακούεται αυτό. Η αφη-
Αποφασίζει, χωρίς πολλή σκέψη αλλά με ακλό- γηματική ευχέρεια (η πλοκή, οι περιγραφές,
νητη θέληση, να μεταβεί στη Γαλλία με σκοπό
του θεάματος και οι διάλογοι) με την οποία ο Αλεξί Ραγκουνιό
να αναζητήσει τα ίχνη μιας «χαμένης φιλίας» του πνεύματος ανασυστήνει την υποφωτισμένη και αποπνι-
κτική ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης περιόδου,
η οποία προκαλεί ακόμη και σήμερα αντε-
γκλήσεις στη χώρα του, είναι συναρπαστική.
Το βιβλίο αυτό διαθέτει και έναν διανοητικό
ρυθμό – μια επεξεργασμένη διαύγεια – που
μας παρασέρνει. Το πιο σημαντικό όμως στο
εγχείρημά του είναι κάτι άλλο, ότι ακτινο-
γραφεί απροκατάληπτα την περιπλοκότητα
μιας οριακής συνθήκης και τις εναλλαγές της
ανθρώπινης συμπεριφοράς μέσα σε αυτήν,
εστιάζοντας στον κόσμο του θεάματος και
του πνεύματος, δίχως ωστόσο να δικαιολογεί
ή να αποκαθιστά κανέναν, ούτε τα αυθεντι-
κά ιστορικά πρόσωπα (από τον Λουί Ζουβέ
και τον Ζαν Κοκτό, μεταξύ άλλων, ως τον
Λουί-Φερντινάν Σελίν και τον Ρομπέρ Μπρα-
ζιγιάκ) ούτε τους επινοημένους χαρακτήρες
του. «Είχαμε πραγματικά επιλογή; έθεταν
το ερώτημα οι περισσότεροι. Οι Γάλλοι επί
Κατοχής ήταν όπως το εθνικό τους θέατρο
[σ.σ. η Κομεντί Φρανσέζ]. Ολο αντιφάσεις,
γενναιότητα, μα και δειλία, καιροσκοπισμό
μα και αυταπάρνηση […] σ’ αυτά τα τέσσερα
χρόνια όπου συνυπήρξαν οι χειρότερες με
τις καλύτερες συμπεριφορές, το πιο αγνό
πνεύμα αυτοθυσίας με το φριχτότερο είδος
ατομικισμού: Simul et singulis – όλοι μαζί
και ο καθένας μοναδικός. Αυτό τον πόλε-
μο τον πέρασαν όλοι μαζί και ταυτόχρονα
τον έζησαν μόνοι τους» διαβάζουμε κάπου.
Το μυθιστόρημα αυτό, που διεκδίκησε το
Βραβείο Goncourt από τη βραχεία λίστα,
κορυφώνεται από ένα «μυστήριο». Γιατί ο
Ζαν-Φρανσουά Κανονιέ, από τα τέλη του
1943, δεν άλλαξε το τροπάρι, όπως έκα-
ναν άλλωστε τόσοι άλλοι; Γιατί δεν μαζεύ-
τηκε όταν κατέστη πλέον σαφές ότι για τον
Χίτλερ ο πόλεμος είχε ολότελα χαθεί; Οι
τελευταίες σελίδες, εν προκειμένω, είναι
φοβερές. Το Νιλς είναι ένα αξιανάγνωστο,
ερεθιστικό βιβλίο.
8 20 TO BHMA βιβλια Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Προθήκες
ΕΥΠΩΛΗΤΑ
Σε αυτή τη στήλη παρουσιάζονται κάθε
εβδομάδα οι καλύτερες πωλήσεις που
σημειώθηκαν σε ένα βιβλιοπωλείο το
επταήμερο που πέρασε.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Σήμερα τo βιβλιοπωλείo
«Κωνσταντινίδης» (Μητροπόλεως 92,
Θεσσαλονίκη, www.kbooks.gr)
1 Το πικρό ποτήρι –
Ο Καποδίστριας, η
Ρωξάνδρα και η Ελλάδα
της Λένας Διβάνη
(εκδόσεις Πατάκη)

Η Μεσόγειος σε μετάβαση 2 Ζωή μέχρι χθες

του Γιάννη Ξανθούλη
(εκδόσεις Διόπτρα)

Δεδομένη για πολλούς, στην πραγματικότητα η Μεσόγειος είναι ένα ερώτη-

μα. Ο Εντγκάρ Μορέν επισημαίνει την ενότητα και την πολυφωνία της πε-
3 λόγα – Ο άνθρωπος που
Φ
άναψε στην καρδιά μου
μια φωτιά
του Ανδρέα Κονάνου
ριοχής, ο Φερνάν Μπροντέλ την πολυμορφία των τοπίων, τη διαδοχή των (εκδόσεις Ψυχογιός)

4
θαλασσών, τη συσσώρευση των πολιτισμών της. Ορθά ο Σωτήρης Ντάλης, Κάτι κρυφό μυστήριο
αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, τους της Καρολίνας Μέρμηγκα
(εκδόσεις Μελάνι)
επικαλείται από κοινού με τον Ζαν-Κλοντ Ιζό, τον Πρέντραγκ Ματβέγεβιτς
και τον Γουίλιαμ Σαίξπηρ στον πρόλογο και την εισαγωγή του τόμου Mare
Nostrum: Μετατοπίσεις ισχύος στον γεωπολιτικό χάρτη της Μεσογείου 5 Ροδανθός
της Σόφης Θεοδωρίδου
(εκδόσεις Ψυχογιός)

6
Συλλογικό (εκδ. Παπαζήση) προκειμένου να θέσει τον θεμελιώδη προβληματισμό ως πλε λουλούδι –
Μ
Mare Nostrum: προς την ταυτότητα της περιοχής που προαναγγέλλει την επεξεργασία των ειδικότερων Αναμνήσεις από το 2048
Μετατοπίσεις του Μίμη Ανδρουλάκη
ερωτημάτων. Η πληρέστατη ανάλυση που παρέχουν οι 46 συνεργάτες στις 700 σελίδες (εκδόσεις Πατάκη)
ισχύος στον

7
του κειμένου εστιάζεται στις πρόσφατες γεωπολιτικές και γεωοικονομικές ανακατατάξεις Το σκισμένο τούλι
γεωπολιτικό του μεσογειακού χώρου από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, την Κύπρο, τη Μέση Ανατολή της Ελενας Ακρίτα
χάρτη της (εκδόσεις Διόπτρα)
και τα νέα ενεργειακά δεδομένα ως την προσφυγική κρίση, τις μεταναστευτικές ροές και

8
Μεσογείου. Ο φόνος είναι χρήμα
Γεωπολιτικές και την αλληλεπίδραση μεταξύ «διατλαντικού κόσμου» και Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ζητήματα του Πέτρου Μάρκαρη
γεωοικονομικές που απασχόλησαν έντονα την κοινή γνώμη (οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και μνημόνια (εκδόσεις Κείμενα)
προκλήσεις
Επιμέλεια -
εισαγωγή Σωτήρης
Λιβύης - Τουρκίας), πάγια προβλήματα της περιοχής (ελληνοτουρκικά, κυπριακό ζήτημα,
μεσανατολικές ισορροπίες), στρατηγικού χαρακτήρα επιλογές (ασφάλεια, ενέργεια, μετα-
νάστευση) συζητούνται διεξοδικά από πολιτικούς, δημοσιογράφους, διεθνολόγους, πανεπι-
9 Με το χέρι στο στήθος
της Τζένης Μανάκη
(εκδόσεις Ωκεανίδα)

Ντάλης. Εκδόσεις στημιακούς. Το τελικό προϊόν είναι ένα στιβαρό συλλογικό έργο, στο οποίο ο αναγνώστης
Παπαζήση, 2020, μπορεί να ανατρέξει ανά πάσα στιγμή προκειμένου να αντλήσει πληροφορίες, δεδομένα ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
και εμπεριστατωμένες απόψεις για την τρέχουσα κατάσταση των πραγμάτων στη Μεσόγειο.
1
σελ. 712, Το παρελθόν
τιμή 26,50 ευρώ Μάρκος Καρασαρίνης της Τέσα Χάντλι
(εκδόσεις Gutenberg)

2 Ο κύριος Γουάιλντερ κι εγώ

του Τζόναθαν Κόου
(εκδόσεις Πόλις)

Νεοελληνικό πανόραμα
3 Η αστυνομία της μνήμης
της Γιόκο Ογκάουα
(εκδόσεις Πατάκη)

4
«Θα καταργήσω πια και γω τα πνέματα μαζί με τους τόνους, όξω από Οι εκατό μέρες
την οξεία!». Η επίσημη καθιέρωση του μονοτονικού το 1982 δεν απέ- του Γιόζεφ Ροτ
(εκδόσεις Αγρα)
τρεψε τον έρωτα ορισμένων για το πολυτονικό σε μια συζήτηση για τους
τόνους που κρατεί ακόμα. Η ιστορικός Μαρία Βλασσοπούλου, συστη-
ματική μελετήτρια του Αρχείου Ψυχάρη, παρουσιάζει βάσει αρχειακών
τεκμηρίων τις θέσεις του Γιάννη Ψυχάρη για τη χρήση του μονοτονικού
5 λοι οι άνθρωποι
Ο
του βασιλιά
του Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν
(εκδόσεις Πόλις)
συστήματος στη δεκαετία του 1920 και φωτίζει το πλαίσιο που καθόρισε
τη στάση του στον ετήσιο τόμο του περιοδικού Κονδυλοφόρος (τόμ. 18) 6 Ανδρας με κόκκινο μανδύα
του Τζούλιαν Μπαρνς
(εκδόσεις Μεταίχμιο)

7
που κυκλοφορεί. Στο φιλολογικό περιοδικό, βρίσκουμε επίσης κείμενα Τα χρόνια της βραδύτητας
που διατρέχουν όλη την ιστορία της νεοελληνικής φιλολογίας. Μεταξύ του Φερνάντο Αραμπούρου
(εκδόσεις Πατάκη)
άλλων, το ενδιαφέρον μελέτημα της Μίρκας Παλιούρα για την εικονο-
γράφηση του Λουκή Λάρα του Δημητρίου Βικέλα από τον Θεόδωρο
Ράλλη, τη μελέτη της Ελένης Πετρίδου για τις αινιγματικές αναφορές
στον Ζαν-Ζακ Ρουσό στα σολωμικά αυτόγραφα, τις σκέψεις του Διονύση
8 να τραγούδι για
Ε
δύσκολους καιρούς
του Ιαν Ράνκιν
(εκδόσεις Μεταίχμιο)
Καψάλη για την ποίηση σαν ομιλία και σαν άκουσμα και για τον «ήχο
του νοήματος» στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη. Ο Αλέξης Πολίτης
δημοσιεύει και σχολιάζει ένα ποίημα για τον Γεώργιο Γεννάδιο που βρέθηκε στα χαρτιά
Κονδυλοφόρος
Τόμος 18 (2020) 9 χρονιά θανάτου
Η
του Ρικάρντο Ρέις
του Ζοζέ Σαραμάγκου
(εκδόσεις Καστανιώτη)
Πανεπιστημιακές
του Φοριέλ και ο Χ. Λ. Καράογλου δημοσιεύει τις «Εντυπώσεις από το Δρομοκαΐτειον Εκδόσεις Κρήτης,
(Δελτίον καταστάσεώς μου)» του Ρώμου Φιλύρα. Πιστό στη βιβλιογραφική παράδοση 2020, σελ. 212, ΔΟΚΙΜΙΑ, ΙΣΤΟΡΙΚΑ,
που είχε εγκαινιάσει ο Γ.Π. Σαββίδης με τον προηγούμενο Μολυβδοκονδυλοπελεκη-
τή, το περιοδικό δημοσιεύει, τέλος, τα πλήρη ευρετήρια του περιοδικού Τα Νεφούρια
τιμή 18 ευρώ ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ κ.ά.
(1999-2007) του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου από την Ευσεβία Χασάπη-Χριστοδούλου.
1 Εξήντα χρόνια τρύγος…
του Γιάννη Μπουτάρη
(εκδόσεις Πατάκη)

Λαμπρινή Κουζέλη
2 ύο βήματα μπρος, ένα
Δ
πίσω: 8+1 πολυτάραχες
δεκαετίες
του Νίκου Κ. Αλιβιζάτου

Ο ανεξάντλητος Πλάτων (εκδόσεις Μεταίχμιο)

Ο Δευκαλίων προσδιορίζεται ως μια «Περιοδική έκδοση για τη Φιλοσοφική

3 ο ελληνικό όνειρο – Μια
Τ
συζήτηση για το παρόν και
το μέλλον της Ελλάδας
του Στάθη Ν. Καλύβα
Ερευνα και Κριτική». Κυκλοφορεί δύο φορές τον χρόνο. Με αυτό το νέο τεύ- [με τον Κώστα Γιαννακίδη]
χος αρχίζει μια σειρά αφιερωμάτων που αφορούν τη συστηματική φιλοσοφία (εκδόσεις Μεταίχμιο)
και την ιστορία της φιλοσοφίας. Στο πρώτο, υπό τον γενικό τίτλο «Φιλοσοφία
του Πλάτωνα», διαβάζουμε άρθρα που ασχολούνται με αλληλένδετες όψεις
ενός ανεξάντλητου έργου. Ο Βασίλης Καρασμάνης εξηγεί πώς ο Πλάτων
4 αρία Κάλλας – Γράμματα
Μ
και αναμνήσεις
Επιμέλεια: Τομ Βολφ
(εκδόσεις Πατάκη)

5
έφθασε στη σύλληψη της θεωρίας των Ιδεών. Ο Σπύρος Ι. Ράγκος μελετά ήραμε σκύλο: Πώς να
Π
τη δυϊστική μεταφυσική των πρώτων αρχών στον Πλάτωνα, τους γραπτούς ζεις στο ίδιο σπίτι με ένα
διαλόγους και την προφορική διδασκαλία. Ο Πάνος Δήμας καταπιάνεται τετράποδο παιδί
με την Επιθυμία της Δικαιοπραγίας στους διαλόγους Ιππίας Ελάσσων, Γορ- του Κυριάκου Αθανασιάδη
(εκδόσεις Κλειδάριθμος)

6
γίας και Πολιτεία, ενώ, τέλος, ο Βασίλης Κάλφας ασχολείται με την τέχνη
Υπαρξιακή ψυχοθεραπεία
του φιλοσοφικού λόγου και, πιο συγκεκριμένα, με τον μύθο της γραφής του του Ιρβιν Ντ. Γιάλομ
Φαίδρου. «Οι πλατωνικοί διάλογοι μόνο άκαμπτα κείμενα δεν μπορούν (εκδόσεις Αγρα)
να θεωρηθούν – αναδεικνύουν προβλήματα, δεν προσφέρουν οριστικές
λύσεις. Η απουσία του ίδιου του Πλάτωνα από τους διαλόγους, οι απο- 7 Σχετικά με το τίποτα
του Γούντι Αλεν
(εκδόσεις Ψυχογιός)

Περιοδικό
Δευκαλίων
Τεύχος 34/1-2
σιωπήσεις του στα κρίσιμα σημεία, η λειτουργία της ειρωνείας, η χρήση
των μύθων είναι μερικά από τα πασίγνωστα μοτίβα, που κινητοποιούν τον
αναγνώστη και ενεργοποιούν την κρίση του. Και μόνο το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη
8 ίζες και θεμέλια.
Ρ
Οδόσημα της Ιστορίας του
Ελληνισμού
της Μαρίας Ευθυμίου [σε συνεργασία
τόσο πολλά ανοικτά προβλήματα στις πλατωνικές σπουδές αποδεικνύει ότι ο Πλάτων
Εκδόσεις Εκκρεμές, με τον Μάκη Προβατά]
Δεκέμβριος 2020, έπαιξε το παιχνίδι της γραφής αριστοτεχνικά» καταλήγει ο Βασίλης Κάλφας. Εκτός αφι- (εκδόσεις Πατάκη)

σελ. 210,
τιμή 16,32 ευρώ
ερώματος, το κείμενο της Βασιλικής Σιούφα για τη δικαιοσύνη μεταξύ κοσμοπολιτισμού
και διεθνισμού (με αφετηρία τη θεωρία του Τζον Ρολς) και του Διονύση Χρηστιά για τον
ιστορικό διάλογο περί ποίησης μεταξύ Σεφέρη και Τσάτσου.
9 οντεσσόρι στο σπίτι με
Μ
το μικρό παιδί: Πώς να
μεγαλώνετε ανεξάρτητα
και υπεύθυνα παιδιά
της Σιμόν Ντέιβις
Γρηγόρης Μπέκος (εκδόσεις Μεταίχμιο)
 Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Δείκτες χρηματιστηρίων 12/2/2021

Χ. ΑΘΗΝΩΝ Nikkei DOW JONES FTSE DAX CAC 40

776,09 29.520,07 31,376.75 6.571,74 14.031,30 5.695,96

ΕΝΕΣΕΙΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΕΓΓΥΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

Χαμηλότοκα δάνεια έως

«ΒΟΜΒΑ» $280 τρισ.

Η «πανδημία χρέους»
€150.000 για κεφάλαιο
εξαπλώνεται
σε όλον τον πλανήτη
κίνησης ή επενδύσεις Σ. Β6

Η κατάρρευση των οικονομιών λόγω

COVID και οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις
σε συνδυασμό με τα νομισματικά πακέτα
οδήγησαν το δημόσιο χρέος των κρατών
σε επίπεδο-ρεκόρ, υψηλότερο και από
το χρέος που είχε σημειωθεί κατά τον Β’
Παγκόσμιο Πόλεμο. Πλέον το δημόσιο
αθροιζόμενο και με το ιδιωτικό χρέος των
επιχειρήσεων και των νοικοκυριών έφθασε
παγκοσμίως τα 280 τρισ. δολάρια! Σ. Β2-3

Εκτακτα μέτρα
Ελληνικό

Αναψε πράσινο για

το καζίνο, επόμενο
βήμα η ανάπλαση
Τα επόμενα βήματα της πολιτείας
και της Lamda Development για να
ξεκινήσει η ανάπλαση της έκτασης
των 6.200 στρεμμάτων του παλαιού
για τη στήριξη της οικονομίας
αεροδρομίου. Σ. Β8 Παγώνουν τα χρέη στο Δημόσιο μέχρι το τέλος του 2021 –
Aναθεώρηση του προϋπολογισμού καθώς αδειάζουν τα ταμεία
Ενέργεια
Το deal ΔΕΗ - RWE Σε μέτρα που θα στηρίξουν παγίων δαπανών κλειστών προϋπολογισμού σημειώ- παρούσα φάση «η ελληνι-
την οικονομία που λειτουρ- επιχειρήσεων. Οι οφειλές νοντας ότι «τα λεφτά δεν κή οικονομία βρίσκεται
για επενδύσεις στις ΑΠΕ γεί σε συνθήκες έκτακτης προς την Εφορία, τον ΕΦ- είναι απεριόριστα, ευτυ- σε στενωπό, και αυτό θα
Τι προβλέπει η συμφωνία για επενδύσεις ανάγκης προχωρεί η κυ- ΚΑ και τους ΟΤΑ μετά τη χώς δανειζόμαστε φθηνά διαρκέσει τουλάχιστον
2 GW στη Δυτική Μακεδονία και το... βέρνηση, η οποία «πάγω- λήξη της παράτασης θα και μπορούμε να ανταπο- μέχρι το Πάσχα». Από τον
πέναλτι για τους Γερμανούς. Σ. Β8 σε» όλα τα χρέη προς το ενταχθούν σε ρύθμιση 24 ή κριθούμε στις αυξημένες Μάιο όλοι περιμένουν
Δημόσιο μέχρι το τέλος του 48 δόσεων, με πρώτη πλη- ανάγκες στήριξης νοικο- ύφεση της πανδημίας και
2021 και παρέτεινε ως το ρωμή την 31η Ιανουαρίου κυριών και επιχειρήσεων». όσο εξελίσσεται το εμβο-
Μετοχές τέλος Μαρτίου τις επιδο- 2022.Ο υπουργός Οικονο- Στην κυβέρνηση εκτιμούν λιαστικό πρόγραμμα τόσο
τήσεις εργαζομένων που μικών Χρήστος Σταϊκού- ότι παρά τις ενθαρρυντι- το τείχος ανοσίας που θα
Σε ρυθμούς lockdown βρίσκονται σε αναστολή ρας προχωρεί εσπευσμέ- κές χειμερινές προβλέψεις χτίζεται θα βοηθά και την
εργασίας, ενοικίων και να στην αναθεώρηση του της ΕΕ για ανάκαμψη, στην οικονομία. Σ. Β4
το Χρηματιστήριο Αθηνών
Σ. Β14
ΚΛΕΙΔΙ Η ΒΡΕΤΑΝΙΑ Αλ. Βασιλικός
Γράφουν ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Ανακάμπτει «Το rebound
ΤΗΣ Τesla η Tui με 2,8 εκατ.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΘΩΜΑΔΑΚΗΣ του τουρισμού
Γιατί o Ελον κρατήσεις θα παιχθεί με τους
Χρηματιστηριακός Μασκ επένδυσε για το καλοκαίρι εμβολιασμούς»
λαϊκισμός; Σ. Β12 $1,5 δισ. στο
Αποκατάσταση της Ο τουρισμός πρέπει να
«παραφουσκωμένο»
τουριστικής αγοράς δουλέψει με ασφάλεια
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ Bitcoin κατά 80% σε σχέση με και με πρωτόκολλα,
Σκοτεινές πλευρές
(REUTERS/Joe Skipper)

Σ. Β13 την κανονική κίνηση καθώς δεύτερη χρονιά

προβλέπει ο γερμανικός «χαμένη» θα ισοδυναμεί
των ελληνικών ΑΕΙ Σ. Β2 όμιλος το εφετινό με καταστροφή.
καλοκαίρι. Σ. Β11 Σ. Β10
Β2 30 TO BHMA ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Επικαιρότητα
Η Ελλάδα εξοφλεί €3,1 δισ. στο ΔΝΤ
Με επιστολή του προς τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος
Σταϊκούρας ζήτησε την τυπική έγκριση αιτήματος για πρόωρη αποπληρωμή τμήματος των δανείων του
ΔΝΤ ύψους €3,1 δισ. που έχουν υψηλό επιτόκιο.
Συγκεκριμένα, εφέτος η χώρα μας πρέπει να καταβάλει στο ΔΝΤ ποσό ύψους €1,8 δισ. Από αυτό το πο-
σό ήδη €300 εκατ. ευρώ έχουν καταβληθεί, ενώ ακόμη €200 εκατ. αναμένεται να πληρωθούν τον Μάρτιο.
Επομένως το ποσό το οποίο θα αποπληρωθεί πρόωρα είναι €1,3 δισ. για το 2021 και €1,8 δισ. για το 2022.

γνωμη Η πορεία του ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ Χρέους (% του ΑΕΠ)

Του Γιάννη Μαρίνου
jmarinos@tovima.gr 140
Ανεπτυγμένες οικονομίες Αναδυόμενες οικονομίες

Σκοτεινές πλευρές 120

Ο
των ελληνικών ΑΕΙ
100
νόμος που διέπει τα πανεπιστήμια προβλέ-
πει πως όταν διαπράττονται αξιόποινες πρά-
ξεις οι πρυτάνεις μπορούν και οφείλουν να 80
καλούν την αστυνομία για να συλλάβει τους
παραβάτες και να επαναφέρει την ευνομία σε

ΠΗΓΗ: ΔΝΤ, Goldman Sachs

60
αυτά. Ωστόσο οι πρυτάνεις, όλοι οι πρυτάνεις
από τη Μεταπολίτευση και μετά, μολονότι
ομνύουν τήρηση της νομιμότητας στην άσκη- 40
ση των καθηκόντων τους ουδέποτε καλούν την αστυ-
νομία οσάκις διαπράττονται αξιόποινες πράξεις στον
χώρο των πανεπιστημίων και ουδέποτε επιβάλλουν 20
οποιαδήποτε ποινή στους βανδάλους που ρυπαίνουν
και καταστρέφουν τους πανεπιστημιακούς χώρους,
ενώ ανέχονται την αντιγραφή στις εξετάσεις χωρίς να 0
Β’ Παγκόσμιος Κρίση χρέους Ασιατική χρηματο- Παγκόσμια χρηματο- Πανδημία
αποβάλλονται από τα ΑΕΙ οι απατεώνες φοιτητές. δεκαετίας 1980 οικονομική κρίση οικονομική κρίση COVID-19
Πόλεμος
Μια εξήγηση της αδράνειας των πρυτανικών αρχών
είναι ότι δεν τολμούν να εφαρμόσουν τον νόμο, κα-

Πόσο τρομάζει
θώς θα αντιμετωπίσουν την οργισμένη αντίδραση των
φοιτητικών νεολαιών και ιδιαίτερα της ευρύτερης
Αριστεράς. Κάνουν ότι δεν βλέπουν και δεν ακούν για
να μην έχουν την τύχη του πρύτανη του Οικονομικού

η πανδημία χρέους
Πανεπιστημίου. Υπάρχει όμως και μια άλλη εξήγηση.
Την υποστηρίζει ο διαπρεπής καθηγητής της Ιατρι-
κής και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών κ. Χαράλαμπος
Μουτσόπουλος. Την αντιγράφω όπως τη διατύπωσε
σε άρθρο του στα «ΝΕΑ» στις 23/1: «Αναρωτηθείτε:
γιατί οι ιθύνοντες του αυτοδιοίκητου πανεπιστημίου
δεν παίρνουν μέτρα για να αποτρέπονται τα έκτροπα,
όταν ο νόμος τούς δίνει τη δυνατότητα να καλούν την
αστυνομία όταν διαπράττονται έκνομες πράξεις; Θα
στη μετά
σας πω το γιατί: Διότι δεν τους ενδιαφέρει στην ουσία
η εύρυθμη διοίκηση των πανεπιστημίων. Κυρίως μερι-
μνούν για τις δικές τους προτεραιότητες. Ποιες είναι
αυτές; Να προσλάβουν ή προαγάγουν μέλη του διδα-
κτικού και ερευνητικού προσωπικού (ΔΕΠ), τα οποία
κορωνοϊό εποχή
είναι κολλητοί ή συγγενείς ήδη υπηρετούντων μελών
ΔΕΠ, τηρώντας βέβαια, προσχηματικά, τις νενομισμέ- Ξεπέρασε τα επίπεδα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
νες διαδικασίες. Να επιτρέπουν σε μέλη ΔΕΠ να ερ-
γάζονται ανενόχλητα τις εργάσιμες ώρες σε κάποιον
και βρέθηκε σε νέα ιστορικά υψηλά - Γιατί το δημόσιο
ιδιωτικό φορέα αντί να βρίσκονται στο πανεπιστήμιο. χρέος της Ελλάδας θα είναι βιώσιμο και το 2032
Να δημιουργούν με τη βοήθεια της πολιτικής εξου-
σίας θέσεις ΔΕΠ κομμένες και ραμμένες στα μέτρα
Ρεπορτάζ σοστιαίες μονάδες, στο 75% ανάκαμψη των οικονομιών
κάποιου εν ενεργεία ή αποτυχόντος πολιτικού. Να Τάσος Μαντικίδης του ΑΕΠ τους. και γ) μια μη αναμενόμενη
δίνουν το δημοκρατικό πέντε σε συνδικαλιστές φοιτη- Συνολικά επίσης, σύμφωνα δημοσιονομική επιβάρυνση
τές, που θα έπρεπε να κόβονται, προκειμένου να τους με στοιχεία του Διεθνούς Χρη- που μαζί με τον γηράσκοντα
αφήσουν στην ησυχία τους ή και για να τους χρησιμο- Κοινός τόπος είναι πως στη ματοπιστωτικού Ινστιτούτου πληθυσμό θα καθιστούσε δι-
ποιήσουν, όταν τους χρειαστούν για να προωθήσουν μετά κορωνοϊό εποχή ακο- (IIF), το δημόσιο και το ιδιω- αρθρωτικό πρόβλημα την εξυ-
ίδια συμφέροντα». λουθεί μια πανδημία χρέους τικό χρέος των επιχειρήσεων πηρέτησή του.
Δείγμα της ποιότητας μεγάλου μέρους του διδακτικού στον πλανήτη. Η κατάρρευση και των νοικοκυριών έφθα- «Ολες οι χώρες της ευρωζώ-
προσωπικού των ΑΕΙ συνιστούν και οι 68 πανεπιστη- της οικονομικής δραστηριό- σαν παγκοσμίως τα 280 τρισ. νης θα βγουν από αυτή την
μιακοί που τάχθηκαν με γραπτή ανακοίνωση υπέρ του τητας, οι δημοσιονομικές πα- δολάρια, ποσό που ισοδυνα- κρίση με αυξημένα επίπεδα
ρεμβάσεις και το «κλείσιμο» μεί με το 370% του παγκόσμι- χρέους» εκτίμησε προσφάτως
αμετανόητου δολοφόνου της «17 Νοέμβρη» Κουφο-
των οικονομιών σε συνδυα- ου ΑΕΠ. η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν
ντίνα. Αντιγράφω σχετικό δημοσίευμα που δεν είδα να Λαγκάρντ. Ομως «δεν υπάρ-
σμό με τα νομισματικά πα- Ωστόσο, οι οικονομολόγοι
διαψεύδεται: Οι 23 δεν έχουν διδακτορικό (ξεκίνησαν κέτα οδήγησαν το δημόσιο χει καμία αμφιβολία ότι θα
δεν ανησυχούν για τη «βόμ-
ως βοηθοί καθηγητή και έγιναν μέλη ΔΕΠ με προσω- χρέος των κρατών σε επίπεδο βα χρέους» που απειλεί τον μπορέσουν να το αποπληρώ-
ποπαγείς διαδικασίες και μεταβατικές διατάξεις του ρεκόρ, στο 100% του παγκό- κόσμο, καθώς θεωρούν πως σουν. Τα χρέη είναι διαχει-
διαβόητου νόμου-πλαισίου του ΠαΣοΚ). Οι 42 δεν σμιου ΑΕΠ. οι κεντρικές τράπεζες θα δι- ρίσιμα μακροπρόθεσμα. Οι
έχουν ούτε μία δημοσίευση στα διεθνή επιστημονικά Κατά μέσο όρο, σύμφωνα με ατηρήσουν το κόστος χρημα- επενδύσεις σε τομείς καθο-
περιοδικά. Οι 15 αρθρογραφούν σε «Ριζοσπάστη» και στοιχεία των ΔΝΤ, Goldman τοδότησης χαμηλότερα από ριστικούς για το μέλλον θα
«Αυγή». Οι 17 έχουν κατηγορηθεί με ΕΔΕ και Πειθαρ- Sachs και Citigroup, στις πε- την ονομαστική αύξηση του οδηγήσουν σε ισχυρότερη
ρισσότερες ανεπτυγμένες οι- ΑΕΠ, με αποτέλεσμα να μη ανάπτυξη» εκτίμησε.
χικό.
Οι 29 ήταν υποψήφιοι ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ στις εκλογές. κονομίες τα κρατικά χρέη αυ- φοβούνται για τη βιωσιμότη-
ξήθηκαν κατά 20 ποσοστιαίες τά του. Βλέπουν πάντως τρεις Διαγραφή
Οι 19 είχαν πρώτο πτυχίο ΤΕΙ. Οι 23 έχουν πάρει πρώ-
μονάδες, στο 130% του ΑΕΠ, κινδύνους που θα μπορούσαν Εν τω μεταξύ πάνω από 100
το πτυχίο από Βουλγαρία και Ρουμανία. Οι 3 εμπλέκο-
ξεπερνώντας έτσι το προη- να οδηγήσουν σε μια νέα κρί- οικονομολόγοι απηύθυναν
νται σε υποθέσεις αντιγραφής εργασιών άλλων. γούμενο ιστορικό υψηλό που ση χρέους: α) μια αύξηση του έκκληση να διαγραφούν τα
Εικόνες από την αθλιότητα της ανώτατης εκπαίδευσης είχε σημειωθεί κατά τον Β’ πληθωρισμού που θα οδηγού- δημόσια χρέη που παρακρα-
της χώρας μας που προσπαθεί να διορθώσει η σημε- Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ στις σε τις κεντρικές τράπεζες σε τεί η ΕΚΤ για να διευκολυνθεί
ρινή κυβέρνηση, αλλά με ημίμετρα, όπως αποδείξαμε αναδυόμενες οικονομίες η πιο επιθετικές αυξήσεις επι- η κοινωνική και οικολογική
την προηγούμενη Κυριακή. αύξηση έφθασε στις 15 πο- τοκίων, β) μια απογοητευτική ανασυγκρότηση μετά την παν-

Η Ελλάδα και το «γύρισμα» των οικονομιών
Στο «γύρισμα» των οικονομιών που θα έρθει αν όχι από την άνοιξη, σίγουρα κάποια στιγμή στο β’ εξά-
μηνο, η Ελλάδα αρχίζει από πολύ χαμηλή βάση εκκίνησης, έχοντας και τις σχετικά υψηλότερες επιδοτή-
σεις από το Ταμείο Ανάκαμψης, με αποτέλεσμα η Morgan Stanley να εκτιμά πως η μακροπρόθεσμη ζημιά
στην ευρωζώνη από την πανδημία θα είναι σε μέσα επίπεδα 3,5% του ΑΕΠ, αλλά στην περίπτωση της
Ελλάδας θα περιοριστεί στο 1,5% του ΑΕΠ, καθώς μπορεί η ύφεση του 2019-2020 να ξεπεράσει το 9,5%,
ωστόσο οι καθαρές εισροές πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης θα φθάσουν στο 8,8% του ΑΕΠ του 2019.
Η πορεία του Δημοσίου Χρέους
σε επιλεγμένες οικονομίες το 2020
(% του ΑΕΠ)
Ιαπωνία
ΕΛΛΑΔΑ
Ιταλία
Πορτογαλία
Σιγκαπούρη
Ην. Πολιτείες
Ισπανία
Γαλλία
Κύπρος
Βέλγιο
Καναδάς
Ην. Βασίλειο
Αυστρία 85
Σλοβενία 81
Γερμανία 73
Φινλανδία 68
Ιρλανδία 64
Σλοβακία 62
Αυστραλία 60
Ολλανδία 59
δημία του νέου κορωνοϊού.
«Χρωστάμε στους εαυτούς
μας το 25% του χρέους μας
και αν αποπληρώσουμε το
ποσό αυτό, θα πρέπει να το
βρούμε αλλού, είτε δανειζό-
μενοι για να το αναχρημα-
τοδοτούμε αντί να επενδύ-
ουμε, είτε αυξάνοντας τους
φόρους, είτε μειώνοντας τις
δαπάνες» εξήγησαν.
Ωστόσο, η Λαγκάρντ χαρα-
κτήρισε «αδιανόητη» τη δι-
αγραφή χρέους εξαιτίας της
πανδημίας, τονίζοντας ότι θα
αποτελούσε «παραβίαση της
συνθήκης της Ευρωπαϊκής
Ενωσης, η οποία απαγορεύ-
ει αυστηρά τη νομισματική
χρηματοδότηση κρατών».
Το «αδιανόητο»
Για την Capital Economics,
αν και η ιδέα της ακύρωσης
ή της αναδιάρθρωσης του
χρέους που έχει αποκτήσει
η ΕΚΤ δεν είναι τόσο τρελή
ή «αδιανόητη» όσο φαίνεται
με την πρώτη ματιά, εντού-
τοις, σε αυτή τη φάση του-
λάχιστον, τα τυχόν οφέλη θα
επισκιαστούν από τις νομι-
κές επιπλοκές (άρθρο 123 της
Συνθήκης), ενώ δεν θα ήταν
αποδεκτή από τους «ισχυ-
ρούς» του ευρώ.
Εξάλλου, όπως αναφέρεται,
266
205
162
137
131 ΠΗΓΗ:
ΔΝΤ, Citigroup
131
123
119
118
118
115
108
το πιο σημαντικό επιχείρημα
κατά της πρότασης διαγρα-
φής χρεών είναι ότι το κύριο
δημοσιονομικό όφελος από
κάτι τέτοιο – ότι δεν θα χρει-
άζεται να εξοφληθεί το κεφά-
λαιο (principal) του χρέους –
θα μπορούσε να επιτευχθεί με
λιγότερο αμφιλεγόμενα μέσα.
Η ΕΚΤ θα μπορούσε π.χ. να
συνεχίσει τις επανεπενδύσεις
των ομολόγων που λήγουν.
Ετσι, θα διασκέδαζε και τους
φόβους ορισμένων πως το τέ-
λος της ποσοτικής χαλάρω-
σης θα μπορούσε να προκα-
λέσει επανάληψη της κρίσης
στη ζώνη του ευρώ.
Το 2032
Από την άλλη πλευρά, τα μέ-
τρα στήριξης της ελληνικής
οικονομίας και η συνακόλου-
θη πρωτοφανής δημοσιονο-
μική επέκταση εκτίναξαν το
έλλειμμα της Γενικής Κυβέρ-
νησης και το χρέος βρέθηκε
στο υψηλότερο επίπεδο που
καταγράφηκε ποτέ, τόσο ως
απόλυτο μέγεθος (338 δισ.
ευρώ) όσο και ως ποσοστό
του ΑΕΠ (περίπου 210%).
Η Ελλάδα έχει τώρα μπρο-
στά της μία δεκαετία μέχρι το
2032 για να βάλει τα δημο-
σιονομικά μεγέθη σε βιώσιμη
τροχιά, οπότε λήγει η περί-
κυριακη 14 φεβρουαριου 2021
Ο ΟΔΔΗΧ
στοχεύει
να αντλήσει
€12 δισ. ευρώ
Ο ΟΔΔΗΧ μετά την
άντληση 3,5 δισ. ευρώ
από την έκδοση 10ετούς
ομολόγου, στοχεύει να
αντλήσει συνολικά το
2021 12 δισ. ευρώ από
τις αγορές και με την
επανέκδοση 30ετούς
ομολόγου αξίας 2 δισ.
ευρώ να λειτουργεί ως
μπαλαντέρ για την αύξηση
ή τη μείωση του ποσού
αυτού ανάλογα με την
πορεία της πανδημίας
και τις συνθήκες που
θα διαμορφωθούν
στις αγορές. Το πού θα
διαμορφωθεί το χρέος
το 2021 είναι συνάρτηση
διαφόρων παραμέτρων.
Π.χ. από το πόσα θα
είναι τα έσοδα από την
ΕΕ, πόσο σημαντικά
αυξημένο θα είναι το
δημοσιονομικό έλλειμμα
από 8,1 δισ. ευρώ που είχαν
προϋπολογιστεί, πόσα
χρήματα θα μπορούσαν
να χρησιμοποιηθούν από
το «μαξιλάρι» ώστε να μην
αυξηθεί το χρέος κ.τ.λ. Το
σημαντικότερο όμως έχει
να κάνει με το γεγονός ότι
σήμερα το μέσο κόστος
εξυπηρέτησης του χρέους
κυμαίνεται στο 1,6%, έναντι
3,4% που υπολογίζουν η
θεσμοί για να θεωρήσουν
πως το ελληνικό χρέος
είναι βιώσιμο. Επίσης, ο
μέσος όρος αποπληρωμής
των ελληνικών ομολόγων
κυμαίνεται στα 19,5, χρόνια.
οδος χάριτος για τα δάνεια
ύψους περίπου 100 δισ. από
το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής
Σταθερότητας (EFSF) και αρ-
χίζουν οι αποπληρωμές τοκο-
χρεολυσίων. Σε διαφορετική
περίπτωση μπορεί να μπούμε
σε περιπέτειες.
Ωστόσο η κατάσταση δεν εί-
ναι τόσο άσχημη, η χώρα έχει
αυτή τη στιγμή ένα ταμειακό
«μαξιλάρι» 36 δισ. ευρώ, ενώ
οι ξένοι επενδυτές συνεχίζουν
να αγοράζουν ελληνικούς τίτ-
λους, καθώς σύμφωνα π.χ. με
την Bank of America έως τα
τέλη του 2021 η ΕΚΤ μέσω
του έκτακτου προγράμματος
ποσοτικής χαλάρωσης (PEPP)
θα έχει αποκτήσει το 40% των
ελληνικών ομολόγων που βρί-
σκονται σε ελεύθερη διασπο-
ρά (από 25% σήμερα).
Οι προοπτικές
Αξιωματούχοι με γνώση των
εξελίξεων θεωρούν πως η χώ-
ρα δεν θα αντιμετωπίσει πρό-
βλημα το 2032 όσον αφορά
τη βιωσιμότητά του χρέους,
ενώ ύστερα από μια 10ετή
ύφεση οι προοπτικές να αυ-
ξηθούν οι αξίες και επιτευ-
χθούν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυ-
ξης σε σχέση με άλλες χώρες
είναι συγκριτικά σημαντικά
υψηλότερες.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ TO BHMA 31 β3
Γνώμη
Του Ηλία Λεκκού
Η απάντηση
Η
της ΕΚΤ στην κρίση
άσκηση νομισματικής πολιτικής από πλευ-
ράς Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ)
αποτελούσε εξαρχής μια πολύπλοκη και δυ-
σεπίλυτη εξίσωση, καθώς η ΕΚΤ προσπαθεί
να διαμορφώσει τις «βέλτιστες» νομισματι-
κές συνθήκες σε 19 ανεξάρτητες οικονομίες,
καθεμία με τον δικό της οικονομικό κύκλο
και τα δικά της ιδιοσυγκρασιακά χαρακτη-
ριστικά. Στο παρελθόν, στις πιο δύσκολες στιγμές
της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης, ο Μάριο Ντρά-
γκι είχε καταφέρει – με την εμβληματική πλέον ρήση
«whatever it takes» – να διασώσει τις οικονομίες της
ευρωζώνης και να περιορίσει το κόστος χρήματος
στα κράτη-μέλη, χωρίς στην ουσία να προβεί σε κα-
μία ουσιαστική ενέργεια ή απόφαση.
Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση μπροστά στην οποία
βρέθηκε αντιμέτωπη η ΕΚΤ ήταν αναμφίβολα η κρί-
ση πανδημίας το 2020. Η εφαρμογή του προγράμ-
ματος ποσοτικής χαλάρωσης πανδημίας (γνωστό ως
PEPP), στο οποίο συμπεριελήφθησαν – κατά παρέκ-
κλιση των κανόνων – και τα ελληνικά κρατικά ομό-
λογα, αποτέλεσε άλλο ένα σημείο καμπής στο πεδίο
της ευρωπαϊκής νομισματικής πολιτικής, το οποίο
άσκησε καταλυτική επίδραση στη σταθεροποίηση
όχι μόνο των οικονομιών της ευρωζώνης, αλλά και
ολόκληρου του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Οι προκλήσεις όμως για την ΕΚΤ φαίνεται ότι συνε-
χίζονται αμείωτες και στο 2021. Η περαιτέρω υπο-
χώρηση του πληθωρισμού σε αρνητικό επίπεδο, σε
συνδυασμό με την υποχώρηση των πληθωριστικών
προσδοκιών, οδηγούν μηχανιστικά στην αύξηση των
πραγματικών επιτοκίων της ευρωζώνης, δηλαδή στη
de facto σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής. Η
εξέλιξη αυτή – καθώς και η ταυτόχρονη ενίσχυση
της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ – λαμβά-
νει χώρα σε μια συγκυρία εμβάθυνσης και παράτα-
σης της κρίσης, γεγονός που επιτάσσει την ακόμα
ευρύτερη νομισματική χαλάρωση. Με τα επιτόκια σε
αρνητικά επίπεδα και το ύψος του PEPP προσδιορι-
σμένο στα €1,85 τρισ. έως τον Μάρτιο του 2022, το
δίλημμα για την ΕΚΤ είναι βαθύ.
Μια τυπικά ευρωπαϊκή λύση προσωρινής διαφυγής
στο τυπικά ευρωπαϊκό αυτό δίλημμα είναι η αλλα-
γή, από πλευράς ΕΚΤ, της στοχοθεσίας της Νομι-
σματικής Πολιτικής με την εισαγωγή ενός ενδιά-
μεσου και αόριστα προσδιορισμένου στόχου της
«χαλάρωσης των συνθηκών χρηματοδότησης» στο
μέτρο και στον βαθμό που χρειάζεται έτσι ώστε να
επιτευχθεί ο στόχος για επιστροφή του πληθωρι-
σμού στο επίπεδο του 2%.
Στο ερώτημα σε τι ακριβώς αναφέρονται οι συνθή-
κες χρηματοδότησης, η απάντηση μάλλον θα πρέπει
να σχετίζεται με το κόστος χρηματοδότησης αλλά
και τον ρυθμό πιστωτικής επέκτασης σε νοικοκυριά,
επιχειρήσεις, αλλά και στα κράτη-μέλη των 19 οικο-
νομιών της ευρωζώνης. Το πώς τα μεγέθη αυτά για
όλες τις χώρες είναι δυνατόν να ενοποιηθούν και
να αξιολογηθούν έναντι του στόχου για επιστροφή
του πληθωρισμού στο 2% είναι κάτι που ακόμα δεν
έχει επικοινωνηθεί με ακρίβεια και σαφήνεια από
πλευράς ΕΚΤ. Ωστόσο όλα τα πρακτικά προβλήματα
απαιτούν και μια πρακτική λύση.
Η δική μας εκτίμηση είναι ότι δεδομένης της παράτα-
σης της ύφεσης και του αντιπληθωρισμού η ΕΚΤ θα
υποχρεωθεί στα τέλη του 2021 είτε να παρατείνει τη
διάρκεια του PEPP πέραν του τέλους Μαρτίου 2022,
είτε να αυξήσει του ύψος του PEPP, είτε και να προ-
βεί και στις δύο αυτές ενέργειες ταυτοχρόνως.
Ο κ. Ηλίας Λεκκός είναι επικεφαλής Οικονομικής Ανάλυσης
και Επενδυτικής Στρατηγικής της Τράπεζας Πειραιώς.
πό

β4 32 TO BHMA ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Επικαιρότητα
Παράταση Παράταση έως και 31 Δεκεμβρίου 2021 για την πληρωμή των ασφαλιστικών εισφορών
για την πληρωμή ανακοίνωσε ο Κωστής Χατζηδάκης για επιχειρήσεις και επαγγελματίες για τη χρονική
των ασφαλιστικών περίοδο της πρώτης καραντίνας.
εισφορών Οπως είπε ο υπουργός Εργασίας, «οι εισφορές οι οποίες αφορούσαν στην πρώτη
περίοδο της καραντίνας και για τις οποίες είχε δοθεί παράταση πληρωμής μέχρι τις
30 Απριλίου 2021, παρατείνονται μέχρι και 31.12.2021», ενώ ανακοίνωσε ότι με νομο-
θετική ρύθμιση που θα έρθει στη Βουλή «ορίζουμε ένα ειδικό πλαίσιο αποπληρωμής

Ρεπορτάζ 6η και 7η
Ντίνος Σιωμόπουλος επιστρεπτέα
προκαταβολή
Ανησυχία επικρατεί στο
οικονομικό επιτελείο για Πάνω από 3 δισ. ευρώ
τη διάρκεια της υγειονομι- θα δοθούν το πρώτο
κής κρίσης, καθώς κρατά τετράμηνο του έτους
την οικονομία σε ύφεση προς τις επιχειρήσεις,
και το πρώτο τρίμηνο του μέσω του μέτρου της
επιστρεπτέας προκα-
έτους και αδειάζει τα δη-
ταβολής, ενώ συνολι-
μόσια ταμεία. κά από την αρχή της
«Τα χρήματα που μπο- υγειονομικής κρίσης το
ρούμε να διαθέσουμε συνολικό ποσό θα αγ-
Με εντολή του
για την αντιμετώπιση των πρωθυπουργού γίξει τα 8,5 δισ. ευρώ.
επιπτώσεων της υγειονο- Κυριάκου Ωστόσο, ο 6ος κύκλος
μικής κρίσης σε εργαζο- Μητσοτάκη, της επιστρεπτέας προ-
μένους, επαγγελματίες ο υπουργός καταβολής διαχωρί-
και επιχειρήσεις δεν εί- Οικονομικών ζεται σε δύο κύκλους,
ναι απεριόριστα». Αυτό κ. Χρήστος τον 6ο και τον 7ο, και η
Σταϊκούρας συνολική χρηματοδότη-
επισημαίνει ανώτερος πα-
ετοιμάζει το σχέδιο ση ανέρχεται σε 1,5 δισ.
ράγοντας του υπουργείου ευρώ. Ο 6ος κύκλος, με
Οικονομικών στο «Βήμα με τις τελικές
προτάσεις που εκτιμώμενο δημοσιο-
της Κυριακής» τη στιγμή νομικό κόστος περίπου
θα υποβληθεί
που η κυβέρνηση είναι για έγκριση στις στα 500 εκατ. ευρώ,
έτοιμη να προχωρήσει Βρυξέλλες και τα θα αφορά την απώλεια

)ΣΗΝΙΡΑΤΝΟΚ ΣΟΓΡΩΙΓ/ISSINIKORUE(
σε αναθεώρηση του προ- πρώτα χρήματα τζίρου μόνο του μηνός
ϋπολογισμού στο σκέλος από το Ταμείο Ιανουαρίου. Η υποβολή
τόσο των δαπανών όσο Ανάκαμψης αιτήσεων ενδιαφέρο-
ντος θα ξεκινήσει άμε-
και των εσόδων, καθώς αναμένονται τον
Ιούνιο σα και οι ενισχύσεις θα
η πανδημία ανατρέπει μέ- χορηγηθούν τις πρώτες
ρα με τη μέρα τις αρχικές ημέρες του Μαρτίου.
προβλέψεις. Καθώς η ενίσχυση
αφορά έναν μήνα, το
5,9 δισ. ευρώ
Μόνο για το πρώτο τρίμη-
νο του τρέχοντος έτους το
συνολικό κόστος των μέ-
Πάγωμα χρεών οποίων η λειτουργία βρί-
σκεται σήμερα σε αναστολή
με εντολή δημόσιας αρχής,
όπως είναι η εστίαση, τα γυ-
κατώτατο όριο ενίσχυ-
σης για τους κλάδους
που δεν παραμένουν
κλειστοί με κρατική

στο Δημόσιο,
εντολή ανέρχεται στα
τρων εκτινάσσεται στα 5,9 μναστήρια, οι επιχειρήσεις 500 ευρώ και το μέγι-
δισ. ευρώ, ενώ τα αλλε- του πολιτισμού, του αθλη- στο ύψος ενίσχυσης
πάλληλα lockdowns στις τισμού και άλλοι κλάδοι, στα 50.000 ευρώ, ενώ
μεγαλύτερες πληθυσμιακά καθώς και οι επιχειρήσεις οι ελεύθεροι επαγγελ-

επιδοτήσεις
περιοχές της επικράτειας που δραστηριοποιούνται ματίες χωρίς εργαζο-
έχουν γονατίσει τον τζίρο στον τουρισμό και στις με- μένους θα λάβουν από
της οικονομίας και κατ’ ταφορές – κλάδοι οι οποίοι 500 έως 1.000 ευρώ,
ανάλογα με την πτώση
επέκταση τα έσοδα του πλήττονται ιδιαίτερα από
των εσόδων τους.
κράτους, με το κόστος της την υγειονομική κρίση –

στις επιχειρήσεις
Ειδικά για την εστίαση
πανδημίας σε μηνιαία βά- δικαιούνται υποχρεωτική και τους κλάδους που
ση να υπολογίζεται στα πλήρη απαλλαγή από την παρέμεναν κλειστοί
2,4 δισ. ευρώ (υψηλότε- καταβολή ενοικίου στα στα τέλη Ιανουαρίου, το
ρο από τις εκτιμήσεις του επαγγελματικά τους ακίνη- κατώτατο ύψος ενίσχυ-
προϋπολογισμού). τα και για τον μήνα Μάρτιο. σης θα ανέρχεται στα
Μέσα σε αυτή την κατά-
σταση η κυβέρνηση έχει
Τα μέτρα ενίσχυσης οδηγούν το οικονομικό Στις επιχειρήσεις που θα
λάβουν πλήρη απαλλαγή
1.000 ευρώ για επιχει-
ρήσεις χωρίς εργαζο-
εναποθέσει τις ελπίδες επιτελείο σε αναθεώρηση του προϋπολογισμού ενοικίων για τον μήνα Μάρ- μένους, 2.000 ευρώ για
επιχειρήσεις με 1 έως 5
εξόδου από την κρίση τιο συμπεριλαμβάνεται και
εργαζομένους, 4.000
στην πορεία του τουρι- το λιανεμπόριο. ευρώ για επιχειρήσεις
σμού αλλά και στα χρή- η οικονομία να πάρει τα πρόσωπα που ανήκουν οποίων παρατείνεται η κα-
με 6 έως 20 εργαζομέ-
ματα του Ταμείου Ανά- πάνω της. στους πληττόμενους κλά- ταβολή και αναστέλλεται η Απαλλαγή ενοικίων νους και 8.000 ευρώ
καμψης. Μέχρι να γίνουν όμως δους. Για τα συγκεκριμέ- είσπραξη το συνολικό πο- για επιχειρήσεις με
Οι ιδιοκτήτες-φυσικά
όλα αυτά «σπάνε» σε δό- να χρέη προς την Εφορία σό αγγίζει το 1 δισ. ευρώ. περισσότερους από 20
πρόσωπα που εκμισθώ-
Σχέδιο στις Βρυξέλλες σεις τα μέτρα ενίσχυσης είχε ήδη δοθεί παράταση εργαζομένους και το
νουν ακίνητα στις επιχει-
σε επαγγελματίες και επι- καταβολής και αναστο- Οι ρυθμίσεις 50% της ενίσχυσης δεν
Βάσει του σχεδιασμού ρήσεις αυτές θα αποζη-
χειρήσεις μέσω της επι- λής είσπραξης έως τις Παράλληλα, παρατείνε-
επιστρέφεται, υπό τον
που ακολουθεί η ελληνική μιωθούν από τον κρατικό όρο διατήρησης του
στρεπτέας προκαταβολής, 30/4/2021. ται η καταβολή και ανα-
πλευρά σε συνεννόηση με προϋπολογισμό με το 80% αριθμού των εργαζομέ-
διευρύνουν το καθεστώς Η πληρωμή των οφει- στέλλεται η είσπραξη
τους θεσμούς, το σχέδιο του μηνιαίου συμφωνημέ- νων έως την 31η Ιουλί-
των αναστολών για εργα- λών αυτών μετά τη λή- της δόσης του μηνός Φε-
με τις τελικές προτάσεις νου μισθώματος, ενώ οι ου 2021.
ζομένους και απαλλάσ- ξη της νέας παράτασης βρουαρίου ρυθμισμένων Με τα σημερινά δεδο-
για το Ταμείο Ανάκαμψης ιδιοκτήτες-νομικά πρόσω-
σουν τις επιχειρήσεις που (31/12/2021) θα μπορεί να στη φορολογική διοίκηση μένα, ο 7ος κύκλος, με
θα υποβληθεί για έγκριση πα θα αποζημιωθούν με
έχουν κλείσει με κρατική γίνει σε διπλάσιο αριθμό οφειλών για τις επιχειρή- δημοσιονομικό κόστος
στις Βρυξέλλες τον Απρί- το 60% του μηνιαίου συμ-
εντολή από την καταβολή δόσεων (24 άτοκες δόσεις σεις που ανήκουν στους περίπου στο 1 δισ. ευρώ,
λιο και τα πρώτα χρήματα φωνημένου μισθώματος.
ενοικίων. ή 48 δόσεις με επιτόκιο άμεσα πληττόμενους κλά- θα αφορά την απώλεια
αναμένονται τον Ιούνιο. Τέλος, ισχύει η πρόβλεψη τζίρου ολόκληρου του
Ακόμα στο οικονομικό ύψους 2,5%), σε σχέση με δους, καθώς και για τους για μείωση ενοικίου κα-
Πληρωμή στο τέλος 1ου τριμήνου του 2021,
επιτελείο οι υπουργοί πιέ- την αρχική πρόβλεψη του εργαζομένους των επιχει- τά 40% στους υπόλοιπους όπου θα συνυπολογι-
ζουν προς κάθε κατεύθυν- Μάλιστα με μια απόφα- περασμένου Οκτωβρίου ρήσεων αυτών των οποίων πληττόμενους κλάδους, στούν τα ποσά που δό-
ση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ση της τελευταίας στιγ- (η οποία ήταν για 12 άτο- οι συμβάσεις εργασίας τε- για όλο το πρώτο τρίμη- θηκαν στον 6ο κύκλο.
φαρμακευτικές εταιρείες μής που ανακοίνωσε ο κες δόσεις ή 24 δόσεις με λούν σε αναστολή. Η πλη- νο του 2021, καθώς και Η καταβολή της ενί-
και υπουργείο Υγείας) για υπουργός Οικονομικών επιτόκιο ύψους 2,5%). Τα ρωμή της δόσης αυτής θα στην πρώτη κατοικία των σχυσης θα γίνει εντός
την επιτάχυνση του προ- κ. Χρήστος Σταϊκούρας, εν λόγω χρέη, για τα οποία προστεθεί στο τέλος της εργαζομένων που βρίσκε- Απριλίου με το 50% να
γράμματος των εμβολια- αναστέλλεται έως τις 31 παρατείνεται η περίοδος αρχικής ρύθμισης. Η λί- ται σε αναστολή η σύμβα- μην επιστρέφεται, ενώ
αναστολής είσπραξης έως θα υπάρχουν αυξη-
σμών, σε μια προσπάθεια Δεκεμβρίου 2021 η εί- στα των άμεσα πληττόμε- ση εργασίας τους και στη
μένα κατώτατα ποσά
από Απρίλιο - Μάιο να σπραξη των λεγόμενων τις 31/12/2021, υπολογί- νων ΚΑΔ είναι η ίδια που φοιτητική κατοικία των για την εστίαση και τις
υπάρξει ύφεση της παν- κορωνοχρεών που δεν ζονται περί τα 600 εκατ. ίσχυσε για αναστολή ρυθ- παιδιών τους. Το κόστος επιχειρήσεις που πα-
δημίας και να δημιουρ- πληρώθηκαν την περίοδο ευρώ, ενώ εάν συμπεριλη- μισμένων οφειλών κατά για τον μήνα Μάρτιο δια- ραμένουν κλειστές με
γηθεί ένα τείχος ανοσίας Μαρτίου - Ιουνίου 2020 φθούν και οι ρυθμισμένες τον μήνα Ιανουάριο 2021. μορφώνεται στα 70 εκατ. κρατική εντολή εντός
ώστε να μπορεί και πάλι από φυσικά και νομικά φορολογικές οφειλές των Ολες οι επιχειρήσεις των ευρώ. Φεβρουαρίου.
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Στον ΗΡΩΝΑ θεωρούμε καθήκον να
είμαστε πάντα καινοτόμοι και πρωτοπόροι
και να προβάλλουμε έναν διαφορετικό
τρόπο αντιμετώπισης της παραγωγής και
κατανάλωσης ενέργειας
Περιβάλλον και καταναλωτές, οι διαχρονικές
Η
προτεραιότητες του Ομίλου ΗΡΩΝ
κλιματική αλλαγή συμβαί-
νει τώρα και αν η ανθρω-
πότητα δεν καταφέρει να
ελέγξει τις δραστηριότητες
που την προκαλούν όσο το
δυνατόν συντομότερα, οι
συνέπειές της στον πλανή-
τη και στη ζωή μας θα εί-
ναι ανυπολόγιστες. Ο πρόεδρος της
Γαλλίας Μακρόν σε μια τοποθέτησή
του για το κλίμα είπε την εξής σοφή
φράση: «Οσον αφορά στην κλιματι-
κή αλλαγή δεν υπάρχει πλάνο Β δι-
ότι δεν υπάρχει πλανήτης Β. Και το
πλάνο Α είναι ένα: περιορισμός των
εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα,
για τις οποίες κυρίως ευθύνεται η
καύση ορυκτών καυσίμων για την
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας».
Ο Ομιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχει επενδύ-
σει τα τελευταία 25 χρόνια περισ-
σότερο από κάθε άλλο όμιλο στην
παραγωγή ενέργειας αφ’ ενός από
ανανεώσιμες πηγές μέσω της ΤΕΡΝΑ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ και αφ’ ετέρου, από
το φιλικότερο προς το περιβάλλον
ορυκτό καύσιμο, το φυσικό αέριο,
μέσω του ΗΡΩΝΑ.
Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία
σχετικά με το πού πρέπει να στρα-
φούν οι προσπάθειές μας για ένα
καλύτερο μέλλον στον τομέα της
ενέργειας για τη χώρα και τον πλα-
νήτη μας. Ο στόχος είναι ένας: η
ανάπτυξη των ΑΠΕ με τον ταχύτερο,
τον πιο αποδοτικό και οικονομικό
τρόπο μέσα από την ελεύθερη αγορά
ηλεκτρικής ενέργειας και με άμεσο
σημαντικό όφελος για τον τελικό
καταναλωτή.
Οποιοσδήποτε, άλλωστε, που δρα-
στηριοποιείται στον τομέα αυτόν,
μπορεί εύκολα να διακρίνει ότι εκεί
βρίσκεται η λύση για μια πιο υγιή
αλληλεπίδραση κατανάλωσης και
προστασίας του περιβάλλοντος:
σε έναν καταναλωτή που είναι ο
ίδιος «παραγωγός» της ενέργειας
που καταναλώνει, μιας καθαρής
ενέργειας, που δεν θα επιβαρύνει
το περιβάλλον.
Με αυτήν τη φιλοσοφία ως σημείο
εκκίνησης, o Ομιλος ΗΡΩΝ δη-
μιούργησε, σε συνεργασία με την
ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, το ΕΝ.Α, ένα
πρωτοποριακό, καινοτόμο πρόγραμ-
μα, μέσω του οποίου οι καταναλω-
τές μπορούν πλέον να συμμετέχουν
στην παραγωγή ενέργειας από ανα-
νεώσιμες πηγές και να μειώσουν
σημαντικά, έως και να μηδενίσουν,
το κόστος του ρεύματος στον λο-
γαριασμό τους σε μηνιαία βάση.
Συνομιλώντας με τους πελάτες μας
και παρατηρώντας τις εξελίξεις στην
παραγωγή ενέργειας, διαπιστώσαμε
ότι η ευαισθητοποίηση για τις Ανα-
νεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ)
ολοένα και αυξάνεται. Ταυτόχρο-
να, όμως, τα εμπόδια παραμένουν
γνωμη πολλά για έναν καταναλωτή που δεν
έχει τη δυνατότητα να τοποθετήσει
Του την απαιτούμενη εγκατάσταση στον
Γιώργου Κούβαρη
χώρο του, ώστε να μπορέσει να συμ-
μετάσχει έμπρακτα στην παραγωγή
καθαρής ενέργειας. Αυτό ακριβώς
το εμπόδιο έρχεται να υπερκεράσει
το πρόγραμμα ΕΝ.Α, με μια από τις
σημαντικότερες καινοτομίες του:
όλοι οι καταναλωτές (με παροχή́
χαμηλής τάσης), είτε πρόκειται για
ιδιοκτήτες είτε για ενοικιαστές ακι-
νήτου - μονοκατοικίας, διαμερίσμα-
τος ή καταστήματος, με ή χωρίς τη
δυνατότητα εγκατάστασης φωτο-
βολταϊκού συστήματος - μπορούν
να επωφεληθούν από́ τα πλεονε-
κτήματα της παραγωγής ηλεκτρικής
ενέργειας από́ ανανεώσιμες πήγες,
χωρίς την επιβάρυνση της εγκατά-
στασης, συντήρησης και ασφάλισης
ενός τέτοιου συστήματος. Οι κατα-
ναλωτές, επομένως, αποφεύγουν
το σημαντικό́ κόστος της εγκατά-
στασης, ενώ ταυτόχρονα δεν έχουν
λόγο να ανησυχούν για το τι θα συμ-
βεί στην περίπτωση αλλαγής κατοι-
Ο Ομιλος κίας ή επαγγελματικής έδρας της
επιχείρησής τους, αφού πρακτικά
ΗΡΩΝ τίποτα δεν τους δεσμεύει χωρικά.
δημιούργησε, Η εγκατάσταση ενός οικιακού φω-
τοβολταϊκού είναι από μόνη της μια
σε συνεργασία επένδυση με πολλούς κινδύνους που
με την ΤΕΡΝΑ επιπλέον χρειάζεται την εκταμίευση
ενός σημαντικού ποσού, ενώ αντίθε-
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, τα το ΕΝ.Α προσφέρει την ευελιξία
το ΕΝ.Α, ένα στον «επενδυτή» να αποχωρήσει από
το ΕΝ.Α χωρίς καμία οικονομική
πρωτοποριακό, επιβάρυνση. Το πρόγραμμα ΕΝ.Α
καινοτόμο έρχεται να εξαλείψει αυτούς τους
κίνδυνους και το σημαντικότερο,
πρόγραμμα, δεν χρειάζεται πλέον η εκταμίευση
μέσω του οποίου ενός σημαντικού ποσού.
Το πρόγραμμα ΕΝ.Α λειτουργεί σε
οι καταναλωτές συνέργεια με όλα τα εμπορικά προ-
μπορούν πλέον γράμματα του ΗΡΩΝΑ. Στο πλαίσιο
αυτό, το πρόγραμμα ΕΝ.Α υλοποιεί-
να συμμετέχουν ται με την καταβολή τιμήματος από
στην παραγωγή τον καταναλωτή προς τον ΗΡΩΝΑ
που του διασφαλίζει εγγυημένη πρό-
ενέργειας από σβαση, αναλογική του τιμήματος,
στα έσοδα από την παραγωγή σταθ-
ανανεώσιμες μών ΑΠΕ, που αναπτύσσει η ΤΕΡΝΑ
πηγές ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, για 20 τουλάχιστον
ΑΝΑΠΤΥΞΗ
χρόνια. Τα έσοδα από την παραγω-
γή ηλεκτρικής ενέργειας αυτών των
σταθμών ΑΠΕ τελικά αποδίδονται
στον καταναλωτή - «παραγωγό» υπό
τη μορφή έκπτωσης επί του λογαρια-
σμού του. Η δε συμμετοχή του έχει
«απόδοση» της τάξης του 8,5% με
τις τρέχουσες τιμές ενέργειας. Επί
της ουσίας, οποιοσδήποτε κατανα-
λωτής χαμηλής τάσης, πελάτης του
ΗΡΩΝΑ, χωρίς ρίσκο και ανάλογα
με το ποσό της συμμετοχής του, μπο-
ρεί να μειώσει δραστικά το κόστος
του ρεύματος στον λογαριασμό του,
φτάνοντας μέχρι και να το μηδενί-
σει σε ετήσια βάση, συμβάλλοντας
παράλληλα σε ένα φιλικότερο προς
το περιβάλλον μέλλον.
Σημαντικό είναι, επίσης, ότι υπάρ-
χει απόλυτη διαφάνεια ως προς την
ενέργεια που «παράγει» κάθε κατα-
ναλωτής τόσο σε ωριαία βάση όσο
και απολογιστικά και ως προς το
πώς αυτό μεταφράζεται στην αντί-
στοιχη έκπτωση. Τα στοιχεία αυτά
υπάρχουν ως ένθετο σε κάθε λογα-
ριασμό που θα λαμβάνει ο πελάτης
του ΕΝ.Α αλλά είναι διαθέσιμα και
μέσω των ειδικών εργαλείων που
βρίσκονται στον ιστοχώρο του Ομί-
λου ΗΡΩΝ και είναι άμεσα και εύ-
κολα προσβάσιμα. Η ενέργεια που
παράγεται δεν χάνεται ακόμα και
αν δεν καταναλωθεί, ενώ η συμμε-
τοχή στο ΕΝ.Α μπορεί να χτιστεί και
σταδιακά, μπορεί δηλαδή ο πελάτης
να αυξήσει σταδιακά το ποσοστό
συμμετοχής του.
Επομένως, αναπόσπαστο τμήμα του
προγράμματος ΕΝ.Α είναι η παραγω-
γή ηλεκτρικής ενέργειας από σταθ-
μούς ΑΠΕ και η απόδοση των οικο-
νομικών εσόδων από την παραγωγή
αυτή στον τελικό καταναλωτή. Είναι,
μάλιστα, αυτή τη στιγμή το μοναδικό
επιχειρηματικό - εμπορικό σχήμα
στην Ελλάδα που διασφαλίζει την
άμεση και απρόσκοπτη διασύνδεση
μεταξύ της παραγωγής πράσινης
καθαρής ενέργειας από σταθμούς
ΑΠΕ και της απόδοσης του σχετι-
κού οικονομικού οφέλους στους
τελικούς καταναλωτές. Η απουσία
δε κρατικής λειτουργικής ενίσχυ-
σης για την παραγωγή των σταθμών
ΑΠΕ που συνεργάζονται με το πρό-
γραμμα ΕΝ.Α εξοικονομεί σημαντι-
κά ποσά και έτσι ωφελεί συνολικά
όλους τους καταναλωτές ηλεκτρικής
ενέργειας της χώρας που είναι ή θα
γίνουν πελάτες ΗΡΩΝ ΕΝ.Α.
Είναι φανερό πως ο καταναλωτής
TO BHMA 33 β5
Νικος Λιμπέρτας
βρίσκεται στο επίκεντρο του προ-
γράμματος ΕΝ.Α, γίνεται «παραγω-
γός» πράσινης ενέργειας και πλέον
έχει ακόμα μεγαλύτερο έλεγχο του
τι παράγει, τι καταναλώνει και τι
πληρώνει.
Ωστόσο, στον ΗΡΩΝΑ εστιάζουμε
παράλληλα και στο περιβάλλον.
Ενθαρρύνουμε τον καταναλωτή,
συμμετέχοντας στο ΕΝ.Α, να παίξει
ενεργό ρόλο στην παγκόσμια επα-
νάσταση της καθαρής ενέργειας.
Τη στιγμή που απαιτείται επαγρύ-
πνηση για την αντιμετώπιση των
επιπτώσεων της κλιματικής αλλα-
γής, οι ανάγκες για ενέργεια αυ-
ξάνονται. Ομως, υπάρχει πλέον η
δυνατότητα αυτή η ενέργεια να εί-
ναι καθαρή, να παράγεται από τον
ήλιο και τον άνεμο που υπάρχουν
άφθονα στη χώρα μας. Η Ελλάδα,
άλλωστε, πραγματοποιεί μια μεγά-
λη εθνική προσπάθεια για μείωση
των αερίων ρύπων και της περιβαλ-
λοντικής ρύπανσης από τα ορυκτά
καύσιμα και οι συμμετέχοντες στο
πρόγραμμα ΕΝ.Α έχουν την ευκαι-
ρία να συμβάλλουν με τον δικό
τους τρόπο στην προστασία του
περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση
στη βελτίωση της ποιότητας ζωής
όλων μας.
Θεωρούμε καθήκον να είμαστε πά-
ντα καινοτόμοι και πρωτοπόροι και
να προβάλλουμε έναν διαφορετικό
τρόπο αντιμετώπισης της παραγωγής
και κατανάλωσης ενέργειας. Εναν
εναλλακτικό, βιώσιμο τρόπο που
θα ωφελεί τους καταναλωτές χω-
ρίς να επιβαρύνει περισσότερο το
περιβάλλον. Είναι χρέος μας κάθε
νέο πρόγραμμα που αναπτύσσουμε
και προτείνουμε στον καταναλωτή
να κληροδοτεί έναν καλύτερο κόσμο
στις επόμενες γενιές και είναι σημα-
ντικό να αποδείξουμε στην πράξη
ότι αυτό μπορεί να γίνει και μέσω
ενός νέου μοντέλου κατανάλωσης
ενέργειας.
Στον ΗΡΩΝΑ κοιτάζουμε το Μέλλον
με καθαρό βλέμμα και υπευθυνότη-
τα. Εχουμε δεσμευθεί ότι κύριο μέ-
λημα και προτεραιότητά μας είναι
το Περιβάλλον. Στόχος μας είναι να
συμβάλλουμε διαρκώς στη μετάβα-
ση σε μηδενικές εκπομπές άνθρα-
κα και οι προτάσεις μας προς τους
πελάτες μας, όπως το πρόγραμμα
ΕΝ.Α, υπηρετούν σταθερά αυτήν
τη δέσμευση.
Ο κ. Γιώργος Κούβαρης είναι
Πρόεδρος του Ομίλου ΗΡΩΝ.
Β6 34 TO BHMA ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Χαμηλότοκα δάνεια έως 150.000 ευρώ Οι τράπεζες έχουν ξεκινήσει

τις ενημερώσεις των πελατών
από τις τράπεζες για κεφάλαιο τους για τα διαθέσιμα
προγράμματα χρηματοδοτήσεων
κίνησης ή επενδύσεις μέσω
προγραμμάτων εγγυοδοσίας

Νέες δράσεις
χρηματοδότησης
των μικρών
επιχειρήσεων
Ρεπορτάζ ξης, προϋποθέτει επαρ- άτομα και πραγματοποίη- νείου μπορεί να φτάσει θε δανείου. Τα πιστωτικά περιουσιακών στοιχείων.
αγησ μαρκου κή επίπεδα κεφαλαίου σαν το 2019 κύκλο εργα- έως το 25% του συνολι- ιδρύματα έχουν δημιουρ- l Mεσοπρόθεσμη χρη-
κίνησης. σιών έως 200.000 ευρώ. κού κύκλου εργασιών της γήσει δανειοδοτικά προ- ματοδότηση κεφαλαίου
Εμφαση στη χρηματο- Στόχος του υπουργείου επιχείρησης, με μέγιστο ϊόντα, στο πλαίσιο αυτής κίνησης για την ανάπτυ-
δότηση μικρών και πολύ Ελεγχόμενο ρίσκο Ανάπτυξης είναι η υπο- ποσό τις 50.000 ευρώ. της δράσης, για την ενί- ξη και επέκταση της επι-
μικρών επιχειρήσεων θα Στο πλαίσιο αυτό τα πι- στήριξη 8.000 επιχειρή- Για τον υπολογισμό του σχυση μικρομεσαίων επι- χειρηματικής δραστηρι-
δώσουν οι τράπεζες τους στωτικά ιδρύματα στο- σεων με δάνεια που θα θα λαμβάνονται υπ’ όψιν χειρήσεων με κύκλο εργα- ότητας.
επόμενους μήνες, αξιο- χεύουν σε στήριξη της μπορούσαν να φτάσουν οι ανάγκες ρευστότητας σιών έως 2,50 εκατ. ευρώ. l Bραχυπρόθεσμη χρημα-
ποιώντας τα διαθέσιμα πραγματικής οικονομίας, τα 500 εκατ. ευρώ. που πρέπει να καλύψει ο Το ύψος των δανείων τοδότηση για την κάλυψη
προγράμματα εγγυοδο- παρέχοντας χαμηλότοκα Για την εξασφάλιση της δικαιούχος για τους 18 μπορεί να φτάσει έως αναγκών που σχετίζονται
σίας, ευρωπαϊκά και εγ- δάνεια στους μικρότερου χρηματοδότησης, οι εν- μήνες μετά τη δανειοδό- τις 150.000 ευρώ ανά δι- με το εμπορικό/συναλλα-
χώρια. μεγέθους αξιόχρεους πε- διαφερόμενοι θα πρέπει τηση. Η διάρκεια εξόφλη- καιούχο, ενώ τα επιτόκια κτικό κύκλωμα της επι-
Οι ενημερώσεις από τους λάτες τους, με ρίσκο ελεγ- να περάσουν την πιστολη- σης μπορεί να φτάνει έως κινούνται σε μονοψήφια χείρησης.
τραπεζικούς συμβούλους χόμενο λόγω της χρήσης πτική αξιολόγηση από την τα 5 έτη, συμπεριλαμβα- επίπεδα. Μάλιστα, υπάρ- Τα δάνεια είναι είτε το-
προς τους πελάτες που εγγυήσεων. Δύο είναι τα τράπεζα στην οποία απευ- νομένης τυχόν περιόδου χει η δυνατότητα οι ίδιοι κοχρεολυτικά είτε ανοι-
έμειναν εκτός του πρώ- βασικά εργαλεία που θα θύνονται, να μην έχουν χάριτος και τα επιτόκια οι δανειολήπτες να παρά- χτά (ανακυκλούμενα).
του γύρου χρηματοδοτή- χρησιμοποιηθούν για αυ- καθυστερήσεις άνω των αναμένεται να διαμορ- σχουν εξασφαλίσεις για Σε κάποιες περιπτώσεις
σεων μετά το ξέσπασμα τόν τον σκοπό: 90 ημερών σε τραπεζικές φωθούν σε μονοψήφια να μειώσουν περισσότερο υπάρχει η δυνατότητα
της πανδημίας έχουν ήδη οφειλές και να μην έχουν επίπεδα. το κόστος της χρηματο- χρήσης και των δύο τρό-
ξεκινήσει. Πρόκειται για 1. Πρόγραμμα Εγγυοδοσίας ενταχθεί στον Α’ και Β’ δότησης. πων αποπληρωμής. Δηλα-
μία κρίσιμη παράμετρο COVID-19: Τον επόμενο μή- Κύκλο του Ταμείου Εγγυ- 2. Προγράμματα «COSME»: Οι δή για ένα διάστημα το
για τη βιωσιμότητα κλά- να αναμένεται να ενεργο- οδοσίας. τράπεζες διαθέτουν ειδι- Μορφές χορήγησης δάνειο να εξοφλείται με
δων που πλήττονται σο- ποιηθεί ένα νέο πρόγραμ- Στις πολύ μικρές επιχει- κά χρηματοδοτικά προ- Οι μορφές χορήγησης τοκοχρεολυτικές δόσεις
βαρά από τα περιοριστικά μα εγγυοδοσίας ύψους ρήσεις που θα λάβουν γράμματα, στο πλαίσιο που προσφέρονται μπορεί και στη συνέχεια να μετα-
μέτρα, καθώς η επανεκ- 220 εκατ. ευρώ για την έγκριση, μέσω του προ- του εγγυοδοτικού εργα- να είναι οι ακόλουθες: τρέπεται σε αλληλόχρεο
κίνηση της λειτουργίας παροχή κεφαλαίου κίνη- γράμματος, παρέχεται λείου «COSME» του Ευ- l Mακροπρόθεσμη χρη- λογαριασμό με δυνατότη-
τους σε συνθήκες κανο- σης από τις τράπεζες σε εγγύηση ύψους 80% επί ρωπαϊκού Ταμείου Επεν- ματοδότηση επενδυτικών τα επαναχρησιμοποίησης
νικότητας που αναμένεται πολύ μικρές επιχειρήσεις του ποσό της χρηματοδό- δύσεων, το οποίο παρέχει σχεδίων για την απόκτη- του κεφαλαίου που έχει
προς το τέλος της άνοι- που απασχολούν έως 9 τησης. Το ποσό του δα- εγγυήσεις για το 50% κά- ση ή δημιουργία πάγιων αποπληρωθεί.

Η
εξυπηρέτηση και ακόμα περισσό-
τερο η ικανοποίηση των πελατών
φαντάζουν ως έννοιες ασύμβατες
με την ουδέτερη έως αρνητική σκέ-
ψη που προκαλεί μια οικονομική
οφειλή. Κι όμως, το γεγονός ότι
ένας «καλοπροαίρετος» πελάτης
βρίσκεται σε οικονομική αδυνα-
μία σημαίνει ότι χρήζει πρόσθετου ειδικού
χειρισμού, αντί στέρησης της ποιότητας
εξυπηρέτησης, στις συναλλαγές του με την
εκάστοτε εταιρεία ή χρηματοοικονομικό
οργανισμό, των οποίων τα προϊόντα και
τις υπηρεσίες προμηθεύεται.
Κλειδί στην περίπτωση αυτή είναι η δυνα-
τότητα σωστού διαχωρισμού του καλοπρο-
αίρετου οφειλέτη από τον στρατηγικό κα-
κοπληρωτή και η στρατηγική που επιλέγει
ο εκάστοτε πιστωτής να τον αντιμετωπίσει.
Κάθε εταιρεία που θεωρεί ότι ο οφειλέτης
της χάνει το πελατειακό του προνόμιο θα
είναι μάλλον αναγκασμένη στο μέλλον να
έχει πολύ μικρό πελατολόγιο, ίσως οικο-
νομικά υγιές αλλά σίγουρα μικρό και πι-
θανόν μη επαρκές από άποψη μεγέθους
για να την καθιστά βιώσιμη. Ως εκ τούτου,
οφειλέτης και πελάτης μπορεί να είναι το
ίδιο πρόσωπο και οφείλουμε να βρίσκου-
με τρόπο να τον βοηθήσουμε να αποπλη-
ρώνει τις οφειλές του και να συνεχίζει να
καταναλώνει εκ νέου.
Η 4η οικονομική επανάσταση του Ψηφι-
ακού Μετασχηματισμού είναι εδώ για να
γνωμη
Του Γιώργου
Σωτηρόπουλου
Ο ψηφιακός
μετασχηματισμός
των οφειλών
βοηθήσει σε αυτό το δύσκολο έργο. Mε
ένταση σε τεχνολογική υποδομή, έρχεται
να καλύψει τα κενά που προϋπήρχαν ή
δημιουργήθηκαν λόγω των εκάστοτε αλ-
λαγών στην αγορά, σε τέσσερεις βασικούς
άξονες καινοτομίας:
l Τη διαχείριση των πελατών.
l Τη βελτιστοποίηση των διαδικασιών.
l Την αξιοποίηση εκμετάλλευσης της τε-
χνολογίας.
l Την ψηφιοποίηση της επικοινωνίας.
Εξάλλου, μετά την κρίση αλλά ήδη και
προ αυτής, είναι δεδομένο ότι οι καινο-
τόμες εταιρείες όχι μόνο θα έχουν σαφή
υπεροχή έναντι του ανταγωνισμού τους,
αλλά θα είναι και οι μόνες που θα μπο-
ρέσουν να επιβιώσουν στο μέλλον. Σύμ-
φωνα μάλιστα με τον πρώην πρόεδρο και
διευθύνοντα σύμβουλο της Cisco Systems,
John Chambers, το 40% των εταιρειών θα
κλείσουν εντός της επόμενης δεκαετίας,
εάν δεν βρουν τρόπο να μετασχηματίσουν
όλη την εταιρεία τους καινοτομώντας και
επενδύοντας εξίσου σε νέες τεχνολογίες
και κουλτούρα. Ο επιτυχής μετασχημα-
τισμός προϋποθέτει και τα δύο αυτά χα-
ρακτηριστικά, δεδομένου ότι τις περισ-
σότερες φορές που κάτι πάει στραβά δεν
ευθύνεται η τεχνολογική υποδομή αλλά ο
ανθρώπινος παράγοντας και η κουλτούρα
που υποστηρίζουν και διαμορφώνουν το
modus operandi της εταιρείας.
Ως εκ τούτου, νέα συστήματα και πλατφόρ-
μες μπορούν πλέον να αναλύουν τα δεδο-
μένα σε περισσότερο βάθος, να μαθαίνουν
από αυτά έως και να προβλέπουν την επό-
μενη κίνηση του πελάτη-οφειλέτη με μεγά-
λη ακρίβεια, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα
ευρέσεως βιώσιμων λύσεων που καλύπτουν
συγκεκριμένες ανάγκες και οδηγούν στο
επιθυμητό αποτέλεσμα. Προειδοποιητικά
σημάδια και αλγόριθμοι θα είναι σε θέ-
ση να ανιχνεύουν την πρώτη μη ενήμερη
πληρωμή, πριν αυτή συμβεί, με στόχο την
έγκαιρη αποτροπή της και τη μείωση του
όγκου διαχείρισης απαιτήσεων.
Στο μέλλον, για συγκεκριμένες κατηγορίες
οφειλετών θα μπορεί να γίνεται η διαδικα-
σία αυτή και από τον ίδιο τον οφειλέτη, με
ηλεκτρονική εξακρίβωση στοιχείων (e-KYC)
και μέσω εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης
που δεν θα απαιτούν καν την επικοινωνία
με εξειδικευμένη ομάδα τηλεφωνικών δι-
απραγματευτών.
Στην περίπτωση δε που ο οφειλέτης ανα-
γνωρίζεται και κατηγοριοποιείται ως στρα-
τηγικός κακοπληρωτής, θα δρομολογείται
αυτόματα ή αντίστοιχη νομική η άλλη προ-
βλεπόμενη διαδικασία. Εννοείται πως η
στοχευμένη προσέγγιση και επικοινωνία
των οφειλετών-πελατών αποτελεί κλειδί για
την επιτυχή έκβαση της όλης διαδικασίας.
Μια τέτοιου είδους λειτουργική αρτιότητα
θα αποφέρει πολλαπλά οφέλη, όπως αυ-
τοματοποίηση των διαδικασιών, εξαγωγή
ασφαλέστερων προβλέψεων.
Ακόμη και εν μέσω πανδημίας, ο «Ψηφια-
κός Μετασχηματισμός των Οφειλών» δεν
πρέπει να θεωρείται σε καμία περίπτωση
ως πολυτέλεια (nice to have) αλλά ως ανα-
γκαιότητα (must have) για την εξυπηρέτηση
και ικανοποίηση όλων των εμπλεκομένων
μερών και γενικότερα της οικονομίας.
Ο κ. Γιώργος Σωτηρόπουλος
είναι Executive Director CYCLE SA
(θυγατρική του Ομίλου ICAP).
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Ο νέος
αεροσταθμός
του αεροδρομίου
«Μακεδονία» στη
Θεσσαλονίκη
Τρείς μήνες νωρίτερα απ’
τα αρχικά χρονοδιαγράμ-
ματα, η Fraport Greece πα-
ραδίδει στη χώρα, στους
Ελληνες και στους ταξιδιώ-
τες απ’ όλον τον κόσμο 14
ολοκαίνουργια και ασφαλή
αεροδρόμια με νέες υπη-
ρεσίες και περισσότερες
ανέσεις.
Η επένδυση της Fraport
Greece ξεκίνησε τον Απρί-
λιο του 2017 και ολοκλη-
ρώθηκε τον Ιανουάριο του
2021, τρεις μήνες νωρίτερα
από τη συμβατική υποχρέ-
ωση (Απρίλιος 2021). To
πρωτοποριακό επενδυτι-
κό πρόγραμμα ύψους 440
εκατ. ευρώ της Fraport
Greece, μεταμόρφωσε τα
αεροδρόμια. Το συνολικό
άμεσο έσοδο σε βάθος 40
ετών (διάρκεια της παρα-
χώρησης) για το ελληνικό
Δημόσιο, σύμφωνα με τα
σχετικά μοντέλα που έχουν
τρέξει από την εταιρεία, θα
ανέλθει σε περίπου 10 δισ.
ευρώ. Εμμεσα, όσο πιο εκ-
συγχρονισμένες, πιο άνε-
τες, πιο ασφαλείς και πιο
φιλικές είναι οι υποδομές
μιας τουριστικής χώρας,
τόσο πιο ελκυστικοί γίνο-
νται και οι προορισμοί της
και άρα θα ευνοηθούν με
τη σειρά τους όλοι οι «συγ-
γενικοί» κλάδοι, όπως είναι
τα ξενοδοχεία και εν γένει
η διαμονή, η εστίαση, τα
μουσεία και ο πολιτισμός.
Το αξιοσημείωτο είναι πως
οι εργασίες στα αεροδρό-
μια δεν σταμάτησαν κατά
τη διάρκεια των καλοκαι-
ρινών μηνών τα τρία πρώτα
χρόνια με υψηλή επιβατική
κίνηση, ενώ συνεχίστηκαν
και εν μέσω της πανδημί-
ας ξεπερνώντας τελικά τις
αμέτρητες δυσκολίες και
τα τεράστια εμπόδια που
προέκυψαν.
Η επένδυση περιλάμβανε
την κατασκευή πέντε νέων
σύγχρονων αεροσταθμών,
Τα ταξίδια ξεκινούν από εδώ
Σε λιγότερο της Ζακύνθου, της Κρήτης
στα Χανιά και της Καβά-
από τέσσερα λας. Στη Ζάκυνθο, υλο-
ποιήθηκε η ανακαίνιση
χρόνια και αναδιαμόρφωση του
ολοκληρώθηκε τερματικού σταθμού οπό-
τε τα check-in αυξήθηκαν
το «λίφτινγκ» κατά 35% και τα σημεία
ασφαλείας κατά 150%.
των 14 Στο αεροδρόμιο Χανίων
αεροδρομίων αναδιοργανώθηκε πλήρως
ο αεροσταθμός, οι πύλες
και το αυξήθηκαν κατά 25% και
αποτέλεσμα τα σημεία ασφαλείας και
ελέγχου διπλασιάστηκαν.
είναι Ανάλογες εργασίες ανακαί-
νισης πραγματοποιήθηκαν
εντυπωσιακό και στην Καβάλα, όπου στο
«Μέγας Αλέξανδρος», με-
ταξύ άλλων, επεκτάθηκε ο
πέντε επεκτάσεις, τέσσερις τερματικός σταθμός κατά
αναδιαμορφώσεις αερο- 1.955 τ.μ.
σταθμών, την κατασκευή Στην ηπειρωτική χώρα, ένα
και ανακαίνιση 12 πυρο- ακόμα αεροδρόμιο που άλ-
σβεστικών σταθμών και την λαξε εντελώς είναι αυτό
ανακαίνιση 12 διαδρόμων του Ακτίου, το οποίο επε-
αποπροσγείωσης. Ακόμη, κτάθηκε κατά 2.500 τ.μ.,
όλα τα αεροδρόμια διαθέ- αναμορφώθηκε και έχει
τουν μοντέρνα συστήματα πλέον 14 check-in, 7 πύλες
διαχείρισης αποσκευών και αναχώρησης και διπλάσια
ανίχνευσης εκρηκτικών. σημεία ασφαλείας. Στη Σά-
Από την Κέρκυρα, λοιπόν, μο, μετά και την ολοκλή-
μέχρι τη Ρόδο και από τη ρωση των έργων εκσυγχρο-
Θεσσαλονίκη μέχρι τα Χα- νισμού και την επέκταση
νιά ο εργοταξιακός «πυρε- κατά 1.550 τ.μ., έχουν προ-
τός» δεν άφησε μέρα να κύψει αύξηση του αριθμού
πάει χαμένη, με αποτέλε- των check-in, των πυλών
σμα οι εργασίες και στα αναχώρησης και των ση-
14 αεροδρόμια να έχουν μείων ασφαλείας. Το αε-
ολοκληρωθεί. ροδρόμιο της Σκιάθου, εί-
ναι μεγαλύτερο κατά 2.185
Οι αλλαγές στα τ.μ. και πλήρως ανακαινι-
αεροδρόμια με μια ματιά σμένο, ενώ στη Μυτιλήνη,
Αναλυτικότερα, τα αερο- το «Οδυσσέας Ελύτης»
δρόμια στα οποία τα έργα έχει έναν εκ βάθρων ολο-
αναβάθμισης ολοκληρώ- καίνουργιο, σύγχρονο και
θηκαν πρώτα ήταν αυτά άνετο αεροσταθμό έκτα-
Το συνολικό άμεσο έσοδο σε βάθος 40 ετών (διάρκεια
της παραχώρησης) για το ελληνικό Δημόσιο,
σύμφωνα με τα σχετικά μοντέλα που έχουν τρέξει
από την εταιρεία, θα ανέλθει σε περίπου 10 δισ. ευρώ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ TO BHMA 35 β7
Eπιχειρήσεις
Λεπτομέρεια
του 2020. Ο νέος τερματι-
κός σταθμός επιφάνειας
εξωτερικής όψης
κυκλαδίτικης 10.355 τ.μ. ως επέκταση
του υφιστάμενου φιλοξε-
αρχιτεκτονικής
στο αεροδρόμιο νεί 28 check-in, 8 σημεία
Μυκόνου ελέγχου και 12 πύλες ανα-
χώρησης.
Τα τρία αεροδρόμια που
ακολούθησαν είναι εκεί-
να της Κω, της Σαντορίνης
και το εμβληματικό «Μακε-
δονία» της Θεσσαλονίκης.
Στην Κω, η Fraport Greece,
προχώρησε σε κατασκευή
νέου αεροσταθμού συνο-
λικής έκτασης 23.015 τ.μ.
και στην κατασκευή νέου
χώρου στάθμευσης αερο-
σκαφών και αναδιαμόρ-
φωση του υπάρχοντος. Στη
Σαντορίνη, ο νέος αερο-
σταθμός 15.400 τ.μ. συμ-
βάλλει σημαντικά στην
«απογείωση» της ταξιδιω-
τικής εμπειρίας για το πιο
«διάσημο» νησί της Ελλά-
Χώρος παραλαβής αποσκευών δας παγκοσμίως.
στον νέο αεροσταθμό
στο αεροδρόμιο Μυτιλήνης Το εμβληματικό
«Μακεδονία»
Το μεγαλύτερο αεροδρό-
σης 7.135 τ.μ. Τα έργα που κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική μιο διαχείρισης της Fraport
ολοκληρώθηκαν και στο με τις σύγχρονες αεροδρο- Greece, το εμβληματικό
αεροδρόμιο «Αννα Πολλά- μικές υποδομές, έχει πλέον αεροδρόμιο «Μακεδονία»
του» της Κεφαλονιάς έχουν περισσότερα check-in και της Θεσσαλονίκης, για
δώσει έναν νέο αεροσταθ- πύλες αναχωρήσεων, ενώ την αναβάθμιση του οποί-
μό επιφάνειας 10.700 τ.μ., έχει αξιοποιηθεί πλήρως η ου επενδύθηκαν 100 εκατ.
γεγονός που συνεπάγεται επέκταση του τερματικού ευρώ και 222.900 ανθρω-
αυξημένα check-in κατά σταθμού για τη διευκόλυν- ποημέρες, διαθέτει πλέον
70%, με διπλάσια σημεία ση των επιβατών και των έναν νέο τερματικό σταθμό
ασφαλείας και διπλάσιες χρηστών του αερολιμένα. 34.033 τ.μ. Ο νέος αυτός
πύλες αναχωρήσεων. Το αεροδρόμιο της Ρόδου, αεροσταθμός συνδέεται με
Ο ολοκαίνουργιος και με- έχει μια εντελώς διαφορε- τον προϋπάρχοντα με εντυ-
γαλύτερος κατά 50% αερο- τική και αναβαθμισμένη πωσιακές αερογέφυρες. Με
σταθμός στο αεροδρόμιο εικόνα. Πρόκειται για ένα αυτόν τον τρόπο διπλασιά-
Μυκόνου, ένα στολίδι για σύγχρονο αεροδρόμιο δι- στηκε η συνολική έκταση
το νησί που συνδυάζει την εθνών προδιαγραφών, με των αεροσταθμών του «Μα-
αναδιαμορφωμένο τον χώ- κεδονία», οι οποίοι διαθέ-
ρο στάθμευσης αεροσκα- τουν πλέον περισσότερες
φών και αύξηση σημείων ανέσεις και επιλογές. Νέοι
check-in, ιμάντων παραλα- χώροι check-in, διπλάσιες
βής αποσκευών και σημεί- πύλες αναχώρησης, νέα
ων ασφαλείας και ελέγχου. καταστήματα εστίασης και
Το ίδιο ισχύει και για το αγορών συνθέτουν ένα αε-
«Ιωάννης Καποδίστριας» ροδρομικό περιβάλλον που
της Κέρκυρας που παρα- θυμίζει τα δημοφιλέστερα
δόθηκε το δεύτερο τρίμηνο αεροδρόμια της Ευρώπης.
Β8 36 TO BHMA ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Επιχειρήσεις
Οριστικός ανάδοχος η Inspire Athens - Τα επόμενα βήματα
της πολιτείας και της Lamda Development για να εκκινήσει η ανάπλαση
της έκτασης και να προσελκυσθούν επενδύσεις 8 δισ. ευρώ

«Πράσινο φως» για

Ρεπορτάζ
Βασίλης Κώτσης

Eνα ακόμη βήμα για τη

μεταβίβαση των μετοχών

το καζίνο στο Ελληνικό

της Ελληνικό ΑΕ από
το ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda
Development και την
έναρξη των εργασιών του
εμβληματικού έργου της
ανάπλασης στην έκταση
των 6.200 στρεμμάτων Η ολοκλήρωση του διαγωνισμού για το καζίνο θα σημάνει και
του παλαιού αεροδρομί- την εκκίνηση του έργου ανάπλασης στο Ελληνικό, καθώς είναι
ου πραγματοποιήθηκε την προαπαιτούμενο για την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του
περασμένη Παρασκευή. ΤΑΙΠΕΔ και της Lamda Development
Το διοικητικό συμβούλιο
της Επιτροπής Εποπτεί-
ας και Ελέγχου Παιγνί-
ων (ΕΕΕΠ) έκανε δεκτή
την εισήγηση της Επιτρο-
πής Διενέργειας του δια-
γωνισμού για την άδεια
καζίνου στο Ελληνικό
και ανακήρυξε οριστικό
ανάδοχο την κοινοπραξία
Inspie Athens (Mohegan -
ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ). Η κοινοπρα-
ξία είχε οριστεί προσω-
ρινός ανάδοχος καθώς,
αν και μόνη στην κούρ-
σα του διαγωνισμού με-
τά τον αποκλεισμό της
Hard Rock, είχε υποβά-
λει τεχνική και οικονομι-
κή προσφορά που ήταν
πολύ πάνω από τις μίνι-
μουμ προϋποθέσεις του
διαγωνισμού.

Σύνταξη της σύμβασης

από τη Βουλή. Ενα διά- ύψους 8 δισ. ευρώ και να Συμβουλίου της Επικρα- μελέτες για τα έργα υπο- την κοινοπραξία που θα
H οικονομική προσφορά στημα που θα απαιτήσει καταβληθεί από τη Lamda τείας (ΣτΕ) επί προσφυ- δομών (ύδρευση, δρόμοι συσταθεί μεταξύ Lamda
της Inspire Athens ανήλθε τουλάχιστον 2 μήνες. Μό- Development η προκατα- γών κατοίκων για το δα- κ.ά.), ενώ προετοιμάζο- Development και του προ-
στα 150 εκατ. ευρώ ένα- νο τότε η κοινοπραξία θα βολή των 300 εκατ. ευρώ σικό τμήμα της έκτασης νται οι αρχιτεκτονικές τιμητέου επενδυτή.
ντι ελάχιστου τιμήματος μπορέσει να εγκατασταθεί στο Δημόσιο. του Ελληνικού. μελέτες, προκειμένου να Ο μεν ένας πύργος σχεδι-
30 εκατ. ευρώ για την πα- στο Ελληνικό για να ξεκι- Από τη Lamda Development εκδοθούν οικοδομικές άζεται να ανεγερθεί στο
ραχώρηση της άδειας για Τα ανοικτά θέματα άδειες. παραλιακό τμήμα του οι-
νήσει το έργο. προετοιμάζονται πυρετω-
30 έτη και η τεχνική προ- κοπέδου του Ελληνικού,
Βεβαίως, το πιο σημαντι- Yπάρχουν όμως ακόμη δώς για την πρώτη φάση
σφορά για την ανέγερση Κατάθεση προσφορών ενώ ο δεύτερος στην
κό είναι ότι η ολοκλήρωση ανοικτά θέματα που εν- της ανάπτυξης της έκτα-
καζίνου, πεντάστερου ξε- πλευρά προς τη λεωφό-
του διαγωνισμού για το κα- δεχομένως να καθυστε- σης που θα έχει πενταε- Παράλληλα, στις 19 Φε-
νοδοχείου, συνεδριακού ρο Βουλιαγμένης.
κέντρου και αθλητικών ζίνο θα σημάνει και την εκ- ρήσουν την έναρξη του τή διάρκεια και κόστος 2 βρουαρίου λήγει η προ-
Υπενθυμίζεται πως ήδη η
εγκαταστάσεων έφτασε τα κίνηση του έργου ανάπλα- έργου. Το κείμενο της δι- δισ. ευρώ, με τα κεφάλαια θεσμία κατάθεσης μη δε-
Lamda έχει συστήσει κοι-
950 εκατ. ευρώ, διπλάσια σης στο Ελληνικό, καθώς ανομής των δικαιωμάτων να είναι εξασφαλισμένα. σμευτικών προσφορών νοπραξία μαζί με την ΤΕ-
από τις προδιαγραφές του είναι προαπαιτούμενο για επιφανείας της έκτασης Μόνο για τις υποδομές η για το έργο ανάπτυξης ΜΕΣ («Costa Navarino»,
διαγωνισμού. Tην ανακή- την υπογραφή της σύμβα- ανάμεσα στο Δημόσιο και επένδυση θα προσεγγίσει και εκμετάλλευσης δύο «Hilton») για τη δημιουρ-
ρυξη του οριστικού ανα- σης μεταξύ του ΤΑΙΠΕΔ και στη Lamda Development τα 800 εκατ. ευρώ. πύργων με γραφεία και γία πεντάστερου ξενοδο-
δόχου θα ακολουθήσει η της Lamda Development. είναι έτοιμο, αλλά και αυ- Ηδη έχουν προχωρήσει κατοικίες στο Ελληνικό. χείου εντός του χώρου της
σύνταξη της σύμβασης, η Το ΤΑΙΠΕΔ θα μεταβιβά- τό θα πρέπει να κατατεθεί τα έργα κατεδάφισης Στο πλαίσιο του σχεδια- μαρίνας του Αγίου Κο-
οποία θα εξεταστεί από σει το 100% της Ελληνικό στη Βουλή, να ψηφιστεί κτιρίων στην έκταση του σμού προβλέπεται να συ- σμά και ενός δεύτερου
το Ελεγκτικό Συνέδριο ΑΕ στη Lamda ώστε να εκ- και να κυρωθεί ώστε να παλιού αεροδρομίου και σταθούν δύο εταιρείες ει- παραθαλάσσιου πολυτε-
και στη συνέχεια θα υπο- κινήσει το μεγάλο project γίνει νόμος του κράτους. έχει ξεκινήσει η περίφρα- δικού σκοπού (SPV), μία λούς ξενοδοχείου πέντε
γραφεί από τους συμβαλ- της ανάπλασης στην έκτα- Και κυρίως εκκρεμούν ξη του οικοπέδου. Επιπλέ- για κάθε πύργο, οι οποί- αστέρων στο παραλιακό
λόμενους για να κυρωθεί ση των 6.200 στρεμμάτων ακόμη οι αποφάσεις του ον προχωρούν οι τεχνικές ες θα εκπροσωπήσουν μέτωπο.

Συνεργασία της ΔΕΗ με τη γερμανική RWE για επενδύσεις

Τον ερχόμενο Ιούνιο αναμένεται να έχει
συσταθεί το Joint Venture (JV) μεταξύ της
ΔΕΗ και της γερμανικής RWE, μέσω των
θυγατρικών τους ΔΕΗ Ανανεώσιμες (ΔΕ-
ΗΑΝ) και RWE Renewables (RWER), με
ποσοστά συμμετοχής 49% και 51% αντί-
στοιχα. Το Συμφωνητικό Συνεργασίας, το
οποίο εγκρίθηκε την περασμένη Τρίτη από
το ΔΣ της ΔΕΗ, προβλέπει επιγραμματικά
τα εξής: η ΔΕΗΑΝ θα εισφέρει άδειες ή
αιτήσεις έργων έως 1 GW (γιγαβάτ) στην
περιοχή του Ορυχείου του Αμυνταίου και
η RWER, σε πρώτη φάση, χρήματα. Επι-
πρόσθετα, η RWE υποχρεούται να εισφέ-
ρει ή να υποδείξει προς εξαγορά έργα
έως 1 GW.
Επιπλέον, στη συμφωνία έχουν προβλε-
φθεί δύο όροι κομβικής σημασίας για
την ελληνική πλευρά. Ειδικότερα, έχει
περιληφθεί ειδική ρήτρα-πέναλτι, αλλά
μόνο για την RWE, ώστε στην περίπτωση
που δεν εισφέρει έργα 400 MW (μεγαβάτ)
στα δύο πρώτα χρόνια λειτουργίας του
κοινού επενδυτικού σχήματος θα πρέπει
να καταβάλει 20.000 ευρώ ανά MW, ήτοι
8.000.000 ευρώ. Οσο για τις άδειες που
εισφέρει η ΔΕΗΑΝ, στην περίπτωση που
ωριμάσουν αδειοδοτικά αλλά τελικά, για
διάφορους λόγους, τα έργα δεν προχω-
ρήσουν, τότε θα μπορεί να τις πάρει πίσω
στην ίδια τιμή που τις εισέφερε, αλλά σε
πιο προχωρημένο στάδιο, για τις οποίες
ωστόσο θα έχει δαπανήσει μόνο το 49%
των κεφαλαίων που απαιτούνται για την
ωρίμασή τους. Επίσης, είναι αξιοσημεί-
ωτο ότι μετά την έναρξη της εμπορικής
λειτουργίας των έργων η ΔΕΗΑΝ θα μπο-
ρεί να ελέγχει και να ενοποιεί πλήρως τα
οικονομικά αποτελέσματα, αντίστοιχα
του μεριδίου συμμετοχής της στο JV, με
συνέπεια να επωφελείται και ο όμιλος
της ΔΕΗ.
Οσον αφορά τη μίσθωση γης από τη ΔΕΗ
για την ανάπτυξη των έργων, αυτή θα γί-
νεται με όρους αγοράς. Η παραγόμενη
ηλεκτρική ενέργεια από τα έργα που θα
αναπτυχθούν θα παρέχεται στον αγορα-
στή που θα δίνει τους καλύτερους όρους.
Σε κάθε περίπτωση, η ΔΕΗ προτίθεται να
είναι δυνητικός αγοραστής.
Η συνεργασία της ΔΕΗ με τη γερμανική
RWE έρχεται σε μια κρίσιμη χρονική στιγ-
μή για τον όμιλο, λόγω του φιλόδοξου
σχεδίου ταχείας απολιγνιτοποίησης και
στροφής στις ΑΠΕ με στόχο 1,5 GW εγκα-
τεστημένης πράσινης ισχύος έως το 2023.
Η ΔΕΗ, πέρα από το περίπου 1 GW στο
Αμύνταιο, έχει άλλα 960 MW φωτοβολτα-
ϊκών, τα οποία προτίθεται να αναπτύξει
στην όμορη περιοχή της Πτολεμαΐδας, σε
συνεργασία με την RWE, ώστε να αναπτυ-
χθούν τελικά σχεδόν 2 GW, μια επένδυση
προϋπολογισμού άνω του 1 δισ. ευρώ.
ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Στην παγκόσμια προσπά-
θεια για την αντιμετώπιση
της κλιματικής αλλαγής η
Mytilineos πρωτοστατεί μέ-
σα από την ανάληψη δε-
σμεύσεων ώστε οι δραστη-
ριότητές της να συμβάλουν
σε ένα βιώσιμο μέλλον.
Η εισηγμένη βγαίνει επίσης
μπροστά αναλαμβάνοντας
πρωτοβουλία για την ευαι-
σθητοποίηση της κοινής
γνώμης και των θεσμικών
φορέων στα θέματα της
προστασίας του περιβάλ-
λοντος και της μείωσης του
ανθρακικού αποτυπώματος.
Παγκόσμια προσπάθεια
Οι επιχειρήσεις είναι εκεί-
νες που θα πρέπει να δρά-
σουν προτρέποντας το
κοινωνικό σύνολο στην
παγκόσμια προσπάθεια για
ένα βιώσιμο μέλλον. Να υι-
οθετήσουν και εφαρμόσουν
τα Περιβαλλοντικά και Κοι-
νωνικά Κριτήρια που μαζί
με τα Κριτήρια Διακυβέρ-
νησης απαρτίζουν τους δεί-
κτες ESG για τη Βιώσιμη
Ανάπτυξη.
Στο πλαίσιο αυτό η
Mytilineos διοργανώνει
την ερχόμενη Πέμπτη 18
Φεβρουαρίου διαδικτυα-
κό Συνέδριο αποκλειστικά
εστιασμένο στο θέμα των
ESG και έχει ως στόχο να
αναδείξει σημαντικά σύγ-
χρονα ζητήματα και να θέ-
σει τους νέους υψηλούς
στόχους για την αειφορία.
«Στη Mytilineos», όπως το-
νίζεται σε σχετική ανακοί-
νωση, «η επείγουσα ανάγκη
για δράση και κινητοποίη-
ση δεν αποτελεί απλά μια
προτεραιότητα. Είναι μια
συνειδητή αυτοδέσμευση.
Σε αυτή την κατεύθυνση, η
εταιρεία έχει υιοθετήσει τα
τελευταία χρόνια το εξής
τρίπτυχο:
1. Σύνδεση με τους Παγκό-
σμιους Στόχους Βιώσιμης
Ανάπτυξης (SDGs),
2. Εμφαση στην Εταιρική
Κοινωνική Ευθύνη (Ε.Κ.Ε.)
και
3. Εφαρμογή των δεικτών
επίδοσης ESG.
Η υιοθέτηση αυτού του τρι-
πτύχου γίνεται πιο επίκαι-
ρο από ποτέ και καταδει-
κνύει ξεκάθαρα την πάγια
δέσμευση της εισηγμένης
στον στόχο της Βιώσιμης
Ανάπτυξης».
Ταυτόχρονα η εταιρεία
επιδιώκει να διαδραμα-
τίσει κομβικό ρόλο στην
ενεργειακή μετάβαση της
χώρας προς μια πιο πράσι-
νη επιχειρηματικότητα και
να συμβάλει ενεργά στη χά-
ραξη της διαδρομής προς
την απανθρακοποίηση της
χώρας.
Διακεκριμένοι ομιλητές
Η Mytilineos, στη διάρκεια
του Συνεδρίου, θα παρου-
σιάσει τους στόχους και
δεσμεύσεις της για τη μεί-
ωση του ανθρακικού της
Mytilineos
Διαδικτυακό συνέδριο
για ένα βιώσιμο μέλλον
Η εταιρεία θα παρουσιάσει τους στόχους και δεσμεύσεις της για
τη μείωση του ανθρακικού της αποτυπώ­ματος τα επόμενα χρόνια
αποτυπώματος τα επόμε-
να χρόνια, καθώς έχοντας
ασπαστεί τις βασικές Πε-
ριβαλλοντικές και Κοινω-
νικές Αρχές, και τις Αρχές
Διακυβέρνησης (ESG), έχει
ενσωματώσει πλήρως τα
κριτήρια αυτά στον τρόπο
που δρα και λειτουργεί σε
όλο το φάσμα δραστηριο-
τήτων της. Το Συνέδριο, με
τίτλο «NetZeroAction: From
challenge to opportunity for
accelerated & sustainable
value creation», θα πραγ-
ματοποιηθεί μέσω live
streaming στις 16:00 της
ερχόμενης Πέμπτης 18 του
μηνός με καλεσμένους δι-
ακεκριμένους Ευρωπαίους
ομιλητές, εκπροσώπους της
διεθνούς επιχειρηματικό-
τητας, της ακαδημαϊκής
κοινότητας και θεσμικών
φορέων. Θα ανταλλάξουν
απόψεις και θα τοποθετη-
θούν σε μία σειρά κρίσιμων
ζητημάτων για την κλιματι-
κή αλλαγή που σήμερα είναι
πιο επίκαιρη και καθοριστι-
κή από ποτέ.
Η έναρξη του Συνεδρίου
θα πραγματοποιηθεί με τη
συζήτηση του Προέδρου
και Διευθύνοντος Συμβού-
λου της Mytilineos Ευάγ-
γελου Μυτιληναίου με την
Dana Perking, επικεφαλής
Bloomberg EMEA με θέμα:
«Net Zero Carbon Footprint
by 2050».
Το πρώτο πάνελ
Στη συνέχεια θα ακολουθή-
σει το πρώτο πάνελ συζήτη-
σης με τίτλο «The Burning
Platform: Climate Change as
the Imperative of our Time»,
στο οποίο συμμετέχουν οι:
l Birol Fatih, Chief
Economist, International
Energy Agency, OECD (συμ-
μετοχή με μαγνητοσκοπημέ-
νο μήνυμα).
l Handley Peter, Head
of Unit, Energy Intensive
Industries and Raw
Materials, DG GROW –
European Commission.
l Thiran Guy, Director
General – Eurometaux
Bruxelles.
l Βενιζέλος Ευάγγελος,
πρώην Αντιπρόεδρος της
Κυβέρνησης και Υπουργός
Εξωτερικών, Καθηγητής Συ-
νταγματικού Δικαίου.
l Καλτσάς Ιωάννης, Επι-
κεφαλής της Επενδυτικής
Ομάδας για την Ελλάδα και
Κύπρο, EIB.
l Παπανδρέου Ανδρέας,
Η εταιρία επιδιώκει να
διαδραματίσει κομβικό ρόλο
στην ενεργειακή μετάβαση της
χώρας προς μια πιο πράσινη
επιχειρηματικότητα και να
συμβάλει ενεργά στη χάραξη
της διαδρομής προς την
απανθρακοποίηση της χώρας
Eπιχειρήσεις
Καθηγητής Περιβαλλοντι-
κών Οικονομικών – Εθνικό
και Καποδιστριακό Πανεπι-
στήμιο Αθηνών.
Το πάνελ θα συντονίσει ο
δημοσιογράφος Αθανάσι-
ος Ελλις. Οι ομιλητές θα
εστιάσουν σε θέματα όπως
η σημασία της παγκόσμιας
κλιματικής αλλαγής και η
ανάγκη για διεθνή δράση
αναλύοντας παράλληλα τα
βασικά σημεία της Ευρωπα-
ϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Η Ελλάδα
Το δεύτερο πάνελ συζήτη-
σης με τίτλο «Turning the
Action for Climate Change
into an Opportunity for
Accelerated & Sustainable
Value – The Case of Greece»
θα επικεντρωθεί στην αντα-
πόκριση της Ελλάδας στις
προκλήσεις της κλιματικής
αλλαγής.
Στη συζήτηση θα συμμετέ-
χουν οι:
ΑΝΑΠΤΥΞΗ
l Διαμαντοπούλου Αννα,
Πρόεδρος του Δικτύου για
τη Μεταρρύθμιση στην Ελ-
λάδα και την Ευρώπη – πρ.
Επίτροπος ΕΕ – πρ. Υπουρ-
γός.
l Κακαράς Εμμανουήλ,
Ανεξάρτητο μη εκτελεστικό
μέλος, Δ.Σ. Mytilineos (συμ-
μετοχή με μαγνητοσκοπημέ-
νο μήνυμα).
l Λαζαράκου Βασιλική,
Πρόεδρος – Ελληνική Επι-
τροπή Κεφαλαιαγοράς.
l Λαζαρίδης Σωκράτης,
Διευθύνων Σύμβουλος του
Ομίλου του Χρηματιστηρίου
Αθηνών.
l Παπαλεξόπουλος Δη-
μήτρης, Πρόεδρος – Σύν-
δεσμος Επιχειρήσεων και
Βιομηχανιών (ΣΕΒ).
l Σκρέκας Κώστας,
Υπουργός Περιβάλλοντος
και Ενέργειας – Ελληνική
Δημοκρατία.
l Σπυράκη Μαρία, Ευρω-
βουλευτής.
Το πάνελ θα συντονίσει
η δημοσιογράφος Ξένια
Κουναλάκη.
Επιχειρήσεις
Τέλος, το τρίτο πάνελ συζή-
τησης «Turning the Action
for Climate Change into an
Opportunity for Accelerated
& Sustainable Value – The
Business Perspective», θα
φιλοξενήσει ανώτερα στε-
λέχη εταιρειών και βιομηχα-
νιών που θα ανταλλάξουν
απόψεις αναφορικά με το
πως προσεγγίζουν οι επιχει-
TO BHMA 37 β9
ρήσεις τις ESG δεσμεύσεις
και πώς αυτές συνδέονται
με το αναπτυξιακό και επεν-
δυτικό όραμα.
l Bruce Adam, Global
Head of Corporate Affairs
– Mainstream Renewable
Power.
l Corda Marissa, EVP,
Global Head of Legal &
Compliance – Sonnedix.
l Drouot Patrick, Equity
Research Analyst and
Portfolio Manager – Fidelity
Management & Research
Company (FMR).
l Guerrero Ismael,
Chairman of Energy Sector-
Corporate, Vice President,
President of the Energy
Group – Canadian Solar.
l Guest Ben, Head of New
Energy Fund, Managing
Director and Head of the
New Energy Division –
Gresham House.
l Smith Valerie, Chief
Sustainability Officer – Citi.
Το πάνελ θα συντονίσει ο
Γενικός Διευθυντής Τομέα
Ανάπτυξης Ανανεώσιμων
Πηγών & Αποθήκευσης
Ενέργειας της Mytilineos
Νίκος Παπαπέτρου.
Οπως αναφέρει η εταιρεία
στην ανακοίνωσή της με
αφορμή το Συνέδριο, «η
Mytilineos παραμένει πιστή
στη δέσμευσή της, έχοντας
ενσωματώσει τη βιώσιμη
ανάπτυξη στο DNA της και
καθιστώντας την στον πυ-
ρήνα της επιχειρηματικής
αποστολής της, και της συ-
νολικής λειτουργίας της μέ-
σω συγκεκριμένων στρατη-
γικών προτεραιοτήτων, που
εναρμονίζονται με τους 17
Στόχους του ΟΗΕ».
Β10 38 TO BHMA
Αλέξανδρος
συνεντευξη Βασιλικός
Ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου
Ελλάδος μιλάει για την περιπέτεια του κλάδου από
την πανδημία, τις αβεβαιότητες και τις προσδοκίες
«Το rebound
του τουρισμού
θα παιχθεί με τους
εμβολιασμούς»
«Οταν βρίσκεσαι πάνω σε κινούμενη
άμμο, με τα επιδημιολογικά δεδομένα
να αλλάζουν από μέρα σε μέρα, μόνο
από τύχη μπορείς να προβλέψεις αυτό
που θα συμβεί στον τουρισμό το ερχό-
μενο καλοκαίρι» τονίζει ο πρόεδρος του
Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος
(ΞΕΕ), Αλέξανδρος Βασιλικός.
Ο ελληνικός τουρισμός, προσθέτει ο κ.
Βασιλικός μιλώντας στο «Βήμα», πρέπει
να δουλέψει με ασφάλεια και με πρωτό-
κολλα, καθώς δεύτερη χρονιά «χαμένη»
θα ισοδυναμεί με καταστροφή.
Οσο για το μείγμα μέτρων της στήριξης
που σχεδιάζει η κυβέρνηση για το καλο-
καίρι, προτείνει να είναι περισσότερο
προς την κατεύθυνση της επιδότησης,
όπως συμβαίνει με τις περιπτώσεις φυ-
σικών καταστροφών, και λιγότερο προς
την κατεύθυνση νέων δανείων.
Πώς εκτιμάτε ότι θα
κινηθεί η φετινή σεζόν;
«Το δεδομένο είναι πως το πρώτο εξά-
μηνο του 2021 έχει χαθεί για τα ταξίδια
και τον τουρισμό, καθώς αποδείχθηκε
ουρά του 2020. Φαίνεται, λοιπόν, πως
οδηγούμαστε εκ νέου σε μια σεζόν που
δεν θα είναι στα δικά μας χέρια, αλλά
στα χέρια των λοιμωξιολόγων. Λογικά,
θα πρέπει να τα πάμε καλύτερα από πέ-
ρυσι, καθώς το εμβόλιο υπάρχει, και οι
αβεβαιότητες σχετίζονται πλέον κυρίως
με την ικανότητα των εταιρειών να πα-
ραγάγουν τις απαιτούμενες ποσότητες.
Αν αυτό γίνει, μπορούμε να προσδοκού-
με ένα καλύτερο καλοκαίρι, σε σχέση
πάντα με το 2020, αλλά πολύ μακριά
ακόμη από τα μεγέθη του 2019. Ενθαρ-
ρυντικό είναι το γεγονός πως όλες οι
μετρήσεις της ζήτησης δείχνουν υψηλή
διάθεση ταξιδιού, αλλά και ισχυρή πρω-
τοκαθεδρία της χώρας μας στις προτι-
μήσεις. Το rebound θα έρθει, μόλις το
επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες».
Ποια είναι η θέση σας για το
«πιστοποιητικό εμβολιασμού»;
«Σωστά άνοιξε το θέμα ο έλληνας πρω-
θυπουργός για μια εναρμόνιση των πο-
λιτικών των κρατών-μελών της ΕΕ. Αυτό
πρέπει ούτως ή άλλως να γίνει άμεσα.
Να υπάρξει δηλαδή ένα ενιαίο ευρω-
παϊκό πρωτόκολλο μετακινήσεων που
θα συμπεριλαμβάνει ασφαλώς τον εμ-
βολιασμό, αλλά και τη χρήση των τεστ.
Ο κορωνοϊός δεν είναι μια κρίση που
ήρθε κι έφυγε, όπως ίσως νομίζαμε το
2020. Είναι περισσότερο μια κατάσταση
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
«Κυβέρνηση,
τράπεζες,
Στον ΚΩΣΤΑ ΝΤΕΛΕΖΟ
ξενοδόχοι,
tour operators,
με την οποία πρέπει να βρούμε τρόπους εργαζόμενοι
να συμβιώνουμε. Ο ελληνικός τουρισμός είμαστε όλοι
πρέπει να δουλέψει. Με ασφάλεια, με στην ίδια βάρκα.
πρωτόκολλα, όπως τα καταφέραμε και Τη βάρκα πρέπει
πέρυσι και διαφυλάξαμε την υγειονομι- να σώσουμε»
κή αξιοπιστία της χώρας. Πρέπει, επί- αναφέρει
ο κ. Αλέξανδρος
σης, να πάρουμε και μαθήματα από την
Βασιλικός
περυσινή σεζόν, όπως για παράδειγμα
την αξία του οδικού τουρισμού. Και το
ΞΕΕ έχει αναλάβει πρωτοβουλία για να
βελτιωθεί η κατάσταση στους συνορια-
κούς ελέγχους και να μη γίνουμε ξανά ζωντανός ο ξενοδοχειακός ιστός της. ενός ξενοδοχείου και άλλο η ενίσχυση
αυτόπτες μάρτυρες εικόνων που δεν Από κει και πέρα ασφαλώς αναμένουμε ενός ομίλου ξενοδοχείων και δεν θα
μας τιμούν ως παγκόσμιο τουριστικό η κυβέρνηση να εμπλουτίσει τα μέτρα πρέπει να “τιμωρείται” ένας επιχειρημα-
προορισμό». που έχει στη φαρέτρα της, και μάλιστα τίας επειδή αύξησε το ένα ξενοδοχείο
θα πρέπει το μείγμα της στήριξης να εί- σε δύο και τρία. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Τι προσδοκάτε ναι περισσότερο προς την κατεύθυνση έχει ήδη δοθεί η δυνατότητα ενίσχυσης
για το άμεσο μέλλον; της επιδότησης, όπως συμβαίνει με τις για όλο το 2021, καθώς η αύξηση του
«Κυβέρνηση, τράπεζες, tour οperators, περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, και ορίου αυτού στα 10 εκατ. ευρώ προεξο-
εργαζόμενοι, προμηθευτές, είμαστε όλοι λιγότερο προς την κατεύθυνση νέων δα- φλεί ένα δύσκολο έτος. Ολες οι επιχει-
στην ίδια βάρκα. Τη βάρκα πρέπει να νείων που θα τα βρούμε μπροστά μας». ρήσεις πρέπει να μείνουν ζωντανές για
σώσουμε. Μόλις πρόσφατα εκδόθηκε να προσφέρουν υπηρεσίες και θέσεις
μια νέα μελέτη του ΙΤΕΠ “Η ελληνική Θα γίνουν κι άλλα βήματα εργασίας μόλις τελειώσει η περιπέτεια
ξενοδοχία στα χρόνια της κρίσης 2008 προς αυτή την κατεύθυνση; της πανδημίας. Αυτή είναι και η στα-
-2018”. Επιβεβαιώνει με αριθμούς την «Είναι πολύ ενθαρρυντικό το νέο μέτρο θερή επιδίωξή μας στις εβδομαδιαίες
τεράστια προσφορά του κλάδου μας της κρατικής ενίσχυσης επιχειρήσεων με συναντήσεις που έχουμε με την Κομι-
στην οικονομία, την απασχόληση και την τη μορφή επιδότησης παγίων δαπανών σιόν ως HOTREC και είναι σημαντικό
κοινωνία, μέσα στη δίνη της δεκαετούς με όριο τα 3 εκατ. ευρώ. Αυτό θα βοη- πως συναντάμε “ευήκοα ώτα”. Με την
κρίσης. Επομένως, είναι στρατηγικής θήσει και στην καλύτερη ισορροπία των ίδια αισιοδοξία προσβλέπουμε και στη
σημασίας προτεραιότητα να παραμείνει ενισχύσεων, διότι είναι άλλο η ενίσχυση συνδρομή του Ταμείου Ανάκαμψης».
Ενίσχυση της ρευστότητας
«Εχουν στεγνώσει τα ταμεία των ξενοδοχείων»
Τι άφησε πίσω του το 2020; Δεν μείνατε όμως αβοήθητοι...
«To 2020 θα μείνει στην ιστορία ως Annus Horribilis. «Σίγουρα βοήθεια υπήρξε. Παρά το τεράστιο πλήγμα που
Και για να γίνω πιο ακριβής, ο ξενοδοχειακός τζίρος υπέστη ο κλάδος, με την αρωγή των αντίστοιχων προγραμ-
του 2020 είναι μείον 78% σε σχέση με την προηγούμενη μάτων στηρίχθηκε η απασχόληση. Κι αυτό είναι πολύ ση-
χρονιά, όπως προκύπτει από την ετήσια έρευνα του ΙΤΕΠ μαντικό, καθώς το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι πολύτιμο
για λογαριασμό του ΞΕΕ, αναφορικά με τις επιπτώσεις για κάθε ξενοδοχείο, είναι οι άμεσοι συνεργάτες μας, οι
της πανδημίας στον κλάδο. Αναμενόμενο, αν σκεφτείτε άνθρωποι που γνωρίζουμε με τα μικρά ονόματά τους. Βο-
πως το 2020 κατάφερε να λειτουργήσει μόνο το 60% ήθησε σίγουρα και η επιστρεπτέα προκαταβολή. Παρ’ όλα
των ξενοδοχείων, και αυτά για πολύ μικρότερο από το αυτά, με το σύνολο των χρηματοδοτικών εργαλείων για
κανονικό χρονικό διάστημα, διότι τα ανοιχτά εποχικής τη στήριξη του ξενοδοχειακού κλάδου, καλύφθηκε κατά
λειτουργίας ξενοδοχεία δούλεψαν για κάτι περισσότερο μέσο όρο μόνο το 1/3 των συνολικών αναγκών ρευστότη-
από 3 μήνες και τα ανοιχτά συνεχούς λειτουργίας για 7 τας των ξενοδοχείων. Δεδομένου πως το πρώτο εξάμηνο
μήνες. Αλλά ακόμη και από αυτόν τον καταβαραθρωμένο του 2021 θεωρείται χαμένο τουριστικά, αντιλαμβάνεστε
τζίρο, κοντά στα 280 εκατ. ευρώ παραμένουν ανείσπρα- πως προσλαμβάνει κατεπείγοντα χαρακτήρα η ενίσχυση
κτα. Προσθέστε επίσης πως δεν υπάρχουν οι συνήθεις της ρευστότητας των ξενοδοχείων. Θυμίζω ότι τα ελληνι-
προκαταβολές για τη σεζόν, και αυτό μεταφράζεται σε κά ξενοδοχεία δεν έχουν κλείσει με εντολή κυβέρνησης,
άλλη μια απώλεια 620,2 εκατ. ευρώ. Το ταμείο του ελ- γεγονός που σημαίνει ότι δεν αποτελούν δυνητική εστία
ληνικού ξενοδοχείου έχει στεγνώσει από ρευστότητα και διασποράς, αλλά και ότι συνεχίζουν να πληρώνουν τις
οι υποχρεώσεις το πιέζουν αφόρητα». υποχρεώσεις τους προς το Δημόσιο».
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 ΑΝΑΠΤΥΞΗ TO BHMA 39 β11

διεθνή
Η λαχτάρα των πανδημικώς ταλαιπωρημένων
Βορειοευρωπαίων για τον ήλιο και τις
παραλίες του Νότου εκτιμάται ότι θα
αντισταθμίσει την επίσης πάνδημη οικονομική
δυσπραγία που προκάλεσε η COVID-19

«Στήνουν» κέντρα διανομής

Μετακομίζει
στην ΕΕ
το βρετανικό
λιανεμπόριο
«Απείρως χειρότερο» από όσο φοβόταν ο κλάδος του

(EUROKINISSI/ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ)

λιανικού εμπορίου στη Βρετανία τείνει αποδειχθεί
το Brexit, προειδοποιεί ο επικεφαλής μιας εκ των
μεγαλύτερων αλυσίδων αθλητικών ειδών. Ο Πίτερ
Κάουτζιλ, πρόεδρος της JD Sports, μιλώντας στο BBC
είπε ότι η γραφειοκρατία και οι καθυστερήσεις στις
αποστολές εμπορευμάτων στην ηπειρωτική Ευρώπη
«μεταφράζονται» για την εταιρεία του σε επιπλέον
κόστη δεκάδων εκατομμυρίων στερλινών.

«Πετάει»
Η Tui είναι ο κορυφαίος τουριστικός όμιλος της Ο Κάουτζιλ αποκάλυψε ότι η JD Sports σκέπτεται
Γερμανίας, που ελέγχει μεταξύ άλλων τα μεγά- να κάνει ό,τι και οι τράπεζες: να βάλει πόδι στην
λα γραφεία ταξιδίων Thomson και First Choise. ηπειρωτική Ευρώπη, όπου εξάλλου η εταιρεία του
Ως εκ τούτου, η πρόβλεψή του ότι το καλοκαίρι δραστηριοποιείται, όπως επίσης και στις ΗΠΑ, στην
οι δραστηριότητές του θα αποκατασταθούν σε Ασία και στην Αυστραλία. Συγκεκριμένα, ο βρετα-

η Tui ποσοστό 80% του συνήθους συνιστά μια πολύ

αισιόδοξη προοπτική για τον ίδιο και ακόμα πε-
ρισσότερο για τις χώρες προορισμού των πελατών
του, μεταξύ των οποίων και για την Ελλάδα. Αν
νός μάνατζερ αποκάλυψε ότι η JD Sports για να
μετριάσει (όχι να εξαλείψει...) τα προβλήματα που
της δημιουργεί η αποχώρηση της Βρετανίας από την
Ευρωπαϊκή Ενωση θα ανοίξει ένα κέντρο διανομής

με 2,8 εκατ.
μάλιστα προστεθεί στις, ανάλογης αισιοδοξίας, σε κάποια χώρα της ΕΕ, «δημιουργώντας θέσεις ερ-
προβλέψεις των δύο μεγαλύτερων αεροπορικών γασίας εκεί και όχι στη Βρετανία» – πρόκειται περί
εταιρειών χαμηλού κόστους στην Ευρώπη Ryanair τις 1.000 θέσεις εργασίας, όπως ο ίδιος διευκρίνισε.
και Easyjet, τότε προδιαγράφουν για την επόμενη
θερινή τουριστική περίοδο μια εικόνα ενθαρρυ-

κρατήσεις
Ανησυχία για τους νέους κανόνες εμπορίου
ντική και άκρως παρηγορητική εν μέσω του χειμε- Η κριτική του Πίτερ Κάουτζιλ απηχεί, κατά το BBC,
ρινού πανδημικού ζόφου, των περιορισμών, των την ανησυχία των εισαγωγέων και εξαγωγέων σε
αποκλεισμών και των εγκλεισμών. όλη τη βρετανική επικράτεια για τους νέους κανόνες
εμπορίου που τέθηκαν σε εφαρμογή μεταξύ Ηνωμέ-
«Ειδικής σημασίας» η βρετανική αγορά νου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ενωσης την 1η Ια-
Αποκατάσταση της τουριστικής Η εκτίμηση περί τουριστικής κίνησης στο 80% της νουαρίου 2021. Διότι το πρόβλημα δεν περιορίζεται
κανονικής εδράζεται στο γεγονός ότι μέχρι στιγ- μόνο στον τομέα των εξαγωγέων θαλασσινών από τη
αγοράς κατά 80% προβλέπει μής οι κρατήσεις πελατών της Tui έχουν φτάσει Σκωτία και από άλλους προμηθευτές προϊόντων στη
ο κορυφαίος γερμανικός τα 2,8 εκατομμύρια. Σε ποσοστό οι κρατήσεις
υπολείπονται κατά 44% συγκριτικά με τις περυ-
Βόρεια Ιρλανδία – το διαφημισμένο «Πρωτόκολλο
της Βόρειας Ιρλανδίας» αποδεικνύεται μη λειτουρ-
όμιλος το εφετινό καλοκαίρι σινές την αντίστοιχη περίοδο, αλλά ο διευθύνων γικό καθώς στην πράξη διενεργούνται τελωνειακοί
σύμβουλος της εταιρείας Φριτς Γιούσεν πιστεύ- και κτηνιατρικοί έλεγχοι σε ορισμένα προϊόντα που
ει ότι η τουριστική βιομηχανία είναι έτοιμη για μεταφέρονται από τη Βρετανία στη Βόρεια Ιρλανδία,
Ρεπορτάζ να ανακάμψει ταχέως καθώς προχωρούν τα προγράμματα εμβολιασμών από τις παρότι ανήκει στη βρετανική επικράτεια.
Αλέξανδρος ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Εξάλλου, όπως τόνισε ο Γιούσεν, την εφετινή χρονιά, Η βρετανική Ενωση Οδικών Μεταφορών (RHA) εκτιμά
Καψύλης λόγω της πανδημίας, οι πελάτες έχουν την τάση να κάνουν αργότερα από το συνη- ότι τον Ιανουάριο οι βρετανικές εξαγωγές προς την
θισμένο τις κρατήσεις τους για τις καλοκαιρινές τους διακοπές. «Δαπιστώνουμε ότι ΕΕ μειώθηκαν κατά 68%, ενώ στο λιμάνι του Ντόβερ
επιταχύνεται ο ρυθμός των εμβολιασμών. Θα κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι η κίνηση έχει μειωθεί κατά 90%. «Συνθήκες ελεύθε-
μας για να επιστρέψουμε το ταχύτερο στις βασικές ελευθερίες μετακίνησης και ρου εμπορίου με την ΕΕ δεν υπάρχουν. Προϊόντα
να αποκαταστήσουμε τη δυνατότητα του κόσμου να ταξιδεύει» είπε ο γερμανός που εισάγει η JD Sports από την Ανατολική Ασία
μάνατζερ και χαρακτήρισε ως «ειδικής σημασίας» για την Tui τη βρετανική αγορά. επιβαρύνονται με δασμούς όταν μεταφέρονται στα
Ως γνωστόν, μετά την κατάρρευση της Thomas Cook η Tui έχει επεκτείνει αισθητά καταστήματά μας στην Ευρώπη. Ολη η προπαγάνδα
την παρουσία της στη Βρετανία. περί ελεύθερης διακίνησης αγαθών και προϊόντων
μεταξύ ΕΕ και Βρετανίας αποδεικνύεται παραπλα-
Εκτίναξη των τιμών κατά 20% νητική. Η γραφειοκρατία μοιάζει ακατανίκητη και
Η Tui ανακοίνωσε την Τρίτη δραματικά στοιχεία αναφορικά με τις χειμερινές επιδό- δεν θεωρώ πώς το ζήτημα μπορεί να θεραπευθεί
σεις της. Οι κρατήσεις τη χειμερινή περίοδο ήταν μειωμένες κατά 89% συγκριτικά με εκατέρωθεν ρυθμιστικές ενέργειες» σημείωσε
με την περυσινή χρονιά, με τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο να καταγράφονται ο επικεφαλής της εταιρείας.
ως μακράν οι χειρότεροι στην ιστορία της εταιρείας. Το τελευταίο τρίμηνο του 2020
ο τζίρος της εταιρείας μειώθηκε κατά 87,8% συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδο
του 2019 και κατέρρευσε από τα 3,86 δισ. ευρώ στα 468,1 εκατ. ευρώ.
Η τουριστική Η αισιοδοξία, όμως, για το επόμενο καλοκαίρι παραμένει παρά το ότι οι τιμές είναι
βιομηχανία αισθητά τσιμπημένες, κατά 20% συγκριτικά με το 2019, όπως μεταδίδει το BBC.
Φαίνεται ότι η λαχτάρα των πανδημικώς ταλαιπωρημένων Βορειοευρωπαίων για
είναι έτοιμη για τον ήλιο και τις παραλίες του Νότου θα αντισταθμίσουν και με το παραπάνω την
να ανακάμψει επίσης πάνδημη οικονομική δυσπραγία που προκάλεσε η COVID-19. Αυτό του-
λάχιστον πιστεύουν οι παράγοντες του ευρωπαϊκού τουριστικού κλάδου εν γένει,
ταχέως καθώς καθώς η διάθεση για ανατιμήσεις δεν είναι δυνατόν να περιορίζεται μόνο στον
προχωρούν τα γερμανικό κολοσσό.
(REUTERS/Kevin Lamarque)

Προς το παρόν ο ευρωπαϊκός τουριστικός κλάδος επιβιώνει χάρη στις κρατικές επι-
προγράμματα χορηγήσεις. Η Tui, η οποία έχει επωφεληθεί από τρία «πακέτα» στήριξης της γερμα-
νικής κυβέρνησης, διακηρύσσει ότι πρόθεσή της είναι να περιορίσει τα κόστη της και
εμβολιασμών να επωφεληθεί όσο μπορεί από «τα απελπισμένα εκατομμύρια των καταναλωτών
από τις να φύγουν για διακοπές μόλις χαλαρώσουν οι περιορισμοί». Είναι αλήθεια ότι Η βρετανική Ενωση Οδικών Μεταφορών (RHA)
τις τελευταίες δυο-τρεις εβδομάδες την «απελπισία» αυτή διαπίστωσαν ο διευθύνων
ευρωπαϊκές σύμβουλος της Ryanair Μάκλ Ο’Λίρι όσο και η Easyjet, που ανακοίνωσε εκτίναξη
εκτιμά ότι τον Ιανουάριο οι βρετανικές εξαγωγές
προς την ΕΕ μειώθηκαν κατά 68%, ενώ στο λιμάνι του
κυβερνήσεις των κρατήσεών της για θερινούς προορισμούς διακοπών κατά 250% στη Βρετανία. Ντόβερ η κίνηση έχει μειωθεί κατά 90%
Β12 40 TO BHMA ΑΝΑΠΤΥΞΗ
γνωμη
Του Σταύρου Θωμαδάκη
Χρηματιστηριακός
Ο
λαϊκισμός;
ι πρόσφατες περιπέτειες της μετοχής
Gamestop στην Αμερική άνοιξαν συ-
ζητήσεις περί «ανταρσίας των μικρο-
επενδυτών» στο νέο τεχνολογικό πε-
ριβάλλον. Πρόκειται άραγε για σήμα
αναδιάταξης δυνάμεων στις αγορές
κεφαλαίου ή για ένα εντυπωσιακό
αλλά παροδικό φαινόμενο που θα
θεραπεύσει η ίδια η αγορά;
Περί τις 25/1/2021 σημειώθηκαν αθρόες αγο-
ρές της μετοχής της Gamestop από ιδιώτες,
μέσω διαδικτυακών εφαρμογών. Σε λίγα ει-
κοσιτετράωρα η τιμή δεκαπλασιάστηκε (από
τα $40 περίπου στα $400). Η απίστευτη άνο-
δος δεν συνδυάστηκε με είδηση για την κα-
τάσταση της εταιρείας. Η ανατίμηση, που εν
τέλει ανατράπηκε σύντομα, φιγουράρισε σαν
προσωρινή αποσύνδεση της τιμής από την
πραγματικότητα.
O ταχύς δεκαπλασιασμός μιας τιμής χω-
ρίς ουσιώδη θετική είδηση είναι κλασικό
χαρακτηριστικό «φούσκας». Οι «φούσκες»
προέρχονται ιστορικά από φήμες (ή μόδες)
που υπόσχονται «χρυσά κέρδη» και παρα-
σύρουν πρωτάρηδες στην κερδοσκοπία. Οι
«φούσκες» σκάνε επειδή οι φήμες αποδει-
κνύονται αβάσιμες ή παραπλανητικές. Οι
πρωτάρηδες ιδιώτες συνήθως μπαίνουν στο
παιχνίδι αργά, βγαίνουν καθυστερημένα και
κατά κανόνα ζημιώνονται. Ποιοι κερδίζουν;
Οι πρωτεργάτες των φημών, οι «μπασμένοι»
ή «τυχεροί», που αγοράζουν πριν η μετοχή
φουσκώσει και πωλούν πριν ξεφουσκώσει.
Παγκοσμίως η χρηματιστηριακή νομοθεσία
απαγορεύει και τιμωρεί τη σκόπιμη χειρα-
γώγηση τιμών μέσω παραπλανητικών πλη-
ροφοριών. Η προστασία που ευνοεί τους
υπαιτίους είναι η δυνατότητα ανώνυμης και
ελεύθερης μετάδοσης φημολογιών.
Το περιστατικό της Gamestop αντιπροσωπεύει
παραλλαγή. Το έναυσμα της «φούσκας» δεν
ήταν φημολογία για την εταιρεία αλλά προ-
τροπή τιμωρίας «κακών κερδοσκόπων». Κα-
τονομάστηκαν hedge funds που, με ανοικτές
πωλήσεις, πόνταραν στην πτώση της τιμής
της μετοχής. Η ενθουσιώδης ζήτηση ανέβα-
σε την τιμή στα ύψη και ζημίωσε τα hedge
funds. Αναδύθηκε μια «ηθική» κάλυψη: δράση
επενδυτών για δικαιοσύνη, δηλαδή αυτοδικία
κατά των καρχαριών της Wall Street. Βέβαια
ο συντονισμός των εκδικητών απέβλεπε στη
δημιουργία αγέλης ιδιωτικών ενεργειών, όχι
σε κάποια συλλογική διαχείριση, π.χ. ενός
ανοικτού φορέα επενδύσεων που θα δρούσε
και θα μοίραζε τα κέρδη της νίκης αναλογικά!
Και βέβαια το σκηνικό επεδίωκε την τιμωρία
τρίτων, απέφευγε κάθε ουσιώδη είδηση για
την εκδότρια εταιρεία. Τα κίνητρα και οι προ-
θέσεις ήσαν διαφανείς. Η αυθόρμητη δράση
είχε επίφαση νομιμότητας.
Στη διάδοση του μηνύματος έπαιξαν σαφή
ρόλο ψηφιακά υποκείμενα (bots), δηλαδή
ρομπότ! (Τα bots έχουν κατηγορηθεί και για
επιδράσεις ψήφου στις εκλογές που κέρδισε
ο Τραμπ!) Η συχνότητα και ένταση των μη-
νυμάτων δημιούργησε συρροή πλήθους και
εθελοντικό συντονισμό χιλιάδων. Στις αγορές,
η συντονισμένη δράση είναι πηγή μεγάλης δύ-
ναμης. Οποιος μπορεί να ενεργοποιεί αυτή τη
δύναμη μπορεί πολλά να καταφέρει.
Στο ρητορικό επίπεδο, και ενόσω η τιμή της
Gamestop «φούσκωνε», πολλοί μίλησαν για
αναδιανομή πλούτου υπέρ των μικρών επεν-
δυτών. Επρόκειτο για μισή αλήθεια: Είδαν
τα κέρδη της ανόδου (δεκαπλασιασμός) και
αγνόησαν τις παρεπόμενες ζημιές της πτώσης
(-90%). Κέρδισαν όσοι αγόρασαν στην απαρ-
χή της «φούσκας» και πούλησαν στην κορυ-
φή της. Μολονότι το ακριβές ισοζύγιο είναι
άγνωστο, εμπειρικά οι ταχύτατες «φούσκες»,
όπως της Gamestop, παράγουν μεγάλη ανι-
σότητα κερδών/ζημιών. Οι αναδιανομές με-
ταξύ επενδυτών ρυθμίζονται ανάλογα με τους
χρόνους εισόδου και εξόδου του καθενός από
την εξελισσόμενη «φούσκα».
Επιπλέον η ταχύτατη άνοδος της τιμής προοι-
ωνιζόταν καθαρά τη μετέπειτα πτώση. Είμαι
βέβαιος ότι οι κερδοσκόποι των ανοικτών
πωλήσεων (οι «εχθροί» των επενδυτών) θα
εκμεταλλεύθηκαν τους οιωνούς κατάλλη-
λα, ανακτώντας με το παραπάνω όσα είχαν
χάσει από την αρχική επίθεση. Η νίκη του
Δαυίδ ήταν πιθανότατα προσωρινή διότι,
όπως εικάζω, ο αντίπαλος ζημιώθηκε μεν
στην άνοδο ωφελήθηκε δε από την πτώση.
Ο Γολιάθ επανήλθε!
Η συνδυαστική δύναμη του Διαδικτύου είναι
αναμφίβολα ικανότατη να δημιουργήσει πε-
λώριες διακυμάνσεις. Αυτό σημαίνει αύξηση
μεταβλητότητας στις αγορές και δυσχεραίνει
την άντληση κεφαλαίων. Φυσικά, η δύνα-
μη αυτή είναι αξιοποιήσιμη για «τεχνολογι-
κά ευφυή» εγχειρήματα κερδοσκοπίας και
χειραγώγησης. Αυτός είναι κίνδυνος για την
ακεραιότητα της αγοράς.
Ασφαλώς, η άσχημη κοινωνική-οικονομική
συγκυρία επιδρά στις καταστάσεις:
l Μηδενικά επιτόκια και επεκτατικές μακρο-
οικονομικές πολιτικές σημαίνουν υπερβάλλου-
σα ρευστότητα σε αναζήτηση κερδοφόρων
ευκαιριών.
l Ο εγκλεισμός ωθεί εκατομμύρια ανθρώπων
σε διαδικτυακή ψυχαγωγία, συγχρωτισμό, και
περιπέτεια, αν θέλετε. Ενισχύονται δηλαδή τα
κίνητρα χρηματιστηριακού παιγνίου και δια-
δικτυακής αγελαίας συμπεριφοράς.
l Ο περιρρέων λαϊκισμός διαπλάθει ψυχολο-
γία επίθεσης κατά των κυρίαρχων ελίτ.
l Οι συναλλαγές διευκολύνονται από την
τεχνολογία: μηδενικοί χρόνοι ενημέρωσης,
μηδενικά κόστη συναλλαγών.
Είναι πιθανό ότι η αλλαγή της συγκυρίας θα
αλλάξει τις μορφολογίες των πραγμάτων. Δεν
θα εξαφανιστούν όμως ούτε οι «φούσκες», ού-
τε οι χειραγωγήσεις γνώμης, ούτε οι ευσεβείς
πόθοι γρήγορου πλουτισμού, ούτε οι ροπές
για τυχερά και επικίνδυνα παίγνια.
Δεν αρκεί να θριαμβολογούμε για την επέ-
κταση της «ελευθερίας των συναλλαγών» ως
ευλογία της τεχνολογίας. Η άσκηση της ελευ-
θερίας οφείλει να υπακούει σε θεμελιώδεις
ηθικές επιταγές για επαγγελματίες της αγοράς
αλλά ακόμα και για χρήστες-επενδυτές. Οσο
διευρύνονται οι συναλλαγές τόσο χρειάζο-
νται ανανεωμένες ρυθμίσεις πρόληψης και
περιστολής καταχρηστικών συμπεριφορών
στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον. Ο αγώνας
δρόμου της ρύθμισης των καταχρήσεων θα
συνεχιστεί εντονότερος.
Παρατηρώ επί πολλά χρόνια τα δύο πρόσωπα
της αγοράς: τον μηχανισμό άντλησης κεφα-
λαίων και την εμπορική (κερδοσκοπική) διακί-
νηση τίτλων. Τα δύο πρόσωπα συνυπάρχουν.
Ωφελιμότατο είναι να λειτουργεί άριστα το
δεύτερο, αλλά να επικυριαρχεί το πρώτο που
συμβάλλει στην ανάκαμψη και ανάπτυξη. Και
σε αυτά μπορούν πολύ να συμβάλουν οι νέες
«τεχνολογίες της ευφυΐας».
Ο κ. Σταύρος Θωμαδάκης είναι ομότιμος
καθηγητής ΕΚΠΑ, πρόεδρος International
Ethics Standards Board for Accountants.
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
γνωμη
Του ΧΑΡΗ ΔΟΥΚΑ
Δημοκρατία και πολιτικές
για την πράσινη ανάκαμψη
Η
αναπτυξιακή κατεύθυνση σε παγκόσμιο επίπεδο είναι βαθιά συν-
δεδεμένη με τον ενεργειακό μετασχηματισμό και την απεξάρτηση
από τα ορυκτά καύσιμα.
Στην Ευρώπη, η πράσινη μετάβαση είναι ο βασικότερος άξονας
των χρηματοδοτήσεων από το Ταμείο Ανάκαμψης, προσεγγίζοντας
το 40% του συνόλου των χρημάτων που θα δοθούν. Μάλιστα, τα
κράτη-μέλη συμφώνησαν να μετατρέψουν την Ευρωπαϊκή Τρά-
πεζα Επενδύσεων σε Τράπεζα Κλίματος της Ενωσης, για να υπο-
στηρίξουν στον μέγιστο βαθμό αυτή την προσπάθεια της πράσινης ανά-
καμψης, με στόχο την ενεργοποίηση 1 τρισ. ευρώ την επόμενη δεκαετία.
Ομως, η πορεία της μετάβασης σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών
αερίων του θερμοκηπίου δε μπορεί να λογίζεται απλώς σαν ένας αγώ-
νας ταχύτητας για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών (ανανεώσιμων,
υδρογόνου, ηλεκτρικών οχημάτων κ.ά.). Πρέπει να αποτελεί έναν διαρ-
κή αγώνα σύνθεσης μέσα από ανοιχτά συστήματα «συν-διαμόρφωσης».
Πώς υλοποιείται μια τέτοια προσπάθεια στην πράξη;
Ας πάρουμε το παράδειγμα της μετάβασης στη μεταλιγνιτική εποχή στη
χώρα μας. Σύμφωνα και με τη διεθνή εμπειρία, προϋπόθεση για την επι-
τυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι η ενεργός συμμετοχή της τοπικής
κοινωνίας, τόσο κατά τη φάση κατάρτισης του σχεδίου μετάβασης, όσο
και κατά την υλοποίησή του.
Αντί όμως της ουσιαστικής συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών για τη
διαμόρφωση ενός προωθητικού και δίκαιου σχεδίου, η προσπάθεια πε-
ριορίστηκε σε μια τυπική διαβούλευση. Ετσι, το περίφημο «master plan»
που αναπτύχθηκε δεν διατυπώνει κανένα όραμα για την επόμενη ημέρα
στις λιγνιτικές περιοχές. Αποτελεί απλά ένα άθροισμα επενδυτικών σχε-
δίων που δεν θεραπεύουν το άμεσο και πιεστικό πρόβλημα της επιβίω-
σης των κατοίκων των περιοχών. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση, έχοντας μια
βιασύνη να απεμπλακεί από τις πολύ σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές
προκλήσεις της απολιγνιτοποίησης, αμέλησε να προχωρήσει οργανωμέ-
να στις απαραίτητες εξειδικεύσεις μέσα από τα εδαφικά σχέδια δίκαιης
μετάβασης, που αποτελούν το βασικό όχημα πρόσβασης στις σχετικές
χρηματοδοτήσεις.
Το ίδιο πρόβλημα συναντάται και στις ανανεώσιμες πηγές. Η προώθησή
τους έχει ως στόχο να μετασχηματίσει το ενεργειακό μας σύστημα και να
καταστήσει τον απλό καταναλωτή σε αυτοπαραγωγό ενέργειας. Ο ρόλος των
ανανεώσιμων άλλωστε, λόγω του αποκεντρωμένου χαρακτήρα τους, είναι
από τη φύση του μεταρρυθμιστικός. Αντί όμως για αυτό, επιλέγεται τελικά
η εγκαθίδρυση ενός μοντέλου Σαχάρας/Ασίας (ερημοποίησης/υποβάθμισης
εργασιακών δικαιωμάτων) στους μέχρι τώρα λιγνιτικούς δήμους και η προ-
ώθηση φαραωνικών έργων δισεκατομμυρίων στην υπόλοιπη επικράτεια.
Αυτός άλλωστε είναι ένας βασικός λόγος που υπάρχουν τόσο σημαντι-
κές αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες. Οι κάτοικοι των περιοχών
είναι «αποκλεισμένοι», όχι μόνο από αυτές τις μεγάλες επενδύσεις στις
ανανεώσιμες, αλλά και από τις μικρότερες, καθώς τα δίκτυα χαμηλής
και μέσης τάσης είναι κορεσμένα σχεδόν σε όλη χώρα, αδυνατώντας
να απορροφήσουν την παραγόμενη καθαρή ενέργεια. Την ίδια ώρα, τα
μεγάλα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα συνδέονται κανονικά στην
υψηλή τάση και προχωρούν με ταχύτητα. Η αύξηση του διαθέσιμου ηλε-
κτρικού χώρου, μέσα από τον εκσυγχρονισμό των δικτύων, και η δυνα-
τότητα πρόσβασης σε αυτόν από όλους τους πολίτες είναι θεμελιώδες
ζήτημα ενεργειακής δημοκρατίας.
Ενα άλλο, άμεσα συναρτώμενο πρόβλημα είναι η «ενεργειακή φτώχεια»,
που προσδιορίζεται διεθνώς ως η αδυναμία πρόσβασης σε βασικές ενερ-
γειακές υπηρεσίες, όπως είναι ο ηλεκτρισμός, το φυσικό αέριο, η θέρ-
μανση, η ψύξη κ.ά. Ενα πρόβλημα που εντάθηκε στην οικονομική κρίση.
Περίπου 11% του πληθυσμού της Ευρώπης (πάνω από 50 εκατομμύρια
πολιτών) πλήττεται από την ενεργειακή φτώχεια, με το ποσοστό εκείνων
που αδυνατούν να κρατήσουν το σπίτι τους ζεστό να ανέρχεται στο 7%.
Στη χώρα μας το ποσοστό αυτό φτάνει στο 18%.
Στις στρατηγικές κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και
Ανθεκτικότητας δεν υπάρχει πρόβλεψη για μια εθνική στρατηγική πρό-
ληψης και καταπολέμησης της ενεργειακής φτώχειας σε συνεργασία με
την τοπική αυτοδιοίκηση. Η μοναδική δράση που εφαρμόζεται είναι η
επιδότηση του πετρελαίου θέρμανσης για τους οικονομικά ασθενέστε-
ρους, εγκλωβίζοντάς τους στην ενεργειακή επαιτεία. Αντίθετα, η πολι-
τεία πρέπει να έχει ως κύρια επιλογή την εξοικονόμηση ενέργειας και
την παροχή δωρεάν φωτοβολταϊκών πάνελ ή μεριδίων σε ενεργειακές
κοινότητες, για να παράγουν οι ίδιοι οι ενεργειακά ευάλωτοι πολίτες
την καθαρή ενέργεια που καλύπτει τις ανάγκες τους.
Δράσεις που προωθούν στην πράξη την ενεργειακή δημοκρατία κατα-
πολεμούν την ενεργειακή φτώχεια και προωθούν την ανανεώσιμη κοι-
νωνική πολιτική αντί να επιδοτούν τα ορυκτά καύσιμα.
Οι πολιτικές κινητοποίησης της κοινωνίας για τον σχεδιασμό και την
υλοποίηση τέτοιων δράσεων είναι αυτές που θα κυριαρχήσουν την επό-
μενη ημέρα.
Ο κ. Χάρης Δούκας είναι αν. καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων
Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, ΕΜΠ.
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 ΑΝΑΠΤΥΞΗ TO BHMA 41 β13

διεθνή

Ψήφος Πολλοί επενδυτές

ερμήνευσαν την κίνηση

εμπιστοσύνης
του Ελον Μασκ ως ισχυρή
ένδειξη ότι το Bitcoin
θα εξελιχθεί σύντομα
σε βασικό εργαλείο
χρηματοοικονομικών

από την Tesla

συναλλαγών στον πλανήτη

στο Bitcoin

Γιατί o Ελον Μασκ επένδυσε 1,5 δισ. δολάρια στο ψηφιακό νόμισμα
αν και έχει τετραπλασιαστεί η αξία του σε ένα 12μηνο
Ρεπορτάζ σματος με το δολάριο έχει συναλλαγών στον πλανή- επενδύει σε ένα νόμισμα την περυσινή χρονιά, κατά χονται αλλά έχουν εκφρά-
Αλέξανδρος Καψύλης ενισχυθεί κατά περισσό- τη. Κάποιες φωνές, ωστό- που καταναλώνει τεράστι- την οποία, μεταξύ άλλων, σει ανοικτά την πρόθεσή
τερο από 62%. Και όλα σο, ασκούν κριτική στην ες ποσότητες ενέργειας, οι επιχειρήσεις ευεργετή- τους να υιοθετήσουν ως
Νέα κούρσα για την κατά- αυτά έπειτα από ένα άλ- κίνηση του πολυσχιδούς όχι απαραίτητα καθαρής» θηκαν με τεράστιες ποσό- εργαλεία συναλλαγών στην
κτηση νέων κορυφών έκανε μα... 300% που είχε κάνει και πολυπράγμονος επιχει- σημείωσε μέσω Twitter ο τητες ρευστότητας από τις καθημερινή ζωή.
την τελευταία εβδομάδα το η αξία του το 2020. Η νέα ρηματία, επειδή εξέφρασε Μάικ Μπούτσερ, τεχνολο- κυβερνήσεις.
Bitcoin, συμπαρασύροντας αναζωπύρωση του επενδυ- με τόσο ένθερμο τρόπο τη γικός συντάκτης της εξειδι- Πολύ από το χρήμα που Mπορεί και μόνος
μάλιστα και άλλα κρυπτο- τικού ενδιαφέροντος στο στήριξή του σε ένα κρυπτο- κευμένης ειδησεογραφικής «έκοψαν», δηλαδή, οι Κε- Οσο για το ερώτημα γιατί
νομίσματα, μετά την ανα- Bitcoin και άλλα ψηφιακά νόμισμα η «εξόρυξη» του ιστοσελίδας Techcrunch. ντρικές Τράπεζες για να ένας τόσο έξυπνος και δι-
κοίνωση από την Tesla του νομίσματα συμπαρέσυραν οποίου μέσω γιγαντιαίων αντιμετωπίσουν τις οικο- ορατικός επιχειρηματίας,
Ελον Μασκ ότι τον Ιανου- ανοδικά τις μετοχές πολ- ηλεκτρονικών υπολογι- Δεν έχει τι να τα κάνει νομικές και κοινωνικές όπως ο Μασκ, αποφάσι-
άριο επένδυσε περί το 1,5 λών εταιρειών υψηλής τε- στών απαιτεί την κατανά- επιπτώσεις της πανδημίας
Την περασμένη Δευτέρα σε να τοποθετήσει 1,5 δισ.
δισ. δολάρια στο ψηφιακό χνολογίας στην Κίνα, στη λωση τεράστιων ποσοτή- διοχετεύθηκε στο Bitcoin
η Tesla εξήγησε ότι δια- δολάρια σε ένα επενδυτι-
νόμισμα. Η είδηση από την Νότια Κορέα και στην Αυ- των ενέργειας. – και σε άλλες επενδύσεις
θέτει μεγάλες ποσότητες κό προϊόν που έχει ήδη
πρωτοποριακή αυτοκινητο- στραλία και επίσης τις με- Η Tesla είναι η κατ’ εξοχήν στις αγορές βέβαια.
ρευστών σε αδρανείς τρα- τετραπλασιάσει την αξία
βιομηχανία του πλουσιότε- τοχές πλατφορμών συναλ- κατασκευάστρια «πράσι- πεζικούς λογαριασμούς του σε ένα 12μηνο, ίσως να
ρου ανθρώπου στον πλα- λαγών κρυπτονομισμάτων νων» αυτοκινήτων, υπο- Eργαλεία συναλλαγών
και ότι πρόθεσή της εί- αποτελεί και την απάντη-
νήτη, που και προσωπικώς και κατασκευαστών ημια- στηρίζουν οι ασκούντες ναι να μεγιστοποιήσει τις Σε κάθε περίπτωση, πέρα ση και στο ερώτημα γιατί
εκθείασε μέσω κοινωνικών γωγών για μεγάλους υπο- κριτική. Από την άλλη, οι αποδόσεις των κεφαλαί- από τον σκεπτικισμό που δημοσιοποίησε την κίνησή
δικτύων το Bitcoin και το λογιστές που χρησιμοποι- εξορύξεις Bitcoin απαιτούν ων αυτών. Σε ένα διεθνές εκφράζουν πολλοί για το του αυτή και γιατί επανει-
Dogecoin δίνοντας ουσια- ούνται για την εξόρυξη όλο και περισσότερη ενέρ- αντιπληθωριστικό περιβάλ- οικολογικό αποτύπωμα, λημμένως έχει εκθειάσει
στικά ψήφο εμπιστοσύνης κρυπτονομισμάτων, όπως γεια και ήδη το κρυπτονό- λον τα τραπεζικά επιτόκια για τη συναλλακτική αδι- το συγκεκριμένο προϊόν:
συλλήβδην στα κρυπτονο- για παράδειγμα η μετοχή μισμα «καταναλώνει» ετη- παραμένουν, ως γνωστόν, αφάνεια, για τις αδυναμίες δεν φοβάται μήπως μείνει
μίσματα, εκτίναξε περίπου της SK Hynix. σίως περισσότερη ενέργεια εδώ και χρόνια οιονεί μη- εποπτικού ελέγχου και εν με το «μουντζούρη» στο
κατά 25% την αξία του από όση καταναλώνει η... δενικά. Η αναζήτηση απο- γένει για την πορεία και χέρι, αφού μπορεί και μό-
Bitcoin την εβδομάδα που Αντιφατικές κινήσεις Αργεντινή, σύμφωνα με δοτικότερων αποδόσεων το μέλλον των κρυπτονο- νος του να κρατήσει ψηλά
πέρασε. Την Τρίτη ξεπέρασε Πολλοί επενδυτές ερμή- ανάλυση του Πανεπιστη- από πολλές επιχειρήσεις μισμάτων, το γεγονός εί- την αγορά – μέχρι τουλά-
τα 48.000 δολάρια. νευσαν την κίνηση του μίου του Κέιμπριτζ. «Εί- με κεφαλαιακά διαθέσι- ναι ότι οι μεγάλοι θεσμοί χιστον να βγει αναίμακτα
Μασκ ως ισχυρή ένδειξη ναι τελείως αντιφατικό η μα είναι, εξάλλου, η κύρια του παγκόσμιου χρηματο- από αυτή σε περίπτωση
Η νέα αναζωπύρωση ότι το Bitcoin θα εξελιχθεί Tesla να πουλά πιστωτι- αιτία εκτίναξης της ισοτι- πιστωτικού συστήματος, με που αποδειχθεί πως έχει
Από την αρχή του έτους η σύντομα σε βασικό εργα- κά κατανάλωσης άνθρα- μίας του Bitcoin και των κορυφαίες τις Κεντρικές προσώρας εξαντλήσει τη
ισοτιμία του κρυπτονομί- λείο χρηματοοικονομικών κα και την ίδια ώρα να άλλων κρυπτονομισμάτων Τράπεζες, όχι μόνο τα ανέ- δυναμική της.

Αλμα των τιμών

Κερδοσκοπικά κεφάλαια στις αγορές πετρελαίου

Λογικά αστήρικτες μοιάζουν οι μεγά-
λες διακυμάνσεις που παρατηρούται
τις τελευταίες εβδομάδες στις τιμές
του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές.
Η διαδικασία των εμβολιασμών δεν
μπορεί να πει κανείς ότι καλπάζει
– τουλάχιστον στην Ευρώπη έχει εμ-
βολιαστεί λιγότερο του 4% του πλη-
θυσμού –, ενώ οι μεταλλάξεις του
κορωνοϊού απειλούν να τινάξουν
στον αέρα τον όλο προγραμματισμό
ανοσοποίησης του παγκόσμιου πλη-
θυσμού.
Παρά ταύτα, οι τιμές του αργού εκτι-
νάχθηκαν κατά 12% μέσα στις πρώτες
επτά συνεδριάσεις της νεοϋορκέζι-
60% από τον περασμένο Νοέμβριο.
Οι αφορμές για την κούρσα των τι-
μών είναι πραγματικές. Πλην όμως
μοιάζουν υπερεκτιμημένες.
Το Αμερικανικό Πετρελαϊκό Ινστιτού-
το ανακοίνωσε, για παράδειγμα, ότι
την πρώτη εβδομάδα του Φεβρουαρί-
ου τα πετρελαϊκά διαθέσιμα των ΗΠΑ
μειώθηκαν κατά 3,5 εκατ. βαρέλια.
Η Σαουδική Αραβία από την αρχή
της χρονιάς έχει συμφωνήσει με τη
Ρωσία (που δεν μετέχει στον OPEC)
να συνεργαστούν για τη μείωση της
παγκόσμιας πετρελαϊκής προσφοράς.
Η ζήτηση για συσκευασίες πλαστικού
λόγω εκτίναξης του ηλεκτρονικού
σης και οδικώς και σιδηροδρομικώς.
Την περασμένη Δευτέρα Ολα αυτά, όμως, είναι αδύνατον να
η τιμή του Brent εκτινάχθηκε αντισταθμίσουν την καθολική κα-
πάνω από τα 60 δολάρια
τακρήμνιση των οικονομικών δρα-
το βαρέλι, πετυχαίνοντας
ένα άλμα που αγγίζει το
στηριοτήτων σχεδόν στο σύνολο του
60% από τον περασμένο πλανήτη – εξαιρουμένης της Κίνας,
Νοέμβριο για την οποία δεν μιλάμε για κατα-
κρήμνιση και ύφεση αλλά για μεγάλη
επιβράδυνση της δραστηριότητας. Οι
υποψίες για μαζική εισροή κερδοσκο-
πικών κεφαλαίων στα προσφερόμε-
να για τον σκοπό αυτόν πετρελαϊκά
συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης
ενισχύονται. Διότι είναι μεγάλος ο
πειρασμός για τζογάρισμα σε επεν-
δυτικά προϊόντα ταχείας και υψη-
(REUTERS/Nerijus Adomaitis)

κης αγοράς τον Φεβρουάριο, ενώ
στο Λονδίνο την περασμένη Δευτέρα
η τιμή του Brent εκτινάχθηκε πάνω
από τα 60 δολάρια το βαρέλι, πετυ-
χαίνοντας ένα άλμα που αγγίζει το
εμπορίου είναι μεγάλη, ενώ αυξημένη λής απόδοσης μέρους της τεράστιας
αισθητά είναι και η ζήτηση για καύ- ρευστότητας που έχουν εξασφαλίσει
σιμα λόγω της μεγάλης αύξησης των κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες
ταχυδρομικών αποστολών αγαθών στον πλανήτη, πρωτίστως σε ΗΠΑ
διά αέρος και θαλάσσης, καθώς επί- και Ευρώπη.
β14 42 TO BHMA ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Χρήμα & Λογαριασμοί

H εβδομάδα που πέρασε

Σε ρυθμούς lockdown
BlackRock

το Χρηματιστήριο Αθηνών
Ρηχή παραμένει η εγχώρια αγορά, με το 95% των συναλλαγών
να κατευθύνεται σε 25 μετοχές έναντι του 5% σε 131 τίτλους
Ρεπορτάζ
Τάσος Μαντικίδης
Με την πανδημία να εισέρχεται
σε νέα φάση μετάδοσης εξαιτί-
ας και των μεταλλάξεων του κο-
ρωνοϊού, το νέο λοκντάουν στην
Αττική επηρεάζει και το Χρημα-
τιστήριο της Αθήνας, καθώς τα
μέτρα περιορισμού αναμένεται
να ενισχύσουν την ύφεση του α’
τριμήνου προκαλώντας σκεπτικι-
σμό και για το σύνολο του 2021.
Την ώρα εξάλλου που το μηνιαίο
κόστος ενός καθολικού λοκντά-
ουν υπολογίζεται στα 3 δισ. ευρώ,
ύστερα από μια δεκαετή κρίση, το
ΑΕΠ της Ελλάδας, σύμφωνα με
τη HellasFin, βρίσκεται 32% χα-
μηλότερα από αυτό του 2008 και
ισοδύναμο με αυτό του 1997. Το
στοίχημα είναι πλέον κατά πόσο
τα τουριστικά έσοδα θα μπορέ-
σουν να στηρίξουν ένα ικανοποι-
ητικό «γύρισμα» στην οικονομία
στα επόμενα τρίμηνα στηρίζοντας
και το εταιρικό τοπίο.
Αρκετές εισηγμένες μεγάλης κεφα-
λαιοποίησης πάντως επιδεικνύουν
σχετική «αντοχή» στις οικονομικές
τους επιδόσεις, καθώς προσαρ-
μόστηκαν στις νέες συνθήκες, με
αποτέλεσμα να παραμένουν λει-
τουργικά κερδοφόρες. Σύμφωνα
με αναλυτές, εταιρείες που εμπλέ-
κονται με τον τουρισμό και τις με-
ταφορές, τα καύσιμα και το λιανι-
κό εμπόριο, αλλά και οι τράπεζες
επηρεάζονται περισσότερο από το
λοκντάουν, ενώ κερδισμένες είναι
οι εταιρείες πληροφορικής, αυ-
τές που διαθέτουν προϊόντα όπως
απολυμαντικά, γάντια, μάσκες,
τρόφιμα σε δίκτυα αλυσίδων, αλ-
λά και αυτές των συνδρομητικών
υπηρεσιών. Δεν επηρεάζονται επί-
σης κλάδοι όπως των υποδομών
και της ηλεκτρικής ενέργειας.
Το νέο λοκντάουν επηρεάζει πά-
ντως συνολικά την επενδυτική ψυ-
χολογία, αν η μεταβλητότητα και
οι διακυμάνσεις δεν αναμένεται
να αυξηθούν δραματικά, καθώς οι
επενδυτές θεωρούν πλέον τέτοιες
εξελίξεις αναμενόμενες.
Την ίδια ώρα η διάρθρωση των
συναλλαγών δεικνύει και το πό-
σο ρηχή παραμένει η εγχώρια
αγορά, αφού, σύμφωνα με τους
αναλυτές, το 95% των συναλλα-
γών κατευθύνεται στις 25 μετοχές
μεγάλης κεφαλαιοποίησης του
δείκτη FTSE-25, με το υπόλοιπο
ποσοστό να αφορά τις υπόλοιπες
131 μετοχές του ΧΑ και τις τραπε-
ζικές μετοχές να συγκεντρώνουν
το 34% των συνολικών συναλλα-
γών. Υπάρχουν επίσης μετοχές που
δεν έχουν κάνει καμία συναλλαγή
εφέτος, ενώ άλλες με λίγες χιλιά-
δες ευρώ υπερδιπλασίασαν την
κεφαλαιοποίησή τους. Για ορισμέ-
νους στην αγορά, το ΧΑ θα πρέπει
να προχωρήσει σε επανεκκίνηση
για να επανακτήσει το κύρος του,
ενώ θα πρέπει να γίνει και εξυγίαν-
ση της λίστας των εισηγμένων εται-
ρειών με απαλλαγή από τα «ζόμπι»
και να δοθούν κίνητρα ώστε να
ενθαρρυνθούν οι νέες εισαγωγές.
Αύξηση θέσεων
σε ελληνικές
μετοχές
Το BlackRock Global Funds
Emerging Europe Fund, που επεν-
δύει στις αναδυόμενες αγορές
της Ευρώπης, αύξησε πάντως
τις θέσεις του στις ελληνικές με-
τοχές, με τους διαχειριστές της
BlackRock να «ποντάρουν» στη
μερική ανάκαμψη του τουρισμού,
στη βελτίωση των οικονομικών
συνθηκών και των επενδύσεων.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι
το ΧΑ, με ειδικό βάρος 0,1% στον
παγκόσμιο δείκτη αναδυόμενων
αγορών της MSCI, αποτελεί μια
αγορά που εύκολα μπορεί να
αγνοηθεί, χάνοντας έτσι και το
συγκριτικό της πλεονέκτημα,
καθώς μπορεί να ανήκει στις
αναδυόμενες αγορές, διαθέτει
ωστόσο σταθερό νόμισμα, το ευ-
ρώ, και πλέον χαμηλά επιτόκια.
Βέβαια, αν η πανδημία τεθεί υπό
έλεγχο, το ΧΑ, με περιορισμέ-
νες εισροές ξένων κεφαλαίων,
θα μπορούσε και πάλι (όπως το
2019) να εκτιναχθεί.

Νομίσματα
Το συνάλλαγμα Προθεσμιακές τιμές
ΤΙΜΗ ΤΙΜΗ SPOT 1 MHNAΣ 3 ΜΗΝΕΣ
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΓΟΡΑΣ ΠΩΛΗΣΗΣ
ΔΟΛΑΡΙΟ 1,2094 1,20987 1,21028 1,21144 1,21187
ΔΟΛΑΡΙΟ ΗΠΑ 1,1708 1,2435 ΣΤΕΡΛΙΝΑ 0,8749 0,87511 0,87552 0,87615 0,87636
ΣΤΕΡΛΙΝΑ 0,84857 0,90122 ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΦΡΑΓΚΟ 1,0801 1,08011 1,08023 1,07946 1,08005
ΔΟΛΑΡΙΟ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ 1,5149 1,6089 ΓΕΝ ΙΑΠΩΝΙΑΣ 127,02 127,1214 127,1630 127,2001127,2455
ΔΟΛΑΡΙΟ ΚΑΝΑΔΑ 1,4909 1,5834
ΚΟΡΩΝΑ ΔΑΝΙΑΣ 7,1907 7,6369
ΓΕΝ ΙΑΠΩΝΙΑΣ 122,95 130,58 Ειδικό δελτίο
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΓΟΡΑ ΠΩΛΗΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΓΟΡΑ ΠΩΛΗΣΗ
ΚΟΡΩΝΑ ΝΟΡΒΗΓΙΑΣ 9,9456 10,5627
ΚΟΡΩΝΑ ΣΟΥΗΔΙΑΣ
ΦΡΑΓΚΟ ΕΛΒΕΤΙΑΣ
9,7491
1,0447
10,3540
1,1095
ΔΗΝΑΡΙΟ ΙΟΡΔΑΝΙΑΣ
ΦΙΟΡΙΝΙ ΟΥΓΓΑΡΙΑΣ
0,8279
347,03
0,8793
368,56
ΓΟΥΑΝ ΚΙΝΑΣ
ΛΙΡΑ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
7,5626
8,2205
8,0319
8,7305
Χρυσός ΑΡΓΥΡΟΣ
Ισοτιμίες ΔΗΝΑΡΙΟ ΜΠΑΧΡΕΙΝ 0,4409 0,4682 ΝΤΙΡΧΑΜ ΑΡ. ΕΜ. 4,2957 4,5622 12/2/21 12/2/21
ΔΟΛ. ΗΠΑ ΕΥΡΩ ΣΤΕΡΛΙΝΑ ΦΡΑΓΚΟ ΕΛΒ. ΓΕΝ ΔΟΛΑΡΙΟ Ν. ΖΗΛΑΝΔΙΑΣ
ΔΟΛΑΡΙΟ ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗΣ
1,6284
1,5536
1,7295
1,6500
ΡΑΝΤ Ν. ΑΦΡΙΚΗΣ 17,1509
ΡΙΑΛ ΚΑΤΑΡ 4,2573
18,2151
4,5215
1.815,34 27,06
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ - 1,2095 1,3824 1,1198 0,9520
ΔΟΛΑΡΙΟ ΧΟΝΓΚ ΚΟΝΓΚ 9,0770 9,6402 ΡΙΑΛ ΟΜΑΝ 0,4501 0,4780
ΖΩΝΗ ΕΥΡΩ 0,8268 - 1,1426 0,9258 0,7870
ΛΟΝΔΙΝΟ 0,72338 0,87480 - 0,8101 0,6887 ΡΟΥΒΛΙ ΡΩΣΙΑΣ 86,8419 92,2302 ΡΙΑΛ Σ. ΑΡΑΒΙΑΣ 4,3859 4,6581
ΖΥΡΙΧΗ 0,8930 1,0802 1,2344 - 0,8503 ΛΙΡΑ ΑΙΓΥΠΤΟΥ 18,2105 19,3404 ΣΕΚΕΛ ΙΣΡΑΗΛ 3,8078 4,0440
ΤΟΚΙΟ 105,04 127,06 145,21 117,61 - ΠΟΛΩΝΙΚΟ ΖΛΟΤΙ 4,3514 4,6214 ΧΡΥΣΗ ΛΙΡΑ 342,14 408,77
*= X100

χρησιμα τηλεφωνα
Χρηματιστήριο Αθηνών: 210 3366.800 Τμήμα εξυπηρέτησης εκδοτριών: 210 3366.927
Τμήμα εκκαθάρισης αξιών και παραγώγων: 210 3366.579 Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς: 210 3377.100
Διεύθυνση λειτουργίας, αγοράς και εξυπηρέτησης μελών:210 3366.488 Ενωση Θεσμικών Επενδυτών: 210 3628.580
Τμήμα εποπτείας: 210 3366.405 Χρηματιστηριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης 2310/567.667
Υπηρεσία εξυπηρέτησης επενδυτών: 210 3366.598 Σύνδεσμος Μελών Χρηματιστηρίου (ΣΜΕΧΑ): 210 3844.307
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 ΑΝΑΠΤΥΞΗ TO BHMA 43 β15

Χρήμα & Λογαριασμοί

Διακύμανση Διακύμανση Διακύμανση

Κεφαλαιοποίηση

Κεφαλαιοποίηση

Κεφαλαιοποίηση
(σε εκατ. ευρώ)

(σε εκατ. ευρώ)

(σε εκατ. ευρώ)

Τιμή Τιμή Τιμή

εβδομάδος

εβδομάδος

εβδομάδος
Μεταβολή

Μεταβολή

Μεταβολή
52 εβδομάδων 52 εβδομάδων 52 εβδομάδων
ΜΕΤOΧΕΣ κλεισίματος
12.2.2021 σε ευρώ ΜΕΤOΧΕΣ κλεισίματος
12.2.2021 σε ευρώ ΜΕΤOΧΕΣ κλεισίματος
12.2.2021 σε ευρώ
σε ευρώ Ανώτατη Κατώτατη σε ευρώ Ανώτατη Κατώτατη σε ευρώ Ανώτατη Κατώτατη

ΚΥΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΒΙΟΚΑΡΠΕΤ Α.Ε. 0,7800 18,7 -2,50% 1,40 0,48 ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ 12,3800 1.769,0 1,39% 12,65 4,90

AEGEAN AIRLINES 4,2150 301,0 -3,21% 8,74 2,50 ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ 1,7000 10,8 -3,41% 2,44 1,35 ΞΥΛΕΜΠΟΡΙΑ 0,2500 9,6 -12,59% 0,33 0,11

ALPHA BANK 0,7900 1.219,5 6,61% 1,87 0,40 ΓΕΒ 0,8450 20,3 3,05% 0,94 0,54 ΞΥΛΕΜΠΟΡΙΑ (Π) 0,3500 9,6 0,00% 0,38 0,20

ALPHA ΑΣΤΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ 6,0000 84,0 -3,23% 7,30 5,20 ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ 8,1900 847,0 10,68% 8,36 3,71 ΟΛΘ 25,0000 252,0 0,81% 28,00 18,05

ALPHA TRUST ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ ΑΕΕΧ 22,8000 9,5 2,70% 25,24 18,11 ΔΑΙΟΣ ΠΛΑΣΤΙΚΑ 2,9600 44,4 -3,27% 3,30 2,62 ΟΛΠ 18,8200 470,5 -0,32% 22,10 12,96

AS COMPANY 2,1300 28,0 -3,18% 2,79 1,63 ΔΕΗ 7,9650 1.847,9 9,11% 8,18 1,45 ΟΠΑΠ 10,6600 3.639,6 0,57% 12,19 5,40

ATTICA ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ 0,8000 172,6 -3,15% 1,47 0,73 ΔΟΜΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ 0,4600 7,3 0,00% 0,48 0,11 ΟΤΕ 12,2500 5.879,3 -1,21% 14,60 9,01

AUTOHELLAS 5,9700 291,7 5,66% 8,20 3,08 ΔΡΟΜΕΑΣ 0,4270 14,8 -1,16% 0,51 0,25 ΠΑΙΡΗΣ 0,9600 4,8 -3,03% 1,09 0,19
AVE 0,2740 37,3 5,38% 0,32 0,12 ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ 0,8540 11,7 4,40% 1,32 0,61 ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ 2,2300 60,0 -0,45% 2,45 0,87
BRIQ PROPERTIES 1,9600 70,1 1,29% 2,22 1,50 ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2,0610 1.885,2 -0,43% 2,96 0,82
ΠΕΙΡΑΙΩΣ FINANCIAL HOLDINGS 0,7460 620,0 -12,13% 3,21 0,52
BYTE COMPUTER 1,4550 23,0 1,75% 1,71 0,52 ΕΚΤΕΡ 0,8200 9,2 5,13% 1,33 0,54
ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ 5,5000 38,9 -3,51% 8,00 3,82
CENERGY HOLDINGS 1,7600 334,7 0,80% 1,95 0,59 ΕΛΑΣΤΡΟΝ 1,3100 24,1 9,62% 1,44 0,60
ΠΛΑΙΣΙΟ COMPUTERS 3,5500 78,4 0,28% 3,82 1,89
CENTRIC ΠΟΛΥΜΕΣΑ 0,2160 21,8 -3,57% 0,27 0,15 ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ 1,7860 670,2 0,00% 1,83 0,83
ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΘΡΑΚΗΣ 4,2000 183,7 15,38% 4,26 1,23
CNL CAPITAL 8,8000 6,9 0,00% 10,30 6,50 ΕΛΒΕ 6,6000 21,8 0,76% 7,00 2,80
ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ 15,7000 429,9 5,37% 15,90 8,55
COCA COLA HBC AG 27,0300 9.847,7 6,00% 33,91 14,96 ΕΛΓΕΚΑ 0,2700 8,6 -1,46% 0,50 0,18
ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΓΡ. 9,0200 630,3 1,92% 9,57 5,20
CPI 0,5000 5,0 -4,76% 0,69 0,26 ΕΛΙΝΟΪΛ 1,8500 44,1 2,21% 2,00 1,22
ΣΠΥΡΟΥ 0,2250 6,4 0,45% 0,28 0,09
ENTERSOFT 2,7000 81,0 2,27% 3,02 1,08 ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΡΑΠΕΖΑ 15,4800 307,5 0,00% 16,68 11,90
ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΒΕΤΕ 14,3800 1.666,0 1,84% 14,80 5,44
EPSILON NET 4,2000 56,3 1,45% 5,10 1,60 ΕΛΛΑΚΤΩΡ 1,4300 306,4 10,85% 1,79 0,51
ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ 1,4700 59,8 7,14% 2,68 1,15
EUROBANK 0,5630 2.088,3 -4,58% 0,82 0,28 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ 5,3300 1.629,0 -0,56% 8,06 4,07
ΤΖΙΡΑΚΙΑΝ ΠΡΟΦΙΛ 2,5200 3,8 1,61% 3,94 1,20
FLEXOPACK 9,0000 105,5 4,65% 9,60 5,40 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ 3,5300 213,0 -0,28% 4,61 2,38
ΤΙΤΑΝ CEMENT INTERNATIONAL 14,2400 1.174,1 1,71% 18,08 8,40
FOURLIS ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ 3,8100 198,5 -1,04% 5,93 2,75 ΕΛΤΟΝ 1,3250 35,4 3,52% 1,80 1,02
ΦΙΕΡΑΤΕΞ 0,4360 4,4 3,07% 0,79 0,25
INFORM ΛΥΚΟΣ Π. 1,2950 26,6 1,97% 1,58 0,66 ΕΥΑΘ 4,2300 153,5 0,95% 4,74 3,06
ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΝΑΚΑΣ 1,9900 12,6 1,02% 2,57 0,90
INTERCONTINENTAL ΑΕΕΑΠ 6,3500 66,7 1,60% 8,10 5,45 ΕΥΔΑΠ 6,7100 714,6 3,23% 7,78 4,95
ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΣ 0,6100 5,1 -3,17% 1,00 0,42
INTERLIFE ΑΑΕΓΑ 3,3600 62,4 0,00% 4,46 3,18 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΙΣΤΗ 5,0000 137,5 0,40% 5,22 2,70

ΙΑΣΩ 1,2900 157,6 -1,53% 1,48 1,15 ΣΕ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ

JUMBO 13,2000 1.796,0 -3,86% 18,27 9,51

LAMDA DEVELOPMENT 6,3500 1.122,3 0,79% 8,45 4,26 ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ 1,3850 120,1 0,36% 2,22 1,07 FORTHNET 0,2960 101,7 -0,67% 0,45 0,19

LOGISMOS 0,6300 3,0 -5,97% 0,88 0,45 ΙΚΤΙΝΟΣ ΕΛΛΑΣ 0,6700 76,6 3,24% 1,06 0,46 FRIGOGLASS 0,0935 33,2 -5,08% 0,24 0,06

MARFIN INVESTMENT GROUP 0,0320 30,1 0,00% 0,13 0,02 ΙΛΥΔΑ 0,6400 5,3 -5,88% 0,81 0,17 LAVIPHARM 0,4840 24,7 14,69% 0,51 0,21

MEDICON ΕΛΛΑΣ 1,8100 8,0 -5,24% 2,80 1,50 ΙΝΤΕΑΛ ΟΜΙΛΟΣ 2,5200 20,9 -3,82% 2,84 0,82 YALCO 0,0765 1,0 0,00% 0,09 0,05

MERMEREN KOMBINAT AD PRILEP 59,6000 279,3 -2,61% 65,80 40,00 ΙΝΤΕΡΤΕΚ 0,6640 5,6 12,16% 0,87 0,40 ΑΚΡΙΤΑΣ 0,3540 4,6 -15,71% 0,49 0,27

MEVACO 1,6600 17,4 -0,60% 1,87 1,21 ΙΝΤΡΑΚΟΜ 0,7640 58,1 -0,78% 0,88 0,28 ΑΝΕK 0,0470 9,0 -1,05% 0,07 0,03
MODA BAGNO - ΒΑΡΒΕΡΗΣ 0,3360 6,3 5,00% 0,57 0,21 ΙΝΤΡΑΚΟΜ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 1,2550 40,2 5,02% 1,78 0,58 ΑΝΕΚ (ΠΟ, ‘96) 0,0810 9,0 0,00% 0,10 0,07
NEWSPHONE 0,5400 15,0 0,00% 0,68 0,20 ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΣ 2,1800 21,2 0,93% 2,38 1,24 ΒΑΡΑΓΚΗΣ 0,1200 0,6 0,00% 0,13 0,10
PAPERPACK ΤΣΟΥΚΑΡΙΔΗΣ 6,5500 25,9 0,00% 6,60 3,98 ΚΑΡΕΛΙΑΣ 312,0000 861,1 -2,50% 362,00 228,00 ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ 0,4080 2,6 0,00% 0,44 0,32
PREMIA PROPERTIES 1,5400 25,9 -4,35% 2,18 0,48 ΚΕΚΡΟΨ 3,1600 62,6 4,98% 3,40 0,87 ΒΙΟΤΕΡ 0,3400 6,0 0,00% 0,44 0,04
PRESIDENT 4,1000 34,5 -0,49% 6,45 3,16 ΚΛΟΥΚΙΝΑΣ - ΛΑΠΠΑΣ 0,5900 23,7 2,79% 0,78 0,35
ΒΙΣ 0,9800 4,9 0,00% 1,26 0,62
PRODEA INVESTMENTS 8,0000 2.044,0 0,00% 8,40 6,90 ΚΛΩΣΤ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ 0,7000 8,1 6,87% 0,92 0,45
ΔΟΥΡΟΣ 0,3000 1,2 0,00% 0,30 0,13
PROFILE 4,9650 59,1 3,44% 5,55 2,10 ΚΡΙ ΚΡΙ 7,1000 234,8 2,31% 7,40 3,46
ΕΠΙΛΕΚΤΟΣ 0,1750 9,1 -6,42% 0,25 0,10
QUALITY & RELIABILITY 0,2450 6,7 3,38% 0,31 0,17 ΚΤΗΜΑ ΛΑΖΑΡΙΔΗ 1,1750 21,2 -9,62% 1,45 0,91
ΕΡΙΟΥΡΓΙΑ ΤΡΙΑ ΑΛΦΑ (Κ) 7,0000 5,8 0,00% 7,00 1,44
QUEST ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ 10,5000 375,3 0,48% 11,10 5,49 ΚΥΛ. ΛΟΥΛΗ 2,5200 43,1 0,00% 3,74 2,36
ΕΡΙΟΥΡΓΙΑ ΤΡΙΑ ΑΛΦΑ (Π) 1,6700 5,8 -13,92% 4,62 1,10
REDS 1,1650 66,9 0,87% 1,43 0,75 ΚΥΛ. ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ 0,9800 4,1 0,00% 3,30 0,93
ΕΥΡΩΣΥΜΒΟΥΛΟΙ 0,3500 3,9 1,74% 0,36 0,17
REVOIL 1,0350 22,7 0,49% 1,09 0,53 ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΗΣ 1,0500 8,0 -6,25% 2,26 0,73
ΙΝΤΡΑΛΟΤ 0,1930 30,3 2,12% 0,38 0,07
SPACE HELLAS 5,2200 33,7 -1,51% 6,10 3,02 ΛΑΜΨΑ 19,5000 416,6 -0,51% 20,00 17,50
ΚΡΕ.ΚΑ A.E. 0,1520 1,1 0,00% 0,24 0,07
TRASTOR 0,8700 131,1 4,82% 1,14 0,74 ΛΑΝΑΚΑΜ 0,7100 4,6 2,16% 1,21 0,60
ΛΙΒΑΝΗ 0,1230 1,0 0,00% 0,15 0,05
UNIBIOS 0,2700 4,2 0,75% 0,44 0,19 ΛΕΒΕΝΤΕΡΗΣ (Κ) 0,2180 2,3 0,00% 0,22 0,12
ΜΠΗΤΡΟΣ HOLD. 0,2720 4,3 -19,53% 0,39 0,09
VIOHALCO 3,4000 881,2 -0,15% 4,00 1,47 ΛΕΒΕΝΤΕΡΗΣ (Π) 0,2220 2,3 0,00% 0,29 0,17
ΝΙΚΑΣ 1,4000 55,8 0,00% 1,86 1,09
ΑΒΑΞ 0,6020 86,9 4,88% 0,72 0,22 ΜΑΘΙΟΣ ΠΥΡΙΜΑΧΑ 0,3300 3,2 -10,33% 0,73 0,27
ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ 0,2400 5,8 6,19% 0,29 0,11
ΑΔΜΗΕ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ 2,4100 559,1 -1,23% 2,78 1,57 ΜΙΝΕΡΒΑ 0,3600 2,2 -1,64% 0,78 0,16
ΣΑΤΟ 0,0365 2,4 37,74% 0,05 0,01
ΑΛΟΥΜΥΛ 1,2350 27,2 -0,80% 1,51 0,43 ΜΟΤΟΔΥΝΑΜΙΚΗ 1,1450 33,5 -2,14% 1,70 0,73
ΣΙΔΜΑ 0,6550 8,9 0,77% 0,76 0,19
ΑΤΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ 0,3600 5,5 0,00% 0,41 0,22 ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ 11,3100 1.253,0 -1,31% 19,18 7,60

ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑ 0,1988 91,7 1,95% 0,38 0,12 ΜΟΥΖΑΚΗΣ 0,3880 12,5 4,86% 0,46 0,26 ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΙΜΑ ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ

ΑΦΟΙ Χ.ΚΟΡΔΕΛΛΟΥ 0,2510 5,3 3,29% 0,44 0,15 ΜΥΛΟΙ ΚΕΠΕΝΟΥ 2,0600 13,8 3,00% 2,56 1,42 ALPHA ETF FTSE ATHEX Large Cap 18,6700 15,9 0,65% 24,00 11,30
β16 44 TO BHMA ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

γνώμες
ΥΠΟ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ aixmeσ
Βασίλης Κώτσης

Νέα υποδιοικητής υγειονομικής κρίσης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, στα
Γυναίκα υποδιοικητή για δεύτερη
φορά στην ιστορία της θα έχει η Τρά-
μοντέλα τους οι τράπεζες Ο δούρειος
πεζα της Ελλάδος. Ο λόγος γίνεται
βλέπουν ως καλό σενάριο
τα έσοδα το 2021 να φτά-
ίππος
για τη Χριστίνα Παπακωνσταντίνου
(σκίτσο), που από τον ερχόμενο μή-
σουν στο 40% των αντίστοι-
χων του 2019. Δηλαδή περίπου
των ιδίων

να και για τα επόμενα έξι χρόνια θα
αντικαταστήσει τον Θεόδωρο Μη-
τράκο. Η νέα υποδιοικητής από το
2017 μέχρι σήμερα ασκούσε καθή-
κοντα προέδρου στην εταιρεία που
διαχειρίζεται τα κόκκινα δάνεια των
τραπεζών που εκκαθαρίστηκαν την
προηγούμενη δεκαετία, την PQH.
Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχο-
λής του Πανεπιστημίου Αθηνών και
κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος
στο Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο του
Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Η προ-
ηγούμενη γυναίκα υποδιοικητής ήταν
η Ελένη Δενδρινού Λουρή από το
2008 έως το 2014.
Ασχημα μαντάτα
Ασχημα τα μαντάτα για τον τουρισμό.
Μετά το πολύ κακό 2020 αναμένεται
μία ακόμη ζημιογόνος χρονιά για τον
κλάδο, γεγονός που προβληματίζει
εντόνως τις τράπεζες. Και αυτό διό-
τι η τουριστική βιομηχανία δεν δίνει
μεροκάματο μόνο στα ξενοδοχεία,
που έχουν ήδη εξασφαλίσει αναστο-
λή πληρωμών για δάνεια έως τον ερ-
χόμενο Δεκέμβριο. Υπάρχει και ένα
ολόκληρο οικοσύστημα γύρω από την
τουριστική βιομηχανία που περιλαμ-
βάνει χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις.
Οπως πληροφορείται η στήλη από
τραπεζίτη που ασχολείται με τον το-
μέα, μετά τη μείωση των τουριστικών
εσόδων κατά 75% ή 14 δισ. ευρώ
πέρυσι, οι προβλέψεις για εφέτος
είναι αρκετά συγκρατημένες, καθώς
δεν είναι ορατό ακόμη το τέλος της
7 δισ. ευρώ. Να σας θυμίσω ότι
και πέρυσι αυτός ήταν πάνω-κάτω ο
στόχος, αλλά τελικώς τα κύματα της
πανδημίας διέψευσαν τις εκτιμήσεις
και το κοντέρ σταμάτησε στο 25%.
Λουκέτο
H πολυεθνική Pipelife με 28 εργοστά-
σια παγκοσμίως αποφάσισε να βάλει
λουκέτο στη μονάδα που διατηρεί από
το 1992 στην Ελλάδα στην περιοχή της
Θήβας. Σύμφωνα με την καταγγελία
της ΓΣΕΕ, 70 οικογένειες θα μείνουν
στον δρόμο αν μέχρι τέλος Μαρτίου
δεν έχει πειστεί η διοίκηση της μη-
τρικής να αλλάξει την απόφασή της.
Το εργοστάσιο παράγει συστήματα
σωληνώσεων απο πολυαιθυλένιο, πο-
λυπροπυλένιο και PVC με εφαρμογές
στην oικοδομή, στα τεχνικά έργα, στη
γεωργία και στη βιομηχανία. Οι εργα-
σίες της μονάδας έχουν δεχτεί πλήγ-
μα από τις συνέπειες της πανδημίας.
Στο limit up
Τα τελευταία χρόνια ο όγκος των δια-
δικτυακών αγορών έχει αυξηθεί, αλλά
η πανδημία επιτάχυνε ακόμη περισσό-
τερο τη μετάβαση από τα φυσικά κατα-
στήματα στις ψηφιακές αγορές. Αυτό
ωφέλησε τις εργασίες των εταιρειών
ταχυμεταφορών ανά τον κόσμο, γε-
γονός που αποτυπώθηκε στην ενίσχυ-
ση των μετοχών τους το 2020. Οπως
δείχνει η ανάλυση του CFD World, οι
μετοχές της αμερικανικής πολυεθνι-
κής εταιρείας United Parcel Services
(UPS) αυξήθηκαν κατά 49% και η κε-
φαλαιοποίηση της εταιρείας έφτασε
τα 138 δισ. δολάρια. Η μετοχή της
ανταγωνίστριάς της FedEx ενισχύθη-
κε κατά 60% και η κεφαλαιοποίησή
της έφτασε τα 64 δισ. δολάρια. Στην
Ευρώπη αντίστοιχα η μετοχή της γερ-
μανικής DHL ανέβηκε το 2020 κατά
40% και η κεφαλαιοποίηση ανήλθε
στα 61 δισ. δολάρια.
Δίχως στήριξη
Με την εξαίρεση της Ιταλίας, η μία
μετά την άλλη οι χώρες της Ευρώπης
υιοθετούν αυστηρότερα μέτρα απο-
κλεισμού για να περιορίσουν τη νέα
έξαρση της πανδημίας. Παρά ταύ-
τα, ταυτόχρονα με τα αυξανόμενα
κρούσματα του κορωνοϊού και των
μεταλλάξεών του αυξάνονται και τα
κρούσματα ανυπακοής στα μέτρα. Στη
Γαλλία δημοσιεύτηκε κατάλογος με
395 (!) εστιατόρια που αποκαλύφθη-
κε ότι λειτουργούσαν κρυφά. Κατό-
πιν συνωμοτικών συνεννοήσεων οι
εστιάτορες έβαζαν συστηματικά από
την πίσω πόρτα πελάτες. Ο υπουργός
Οικονομικών Μπρουνό Λεμέρ έκανε
λόγο για «μεμονωμένα περιστατικά»
και διευκρίνισε ότι οι παραβάτες θα
τιμωρούνται με εξαίρεση για έναν μή-
να από κάθε μέτρο στήριξης και αλλη-
λεγγύης προς τον κλάδο της εστίασης
που λαμβάνει η γαλλική κυβέρνηση.
Ο
μετοχών
ι τιμές των μετοχών λόγω
της πανδημίας πιέζονται,
με αποτέλεσμα εταιρεί-
ες με θετικές ταμειακές
ροές να προχωρούν σε
αγορές ιδίων μετοχών.
Μια ματιά στις ενημερώ-
σεις του Χρηματιστηρίου
δείχνει πως οι ανακοινώσεις για
αγορές ιδίων μετοχών μονοπω-
λούν τα νέα των εισηγμένων.
Η αγορά ιδίων μετοχών την
οποία αποφασίσει η γενική συ-
νέλευση έχει τρεις στόχους: τη
στήριξη της μετοχής αφού για να
προχωρείς σε αγορά της τη θε-
ωρείς υποτιμημένη, το κέρδος
των μετόχων μέσω της διαγρα-
φής των ιδίων μετοχών καθώς το
ποσό του μερίσματος που εγκρί-
νεται μοιράζεται σε μικρότερο
αριθμό τίτλων και τη μείωση της
μέσης τιμής κτήσης από τον βα-
σικό μέτοχο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα εί-
ναι ο ΟΤΕ, που εδώ και δύο χρό-
νια στο πλαίσιο της ανταμοιβής
των μετόχων αγοράζει ίδιες με-
τοχές και τις διαγράφει μοιράζο-
ντας μεγαλύτερο μέρισμα. Ταυτό-
χρονα όμως η Deutsche Telekom
που κατέχει το 45% του ΟΤΕ
μέσω της διαγραφής των μετο-
χών έχει τριπλό όφελος: λαμβά-

Ο
νει μεγαλύτερο μέρισμα, ενισχύει
το ποσοστό της στον ΟΤΕ αφού
ταν δεν έχεις τι να πεις μην ενοχλείς τις λέξεις... ο συνολικός αριθμός του ΟΤΕ
Αυτή η ρήση μού ήρθε στον νου όταν ο Πρωθυπουργός κάλεσε δημόσια διά μειώνεται ενώ ο δικός της μένει
της TV υπουργούς και δημόσιους λειτουργούς που αγαπούν το γυαλί να προ- σταθερός και μειώνει και τη μέση
σέχουν τι λένε γιατί πέφτουν σε λάθη, στέλνουν αντιφατικά μηνύματα για την τιμή κτήσης μιας και είχε απο-
εξέλιξη της πανδημίας, της οικονομίας, τα μέτρα που λαμβάνονται και εν τέλει κτήσει το 45% δίνοντας 20 ευρώ
για όλα όσα επηρεάζουν τη ζωή μας. ανά μετοχή και τώρα διενεργεί
Και είχε δίκιο στον βαθμό που όλοι έχουμε συνειδητοποιήσει ότι σε αυτό το αγορές στα 12 ευρώ.
aixmeσ τρίτο lockdown που βρίσκεται η μισή Ελλάδα, δεν λειτουργεί ένα κέντρο ενη-
μέρωσης για την πορεία της πανδημίας, αλλά ακούγονται μέσα στην ίδια ημέρα τόσες
Σήμερα μέσω της διαγραφής
των μετοχών του ΟΤΕ το ποσο-
Ζώης Τσώλης διαφορετικές «επίσημες» φωνές που η μία ακυρώνει την άλλη. στό της Deutsche Telekom έχει
ztsolis@tovima.gr ανέλθει στον οργανισμό στο 48%
Ολοι θυμόμαστε το πρώτο lockdown, όταν ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας σήκωσε
το βάρος της καθημερινής ενημέρωσης και (γιατί όχι) της εκπαίδευσης των Ελλήνων και θεωρείται πολύ πιθανό όταν
Οταν μπροστά στο φαινόμενο που συγκλονίζει και τη χώρα μας.
Ολοι αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα σε μια εξίσου, αν όχι πιο επι-
ολοκληρωθεί το πρόγραμμα αγο-
ράς ιδίων μετοχών (Φεβρουάρι-
δεν έχεις κίνδυνη εξέλιξη της πανδημίας, δεν έχει καμιά σχέση με τις μέρες εκείνες. ος 2022) και διαγραφούν και οι
τι να Δυστυχώς κάτι ανάλογο συμβαίνει στην οικονομική ενημέρωση, όπου ζούμε το φαι-
νόμενο της σαλαμοποίησης των μέτρων στήριξης επιχειρήσεων και εργαζομένων που
υπόλοιπες που θα έχουν αποκτη-
θεί να ξεπεράσει το 50%.
πεις... ανακοινώνονται σε καθημερινή βάση. Αλλη μια εταιρεία που αγοράζει
Κι όμως, είναι τα ίδια μέτρα που εφαρμόστηκαν και τότε – αναστολές εργασίας, πα- επιθετικά ίδιες μετοχές είναι το
ράταση επιδομάτων ανεργίας, επιδότηση κλειστών επιχειρήσεων και μετάθεση χρεών ΙΑΣΩ. Το fund Oaktree ελέγχει
στο μέλλον. το 84% της εταιρείας και επιθυ-
Τι έχει μεσολαβήσει όμως. Αν και τα νέα μέτρα που ανακοινώθηκαν ανέρχονται σε 5,9 μεί να τη βγάλει από το ΧΑ αλλά
δισ. ευρώ για το πρώτο τρίμηνο του έτους, όλοι αισθάνονται αδικημένοι, καθώς πάλι μέσω της δημόσιας πρότασης
διά της ΤV έχουν καλλιεργηθεί προσδοκίες ότι η επιστρεπτέα προκαταβολή θα χαρι- που είχε κάνει δεν κατάφερε να
στεί κι ότι όλα τα χρέη θα ρυθμιστούν, αν όχι σε 120 δόσεις, σε 100 αν δεν σβηστούν. ξεπεράσει το 90% που ορίζει ο
Σε αυτό το περιβάλλον και την πολιτική «πλειοδοσίας μέτρων» που σπρώχνουν την νόμος. Τώρα με την αγορά ιδίων
κυβέρνηση η αξιωματική αντιπολίτευση και οι συνδικαλιστές διαφόρων επαγγελματι- μετοχών του αρκεί να αποκτήσει
κών ομάδων, έχει χαθεί η ουσία. ένα 7% του ΙΑΣΩ, να το διαγρά-
Και αυτή δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι πρέπει να επανεξεταστεί το μείγμα της ψει και να ξεπεράσει το 90% το
οικονομικής πολιτικής και στήριξης της πραγματικής οικονομίας, καθώς κανείς δεν ποσοστό του στο μετοχικό κεφά-
μπορεί να προβλέψει το τέλος της πανδημίας. λαιο του ιατρικού ομίλου.
 Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021
προσωπα | θεατρο | σινεμα | τεχνη | media

Πολιτισμός Πέτρος Φιλιππίδης

και Παύλος Χαϊκάλης
στην παράσταση
«Ψέμα στο ψέμα»

Πολιτιστική
κληρονομιά
Ο θησαυρός
του χαμένου
βασιλείου
του Μεγάλου
Αλεξάνδρου
κινδυνεύει από
τη διαφθορά
στο Αφγανιστάν

σ. 2
«Ντον
Τζοβάνι»
Ο βαρύτονος
Τάσης
Χριστογιαννόπουλος

ελληνικό #MeToo
μιλάει για
την εμπειρία της
μαγνητοσκόπησης
στην όπερα
του Μότσαρτ

σ. 4
Τζένη
Γκρεμίζονται
είδωλα
Θεωνά
Η ταλαντούχα
ηθοποιός
σχολιάζει τις
καταγγελίες
για σεξουαλική Οι εξελίξεις στο Εθνικό
παρενόχληση
στον χώρο
του θεάματος
και στο ελεύθερο θέατρο
σ. 8 σ. 3

T
o Casa Azul (Μπλε Σπίτι) είναι αυτό στο οποίο η
Φρίντα Κάλο, πέρασε το σημαντικότερο μέρος
της ζωής της. Το σπίτι (στο Μεξικό) λειτουρ-
γεί ως Μουσείο, με πάρα πολλούς ανθρώπους
(πριν έρθει στη ζωή μας η COVID-19) να το
επισκέπτονται για να «ανακαλύψουν» πράγματα
γύρω από τη ζωή της μεγάλης ζωγράφου. Η
editorial περιήγηση σε μια κατοικία που είναι πραγματικά όμορφη και
φωτεινή καθώς το εκτυφλωτικό κίτρινο «δένει» με το γαλήνιο
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΣΦΕΤΣΑ μπλε, είναι πλέον διαδικτυακή. Στη ζωγραφική της μεξικανικής
msfetsa@ καταγωγής ζωγράφου κυριαρχούσαν έντονα χρώματα. Ρεαλι-
alteregomedia.org
σμός, Συμβολισμός, Υπερρεαλισμός τα ευρωπαϊκά ρεύματα που
την επηρέασαν, κυρίαρχα είναι όμως τα στοιχεία των πολιτισμών
H Φρίντα, που είχαν αναπτυχθεί στην πατρίδα της. Παρακολουθούμε τους
πίνακες της Κάλο για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι τα
η Σάλμα έργα της κάποιες φορές ήταν το ίδιο παράξενα όπως εκείνη. Η
και τα Κάλο υπήρξε μια γυναίκα που σε εξαιρετικά δύσκολες εποχές
αγωνιζόταν για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της. Δούλευε
τεκταινόμενα σκληρά, διεκδικούσε πράγματα για τον εαυτό της και τις άλλες
στη χώρα μας γυναίκες. Δικαίωμα στην εκπαίδευση, στις καλύτερες συνθήκες
εργασίας, στην προσωπική ζωή. Η Κάλο πίστευε ότι οι γυναίκες
έπρεπε να επιλέγουν μόνες τον άνδρα της ζωής τους. Οι γονείς
και το στενό συγγενικό περιβάλλον δεν είχαν κανένα δικαίω-
μα, σύμφωνα με την ίδια, να επιβάλλουν τον άνθρωπο με τον
οποίο περνούσε τη ζωή της. Πάνω από όλα όμως, διεκδικούσε
τον σεβασμό απέναντι στη γυναίκα. Οποια και αν ήταν αυτή.
Ομορφη ή άσχημη, μορφωμένη ή αμόρφωτη, πλούσια ή φτωχή.
Ξεφυλλίζω ένα βιβλίο με φωτογραφίες της Κάλο, ντυμένης με
τις περίτεχνες, πολύχρωμες μεξικανικές φορεσιές. Ρούχα που
για την ίδια λειτουργούσαν ως «προστατευτική πανοπλία». Σκέ-
φτομαι τι θα έλεγε η επαναστάτρια Κάλο αν μπορούσε να «δει»
όλα αυτά που γίνονται με θέμα τη σεξουαλική παρενόχληση και
κακοποίηση. Σίγουρα θα έπαιρνε σκληρή στάση. Οι άνδρες
πρέπει να σέβονται τις γυναίκες, θα φώναζε δυνατά. Η Φρίντα
Κάλο θα αγωνιζόταν για το δικαίωμα της γυναίκας να επιλέγει
τον σύντροφό της στη ζωή και στο κρεβάτι της. Την κορυφαία
ζωγράφο, που έργα της βρίσκονται στο Metropolitan της Νέας
Υόρκης και άλλα σημαντικά μουσεία του πλανήτη, ενσάρκωσε
στον κινηματογράφο μια άλλη Μεξικανή. Μια δυνατή γυναίκα.
Η διάσημη ηθοποιός και σκηνοθέτις Σάλμα Χάγεκ. Η μικροσκο-
πική κυρία Χάγεκ-Πινό κατηγόρησε τον παραγωγό της ταινίας
Χάρβεϊ Γουάινστιν για σεξουαλική παρενόχληση. Ο Γουάινστιν
της έκανε άγριο «μαρκάρισμα». Η star αντιστεκόταν σθεναρά.
Αργότερα διηγήθηκε την ιστορία της. Τώρα, στη διάρκεια του
ελληνικού MeToo, ακούμε καθημερινά για καινούργιες, τρομα-
κτικές πραγματικά εμπειρίες. Η υπόθεση αυτή θα έχει μέλλον.
Οι περισσότερες σκληρές, τραγικές ιστορίες παίρνουν σιγά-
σιγά τη δικαστική οδό.
26 TO BHMA πολιτισμος Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021

Kληρονομιά
Περιδέραιο με πολύτιμες
πέτρες από τον θησαυρό
του Τιλιά Τεπέ

Της Ερης Βαρδάκη

Π
άνω από 20.000 χρυσά
αντικείμενα μιας άλλης
εποχής: δαχτυλίδια, νομί-
σματα, όπλα, περιδέραια,
ένα περίτεχνο στέμμα. Αυτός είναι
ο θησαυρός που έφερε στο φως το
Περίτεχνο θηκάρι
1978 ο ελληνικής καταγωγής ρώσος
αρχαιολόγος Βίκτωρ Σαριγιαννίδης,
στη νεκρόπολη Τιλιά Τεπέ, στο Βό-
ρειο Αφγανιστάν, έναν χρόνο πριν
από τη σοβιετική εισβολή στη χώρα.
Ενας θησαυρός που κατάφερε να δι-
ασωθεί ακόμη και από το μίσος των
Ταλιμπάν, οι οποίοι το 2001 δεν δί-
στασαν να ανατινάξουν με δυναμίτη
τα αγάλματα του Βούδα στην κοιλάδα
του Μπαμιγιάν.
Ο θησαυρός του Τιλιά Τεπέ από τη
Βακτριανή, τη σημαντική περιοχή που
κατέκτησε ο Μέγας Αλέξανδρος περί το
329 π.Χ., με τα χρυσά κοσμήματα, ένα
αμάλγαμα ελληνιστικής και τοπικής τε-
χνοτροπίας, κατάφερε να σωθεί μετά από
πολλές περιπέτειες χάρη στις ηρωικές Χρυσή ζώνη με απεικόνιση
προσπάθειες των αφγανών αρχαιολόγων. πιθανότητα του Διόνυσου
Μάλιστα, ένα μέρος του ταξίδεψε μέσω να ιππεύει λιοντάρι
εκθέσεων μαζί με άλλα πολύτιμα αρχαι-
ολογικά ευρήματα του Αφγανιστάν, ανά
την υφήλιο, ξεκινώντας από το Παρίσι
το 2006 και φτάνοντας στο Χονγκ Κονγκ
στα τέλη του 2019. Τα νέα όμως σήμερα

Η περιπέτεια
για την τύχη του θησαυρού είναι για μία
ακόμη φορά ανησυχητικά. Σύμφωνα με
αφγανούς αξιωματούχους ίσως βρίσκε-
ται σε κίνδυνο.

Η διαφθορά απειλεί τον θησαυρό;
Τουλάχιστον αυτό υποστήριξε σε ομιλία
του ο Rahman Rahmani, μέλος της Wolesi
Jirga, της Κάτω Βουλής του Αφγανιστάν.
Ο ίδιος προειδοποίησε ότι ο θησαυρός
απειλείται από τη διαφθορά που μαστίζει
τη χώρα, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι θα
πρέπει να σταλθεί σε άλλη χώρα για φύ-
λαξη, καθώς η Κεντρική Τράπεζα του Αφ-
γανιστάν στερείται αξιοπιστίας. Ωστόσο,
ο (προσωρινός) υπουργός Πληροφοριών
και Πολιτισμού Mohammad Tahir Zuhair
του απάντησε λέγοντας ότι ο θησαυρός
είναι ασφαλής, καλώντας τους πολιτικούς
να αφήσουν έξω από τις αντιπαραθέσεις
τους ιστορικούς θησαυρούς της χώρας.
Η ιστορία της χρυσής ανακάλυψης
O άνθρωπος που έφερε στο φως τον θη-
σαυρό του Τιλιά Τεπέ (σημαίνει Χρυσός
Λόφος) ήταν ο ποντιακής καταγωγής αρ-
χαιολόγος Βίκτωρ Σαριγιαννίδης, ο οποί-
ος αναζήτησε στην πορεία του Μεγάλου
Αλεξάνδρου τα ίχνη της ελληνιστικής πο-
λιτιστικής κληρονομιάς στην Ασία.
Ο χρυσός θησαυρός λοιπόν βρέθηκε
στο Τιλιά Τεπέ, στα εδάφη της αρχαίας
Βακτριανής, σε μια ιστορική περιοχή που
σήμερα είναι μοιρασμένη ανάμεσα στο
Αφγανιστάν, στο Ουζμπεκιστάν και στο
Τατζικιστάν.
Συγκεκριμένα ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης
ανέσκαψε έξι τάφους (έναν ανδρικό και
πέντε γυναικείους), οι οποίοι χρονολο-
γούνται μεταξύ του 1ου αι. π.Χ. και του
1ου αι. μ.Χ. με τα ευρήματα στον «χρυσό
τύμβο» να μαρτυρούν πολιτισμικές επι-
δράσεις από διάφορες περιοχές: Ελλάδα,
Περσία, Ινδία, Κίνα. Είναι ενδεικτικό ότι
στα ευρήματα περιλαμβάνεται ένα ρωμα-
ϊκό νόμισμα με την κεφαλή του ρωμαίου
αυτοκράτορα Τιβέριου, ένας ασημένιος
καθρέφτης με κινεζικά χαρακτικά, δαχτυ-
λίδια που έφεραν γράμματα του ελληνικού
αλφαβήτου, ένα νόμισμα με βουδιστικές
απεικονίσεις.
του θησαυρού
της Βακτριανής
Τα χρυσά κοσμήματα O Σαριγιαννίδης ήταν ειδικός στους
πολιτισμούς της Εποχής του Χαλκού που
του χαμένου βασιλείου έζησαν στα εδάφη της Βακτριανής, της πε-
ριοχής που τον 4ο π.Χ. κατακτήθηκε από
του Μεγάλου Αλεξάνδρου τον Μέγα Αλέξανδρο. Πρόκειται άλλωστε
που ανακάλυψε για μια περιοχή-σταυροδρόμι πολιτισμών
από την Ινδία, το Ιράν, την Κίνα με τις νο-
ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης μάδες που την κατέκτησαν να υιοθετούν
στοιχεία του ελληνιστικού πολιτισμού, ο
ίσως κινδυνεύουν οποίος είχε επικρατήσει στα μέρη μετά
ξανά από τη διαφθορά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Οι μελετητές πιστεύουν ότι ο θησαυρός
που επικρατεί σήμερα του Τιλιά Τεπέ συγκεντρώθηκε είτε από
Σκύθες από την περιοχή του σύγχρονου
στο Αφγανιστάν Ιράν είτε από νομάδες Γιουέ-τσι από την
Κίνα, οι οποίοι έφθασαν στην περιοχή
της Βακτριανής γύρω στον 2ο αιώνα π.Χ.
Η μάχη για τη σωτηρία
Ο θησαυρός αρχικά μεταφέρθηκε στο
Εθνικό Μουσείο της Καμπούλ. Με την
εισβολή των Σοβιετικών η χώρα μπήκε σε
έναν αέναο κύκλο πολέμου και γενικής
αστάθειας. Το μουσείο δέχθηκε επιθέσεις
και λεηλατήθηκε. Στα μέσα της δεκαετίας
του 1990 το 70% των εκθεμάτων του είχε
κλαπεί και εξαφανιστεί. Οι περισσότεροι
πίστευαν ότι ο θησαυρός του Τιλιά Τεπέ
Το χρυσό στέμμα, ένα
από τα πιο διάσημα
ευρήματα του θησαυρού
του Τιλιά Τεπέ
είχε χαθεί για πάντα, έχοντας πέσει είτε
στα χέρια αρχαιοκαπήλων ή έχοντας λιώ-
σει για να γίνει χρυσός.
Τα πέντε κλειδιά
Τα πράγματα όμως δεν ήταν έτσι. Καθώς
οι Σοβιετικοί αποχωρούσαν, ο πρόεδρος
Νατζιμπουλάχ λέγεται ότι αποφάσισε να
προστατεύσει τον θησαυρό, ο οποίος και
μεταφέρθηκε το 1989 μυστικά σε θησαυ-
ροφυλάκιο της Κεντρικής Τράπεζας στο
Προεδρικό Μέγαρο. Κεντρικό ρόλο στην
απόφαση φαίνεται να διαδραμάτισε ο
διευθυντής του Μουσείου Ομάρ Καν Μα-
σούντι.
Τα πέντε κλειδιά που άνοιγαν την κρύπτη
όπου φυλάσσονταν στο θησαυροφυλάκιο
μοιράστηκαν σε πέντε άνδρες. Σημειώνε-
ται ότι και τα πέντε ήταν απαραίτητα για
το άνοιγμα του θησαυροφυλακίου. Και οι
πέντε άνδρες κράτησαν αυτό το μυστικό με
κίνδυνο της ζωής τους, μολονότι δέχθηκαν
απειλές από τους Ταλιμπάν, οι οποίοι ενα-
γωνίως αναζητούσαν τον θησαυρό, από το
1996 που πήραν τον έλεγχο της εξουσίας.
Η ιστορία είχε αίσιο τέλος. Το 2003, μετά
την ανατροπή των Ταλιμπάν, η αφγανική
κυβέρνηση αποκάλυψε ότι ο θησαυρός του
Τιλιά Τεπέ δεν είχε χαθεί. Στα χρόνια που
ακολούθησαν, όπως προειπώθηκε, μέρος
του ταξίδεψε εκτός Αφγανιστάν και εκτέ-
θηκε σε διάσημα μουσεία. Τα ευρήματα
αυτά, που σε επίπεδο πολύτιμου θησαυ-
ρού συγκρίνονται από πολλούς ειδικούς με
εκείνα του τάφου του Τουταγχαμών, ίσως
βρίσκονται ξανά σε κίνδυνο.
 Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021
Εκ των έσω έγινε η αντικατάσταση
του καλλιτεχνικού διευθυντή στο
Εθνικό Θέατρο. Τη θέση του Δημήτρη
Λιγνάδη ανέλαβε η Ερι Κύργια
Της Μυρτώς Λοβέρδου
Σ
ε μια τροχιά εσωτερικής κάθαρ-
σης δείχνει να στοχεύει το ελλη-
νικό θέατρο που, εδώ και είκοσι
ημέρες, βρίσκεται στο προσκήνιο.
Χωρίς έργο και παράσταση, αλλά με θεατές
το μεγάλο κοινό της χώρας, ηθοποιοί και
σκηνοθέτες συμμετέχουν, μιλούν, γράφουν,
σχολιάζουν ή απλώς παρακολουθούν όλα
όσα συμβαίνουν στο σινάφι τους και πε-
ριμένουν τις εξελίξεις. Με τη φράση «τα
ξέραμε, αλλά...», που αφήνει ανοιχτά όλα
τα ενδεχόμενα, οι καλλιτέχνες, που πήραν
τη σκυτάλη από τον αθλητισμό, φαίνεται
να θέλουν να φτάσουν ως το τέρμα. Σπά-
ζοντας μια ομερτά που ίσχυε σιωπηλά έως
σήμερα, αποφάσισαν να μιλήσουν για κάθε
μορφής βία που έχουν υποστεί – λεκτική,
σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική. Οι εξε-
λίξεις όπως ήταν φυσικό πήραν τη μορφή
χιονοστιβάδας.
Γι’ αυτό και το Σωματείο Ελλήνων Ηθο-
ποιών, με το προεδρείο και το Πειθαρχικό
του Συμβούλιο, έχει αναλάβει πρωτοβου-
λίες, καλώντας όποιο από τα μέλη του έχει
να κάνει καταγγελίες να τις κάνει με τρόπο
τέτοιο που να συμβάλει στην εξυγίανση
του τοπίου. Παράλληλα, μια σειρά ανώνυ-
μων καταγγελιών, φημών και υπονοουμέ-
νων, μέσα από ηλεκτρονικά sites και social
media, προσέθεσαν στο ήδη νοσηρό τοπίο
νέα διάσταση.
Εθνικό Θέατρο: Το βράδυ του Σαββά-
του της 6ης Φεβρουαρίου, πριν τελειώσει
ο «Μολιέρος» του Μπουλγκάκοφ που παι-
ζόταν στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού
Θεάτρου, ο καλλιτεχνικός του διευθυντής
Δημήτρης Λιγνάδης είχε ήδη υποβάλει
την παραίτησή του. Η παραίτηση, που έγι-
νε δεκτή από την υπουργό Πολιτισμού Λί-
να Μενδώνη, ήρθε ως αποτέλεσμα, όπως
έγραψε ο ίδιος, «ενός τοξικού κλίματος
φημών, υπονοούμενων, διαρροών και
αναφορών γύρω από το πρόσωπό μου,
χωρίς μάλιστα να έχει υπάρξει οποιαδή-
ποτε επίσημη καταγγελία». Προσθέτοντας
ότι με τον τρόπο αυτόν «προστατεύει τον
θεσμό και μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυ-
τό του». Μέσω του δικηγόρου του Νικόλα
Γεωργουλέα έκανε γνωστό ότι θα κινηθεί
νομικά όταν αυτό χρειασθεί.
Ως την ώρα που γράφεται αυτό το κείμε-
EUROKINISSI
Το ελληνικό #MeToo
Το θέατρο
στον
καθρέφτη
Από τις καταγγελίες στις εξελίξεις – Το ντόμινο
στο Εθνικό και στο ελεύθερο θέατρο συνεχίζεται
νο δεν είχε φτάσει στο όνομα του Δημήτρη
Λιγνάδη και του δικηγόρου του πειθαρχική
αναφορά στο ΣΕΗ, δικόγραφο, εξώδικο,
ούτε κλήση από την Εισαγγελία (πλην μιας
έγκλησης που τον κατονομάζει).
Εξαρχής ήταν σαφές από το υπουργείο
Πολιτισμού ότι η αντικατάσταση του καλλι-
τεχνικού διευθυντή έπρεπε να γίνει εκ των
έσω: η αναπληρώτρια Ερι Κύργια ήταν,
όπως και αποδείχθηκε, το κατάλληλο πρό-
σωπο. Ανθρωπος του χώρου που γνωρίζει
τα γρανάζια του Εθνικού, αποδέχθηκε τε-
λικά να κρατήσει τα ηνία, καλύπτοντας το
υπόλοιπο της τριετίας ως το τέλος Αυγού-
στου του 2022. Αν και η ίδια στην αρχή
της προηγούμενης εβδομάδας εμφανιζό-
ταν προβληματισμένη για το αν πρέπει ή
όχι να αναλάβει την θέση, τελικά είπε το
«ναι»: «Δεν θα μπορούσα ποτέ να αφή-
σω το Εθνικό Θέατρο, την περίοδο που
περισσότερο από όλες θα χρησιμεύσει η
συσσωρευμένη εμπειρία μου σε αυτό».
Ως προς το άμεσο μέλλον του Εθνικού
Θεάτρου έχει προγραμματιστεί μια σειρά
από νέες παραγωγές σε live streaming –
σκηνοθετούν ο Δημήτρης Τάρλοου, ο Θά-
νος Παπακωνσταντίνου και ο Γιάννης
Κακλέας, ενώ για τη συμμετοχή του στην
Επίδαυρο το προσεχές καλοκαίρι, αυτή έχει
ανατεθεί στους σκηνοθέτες Γιάννη Μόσχο
και Κωνσταντίνο Ρήγο.
Παράλληλα το ΥΠΠΟΑ θα κινήσει τις
διαδικασίες ώστε ο επόμενος καλλιτεχνι-
κός διευθυντής τόσο του Εθνικού όσο και
του Φεστιβάλ «να προέρχεται από ανοιχτή
προκήρυξη, μέσα από δημόσια πρόσκλη-
ση», όπως είχε δηλώσει ήδη από τον Αύ-
γουστο του ‘19 η αρμόδια υπουργός Λίνα
Μενδώνη. Τέλος, όπως ανακοίνωσε ο υφυ-
πουργός αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου
Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης,
«προχωράμε στη διαδικασία για τη θέσπι-
ση ολοκληρωμένου κώδικα δεοντολογίας
σε κάθε εποπτευόμενο τομέα φορέα σύγ-
χρονου πολιτισμού του ΥΠΠΟΑ».
Ντόμινο εξελίξεων
Οι επιπτώσεις από τις επώνυμες καταγ-
γελίες εναντίον καλλιτεχνών, όπως ήταν
αναμενόμενο, δεν άργησαν να φανούν και
πολιτισμος TO BHMA 73
να πάρουν συγκεκριμένο σχήμα και μορφή
για τον καθένα ξεχωριστά.
Πέτρος Φιλιππίδης: Οι καταγγελίες των
Αννας-Μαρίας Παπαχαραλάμπους, Λένας
Δροσάκη και Πηνελόπης Αναστασοπού-
λου οδήγησαν σε ένα ντόμινο εξελίξεων με
επίκεντρο την καριέρα του κωμικού ηθο-
ποιού. Μία εβδομάδα στάθηκε αρκετή για
να ανατρέψει δουλειές, δεσμεύσεις και
συμβόλαια και μαζί μια καριέρα 35 σχεδόν
χρόνων. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που μίλησαν
για «αποκαθήλωση». Ξεκινώντας από την
ΕΡΤ που με ανακοίνωσή της διέκοψε τη
συνεργασία της μαζί του – «δεν θα μετέχει
πλέον στα γυρίσματα». Η καθημερινή σει-
ρά «Χαιρέτα μου τον Πλάτανο», στην οποία
ο Πέτρος Φιλιππίδης πρωταγωνιστούσε,
θα συνεχίσει κανονικά με αναπροσαρμο-
γές στο σενάριο. Μέσα στο ίδιο πλαίσιο
εντάσσεται και η διακοπή της συνεργασίας
με την Digea, στη διαφημιστική καμπάνια
της οποίας ήταν πρωταγωνιστής – αποσύ-
ρονται τα σποτ και δεν θα κυκλοφορήσουν
καινούργια. Τέλος, η πολυετής συνεργασία
του ηθοποιού με το θέατρο Μουσούρη που
τον στέγαζε και τον επιχειρηματία Κάρολο
Παυλάκη έληξε. Ο Φιλιππίδης αποσύρεται
από το προσκήνιο.
Γιώργος Κιμούλης: Ο σκηνοθέτης και ηθο-
ποιός που είχε ενταχθεί στο πρόγραμμα του
Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου ως πρω-
ταγωνιστής στον «Φιλοκτήτη», σε σκηνοθε-
σία Τσέζαρις Γκραουζίνις (μια παράσταση
που επρόκειτο να ανέβει πέρυσι στο Αρχαίο
Θέατρο του Πολυκλείτου και αναβλήθηκε
λόγω πανδημίας), δεν ανήκει πλέον στον θί-
ασο. «Οδηγηθήκαμε στη δυσάρεστη, πλην
όμως επιβεβλημένη, απόφαση να μη συ-
μπεριλάβουμε τον συγκεκριμένο ηθοποιό
στην ομάδα των καλλιτεχνών» ανέφερε
μεταξύ άλλων η σχετική ανακοίνωση του
Φεστιβάλ Αθηνών. Εγκειται τώρα στην πα-
ραγωγή της συγκεκριμένης παράστασης να
τον αντικαταστήσει ή να προτείνει νέο έργο,
ώστε να διασφαλιστούν τα υπόλοιπα μέλη.
«Πρόθεσή μας», τονίζει το Φεστιβάλ, «δεν
είναι να δράσουμε τιμωρητικά, ούτε να
υποκαταστήσουμε τα δικαστήρια. Ομως,
θα ήταν ανεύθυνο από πλευράς μας εάν
παραβλέπαμε τις σκληρές και επώνυμες
μαρτυρίες επαγγελματιών του χώρου μας
για αντιδεοντολογικές πρακτικές και συ-
μπεριφορές που κάθε άλλο παρά τιμούν
την Τέχνη και τους ανθρώπους της».
Ο Γιώργος Κιμούλης είχε ενταχθεί στο
ρεπερτόριο του Εθνικού Θεάτρου με τον
«Φάουστ» του Γκαίτε για την τρέχουσα σε-
ζόν, μια παραγωγή που αναβλήθηκε, μαζί
με άλλες, λόγω κορωνοϊού, για την περίοδο
2021-2022. Αν και το ρεπερτόριο για του
χρόνου δεν είχε ανακοινωθεί, οι εξελίξεις
αυτές είναι προφανές ότι θα επηρεάσουν
καθοριστικά την εκ νέου ένταξη της συγκε-
κριμένης παράστασης.
Μέσα στο ελληνικό κίνημα του #MeToo
προστέθηκε και η επώνυμη καταγγελία
κατά του ηθοποιού Παύλου Χαϊκάλη, ο
οποίος επέλεξε διαφορετικό δρόμο για
να υπερασπιστεί τον εαυτό του – με δηλώ-
σεις και εξηγήσεις του στα Μέσα Μαζικής
Ενημέρωσης.
Και όσο κι αν, όπως έγραψε σχετικά η
Κάτια Δανδουλάκη, «ο χώρος του θεάτρου
είναι ο καθρέφτης της ζωής μας και η
ζωή είναι ιερή», προς το παρόν το θέατρο
κοιτάζει το είδωλό του στον καθρέφτη. Και
δεν του αρέσει αυτό που βλέπει.
Το κτίριο του Εθνικού Θεάτρου στην
Αγίου Κωνσταντίνου. Το ΥΠΠΟΑ θα
κινήσει τις διαδικασίες ώστε ο επόμενος
καλλιτεχνικός διευθυντής τόσο του
Εθνικού όσο και του Φεστιβάλ «να
προέρχεται από ανοιχτή προκήρυξη,
μέσα απο δημόσια πρόσκληση»
48 TO BHMA πολιτισμος
«Ντον Τζοβάνι»
Ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος
(αριστερά) ως Ντον Τζοβάνι
και ο Πέτρος Μαγουλάς
ως Διοικητής σε σκηνή
από την παράσταση
Αποπλάνηση
(μετά
μουσικής)
την εποχή
του Διαδικτύου
Τ
Η Εθνική Λυρική Σκηνή ην εποχή του «MeToo» και των
χιλιάδων σε όλον τον κόσμο κα-
παρουσιάζει ταγγελιών για σεξουαλική παρε-
νόχληση, ένας (αντι-)ήρωας σαν
το αριστούργημα τον Ντον Τζοβάνι, από την ομώνυμη όπερα
του Μότσαρτ μέσα του Μότσαρτ, πιθανώς μοιάζει εκτός τό-
που και χρόνου. Παρήλθαν, θα μπορούσε
από την GNO TV κάποιος να ισχυριστεί, οι εποχές σαν τη
δική του, οπότε οι άνδρες μπορούσαν να
και ο πρωταγωνιστής φέρονται στις γυναίκες σαν να είναι αντι-
της παραγωγής, κείμενα με περιορισμένη διάρκεια χρήσης,
να τις εκμεταλλεύονται ερωτικά και να τις
βαρύτονος Τάσης παραδίδουν στην κοινωνική χλεύη. Παρήλ-
θαν; Ας μη γελιόμαστε, πάντα οι άνθρωποι
Χριστογιαννόπουλος, (άνδρες και γυναίκες) θα επιδίδονται σε
μιλάει για τον ρόλο παιχνίδια γοητείας, σαγήνης και εξουσί-
ας. Και πάντα, για ορισμένους, αυτά τα
του και για την εμπειρία παιχνίδια θα ξεφεύγουν από τα όρια που
της μαγνητοσκόπησης επιβάλλει η ανθρώπινη ηθική – και οι εκά-
στοτε κοινωνίες διά της νομοθεσίας. Οπότε,
ο ερωτύλος γόης του Μότσαρτ, ο εραστής
του κοσμα βιδου των ηδονών που αποπλανά, εξαπατά και
που έρμαιο του κακού εαυτού του φτάνει
ακόμα και στο έγκλημα παραμένει ανατρι-
χιαστικά επίκαιρος. Η δε νέα παραγωγή
της δημοφιλούς όπερας από την Εθνική
Λυρική Σκηνή, που σήμερα κάνει πρεμιέρα
στην GNO TV, τοποθετώντας τη δράση σε
ένα σημερινό ξενοδοχείο, στον μικρόκοσμο
μιας σύγχρονης πόλης, τονίζει ακόμα περισ-
σότερο το διαχρονικό της Κολάσεως που
ζουν οι ήρωές της. Αν και ο «Ντον Τζοβάνι»
δεν έχει ανάγκη από χρονικές μεταθέσεις
και ρετουσαρίσματα για να «μιλήσει» στο
σύγχρονο κοινό, παραμένει διαχρονικός
και μοντέρνος.
Πολυδιάστατοι χαρακτήρες
Το δημοφιλές μελόδραμα αποτελεί, πάνω
απ’ όλα, μια (ακόμα) περίτρανη επιβεβαί-
ωση της μουσικής ιδιοφυΐας του Μότσαρτ.
Ο συνθέτης σκιαγραφεί με μαεστρία τα
πορτρέτα των ηρώων του, ντύνοντας με
αξιοπρόσεκτη μουσική το λιμπρέτο του
Λορέντζο ντα Πόντε. Η πονεμένη και σκο-
τεινή Ντόνα Αννα, η απατημένη και μεγα-
λόψυχη Ντόνα Ελβίρα, η χαριτωμένη και
πονηρή Τσερλίνα, είναι τρεις από τους πιο
πολύπλευρους γυναικείους χαρακτήρες που
συναντούμε στην ιστορία της όπερας. Αλλά
και οι άνδρες του έργου, ο σχεδόν ανέλπι-
δα ερωτευμένος Ντον Οτάβιο, ο χωρικός
Μαζέτο και ο υπηρέτης του Ντον Τζοβάνι,
ο Λεπορέλο, που τραβά τα πάνδεινα από
το αφεντικό του αλλά το συνδράμει στις
ανομίες του, αν και στην αρχή μοιάζουν πιο
μονοδιάστατοι είναι και αυτοί χαρακτήρες
με ενδιαφέρον. Οσο για τον ίδιο τον Ντον
Τζοβάνι, όπως πολύ σωστά λέει ο Τάσης
Χριστογιαννόπουλος που τον ερμηνεύει
στην παραγωγή της Λυρικής, «είναι ένας
δραματικός ήρωας, που ξεπερνά, υπερ-
βαίνει το ανθρώπινο».
Το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης
Ο γνωστός βαρύτονος τραγουδάει τον ρόλο
για πρώτη φορά στην Ελλάδα, έχει όμως
πρωταγωνιστήσει σε πολλές παραγωγές
της όπερας στο εξωτερικό, ξεκινώντας από
το 1998, εποχή που έκανε τα πρώτα του
βήματα στον διεθνή στίβο. Τότε τον είχε
ερμηνεύσει σε θέατρα της Βόρειας Ιταλίας
και«ομολογώ πως φωνητικά ήταν ένας
αρκετά δύσκολος για εμένα ρόλος»λέει.
«Ομως σήμερα, με τη φωνητική ωριμό-
τητα της ηλικίας, αισθάνομαι άνετα τρα-
γουδώντας τον. Πρόκειται εξάλλου για
έναν χαρακτήρα στον οποίο έβρισκα και
εξακολουθώ να βρίσκω τεράστιο ενδια-
φέρον, και που μέσα στον χρόνο έχω,
νομίζω, εξελίξει τον τρόπο που τον ερμη-
νεύω. Γιατί ναι, στο πρόσωπο του Ντον
Τζοβάνι, με μια γρήγορη, πρώτη ανά-
γνωση, βλέπω κι εγώ τον άνδρα που τον
νοιάζουν μόνο η ηδονή και η εξουσία.
Τον άνδρα τον οποίο δεν μπορείς να μην
τον καταδικάσεις για τη φιλοσοφία και
για τη στάση ζωής του, και που δικαίως
στο φινάλε της όπερας καίγεται στην Κό-
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
λαση. Ωστόσο δεν είναι ένας μονοδιά-
στατος χαρακτήρας! Υπάρχει και ο Ντον
Τζοβάνι που με τη στάση ζωής του – γιατί
επιλέγει με συνέπεια να ζήσει παραδομέ-
νος στις ηδονές μέχρι τέλους, χωρίς να
μετανιώσει, ούτε κατά τη στιγμή της τι-
μωρίας του – καταγγέλλει την κοινωνική
υποκρισία. Είναι μια μορφή μεταφυσική,
μια όψη του Κακού (κάπου τον σχετίζω
με τον Ιάγο από τον “Οθέλλο”) που έρχε-
ται όχι για να ανατρέψει την ηθική αλλά
για να καταδείξει και να στηλιτεύσει την
ηθικολογία, τους συμβατικούς καθωσπρε-
πισμούς. Από αυτή την οπτική αποκτά
ιδιαίτερο μέγεθος και θέτει σημαντικά
ερωτήματα για το βαθύτερο νόημα της
ανθρώπινης ύπαρξης».
Τραγουδώντας χωρίς κοινό
Δίπλα στον Ντον Τζοβάνι του Τάση Χρι-
στογιαννόπουλου Ντόνα Αννα θα είναι η
Βασιλική Καραγιάννη, Ντόνα Ελβίρα η
Αννα Στυλιανάκη, Τσερλίνα η Χρύσα Μα-
λιαμάνη, Ντον Οτάβιο ο Γιάννης Χριστό-
πουλος, Λεπορέλο ο Τάσος Αποστόλου,
Μαζέτο ο Νίκος Κοτενίδης και Διοικητής
ο Πέτρος Μαγουλάς. Μουσική διεύθυνση
Ντάνιελ Σμιθ, σκηνοθεσία Τζον Φούλτζεϊμς,
σκηνικά Ντικ Μπερντ, κοστούμια Aνμαρι
Γουντς. Η βιντεοσκόπηση της παραγωγής
έγινε με οκτακάμερο σύστημα τελευταίας
τεχνολογίας και ειδική κινηματογραφική
σκηνοθεσία. «Επρόκειτο για μια ενδιαφέ-
ρουσα εμπειρία»λέει ο Τάσης Χριστογιαν-
νόπουλος. «Βεβαίως, η αίσθηση πως δεν
μοιράζεσαι κάτι “ζωντανά” με το κοινό,
όταν π.χ. τελειώνεις την άριά σου και δεν
ακούς το χειροκρότημα, είναι περίεργη.
Υπάρχουν όμως πάντα τα σκηνικά, τα
κοστούμια, οι φωτισμοί, υπάρχει και το
θαυμάσιο έργο, οπότε η δράση τελικά σε
παρασύρει, αρχίζεις να το διασκεδάζεις».
Η παράσταση, διεθνής συμπαραγωγή της
Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Οπερα του
Γκέτεμποργκ και τη Βασιλική Οπερα της Δα-
νίας, θα είναι διαθέσιμη στο nationalopera.
gr/GNOTVαπό τις 14 Φεβρουαρίου 2021.
Στη συνέχεια, όπως είναι προγραμματισμέ-
νο, θα παρουσιαστεί στο Γκέτεμποργκ εντός
του 2021 και στην Κοπεγχάγη το 2022. Με
την αγορά του εισιτηρίου των 10 ευρώ από
την www.ticketservices.grο θεατής μπορεί
να παρακολουθήσει την παραγωγή από τον
υπολογιστή, το iPad, την τηλεόραση ή και
το κινητό του τηλέφωνο (nationalopera.gr/
GNOTV), όσες φορές θέλει μέσα σε διά-
στημα 30 ημερών από την πρώτη προβολή.
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Του ΓΙΑΝΝΗ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ
«Ε
να πανόραμα της ιτα-
λικής κοινωνίας με τα
όνειρά της, τις αλλαγές
της, την καθημερινότη-
τά της, τις απορίες και τη μνήμη της.
Μια πρώτης τάξης ευκαιρία για το κοι-
νό της Ελλάδας να γνωρίσει καλύτερα
τους γείτονές του, με τους οποίους το
συνδέουν πολιτιστικοί, οικονομικοί,
επιστημονικοί αλλά κυρίως φιλικοί
δεσμοί, βασισμένοι σε εκλεκτές συγγέ-
νειες αιώνων». Με τα παραπάνω λόγια,
η κυρία Αννα Μοντάβιο, διευθύντρια του
Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου της
Αθήνας, καλωσορίζει την πρώτη διορ-
γάνωση του Φεστιβάλ Cinema made in
Italy/Athens που αυτές τις μέρες πραγ-
ματοποιείται στην ψηφιακή πλατφόρμα
της Ταινιοθήκης της Ελλάδος (online.
tainiothiki.gr). Το πρόγραμμα περιλαμ-
βάνει 16 νέες ιταλικές ταινίες προερχό-
μενες κυρίως από τα μεγαλύτερα διεθνή
φεστιβάλ, οι περισσότερες (12) σε πα-
νελλήνια πρεμιέρα. Αυτό είναι το πρώ-
το διαδικτυακό φεστιβάλ στην Ελλάδα
Forza, Italia!
Δεκαέξι ταινίες Α’ προβολής απαρτίζουν το 1ο Φεστιβάλ Cinema
made in Italy/Athens στην ψηφιακή πλατφόρμα της Ταινιοθήκης της Ελλάδος
αφιερωμένο αποκλειστικά στο ιταλικό
σινεμά και η ελπίδα να καθιερωθεί σε
ετήσια βάση δεν είναι κρυφή.
Ντοκιμαντέρ εφ’ όλης της ύλης
H έναρξη του φεστιβάλ έγινε με το ντο-
κιμαντέρ της Ιλάρια Φρέτσια «H επανά-
σταση είμαστε εμείς» («La rivoluzione
siamo noi»), μια ενδελεχή ματιά στην Ιτα-
λία το διάστημα 1967-1977, την εποχή
της arte povera, όταν η χώρα μετατρά-
πηκε σε κέντρο της διεθνούς εικαστικής
πρωτοπορίας.
Πάντα στην τεκμηρίωση, το ντοκιμα-
ντέρ «Πάολο Κόντε» («Paolo Conte, via
con me») του Τζόρτζιο Βερντέλι αφηγεί-
ται τη σχεδόν πεντηκονταετή ιστορία
της ζωής του Πάολο Κόντε, ενός από
τους μεγαλύτερους τραγουδιστές της
Ιταλίας, για τον οποίο μεταξύ άλλων
μιλούν οι Ρομπέρτο Μπενίνι, Ιζαμπέλα
Ροσελίνι, Τζέιν Μπίρκιν, Πατρίς Λεκόντ.
Στην «Εξαφάνιση της μητέρας μου»
(«La scomparsa di mia madre»), ο Μπε-
νιαμίνο Μπαρέζε έφτιαξε το πορτρέτο
της μητέρας του, Μπενεντέτα Μπαρζίνι,
διάσημου μοντέλου της δεκαετίας του
1960, εμβληματικής φεμινίστριας των
seventies και μούσας καλλιτεχνών όπως
ο Αντι Γουόρχολ, ο Σαλβαδόρ Νταλί
και ο φωτογράφος Ρίτσαρντ Εϊβεντον.
Ενα εσωτερικό ταξίδι αυτογνωσίας
και συγχρόνως Ιστορίας αποπειράται
ο Φαμπρίτσιο Φεράρο στο «Τσεκπό-
ιντ Βερολίνο» («Checkpoint Berlin»),
όπου παρακολουθούμε την πορεία ενός
σκηνοθέτη που ενώ βρίσκεται στο Βε-
ρολίνο για την προβολή μιας ταινίας
του αναστοχάζεται μέσα από τις βόλτες
του στην πόλη το Τείχος του Βερολίνου
και τη θρυλική εμπειρία ενός συγγενούς
του. Οσο για την «Αλίντα» («Alida») του
Μίμο Βερντέσκα, αυτή δεν είναι άλλη
από την Αλίντα Βάλι, την ιταλίδα σταρ
περασμένων μεγαλείων μέσα από ένα
πορτρέτο που σκιαγραφείται από αδη-
Κινηματογράφος online
μοσίευτες επιστολές και ημερολόγιά
της και από μαρτυρίες διασήμων που
τη γνώρισαν, όπως οι σκηνοθέτες Ντά-
ριο Αρτζέντο, Μπερνάρντο Μπερτολού-
τσι και Μαργκαρέτε φον Τρότα και οι
ηθοποιοί Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Σαρλότ
Ράμπλινγκ και Ρ. Μπενίνι.
Μυθοπλασία
Στην υποβλητική ερμηνεία του Ελιο
Τζερμάνο (βραβείο ερμηνείας Φεστι-
βάλ Βερολίνου) ως ζωγράφου Αντόνιο
Λιγκάμπουε – ενός σημαντικού καλλιτέ-
χνη που είχε νοσηλευθεί σε ψυχιατρική
κλινική – βρίσκεται η δύναμη της ταινί-
ας «Μακριά απ’ τον κόσμο» («Volevo
nascondermi») του Τζόρτζιο Ντρίτι, ενώ
η παιδική ηλικία, η ενηλικίωση και τα
γηρατειά πέντε αδελφών που μεγάλω-
σαν μόνες σε ένα διαμέρισμα στα προ-
άστια του Παλέρμο είναι θέματα με τα
οποία καταπιάνεται η Εμα Ντάντε στις
«Αδελφές Μακαλούζο» («Le sorelle
Macaluso»), διασκευή του ομότιτλου
θεατρικού έργου της.
Στο «Padrenostro», η σχέση ενός πα-
τέρα με τον γιο του στη Ρώμη του φόβου
και της τρομοκρατίας στα χρόνια της
δεκαετίας του 1960 προβληματίζει τον
σκηνοθέτη Κλάουντιο Νότσε (ως πατέ-
ρας ο και παραγωγός Πιερφραντσέσκο
Φαβίνο απέσπασε το βραβείο ερμηνείας
στο Φεστιβάλ Βενετίας), ενώ το εμπνευ-
σμένο από το μυθιστόρημα «Η έρημος
των Ταρτάρων» του Ντίνο Μπουτζάτι
«Φρούριο» («Fortezza») των Λουντοβίκα
Αντό και Εμιλιάνο Αϊέλο είναι μια ταινία
μυθοπλασίας με στοιχεία ντοκιμαντέρ
γυρισμένη στη φυλακή Civitavecchia,
με πρωταγωνιστές κρατουμένους.
Στην «Καταραμένη άνοιξη»
(«Maledetta Primavera») η Ελίσα Αμο-
ρούζο εστιάζει στη φιλία μιας 13χρονης
Ιταλίδας με μια συνομήλική της Βρα-
ζιλιάνα στα προάστια της Ρώμης του
1990, ενώ η «Θεά της τύχης» («La dea
fortuna») του Φερζάν Οζμπετέκ πραγμα-
τεύεται την τόνωση ενός ζευγαριού σε
τέλμα, από τη στιγμή που στη ζωή τους
εμφανίζονται δύο παιδιά που ανατρέ-
πουν απροσδόκητα την ρουτίνα.
To πρόγραμμα συμπληρώνουν οι ται-
νίες «Ασαντίρα» («Assandira») του Σαλ-
βατόρε Μερέου, «Παραμύθια με άσχη-
μο τέλος» («Favolacce») των αδελφών
Φάμπιο και Νταμιάνο ντ’ Ινοσέντσο, ο
«Σκύλος παγίδα» («Il colpo del cane»)
του Φούλβιο Ρισουλέο, «Μπάνγκλα»
(«Bangla») του Φαΐμ Μπουγιάν και «Θυ-
μάσαι;» («Ricordi?») του Βαλέριο Μιέλι.
«Το πρόγραμμα καλύπτει όλες τις
τάσεις του Νέου Ιταλικού Κινηματο-
γράφου, ο οποίος προχωρά είτε σε
στυλιστικές αναζητήσεις είτε στους
δρόμους που χάραξαν οι αδελφοί Τα-
βιάνι, με θεματολογία γύρω από τη
σύγχρονη οικογένεια, τις ερωτικές σχέ-
σεις και τη ρευστότητα των ταυτοτήτων
στη σύγχρονη Ιταλία» υπογραμμίζει η
Μαρία Κομνηνού, πρόεδρος της Ταινι-
οθήκης της Ελλάδος.
Να σημειωθεί τέλος ότι θα υπάρξει
ένας τυχερός του Cinema made in Italy/
Athens που θα κερδίσει μαθήματα ιταλι-
κών – μια προσφορά του Ιταλικού Μορ-
φωτικού Ινστιτούτου Αθηνών.
i
Εισιτήριο: 3 ευρώ. Πακέτο
5 ταινιών: 5 ευρώ. Πακέτο
10 ταινιών: 8 ευρώ. Oι
τιμές αυτές ισχύουν ως
τις 22 Φεβρουαρίου.
Περισσότερες
πληροφορίες στην
ιστοσελίδα http://www.
tainiothiki.gr
πολιτισμος TO BHMA 95
Ο Ελιο Τζερμάνο υποδύεται
τον ζωγράφο Αντόνιο
Λιγκάμπουε στην ταινία
«Μακριά απ’ τον κόσμο»
Ζαν-Κλοντ
Καριέρ (1931-2021)
Ο θάνατος του γάλλου
συγγραφέα Ζαν-Κλοντ
Καριέρ την περασμένη Τρίτη
αποτελεί τεράστια απώλεια του
παγκόσμιου κινηματογράφου
διότι πέρα από το αδιαμφισβήτητο
γεγονός ότι ο Καριέρ ήταν
μια από τις σημαντικότερες
πένες της Ευρώπης (με ταινίες
όπως «Ωραία της ημέρας»,
«Το σκοτεινό αντικείμενο του
πόθου», «Η κρυφή γοητεία
της μπουρζουαζίας» και «Η
αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι»
στο ενεργητικό του), παρέμενε
ενεργός και με επιτυχίες. Μια
από τις τελευταίες του ήταν το
δράμα του Τζούλιαν Σνάμπελ
«Στην πύλη της αιωνιότητας»
(2018), όπου ο Γουίλεμ Νταφόε
υποδύθηκε τον ζωγράφο Βίνσεντ
βαν Γκογκ και προτάθηκε για
Οσκαρ. Ο ίδιος ο Καριέρ είχε
προταθεί τρεις φορές για το
Οσκαρ σεναρίου, είχε κερδίσει το
αγαλματίδιο για τη μικρού μήκους
ταινία «Heureux anniversaire»
(1962) που συν-σκηνοθέτησε
με τον Πιερ Ετέξ και το 2015
τιμήθηκε από την Αμερικανική
Ακαδημία Κινηματογράφου
με ένα ειδικό Οσκαρ για το
σύνολο της προσφοράς του στον
κινηματογράφο.
Ο Ζαν-Κλοντ Καριέρ (δεξιά) με τον
στενό συνεργάτη και φίλο του, Λουίς
Μπουνιουέλ
6 10 TO BHMA πολιτισμος
Ματθίλδη Μαγγίρα
Η Ματθίλδη Μαγγίρα έχει την
ευελιξία να κινείται σε διαφορετικά
στρατόπεδα με θετικά αποτελέσματα
Φταίει
και το...
ξέρει
Η δημοφιλής σοουγούμαν
σε νέα δισκογραφική
δουλειά, με
το «Put the Βlame on Mame»
να διακευάζεται
στα ελληνικά πρώτη
φορά με καυστικό στίχο
Του Γιώργου Σκίντσα
Γ
υρίζουμε το ημερολόγιο 76 χρό-
νια πίσω και συγκεκριμένα στο
φιλμ νουάρ «Gilda». Πρωταγω-
νιστές της ταινίας ήταν ο Γκλεν
Φορντ και η Ρίτα Χέιγουορθ, με την τε-
λευταία να εμφανίζεται στον ομώνυμο ρό-
λο ως μια από τις διασημότερες femmes
fatales στην ιστορία του παγκόσμιου κι-
νηματογράφου. Ακόμη και σήμερα, όσοι
δεν θυμούνται την ταινία ή δεν την έχουν
δει θα έχουν ακούσει το «Put the Blame
on Mame» (και το «Amado Mio») τα οποία
ερμηνεύει (με τη φωνή της Ανίτα Ελις) η
ηθοποιός λικνίζοντας το κορμί της με
ερωτισμό. Ενα στριπτίζ όπου η Ρίτα Χέι-
γουορθ βγάζει ένα και μόνο γάντι. Αυτό
ήταν αρκετό για να μείνει στην αιωνι-
ότητα.
Με αυτό το τραγούδι, λοιπόν, αποφά-
σισε να «κονταροχτυπηθεί» η Ματθίλδη
Μαγγίρα. Παρουσιάζει για πρώτη φο-
ρά στα ελληνικά το «Put The Blame On
Mame» (InSideOut Music Web Promotion),
σε διασκευή του Γιάννη Σκουλά (υπογρά-
φει και τους στίχους) με τίτλο «Μαμαγγίρα
- «Φταίω εγώ για όλα». Αν και η βασική
μελωδία παραμένει ίδια, εν τούτοις στους
στίχους επιχειρείται με σατιρικό τρόπο
να σχολιαστούν οι δύσκολες ημέρες που
όλοι περνάμε τον τελευταίο καιρό – και
δεν τα καταφέρνει άσχημα.
Με το ένστικτο
Με παρουσία στο θέατρο, στον κινηματο-
γράφο, στο τραγούδι και στην τηλεόραση,
η Ματθίλδη Μαγγίρα έχει κατορθώσει
να κερδίσει τον χώρο της στον χώρο του
θεάματος, ενώ παράλληλα έχει και την
ευελιξία να κινείται σε διαφορετικά στρα-
τόπεδα με θετικά αποτελέσματα. Οσον
αφορά το τραγούδι «Φταίω εγώ για όλα»,
είναι η τέταρτη κατά σειρά δισκογρα-
φική πρόταση της Ματθίλδης Μαγγίρα,
μια απόφαση που, όμως σημειώνει στη
συνέντευξή της, την πήρε ακολουθώντας
το ένστικτό της. «Το τραγούδι, από την
πρώτη στιγμή που μου προτάθηκε από
τον Γιάννη Σκουλά, μου άρεσε, όπως
και ό,τι το ακολούθησε. Ενιωσα μέσα
μου ότι με αυτό μπορώ και θέλω να
εκφραστώ, να επικοινωνήσω, γιατί με
βρίσκει σύμφωνη. Επίσης η ιδέα μού
φάνηκε πολύ έξυπνη, με το “Put the
Βlame on Mame” να διακευάζεται στα
ελληνικά πρώτη φορά με τόσο καυστικό
στίχο. Ετσι δημιουργήθηκε η περσόνα
“Μαμαγγίρα”, που δισκογραφικά θα
καλύψει το κενό που άφησε ο Γιώρ-
γος Μαρίνος με το θεατρικό - σατιρι-
κό τραγούδι. Οπότε σημασία δεν έχει
η εύκολη ή η δύσκολη απόφαση, έχει
να κάνει με το αν θέλεις ή δεν θέλεις,
προσωπικά θέλω». Οπως σημειώνει η
ίδια, η ιδέα ήρθε και τη βρήκε την επο-
χή που ένιωθε έτοιμη να παρουσιάσει
μια σειρά διασκευών «των αγαπημένων
μου τραγουδιών. Ετσι τα πράγματα κύ-
Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021
λησαν μόνα τους και κύλησαν σχεδόν
από μόνα τους. Εγώ δεν είχα παρά να
ακολουθήσω τη ροή».
Η καραντίνα
Τη ροή ακολουθεί και στα αποτελέσματα
που έχει φέρει η πανδημία του κορωνοϊ-
ού. «Τους περιορισμούς, την καραντίνα
τα βιώνω, φαντάζομαι, όπως όλοι οι
άνθρωποι. Μια ασφυξία τη νιώθω. Η
υπομονή έχει ξεπεράσει τα όρια κατά
πολύ, φροντίζω όμως να δω ποιο είναι
το μάθημα για να μπορέσω να εξελιχθώ
μέσα από αυτές τις δύσκολες συνθήκες.
Ξέρω μέχρι τώρα από τη ζωή μου την
ίδια ότι κάθε δυσκολία έρχεται για να
υπερβώ τον εαυτό μου, κάτι που δεν τε-
λειώνει ποτέ, αλλά είναι τόσο μεγάλο το
κέρδος που αξίζει να το βιώνεις και πά-
λι». Οσον αφορά αυτά καθαυτά τα αποτε-
λέσματα της πανδημίας στον καλλιτεχνικό
χώρο, η Ματθίλδη Μαγγίρα υπογραμμίζει
με έμφαση ότι «δεν τον επηρέασε απλώς,
αλλά τον καταπόντησε. Περνάει δύσκο-
λα ο καλλιτεχνικός κόσμος και εύχομαι
να κάνει την υπέρβασή του για να πάει
παρακάτω. Βεβαίως για εμάς έμεινε μό-
νο η τηλεόραση και το Διαδίκτυο. Είμαι
τυχερή λοιπόν γιατί μου έγινε πρόταση
από το “YFSF All Star” στον ΑNT1 και
τη δέχτηκα για να διασκεδάσουμε τον
κόσμο που το έχει πραγματικά ανάγκη».
Παράλληλα με τις θεατρικές και μου-
σικές σπουδές της η Ματθίλδη Μαγγίρα
έχει σπουδάσει κάτι που ενδεχομένως δεν
είναι γνωστό σε πολλούς. Εχει σπουδάσει
Πολιτικός Μηχανικός Δομικών Εργων,
«δεν το άσκησα ποτέ ως επάγγελμα»
σημειώνει, ίσως γιατί γιατί γεννήθηκε
ηθοποιός. «Πάντα ήξερα ότι είμαι ηθο-
ποιός και ότι αυτό θέλω να κάνω στη
ζωή μου. Ενιωθα την ανάγκη από μικρό
παιδί να διασκεδάζω τους καλεσμένους
μας και πάντα όταν αυτοί γελούσαν και
περνούσαν καλά, ένιωθα ευτυχισμένη
και πλήρης. Θεωρώ ότι ήμουν πάρα
πολύ τυχερός άνθρωπος, γιατί ήξερα
από πολύ μικρή τι αγαπάω να κάνω στη
ζωή μου. Για αυτό και δεν έχω μετανιώ-
σει. Δυσκολεύτηκα και μπορεί ακόμη
να δυσκολεύομαι κάποιες φορές, αλλά
αγαπάω αυτό που κάνω και η αγάπη
πάντα νικάει, γιατί είναι η πιο δυνατή».
Η διαδρομή
Την έως τώρα διαδρομή της η Ματθίλ-
δη Μαγγίρα την περιγράφει «αληθινή.
Τις περισσότερες φορές άκουγα την
εσωτερική μου φωνή και όποτε την
ακολούθησα αποδείχθηκε πολύ καλή
επιλογή. Ενώ όταν συνέβαινε το αντί-
θετο, αποδεικνυόταν όχι τόσο καλή.
Αυτή λοιπόν μου έμαθε να με ακούω,
να φιλτράρω, άρα με προχώρησε. Νιώ-
θω πολύ ευχαριστημένη από τη δια-
δρομή μου, γιατί από την αρχή μέχρι
τώρα ήμουν πολύ έντιμη απέναντί μου».
Με τον καλλιτεχνικό χώρο το τελευταίο
διάστημα να «βράζει» από καταγγελίες
σωματικής, λεκτικής και σεξουαλικής
βίας, παρενόχλησης κ.ο.κ., η Ματθίλδη
Μαγγίρα σημειώνει ότι «ο χώρος αυτός
δεν είναι παρά ο καθρέφτης της συγκε-
κριμένης κοινωνίας. Οπότε να είστε
σίγουροι, ό,τι συμβαίνει εκεί συμβαί-
νει παντού. Η διαφορά μας είναι ότι τα
φώτα πέφτουν πάνω μας. Οπότε καλό
είναι να βλέπουμε ολόκληρο το φάσμα
και όχι μόνο ένα κάτοπτρό του. Και σε
μένα έχουν συμβεί ανάλογα πράγματα.
Τα αντιμετώπισα άμεσα και κατάφερα
να συγχωρήσω κιόλας». Απαντά επίσης
σε όσους αναρωτιούνται γιατί τα θύματα
δεν μίλησαν τη στιγμή που τους συνέβη:
«Γιατί τώρα είναι η ώρα. Τώρα ωρίμασε
η κοινωνία για να τα ακούσει».
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 πολιτισμος TO BHMA 11 7

Αντώνης Καλογιάννης (1940 - 2021)

Ο Αντώνης Καλογιάννης τραγούδησε
όλους τους μεγάλους ποιητές,
καταξιώθηκε στη συνείδηση
του κόσμου, ήταν παρών στις
μεγάλες πολιτικές συναυλίες της
Μεταπολίτευσης

Ηθος και φως

στο ελληνικό
τραγούδι
Από το τσαγκαράδικο της Καισαριανής βρέθηκε
να τραγουδά στα πέρατα του κόσμου. Ο σπουδαίος
ερμηνευτής, που έφυγε σε ηλικία 81 ετών,
κράτησε τη ζωή του κάτω από το φως

Ο
ταν κάτι είναι της μοίρας γραφτό, δύσκολα μπορείς να Μίκης Θεοδωράκης
του ξεφύγεις. Μπορεί ενδεχομένως να αργήσεις να το
συναντήσεις (το γραφτό) αλλά θα γίνει. Και η μοίρα στά- «Είναι
θηκε καλή στον Αντώνη Καλογιάννη, ο οποίος πέθανε
στις 11 Φεβρουαρίου, σε ηλικία 81 ετών, μετά από ανακοπή καρδιάς. άδικο
Ο εμβληματικός τραγουδιστής που σημάδευσε το νεότερο ελληνικό
τραγούδι, γεννήθηκε στις 3 Αυγούστου 1940 στην Καισαριανή. Προ- που έφυγε
σφυγικής καταγωγής, πέρασε δύσκολα τα χρόνια που ακολούθησαν.
Αλλωστε η Καισαριανή, είχε τη δική της ιστορία τόσο στη διάρκεια της
πρώτος» 1
Κατοχής όσο και στα Δεκεμβριανά αλλά και μετά. Φτώχεια, κοινωνι-
κός - οικονομικός - πολιτικός αποκλεισμός για τους Καισαριανιώτες, «Με τον Αντώνη Κα-
όπου η ζωή τους ήταν μεροδούλι - μεροφάι. Ο ίδιος άλλαξε πολλά λογιάννη συνδέθηκα
επαγγέλματα μέχρι να έρθει το 1966 και να δουλέψει τσαγκάρης. Την στενά.
ώρα που μπάλωνε τα παλιοπάπουτσα της γειτονιάς, συνήθως τραγου- Σημάδεψε κυριολε-
δούσε, όπως και στα κουτούκια της περιοχής. Τραγουδούσε και τη κτικά το έργο μου
μέρα που περνούσε μπροστά από το τσαγκαράδικο εντελώς τυχαία δίνοντας πραγματικά
μοναδικές ερμηνείες
ο Μίκης Θεοδωράκης. Τον άκουσε, και αυτό ήταν. Μέσα σε δέκα
σε έργα όπως τα
ημέρες ο συνθέτης τον έκανε τραγουδιστή. Με τον Μίκη Θεοδωράκη “Επιφάνια Αβέρωφ”,
την επταετία της χούντας γύρισε όλον τον κόσμο, τραγούδησε όλους το “Πνευματικό Εμβα-
τους μεγάλους ποιητές, καταξιώθηκε στη συνείδηση του κόσμου, ήταν τήριο”, η “Κατάσταση
παρών στις μεγάλες πολιτικές συναυλίες της Μεταπολίτευσης. Ακόμη Πολιορκίας”, ο “Ηλι-
όμως και όταν άλλαξαν οι καιροί και ακολούθησε άλλους δρόμους, ος και Χρόνος”, τα
δεν πρόδωσε το παρελθόν του. Αλλωστε ποτέ δεν ήταν διασκεδαστής. “Τραγούδια του Αν-
Ηταν συνειδητός ερμηνευτής. Με φωνή αδρή και καθάρια. δρέα”, τα “12 Λαϊκά”,
η “Νύχτα Θανάτου”,
Οι πρώτες συναυλίες στη Σοβιετική Ενωση τα “Γράμματα απ’ τη
Ανέβηκε για πρώτη φορά στο πάλκο το 1966 και έδωσε τις πρώτες Γερμανία” και σε τόσα
άλλα τραγούδια...
του συναυλίες στη Σοβιετική Ενωση και στη συνέχεια στην Ελλάδα.
Εκτός όμως από την
Η παρουσία του όμως στην πατρίδα του δεν κράτησε για πολύ. Το πανέμορφη φωνή του 2
πραξικόπημα του Απριλίου του 1967 τον αναγκάζει να φύγει στο που με συγκινούσε
εξωτερικό, όπου μαζί με τη Μαρία Φαραντούρη δημιούργησαν λαϊκή αφάνταστα, ταίριαζαν
ορχήστρα, δίνοντας ουσιαστικά πολιτικές συναυλίες, για να κάνουν πολύ και οι χαρα-
γνωστό το πολιτικό πρόβλημα στην Ελλάδα. Με την αποφυλάκιση του κτήρες μας. Ημασταν
Μίκη Θεοδωράκη το 1970, θα δώσουν μαζί πάνω από 500 συναυλίες φίλοι!
σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία, κάνοντας γνωστή την πολιτική Σκέφτομαι ότι είναι
κατάσταση που επικρατούσε τότε στη χώρα μας. Το 1972, τον βρήκε πολύ άδικο που έφυ-
στην Ελλάδα να τραγουδά στις μπουάτ της Πλάκας. Οσον αφορά τη γε πρώτος και με
άφησε πίσω του να
δισκογραφική του παρουσία, ο Αντώνης Καλογιάννης συμμετείχε στο
ζω με τις ωραίες μας
«Πνευματικό Εμβατήριο» του Αγγελου Σικελιανού και στη «Κατάστα- αναμνήσεις, γεμάτες
ση Πολιορκίας» το 1970, μαζί με τη Μαρία Φαραντούρη, καθώς και μουσική και αγάπη».
στον «Ηλιο και Χρόνο / Επιφάνια Αβέρωφ» το 1975. Επίσης, το 1972
μαζί με τη Βίκυ Μοσχολιού συμμετείχε στον δίσκο του Δήμου Μούτση
«Συνοικισμός Α» και μαζί με την Αλκηστη Πρωτοψάλτη στον δίσκο του
Ηλία Ανδριόπουλου «Γράμματα στον Μακρυγιάννη», που κυκλοφό-
ρησε το 1979. Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η πολιτική του δράση
στοχοποιήθηκε. Στην μπουάτ τραγουδούσε στίχους του Αναγνωστάκη.
Αυτοί οι στίχοι είχε παραδεχθεί σε συνέντευξή του ότι ήταν η αιτία να
τον συλλάβουν και να κρατηθεί για αρκετό διάστημα στο ΕΑΤ-ΕΣΑ.

Ερμηνευτής του αγώνα και του έρωτα
Την επόμενη δεκαετία, αυτή του ‘80, συμμετείχε στα «τραγούδια
της γειτονιάς» των Μίμη Πλέσσα - Δημήτρη Χριστοδούλου. Αλλά
δεν ήταν μόνο ο ερμηνευτής του αγώνα, ήταν και αυτός του έρωτα.
Οπως συνέβη στον δίσκο «Τα σημερινά» (1981), του Σπύρου Παπα-
βασιλείου και του Λάκη Τεάζη. Το άλμπουμ του αυτό περιείχε και
τη μεγάλη του επιτυχία «Ομορφή μου Κατερίνα». Ακολούθησαν οι
συμμετοχές του στον δίσκο του Σταύρου Κουγιουμτζή «Μικραίνει
ο κόσμος», το άλμπουμ «Εδώ που γεννηθήκαμε» του Δημήτρη Λά-
γιου και του Φώντα Λάδη και η συμμετοχή του (μαζί με τον Δημήτρη
Μητροπάνο, τον Δημήτρη Κοντολάζο, την Κατερίνα Στανίση, την
Ελπίδα κ.ά.) στον δίσκο του Τάκη Μουσαφίρη «Ακόμα μια μέρα».
Ακολούθησε η εμβληματική του συνεργασία με τον Μάριο Τόκα
στον δίσκο «Μικρά ερωτικά». Σε αυτή τη δουλειά περιλαμβάνονται
και οι επιτυχίες του «Αννούλα του χιονιά» και «Σ’ αγαπώ σαν το γέλιο
του Μάη» (σε ντουέτο με τη Μαρινέλλα), αλλά και το συγκλονιστικό
«Δεν κλαίω» του Γιάννη Ρίτσου. Η ερωτική ερμηνευτική πλευρά του 1. Με τον Γρηγόρη
Αντώνη Καλογιάννη κορυφώθηκε το 1985 με τον δίσκο «Και που λες Μπιθικώτση και
Ευτυχία», σε μουσική του Αλέξη Παπαδημητρίου και του Τάκη Μουσα- τον Μίκη Θεοδωράκη
φίρη. Ο Αντώνης Καλογιάννης ηχογράφησε πάνω από 20 προσωπικούς 2. Με τον Νίκο
δίσκους και σε άλλους τόσους έχει συμμετοχή, ενώ έχει τραγουδήσει Κούρκουλο και την
και πολλά τραγούδια για το θέατρο και την τηλεόραση. Τραγούδησε Τζένη Καρέζη
στα γενέθλια του Πάμπλο Πικάσο, βρέθηκε στην ίδια σκηνή με τον ιβ
Μοντάν στο Παρίσι, συναντήθηκε με τους Μπιτλς, γνώρισε τον Λουί
Αραγκόν. Εμείς αποχαιρετούμε τον μεγάλο αυτόν τραγουδιστή με ένα
απόσπασμα από κείμενο του Γιώργου Λιάνη: «Ηθος και Φως... αυτό
είναι το μακρύ ταξίδι του Αντώνη Καλογιάννη στο ελληνικό τραγούδι.
Πενήντα πέντε χρόνια αδιάφθορος. Δεν ευτέλισε την Τέχνη του. Μπή-
κε από την Ωραία Πύλη του τραγουδιού μετά από κάλεσμα του Μίκη
Θεοδωράκη και κράτησε τη ζωή του κάτω από το φως».
8 12 TO BHMA πολιτισμος
Τζένη Θεωνά
Η ταλαντούχα ηθοποιός μιλάει για τον ρόλο της στην ΕΡΤ,
τα δικά της καλύτερα χρόνια, ενώ σχολιάζει
όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στον κόσμο του θεάτρου
«Διάβασα τις νέες
κατηγορίες και
αισθάνομαι ναυτία»
Συνέντευξη στην
Ελένη Κωνσταντάτου
Υ
ποδύεται τη Νανά Παναγοπού-
λου. Μια νέα, ωραία αλλά ανύ-
παντρη ιδιοκτήτρια κομμωτηρί-
ου, η οποία για τα δεδομένα της
δεκαετίας του ’60 είναι αντισυμβατική και
πολύ ασυμβίβαστη. Αντιμετωπίζει τη στε-
ρεοτυπική προκατάληψη της εποχής με
χιούμορ και κάπως κωμική διάθεση, ενώ
δεν είναι λίγες οι φορές που με τον τρόπο
της ανοίγει τον δρόμο για τον ιδεολογικό
εκμοντερνισμό της οικογένειάς της. Η Τζέ-
νη Θεωνά μιλάει στο «Βήμα» για τη συμ-
μετοχή της στην οικογενειακή σειρά «Τα
καλύτερά μας χρόνιας» που προβάλλεται
από τη συχνότητα της ΕΡΤ1, τον ρόλο της,
τα δικά της καλύτερα χρόνια, ενώ σχολι-
άζει όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στον
κόσμο του θεάτρου.
«Τα καλύτερά μας χρόνια» είναι
μια νοσταλγική οικογενειακή σειρά
εποχής. Πώς αισθάνεστε ούσα
κομμάτι αυτής της παραγωγής;
«Είμαι εξαιρετικά ευτυχής με τη δουλειά
που γίνεται, και με το αποτέλεσμά μας,
«Είναι σουρεαλιστικό
να αναζητούμε την ευτυχία
με μια αντίληψη ότι όλα
θα πηγαίνουν τέλεια»
λέει η Τζένη Θεωνά
σε όλες τις πτυχές. Κατ’ αρχάς, είναι ένα
καστ υπέροχων συναδέλφων που θεωρώ
ότι έχουμε εξαιρετική χημεία, πολλή αγάπη
και πολύ σεβασμό μεταξύ μας. Νιώθω ότι
είναι μια δουλειά που φέρνει, τρόπον τινά,
τον κινηματογράφο στην τηλεόραση. Η μα-
τιά της κυρίας Ολγας Μαλέα είναι εξόχως
κινηματογραφική, όπως και η διεύθυνση
φωτογραφίας με τον κ. Βασίλη Κασβίκη,
αλλά και ο κ. Δημήτρης Κατσίκης – έχουν
κάνει υπέροχη δουλειά στα σκηνικά και
στην αποτύπωση όλης της εποχής. Ισως
είναι λιγάκι πιο fun, αλλά αρκετά κοντά.
Οπότε είμαι πάρα πολύ χαρούμενη. Τώρα
δεν ξέρω εάν είναι νοσταλγική. Ναι μεν εί-
ναι μια πρωτοποριακή εποχή που γίνονται
σπουδαία πράγματα, όμως έχει και πάρα
πολλές σκοτεινές περιοχές, τις οποίες επί-
σης θίγουμε, χωρίς να χάνουμε την κομεντί
διάθεση. Αλλά για εμένα έχει πάρα πολλές
πολύ συγκινητικές στιγμές. Επίσης, είμαι
χαρούμενη που η ΕΡΤ μπαίνει πολύ δυναμι-
κά στον χάρτη με τη μυθοπλασία φέτος και
δίνει στην τηλεόραση αυτό που της αξίζει».
Τι σας γοήτευσε περισσότερο στη
Νανά Παναγοπούλου;
«Με γοήτευσε το ότι είναι πολύ χειραφετη-
μένη για την εποχή της. Ουσιαστικά είναι
μια γυναίκα πολύ αντισυμβατική για τα
i «Τα καλύτερά μας χρόνια»,
δεδομένα εκείνης της εποχής, πολύ ασυμ-
βίβαστη και ανοίγει τον δρόμο σε πολλές
περιπτώσεις».
Εχετε κοινά σημεία;
«Ισως είναι ένας χαρακτήρας με χιούμορ και
αυτοσαρκασμό, οπότε θεωρώ ότι έχουμε
μια κοινή διάθεση απέναντι στις δυσκολί-
ες, όμως η πορεία μας είναι τελείως δια-
φορετική. Επίσης είμαστε και οι δύο πολύ
δεμένες με την οικογένειά μας».
Ποια είναι τα δικά σας καλύτερα
χρόνια;
«Τα χρόνια που ζω, μέσα σε αυτό το απο-
λύτως δυστοπικό περιβάλλον, είναι παρα-
δόξως πολύ καλά. Σε κάθε ηλικία εντοπί-
ζω ωραίες πτυχές, αλλά και πιο δύσκολες.
Σίγουρα είναι μια πολύ καλή στιγμή για
εμένα. Νιώθω αρκετά ολοκληρωμένη, αρ-
κετά ισορροπημένη και ότι υπάρχει μια
καλή αναλογία νεότητας και ωριμότητας.
Αγαπώ την οικογένειά μου. Το παιδί είναι
σε μια υπέροχη φάση, εξαιρετικά αποκαλυ-
πτική. Η δουλειά ευτυχώς πάει πολύ καλά,
αλλά το περιβάλλον δοκιμάζεται. Εχουμε
μια πανδημία, έχουμε μια πολύ δυσάρεστη
επικαιρότητα. Αλλά πάντα έτσι είναι η ζωή.
Υπάρχει ένα κράμα ευχάριστων και δυσά-
ρεστων στιγμών. Είναι σουρεαλιστικό να
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
κάθε Πέμπτη και Παρασκευή
στις 22.00 στην ΕΡΤ1.
αναζητούμε την ευτυχία με μια αντίληψη
ότι όλα θα πηγαίνουν τέλεια. Αυτό δυστυ-
χώς δεν γίνεται».
Πώς σχολιάζετε τις τελευταίες
αποκαλύψεις για τον χώρο του
θεάτρου;
«Διάβασα τις νέες κατηγορίες που ήρθαν
στο φως και αισθάνομαι ναυτία. Σε κάθε
περίπτωση είμαι κατά οποιασδήποτε μορ-
φής βίας και δεν πρέπει να υπάρχει καμία
ανοχή σε αυτό. Διαφωνώ απολύτως με το
σχόλιο “γιατί τώρα”. Είναι δύσκολο για
κάποιον που έχει υποστεί μια μορφή βί-
ας να βρει τη δύναμη, τη διαύγεια και την
όρεξη να καταγγείλει κάτι τη στιγμή που
του συμβαίνει. Οπότε οποιαδήποτε στιγμή
αυτό ωριμάσει σε έναν άνθρωπο και μια
κοινωνία, γενικότερα, οφείλουμε να το
σεβαστούμε και να είμαστε υποστηρικτι-
κοί. Ελπίζω με τη δημοσιότητα που έχουν
πάρει τα πράγματα να αποφύγουμε όσο
μπορούμε τον κανιβαλισμό και τις αποκα-
θηλώσεις και να μας απασχολήσει περισ-
σότερο η αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
Ελπίζω και εύχομαι τα φαινόμενα αυτά να
εκλείψουν από το ελληνικό θέατρο και να
παραμείνουν οι ηθοποιοί που τω όντι ποι-
ούν ήθος και μπορούν να είναι πρότυπα.
Ξέρετε, στο θέατρο υπάρχουν και ωραίες
παρέες και ωραίοι άνθρωποι με ήθος και
παιδεία, πολύ σημαντική, που μπορούν να
σε εμπνεύσουν και να σου δώσουν τον χώρο
να εκφράσεις τον υψηλότερο εαυτό σου».
Θεωρείτε ότι όλο αυτό θα
επηρεάσει αρνητικά το θέατρο; Θα
αποτρέψει τον κόσμο από το να δει
μια παράσταση;
«Εμένα δεν θα με σταματούσε. Μπορείς να
κάνεις τις επιλογές σου και να επιλέξεις
τους ανθρώπους που σε εκφράζουν και
ως καλλιτέχνες και ίσως με την πορεία της
ζωής τους. Οχι της πολύ προσωπικής, αλ-
λά στο πλαίσιο να μην υπάρχει ένα δριμύ
κατηγορώ εναντίον τους. Αλλά αυτό που
περισσότερο με προβληματίζει είναι μήπως
αποτρέψει τους νέους ανθρώπους από το
να ασχοληθούν με την τέχνη. Μήπως θεω-
ρήσουν ότι είναι ένας χώρος πολύ επικίνδυ-
νος και ότι το τίμημα είναι σοβαρό. Θεωρώ
ότι υπάρχουν καλλιτέχνες πολύ αξιόλογοι
τους οποίους το κοινό θα συνεχίσει να πα-
ρακολουθεί, να αναζητεί και να επιθυμεί».
Εσείς έχετε έρθει σε δύσκολη
θέση από απρεπή συμπεριφορά
συνεργάτη σας;
«Δεν έχω βρεθεί σε εξαιρετικά δύσκολη
θέση. Εχω συνεργαστεί όμως με ανθρώ-
πους που έχουν υπάρξει πιο ερειστικοί. Εκεί
θεωρώ ότι είναι θέμα χαρακτήρα. Κάτι για
το οποίο μπορείς να αντιδράσεις, ακόμα
και να πεις ότι με αυτόν τον άνθρωπο δεν
συνεργάζομαι ξανά. Προσωπικά, όταν κά-
ποιος άνθρωπος είναι κάπως επιθετικός,
επειδή εσωτερικά - συναισθηματικά τον
ακυρώνω, δεν με επηρεάζει».
Θεωρείτε ότι αυτή η αυταρχική και
βίαιη συμπεριφορά από σκηνοθέτες
και ηθοποιούς γίνεται για λόγους
πειθαρχίας ή απλά ξεπερνούν,
κάποια στιγμή, τα όρια για λόγους
εξουσίας;
«Επειδή οι έννοιες είναι ρευστές, μπορεί
εύκολα να πει κανείς ότι δέχεσαι πίεση
για να βγάλεις τον καλύτερό σου εαυτό.
Οχι, δεν το δέχομαι αυτό. Τι είδους πίεση
είναι αυτή; Το να είσαι αγενής, βάναυσος
ή απάνθρωπος κάνει τον άλλον καλύτερο
ηθοποιό; Εξελίσσεται κανείς με το να είναι
πληγωμένος ή ακυρωμένος; Οχι, δεν το πι-
στεύω αυτό. Αν θες κάτι από τον ηθοποιό
πρέπει να του το βγάλεις με πρόβα, δεν
χρειάζεται να τον πατήσεις κάτω ως προ-
σωπικότητα».
Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021
Του ΓΙΑΝΝΗ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ
Α
ν και η ακριβής προέλευση της
Ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου
(14 Φεβρουαρίου), ή αλλιώς
της Ημέρας των Ερωτευμέ-
νων, εξακολουθεί να μην είναι επακρι-
βώς προσδιορισμένη (υπάρχουν ενδείξεις
ότι οι ρίζες της βρίσκονται σε μια παλιά
ρωμαϊκή γιορτή γνωστή ως Λουπερκάλια),
το γεγονός ότι Βαλεντίνο είναι επίσης το
επώνυμο ενός ανθρώπου που κυριολεκτι-
κά ταυτίστηκε με τη λέξη έρωτας έχει μια
αμυδρή δόση ειρωνείας.
Ο Ιταλός Ροντόλφο Βαλεντίνο είναι
ένας από τους πρώτους (και λίγους) ηθο-
ποιούς του κινηματογράφου που χωρίς κα-
μία υπερβολή κατόρθωσαν να ασκήσουν
επιρροή ζωής και θανάτου στον γυναικείο,
κυρίως, πληθυσμό. Αρκεί να πούμε ότι ο
πρόωρος θάνατός του το 1926 σε ηλικία
μόλις 31 ετών προκάλεσε τέτοια μαζική
υστερία που έχει καταγραφεί ότι υπήρξαν
γυναίκες οι οποίες αποπειράθηκαν να αυ-
τοκτονήσουν μην μπορώντας να αντέξουν
την απώλεια.
Γεννημένος στην Καστελανέτα της Ιταλί-
ας το 1895, γιος κτηνιάτρου, ο Βαλεντίνο
μετανάστευσε στην Αμερική το 1913. Εχο-
ντας σπουδάσει γεωπόνος στη Γένοβα η
μετανάστευσή του στην Αμερική έγινε με
την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής και για
ένα μικρό χρονικό διάστημα εργάστηκε
στο κτήμα του εκατομμυριούχου Κορνί-
λιους Μπλις του Νεότερου, στο Λονγκ
Αϊλαντ. Η επόμενη θέση του ήταν ως μα-
θητευόμενος κηπουρός στο Σέντραλ Παρκ
της Νέας Υόρκης. Τότε όμως ήταν που ο
Βαλεντίνο ανακάλυψε επίσης τις αίθουσες
χορού και τις καφετέριες της πόλης, όπου
και εκπαιδεύθηκε στον χορό. Εχοντας
στρέψει και προς τα εκεί το βλέμμα του, ο
Βαλεντίνο για μεγάλα χρονικά διαστήματα
ήταν πρακτικά άφραγκος, αναγκασμένος
μάλιστα να εργάζεται σε οποιαδήποτε
δουλειά για να ζήσει. Ως και λαμαρίνες
γυάλιζε σε πλυντήρια αυτοκινήτων.
Η πρώτη ευκαιρία
Ο επικεφαλής σερβιτόρος στο καφέ μπαρ
Maxime της Νέας Υόρκης τού έδωσε την
πρώτη δουλειά του ως χορευτή. Δίπλα στην
Μπόνι Γκλας και αργότερα στην Τζόαν Σό-
γερ, απέκτησε κάποια φήμη, αλλά εκείνη
την περίοδο το μυαλό του δεν είχε εντελώς
απομακρυνθεί από τα κτήματα και, όπως
θα έλεγε αργότερα, το πρώτο ταξίδι του
στην Καλιφόρνια έγινε με την ελπίδα να
ασχοληθεί εκεί με την αγροτική εργασία.
Ακολουθώντας τη συμβουλή του φίλου
του Νόρμαν Κέλι, ο Βαλεντίνο αποφάσι-
σε να δοκιμαστεί στις κινηματογραφικές
ταινίες, οπότε πήγε στο Λος Αντζελες. Αρ-
χικώς τον προσλάμβαναν μόνο για περι-
στασιακές δουλειές ως κομπάρσο μέχρι
που η Τζουν Μάθις τον επέλεξε προσω-
πικά για τον ρόλο του Χούλιο στην ταινία
«Οι τέσσερις ιππότες της Αποκαλύψεως».
Αυτός ήταν ο πρώτος θρίαμβος του Βα-
λεντίνο, εν έτει 1921, και χάρη σε αυτόν
άρχισε σιγά-σιγά να καθιερώνεται ως το
αρχέτυπο του λατίνου εραστή προκαλώ-
ντας πανζουρλισμό στα κοριτσόπουλα
της δεκαετίας του 1920. Επίσης, ένα χα-
ρακτηριστικό αυτής της ταινίας ήταν το
αργεντίνικο τανγκό όπως χορεύτηκε από
τον Βαλεντίνο, σε μια εποχή που το ταν-
γκό απολάμβανε τεράστια φήμη.
Ο δίγαμος σεΐχης
Κέρδισε το διάσημο παρατσούκλι του, ο
«Σεΐχης», από την κινηματογραφική εκ-
δοχή του ομότιτλου best seller ενώ έπαιξε
δίπλα στη Ναζίμοβα στην «Καμίλ». Επι-
σήμως η ανάδειξή του σε μεγάλο αστέρι
του κινηματογράφου ήρθε μετά την επι-
πολιτισμος TO BHMA 21 9
Ροντόλφο Βαλεντίνο
Διαφημιστική πόζα
του Ροντόλφο Βαλεντίνο
και της Γκλόρια Σουάνσον
για την ταινία «Beyond the
Rocks», που υπήρξε μια
τεράστια επιτυχία τους
τυχία της ταινίας «Beyond the Rocks»,
στην οποία εμφανίστηκε με την Γκλόρια
Σουάνσον. Και το «Αίμα και άμμος» ήταν
το πρώτο του προσωπικό πρωταγωνιστι-
κό όχημα.
Οι οικογενειακές δυσκολίες που ο Βα-
λεντίνο ουκ ολίγες φορές αντιμετώπισε
τον έφεραν πολύ συχνά στο επίκεντρο
του ενδιαφέροντος του κοινού, σχεδόν
όπως και οι ταινίες του. Το 1919, όταν
ήταν ακόμη ένας αγωνιζόμενος και συχνά
πεινασμένος νεαρός ηθοποιός με φιλοδο-
ξίες, ο Βαλεντίνο παντρεύτηκε την Τζιν
Ακερ, μια ηθοποιό που, αν και δεν ήταν
αστέρι, είχε γνωρίσει κάποιες επιτυχίες.
Τρία χρόνια αργότερα όμως ο Βαλεντίνο
έκανε αίτηση διαζυγίου, το οποίο κέρδι-
σε η Ακερ.
Αφού περίμενε μόνο λίγους μήνες, ο
Βαλεντίνο πέρασε τα σύνορα του Μεξικού
για να παντρευτεί στην Τιχουάνα τη Γου-
ίνφρεντ Χάντνατ, θετή κόρη του Ρίτσαρντ
Χάντνατ, εκατομμυριούχου κατασκευαστή
αρωμάτων. Ο Βαλεντίνο είχε συναντήσει
τη Χάντνατ ενώ έπαιζε τον Aρμάν στην
«Καμίλ». Εκείνη την περίοδο η Χάντνατ
εργαζόταν για τη Ναζίμοβα και είχε σχε-
διάσει τα σκηνικά για την κινηματογρα-
φική μεταφορά του μελοδράματος του
Αλέξανδρου Δουμά.
Επιστρέφοντας όμως στην Καλιφόρνια
με την καινούργια σύζυγό του, ο Βαλεντί-
νο βρέθηκε αντιμέτωπος με την κατηγορία
της διγαμίας. Σύμφωνα με τον νόμο, το
διαζύγιο που η πρώτη σύζυγός του, Ακερ,
είχε κερδίσει, δεν θα ήταν πλήρες παρά
μόνο έναν χρόνο από τη χορήγηση του
διατάγματος. Ο Βαλεντίνο απαλλάχθηκε
από την κατηγορία και το αποτέλεσμα
ήταν να ακολουθήσει ένας επαναληπτικός
γάμος με τη Χάντνατ, αυτή τη φορά στις
Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, και αυτός
ο γάμος έληξε με διαζύγιο, και μάλιστα
τη χρονιά του θανάτου του Βαλεντίνο,
το 1926.
Μόνος στο κρεβάτι του θανάτου
Ο τελευταίος έρωτας του Ροντόλφο Βα-
λεντίνο ήταν μια άλλη σταρ της εποχής
του βωβού, η Πόλα Νέγκρι. Αλλος ένας
θυελλώδης έρωτας, με τις κακές γλώσσες
να λένε ότι η Νέγκρι δεν ανταποκρινόταν
στα αισθήματά του. Γράφει η Νέγκρι στην
αυτοβιογραφία της: «Οι λίγες εβδομάδες
που προηγήθηκαν του θανάτου του μένουν
ακόμη ζωηρές στη μνήμη μου. Είχαμε αρ-
ραβωνιαστεί προ ολίγων μηνών και σκο-
πεύαμε να παντρευτούμε μόλις βρίσκαμε
τον χρόνο από την εργασία μας».
Ακόμα και ο θάνατός του συνάδει με το
μυστήριο της προσωπικότητάς του. Αν και
Ο κηπουρός
δεν είχε αρρωστήσει ποτέ στη ζωή του, ο
Βαλεντίνο μπήκε στο νοσοκομείο για εγ-
χείρηση σκωληκοειδίτιδας. Υπήρξαν όμως
περιπλοκές όταν η σκωληκοειδίτιδα γύρι-
σε σε περιτονίτιδα και το αποτέλεσμα ήταν
που έγινε
να ξεψυχήσει στις 23 Αυγούστου 1926.
Καμία από τις δύο πρώην συζύγους του
δεν βρέθηκε στο πλευρό του Βαλεντίνο την
ώρα που πέθανε, ενώ απούσα ήταν και η
σύμβολο
Νέγκρι. Η ίδια το απέδωσε στην απαγόρευ-
ση της μετακίνησής της από το στούντιο
με το οποίο είχε υπογράψει συμβόλαιο.
Από την πλευρά του πάντως ο Βαλεντίνο
τής έστελνε διαρκώς ενθαρρυντικά τηλε-
του έρωτα
γραφήματα διαβεβαιώνοντάς την ότι θα
γίνει καλά.
Το ίδιο έλεγε στον υπεύθυνο γιατρό,
στις νοσοκόμες που τον φρόντιζαν αλλά
και στον Τζόζεφ Σενκ, τότε πρόεδρο της
Ενωσης Σκηνοθετών της United Artists.
Ο ιταλός ηθοποιός του κινηματογράφου που έγινε «Μην ανησυχείς, αφεντικό. Ολα θα πάνε
θρύλος, αφού κατόρθωσε να ασκήσει επιρροή ζωής καλά» έχουν καταγραφεί ως τα τελευταία
λόγια του απόλυτου κινηματογραφικού
και θανάτου στον γυναικείο, κυρίως, πληθυσμό ειδώλου.
10 22 TO BHMA πολιτισμος
Στέλιος Καζαντζίδης
«Ο θυμός μου δεν
είναι στιγμιαίος καφές»
Ο
Καζαντζίδης, σε αυτά τα 192
αυτοβιογραφικά διηγήματα δι-
αλόγου, βγάζει την ψυχή του.
Ξαπλώνει στο κρεβάτι του ψυ-
χαναλυτή και μιλάει για όλα. Για το τραγού-
δι, τη στεναχώρια, τη γιορτή, τα χρήματα, το
μέτρο της ευτυχίας, την επιτυχία, την πείνα,
την τσίπα, την ανθρωπιά, τη φωνή, τη με-
γάλη φωνή, την αθάνατη φωνή, τα μεγάλα
έργα, τις μεταγγίσεις αίματος, τις δυο πόρ-
τες που έχει η ζωή, την τιμή που τιμή δεν
έχει, το θηρίο το ανήμερο, τον χαρακτήρα,
το ταλέντο, τη σοφία, το λάθος, τον βάλτο
με τους «βαλτούς» της νύχτας, την γκαζιέρα
που τα καίει όλα, τον θάνατο που έρχεται
εν ζωή, το ποινικό αδίκημα και τα ισόγεια
σε αυτούς που κακομεταχειρίζονται τα δώ-
ρα του Θεού, τον Μπιθικώτση, τον Χιώτη,
τον Τσιτσάνη, τον Βαμβακάρη, τον Παπα-
ϊωάννου, την Ευτυχία, τον Πυθαγόρα, τον
Πόντο, την πείνα, τον πόλεμο, τον Εμφύλιο,
το φακέλωμα, τη Μακρόνησο, την πείνα, το
αλύπητο ξύλο στον στρατό και στην Ασφά-
λεια, τη Μαρινέλλα, την Γκρέυ, τη Σεβάς, τα
χασίσια, τον τζόγο, την τύχη, τον Μίκη, τον
Μάνο, τον Σαββόπουλο, τον πολλαπλασια-
στή της αντοχής του βασανισμένου ανθρώ-
που, τον πλούτο της φτώχειας, τις φωνές
που θα καλούσε να τραγουδήσουν σε μια
φανταστική γιορτή του λαϊκού τραγουδιού,
την απίστευτη φωνή της Χαρούλας, τον
Νταλάρα, τον Ακη Πάνου, τη Βιτάλη, τον
Μητσιά, τον Πάριο, τον πρόεδρο Λευτέρη
Παπαδόπουλο, τη Δήμητρα Γαλάνη, την
τσίμπλα στο μάτι του ασφαλίτη, το κόστος
της αλήθειας, την ευθύνη, τη συγχώρηση,
τη Δικαιοσύνη που είναι πάντα το άλλο χέρι
της εξουσίας, το μπουζούκι, τη συνήθεια,
τις ξελογιάστρες γυναίκες, τη Γεσθημανή
Ο Θανάσης Λάλας
παρουσιάζει μια
αλλιώτικη αυτοβιογραφία
της μυθικής φωνής
του ελληνικού λαϊκού
τραγουδιού. Κυκλοφορεί
από τις εκδόσεις
Αρμός με πρόλογο
του Θωμά Κοροβίνη
την πολυαγαπημένη του μάνα, τον αδελφό
του, τον πατέρα του, τον θάνατο, το βάσανο,
την Κατοχή, τη Χούντα, τα σάλια, τις αξίες,
τους δασκάλους, τους εχθρούς, το άδικο,
το δίκιο, τον Χρήστο που αγάπησε, το παιδί
που δεν έπαιξε, τη σεναριογράφο της ζωής
του, τα στραβά μάτια που κάνει πού και πού
ο Θεός, τη θάλασσα, την πείνα που σε κά-
νει ζώο αρπαχτικό, το τραγούδι που σώζει
ζωές, τα μάτια που δεν αντέχουν αυτό που
βλέπουν, τα δύο γουρουνάκια για ναύλα,
το μονάκριβο παλτό, την αιματοχυσία στη
μέση της πλατείας, την καλύτερη ζωή που
κρύβει κι αυτή λακκούβες, τη γαλήνη μετά
την τρικυμία, την Πιαφ, τον Βαν Γκογκ, τη
ζωή που είναι τίγκα στα «γιατί», το πυθα-
γόρειο θεώρημα, τα μάτια που μιλάνε, τη
συντροφιά του μυαλού και της ψυχής, το
σταυροδρόμι των παρανόμων, το μεγάλο
μεροκάματο που δεν κρύβει τη χαρά, τα
τραγούδια που ξεχειλίζουν δάκρυα, τον
Παράδεισο, την Κόλαση, τη χειραψία με
τον Διάβολο, τα δάκρυα του Ακη Πάνου,
την αγάπη του κόσμου, το μίσος της εξου-
σίας, τα τραγούδια που δεν είδαν ούτε ήλιο
ούτε φεγγάρι, το μέτρο, το έρημο νησί, το
δέντρο που τον δέσανε, την ημέρα που η
φωνή του βρήκε σύντροφο, το μεθύσι, το
άδειασμα της τσέπης, το συνεχές λάδωμα
του μυαλού, τον γάμο, την παραγγελιά του
κυρίου, τον καθρέφτη του κυρίου που χο-
ρεύει, την άτιμη τη μνήμη, την παρανομία
που του στοίχισε μια περιουσία, την Αμερι-
κή, τη Γερμανία, την Τουρκία, τη βρώμικη
κολόνια που κρατάει χρόνια, τα σπίτια στην
πόλη που έχουν το άνετο που σε κάνει αιχ-
μάλωτο, τον τρόμο στο πάλκο με τα πιάτα,
το κέρδος της χασούρας, την Ανατολή, το
Σαββατόβραδο, το πεϊνιρλί, την Καλσούμ,
τον καημό που αν δεν τον βγάλεις έξω πνί-
γεσαι μέσα σου, το αγύριστο κεφάλι, τη
σπηλιά του μυστηρίου, τον Πρόδρομο τον
Τσαουσάκη, το αριστούργημα που κολλάει
σαν τσίχλα στο μυαλό, την αυτοβιογραφία
του πόνου, τις ρηχές ψυχές που σέρνονται
στην κονόμα, το κέρδος πάνω σε πτώμα-
τα, τον δρόμο που οδηγεί από τη Συνοικία
το Ονειρο στο κέντρο του λαϊκού τραγου-
διού, τα ορθογραφικά λάθη, το άδικο που
γράφει τα μεγάλα τραγούδια, το χούι που
φεύγει πάντα τελευταίο, το ταλέντο να κου-
μαντάρεις το «εγώ και οι άλλοι», τον σεισμό
που τον λέγαν Βάσω, τα κουστουμάκια της
φωνής...
Μέσα στις 496 σελίδες αφιερωμένες στον
Στέλιο Καζαντζίδη υπάρχουν τα λεγόμενα
για τον Στέλιο από τους Μίκη Θεοδωράκη,
Ακη Πάνου, Μαρινέλλα, Μάνο Χατζιδά-
κι, Σωκράτη Μάλαμα, Γιώργο Νταλάρα,
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Θανάσης
Λάλας και
Στέλιος
Καζαντζίδης
Θανάσης
Λάλας
Στέλιος Καζαντζίδης.
Θηρίο ανήμερο
Εκδόσεις Αρμός,
σελ. 496. Σε όλα τα
βιβλιοπωλεία από
την Παρασκευή 12
Φεβρουαρίου και στο
ARMOSBOOKS.GR
Γρηγόρη Μπιθικώτση, Ελένη Βιτάλη, Διο-
νύση Σαββόπουλο, Σταύρο Κουγιουμτζή,
Χαρούλα Αλεξίου, Σεβάς Χανούμ, Βάσω
Καζαντζίδη, Λευτέρη Παπαδόπουλο και
Χρήστο Νικολόπουλο. Ο Χρήστος Νικο-
λόπουλος προσφέρει στην έκδοση και ένα
μοναδικό ντοκουμέντο: ένα από τα γράμ-
ματα που του έχει γράψει ο Στέλιος από
την περίοδο που είχε φύγει στην Αμερική
με σκοπό να εγκατασταθεί για πάντα εκεί.
Αποσπάσματα
Ο Θωμάς Κοροβίνης γράφει στον Πρόλο-
γο: «Για όσους πιστούς παρακολουθούν
συστηματικά την εργοβιογραφία του Κα-
ζαντζίδη και τη βιβλιογραφία γύρω απ’ την
πολυκύμαντη ζωή και την τραγουδιστική του
εποποιία, διαβάζοντας τη συγκομιδή αυτών
των συνεντεύξεων δεν ανακαλύπτουν κά-
ποια άγνωστή τους προσωπικότητα. Αλλά
η μαεστρική μαιευτική του Θανάση Λάλα
με τη συνδρομή της κερδισμένης εμπιστο-
σύνης από μέρους του επιφυλακτικού Στέ-
λιου βγάζουν λαγούς, καθώς η γνωριμία μ’
αυτόν τον τόσο ιδιαίτερο άνθρωπο, που
πέρασε απ’ τη ζωή μας κάνοντάς μας δώρο
πολύτιμο το απλησίαστο μεγαλείο της συ-
γκλονιστικής ερμηνείας του, εμπλουτίζεται
με τη λεπτομερειακή αποκάλυψη σκιερών
πτυχών της ψυχογραφίας του...».
Ο Θανάσης Λάλας γράφει στην Εισαγω-
γή: «Από τις λεπτομέρειες καταλάβαινα ότι
δεν ήταν εύκολος άνθρωπος. Κουβαλούσε
ασήκωτες πέτρες, τραύματα, απορρίψεις,
πισώπλατα χτυπήματα, ερωτικά αδιέξοδα,
συναισθηματικούς γκρεμούς, λάθη κι άλλα
λάθη... Ο Στέλιος Καζαντζίδης, όταν στε-
κόταν μπροστά μου και μου μιλούσε, ήταν
η ζωντανή αυτοβιογραφία του πόνου της
εμφυλιακής και μετεμφυλιακής Ελλάδας.
Σαν άνθρωπος, κουβαλούσε όλα τα πλεο-
νεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας γε-
νιάς που έζησε τα περισσότερα χρόνια της
ζωής της στο περιθώριο, στις εξορίες, στα
αδιέξοδα. Μια γενιά που έψαχνε σε όλα τα
μήκη και τα πλάτη του κόσμου τη γη της
επαγγελίας. Ο Στέλιος Καζαντζίδης ανήκει
στη γενιά που έφυγε, για να βρεθεί με τον
καλύτερο εαυτό της, με την αξιοσύνη της.
Μια γενιά πρόσφυγας από τον Πόντο και
μετανάστης στη Γερμανία, την Αυστραλία,
την Αμερική... όπου γης και πατρίς!
Πολλές φορές, όλ’ αυτά τα χρόνια σκέ-
φτηκα: “Του έχει αφήσει κουσούρια η κα-
ταγωγή του”. Κουσούρια που με έναν μα-
γικό τρόπο στρογγυλοκάθισαν πάνω στη
φωνή του και γίνανε μαργαριτάρια. Εμμο-
νές, θυμός, πολύς θυμός... “Εμένα ο θυμός
μου έχει καταγωγή, Λάλα”, μου έλεγε, “κι
όταν βλέπω το σώμα μου στον καθρέφτη,
βλέπω τον πόνο από το αλύπητο ξύλο στην
Ασφάλεια και τον στρατό!”».
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
του γιωργου ναστου
Μ
ε τον τίτλο «Solitude» («Μο-
ναξιά») κυκλοφόρησε πριν
από μερικές εβδομάδες
το EP του Πάμπλο Ντί-
λαν, το πρώτο μιας φιλόδοξης τριλογίας
που θα συμπληρωθεί εντός της χρονιάς
με τα «Fortitude» («Δύναμη Ψυχής») και
«Renaissance» («Αναγέννηση»), περιγρά-
φοντας (ελπίζουμε) και τη δική μας πο-
ρεία κόντρα στην πανδημία. O 23χρονος
σήμερα εγγονός του Μπομπ Ντίλαν μας
συστήθηκε πριν από οκτώ χρόνια ως ρά-
περ, ήρθε αντιμέτωπος με τη χλεύη των
χρηστών του Διαδικτύου και αποφάσισε
να αψηφήσει τις συγκρίσεις με τον παππού
του, έναν ζωντανό θρύλο, και να δοκιμα-
στεί στο πεδίο της φολκ με διόλου άσχημα
αποτελέσματα. Το «Before the Plague», για
παράδειγμα, με τη μεσαιωνική μελωδική
γραμμή και τους ποιητικούς στίχους, περι-
γράφει πολύ εύστοχα αυτό που ζούμε. Ο
νεαρός τραγουδιστής και τραγουδοποιός
μίλησε στο «Βήμα της Κυριακής» για τις
πηγές έμπνευσής του, για την αγάπη του
για την αρχαία Ελλάδα αλλά και για τη
σχέση του με τον παππού του.
Πότε γράφτηκαν αυτά τα
τραγούδια;
«Αυτά τα τραγούδια γράφτηκαν στην αρχή
της πανδημίας. Παραμένει τρομακτική η
κατάσταση φυσικά, όμως ειδικά τότε, που
δεν γνωρίζαμε τίποτε ακόμη, ο κόσμος
είχε τρομοκρατηθεί, κόντευε να χάσει το
μυαλό του. Οι ΗΠΑ δεν ήταν και το πιο
ήρεμο μέρος στον κόσμο πριν εμφανιστεί
ο κορωνοϊός, όμως μετά από αυτή την
ιστορία όλοι οι φόβοι και τα πιο βαθιά,
καταπιεσμένα συναισθήματα βγήκαν στην
επιφάνεια. Η απομόνωση μας ανάγκασε
να στραφούμε προς τα μέσα. Εχω ξέρετε
εντρυφήσει στο έργο του Αριστοτέλη τα
τελευταία χρόνια και θέλησα να εντάξω τη
φιλοσοφία του στα κομμάτια μου».
Η παρουσία του θανάτου, του
τέλους, είναι έντονη στους στίχους
σας. Βασανίζεστε από τώρα από
υπαρξιακού τύπου ανησυχίες;
«Εχω εντρυφήσει
στη φιλοσοφία
του Αριστοτέλη»
«Ημουν φιλάσθενο παιδί, σπάνια το λέω
αυτό αλλά αρρώστησα κάποια στιγμή αρ-
κετά σοβαρά και έχασα τρεις χρονιές από
το σχολείο. Νομίζω ότι εξαιτίας αυτών των
εμπειριών είχα πάντα υπαρξιακές αγωνί-
ες. Είμαι μεγάλος φαν του Ντοστογέφσκι.
Πάντα έχει αξία να αναρωτιόμαστε ποιο
είναι το νόημα της ζωής. Τώρα όμως το
ερώτημα έχει λίγο μεταβληθεί και πρέπει
να σκεφτούμε τι νοηματοδοτεί τη ζωή σε
συνθήκες πανδημίας, σε μια κατάσταση
κατά την οποία η καθημερινότητα έχει χά-
σει τον ρυθμό της και έχουμε αποκοπεί από
την επαφή με τους άλλους. Αυτό που μου
δίνει παρηγοριά είναι η αρχαία ελληνική
και ρωμαϊκή γραμματεία, το μυαλό και η
καρδιά μου βρίσκουν καταφύγιο εκεί».
Τι σας παρηγορεί σε αυτά τα
κείμενα; Η διαχρονικότητα των
προβληματισμών τους;
«Βρίσκω τα πάντα εκεί: τη γέννηση της κρι-
τικής σκέψης, το χάρισμα στην αφήγηση,
την παρατήρηση του φυσικού κόσμου, τα
θεμέλια της ηθικής φιλοσοφίας. Δεν έχω
επισκεφθεί ποτέ την Ελλάδα, αλλά κατα-
Το έξώφυλλο
του άλμπουμ
«Solitude»
(«Μοναξιά») του
Πάμπλο Ντίλαν
Πάμπλο Ντίλαν
Ο εγγονός του Μπομπ Ντίλαν
μας συστήνεται ως φολκ
τραγουδοποιός και τραγουδιστής
και μας απαριθμεί τις πιο
σημαντικές μουσικές επιρροές του
λαβαίνω τον Λόρδο Βύρωνα που την αγά-
πησε τόσο. Εδώ θα ήθελα να πω επίσης
πως αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη με
την ηγεμονία της Γερμανίας μού φαίνεται
πολύ ενοχλητικό. Καταλαβαίνω ότι φέρεται
στη χώρα σας σαν να είναι αποικία και το
βρίσκω αυτό απαράδεκτο».
Τι μουσική ακούσατε πιο πολύ
δημιουργώντας αυτή τη δουλειά;
«Ακουσα Blind Willie McTell, Ρόμπερτ Τζόν-
σον, Χανκ Γουίλιαμς, ιρλανδικές μπαλά-
ντες, παλιές αγγλικές μπαλάντες. Στιχουρ-
γικά επηρεάστηκα πολύ από τον Βιργίλιο,
τον Ομηρο, τον Σαίξπηρ, τον Δάντη, τον
Τζον Μίλτον. Θα πρέπει όμως να αναφέρω
και τον Κέντρικ Λαμάρ γιατί αγαπώ πολύ
το χιπ-χοπ. Πάντα αντλώ έμπνευση από
αυτό το είδος».
Ποιους άλλους σύγχρονους
καλλιτέχνες θαυμάζετε;
«Τον ASAP Rocky, τον οποίο ξέρω και
πολλά χρόνια, είναι φανταστικός τύπος.
Μου αρέσει η μουσική του Goody Grace,
του Τζέισον Ιζμπελ, του Κόλτερ Γουόλ.
πολιτισμος TO BHMA 23 11
«Είναι πολύ σημαντικό
όταν έχεις ένα όραμα να το
ακολουθείς μέχρι τέλους»
λέει ο Πάμπλο Ντίλαν
Υπάρχουν τόσοι ταλαντούχοι καλλιτέχνες
στη μουσική. Η Αμερική κάποτε σεβόταν
όποιον ακολουθούσε τον δικό του δρόμο.
O DeFord Bailey έμαθε να παίζει φυσαρ-
μόνικα μιμούμενος τους ήχους της φύσης
και των τρένων. Πόσο αμερικανικό είναι
αυτό; Υπήρξε δυστυχώς μια ομογενοποίη-
ση κάποια στιγμή. Πιστεύω πως στο μέλλον
θα εκτιμήσουμε και πάλι τους ιδιοσυγκρα-
σιακούς καλλιτέχνες».
Κάνατε πριν από χρόνια, όντας
έφηβος, μια απόπειρα να
διακριθείτε ως ράπερ συναντώντας
πολλά κακόβουλα σχόλια. Σας
βοήθησε αυτό να αποκτήσετε
αντισώματα στην αρνητική κριτική;
«Σίγουρα. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου τι
θα πει ο οποιοσδήποτε για τη μουσική μου,
καθένας δικαιούται να έχει την άποψή του.
Πάντα προσπαθώ να το θυμάμαι αυτό. Η
Ιστορία δεν γράφτηκε από ανθρώπους
που τους έλειπε το θάρρος ή το σθένος.
Για μένα είναι πολύ σημαντικό όταν έχεις
ένα όραμα να το ακολουθείς μέχρι τέλους».
Νιώθετε κάπως καλύτερα τώρα που
δεν είναι πρόεδρος ο Ντόναλντ
Τραμπ;
«Βεβαίως. Το πρόβλημα των ΗΠΑ και
ολόκληρου του πλανήτη μάλλον είναι ο
τρόπος με τον οποίο έχει δομηθεί το χρη-
ματοπιστωτικό σύστημα. Οι πολίτες που
ζουν στις κεντρικές Πολιτείες έχουν χάσει
τις δουλειές τους, κάποιοι από αυτούς
έκαναν ένα επάγγελμα από πάππου προς
πάππου, και τώρα νιώθουν αποκλεισμέ-
νοι και γεμάτοι θυμό. Τα πράγματα έχουν
αρχίσει να βελτιώνονται, όμως οι εικόνες
που είδαμε πρόσφατα από την εισβολή στο
Καπιτώλιο ήταν τόσο αποκαρδιωτικές. Σε
βάζουν σε σκέψεις».
Ξέρω ότι προφανώς έχετε βαρεθεί
να ακούτε αυτή την ερώτηση,
όμως τι είδους σχέση έχετε με τον
παππού σας; Σας δίνει συμβουλές
για τη μουσική σας;
«Εχουμε πολύ καλή σχέση, μιλάμε για τα
πάντα. Είναι όμως πολύ προστατευτικός
ως προς την προσωπική του ζωή, επομέ-
νως σκοπεύω να πάρω όλες τις συζητήσεις
που έχουμε κάνει μαζί μου στον τάφο».
12 24 TO BHMA πολιτισμος
Αφιέρωμα
«Το Βήμα» κάνει μια αναδρομή στα ετερόκλητα ζευγάρια
που χτυπήθηκαν από τα βέλη του φτερωτού θεού
και κέντρισαν το ενδιαφέρον του τηλεοπτικού κοινού
Οι μεγάλοι
έρωτες της
ελληνικής
τηλεόρασης
της Ελένης Κωνσταντάτου
Κ
άθε σειρά της μικρής οθόνης
που σέβεται τον εαυτό της
αφιερώνει ένα μέρος του
σεναρίου της (μικρό ή με-
γάλο) στον φτερωτό θεό. Στα 30 και
πλέον χρόνια της ιδιωτικής τηλεόρα-
σης έχουμε παρακολουθήσει, ουκ
ολίγες φορές, τους πρωταγωνιστές
αγαπημένων σειρών να κατακλύζο-
νται από τα πάθη τους και να ζουν
έρωτες ταιριαστούς και αταίρια-
στους, νόμιμους και παράνομους,
που άλλοτε τελεσφορούν και άλλοτε
όχι γεμίζοντας πίκρα το φιλοθεάμον
κοινό. Αφιερωμένη στον έρωτα η ση-
μερινή Κυριακή και «Το Βήμα» κάνει μια
ανασκόπηση στους μεγαλύτερους έρωτες
που σημάδεψαν την ελληνική τηλεόραση.
Διαφορετικοί κόσμοι
Εκείνη, μια σεμνότυφη παιδίατρος. Εκεί-
νος, ένας υδραυλικός με μεγάλη πέραση
στον γυναικείο πληθυσμό. Ενας θερμοσί-
φωνας τους έφερε κοντά. Η Κωνσταντίνα
Μιχαήλ και ο Τάσος Χαλκιάς από το «Love
Sorry» (Mega), παρ’ όλες τις αντιθέσεις τους,
τόλμησαν να είναι μαζί. Οχι όμως μέχρι το
τέλος, καθώς τελικά ακολούθησαν διαφο-
ρετικούς δρόμους.
Τσιγγάνα καλλονή, με ανήσυχο βλέμμα,
ερωτεύεται «μπαλαμό» εργολάβο και οι «Ψί-
θυροι καρδιάς» (Mega) γίνονται η επιτυχία
της χρονιάς, με το ομώνυμο τραγούδι, με
τη φωνή του Δημήτρη Μπάση, να ακούγε-
ται παντού. Ο απαγορευμένος έρωτας της
Αννας-Μαρίας Παπαχαραλάμπους και
του Απόστολου Γκλέτσου ήταν η αρχή των
παράνομων και παράταιρων ερώτων για
τον Μανούσο Μανουσάκη. Ακολούθησε
το «Αγγιγμα ψυχής» (ΑΝΤ1) με τον «πατέρα»
Σταύρο Ζαλμά να ερωτεύεται την αγιογρά-
φο Θεοφανία Παπαθωμά. Κάποια χρόνια
αργότερα ο μουσουλμάνος Μέμος Μπεγνής
γνωρίζει τη χριστιανή Θάλεια Ματίκα στη
σειρά «Μη μου λες αντίο» (ΑΝΤ1). Κόντρα
στο ταμπού της θρησκείας, οι δύο νέοι ζουν
τον έρωτά τους στην Κομοτηνή βάζοντας
στην άκρη φίλους και οικογένεια.
Στο «Είσαι το ταίρι μου» (Mega) η Βίκυ
Σταυροπούλου και ο Αλέξης Γεωργούλης
ερωτεύονται ξαφνιάζοντας τον περίγυρό
τους, όχι όμως το τηλεοπτικό κοινό που
τους ήθελε πάση θυσία ζευγάρι, αν και εμ-
φανισιακά αταίριαστοι. Ο Λευτέρης Παπα-
πέτρου δημιούργησε μια σειρά που έπαιξε
ευφυέστατα με τα στερεότυπα.
Με διαφορά ηλικίας
Η Μυρτώ Αλικάκη συστήθηκε στο κοινό
ως «Αναστασία» (Mega). Μια ατίθαση νεαρή
κοπέλα που ερωτεύεται, άθελά της, ταυτό-
χρονα τον πατέρα Μηνά Χατζησάββα και
τον γιο Αλκη Κούρκουλο. Οσο οι τηλεθε-
ατές περίμεναν αγωνιωδώς για το ποιον θα
«Αγριες μέλισσες»,
ΑΝΤ1 (2019-2021)
επιλέξει η Αναστασία, εκείνη τελικά παρά-
τησε και τους δύο, σε μια συμβολική κίνηση
γυναικείας απελευθέρωσης.
Στην ίδια θεματική κινήθηκε και ο Χρι-
στόφορος Παπακαλιάτης στο «Κλείσε τα
μάτια» (Mega). Ο ίδιος ζει έναν παράφορο
έρωτα τόσο με την Πέμη Ζούνη (μάνα) όσο
και την Ιωάννα Παππά (κόρη). Ολα όμως
τελειώνουν όταν η Πέμη Ζούνη ξυπνά από
τον εφιάλτη που βλέπει στον ύπνο της και
εξιστορεί το όνειρο (που διήρκεσε τρεις
σεζόν) στον άνδρα της.
Η Μιρέλλα Παπαοικονόμου, εκτός από
την «Αναστασία», έπλασε, μεταξύ άλλων,
ακόμη έναν παράνομο και αντισυμβατικό
για την εποχή έρωτα. Στα τέλη των 90s η Τα-
μίλα Κουλίεβα ζει τη «Ζωή που δεν έζησε»
(Mega) στο πλευρό του κατά πολύ νεότερού
της και φίλου του γιου της (Κωνσταντίνος
Μαρκουλάκης), Αιμίλιου Χειλάκη.
Η Αννα Παναγιωτοπούλου αποκλεισμέ-
νη στην Περούτζια της Ιταλίας γνωρίζει τον
Θανάση Ευθυμιάδη και ένας παράνομος
έρωτας γεννιέται. Ολα ανατρέπονται όταν
ο Αντώνης εμφανίζεται στην «Ντόλτσε βί-
τα» (Mega) ως το αμόρε της κόρης Κατερί-
νας Ζιώγου.
Κόντρα σε όλους
Το αγκάθι σε αυτόν τον τηλεοπτικό έρωτα
δεν ήταν ούτε η καταγωγή, ούτε η θρησκεία,
αλλά μια κρητική βεντέτα. Στη σειρά «Της
αγάπης μαχαιριά» (ΑΝΤ1) ο Κώστας Σόμ-
μερ και η Φαίη Ζαφειράκου βρίσκονται
στη μέση μιας βεντέτας που κρατά σχεδόν
έναν αιώνα. Εκείνοι όμως, κόντρα σε όλους
και ανάμεσα στις μπαλοθιές, γίνονται ένα.
Εκείνη, λαμπερή παρουσιάστρια της πρω-
ινής ζώνης. Εκείνος, καθηγητής υποκριτι-
κής που θέλει να ανεβάσει απεγνωσμένα
την «Αντιγόνη». Η Εβελίνα Παπούλια και
ο Νίκος Σεργιανόπουλος ήταν οι «Δύο
ξένοι» (Mega). Δυο εντελώς διαφορετικοί
«Ψιθυροι
καρδιάς»,
Mega
(1997-1998)
«Εξαψη»,
Mega (2021)
χαρακτήρες ερωτεύτηκαν παράφορα μέσα
από τις συνεχείς συγκρούσεις τους.
Λένε ότι τα ετερώνυμα έλκονται, αυτό
συνέβη και στο «Καφέ της Χαράς» (ΑΝΤ1)
όταν ο συντηρητικός και παλιομοδίτης Χά-
ρης Ρώμας ερωτεύεται τη μοντέρνα και τσα-
ούσα Ρένια Λουιζίδου. Μπορεί το τέλος της
τρίτης σεζόν να τους βρήκε χωριστά, όμως
τα χρόνια πέρασαν και ο πέμπτος κύκλος,
που προβάλλεται εφέτος, αναπτερώνει τις
ελπίδες των φανατικών της σειράς ότι ο
Πώποτας και η πρωτευουσιάνα θα κατα-
λήξουν μαζί.
Παράνομοι έρωτες
Μπορεί το «Νησί» (Mega) να μας συγκίνη-
σε, μας χάρισε όμως και έναν παθιασμένο
έρωτα. Η παντρεμένη και συνάμα άτακτη
Ευγενία Δημητροπούλου κάνει πέρα τον
μεγαλογαιοκτήμονα Γιάννη Στάνκογλου
και ζει έναν αρρωστημένο έρωτα με τον
εξάδελφό του Αιμίλιο Χειλάκη. Το τέλος
της σχέσης των δύο εραστών δεν είχε ευχά-
ριστη κατάληξη, όπως θυμόμαστε.
Από τις σειρές του Ανδρέα Γεωργίου δεν
Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021
λείπει το ερωτικό στοιχείο. Μάλιστα, στο
«Μπρούσκο» (ΑΝΤ1) ο ίδιος ήταν η πέτρα
του σκανδάλου ανάμεσα στην Ελένη Βαΐ-
τσου και στον Αποστόλη Τότσικα.
Η παράνομη σχέση των γονιών τους και
η πιθανότητα να μοιράζονται μια αδελφή
χώρισαν τον Λάμπρο και την Ελένη. Οταν
όμως ο Δημήτρης Γκοτσόπουλος επιστρέ-
φει στο Διαφάνι, ο έρωτάς του για τη Μαρία
Κίτσου αναζωπυρώνεται. Παρά τα εμπόδια
που μπήκαν στο διάβα τους, οι δύο πρωτα-
γωνιστές από τις «Αγριες μέλισσες» (ΑΝΤ1)
είναι πλέον μαζί και ζουν έναν από τους πιο
δυνατούς και ταυτόχρονα αγνούς έρωτες
της ελληνικής τηλεόρασης.
Εφέτος, στην «Εξαψη» (Mega) o Τάσος
Νούσιας, μην αντέχοντας τη μειωτική συ-
μπεριφορά των πεθερικών του, «τρακάρει»
με την Αναστασία Παντούση. Ο έρωτας
κεραυνοβόλος. Αφήνουν στην άκρη τους
συζύγους τους και ζουν έναν παράνομο
και θυελλώδη έρωτα στο μαγευτικό Ναύ-
πλιο. Το πώς όμως θα εξελιχθεί η σχέση
τους θα το μάθουμε Δευτέρα - Τετάρτη
στις 21.00 στο Mega.
14 26 TO BHMA πολιτισμος

TV πρόγραμμα - επιλογές
21.00 Κυριακή 14.2.2021
HHH Η αγάπη έρχεται στο τέλος
Τρεις αληθινές ιστορίες ανεκπλήρωτου έρωτα αποκτούν το happy
end που ποτέ δεν είχαν μιλώντας για τα εμπόδια στον έρωτα,
αλλά και την ορμή, την ομορφιά και τη δύναμή του. Αισιόδοξη
ρομαντική κομεντί του Βασίλη Κεχαγιά, πολύ ευχάριστη στη θέασή
της, με τους Κατερίνα Γερονικολού, Πάνο Βλάχο, Νικόλα Αγγελή,
Μυριέλλα Κουρεντή, Λεωνίδα Καλφαγιάννη, Τζωρτζίνα Λιώση,
Αλεξάνδρα Παντελάκη, Ηλία Ζερβό, Νίκο Γαλανό σε μοιρασμένους
ρόλους. (Ελλάδα, 2013, 89’)
κριτικη-παρουσιαση: ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ HHHHH εξαιρετικη HHHH πολυ καλη HHH καλη HH ενδιαφερουσα H κατω του μετριου 6 απαραδεκτη

ΚΥΡΙΑΚΗ 14.2.21 ΔΕΥΤΕΡΑ 15.2.21 ΤΡΙΤΗ 16.2.21 ΤΕΤΑΡΤΗ 17.2.21

05.30 Mega Σαββατοκύριακο 09.50 Πολυθρόνα για τρεις 10.50 Κάπου
σε ξέρω 11.49 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 11.50 Η νταντά 13.00
Ειδήσεις 14.00 «Ο γάμος του καλύτερού μου φίλου» 16.09 Μονόλε-
πτο δελτίο ειδήσεων 16.10 Σ΄αγαπώ – Μ’αγαπάς 17.10 Ειδήσεις στην
νοηματική 17.20 Roomies 18.19 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 18.20
Επτά θανάσιμες πεθερές 19.45 Ειδήσεις 21.00 «Η αγάπη έρχεται στο
τέλος» 23.09 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 23.10 Super μπάλα live
01.20 «The equalizer 2» 03.30 Baywatch
05.30 Κοινωνία ώρα Mega 09.40 Γυμναστική από… σπίτι 10.00
Πάμε Δανάη! 11.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 12.00 Πάμε Δανάη!
13.00 Ειδήσεις 14.00 Δύο ξένοι 14.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων
15.00 Κλεμμένα όνειρα 16.10 Ειδήσεις στη νοηματική 16.20 Live
news 18.40 Super market sweep 19.45 Ειδήσεις 21.00 Εξαψη 21.59
Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 22.00 Κάτω παρτάλι 23.09 Μονόλεπτο
δελτίο ειδήσεων 23.10 Σ΄αγαπώ – Μ’αγαπάς 00.09 Μονόλεπτο δελτίο
ειδήσεων 00.10 CSI Miami 04.20 Baywatch
05.30 Κοινωνία ώρα Mega 09.40 Γυμναστική από… σπίτι 10.00 Πάμε
Δανάη! 11.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 12.00 Πάμε Δανάη! 13.00
Ειδήσεις 14.00 Δύο ξένοι 14.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 15.00
Κλεμμένα όνειρα 16.10 Ειδήσεις στη νοηματική 16.20 Live news
18.40 Super market sweep 19.45 Ειδήσεις 21.00 Εξαψη 21.59 Μο-
νόλεπτο δελτίο ειδήσεων 22.00 «Men in black 2» 23.09 Μονόλεπτο
δελτίο ειδήσεων 23.10 Συνέχεια ταινίας 23.59 Μονόλεπτο δελτίο
ειδήσεων 24.00 Βαβέλ 01.30 CSI Miami 04.20 Baywatch
05.30 Κοινωνία ώρα Mega 09.40 Γυμναστική από… σπίτι 10.00
ΠάμεΔανάη! 11.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 12.00 Πάμε Δανάη!
13.00 Ειδήσεις 14.00 Δύο ξένοι 14.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων
15.00 Κλεμμένα όνειρα 16.10 Ειδήσεις στη νοηματική 16.20 Live
news 18.40 Super market sweep 19.45 Ειδήσεις 21.00 Εξαψη 21.59
Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 22.00 «Professor Marston & the wonder
women» 23.09 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 23.10 Συνέχεια ταινίας
00.19 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 00.20 CSI Miami 04.20 Baywatch

05.29 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 05.30 ΕΡΤ Σαββατοκύριακο
09.00 Ειδήσεις 09.15 Κάτι τρέχει με τη Μάριον 12.00 Ειδήσεις 13.00
Το αλάτι της γης 15.00 Ειδήσεις 16.00 Τα καλύτερά μας χρόνια (E)
17.59 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 (E) 18.00 Ειδήσεις στη νοη-
ματική 18.15 Σημείο συνάντησης (E) 19.00 Μουσικό κουτί (E) 21.00
Ειδήσεις 22.00 Αθλητική Κυριακή 24.00 Ειδήσεις 00.15 Το μεγάλο
παιχνίδι (Ε) 01.10 Προσωπικά (E) 02.10 Σαν σήμερα τον 20ο αιώνα (E)
02.30 Το αλάτι της γης (Ε) 04.35 Η ζωή αλλιώς (E)
05.29 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 05.30 Από τις…έξι 10.00
Ειδήσεις 10.15 Συνδέσεις 12.00 Ειδήσεις 13.00 Δες & βρες 14.00
Χαιρέτα μου τον πλάτανο (E) 15.00 Ειδήσεις 16.00 φλΕΡΤ 17.59 Το ‘21
μέσα από κείμενα του ‘21 (E) 18.00 Ειδήσεις 19.00 Ξένη σειρά 20.00
Χαιρέτα μου τον πλάτανο 21.00 Ειδήσεις 22.00 Η τούρτα της μαμάς (Ε)
23.00 Ενημερωτική εκπομπή 24.00 Ειδήσεις 00.15 Σημείο συνάντησης
00.50 11 πτώματα 01.50 Δες & βρες (E) 02.45 ΦλΕΡΤ (Ε) 04.25 Ξένη
σειρά (Ε) 05.15 Σαν σήμερα τον 20ο αιώνα
05.29 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 05.30 Από τις…έξι 10.00
Ειδήσεις 10.15 Συνδέσεις 12.00 Ειδήσεις 13.00 Δες & βρες 14.00
Χαιρέτα μου τον πλάτανο (E) 15.00 Ειδήσεις 16.00 φλΕΡΤ 17.59 Το
‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 (E) 18.00 Ειδήσεις 19.00 Ξένη σειρά
20.00 Χαιρέτα μου τον πλάτανο 21.00 Ειδήσεις 22.00 «Επιχείρηση
Απόλλων» 24.00 Ειδήσεις 00.15 Αυτός κι ο άλλος 01.15 11 πτώματα
02.30 ΦλΕΡΤ (Ε) 04.20 Ξένη σειρά (Ε) 05.15 Σαν σήμερα τον 20ο
αιώνα
05.29 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 05.30 Από τις…έξι 10.00
Ειδήσεις 10.15 Συνδέσεις 12.00 Ειδήσεις 13.00Δες & βρες 14.00
Χαιρέτα μου τον πλάτανο (E) 15.00 Ειδήσεις 16.00 φλΕΡΤ 17.59 Το ‘21
μέσα από κείμενα του ‘21 (E) 18.00 Ειδήσεις 19.00 Ξένη σειρά 20.00
Χαιρέτα μου τον πλάτανο 21.00 Ειδήσεις 22.00 Μουσικό κουτί 24.00
Ειδήσεις 00.15 The young pope (E) 01.15 Ξένο ντοκιμαντέρ 02.25
ΦλΕΡΤ (Ε) 04.25 Ξένη σειρά (Ε) 05.15 Σαν σήμερα τον 20ο αιώνα

07.00 Παιδικό πρόγραμμα 08.45 Το σχολείο των ουραγκοτάγκων (E)

07.00 Γη: Πλανήτης - Δολοφόνος (E) 08.00 Θεία λειτουργία 10.30
Φωτεινά μονοπάτια (Ε) 11.30 Με αρετή και τόλμη 12.00 Από πέτρα και
χρόνο (E) 12.30 Γεύσεις από Ελλάδα (E) 13.15 Ποπ μαγειρική 14.00
«Ελληνική ταινία» 15.30 Το χρήμα στο λαιμό σας (E) 17.00 «Ηρθε ο
έρωτας στην πόλη» 19.00 Μια μέρα για όλο τον κόσμο 19.59 Το ’21
μέσα από κείμενα του ’21 20.00 Συν γυναιξί (Ε) 21.00 Συναντήσεις
με αξιοσημείωτους ανθρώπους (E) 22.00 Mother-father-son 24.00
«Ενας ήρωας... στη Ρώμη» 01.40 «Ακρυλικό» 02.00 Αναζητώντας
(E) 03.00 Mother-father-son (E) 05.00 Γεύσεις από Ελλάδα (Ε) 06.00
Συν γυναιξί (Ε)
06.00 Θυρίδα τηλεπώλησης 06.30 Χένρυ τερατοαγκαλίτσας 07.00
Ερωτας με επιδότηση ΟΓΑ (Ε) 08.00 Νόστιμη Γη (E) 09.00 Οδηγός κα-
λής ζωής 10.00 Σαββατοκύριακο με τον Μάνεση 13.00 Ειδήσεις 13.50
Καλύτερα δεν γίνεται 16.40 Kitchenlab 17.40 Ειδήσεις στη νοηματική
γλώσσα 17.50 Το σόι σου (Ε) 18.50 Ειδήσεις 20.00 Aki’s food tour
(Ε) 21.10 «Pretty woman» 23.45 «My secret Valentine» 01.30 «Για
πάντα παιδί» 03.45 Αληθινοί έρωτες (Ε) 04.45 Θυρίδα τηλεπώλησης
05.15 Βελούδο από μετάξι (E)
06.00 Πάτερ ημών (Ε) 06.30 Πρωινοί τύποι 10.30 Υγειά πανω απ’ όλα
11.30 Οι μεν και οι δεν (Ε) 12.00 Εκείνες κι εγώ (Ε) 13.00 Ειδήσεις
14.00 Κωνσταντίνου και Ελένης (Ε) 15.00 Γειτονιές στο πιάτο 16.00
Εγκλήματα (Ε) 16.20 Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 16.30 «Κάτι να
καίει» 18.50 Ειδήσεις 20.00 Ταξί 21.00 «Μια μέρα» 23.15 «Αγρυ-
πνος στο Σιατλ» 01.15 Χιούστον το λύσαμε 03.30 Μη μου λες αντίο (Ε)
04.15 Μπρούσκο (Ε) 05.00 Οσο υπάρχει αγάπη (Ε)
05.30 Καλημέρα 10.00 Σαββατοκύριακο παρέα 12.50 Dot. 14.00 Ει-
δήσεις 14.45 Τα νέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων 15.00 Σου κου
family 17.30 Ειδήσεις στη νοηματική 17.40 Happy traveller (E) 18.40
Ο πιο αδύναμος κρίκος 19.50 Ειδήσεις 21.00 Survivor 00.30 Ιράκ:
Πόλεμος χωρίς τέλος 01.30 «Δηλητηριώδης σχέση» 03.15 Ο πιο αδύ-
ναμος κρίκος (E) 04.15 Dot. (Ε) 05.15 Happy traveller (E)
07.00 Παιδικό πρόγραμμα 08.45 Το σχολείο των ουραγκοτάγκων (E)
09.45 Οι καλύτερες αγορές της γης (E) 10.45 Ο θείος μας ο Μίμης (E)
12.10 Μαμά - δες (E) 13.00 Το σχολείο των ουρακοτάγκων (E) 14.00
1.000 χρώματα του Χρήστου 15.00 Παιδικό πρόγραμμα 15.05 Αν
ήμουν... (E) 15.10 Παιδικό πρόγραμμα 16.00 Όλα για τα ζώα (Ε) 16.25
Οι καλύτερες αγορές της γης 17.20 Ο παράδεισος των κυριών (Ε)
19.00 Γη: Πλανήτης - Δολοφόνος 19.59 Το ’21 μέσα από κείμενα του
’21 20.00 Μονόγραμμα (Ε) 20.30 Οπτική γωνία (E) 21.00 Ντετέκτιβ
Μέρντοχ (Ε) 22.00 «Ο Λαβύρινθος του Πάνα» 24.00 Οταν φυσάει νο-
τιάς (ντοκgr) (E) 01.30 Αναζητώντας (E) 02.20 Μονόγραμμα (Ε) 02.50
Ντετέκτιβ Μέρντοχ (Ε) 03.40 Ο θείος μας ο Μίμης (Ε) 04.40 Μαμά-δες
(Ε) 05.30 Ο παράδεισος των κυριών (Ε)
06.00 Θυρίδα τηλεπώλησης 06.30 Χένρυ τερατοαγκαλίτσας 07.00
Οικογενειακές Ιστορίες (Ε) 08.00 Happy day στον Alpha 11.00 T-Live
13.00 Pop Up 15.00 Ειδήσεις 15.45 Το σόι σου (Ε) 16.40 Οικογενεια-
κές Ιστορίες 17.40 Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 17.50 Deal 18.50
Ειδήσεις 20.00 Ελα στη θέση μου 21.00 Μην αρχίζεις τη μουρμούρα
22.00 Aγγελική 23.00 «Ο Επαναστάτης» 01.50 «Ράκος Νο14 και ο
πρώτος μπουνάκιας» 03.45 Αληθινοί έρωτες 04.45 Θυρίδα τηλεπώ-
λησης 05.15 Deal (E)
06.00 Καλημέρα Ελλάδα 10.00 Το πρωινό 13.00 Ειδήσεις 14.00 Κων-
σταντίνου και Ελένης (Ε) 15.00 Rouk Zouk 16.00 Η φαμίλια (Ε) 16.30
Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 16.45 Αστυνόμος Ρεξ 17.45 Still
standing 18.50 Ειδήσεις 20.00 Hλιος 21.00 Παρουσιάστε 22.00 Αγριες
Μέλισσες 23.30 Ενώπιος ενωπίω 01.15 VICE specials (Ε) 02.00 Η
επιστροφή (Ε) 03.00 Μη μου λες αντίο (Ε) 04.00 Μπρούσκο (Ε) 05.00
Οσο υπάρχει αγάπη (Ε)
06.00 Σήμερα 10.00 Αταίριαστοι 11.30 Ωρα για φαγητό με την Αργυρώ
12.00 Love it 14.00 Ειδήσεις 15.00 Καλό μεσημεράκι 17.15 House of
fame l’ academia 19.50 Ειδήσεις 21.00 8 λέξεις 22.00 Survivor 01.15
Deadly women 03.15 Love it (E) 04.30 Καλό μεσημεράκι (Ε)
07.00 Παιδικό πρόγραμμα 08.45 Το σχολείο των ουραγκοτάγκων (E)
09.45 Οι καλύτερες αγορές της γης (E) 10.45 Ο θείος μας ο Μίμης
(E) 12.10 Συν γυναιξί (E) 13.00 Το σχολείο των ουρακοτάγκων (E)
14.00 1.000 χρώματα του Χρήστου 15.00 Παιδικό πρόγραμμα 15.05
Αν ήμουν... (E) 15.10 Παιδικό πρόγραμμα 16.00 Όλα για τα ζώα (Ε)
16.25 Οι καλύτερες αγορές της γης 17.20 Ο παράδεισος των κυριών
(Ε) 19.00 Γη: Πλανήτης - Δολοφόνος 19.59 Το ’21 μέσα από κείμενα
του ’21 20.00 Η ζωή είναι στιγμές 21.00 Ντετέκτιβ Μέρντοχ (Ε) 22.00
«Ηρεμο πάθος» 24.00 Αϊνσταϊν (E) 01.00 Η ζωή είναι στιγμές (Ε)
02.00 Ντετέκτιβ Μέρντοχ (Ε) 02.45 Ο θείος μας ο Μίμης (Ε) 04.15
Πλάνα με ουρά (E) 05.15 Ο παράδεισος των κυριών (Ε)
06.00 Θυρίδα τηλεπώλησης 06.30 Χένρυ τερατοαγκαλίτσας 07.00
Οικογενειακές Ιστορίες (Ε) 08.00 Happyday στον Alpha 11.00 T-Live
13.00 Pop Up 15.00 Ειδήσεις 15.45 Το σόι σου (Ε) 16.40 Οικογενεια-
κές Ιστορίες 17.40 Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 17.50 Deal 18.50
Ειδήσεις 20.00 Ελα στη θέση μου 21.00 Μην αρχίζεις τη μουρμού-
ρα 22.00 Aγγελική 23.00 «Περιοχή υψηλού κινδύνου» 01.00 Τάκης
Χατζής Direct 02.15 «Καμικάζι αγάπη μου» 04.00 Αληθινοί έρωτες
04.45 Θυρίδα τηλεπώλησης 05.15 Deal (E)
06.00 Καλημέρα Ελλάδα 10.00 Το πρωινό 13.00 Ειδήσεις 14.00
Κωνσταντίνου και Ελένης (Ε) 15.00 Rouk Zouk 16.00 Η φαμίλια (Ε)
16.30 Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 16.45 Αστυνόμος Ρεξ 17.45
Still standing 18.50 Ειδήσεις 20.00 Hλιος 21.00 Παρουσιάστε 22.00
Αγριες Μέλισσες 23.30 Special report 00.45 «Δίπλα στη θάλασσα »
03.15 Μη μου λες αντίο (Ε) 04.15 Μπρούσκο (Ε) 05.00 Οσο υπάρχει
αγάπη (Ε)
06.00 Σήμερα 10.00 Αταίριαστοι 11.30 Ωρα για φαγητό με την Αργυρώ
12.00 Love it 14.00 Ειδήσεις 15.00 Καλό μεσημεράκι 17.00 Super
makeover 18.00 Ειδήσεις στη νοηματική 18.15 House of fame l’
academia 19.50 Ειδήσεις 21.00 8 λέξεις 22.00 Survivor 01.15 Deadly
women 03.15 Love it (E) 04.30 Καλό μεσημεράκι (Ε)
09.45 Οι καλύτερες αγορές της γης (E) 10.45 Ο θείος μας ο Μίμης
(E) 12.10 Συν γυναιξί (E) 13.00 Το σχολείο των ουρακοτάγκων (E)
14.00 1.000 χρώματα του Χρήστου 15.00 Παιδικό πρόγραμμα 15.05
Αν ήμουν... (E) 15.10 Παιδικό πρόγραμμα 16.00 Όλα για τα ζώα (Ε)
16.25 Οι καλύτερες αγορές της γης 17.20 Ο παράδεισος των κυριών
(Ε) 19.00 Engineering disasters 19.59 Το ’21 μέσα από κείμενα του
’21 20.00 Στα άκρα 21.00 Ντετέκτιβ Μέρντοχ (Ε) 22.00 «Ο θάνατος
του ιερού ελαφιού» 00.05 Πικάσο (E) 01.00 9+1 Μούσες (E) 02.00 Στα
άκρα (Ε) 03.00 Ντετέκτιβ Μέρντοχ(Ε) 03.45 Ο θείος μας ο Μίμης (E)
05.15 Ο παράδεισος των κυριών (Ε)
06.00 Θυρίδα τηλεπώλησης 06.30 Χένρυ τερατοαγκαλίτσας 07.00
Οικογενειακές Ιστορίες (Ε) 08.00 Happy day στον Alpha 11.00 T-Live
13.00 Pop Up 15.00 Ειδήσεις 15.45 Το σόι σου (Ε) 16.40 Οικογενεια-
κές Ιστορίες 17.40 Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 17.50 Deal 18.50
Ειδήσεις 20.00 Ελα στη θέση μου 21.00 Μην αρχίζεις τη μουρμούρα
22.00 Aγγελική 23.00 «Οι φόνοι της οικογένειας Μπόρντεν» 01.10
Μεσάνυχτα 02.30 «The κόπανοι» 04.00 Αληθινοί έρωτες 04.45 Θυρί-
δα τηλεπώλησης 05.15 Deal (E)
06.00 Καλημέρα Ελλάδα 10.00 Το πρωινό 13.00 Ειδήσεις 14.00 Κων-
σταντίνου και Ελένης (Ε) 15.00 Rouk Zouk 16.00 Η φαμίλια (Ε) 16.30
Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 16.45 Αστυνόμος Ρεξ 17.45 Still
standing 18.50 Ειδήσεις 20.00 Hλιος 21.00 Η φαμίλια 22.00 Αγριες
Μέλισσες 23.30 The 2night show 02.15 H επιστροφή (Ε) 03.15 Μη
μου λες αντίο (Ε) 04.15 Μπρούσκο (Ε) 05.00 Είναι στιγμές (Ε)
06.00 Σήμερα 10.00 Αταίριαστοι 11.30 Ωρα για φαγητό με την Αργυρώ
12.00 Love it 14.00 Ειδήσεις 15.00 Καλό μεσημεράκι 17.00 Super
makeover 18.00 Ειδήσεις στη νοηματική 18.15 House of fame l’
academia 19.50 Ειδήσεις 21.00 8 λέξεις 22.00 Survivor 01.15 Deadly
women 03.15 Love it (E) 04.30 Καλό μεσημεράκι (Ε)

06.00 Παιδικό πρόγραμμα 12.30 «Σκούμπι Ντου: Η κατάρα του τέρατος 06.30 Flash 07.30 Shopping star (Ε) 09.00 Στη φωλιά των κουκου
της λίμνης» 14.10 Traction 15.00 Ειδήσεις 15.30 Τα φιλαράκια 16.30 06.30 Flash 07.30 Shopping star (Ε) 09.00 Στη φωλιά των κουκου 12.00 Αλήθειες με τη Ζήνα 14.00 Ντετέκτιβ Μονκ 15.00 Ειδήσεις
06.30 Flash 07.30 Shopping star (Ε) 09.00 Στη φωλιά των κουκου
New girl 17.30 Ειδήσεις στη νοηματική 17.45 «X – men: Η τελική 15.50 Shopping star 17.30 Elif 18.30 Ειδήσεις στη νοηματική 18.40
12.00 Αλήθειες με τη Ζήνα 14.00 Ντετέκτιβ Μονκ 15.00 Ειδήσεις 12.00 Αλήθειες με τη Ζήνα 14.00 Ντετέκτιβ Μονκ 15.00 Ειδήσεις
αναμέτρηση» 19.50 Ειδήσεις 21.00 «Η νεραϊδα και το παλικάρι» Τροχός της τύχης 19.50 Ειδήσεις 21.00 MasterChef 5 23.30 «300: Η
15.50 Shopping star 17.30 Elif 18.30 Ειδήσεις στη νοηματική 18.40 15.50 Shopping star 17.30 Elif 18.30 Ειδήσεις στη νοηματική 18.40
23.15 MasterChef5 (Ε) 02.30 «Οι 50 αποχρώσεις του μαύρου» 04.15 άνοδος της αυτοκρατορίας» 01.45 «Η απαγωγή» 04.15 Believe
Τροχός της τύχης 19.50 Ειδήσεις 21.00 MasterChef 5 23.30 NCIS Τροχός της τύχης 19.50 Ειδήσεις 21.00 MasterChef 5 23.30 NCIS
The following 05.15 Grimm
01.30 MasterChef 5 (Ε) 04.00 Believe 01.30 MasterChef 5 (Ε) 04.00 Believe

08.00 Vita (E) 09.00 Ξένο πρόγραμμα (Ε) 20.00 Vita (E) 21.00 ΒΗ-
08.00 Vita (E) 09.00 Ξένο πρόγραμμα (Ε) 20.00 Vita (E) 21.00 ΒΗ-
08.00 Vita (E) 09.00 Ξένο πρόγραμμα (Ε) 20.00 Vita (E) 21.00 ΒΗ- 08.00 Vita (E) 09.00 Ξένο πρόγραμμα (Ε) 20.00 Vita (E) 21.00 ΒΗ- ΜΑGAZINO (E) 21.30 Νέες Εποχές 22.00 Ξένο πρόγραμμα
ΜΑGAZINO (E) 21.30 Νέες Εποχές 22.00 Ξένο πρόγραμμα
ΜΑGAZINO (E) 21.30 Νέες Εποχές 22.00 Ξένο πρόγραμμα ΜΑGAZINO (E) 21.30 Νέες Εποχές 22.00 Ξένο πρόγραμμα

22.00 «Magnum P.I.». Αστυνομική, παραγωγής 2021.
16.00 Αγγλικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, 24η Αγωνιστική (Ζ) 18.30
Αγγλικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, 24η Αγωνιστική (Ζ) 22.30 Εκπο-
μπή «SPORTSHOW» (Ζ)
21.00 «Last Week Tonight With John Oliver». Ψυχαγωγική Εκπομπή,
παραγωγής 2021.
19.00 Αγγλικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, 24η Αγωνιστική (M) 21.00
Εκπομπή «SPORTSHOW» (Ζ) 23.00 Εκπομπή «Στο Πλεχτό»
21.00 «Forever in My Heart». Ρομαντική κομεντί, παραγωγής 2019.
15.05 Αγγλικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, 24η Αγωνιστική (M)
20.30 Εκπομπή «UEFA Champions League Show» (Ζ) 22.00 Λειψία-
Λίβερπουλ, UEFA Champions League, Φάση των 16, 1η Αγωνιστική (Ζ)
21.00 «The Resident». Δραματική, παραγωγής 2021.
24.00 Εκπομπή «UEFA Champions League Show» (Ζ) 20.30 Εκπομπή
«UEFA Champions League Show» (Ζ) 22.00 Πόρτο-Γιουβέντους, UEFA
Champions League, Φάση των 16, 1η Αγωνιστική (Ζ)

15.00 Χετάφε-Ρεάλ Σοσιεδάδ, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου
23η Αγωνιστική (Ζ) 17.15 Ρεάλ Μαδρίτης-Βαλένθια, Ισπανικό Πρω-
τάθλημα Ποδοσφαίρου 23η Αγωνιστική (Ζ) 19.30 Έιμπαρ-Βαγιαδολίδ,
Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 23η Αγωνιστική (Ζ) 22.00 Βιγια-
ρεάλ-Μπέτις, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 23η Αγωνιστική (Ζ)
16.00 Βιγιαρεάλ-Μπέτις, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 23η
Αγωνιστική (M) 20.00 Ρεάλ Μαδρίτης-Βαλένθια, Ισπανικό Πρωτάθλη-
μα Ποδοσφαίρου 23η Αγωνιστική (M) 22.00 Κάντιθ-Μπιλμπάο, Ισπανι-
κό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 23η Αγωνιστική (Ζ)
11.00 Χετάφε-Ρεάλ Σοσιεδάδ, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου
16.50 Γρανάδα-Ατλέτικο Μαδρίτης, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαί-
23η Αγωνιστική (M) 15.00 Λεβάντε-Ατλέτικο Μαδρίτης, Ισπανι-
ρου 23η Αγωνιστική (M) 19.50 Μπαρτσελόνα-Αλαβές, Ισπανικό Πρω-
κό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 23η Αγωνιστική (M) 22.00 Σεβίλη-
τάθλημα Ποδοσφαίρου 23η Αγωνιστική (M) 22.00 Μπαρτσελόνα-Παρί
Ντόρτμουντ, UEFA Champions League, Φάση των 16, 1η Αγωνιστική (Ζ)
Σεν Ζερμέν, UEFA Champions League, Φάση των 16, 1η Αγωνιστική (Ζ)

18.15 «endings beginnings» 20.15 «made in italy» 22.00 «Το ξέρουν 20.00 «monster trucks» 22.00 «the sisterhood» 23.45 «action 20.15 «η μοίρα ενος στρατιώτη» 22.00 «ο διπλός εραστής» 24.00 19.30 «mudbound: Δάκρυα στον μισισιπή» 22.00 «Το αριστούργημά
όλοι» 00.25 «Κάποτε στο... Χόλιγουντ» point» 01.15 «booksmart» «Το Σαββατοκύριακο των μυστικών» 01.35 «Ξέφρενες νύχτες» μου» 23.55 «becky» 01.35 «Τα καλά παιδιά»

17.00 «Ο φιλαράκος μου» 19.55 «Μαζί... με το ζόρι» 22.00 18.30 «φεγγάρι» 20.15 «after earth» 22.00 «απίθανες ιστορίες» 18.10 «Τhe mystery of the dragon seal» 20.15 «Ο παράδεισος είναι 17.55 «Η μπαλάντα του Ρίτσαρντ Τζούελ» 20.10 «Ερωτας με την
«valentine`s day» 00.10 «Το ημερολόγιο» 00.10 «stoker» αληθινός» 22.00 «Carol» 00.05 «ενα φανταστικό σπίτι» πρώτη δαγκωματιά» 22.00 «Στα μαχαίρια» 00.15 «Βull»

22.00 Τετάρτη 17.2.2021
HHH Professor
Σε α’ τηλεοπτική μετάδοση μια ενδιαφέρουσα βιογραφική
ταινία της Αντζελα Ρόμπινσον, στην οποία ο Λιουκ Εβανς
υποδύεται τον ψυχολόγο Γουίλιαμ Μάουλτον Μάρστον,
ο οποίος εμπνεύστηκε τη Wonder Woman (γυναικείο
σύμβολο που έχει επηρεάσει εκατομμύρια άτομα) μέσω
της σχέσης του με δύο γυναίκες: τη σύζυγό του Ελίζαμπεθ
και την ερωμένη τους, Ολιβ Μπιρν, που υποδύονται οι
Ρεμπέκα Χολ, Μπέλα Χίθκοουτ. (HΠΑ, 2017, 109’)
ΠΕΜΠΤΗ 18.2.21
05.30 Κοινωνία ώρα Mega 09.40 Γυμναστική από… σπίτι 10.00 Πάμε
Δανάη! 11.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 12.00 Πάμε Δανάη! 13.00
Ειδήσεις 14.00 Δύο ξένοι 14.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 15.00
Κλεμμένα όνειρα 16.10 Ειδήσεις στη νοηματική 16.20 Live news
18.40 Super market sweep 19.45 Ειδήσεις 21.00 «Γαμήλιο πάρτυ»
22.09 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 22.10 Συνέχεια ταινίας 23.00
Σχεδόν ενήλικες 00.09 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 00.10 NCSI 02.10
CSI Miami 04.20 Baywatch
05.29 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 05.30 Από τις…έξι 10.00
Ειδήσεις 10.15 Συνδέσεις 12.00 Ειδήσεις 13.00 Δες & βρες 14.00
Χαιρέτα μου τον πλάτανο (E) 15.00 Ειδήσεις 16.00 φλΕΡΤ 17.59 Το
‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 (E) 18.00 Ειδήσεις 19.00 Ξένη σειρά
20.00 Χαιρέτα μου τον πλάτανο 21.00 Ειδήσεις 22.00 Τα καλύτερά μας
χρόνια 23.00 Η τούρτα της μαμάς (Ε) 24.00 Ειδήσεις 00.15 The young
pope (E) 01.15 Ξένο ντοκιμαντέρ 02.30 ΦλΕΡΤ (Ε) 04.20 Ξένη σειρά
(Ε) 05.15 Σαν σήμερα τον 20ο αιώνα
07.00 Παιδικό πρόγραμμα 08.45 Το σχολείο των ουραγκοτάγκων (E)
09.45 Πλανήτης σεφ (E) 10.45 Ο θείος μας ο Μίμης (E) 12.10 Ποπ
μαγειρική (E) 13.00 Το σχολείο των ουρακοτάγκων (E) 14.00 1.000
χρώματα του Χρήστου 15.00 Παιδικό πρόγραμμα 15.05 Αν ήμουν... (E)
15.10 Παιδικό πρόγραμμα 16.00 Όλα για τα ζώα (Ε) 16.25 Πλανήτης
σεφ 17.20 Ο παράδεισος των κυριών (Ε) 19.00 Engineering disasters
19.59 Το ’21 μέσα από κείμενα του ’21 20.00 Από πέτρα και χρόνο (Ε)
20.30 Ες αύριον τα σπουδαία 21.00 Η εποχή των εικόνων 22.00 «Μια
φανταστική γυναίκα» 23.50 DOC on ΕΡΤ 01.50 Από πέτρα και χρόνο
(Ε) 02.20 Ες αύριον τα σπουδαία (Ε) 02.50 Η εποχή των εικόνων (Ε)
03.45 Ο θείος μας ο Μίμης (E) 05.40 Ο παράδεισος των κυριών (Ε)
06.00 Θυρίδα τηλεπώλησης 06.30 Χένρυ τερατοαγκαλίτσας 07.00
Οικογενειακές Ιστορίες (Ε) 08.00 HappydayστονAlpha 11.00 T-Live
13.00 Pop Up 15.00 Ειδήσεις 15.45 Το σόι σου (Ε) 16.40 Οικογενεια-
κές Ιστορίες 17.40 Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 17.50 Deal 18.50
Ειδήσεις 20.00 Ελα στη θέση μου 21.00 Μην αρχίζεις τη μουρμούρα
(Ε) 22.00 Aγγελική 23.00 «Σκοτεινό παρελθόν» 00.50 Τik Talk 02.15
«Βασικά καλησπέρα σας» 04.00 Αληθινοί έρωτες 04.45 Θυρίδα τηλε-
πώλησης 05.15 Deal (E)
06.00 Καλημέρα Ελλάδα 10.00 Το πρωινό 13.00 Ειδήσεις 14.00
Κωνσταντίνου και Ελένης (Ε) 15.00 Rouk Zouk 16.00 Η φαμίλια (Ε)
16.30 Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 16.45 Αστυνόμος Ρεξ 17.45
Still standing 18.50 Ειδήσεις 20.00 Hλιος 21.00 Η φαμίλια 22.00
Αγριες Μέλισσες 23.30 The 2night show 02.15 H επιστροφή (Ε) 03.15
Για μια γυναίκα κι ένα αυτοκίνητο (Ε) 04.15 Μπρούσκο (Ε) 05.00 Είναι
στιγμές (Ε)
06.00 Σήμερα 10.00 Αταίριαστοι 11.30 Ωρα για φαγητό με την Αρ-
γυρώ 12.00 Love it 14.00 Ειδήσεις 15.00 Καλό μεσημεράκι 17.00
Super makeover 18.00 Ειδήσεις στη νοηματική 18.15 House of fame
l’ academia 19.50 Ειδήσεις 21.00 8 λέξεις 22.00 « Εξολοθρευτής:
Γένεσις» 00.15 9-1-1 01.15 Deadly women 03.15 Love it (E) 04.30
Καλό μεσημεράκι (Ε)
06.30 Flash 07.30 Shopping star (Ε) 09.00 Στη φωλιά των κουκου
12.00 Αλήθειες με τη Ζήνα 14.00 Ντετέκτιβ Μονκ 15.00 Ειδήσεις
15.50 Shopping star 17.30 Elif 18.30 Ειδήσεις στη νοηματική 18.40
Τροχός της τύχης 19.50 Ειδήσεις 21.00 Ερωτας με διαφορά 22.15
«Λόγκαν» 01.15 MasterChef 5 (Ε) 03.45 «Shadow boxer»
08.00 Vita (E) 09.00 Ξένο πρόγραμμα (Ε) 20.00 Vita (E) 21.00 ΒΗ-
ΜΑGAZINO (E) 21.30 Νέες Εποχές 22.00 Ξένο πρόγραμμα
21.00 «Just 6.5». Αστυνομικό θρίλερ, παραγωγής 2019.
24.00 Εκπομπή «UEFA Champions League Show» (Ζ) 18.00 Εκπομπή
«UEFA Europa League Show» (Ζ) 19.55 Εκπομπή «UEFA Europa
League Λεπτό προς Λεπτό» (Ζ)
17.00 Ρεάλ Μαδρίτης-Βαλένθια, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαί-
ρου 23η Αγωνιστική (M) 19.55 Ολυμπιακός-Αϊντχόφεν, UEFA Europa
League, Φάση των 32, 1η Αγωνιστική (Ζ) 22.00 Εκπομπή «UEFA
Europa League Show Postgame Ολυμπιακός-Αϊντχόφεν » (Ζ)
18.05 «Φως στο σκοτάδι» 20.15 «Ποτέ δεν ειναι αργά κύριε καθηγη-
τά» 22.00 «save yourselves!» 23.45 «greed»
20.10 «Αναζητώντας τη Δικαιοσύνη» 22.00 «Σύζυγος για ενοικίαση»
00.05 «Οταν τελειώσει ο έρωτας» 01.50 «james white»
Marston and the Wonder Women
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19.2.21 ΣΑΒΒΑΤΟ 20.2.21
05.30 Κοινωνία ώρα Mega 09.40 Γυμναστική από… σπίτι 10.00
Πάμε Δανάη! 11.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 12.00 Πάμε Δανάη!
13.00 Ειδήσεις 14.00 Δύο ξένοι 14.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων
15.00 Κλεμμένα όνειρα 16.10 Ειδήσεις στη νοηματική 16.20 Live
news 18.40 Super market sweep 19.45 Ειδήσεις 21.00 «Γάμος αλά
ελληνικά» 22.09 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 22.10 Συνέχεια ταινίας
23.19 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 23.20 NCIS 01.20 CSI Miami
03.20 Baywatch
05.29 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 05.30 Από τις…έξι 10.00
Ειδήσεις 10.15 Συνδέσεις 12.00 Ειδήσεις 13.00 Δες & βρες 14.00
Χαιρέτα μου τον πλάτανο (E) 15.00 Ειδήσεις 16.00 φλΕΡΤ 17.59 Το ‘21
μέσα από κείμενα του ‘21 (E) 18.00 Ειδήσεις 19.00 Μια καινούργια
αρχή (E) 20.00 Χαιρέτα μου τον πλάτανο 21.00 Ειδήσεις 22.00 Τα κα-
λύτερά μας χρόνια 23.00 Προσωπικά 24.00 Ειδήσεις 00.15 The young
pope (E) 01.15 Ξένο ντοκιμαντέρ 02.00 ΦλΕΡΤ (Ε) 03.45 Ξένη σειρά
(Ε) 04.35 Η ζωή αλλιώς (E)
07.00 Παιδικό πρόγραμμα 08.45 Το σχολείο των ουραγκοτάγκων (E)
09.45 Πλανήτης σεφ (E) 10.45 Ερωτας όπως έρημος (E) 12.10 Ποπ
μαγειρική (E) 13.00 Το σχολείο των ουρακοτάγκων (E) 14.00 1.000
χρώματα του Χρήστου 15.00 Παιδικό πρόγραμμα 15.05 Αν ήμουν... (E)
15.10 Παιδικό πρόγραμμα 16.00 Όλα για τα ζώα (Ε) 16.25 Πλανήτης
σεφ 17.20 Ο παράδεισος των κυριών (Ε) 19.00 Engineering disasters
19.59 Το ’21 μέσα από κείμενα του ’21 20.00 Το μαγικό των ανθρώ-
πων 21.00 Η αυλή των χρωμάτων (Ε) 23.00 «Η δολοφονία του Τζέσε
Τζέιμς από τον δειλό Ρόμπερτ Φορντ» 01.40 Το μαγικό των ανθρώπων
(E) 02.30 Η αυλή των χρωμάτων (Ε) 04.00 Ερωτας όπως έρημος (E)
05.30 Ο παράδεισος των κυριών (Ε)
06.00 Θυρίδα τηλεπώλησης 06.30 Χένρυ τερατοαγκαλίτσας 07.00
Οικογενειακές Ιστορίες (Ε) 08.00 Happy day στον Alpha 11.00 T-Live
13.00 Pop Up 15.00 Ειδήσεις 15.45 Το σόι σου (Ε) 16.40 Οικογενει-
ακές Ιστορίες (E) 17.40 Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 17.50 Deal
18.50 Ειδήσεις 20.00 Ελα στη θέση μου 21.00 Μην αρχίζεις τη μουρ-
μούρα (Ε) 21.50 «Μαριχουάνα στόπ» 23.50 Φως στο τούνελ 02.30
«Εκδίκηση εκτός νόμου» 04.30 Θυρίδα τηλεπώλησης 05.00 Deal (E)
06.00 Καλημέρα Ελλάδα 10.00 Το πρωινό 13.00 Ειδήσεις 14.00 Κων-
σταντίνου και Ελένης (Ε) 15.00 Rouk Zouk 16.00 Η φαμίλια (Ε) 16.30
Ειδήσεις στη νοηματική γλώσσα 16.45 Αστυνόμος Ρεξ 17.45 Still
standing 18.50 Ειδήσεις 20.00 Hλιος 21.00 Το καφέ της Χαράς 22.00
«Υπάρχει και φιλότιμο» 24.00 Χιούστον το λύσαμε 02.00 H επιστροφή
(Ε) 03.00 Για μια γυναίκα κι ένα αυτοκίνητο (Ε) 04.00 Μπρούσκο (Ε)
05.00 Οσο υπάρχει αγάπη (Ε)
06.00 Σήμερα 10.00 Αταίριαστοι 11.30 Ωρα για φαγητό με την Αργυρώ
12.00 Love it 14.00 Ειδήσεις 15.00 Καλό μεσημεράκι 17.00 Super
makeover 18.00 Ειδήσεις στη νοηματική 18.15 House of fame l’
academia 19.50 Ειδήσεις 21.00 House of fame l’ academia 00.30
After dark 01.30 Deadly women 02.30 Καλό μεσημεράκι (Ε) 04.00
Love it (E)
06.30 Flash 07.30 Shopping star (Ε) 09.00 Στη φωλιά των κουκου
12.00 Αλήθειες με τη Ζήνα 14.00 Ντετέκτιβ Μονκ 15.00 Ειδήσεις
15.50 Shopping star 17.30 Elif 18.30 Ειδήσεις στη νοηματική 18.40
Τροχός της τύχης 19.50 Ειδήσεις 21.00 MasterChef 5 23.20 Ερωτας
με διαφορά (Ε) 00.45 MasterChef 5 (Ε) 03.15 «Οι σημαίες των προ-
γόνων μας»
08.00 Vita (E) 09.00 Ξένο πρόγραμμα (Ε) 20.00 Vita (E) 21.00 ΒΗ-
ΜΑGAZINO (E) 21.30 Νέες Εποχές 22.00 Ξένο πρόγραμμα
22.00 «Μάντεψε ποιος ήρθε για τα γενέθλιά σου;». Δραματική κομε-
ντί, παραγωγής 2019.
24.00 Εκπομπή «UEFA Europa League Show» (Ζ) 18.00 Ολυμπιακός-
Αϊντχόφεν, UEFA Europa League, Φάση των 32, 1η Αγωνιστική (M)
22.30 Εκπομπή «Game R1»
17.00 Ερυθρός Αστέρας-Μίλαν, UEFA Europa League, Φάση των 32,
1η Αγωνιστική (Μ) 19.00 Μπράγκα-Ρόμα, UEFA Europa League, Φάση
των 32, 1η Αγωνιστική (Μ) 22.00 Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου,
24η Αγωνιστική (Ζ)
17.45 «Αdam» 20.10 «run this town» 00.10 «μητέρα!» 00.15
«made in italy»
17.55 «μικρές κυρίες» 20.15 «stoker» 22.00 «μαγεία στο σεληνό-
φως» 23.50 «zombieland: διπλή βολή»
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021 πολιτισμος TO BHMA 27 15
05.30 Mega σαββατοκύριακο 09.50 Πολυθρόνα για τρεις 10.50
Κάπου σε ξέρω 11.49 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 11.50 Η νταντά
13.00 Mega Γεγονότα: Μεσημβρινό δελτίο ειδήσεων 14.00 «Αγάπησα
μια πολυθρόνα» 15.59 Μονόλεπτο δελτίο ειδήσεων 16.00 Μega star
17.00 Δελτίο νοηματικής 17.10 roomies 18.19 Μονόλεπτο δελτίο
ειδήσεων 18.20 Επτά θανάσιμες πεθερές 19.45 Mega γεγονότα:
Κεντρικό δελτίο ειδήσεων 21.00 Σπίτι με το Mega 23.09 Μονόλεπτο
δελτίο ειδήσεων 23.10 Σπίτι με το mega (συνέχεια) 01.30 «ο κατάδι-
κος» 03.50 baywatch
05.29 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 05.30 ΕΡΤ Σαββατοκύρια-
κο 09.00 Ειδήσεις 09.15 Κάτι τρέχει με τη Μάριον 12.00 Ειδήσεις
13.00 Επτά 14.00 Συμβαίνει στην Ευρώπη 15.00 Ειδήσεις - Αθλητι-
κά - Καιρός 16.00 η τούρτα της μαμάς (Ε) 17.00 Η ζωή αλλιώς (Ε)
17.59 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21 (Ε) 18.00 Ειδήσεις στη νοηματική
18.15 Το μεγάλο παιχνίδι 19.00 οι περιπέτειες του Ηρακλή Πουαρό
21.00 Κεντρικό δελτίο ειδήσεων 22.00 Στα τραγούδια λέμε ναι 24.00
Ειδήσεις 00.05 Στα τραγούδια λέμε ναι (συνέχεια) 02.35 σαν σήμερα
τον 20ό αιώνα 02.50 οι περιπέτειες του Ηρακλή Πουαρό (e) 04.35 Η
ζωή αλλιώς (Ε)
07.00 Παιδικό πρόγραμμα 13.15 Ποπ μαγειρική 14.00 «Ελληνική ταινία»
15.30 Το χρήμα στο λαιμό σας (Ε) 17.00 Μαμά-δες 18.00 Πλάνα με
21.00 Πέμπτη 18.2.2021
HH Γαμήλιο πάρτι
ουρά 19.00 ηρωες στις φλόγες 19.59 Το ‘21 μέσα από κείμενα του ‘21
Ενα μικρό αλλά σημαντικό
20.00 Αrt week 21.00 Κλεινόν άστυ - ιστορίες της πόλης 22.00 mother-
τυπογραφικό λάθος στο
father-son 24.00 «nocturne» 01.30 Αrt week (Ε) 02.30 Κλεινόν άστυ
- ιστορίες της πόλης (Ε) 03.20 mother-father-son (e) 05.20 Μαμά-δες προσκλητήριο ενός γάμου στην
(E) 06.15 Πλάνα με ουρά (Ε) Κρήτη, στέλνει αρκετούς από
όσους εμπλέκονται σε αυτόν στα...
πέντε σημεία του ορίζοντα, κάτι
που σημαίνει ότι ο δρόμος προς
06.00 Θυρίδα Τηλεπώλησης 06.30 Χένρυ τερατοαγκαλίτσας 07.00 το γαμήλιο πάρτι θα μετατραπεί
Ερωτας με επιδότηση Ο.Γ.Α (E) 08.00 Νόστιμη Γη (E) 09.00 Οδηγός
σε μια τρελή πορεία προς το
καλής ζωής 10.00 Σαββατοκύριακο με τον Μάνεση 13.00 Ειδήσεις
13.50 Kαλύτερα δε γίνεται! 16.40 Κitchen Lab 17.40 Δελτίο ειδήσεων άγνωστο... Οχι ακριβώς παραλλαγή
του «Hangover» αλλά σίγουρα μια
στη νοηματική γλώσσα 17.50 Το σόι σου (Ε) 18.50 Κεντρικό Δελτίο
ταινία που «αλληθωρίζει» προς τα
Ειδήσεων 20.00 «Το δόλωμα» 22.10 «Απόδραση στον αέρα» 00.40
«Star wars: Επεισόδιο VΙ – Η επιστροφή των Τζεντάϊ» 03.15 Αληθινοί εκεί, προσαρμοσμένη φυσικά α λα
έρωτες (E) 04.45 Θυρίδα Τηλεπώλησης 05.15 Βελούδο από μετάξι (Ε) ελληνικά και με γυναίκα σκηνοθέτρια,
την ελληνικής καταγωγής
Αυστραλέζα Χριστίνα Κρόκος (το
06.00 Πάτερ ημών (Ε) 06.30 Πρωινοί τύποι 10.30 Υγεία πάνω απ’ όλα σενάριο είναι επίσης γυναίκας, της
11.30 Oι μεν και οι δεν (ε) 12.00 Εκείνες κι εγώ (ε) 13.00 Ειδήσεις Ιφιγένειας Κοτσώνη). Στους πρώτους
13.45 Κάντο πιο oreo 14.00 Κωνσταντίνου και Ελένης (Ε) 15.00 Γει-
ρόλους οι Αλεξ Δημητριάδης, Φαίη
τονιές στο πιάτο 16.00 Εγκλήματα (Ε) 16.40 Ειδήσεις στη νοηματική
Ξυλά, Γιώργος Καραμίχος. (Ελλάδα,
γλώσσα 16.50 «Ταινία» 18.50 Ειδήσεις 20.00 Taxi 21.00 «Ελληνική
2008, 89’)
ταινία» 23.00 «Ταινία» 01.30 «Ταινία» 03.15 Μη μου λες αντίο (Ε)
04.15 Μπρούσκο (ε) 05.00 οσο υπάρχει αγάπη (ε)
05.30 Καλημέρα 10.00 Σαββατοκύριακο παρέα 12.50 Dot. 14.00
Ειδήσεις - Μεσημβρινό δελτίο 15.00 Σου Κου family 17.30 Δελτίο στη
νοηματική 17.40 Happy traveller 18.40 Ο πιο αδύναμος κρίκος 19.50
Ειδήσεις - Βραδινό δελτίο 21.00 Στην υγειά μας ρε παιδιά! 00.30 house
of fame la academia live (Ε) 03.45 ο πιο αδύναμος κρίκος (ε) 04.45
Happy traveller (Ε)
06.00 starland 13.00 stars system 14.00 Modern family 15.00 Ειδή-
σεις 15.15 Τα φιλαράκια 16.15 new girl 17.15 ειδήσεις στη νοηματική
γλώσσα 17.20 «crazy, stupid, love» 19.50 Ειδήσεις 21.00 masterchef
5 23.50 «στα καλά καθούμενα» 01.45 masterchef 5 (ε) 04.30 «Τομ
και Τζέρι εναντίον των πειρατών»
23.00 Παρασκευή 19.2.2021
08.00 Vita (E) 09.00 Ξένο πρόγραμμα (Ε) 20.00 Vita (E) 21.00 ΒΗ-
ΜΑGAZINO (E) 21.30 Νέες Εποχές 22.00 Ξένο πρόγραμμα HHH Η δολοφονία του
Τζέσε Τζέιμς από τον δειλό
Ρόμπερτ Φορντ
22.00 «Μάντεψε ποιος ήρθε για τα γενέθλιά σου;». Δραματική κομε-
ντί, παραγωγής 2019. (The Assassination
of Jesse James by the Coward
Robert Ford)
13.00 Εκπομπή «SPORTSHOW» (Ζ) 14.30 Αγγλικό Πρωτάθλημα Πο-
δοσφαίρου, 25η Αγωνιστική (M) 16.30 Εκπομπή «SPORTSHOW (Ζ) Ο αυστραλός σκηνοθέτης Αντριου
Action» (Ζ) 19.30 Αγγλικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, 25η Αγωνι- Ντόμινικ αναπαριστά με ρεαλιστικό
στική (M) και εντελώς αντιηρωικό τρόπο
την Αγρια Δύση του 1881, όταν ο
διάσημος παράνομος Τζέσε Τζέιμς
15.00 Έλτσε-Έιμπαρ, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, 24η Αγωνιστική (Μπραντ Πιτ) κάνει την τελευταία του
(Ζ) 17.15 Ατλέτικο Μαδρίτης-Λεβάντε, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδο-
ληστεία, γνωρίζοντας ότι όλοι γύρω
σφαίρου, 24η Αγωνιστική (Ζ) 19.30 Βαλένθια-Θέλτα, Ισπανικό Πρω-
τάθλημα Ποδοσφαίρου, 24η Αγωνιστική (Ζ) 22.00 Βαγιαδολίδ-Ρεάλ του ονειρεύονται την αμοιβή της
Μαδρίτης, Ισπανικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, 24η Αγωνιστική (Ζ) επικήρυξής του. Δεν μπορεί όμως να
φανταστεί ότι ο μοιραίος αντίπαλός
18.40 «Τad: το μυστικό του βασιλιά Μίδα» 20.20 «Ακραίες καταστά- του είναι μέλος της συμμορίας του, ο
σεις» 22.00 «be somebody» 23.40 «Το ξέρουν όλοι» νεαρός Ρόμπερτ Φορντ (Κέισι Αφλεκ,
υποψήφιος για Οσκαρ Β’ ρόλου)
18.25 «Το σύνδρομο της Κίνας» 20.35 «Γλυκός πειρασμός» 22.10 που αναζητεί απεγνωσμένα την
«οι περιπέτειες του Τεντέν» 00.05 «ο καθοδηγητής» αναγνώριση. (ΗΠΑ, 2007, 155’)
16 32 TO BHMA πολιτισμος
Σίβυλλα
Σάλτσα
Βουργουνδίας,
πλυντήρια και
«μετακινήσεις»
Τα mules της Prada στο χρώμα της τσι-
χλόφουσκας έφυγαν ξαφνικά από τα
πόδια της. Η Εσθήρ στάθηκε τρομοκρα-
τημένη στη μέση του δρόμου. Κοίταξε
γύρω της. Κανένας από τους νεαρούς,
γεροδεμένους bodyguards οι οποίοι
στέκονταν αγέρωχοι, σχεδόν βλοσυροί,
έξω από το εντυπωσιακό mansion του
φιλικού της ζευγαριού το προηγούμενο
βράδυ δεν ήταν εκεί για να τη βοηθήσει.
Προσπάθησε να «συμμαζέψει» τα ροζ,
μυτερά, μεταξένια παπούτσια, υπέρκομ-
ψο δημιούργημα της ανοιξιάτικης συλ-
λογής του εμβληματικού ιταλικού οίκου.
Στα αφτιά της έφθαναν σαν μια «γλυκιά
μελωδία» οι συμβουλές της Miucia Prada.
Η μεγάλη κυρία της ιταλικής μόδας με
την απαλή, μελωδική φωνή τη συμβού-
λευε πάντα γύρω από τις στυλιστικές της
επιλογές. Η σινιόρα Prada και η μητέρα
της Εσθήρ διατηρούσαν στενή φιλία από
τα εφηβικά τους ακόμα χρόνια. Η Εσθήρ
ακολουθούσε σχεδόν πάντα τις συμβου-
λές της δαιμόνιας Miucia. Αυτή τη φορά
όμως έκανε το λάθος να παραβλέψει κά-
τι πολύ σημαντικό που η ιδιοκτήτρια του
luxurious brand τής είχε επισημάνει. Τι
ήταν αυτό; Μα ότι τα mules ακόμα και τις
παγωμένες ημέρες και νύχτες του χειμώ-
να δεν φοριούνται με καλσόν. Η παιδική
μου φίλη, ακούραστο style icon, επέλε-
ξε να κάνει «επίδειξη» των καινούργιων,
πραγματικά φαντασμαγορικών mules σε
έντονο ροζ μέσα στο μεσημέρι. Η λε-
πτεπίλεπτη γυναίκα με τα χρυσαφένια,
μακριά, τύπου Ραπουνζέλ μαλλιά ανηφό-
ριζε στα στενά δρομάκια της Πολιτείας
(με εκπληκτική θέα από πολύ ψηλά στην
Αττική) με τα ολοκαίνουργια, ανοιξιάτικα
mules του ιταλικού οίκου. Τα είχε συνδυ-
άσει με τζιν και χειροποίητο, χοντρό που-
λόβερ. Φόρεσε και πάλι τα «φευγάτα»
παπουτσάκια της, που έμοιαζαν με αυτά
της Σταχτοπούτας. Σήκωσε το κεφάλι της
και κοίταξε προς τη θεαματική βίλα. Εκεί
όπου το προηγούμενο βράδυ είχε πραγ-
ματοποιηθεί ένα ακόμα «κρυφό» (λόγω
των αυστηρών μέτρων για την Covid-19)
private dinner...
Βοηθητικό οικοδόμημα,
θορυβώδη πλυντήρια και
ένας... σεφ
Ενα μικρό φορτηγό είχε σταματήσει έξω από
το λαμπερό, κιτς όμως, mansion. Δύο άνθρω-
ποι από το προσωπικό της κατοικίας των γνω-
στών επιχειρηματιών τοποθετούσαν μέσα σε
αυτό σάκους οι οποίοι περιείχαν τραπεζο-
μάντηλα, πετσέτες αλλά και μικρές μάλλινες
εσάρπες οι οποίες δίνονταν στις κυρίες με
σκοπό να τυλίξουν τους καλοσχηματισμένους,
«ευαίσθητους» ώμους τους. Οι ιδιοκτήτες της
αχανούς κατοικίας διαθέτουν ένα άλλο, πιο
«ταπεινό» οικοδόμημα στην περιοχή της Κά-
τω Κηφισιάς. Εκεί λοιπόν το προσωπικό, σε
χώρους που βρίσκονται τεράστια, επαγγελμα-
τικού τύπου πλυντήρια, μεταφέρει όλα αυτά
που χρησιμοποιήθηκαν από τους καλεσμένους
στα ιδιωτικά μικρά, χρυσοφόρα όμως γεύμα-
τα. Η οικοδέσποινα ζήτησε να αποκτηθεί η
συγκεκριμένη κατοικία, κρυμμένη μέσα στο
πράσινο, με σκοπό να πλένονται οι λινές, χει-
ροποίητες πετσέτες, τα τραπεζομάντηλα αλλά
και τα σατέν μαύρα Armani σεντόνια της κρε-
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Πίνακας του
Yves Klein
Τα καινούργια
yachts και οι
αναβολές
λαμπρών
γεγονότων
Οι επιφανείς Λιβα-
νέζοι οι οποίοι κα-
τοικούν κυρίως στα
νότια προάστια της
ελληνικής πρωτεύου-
σας, επισκέπτονται
συχνά το Μόντε Κάρ-
λο. Οι αναβολές για
το φθινόπωρο δεν
αφορούν μόνο γά-
μους και βαπτίσεις.
Η εκδήλωση Save the
Ocean με τη σφρα-
γίδα του Λεονάρντο
Ντι Κάπριο θα πραγ-
ματοποιηθεί (αν όλα
πάνε καλά) στο τέλος
Σεπτεμβρίου, ενώ θα
προηγηθεί το θορυ-
βατοκάμαρας. Ο δυνατός ήχος των πλυντηρί- αποκλειστικά για τα gatherings γνωστών
ων στον κάτω όροφο της βίλας στην Πολιτεία επιχειρηματιών είναι κάτι περισσότερο
ενοχλούσε την ιδιοκτήτρια, λάτρη των outfits από αρκετά. Αυτό φυσικά δεν συμβαίνει
by Saint Laurent και Etro. Ετσι βρέθηκε η λύ- με όλους. Οι εκπρόσωποι της επιχει-
ση της μικρής κατοικίας στην Κάτω Κηφισιά. ρηματικής ελίτ δέχονται στις κουζίνες
Το τελευταίο ιδιωτικό δείπνο στο υπερπολυ- τους τους πλέον δημοφιλείς, έχοντας
τελές mansion φιλοξένησε πάντως έξι πολύ έτσι την ευκαιρία να κάνουν μια «μικρή
γνωστούς επιχειρηματίες με τις «πνιγμένες» επίδειξη» στους καλεσμένους τους. Σύ-
στα real diamonds συζύγους τους. Ο σεφ που ζυγος πανίσχυρου επιχειρηματία στα βόρεια
μαγείρεψε ειδικά είναι ο πλέον δημοφιλής προάστια αναφωνεί πάντα πριν ξεκινήσει ένα
στην Αθήνα. πλούσιο σε εδέσματα γεύμα. «Καλέσαμε τον Superyacht
νούμερο ένα σεφ να μαγειρέψει ειδικά για Nord
Οι αρραβώνες Φραγκίστα - εσάς». Τελικά έχει μεγάλη σημασία πώς πα-
ρασκευάζεις τη σάλτσα Βουργουνδίας ή το... βώδες πάντα Boat
Παναγιωτόπουλου ευφάνταστο κονσομέ. Η Εσθήρ την επόμενη Show. Η έκθεση με
Οι διάσημοι έλληνες σεφ οι οποίοι στο παρελ- μέρα από το dinner στην κατοικία της Πολιτείας ό,τι πιο τεχνολογικά
θόν εξέφραζαν παράπονα (τις «χρυσές εποχές» με πληροφόρησε γύρω από έναν αρραβώνα εξελιγμένο και πο-
οι ισχυροί του χρήματος καλούσαν ειδικά από ο οποίος συζητείται ήδη στα north suberbs. λυτελές στον κόσμο
το εξωτερικό επιφανείς συναδέλφους τους για Η Στεφανία Φραγκίστα, γόνος της γνωστής των σκαφών και αγο-
αστραφτερά, ιδιωτικά γεύματα), πρέπει τώρα οικογένειας, λίαν επιτυχημένη σχεδιάστρια ραστές τους πλέον
μέσα σε μια γκρίζα, εξαιρετικά δύσκολη εποχή μαγιό εδώ και χρόνια, και ο υιός του πρώην ισχυρούς επιχειρημα-
να αισθάνονται ικανοποιημένοι. Τα χρήματα υπουργού Πάνου Παναγιωτόπουλου, Θανά- τίες στον πλανήτη. Η
που κερδίζουν όταν καλούνται να μαγειρέψουν σης, πέρασαν βέρες. Αναμένονται οι γάμοι... παγκόσμια πανδημία
τρομάζει. Ισως γι’ αυ-
Η Αμάλ και οι Λιβανέζοι τό πολλά σημαντικά
γεγονότα «μετατίθε-
της Αθήνας νται» για Σεπτέμβριο
Η οικοδέσποινα στο mansion της Πολιτείας το - Οκτώβριο. Προβλέ-
οποίο μοιάζει με πύργο στη βρετανική εξοχή πω ότι τα outfits της
(η ίδια και ο σύζυγός της επισκέπτονται πάντα νεαρής, ταλαντούχας
τον Ιούνιο το Ασκοτ για να απολαύσουν μαζί designer (πολωνικής
με γαλαζοαίματους και τζετ σέτερ τις εμβλη- καταγωγής) Magda
ματικές ιπποδρομίες) φορούσε στη διάρκεια Rutryn (μίνιμαλ αλ-
του dinner ένα floral outfit by Giambatista Valli, λά και sexy) θα φο-
αγαπημένου designer της Αμάλ Αλαμουντίν- ρεθούν τρελά από
Κλούνεϊ. Το είχε συνδυάσει μάλιστα με δω- κυρίες και δεσποινί-
δεκάποντα πέδιλα στο χρώμα τού... τοματο- δες. Αφήνω το βλέμ-
πελτέ, όπως σχολίαζαν γελώντας δύο από τις μα μου να «χαθεί»
προσκεκλημένες. Η λιβανέζικης καταγωγής στο απέραντο γαλάζιο
Αμάλ, έλεγε κυρία η οποία είναι επίσης από ενός πίνακα του Yves
τη συγκεκριμένη χώρα, υποστηρίζει με πάθος Klein...
τους συμπατριώτες της σχεδιαστές, ιδιαίτερα
τους νεότερους, μέλη μιας ομάδας για την
οικονομική ενίσχυση της Βηρυτού. Η πόλη
προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της μετά
από εκείνη την τρομακτική έκρηξη πριν από
μερικούς μήνες. Η σύζυγος του Τζορτζ Κλούνεϊ
επιλέγει μάλιστα μαζί με την Μπιγιονσέ τσάντες
του brand Sarah’s Bag. Ευαισθητοποιημένη
πάντα η διάσημη δικηγόρος σε θέματα που
έχουν να κάνουν με την επιβίωση φτωχότερων
κοινωνικών στρωμάτων αλλά και τη διάσω-
ση μνημείων με μεγάλη ιστορία. Στο private
dinner ακούσαμε επίσης ότι οι γάμοι του υιού
πασίγνωστων Λιβανέζων οι οποίοι διαμένουν Ροζ mules Prada
στη χώρα μας μετατίθεται για τον Σεπτέμβριο.
Πάντα με φόντο το Μόντε Κάρλο.
Τζορτζ και Αμάλ Κλούνεϊ
 Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

7
Science 3
Η δυναμική Παιδιά:
των παγετώνων: Οι «σιωπηλοί» φορείς
Τι συνέβη στα Ιμαλάια και μεταδότες του ιού

SARS-CoV-2
Πώς χτίζεται
το τείχος
σ. 4-5
Την ταυτότητα και την ποιότητα των αντισωμάτων που παράγονται έπειτα από την έκθεση
της ανοσίας
στον ιό ή σε εμβόλιο μελετούν η ελληνίδα ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Ροκφέλερ Θεοδώρα
Χατζηιωάννου και οι συνεργάτες της. Ενα φάρμακο υπό δοκιμή αλλά και συμπεράσματα τα
οποία καθοδηγούν τον σχεδιασμό των εμβολιασμών είναι οι καρποί των μελετών τους

Η
Ντενίζ Γκαρσία είναι αναπληρώτρια καθη-
γήτρια Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών
Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Northeastern
στη Βοστώνη των ΗΠΑ. Είναι επίσης σύμ-
βουλος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών
για τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και
ρομποτικής για στρατιωτικούς σκοπούς
και συγγραφέας. Η αμερικανίδα καθηγή-
τρια δεν κρύβει την άποψή της ότι τα έθνη θα πρέ-
πει να δώσουν προτεραιότητα στην «ασφάλεια των
ανθρώπων και στο κοινό καλό και όχι στους εξο-
πλισμούς», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει σε
πρόσφατο άρθρο της στην επιθεώρηση «Nature».
Η αμερικανίδα επιστήμονας είναι πεπεισμένη ότι η
ισχύς των όπλων δεν καθιστά τον κόσμο καλύτερο
για τους πολίτες και ότι η πανδημία το απέδειξε
περίτρανα: ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία, Ρωσία και Σαουδική
Αραβία είναι οι χώρες οι οποίες αντιπροσωπεύουν
περί το 62% του παγκόσμιου προϋπολογισμού για
τους εξοπλισμούς. Και όμως, οι τρεις από αυτές
(ΗΠΑ, Ρωσία και Ινδία) επλήγησαν ιδιαίτερα βά-
ναυσα από τον ιό. Απέτυχαν δηλαδή να προστατεύ-
σουν τους πολίτες τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων
γνωμη
Δείξε μου
τις προτεραιότητές σου
ιωαννα σουφλερη
soufleri@tovima.gr
Εθνών, στη διάρκεια του 2019 στο 96% των χωρών
σημειώθηκαν εκδηλώσεις βίας όταν οι πολίτες δι-
αδήλωναν ενάντια στον ρατσισμό, την αστυνομική
βία, τη διαφθορά και την οικονομική δυσπραγία.
Με άλλα λόγια, λέει η αμερικανίδα επιστήμονας, οι
πολίτες όλου του κόσμου νιώθουν την ανάγκη να
διαμαρτυρηθούν για λόγους οι οποίοι θα μπορού-
σαν να εκλείψουν και μάλιστα με κόστος μικρότε-
ρο από αυτό των εξοπλισμών. Και εξηγεί ότι ενώ
το 10,6% του Παγκόσμιου Ακαθάριστου Εθνικού
Προϊόντος ξοδεύεται σε εξοπλισμούς, θα αρκούσε
το 1% αυτού για να ληφθούν τα μέτρα που απαι-
τούνται για την προστασία του περιβάλλοντος και
το 5% για να υποστηριχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη.
Κατά την αμερικανίδα ειδικό, οι συνέπειες της
κλιματικής αλλαγής (φυσικές καταστροφές, όπως
πλημμύρες και πυρκαγιές, ερημοποίηση κ.λπ.) θα
οδηγήσουν σε μεταναστεύσεις πληθυσμών, θα εντεί-
νουν τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες και θα δημι-
ουργήσουν εκρηκτικές συνθήκες. Με τα παραπάνω
φαίνεται μάλιστα να συμφωνεί και ο Μπιλ Γκέιτς, ο
οποίος δήλωσε πρόσφατα ότι θεωρεί την κλιματική
αλλαγή την επόμενη παγκόσμια απειλή.
Σε μια περίοδο κατά την οποία η ανθρωπότητα δο-
κιμάζεται από ένα παθογόνο το οποίο πιθανότατα
αναδύθηκε εξαιτίας της υπερεκμετάλλευσης και
της καταστροφής των φυσικών οικοσυστημάτων,
ίσως θα έπρεπε να σκεφτούμε τρόπους να αποφύ-
γουμε τα λάθη του παρελθόντος. Και φωνές όπως
αυτές των Ντενίζ Γκαρσία και Μπιλ Γκέιτς αξίζει
ίσως να μας προβληματίσουν.
22 TO BHMA science
Ε
χει περάσει ήδη ένας χρόνος από
την έναρξη της πανδημίας από τον
κορωνοϊό SARS-CoV-2. Η νόσος
COVID-19 μονοπώλησε το ενδια-
φέρον της επιστήμης για όλο το
περασμένο έτος με διαρκώς συσ-
σωρευόμενη νέα γνώση. Πλέον
για τη νόσο COVID-19 γνωρίζουμε
ότι πρόκειται για ένα πολυσυστηματικό
νόσημα που μπορεί να προσβάλει διαφο-
ρετικά όργανα του οργανισμού. Αυτό που
δεν γνωρίζαμε είναι ότι η νόσος μπορεί
να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες και
επιπλοκές. O όρος παρατεταμένη νόσος
COVID-19 (long CΟVID) επινοήθηκε και
χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα μέσα κοι-
νωνικής δικτύωσης τον Μάιο του 2020
από ασθενείς που βίωναν παρατεταμένα
συμπτώματα μετά την οξεία φάση της νό-
σου πριν ακόμα δημοσιευθούν οι πρώτες
επιστημονικές ανακοινώσεις.
Νόσος μακράς διαρκείας
Η παρατεταμένη νόσος COVID-19 δεν
έχει έναν καθορισμένο ορισμό. Σύμφω-
να με τις Βρετανικές Εθνικές Οδηγίες
ορίζεται ως η επιμονή των συμπτωμά-
των για περισσότερες από 4-12 εβδομά-
δες, ενώ η παραμονή των συμπτωμάτων
πέραν των τριών μηνών αναφέρεται ως
απώτερο COVID σύνδρομο (post-COVID
syndrome). Η παρατεταμένη νόσος χαρα-
κτηρίζεται από την παρουσία ποικίλων συ-
μπτωμάτων από διαφορετικά συστήματα
του οργανισμού με κυμαινόμενη ένταση,
τα οποία μπορεί να οφείλονται στη νόσο
COVID-19 αυτή καθαυτή ή μπορεί να είναι
και συμπτώματα απότοκα της νοσηλείας
σε μονάδα εντατικής θεραπείας ή άλλων
επιπλοκών κατά τη διαδρομή της νόσου.
Μέχρι και σήμερα, η πραγματική επίπτω-
ση της παρατεταμένης νόσου COVID-19
παραμένει αδιευκρίνιστη. Η πιθανότη-
τα εμφάνισης συμπτωμάτων για μακρό
χρονικό διάστημα δεν σχετίζεται πάντα
με τη βαρύτητα στην οξεία φάση. Ακόμα
και ασθενείς με ήπια νόσηση που δεν
χρειάστηκαν νοσηλεία μπορεί να εμφα-
νίσουν παρατεταμένα συμπτώματα. Οι
πρώτες δημοσιευμένες μελέτες έδειξαν
ότι περίπου 20%-30% των ασθενών που
ανάρρωσαν από την οξεία φάση συνέχι-
ζε να έχει συμπτώματα πέραν του μήνα.
Μια τηλεφωνική έρευνα στις ΗΠΑ μεταξύ
ατόμων με θετικό τεστ για τον ιό SARS-
CoV-2 έδειξε ότι ένας στους τρεις ανέ-
φερε συμπτώματα για περισσότερο από
Η παρατεταμένη νόσος COVID-19 δεν
έχει έναν καθορισμένο ορισμό. Σύμφωνα
με τις Βρετανικές Εθνικές Οδηγίες
ορίζεται ως η επιμονή των συμπτωμάτων
για περισσότερες από 4-12 εβδομάδες,
ενώ η παραμονή των συμπτωμάτων πέραν
των τριών μηνών αναφέρεται ως απώτερο
COVID σύνδρομο
Η έγκαιρη αναγνώριση
επιπλοκών της νόσου,
η έγκαιρη θεραπεία και
η ολιστική φροντίδα από
μια εξειδικευμένη ομάδα
επαγγελματιών υγείας
είναι καίριας σημασίας
για την ψυχοσωματική
υγεία, την ευεξία
και την ποιότητα ζωής
των ασθενών
Αρθρο
Απώτερες επιπλοκές
της νόσου COVID-19
Των Ελένης Κορομπόκη, Δημήτριου Κοντογιάννη,
Μελέτιου Α. Δημόπουλου
τρεις εβδομάδες. Δεδομένα από τη Βρε-
τανία έδειξαν ότι περίπου 20% των ατό-
μων με θετικό τεστ είχαν παρατεταμένα
συμπτώματα για περισσότερες από πέντε
εβδομάδες, ενώ 10% είχαν συμπτώματα
πέραν του τριμήνου. Μεταξύ των ασθενών
που χρειάστηκαν νοσηλεία το ποσοστό
εκείνων που εμφάνισαν παρατεταμένα
συμπτώματα ήταν μεγαλύτερο έως και
80% σε κάποιες μελέτες. Πρόσφατα δε-
δομένα από τη Γιουχάν σε δείγμα 1.733
νοσηλευόμενων ασθενών έδειξαν ότι η
πλειονότητα είχε τουλάχιστον ένα σύ-
μπτωμα έξι μήνες μετά την έξοδό τους
από το νοσοκομείο, με πιο συχνά την κό-
πωση και τη μυϊκή αδυναμία σε ποσοστό
άνω του 60%.
Αγνωστη αιτιολογία
Παραμένει ακόμη άγνωστο γιατί κάποιοι
ασθενείς αναρρώνουν πλήρως μετά την
οξεία φάση της νόσου ενώ άλλοι συνε-
χίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα για
παρατεταμένο διάστημα. Φαίνεται ότι
οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εκδηλώ-
σουν παρατεταμένα συμπτώματα σε σχέση
με τους άντρες. Η παχυσαρκία αποτελεί
επίσης παράγοντα κινδύνου. Η εμπειρία
από άλλους ιούς και τα μέχρι τώρα βιβλι-
ογραφικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι η
παρατεταμένη συμπτωματολογία μπορεί
να αποδίδεται σε μόνιμη βλάβη κάποιων
οργάνων από τον ιό (όπως π.χ. των πνευ-
μόνων και της καρδιάς), σε σύνδρομο χρό-
νιας κόπωσης το οποίο έχει περιγραφεί
και μετά από άλλες ιώσεις (π.χ. άλλους
κορωνοϊούς, τον ιό Ebola, τον ιό της λοι-
μώδους μονοπυρήνωσης), σε σύνδρομο
που σχετίζεται με τη νοσηλεία σε ΜΕΘ
ή σε παρατεινόμενη συμπτωματολογία
που σχετίζεται με τον ιό αυτόν καθαυτό.
Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να έχουν εμ-
μένουσα φορεία του ιού λόγω αδυναμίας
του ανοσοποιητικού τους συστήματος ή
μπορεί να επαναμολυνθούν με κάποιο
άλλο στέλεχος του ιού. Επιπλέον σε κά-
ποιες περιπτώσεις κατά τη διαδρομή της
νόσου έχει παρατηρηθεί μια έντονη φλεγ-
μονώδης αντίδραση λόγω ανοσολογικής
διέγερσης που οδηγεί σε μόνιμες βλάβες.
Τέλος, μπορεί να υπάρχει και μια συνιστώ-
σα μετατραυματικού στρες ιδιαίτερα σε
άτομα με ιστορικό αγχώδους διαταραχής,
κατάθλιψης, διαταραχών ύπνου ή άλλων
ψυχικών διαταραχών.
Συμπτώματα
Τα κυριότερα εμμένοντα συμπτώματα της
νόσου COVID-19 περιλαμβάνουν τη χρό-
νια κόπωση, τις διαταραχές συγκέντρωσης
σε ποσοστό πάνω από 50%. Τα συμπτώ-
ματα μπορεί να προέρχονται από σχεδόν
όλα τα συστήματα του οργανισμού: από
το αναπνευστικό αναφέρεται δύσπνοια,
χρόνιος βήχας, από το καρδιαγγειακό
αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία, ορθοστα-
τική υπόταση, ή ακόμα και πιο σοβαρές
επιπλοκές όπως μυοκαρδίτιδα, από το
νευρικό σύστημα διαταραχές μνήμης και
συγκέντρωσης, κεφαλαλγία και ίλιγγοι.
Από τα υπόλοιπα συστήματα έχουν ανα-
φερθεί ανοσμία και αγευσία, μυαλγίες,
αρθραλγίες, χρόνιος πόνος, δεκατική πυ-
ρετική κίνηση, εξανθήματα, τριχόπτωση,
διαταραχές των ονύχων, διάρροιες και
έμετοι. Συχνά αναφέρονται διαταραχές
από την ψυχική σφαίρα, όπως διαταραχές
του ύπνου, άγχος, κατάθλιψη και διατα-
ραχή μετατραυματικού στρες. Στην περί-
οδο μετά τη νόσηση οι ασθενείς μπορεί
να εμφανίσουν σακχαρώδη διαβήτη και
χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Επιπλέον
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
ένα ποσοστό μπορεί να εμφανίσει αύξη-
ση των ηπατικών ενζύμων και επιδείνωση
της νεφρικής λειτουργίας. Τέλος, μπορεί
να παρατηρηθεί εμμένουσα αύξηση των
δεικτών φλεγμονής, αυξημένη πιθανότητα
θρομβώσεων, καθώς και πυροδότηση ή
έξαρση αυτοάνοσων νοσημάτων.
Ολιστική διαχείριση
Οι μακροπρόθεσμες επιπλοκές καθιστούν
αναγκαία την παρακολούθηση των ασθε-
νών που νόσησαν από COVID-19 για μα-
κρό χρονικό διάστημα. Δεδομένης της πο-
λυσυστηματικής φύσης της νόσου και της
πληθώρας κλινικών εκδηλώσεων, η πα-
ρακολούθηση των ασθενών θα πρέπει να
γίνεται σε ειδικά οργανωμένες δομές από
μια διεπιστημονική ομάδα επιστημόνων
υγείας. Τα συστήματα υγείας θα πρέπει
να εστιάσουν στις όλο και αυξανόμενες
ανάγκες παρακολούθησης των ασθενών
που έχουν νοσήσει από COVID-19. Ηδη
σε χώρες όπως π.χ. η Μ. Βρετανία, η Γαλ-
λία, η Αυστραλία ενισχύεται η οργάνωση
και λειτουργία post-COVID ιατρείων. Σε
αρκετά συστήματα υγείας έχουν εκδοθεί
εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες για τη
διαχείριση των ασθενών και την αποκα-
τάστασή τους μετά από παρατεινόμενη νό-
σο COVID-19. Κλειδί στη λειτουργία των
post-COVID ιατρείων είναι η συνεργασία
μεταξύ των διαφορετικών ειδικοτήτων
και η λειτουργία με βάση οργανωμένα
πρωτόκολλα.
Η έγκαιρη αναγνώριση επιπλοκών της νό-
σου, η έγκαιρη θεραπεία και η ολιστική
φροντίδα από μια εξειδικευμένη ομάδα
επαγγελματιών υγείας είναι καίριας σημα-
σίας για την ψυχοσωματική υγεία, την ευ-
εξία και την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Η τρέχουσα ερευνητική δραστηριότητα
που εστιάζει στο πεδίο της επιδημιολο-
γίας και των μηχανισμών πρόκλησης θα
συμβάλει στη βέλτιστη διαγνωστική και
θεραπευτική προσέγγιση της παρατετα-
μένης νόσου COVID-19.
Η κυρία Ελένη Κορομπόκη είναι
παθολόγος, υπεύθυνη Μονάδας
COVID-19 Νοσοκομείου Αλεξάνδρα,
ο κ. Δημήτριος Κοντογιάννης είναι
καθηγητής Λοιμωξιολογίας, κάτοχος της
Εδρας Robert C. Hickey Chair
in Clinical Care, MD Anderson
Cancer Center, Χιούστον, ΗΠΑ,
και ο κ. Μελέτιος Α. Δημόπουλος είναι
καθηγητής Θεραπευτικής - Αιματολογίας
- Ογκολογίας, πρύτανης ΕΚΠΑ.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: REUTERS/Nacho Doce
Κυριακή 14 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2021
ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ
Καταγεγραμμένη θετικότητα: Αγγλία
Εκτίμηση ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ θετικότητας: Αγγλία
2
1,8
1,6
1,4
1,2
θετικοτητα
1 κρούσματα, ως ποσοστό κάθε
0,8
0,6
0,4
0,2
0
Παιδιά/έφηβοι σε ηλικία σχολείου
ηλικια
Μ
ετά το πρώτο lockdown έως
και τον Οκτώβριο ακούγαμε
ότι αποκλείεται να ξαναληφθεί
ένα τόσο δραστικό μέτρο. Εν
τούτοις, lockdown ξαναέγινε
και αυτές τις ημέρες μαθαίνου-
με μια νέα έννοια: τον «εγκλει-
σμό στον εγκλεισμό». Υπάρχει
λόγος: λόγω έλλειψης έγκαιρων δεδομέ-
νων, δεν είναι ξεκάθαρο ποια μέτρα λει-
τουργούν σωστά και ποια όχι. Μάλιστα,
κάποια μέτρα οδηγούν σε υποκατάσταση
δραστηριοτήτων με άλλες, που μπορεί ενί-
οτε να συμβάλλουν ακόμα περισσότερο
στη διασπορά του ιού!
Τα σχολεία άνοιξαν, για να κλείσουν και
να ξανανοίξουν και τελικά να ξανακλεί-
σουν. Κάτι ανάλογο συνέβη και με το λια-
νεμπόριο.
Γιατί αλλάζουν τα μέτρα τόσο συχνά, και
μάλιστα συχνά σε αντίθετες κατευθύν-
σεις, άνοιξε-κλείσε; Φυσικά σε πανδημί-
ες, καθώς αλλάζει η διασπορά, τα μέτρα
αναπροσαρμόζονται. Ομως εδώ η πηγή
των αλλαγών είναι εν μέρει διαφορετική.
Το πρόβλημα είναι ότι η Ελλάδα (όπως
και σχεδόν όλες οι υπόλοιπες χώρες) δεν
μετράει την πανδημία σε πραγματικό χρό-
νο. Οι ειδικοί περιμένουν να αξιολογή-
σουν τα προηγούμενα μέτρα βάσει δεδο-
μένων που αποτυπώνουν την κατάσταση
με καθυστέρηση εβδομάδων. Τα όποια
νέα μέτρα αντιδρούν σε παρελθόντα γε-
γονότα και ανταποκρίνονται με καθυ-
στέρηση. Ενίοτε η κατάσταση είναι ήδη
χειρότερη από ό,τι νομίζουμε, με αποτέ-
λεσμα ελλιπή μέτρα – ενίοτε μέτρα αίρο-
νται καθυστερημένα, καθώς αργούμε και
να αντιληφθούμε την επιδημική βελτίωση
της κατάστασης.
Καθημερινά ανακοινώνεται ο αριθμός
κρουσμάτων αλλά και ο λεγόμενος «δεί-
κτης θετικότητας». Δυστυχώς αυτά όχι
μόνο δεν παρέχουν αρκετές πληροφορίες,
αλλά αποτυπώνουν και μια διαστρεβλω-
μένη εικόνα. Καθώς τα τεστ (ορθώς) δεν
είναι υποχρεωτικά, δεν είναι και αντι-
προσωπευτικά – και δεν εννοούμε την
κλασική έννοια του αντιπροσωπευτικού
δείγματος ως προς δημογραφικά στοι-
χεία. Είναι λογικό αυτός ο οποίος έχει
συμπτώματα ή εκτέθηκε σε περιβάλλον
υψηλού ρίσκου να είναι πιο πιθανό να
θέλει να τεσταριστεί. Για τον ίδιο λόγο
τα «τυχαία» rapid tests που προσφέρονται
στον δρόμο και στις πλατείες δεν είναι
Καταγεγραμμένη θετικότητα: Ελλάδα
Ανθρωποι σε ηλικία σύνταξης
Πηγές: ONS, ΕΟΔΥ, υπολογισμοί συγγραφέων
Αρθρο
Η έλλειψη δεδομένων
και το γιογιό της πανδημίας
Των Σωτήρη Γεωργανά, Σωτήρη Βανδώρου
τυχαία και υποφέρουν από σφάλμα αυ-
τοεπιλογής.
Οπως δείχνουμε και σε πρόσφατη μελέτη
μας, το σφάλμα αυτοεπιλογής μεγαλώνει
με το κόστος του τεστ (σε χρόνο αναμονής
ή χρηματικό κόστος) και μεταβάλλεται με
την ηλικία. Σημαντικό ρόλο δείχνει να παί-
ζει και η διασπορά του κορωνοϊού στην
κοινότητα – άρα το σφάλμα μεταβάλλεται
χρονικά και γεωγραφικά. Ο αριθμός των
ημερήσιων τεστ διαφέρει ανάλογα με τη
ζήτηση, δηλαδή αυξάνεται όσο μεγαλώ-
νει η διασπορά. Αρα ο «δείκτης θετικό-
τητας» που χρησιμοποιείται ευρέως και
ανακοινώνεται και από το Ευρωπαϊκό
Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων
(ECDC) δεν προσφέρεται για εξαγωγή
συμπερασμάτων.
Θα ήταν χρήσιμο να τεστάρουμε συνέχεια
ολόκληρο τον πληθυσμό, όμως το κόστος
είναι μεγάλο και πρακτικά δύσκολο στην
εφαρμογή. Μια άλλη λύση είναι να τεστά-
ρουμε με μεγάλη συχνότητα ένα σταθερό
Το σφάλμα αυτοεπιλογής
στη μέτρηση της
πανδημίας εξηγεί
και το φαινόμενο στα
σχολεία, που πιθανώς
συνευθύνεται για τη νέα
έξαρση
αντιπροσωπευτικό δείγμα. Ακόμα και εκεί
υπάρχει αυτοεπιλογή, από άτομα τα οποία
συστηματικά εκτίθενται σε περιβάλλον
υψηλού ρίσκου, ενώ το κόστος παραμένει
μεγάλο. Στη μελέτη μας προτείνουμε έναν
εύκολο και φθηνό τρόπο για καθημερινή
εκτίμηση του πραγματικού αριθμού κρου-
σμάτων στην κοινότητα. Με πειραματική
μέθοδο, μαθαίνουμε από ικανό στατιστικά
δείγμα αν έχει συμπτώματα. Επειτα υπο-
λογίζουμε στα ήδη συμβαίνοντα τεστ τι
ποσοστό ατόμων με συμπτώματα φέρουν
τον ιό (εδώ δεν υπάρχει σφάλμα αυτοεπι-
λογής). Συνδυάζοντας τα δύο, μπορούμε
να υπολογίζουμε τον αριθμό κρουσμάτων
σε πραγματικό χρόνο με μεγάλη ακρίβεια.
Τι γίνεται στα σχολεία;
Το σφάλμα αυτοεπιλογής στη μέτρηση της
πανδημίας εξηγεί και το φαινόμενο στα
σχολεία, που πιθανώς συνευθύνεται για
τη νέα έξαρση. Οι μελέτες περί σχολεί-
ων αντιφάσκουν. Υπάρχει διαδεδομένη
εντύπωση ότι τα σχολεία είναι ακίνδυνα,
επειδή παιδιά 17 και κάτω είναι μόλις
6,6% των καταγεγραμμένων κρουσμά-
των έναντι 17% των ανθρώπων άνω των
65! Μετράμε όμως έτσι τη διασπορά; Τα
παιδιά είναι συνήθως ασυμπτωματικά,
οπότε, σύμφωνα με τα πορίσματά μας,
αισθάνονται πολύ χαμηλότερη ανάγκη για
τεστ σε σχέση με τους ενηλίκους και κατα-
γράφονται λιγότερα κρούσματα. Μελέτη
της Βρετανικής Στατιστικής Υπηρεσίας
(σε σταθερό δείγμα ανά τακτά χρονικά
διαστήματα) δείχνει ότι τα παιδιά είναι
κάπου πέντε φορές πιθανότερο να έχουν
τον ιό από ό,τι οι ηλικιωμένοι!
science TO BHMA 33
Αγγλία: Θετικότητα
των επίσημων τεστ έναντι
εκτιμώμενης πραγματικής θετικότητας,
ανά ηλικιακή ομάδα. Η πραγματικότητα
είναι αντίθετη των κρουσμάτων: οι
νέοι κολλάνε περισσότερο από τους
(αρκετά) μεγαλύτερους.
Ελλάδα: Συνολικά καταγεγραμμένα
ηλικιακής ομάδας. Στοιχεία
πραγματικής θετικότητας δεν
υπάρχουν. Εύλογα θεωρείται
αντίστοιχη της Αγγλίας.
Από το υπουργείο Παιδείας ανακοινώ-
θηκε ότι «ο “δείκτης θετικότητας” στα
σχολεία είναι μόνο 0,23%». Με τι συγκρί-
νεται αυτό; Τι ποσοστό του πληθυσμού
έχει τον ιό; Στον γενικό πληθυσμό 0,23%
θα σήμαινε πάνω από 25.000 ενεργά
κρούσματα, αρκετά περισσότερα από τα
επίσημα ενεργά κρούσματα σήμερα. Αν
η θετικότητα έχει υπολογιστεί σωστά στα
σχολεία, είναι υψηλότερη από αυτή των
μεγάλων; Δυστυχώς, μην υπολογίζοντας
τα κρούσματα σε πραγματικό χρόνο, δεν
μπορούμε να αξιολογήσουμε τη θετικό-
τητα στα σχολεία ως σχετικά χαμηλή/
υψηλή και συνεπώς να συμπεράνουμε
αν τα σχολεία συμβάλλουν δυσανάλογα
στη διασπορά του ιού. Η μελέτη της ΒΣΥ
όμως είναι ιδιαίτερα δυσοίωνη: τα παι-
διά μάλλον μια χαρά κολλάνε κορωνοϊό.
Αντιλαμβανόμαστε πλήρως τη σημασία
που έχει η λειτουργία των σχολείων για
τα παιδιά και τους γονείς. Ομως πρέπει
να γνωρίζουμε τι συμβαίνει, ώστε να απο-
φασίζουμε βάσει καλά πληροφορημένων
σταθμίσεων.
Η εκτίμηση των κρουσμάτων σε πραγμα-
τικό χρόνο βοηθάει στο να κατανοήσουμε
ποια μέτρα συμβάλλουν στον περιορισμό
της διασποράς (και σε τι βαθμό) και ποια
όχι, ώστε να γίνονται στοχευμένες παρεμ-
βάσεις με αναμενόμενο εκ των προτέρων
αποτέλεσμα, αντί να δοκιμάζονται και
να αλλάζουν συνέχεια, με ό,τι αυτό συ-
νεπάγεται.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας είναι από
μόνη της πολύ δύσκολη. Με το να μη χρη-
σιμοποιούμε τα καλύτερα δυνατόν δεδο-
μένα ή να χρησιμοποιούμε δείκτες που
αποτυπώνουν την προ εβδομάδων κατά-
σταση, μειώνεται η αποτελεσματικότητα
των όπλων που έχουμε στη διάθεσή μας,
έχουμε καθυστερημένη λήψη μέτρων, κό-
πωση και σύγχυση του πληθυσμού και εν
τέλει μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό
κόστος.
Ο κ. Σωτήρης Γεωργανάς είναι αν.
καθηγητής Οικονομικών (Θεωρία
Παινγίου & Συμπεριφορά) στο
City, University of London (sotiris.
georganas.1@city.ac.uk), και ο κ.
Σωτήρης Βανδώρος είναι αν. καθηγητής
Οικονομικών Υγείας στο King’s College
London και adjunct αν. καθηγητής στη
Σχολή Δημόσιας Υγείας του Harvard
(vandoros@hsph.harvard.edu).
4 4 TO BHMA science
Ανοσολογία
Της Θεοδώρας Ν. Τσώλη
thtsoli@tovima.gr
Από τον περασμένο Μάρ-
τιο, οπότε και ο πλανή-
της μπήκε στον (σκληρό)
χορό των (σκληρών) λο-
κντάουν εξαιτίας της κο-
ρωνο-πανδημίας, η ελλη-
νίδα – Ροδίτισσα για την
ακρίβεια – αναπληρώτρια
καθηγήτρια Ιολογίας στο
φημισμένο Πανεπιστήμιο
Ροκφέλερ στη Νέα Υόρκη
δρ Θεοδώρα Χατζηιωάν-
νου έχει πάρει άδεια μόλις
για δύο ημέρες. Εδώ και
σχεδόν έναν χρόνο περνά
ατελείωτες ώρες καθημε-
ρινά στο εργαστήριο, όπου
μαζί με τον σύζυγό της, τον
διακεκριμένο παγκοσμίως
καθηγητή Ιολογίας Πολ
Μπιένιας, προσπαθούν να
δώσουν απαντήσεις σε ορι-
σμένα από τα πιο «καυτά»
επιστημονικά πανδημικά
ερωτήματα, όπως το πόσα
και τι είδους αντισώματα
παράγονται στον ανθρώπι-
νο οργανισμό ύστερα από
φυσική νόσηση αλλά και
μετά τον εμβολιασμό, πόσο
διαρκεί η ανοσία σε άτομα
που νόσησαν αλλά και σε
όσα εμβολιάζονται, καθώς
και αν τα υπάρχοντα εμβό-
λια είναι αποτελεσματικά
και ενάντια στις μεταλλά-
ξεις του νέου κορωνοϊού.
Υποψήφια
θεραπεία
Οι μελέτες τους σχετικά με
την αντισωματική απόκριση
έχουν μάλιστα οδηγήσει,
όπως αναφέρει αποκλει-
στικά στο ΒΗΜΑ-Science
η δρ Χατζηιωάννου, σε μια
νέα, πιθανώς πιο υποσχό-
μενη από τις υπάρχουσες,
θεραπεία μονοκλωνικών
αντισωμάτων, η οποία
βρίσκεται ήδη σε πρώτη
φάση κλινικών δοκιμών
ασφαλείας και σύντομα,
σε συνεργασία με μεγάλη
φαρμακευτική εταιρεία,
αναμένεται να περάσει
στη δεύτερη φάση των δο-
κιμών αποτελεσματικότη-
τας. Στη συζήτησή μας η
ελληνίδα καθηγήτρια του
Ροκφέλερ τονίζει πως τα
ερωτηματικά σχετικά με
τον νέο κορωνοϊό συνεχί-
ζουν να είναι περισσότερα
από τις... τελείες, καθώς η
πανδημία – όσο και αν μας
Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιολογίας του Πανεπιστημίου Ροκφέλερ
Θεοδώρα Χατζηιωάννου δίνει μέσα από τις μελέτες της απαντήσεις
για την παραγωγή αντισωμάτων ύστερα από φυσική νόσηση και εμβολιασμό
ενάντια στoν SARS-CoV-2. Η σημασία των ευρημάτων της για τη ζωή όλων μας
Ερευνα
στην «καρδιά»
της ανοσίας
ενάντια στον
νέο κορωνοϊό
φαίνεται, δικαιολογημένα,
ατελείωτη – είναι ακόμη...
πολύ μικρής ηλικίας. Ωστό-
σο οι έρευνες της ίδιας και
της υπόλοιπης (ιολογικής)
dream team στην οποία
συμμετέχει έχουν ήδη φω-
τίσει αρκετές πτυχές της
απόκρισης του ανθρώπι-
νου οργανισμού στον νέο
κορωνοϊό, φέρνοντας ένα
βήμα πιο κοντά την οριστι-
κή λήξη του αγώνα επιβίω-
Τα προκαταρκτικά
ευρήματα δείχνουν
ότι μετά τη λήψη
μόνο μίας δόσης
των εμβολίων
τα επίπεδα
αντισωμάτων είναι
πολύ χαμηλά, η
δεύτερη δόση είναι
εκείνη που κάνει τη
διαφορά
παρακολουθήσουμε την
αντισωματική απόκριση
και σε αυτά. Παράλληλα ο
συνεργάτης μας, καθηγη-
τής Μοριακής Ανοσολογί-
ας του Ροκφέλερ Μισέλ
Νουσενσουάιγκ, είναι
από τους κορυφαίους
παγκοσμίως στην κλω-
νοποίηση αντισωμάτων.
Ετσι, όταν ανακαλύπτουμε
τα πιο ισχυρά αντισώμα-
τα στο πλάσμα, εκείνος
μπορεί να τα κλωνοποι-
ήσει. Αυτό μας βοηθά να
κατανοήσουμε καλύτερα
την απόκριση του ανοσο-
ποιητικού συστήματος –
τόσο την ποσοτική όσο
και την ποιοτική – στον ιό
και συγχρόνως να βρούμε
τους καλύτερους υποψη-
φίους για θεραπείες μονο-
κλωνικών αντισωμάτων».
Ισχυρά
αντισώματα
Εχουν μάλιστα βρεθεί δύο
σε συντομότερο χρονικό τέτοια ισχυρά αντισώμα-
διάστημα από το αν με- τα – C144 και C135 – μέ-
λετούσαμε ολόκληρο τον σα από την ανάλυση εκα-
ιό και παράλληλα μας δί- τοντάδων υποψηφίων. «Ο
νουν τη δυνατότητα της συνδυασμός των δύο αντι-
ταυτόχρονης ανάλυσης με- σωμάτων είδαμε ότι είναι
γάλου αριθμού δειγμάτων. άκρως αποτελεσματικός
Επίσης δεν απαιτούν ερ- ενάντια στον ιό και μόλις
γαστήριο με πολύ υψηλό πριν από μερικές ημέρες
επίπεδο βιοασφάλειας. Τα συνάψαμε συμφωνία με
συγκριτικά αποτελέσματα τη φαρμακευτική εταιρεία
με ομάδες που δουλεύουν Bristol Myers Squibb για
με ολόκληρο τον ιό δεί- παραγωγή των αντισωμά-
χνουν ότι η μέθοδός μας των και έναρξη κλινικών
είναι εξίσου ακριβής». δοκιμών της θεραπείας σε
Με αυτά τα συστήματα νοσηλευόμενους ασθενείς
η ερευνητική ομάδα δεν εκτός ΜΕΘ – πιθανώς
εξετάζει μόνο πώς ο ιός όμως, αν όλα πάνε καλά,
εισβάλλει στα ανθρώπινα η θεραπεία να χορηγείται
κύτταρα αλλά και πώς τα στο μέλλον και σε άτομα
αντισώματα που παράγει με υποκείμενα νοσήματα
ο οργανισμός εναντίον του εκτός νοσοκομείου. Οι
τον εμποδίζουν από το να μελέτες για την ασφάλεια
«αλώσει» τα κύτταρα – πρό- της θεραπείας σε μικρό
κειται για τα αποκαλούμε- αριθμό εθελοντών έχουν
να εξουδετερωτικά αντισώ- ξεκινήσει μέσα στο Ροκ-
σης με σκορ που θα είναι επιφανείας και στη θέ-
ματα. «Χρησιμοποιούμε φέλερ και τα μέχρι στιγ-
υπέρ της ανθρωπότητας. ση τους τοποθετούμε τις
πλάσμα αίματος για να μής αποτελέσματα είναι
πρωτεΐνες του εκάστοτε
παρακολουθήσουμε τα άκρως ενθαρρυντικά ανοί-
«Συστηματικές» ιού που επιθυμούμε να
επίπεδα αντισωμάτων σε γοντας τον δρόμο για τη
μελέτες μελετήσουμε – στην προ-
έναν άνθρωπο και την εξέ- δεύτερη φάση δοκιμών
Η δρ Χατζηιωάννου εξηγεί κειμένη περίπτωση χρη-
λιξή τους με την πάροδο που θα αφορά την απο-
αρχικώς ότι η ομάδα του σιμοποιούμε την πρωτεΐ-
του χρόνου. Μάλιστα τώρα τελεσματικότητα της θε-
Ροκφέλερ δεν μελετά ολό- νη-ακίδα του SARS-CoV-2
που έχουν εμφανιστεί με- ραπείας. Εκτιμούμε ότι
κληρο τον κορωνοϊό. «Δη- στην οποία επικεντρωνό-
ταλλαγμένα στελέχη χρησι- η θεραπεία μας θα είναι
μιουργούμε συστήματα μαστε. Τα συστήματα αυτά
μοποιούμε στα συστήμα- εξίσου αποτελεσματική με
που βασίζονται σε άλλους έχουν σημαντικά πλεονε-
τά μας πρωτεΐνες-ακίδες τις υπάρχουσες θεραπεί-
ιούς από τους οποίους κτήματα: μας επιτρέπουν
με μεταλλάξεις, ώστε να ες μονοκλωνικών αντισω-
αφαιρούμε τις πρωτεΐνες να διεξάγουμε πειράματα

μάτων ενώ παράλληλα τα Αποτελεσματικότητα
αντισώματά μας θα έχουν σε δύο δόσεις
μεγαλύτερη διάρκεια ζω- Τώρα οι ερευνητές εξετά-
ής εντός του οργανισμού ζουν το τι συμβαίνει με-
– επί εβδομάδες, ίσως και τά τη χορήγηση μόνο της
μήνες – σε σύγκριση με πρώτης δόσης των mRNA
τις αντίστοιχες θεραπείες εμβολίων. «Τα προκαταρ-
που κυκλοφορούν καθώς
κτικά ευρήματα δείχνουν
τα έχουμε υποβάλει σε ότι μετά τη λήψη μόνο
καίριες τροποποιήσεις». μίας δόσης των εμβολί-
ων τα επίπεδα αντισωμά-
Ανοσολογική των είναι πολύ χαμηλά, η
ανταπόκριση δεύτερη δόση είναι εκείνη
Η ομάδα διεξάγει συνεχώς που κάνει τη διαφορά. Για
έρευνα στην «καρδιά» της αυτό και θεωρούμε ότι η
ανοσολογικής απόκρι- σωστή στρατηγική εμβο-
σης του ανθρώπινου ορ- λιασμού είναι το να γίνο-
γανισμού ενάντια στον νται οι δύο δόσεις χωρίς
SARS-CoV-2, παρέχοντας να παρεμβάλλεται μεγαλύ-
πολύτιμη γνώση. Για παρά- τερο διάστημα από αυτό
δειγμα, μελέτες της έχουν που δείχνουν ως το κα-
αποκαλύψει ότι η συνολι- ταλληλότερο οι κλινικές
κή παραγωγή αντισωμά- δοκιμές των εμβολίων».
των εμφανίζει πολύ μεγάλη Το μεσοδιάστημα μεταξύ
απόκλιση μεταξύ ανθρώ- δόσεων είναι επικίνδυνο
πων που έχουν νοσήσει με να ανοίγει και για έναν επι-
φυσικό τρόπο. «Εναν μήνα πλέον σημαντικό λόγο, ση-
μετά τη νόσηση κάποια μειώνει η καθηγήτρια. «Αν
άτομα εμφανίζουν πολύ χορηγούμε μόνο την πρώ-
υψηλά επίπεδα αντισωμά- τη δόση και καθυστερού-
των και σε άλλα άτομα τα με τη δεύτερη, δημιουρ-
επίπεδα είναι σχεδόν μη γούμε ουσιαστικώς μια
ανιχνεύσιμα. Τα περισσό- ημι-προστασία η οποία
τερα άτομα που μολύνο- μεταφράζεται στο ότι πα-
νται με τον ιό εμφανίζουν ράγονται κάποια αντισώ-
χαμηλά ως μέτρια επίπεδα ματα εναντίον του ιού,
αντισωμάτων. Μόλις 10% πιθανώς ικανά να αποτρέ-
των ανθρώπων παρουσι- ψουν τη σοβαρή νόσηση,
άζει σημαντικά επίπεδα αλλά όχι και να τον σταμα-
εξουδετερωτικών αντισω- τήσουν αποτελεσματικά.
μάτων». Ετσι καλλιεργείται το πιο
Τι γίνεται όμως σε ό,τι πρόσφορο έδαφος ώστε
αφορά την παραγωγή αντι- ο ιός να πολλαπλασιάζε-
σωμάτων μετά τον εμβολι- ται και να μεταλλάσσεται
ασμό; «Αυτό που έχουμε μέσα στα ανθρώπινα “ρε-
δει μέχρι στιγμής και με ζερβουάρ”».
την επισήμανση ότι έχου- Πόσος είναι όμως ο χρόνος
με μελετήσει πολύ λιγότε- ζωής αυτών των αντισω-
ρα εμβολιασμένα άτομα, μάτων; (Το συγκεκριμένο
καθώς οι εμβολιασμοί είναι ένα από τα πιο πιεστι-
μόλις πρόσφατα ξεκίνη- κά επιστημονικά ερωτήμα-
σαν σε μεγάλη κλίμακα, τα αυτή τη στιγμή.) Ιδού η
είναι ότι μετά τη χορήγη- απάντηση με βάση τα όσα
ση και των δύο δόσεων έχει μέχρι στιγμής παρατη-
των mRNA εμβολίων η ρήσει η ομάδα του Ροκφέ-
“ψαλίδα” της απόκλισης λερ: «Στην περίπτωση της
στην παραγωγή αντισω- φυσικής νόσησης έχουμε
μάτων μεταξύ διαφορε- δει ότι τα επίπεδα εξουδε-
τικών ανθρώπων κλείνει τερωτικών αντισωμάτων
– δεν υπάρχουν πολλά μειώνονται κατά 50% στις
άτομα που να έχουν πο- πέντε εβδομάδες από τη
λύ χαμηλά επίπεδα αντι- στιγμή της νόσησης, ενώ
σωμάτων, τα περισσότε- στους έξι μήνες πέφτουν
ρα κινούνται στο επίπεδο περαιτέρω στο 25% των
της μέτριας ως υψηλής αρχικών επιπέδων – υπάρ-
παραγωγής». χουν βέβαια πάντα και
εξαιρέσεις. Ωστόσο δεν
γνωρίζουμε ακόμη ποιο
επίπεδο εξουδετερωτικών
αντισωμάτων απαιτείται
σε μάκρος χρόνου για να
προστατεύεται κάποιος
από νέα βαριά νόσηση.
Ισως και αυτό το 25% να
είναι αρκετό για προστα-
σία». Στο συγκεκριμένο
σημείο η ελληνίδα καθη-
γήτρια υπογραμμίζει ότι
το «δίχτυ ανοσοπροστα-
σίας» δεν εξαρτάται μόνο
από τους τίτλους αντισω-
μάτων, αλλά και από τα Β
κύτταρα μνήμης του ανο-
σοποιητικού τα οποία, όταν
έχουν έλθει σε επαφή με
τον «εχθρό» στο παρελθόν
και τον ξανασυναντήσουν,
ενεργοποιούνται ταχύτερα
και παράγουν τα απαραί-
τητα αντισώματα εναντί-
ον του – «τα κύτταρα αυ-
τά πρέπει να δούμε πόσο
συμβάλλουν στην προστα-
σία από επανανόσηση».
Σε ό,τι αφορά τη διάρκεια
της αντισωματικής απόκρι-
σης μετά τον εμβολιασμό,
η δρ Χατζηιωάννου επιση-
μαίνει ότι δεν έχει παρέλ-
θει ακόμη αρκετός χρόνος
ώστε να γίνουν τέτοιες ανα-
λύσεις.
Εμβολιασμοί με
γοργούς ρυθμούς
Ενα σημαντικό σημείο-
«κλειδί» που γεννά αισι-
οδοξία, ακόμη και αν τα
συνολικά επίπεδα αντισω-
μάτων είναι χαμηλά, αφο-
ρά όχι την ποσότητα αλλά
την ποιότητα αυτών των
αντισωμάτων. «Εχουμε δει
ότι τα αντισώματα μοιά-
ζουν πολύ μεταξύ τους,
τόσο μεταξύ ανθρώπων
που έχουν νοσήσει με φυ-
σικό τρόπο όσο και μετα-
ξύ ανθρώπων που έχουν
νοσήσει με ανθρώπους
που έχουν εμβολιαστεί.
Και έχουμε δει επίσης
ότι ακόμη και άτομα με
συνολικά πολύ χαμηλά επί-
πεδα αντισωμάτων μπο-
ρούν να παράγουν άκρως
ισχυρά αντισώματα, έστω
και λίγα. Τα ισχυρότατα
αυτά αντισώματα θα μπο-
ρούσαν να χρησιμοποι-
ηθούν για την ανάπτυξη
αποτελεσματικότερων θε-
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021
Η αναπληρώτρια
καθηγήτρια Ιολογίας
στο Πανεπιστήμιο
Ροκφέλερ στη Νέα
Υόρκη δρ Θεοδώρα
Χατζηιωάννου
Ο επανασχεδιασμός
των εμβολίων
ραπειών μονοκλωνικών
αντισωμάτων, κάτι που δι-
ερευνούμε αυτή τη στιγ-
μή. Διερευνούμε επίσης
πώς θα μπορούσαμε να
“ωθήσουμε” το ίδιο το
ανοσοποιητικό σύστημα
να παραγάγει περισσότερα
ισχυρά αντισώματα – σκε-
φτόμαστε να μπούμε και
εμείς στο πεδίο της ανά-
πτυξης εμβολίων ενάντια
στον SARS-CoV-2».
Κλείνοντας η δρ Χατζηιω-
άννου τονίζει ότι η δράση
μας για το ερχόμενο διά-
στημα πρέπει να κινείται
προς δύο κύριες κατευθύν-
σεις: «Πρέπει οι εμβολι-
ασμοί να προχωρήσουν
γρήγορα, όσο τα εμβόλια
είναι ακόμη αποτελεσμα-
τικά ενάντια στα μεταλ-
λαγμένα στελέχη του ιού,
ώστε να ανακόψουμε την
ξέφρενη πορεία του. Και
την ίδια στιγμή πρέπει ο
πληθυσμός, όσο δύσκολο
και αν είναι, κάτι το οποίο
καταλαβαίνω απολύτως
αφού το ζω και η ίδια με
τόσες ώρες εργασίας και
δύο παιδιά στο σπίτι, να
πειθαρχεί στα μέτρα που
λαμβάνονται. Ακόμη και
αν κάποιος εμβολιαστεί,
πρέπει να προσέχει πολύ
μέχρις ότου παρέλθουν
δύο εβδομάδες από τη
λήψη της δεύτερης δό-
σης του εμβολίου για να
είναι προστατευμένος ο
ίδιος. Ακόμη και όταν
φτάσει όμως αυτή η στιγ-
μή, πρέπει να συνεχίσει να
τηρεί μέτρα αφού δεν έχει
αποδειχτεί ότι δεν θα εί-
ναι μεταδοτικός μετά τον
εμβολιασμό». Χιλιάδες επι-
στήμονες όπως η ίδια πα-
λεύουν κάθε ημέρα για να
φτάσει το συντομότερο δυ-
νατόν ένα τέλος στην πρω-
τόγνωρη πανδημία, κατα-
λήγει η καθηγήτρια. «Μην
κάνετε τη δουλειά μας,
που έχει τελικώς εσάς
στο επίκεντρο, να πάει
στράφι. Βοηθήστε μας
και εσείς και κυρίως βο-
ηθήστε τους εαυτούς σας,
τους αγαπημένους σας,
τους συνανθρώπους σας
– γιατί καμιά ζωή δεν πρέ-
πει να πηγαίνει στράφι...».
science TO BHMA 29 5
To τι μέλλει γενέσθαι με τα εμβόλια και τον
επανασχεδιασμό που πιθανότατα θα χρειαστούν σε
αυτή τη δυναμική ιογενή κατάσταση που βιώνουμε
είναι ένα ζήτημα άκρως πολύπλοκο, λέει η δρ
Χατζηιωάννου. «Ηδη οι παρασκευάστριες εταιρείες
μελετούν τον σχεδιασμό της επόμενης γενιάς
εμβολίων που θα είναι περισσότερο αποτελεσματικά
ενάντια στα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού τα
οποία έχουν κάνει την εμφάνισή τους. Το ζήτημα
είναι αν χρειάζεται πράγματι επανασχεδιασμός
των εμβολίων και πότε. Δείξαμε σε μελέτη μας, η
οποία δημοσιεύτηκε μόλις την περασμένη Τετάρτη
στο “Nature” ότι οι μεταλλάξεις K417N, E484K
και N501Y που εντοπίζονται στο παραλλαγμένο
νοτιοαφρικανικό στέλεχος του νέου κορωνοϊού, το
οποίο προκαλεί μεγάλη ανησυχία, βοηθούν τον ιό
να αποφεύγει συγκεκριμένα αντισώματα και έτσι
να συνεχίζει να μεταδίδεται και να εξαπλώνεται».
Υπάρχουν όμως και καλά νέα: «Η μελέτη μας
έδειξε επίσης ότι το πλάσμα εμβολιασμένων με
τα mRNA εμβόλια ατόμων αντιμετωπίζει συνολικά
καλά τις μεταλλάξεις αυτές. Αυτό μας κάνει να
αισιοδοξούμε ότι τα εμβόλια, ακόμη και αν δεν είναι
πλήρως αποτελεσματικά ενάντια στο μεταλλαγμένο
στέλεχος, έχουν έναν αρκετά σημαντικό βαθμό
αποτελεσματικότητας και πιστεύουμε ότι,
τουλάχιστον προς το παρόν, τα mRNA εμβόλια
μπορούν να καλύψουν τα μεταλλαγμένα στελέχη.
Ωστόσο επειδή η διαδικασία αυτή είναι δυναμική,
ο ιός για να επιβιώσει θα αποκτά ολοένα και
περισσότερες μεταλλάξεις, ορισμένες από τις
οποίες είναι επόμενο να ξεφεύγουν ακόμη και από
τα πιο ισχυρά εξουδετερωτικά αντισώματα. Πιθανώς
λοιπόν θα χρειαστεί στο μέλλον να αναπτύσσονται
νέες εκδόσεις εμβολίων που θα τις καλύπτουν».
ΑΡΝΗΤΕΣ
Η επικίνδυνη
διαστρέβλωση
της αλήθειας
Η σημαντική μελέτη των ερευνητών του
Ροκφέλερ που μόλις δημοσιεύτηκε στο
«Nature» και αφορά την αποτελεσματικότητα
των εμβολίων ενάντια στις μεταλλάξεις
του νέου κορωνοϊού μπήκε τις τελευταίες
ημέρες στο «μάτι του κυκλώνα» της
παραπληροφόρησης, η οποία μας χτυπά
σαν «τσουνάμι» αντίστοιχο της πανδημίας.
Ελληνας γιατρός αρνητής του ιού, όπως
πληροφορήθηκε η κυρία Χατζηιωάννου,
χρησιμοποιεί τη μελέτη με πλήρως
διαστρεβλωμένο τρόπο, ώστε να αποτρέψει
τον πληθυσμό από το να εμβολιαστεί. «Η
εντελώς λανθασμένη ερμηνεία που δίνει στη
μελέτη μας – κάνοντας μάλιστα αναφορά στο
όνομά μου – είναι ότι τα εμβόλια προκάλεσαν
τα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού. Κάτι
τέτοιο δεν ευσταθεί σε καμία περίπτωση.
Μεταλλάξεις που εντοπίζονται στα
παραλλαγμένα στελέχη, όπως το βρετανικό,
το νοτιοαφρικανικό και το βραζιλιάνικο,
μπορεί να επικρατούν τώρα, ωστόσο
εντοπίζονταν ήδη από την περασμένη
άνοιξη, αν και σε ελάχιστα τότε σημεία
στην αλληλουχία της πρωτεΐνης-ακίδας
του ιού. Αρα προηγήθηκαν των εμβολίων
και δεν “γεννήθηκαν” εξαιτίας τους,
όπως ισχυρίζονται οι επικίνδυνοι αρνητές.
Επίσης η μελέτη μας δείχνει πως παρά τις
μεταλλάξεις τα εμβόλια συνεχίζουν να έχουν
ικανοποιητικό βαθμό αποτελεσματικότητας
– τουλάχιστον αυτή τη στιγμή – και άρα
το μήνυμά της είναι το ακριβώς αντίθετο:
πρέπει εδώ και τώρα να εμβολιαστούν
όσο περισσότεροι άνθρωποι γίνεται για να
εξοντώσουμε τον ιό προτού του δώσουμε
την ευκαιρία να μεταλλαχθεί περαιτέρω».
6 30 TO BHMA science Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Διάγνωση
Με έδρα τη Λάρισα και ενεργή παρουσία σε 45 χώρες
Η εταιρεία ProGnosis Biotech έχει την έδρα της στη Λάρισα και η παραδοσιακή
δραστηριότητά της είναι η ανάπτυξη διαγνωστικών τεστ ELISA και τεστ ταχείας
ανίχνευσης για τον ποιοτικό έλεγχο των τροφίμων. Εχει έντονη εξαγωγική
δραστηριότητα με ενεργή παρουσία σε 45 χώρες σε 4 ηπείρους.

Του Πάνου Τσιμπούκη

panagiotix@gmail.com Το τεστ αντιγόνου το
οποίο έχει αναπτύξει
η ελληνική εταιρεία
Κατά τη διάρκεια του πρώ-
ανιχνεύει την
του κύματος της πανδημίας πρωτεΐνη Ν ή αλλιώς
το μόνο όπλο για την ανί- την πρωτεΐνη του
χνευση του SARS-CoV-2 νουκλεοκαψιδίου
ήταν τα μοριακά τεστ, το του SARS-CoV-2, η
αποτέλεσμα των οποίων οποία είναι μία από τις
ήταν διαθέσιμο αρκετές δομικές πρωτεΐνες του
ώρες μετά τη λήψη του κορωνοϊού
δείγματος. Εκτοτε έχουν
αναπτυχθεί τα τεστ αντιγό-
νου ταχείας ανίχνευσης, τα
οποία μάς δίνουν τη δυνα-
τότητα να έχουμε την απά-
ντηση σε μερικά μόλις λε-
πτά. Είναι όμως όλα αυτά Εφαρμογή
τα τεστ που κυκλοφορούν
στην αγορά αξιόπιστα; «Σί- σε κλινικές
γουρα όχι» απαντούν οι επι-
στήμονες και διευθυντικά
έρευνες
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: REUTERS/Ammar Awad

στελέχη της ελληνικής εται- Τα τεστ που

ρείας ProGnosis Biotech, η αναπτύχθηκαν
από την
οποία από τον περασμένο
ProGnosis Biotech
Νοέμβριο έχει αναπτύξει χρησιμοποιούνται και
και διαθέσει στην αγορά σε κλινικές έρευνες
το μοναδικό μέχρι σήμερα πανεπιστημιακών
ελληνικής προέλευσης τεστ ιδρυμάτων και

Ελληνικό τεστ ταχείας

ταχείας ανίχνευσης τόσο νοσοκομείων.
αντιγόνου όσο και αντισω- Χαρακτηριστικό
μάτων. Σε μια εκτεταμένη παράδειγμα είναι
συζήτηση, ο Αντώνης Ντα- η Πνευμονολογική
Κλινική του
ντάσιος και ο Γιώργος Πα-

ανίχνευσης του ιού

παγεωργίου, διευθυντικά
στελέχη της εταιρείας, εξη-
γούν στο ΒΗΜΑ-Science με
ποιον τρόπο η επιστημονι-
κή γνώση μεταφράζεται σε
αξιόπιστο τελικό προϊόν το
οποίο χρησιμοποιείται σε
διαγνωστικά εργαστήρια,
στις βιομηχανίες αλλά και
σε κλινικές δοκιμές στην
πανεπιστημιακή έρευνα.
Η ανάπτυξη
του rapid test
«Το τεστ αντιγόνου το
οποίο έχουμε αναπτύξει
ανιχνεύει την πρωτεΐνη
Ν ή αλλιώς την πρωτεΐνη
του νουκλεοκαψιδίου του
SARS-CoV-2. Πρόκειται
για μία από τις δομικές
πρωτεΐνες του κορωνο-
ϊού» εξηγεί μιλώντας στο
ΒΗΜΑ-Science ο Γιώργος
Παπαγεωργίου. «Χρησι-
μοποιούμε αντισώματα τα
οποία βρίσκουν αυτή τη
δομική πρωτεΐνη, η οποία
αφενός είναι εκλεκτική
για τον συγκεκριμένο κο-
ρωνοϊό, αφετέρου έχει τις
λιγότερες μεταλλάξεις, με
αποτέλεσμα η αξιοπιστία
των τεστ να μην κινδυνεύ-
ει σε μεγάλο βαθμό από
αυτές». Η ευαισθησία του
τεστ που έχει αναπτύξει η
ελληνική εταιρεία, δηλαδή
το ποσοστό των θετικών
δειγμάτων για τα οποία
η διάγνωση είναι σωστή,
κυμαίνεται σταθερά στο
95,56%, ενώ η ειδικότη-
τα, δηλαδή το ποσοστό
των αρνητικών δειγμάτων
για τα οποία η διάγνωση
είναι σωστή, φτάνει το
99,58%. «Οι τιμές αυτές
μάς καθιστούν ισάξιους
ή και καλύτερους από
τους παραδοσιακούς κα-
Με υψηλή ευαισθησία και εξειδίκευση, συναγωνίζεται επάξια αυτά
του εξωτερικού – Πού εστιάζει και ποια είναι η ευαισθησία του
τασκευαστές στην αγορά» κατά πόσο ο ανθρώπινος
επισημαίνει από την πλευ- οργανισμός έχει αναπτύξει
ρά του ο Αντώνης Νταντά- εξουδετερωτικά αντισώμα-
σιος. τα έναντι του ιού μετά τον
Με ποιον τρόπο όμως αξι- εμβολιασμό. Η ελληνική
ολογήθηκε από το Τμήμα εταιρεία έχει ήδη αναπτύ-
Ερευνας και Ανάπτυξης της ξει τεστ αντισωμάτων, τα
εταιρείας η αποτελεσματι- οποία, όπως σημειώνουν
κότητα του τεστ; «Χρησι- τα διευθυντικά στελέχη της,
μοποιήσαμε τυφλό διπλό είναι ιδιαίτερα εκλεκτικά,
δείγμα, ένα το οποίο προ- καθιστώντας εξαιρετικά
οριζόταν για τεστ αντιγό- δύσκολο ένα ψευδώς αρ-
νου και ένα για τεστ PCR» νητικό αποτέλεσμα, ένα
εξηγεί ο ίδιος, συμπληρώ- αποτέλεσμα δηλαδή που
νοντας ότι «συγκρίνοντας θα υποδεικνύει ψευδώς ότι
τα αποτελέσματα των δύο δεν έχουν αναπτυχθεί αντι-
τεστ σε δείγματα ασθε- σώματα απέναντι στον ιό.
νών, προσδιορίσαμε τις Από την άλλη, μια θετική έν-
τιμές ευαισθησίας και ει- δειξη για την ύπαρξη αντι-
δικότητας του τεστ αντι- σωμάτων όταν αυτά έχουν
γόνου». αναπτυχθεί στον οργανισμό
Η ελληνική εταιρεία πέτυ- αλλά όχι σε βαθμό να πα-
χε διεθνείς πιστοποιήσεις ρέχουν πλήρη προστασία
σύμφωνα με τις οποίες το από τον ιό μπορεί να δώ-
τεστ θεωρείται κατάλληλο σει ένα επίπλαστο αίσθη-
για κυκλοφορία και χρήση μα ασφάλειας στο άτομο
στην Ευρώπη, στην Ασία που έχει εμβολιαστεί. Αυ-
και στην Αμερική. τό δεν θα συμβεί όμως με
ένα ειδικό και εκλεκτικό
Τεστάροντας τεστ αντισωμάτων που θα
τα εμβόλια δείχνει το «πράσινο φως»
Οι εφαρμογές των γρήγο- μόνο όταν έχει αναπτυχθεί
ρων τεστ δεν περιορίζο- ένας αρκετά υψηλός τίτλος
αντισωμάτων ο οποίος θα
νται μόνο στην ανίχνευση
των μολύνσεων από τον παρέχει αποτελεσματική
SARS-CoV-2. Αυτά μπο- προστασία έναντι του ιού.
ρούν να αποδειχθούν πο- Η ευθύνη για την επιλογή
λύ χρήσιμα επίσης στο να του ορίου αυτού βαραίνει
διαπιστώσουν οι ειδήμονες τους οργανισμούς Υγείας,
οι οποίοι ωστόσο προς στιγ-
μήν δίνουν μόνο κάποιες
κατευθυντήριες γραμμές.
Ετσι, μέχρι η επιστημονική
κοινότητα και οι αρμόδι-
οι φορείς να συγκλίνουν
σε μια τελική απόφαση,
η επιλογή επαφίεται στις
εταιρείες. «Είναι μια ισορ-
ροπία όπου πρέπει κανείς
να πάρει μια στρατηγική
απόφαση: να δώσει ένα
ψευδές αίσθημα ασφά-
λειας σε κάποιον ότι εί-
ναι προστατευμένος ή να
του δώσει ένα θετικό σή-
μα όταν σίγουρα θα έχει
αναπτυχθεί ένας αξιοπρε-
πής τίτλος αντισωμάτων;
Εμείς έχουμε επιλέξει εξ
αρχής να ακολουθήσου-
με τη δεύτερη επιλογή»
σημειώνει η διοίκηση της
εταιρείας.
Τεστ σε μια σειρά
από επιφάνειες
Εξ αρχής η επιστημονική
κοινότητα επισήμανε ότι ο
SARS-CoV-2 μπορεί να πα-
ραμείνει σε κάποιες επιφά-
νειες για μεγάλο χρονικό
διάστημα, ακόμα και για
πολλές ημέρες. Η εμπει-
ρία που διαθέτει η ελλη-
νική εταιρεία στον ποιοτι-
κό έλεγχο των τροφίμων
και στις διαδικασίες γύρω
από αυτόν συνέβαλε στο να
δημιουργήσουν ένα τεστ το
οποίο ανιχνεύει την πρωτε-
ΐνη Ν σε μια σειρά από επι-
φάνειες. «Το τεστ επιφα-
νειών ανιχνεύει τον ιό όταν
αυτός βρίσκεται σε τέτοια
συγκέντρωση ώστε να κιν-
δυνεύει κανείς να κολλήσει
ακουμπώντας αρχικά με το
χέρι του μια επιφάνεια και
έπειτα το στόμα, τη μύτη
ή τα μάτια του» σημειώνει
ο Γιώργος Παπαγεωργίου.
«Μάλιστα», συνεχίζει, «η
ευαισθησία του τεστ το
οποίο έχουμε αναπτύξει
είναι τριακόσιες φορές με-
γαλύτερη από αυτήν που η
βιβλιογραφία θεωρεί απα-
ραίτητη για την ανίχνευση
του ιού στις επιφάνειες».
Οπως εξηγούν τα στελέχη
της εταιρείας, τα τεστ αυτά
χρησιμοποιούνται ήδη από
μεγάλες ελληνικές βιομη-
χανίες για να επικυρώσουν
ότι ο καθαρισμός και η απο-
λύμανση επιφανειών έναντι
του ιού γίνονται με επαρκή
τρόπο. Η δραστηριότητα της
συγκεκριμένης εταιρείας κα-
ταδεικνύει χαρακτηριστικά
ότι η ελληνική βιομηχανία
έχει την όρεξη, τη δυνατό-
τητα και την τεχνογνωσία να
παράγει και να τροφοδοτεί
την ελληνική αλλά και τη δι-
εθνή αγορά με τεστ ελληνι-
κής προέλευσης.
Πανεπιστημιακού
Νοσοκομείου
Λάρισας, η οποία
χρησιμοποιεί
διαγνωστικά τεστ
και υποστηρικτικό
λογισμικό της
συγκεκριμένης
εταιρείας για να
πραγματοποιήσει
μετρήσεις του
επιπέδου του ιικού
φορτίου και των
αντισωμάτων στο
αίμα μολυσμένων
ασθενών. «Ενας
ασθενής ξεκινά τη
νοσηλεία του με ένα
συγκεκριμένο ιικό
φορτίο, όσο περνούν
όμως οι ημέρες αυτό
μειώνεται, μέχρι να
αρνητικοποιηθεί.
Το φορτίο αυτό
μετριέται με το τεστ
αντιγόνου. Παράλληλα
ανιχνεύεται
η παρουσία
αντισωμάτων στο
αίμα με το τεστ
αντισωμάτων που
έχουμε αναπτύξει.
Οπότε οι ερευνητές
έχουν μια ξεκάθαρη
εικόνα για το πώς
πέφτει το ιικό φορτίο
και πότε αρχίζει να
σχηματίζεται ο τίτλος
αντισωμάτων, ενώ ο
θεράπων ιατρός έχει
μια αίσθηση του πόσο
προστατευμένος
είναι ο ασθενής»
εξηγεί ο Γιώργος
Παπαγεωργίου. Οπως
ο ίδιος αναφέρει, τα
συγκεκριμένα τεστ
χρησιμοποιούνται και
σε κλινικές έρευνες
που διεξάγονται
στο Τμήμα Ιατρικής
του Πανεπιστημίου
Θεσσαλίας και στο
Τμήμα Ιατρικής
του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης.
Κυριακή 14 φεβρουαρίου 2021
Του Αλκη Γαλδαδά
algaldadas@yahoo.gr
Την περασμένη Κυριακή,
εκατομμύρια κυβικά μέ-
τρα νερού, που είχαν συ-
γκεντρωθεί κάτω από τον
παγετώνα του όρους του
αφιερωμένου στην ινδή θεά
Νάντα (Nanda Devi), σε μια
από τις βορειότερες επαρ-
χίες της Ινδίας, σπάζοντας
τα φυσικά φράγματα που
συγκρατούσαν έως τότε την
τεράστια αυτή ποσότητα νε-
ρού, βρήκαν διέξοδο προς
την κοίτη δύο γειτονικών
ποταμών. Το αποτέλεσμα
ήταν από την τρομακτικών
διαστάσεων πλημμύρα που
ακολούθησε να βρουν τον
θάνατο όχι μόνον δεκάδες
εργαζόμενοι σε εργοτάξια
υδροηλεκτρικών έργων
στην περιοχή αλλά και άλ-
λοι κάτοικοι από τα γύρω
χωριά, που βόσκοντας τα
κοπάδια τους δεν πρόλα-
βαν καν να απομακρυνθούν
ανεβαίνοντας στις πλαγιές.
Η Ουταρακχάλ είναι μια
από τις βορειότερες πολι-
τείες της ινδικής συνομο-
σπονδίας, στα σύνορα με
το Νεπάλ και το Θιβέτ. Εχει
το προνόμιο να βρίσκεται
στο έδαφός της η δεύτερη
υψηλότερη κορυφή της Ιν-
δίας, η Νάντα Ντέβι, και
η περιοχή έχει τέτοιο του-
ριστικό αλλά και γεωλο-
γικό ενδιαφέρον ώστε το
Nanda Devi National Park
Παγετών
μαινόμενος
10 %
να έχει κηρυχθεί από την
περίπου της ξηράς στον πλανήτη Γη
καλύπτεται σήμερα από πάγο των
παγετώνων. Στην εποχή των παγετώνων,
με κορύφωση πριν από 18.000 χρόνια,
καλυπτόταν το 32% της επιφάνειάς του.
UNESCO ως μνημείο που
ανήκει στην παγκόσμια κλη-
ρονομιά. Ενας Ευρωπαίος
που επισκέπτεται την περιο-
χή, από το Πακιστάν και την
Ινδία μέχρι το Νεπάλ και το
Θιβέτ, εντυπωσιάζεται από
τα μεγέθη των οροσειρών,
την έκταση των παγετώνων
και την ορμητικότητα των
νερών στα τεράστια ποτά-
μια και τους παραποτάμους
τους.
Και όμως
κινούνται
Ιδιαίτερα εντυπωσιάζει η
απεραντοσύνη των παγετώ-
νων της περιοχής. Για να
δημιουργηθεί ένας παγε-
τώνας πρέπει σε μια πολύ
ψυχρή περιοχή να πέφτει
άφθονο χιόνι για πολλά
χρόνια. Επιπλέον, και τους
καλοκαιρινούς μήνες πρέ-
πει να παραμένει αρκετά
χαμηλά η θερμοκρασία
ώστε κάθε άλλο παρά να
γίνεται το χιόνι νερό. Ετσι
με κάθε νέα χιονόπτωση τα
επόμενα χρόνια τα κατώ-
τερα στρώματα λόγω του
βάρους από επάνω συμπιέ-
ζονται... αφόρητα. Ο αέρας
φεύγει όλο και περισσότε-
ρο από τις χιονονιφάδες,
η δομή πλησιάζει ολοένα
αυτήν των παγοκρυστάλ-
λων, ώσπου φθάνοντας
ακόμη και σε πάχος εκατό
69 %
μικρή κλίση του εδάφους
μέτρων, ο λίγος αέρας που κάνει τον τεράστιο αυτόν
απομένει ενσωματώνεται όγκο να κινείται ασταμάτη-
στη δομή των παγοκρυστάλ- τα και αναπότρεπτα.
λων δίνοντας ένα σκληρό Κατά τη διάρκεια της κίνη-
και βαρύ υλικό. Σε μήκος, σης αυτής τα τυχόν εμπό-
ένας παγετώνας μπορεί να δια στο έδαφος και οι από-
έχει διαστάσεις από γήπε- τομες κλίσεις σε διάφορα
δο ποδοσφαίρου έως και σημεία κάνουν την επάνω
εκατοντάδες χιλιόμετρα, επιφάνεια να «σχίζεται»
με πλάτος ακόμη και δύο κάθετα ως προς τον άξονα
χιλιόμετρα. της κίνησης δημιουργώντας
Το πιο χαρακτηριστικό παγοχαράδρες, γνωστές πιο
όμως ενός παγετώνα είναι πολύ ως κρεβάς, που φθά-
πως οι τεράστιες μάζες που νουν σε βάθος έως και τρι-
συσσωρεύονται κινούνται. άντα μέτρων, κάτι πολύ επι-
Οπως ένας συνήθως ήρε- κίνδυνο για όποιον κινείται
μος ποταμός ή και μια ται- μέσα στον παγετώνα, ιδιαί-
νία παραγωγής σε ένα ερ- τερα αν έχει πέσει και φρέ-
γοστάσιο που η ταχύτητά σκο χιόνι που καλύπτει το
της μπορεί να παρουσιάζει άνοιγμα μιας κρεβάς.
διακυμάνσεις.
Σε κάποιο κλασικό πείραμα Νερό και πάγος:
στη Φυσική, ένα σύρμα με διαβολική συμβίωση
δεμένα στα άκρα του δύο Συχνά ένας παγετώνας σχη-
μικρά βάρη τοποθετείται ματίζεται επάνω από μια λί-
επάνω σε μια κολόνα πά- μνη ή μια λίμνη δημιουρ-
γου. Μετά από λίγο το σύρ- γείται κάτω από αυτόν με
μα έχει χωθεί αρκετά μέσα τη συμβολή του νερού που
στην παγοκολόνα διότι η πέφτει στο εσωτερικό μέσα
πίεση κάνει τον πάγο να από τις παγοσχισμές. Η επι-
λιώνει κάτω από το σύρμα. φάνεια του παγετώνα κινεί-
Αντίστοιχα και σε έναν πα- ται με ταχύτητα μεγαλύτερη
γετώνα το βάρος των επά-
από το στρώμα που βρίσκε-
νω στρωμάτων δημιουργεί ται σε επαφή με το έδαφος
στην επιφάνεια επαφής λόγω της διαφορετικής τρι-
με το έδαφος ένα ρευστό βής ενώ και ο άξονας του
στρώμα από νερό ανακατε- παγετώνα κινείται γρηγο-
μένο με λάσπη και μικρούς ρότερα από τα δυο πλαϊνα
βράχους που ακόμη και μια τμήματα δημιουργώντας και
τους θεαματικούς εκείνους
παγοκυματισμούς.
Φερτά υλικά, λάσπες, βρά-
χοι, μικρές πέτρες, υπολείμ-
ματα πάγου, σκορπισμένα
στον δρόμο του παγετώνα
και παρασυρμένα από αυ-
τόν, προχωρούν μαζί του
μέχρι που φθάνουν σε κά-
ποιο χείλος της διαδρομής
όπου συσσωρεύονται δημι-
ουργώντας για το νερό που
«ζει» κάτω από τα στρώμα-
τα του πάγου ένα προσωρι-
νό φράγμα από «μοραίνες»,
όπως λέγονται όλα αυτά τα
υλικά με μια λέξη. Μερικές
φορές μάλιστα όπως απο-
δείχθηκε ακόμη και από
έναν δορυφόρο δεν γίνε-
ται δυνατόν να ανιχνευθεί
η ύπαρξη του νερού.
Αυτοί που έχουν επιφορτι-
στεί να παρακολουθούν τον
παγετώνα, έναν κατά μια
έννοια ζωντανό οργανισμό,
πρέπει κάποιες φορές να
δημιουργούν τεχνητές στο-
ές με τη βοήθεια ακόμη και
science TO BHMA 31 7
Περιβάλλον
του πόσιμου νερού είναι
αποθηκευμένο αυτή τη στιγμή στους
παγετώνες. Εάν όλο το νερό των
πάγων έλιωνε διαμιάς, η στάθμη της
θάλασσας θα ανέβαινε κατά 70 μέτρα.
εκρηκτικών ώστε να φεύγει τους.Ας προστεθεί σε όλα
με ελεγχόμενο τρόπο το νε- αυτά και η φήμη ότι εκεί
ρό αυτό για να ελαφρώνε- στην περιοχή, από το 1965
ται από ανεξέλεγκτες τάσεις έως το 1968 μια αποστολή
το σύστημα. της CIA και του Intelligence
Bureau, που είχε σκοπό να
Αυτό που εγκαταστήσει μηχανήματα
δεν έγινε για την παρακολούθηση
Υπολογίστηκε πως το νερό των πυραυλικών δοκιμών
που κύλησε την προηγού- στην επαρχία Ξινγιάνγκ της
μενη Κυριακή, στις έντε- Κίνας, εξαιτίας μιας τρο-
κα παρά τέταρτο το πρωί, μερής καταιγίδας, έχασε
σπάζοντας ένα τέτοιο προ- μια ραδιενεργό πηγή, προ-
σωρινό φράγμα από φερτά ορισμένη για την τροφοδο-
υλικά, είχε έναν όγκο περί- σία των μηχανημάτων και
που 15.000 κυβικών μέτρων δεν μπόρεσε ποτέ ξανά να
το δευτερόλεπτο. Γι’ αυτό, την εντοπίσει. Για να γίνει
βρίσκοντας διέξοδο στην ακόμη πιο συγκεκριμένη
κοιλάδα δύο γειτονικών πο- η απίστευτα ανερμάτιστη
ταμών, παρέσυρε ένα υδρο- στάση των ανθρώπων απέ-
ηλεκτρικό φράγμα, προξέ- ναντι στα τεράστια φυσικά
νησε τεράστιες ζημιές σε προσόντα της περιοχής. Με
ένα ακόμη και σε σπίτια αποτέλεσμα μια ακόμη αν-
της περιοχής. Βρήκε όμως θρωποθυσία, μετά από αυ-
και εργάτες να εργάζονται τήν του 2013 στην περιοχή,
μέσα σε στοές προοριζόμε- με πέντε χιλιάδες νεκρούς
νες για νέα φράγματα και πάλι από πλημμύρες.
τις γέμισε με στέρεα υλικά
εγκλωβίζοντας όσους βρέ- Aπό το 2000 έως
θηκαν εκεί. σήμερα το λιώσιμο των
Μια μελέτη έδειξε πως παγετώνων σε σύγκριση
από το 2000 έως σήμερα με την περίοδο 1975-
το λιώσιμο των παγετώνων 2000 διπλασιάστηκε.
Ταυτόχρονα
σε σύγκριση με την περίοδο
η κατασκευή
1975-2000 διπλασιάστηκε. υδροηλεκτρικών
Ταυτόχρονα η κατασκευή σταθμών στη Νάντα
υδροηλεκτρικών σταθμών Ντέβι έχει πάρει
στην περιοχή έχει πάρει ανεξέλεγκτες
ανεξέλεγκτες διαστάσεις, διαστάσεις, παρά τις
παρά τις διαμαρτυρίες κά- διαμαρτυρίες
ποιων με μεγαλύτερη οικο-
λογική ευαισθησία. Δεκαέξι
φράγματα έχουν ήδη κατα-
σκευαστεί στα ποτάμια της
περιοχής, άλλα δεκατρία εί-
ναι υπό κατασκευή και ακό-
μη πενήντα τέσσερα προ-
γραμματίζονται! Υλικά για
όλες αυτές τις κατασκευές
αντλούνται αυθαίρετα από
την περιοχή και οι πλαγιές
των δυτικών Ιμαλαΐων μέ-
νουν απροστάτευτες, απο-
γυμνωμένες από τα δέντρα
Οι τεράστιοι
όγκοι πάγου
έχουν τις δικές
τους ισορροπίες
και η διατάραξή
τους μπορεί να
έχει ολέθριες
συνέπειες,
όπως φάνηκε
πρόσφατα στα
Ιμαλάια
8 32 TO BHMA science Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2021

Μαθηματικά

Αχ αυτό
TO μηδέν!
Στη σειρά του Την προηγούμενη φορά επιβεβαιώσαμε το ότι ένας ακέ-
ραιος που υψώνεται στη μηδενική δύναμη θα πρέπει να
ΒΗΜΑ-Science για όσους θεωρούμε ότι ισούται με τη μονάδα, ότι είναι ισοδύνα-
μο το να λες πως υψώνεις έναν πραγματικό αριθμό εις
θέλουν να φτιάξουν ξανά την ½ με το να αναζητήσεις την τετραγωνική του ρίζα,
τη... σχέση τους με τα και ακόμη ότι και το 0 εις τη μηδενική δύναμη τείνει
προς μια τιμή πολύ κοντά στη μονάδα, άρα συμβατικά
Μαθηματικά, μπήκαμε θα θεωρούμε πως μπορεί να έχει κάποιο νόημα η ισό-
τητα 00 = 1 αρκεί να μένουμε προσεκτικά μέσα στους
στην ενότητα των πραγματικούς αριθμούς (διότι υπάρχει ακριβώς δίπλα
συστημάτων αρίθμησης και ένα άλλο «δάσος», το πεδίο των φανταστικών ή μι-
γαδικών αριθμών με κάποιους δικούς του κανόνες, που
και λύνουμε απορίες, μας υποχρεώνουν να ασχοληθούμε μαζί του ξεχωριστά).
ακόμη και σχολικού τύπου! Το μηδέν είναι υπεύθυνο για κάποιες τέτοιες ιστορί-
ες διότι πρόκειται για ένα περίεργο και άγριο πλάσμα
της ανθρώπινης σκέψης, που δεν πρέπει να χάνεις τον
έλεγχό του. Ούτε να το προσπερνάς στα γρήγορα, όταν
διδάσκεις, σαν να φοβάσαι ότι θα σε δαγκώσει.
Του Αλκη Γαλδαδά
algaldadas@yahoo.gr
«Αγριες» ιστορίες
Μια ιστορία λοιπόν με ήρωα το μηδέν αρχίζει όταν φθά-
σουμε να σκεπτόμαστε όπως και ο υπολογιστής! Οτι η
διαίρεση είναι διαδοχικές αφαιρέσεις. Δηλαδή για να
βρούμε το 15/5 μπορούμε να κάνουμε το εξής: 15 – 5 =
10, 10 – 5 = 5, 5 – 5 = 0. Τρεις αφαιρέσεις, άρα 15/5
= 3. Αν όμως είχαμε 15/0; Τι θα κάναμε; Οι αφαιρέσεις
15 – 0 – 0 – 0 – 0... δεν οδηγούν κάπου.
Ας ξεκινήσουμε αλλιώς. Με ό,τι πιο απλό, με το κλάσμα
(1/1) = 1. Συνεχίζουμε βάζοντας διαδοχικά ως παρονο-
μαστές τα 0,1, 0,01, 0,001, 0,0001, και παρατηρούμε
πως παίρνουμε αντίστοιχα 1, 10, 100, 1.000, 10.000 και
αν συνεχίσουμε τα αποτελέσματα τείνουν σε κάτι πολύ
μεγάλο όσο ο παρονομαστής πλησιάζει στο μηδέν. Ας
το πούμε «άπειρο» αυτό το όριο. Αν όμως πάρουμε και
το κλάσμα (2/1) και αρχίσουμε να μικραίνουμε τον πα-
ρονομαστή, θα πάρουμε αντίστοιχα 2, 20, 200, 2.000,
20.000, άρα πάλι στο άπειρο θα καταλήξουμε. Αν όμως
μπούμε στον πειρασμό να βάλουμε (1/0) = ∞ και (2/0) =
∞, αν και το άπειρο δεν είναι καν αριθμός, θα είμαστε
υποχρεωμένοι να εξισώσουμε: (1/0) = (2/0) που δίνει
το απαράδεκτο 1 = 2.
Για τον λόγο αυτόν το σωστό είναι όχι να πούμε πως η
διαίρεση διά του μηδενός είναι αδύνατη αλλά ότι δεν
είναι (καν) προσδιορίσιμη και δεν επιτρέπουμε να εισχω-
ρεί στους υπολογισμούς και στις διερευνήσεις μας. Και
αυτό ας μη συγχέεται με μια διαίρεση της μορφής: (0/1)
ή (0/2), (0/3) κ.λπ. Ολα αυτά τα κλάσματα είναι ίσα με
μηδέν και για να το καταλάβουμε αρκεί απλώς να σκε-
φθούμε πως το να μοιράσουμε 0 πράγματα σε 1,2 ή 3
ανθρώπους δίνει μηδενικό αποτέλεσμα.

Κουίζ
Πνευματική γυμναστική
1 Ενα αγόρι και ένα κορίτσι κάθονται
στο παγκάκι ενός πάρκου. Το άτομο
που έχει μαύρα μαλλιά λέει: «Είμαι αγό-
Η λύσεις των προηγούμενων κουίζ

ρι». Το άτομο που έχει ξανθά μαλλιά
λέει: «Είμαι κορίτσι». Αν είναι σίγου-
ρο ότι τουλάχιστον το ένα από τα δύο
άτομα λέει ψέματα, να προσδιοριστεί
ποιο είναι το αγόρι και ποιο το κορίτσι.
1. Κάποια κοπέλα πήρε δώρο ένα ρολόι που πήγαινε μπρο-
στά 6 λεπτά σε κάθε μία ώρα. Το ρολόι είχε ρυθμιστεί να
δείχνει τη σωστή ώρα ακριβώς τα μεσάνυχτα της προηγού-
μενης ημέρας. Οταν πήρε στα χέρια της αυτό το ρολόι την
επόμενη ημέρα έδειχνε 8.26 το πρωί. Αλλά ήδη ήταν στα-
ματημένο 30 λεπτά πριν. Ζητούσαμε να βρεθεί τι ώρα ήταν
πραγματικά τη στιγμή που το πήρε στα χέρια της. Μέχρι να
τάρια, στη δεύτερη δύο και ένα έβδομο από τα υπόλοι-
πα, στην τρίτη τρία και το ένα έβδομο των υπολοίπων.
Συνεχίζοντας έτσι μέχρι την τελευταία κόρη. Ζητούσαμε
να βρεθεί πόσες κόρες είχε, πόσα μαργαριτάρια, και αν
αδίκησε κάποια. Ας εξετάσουμε τι έγινε δεχόμενοι ότι
όλες πήραν τα ίδια και δεν αδικήθηκε κάποια. Η τελευ-
ταία κόρη, ας πούμε η κ στη σειρά, πήρε κ μαργαριτάρια

2 Εχουμε ένα τροποποιημένο τραπέζι

του μπιλιάρδου με οπές μόνο στις
τέσσερις γωνίες. Ξεκινώντας από τη
θέση ακριβώς μπροστά από την κάτω
αριστερή οπή, με τη στέκα αναγκάζου-
με μια μπάλα να ακολουθήσει ευθύ-
γραμμη τροχιά, σε γωνία 45 μοιρών,
ως προς την οριζόντια πλευρά. Αν οι
διαστάσεις του τραπεζιού είναι 9 μο-
νάδες για το μήκος και 7 μονάδες για
το πλάτος, δεν υπάρχουν τριβές και οι
ανακλάσεις της μπάλας είναι τέλειες,
θα καταλήξει η μπάλα σε κάποια από
τις οπές και αν ναι σε ποια;
σταματήσει δείχνοντας 8.26 π.μ. πέρασαν για το ελαττωμα-
τικό ρολόι 506 λεπτά. Πρέπει να βρούμε πόσα πραγματικά
λεπτά είχαν περάσει. Ξέρουμε πως για τα 60 πραγματικά
λεπτά στο ελαττωματικό ρολόι αντιστοιχούν 60 + 6 = 66
λεπτά. Αρα για τα 506 του ελαττωματικού ρολογιού αντι-
στοιχούν: (60 Χ 506)/66 = 460 πραγματικά λεπτά. Που
αντιστοιχούν σε 7 ώρες και 40 λεπτά. Προσθέτουμε και
τα 30 (που θεωρούμε πως ήταν πραγματικά) λεπτά, οπότε
φθάνουμε στις 7 ώρες και 70 λεπτά ή 8 ώρες και 10 λεπτά,
άρα η ώρα ήταν τελικά 8.10 το πρωί.
2. Είχαμε τον πατέρα που αποφασίζει να μοιράσει μαρ-
γαριτάρια στις κόρες του και δίνει στη μεγαλύτερη ένα
μαργαριτάρι και ένα έβδομο από τα υπόλοιπα μαργαρι-
και τίποτα άλλο, αφού δεν θα έπρεπε να έχουν μείνει άλλα
(αφού θα ήταν πρόβλημα το ποια θα τα έπαιρνε). Αφού
όμως πήραν όλες τον ίδιο αριθμό, θα έχουμε ότι σε καθε-
μία δόθηκαν κ μαργαριτάρια. Οπότε κ επί κ = κ2. Για την
προηγούμενη, την κ-1, ισχύει ότι πήρε κ-1 και 1/7 αυτών
που έμεναν. Αλλά αυτό το 1/7 θα πρέπει να ήταν 1 μαρ-
γαριτάρι, για να συμπληρωθεί και το δικό της μερίδιο που
έπρεπε να είναι κ. Διότι όντας η (κ-1) στη σειρά έπαιρνε
(κ-1) +1 = κ. Αρα πριν πάρει και η κ τα δικά της, έμεναν
κ + 1 που έπρεπε στη διαίρεση με το 7 να δίνουν αποτέ-
λεσμα 1. Δηλαδή (κ + 1)/7 = 1, οπότε κ + 1 = 7, άρα το
κ είναι ίσο με 6. Και έτσι πήραν από 6 και ήταν 6 κόρες,
έγινε δίκαιη μοιρασιά και δεν χρειάζεται να εξετάσουμε
άλλη περίπτωση.