ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 – ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

3.1 ΘΕΡΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ

Τι ονομάζεται φαινόμενο Joule (Τζάουλ);

Φαινόμενο Joule ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο όταν από έναν
αντιστάτη διέρχεται ηλεκτρικό ρεύμα η θερμοκρασία του αυξάνεται (επειδή η
ηλεκτρική ενέργεια μετατρέπεται σε θερμική).

Εφαρμογές του φαινομένου Joule

Λαμπτήρας πυρακτώσεως
Ο λαμπτήρας πυρακτώσεως περιέχει σύρμα από μέταλλο που τήκεται σε
πολύ ψηλή θερμοκρασία (βολφράμιο), βρίσκεται μέσα σε κενό χώρο ή αδρανές
αέριο και περιβάλλεται από γυάλινο περίβλημα. Όταν στο σύρμα εφαρμόζεται
υψηλή τάση και διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα, η ηλεκτρική ενέργεια
μετατρέπεται αρχικά σε θερμική και η θερμοκρασία του σύρματος αυξάνεται τόσο
πολύ (στους 2000ο C περίπου) ώστε ένα μέρος της θερμικής ενέργειας
μετατρέπεται σε φωτεινή και το σύρμα φωτοβολεί.

Ηλεκτρική κουζίνα και ηλεκτρικός θερμοσίφωνας

Η ηλεκτρική κουζίνα και ο ηλεκτρικός θερμοσίφωνας αποτελούνται από
έναν ή περισσότερους αντιστάτες. Όταν από αυτούς διέρχεται ηλεκτρικό ρεύμα η
ηλεκτρική ενέργεια μετατρέπεται σε θερμική και θερμότητα μεταφέρεται προς το
μαγειρικό σκεύος ή το νερό αντίστοιχα.

Τι ονομάζεται βραχυκύκλωμα; Πώς δημιουργείται βραχυκύκλωμα σε μία

συσκευή; Τι συμβαίνει τότε στη συσκευή;
Βραχυκύκλωμα ονομάζεται μια συνδεσμολογία στην οποία τα άκρα ενός
διπόλου συνδέονται με αγωγό πολύ μικρής αντίστασης. Βραχυκύκλωμα
δημιουργείται σε μία συσκευή λόγω βλάβης ή από ένα τυχαίο γεγονός. Αφού η
αντίσταση του αγωγού είναι πολύ μικρή, η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που
περνά από τη συσκευή -σύμφωνα με το νόμο του Ohm I = V/R είναι πολύ μεγάλη,
οπότε η θερμοκρασία των αγωγών της συσκευής ανεβαίνει τόσο ώστε πιθανό να
προκαλέσει την τήξη τους και την καταστροφή της συσκευής.

Τηκόμενη ασφάλεια
Η τηκόμενη ασφάλεια χρησιμοποιείται για προστασία μιας συσκευής και
συνδέεται σε σειρά με αυτή. Αποτελείται από έναν αντιστάτη από εύτηκτο
μέταλλο. Αν η ένταση του ρεύματος που περνά από αυτόν ξεπεράσει ορισμένη
τιμή, το μέταλλο τήκεται, το ηλεκτρικό ρεύμα διακόπτεται και η συσκευή
προστατεύεται.
!! Η παρουσία της ασφάλειας δεν προλαβαίνει ένα βραχυκύκλωμα, προστατεύει
όμως το κύκλωμα από τις συνέπειες του βραχυκυκλώματος (όπως την
καταστροφή των αγωγών, των συσκευών κ.λπ.).
 3.6 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΧΥΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ

H σχέση που δίνει την ηλεκτρική ενέργεια που μεταφέρει το ηλεκτρικό

ρεύμα σε συσκευή:
όπου V η τάση στα άκρα της συσκευής, Ι η ένταση του
Εηλεκτρική=V•I•t
ρεύματος που τη διαρρέει, t ο χρόνος λειτουργίας της
συσκευής.

Τι ονομάζεται ηλεκτρική ισχύς μιας ηλεκτρικής συσκευής;

Ισχύς είναι ο ρυθµός µε τον παράγεται ή δαπανάται η ενέργεια από µία µηχανή,
(δηλαδή µας δείχνει το πόσο γρήγορα µπορεί να παράγει ή να δαπανήσει µία
µηχανή ενέργεια).
Ηλεκτρική ισχύς Ρηλεκτρική μιας ηλεκτρικής συσκευής ονομάζεται το πηλίκο της
ηλεκτρικής ενέργειας Εηλεκτρική που καταναλώνει (μετασχηματίζει) η συσκευή προς
το χρόνο λειτουργίας t της συσκευής.
Ρηλεκτρική=Εηλεκτρική/t = V•I•t/t =V•I Pηλεκτρική=V•I

Σε κάθε ηλεκτρική συσκευή αναγράφεται η ισχύς της όταν λειτουργεί κανονικά.

Μονάδες ηλεκτρικής ισχύος

Από τον τύπο Pηλεκτρική=V•I όταν V=1Volt, I=1Ampere, προκύπτει η
μονάδα 1V•1A Η μονάδα αυτή λέγεται Watt (W). Άρα 1W=1V•1A
Πολλαπλάσιο του W είναι το kW. Είναι 1kW=1000W.

Μονάδες ηλεκτρικής ενέργειας (ποιες είναι και πώς προκύπτουν)

Από τη σχέση Εηλεκτρική=V.I.t όταν V=1Volt, I=1Ampere, t=1s,
προκύπτει η μονάδα 1V•1A•1s Η μονάδα αυτή λέγεται Joule (J).
Άρα 1J=1V•A•s

Το 1J είναι πολύ μικρή μονάδα ενέργειας, για αυτό στη μέτρηση της Ηλεκτρικής
Ενέργειας χρησιμοποιούμε τη μονάδα 1 κιλοβατώρα (kWh)

Από τη σχέση Ρηλεκτρική=Εηλεκτρική/t προκύπτει Εηλεκτρική=Ρηλεκτρική•t

Όταν Ρηλεκτρική=1kW, t=1h, προκύπτει η μονάδα 1kW•1h

Η μονάδα αυτή λέγεται kWh (κιλοβατώρα).
Άρα 1kWh=1kW•1h
1κιλοβαττώρα (1kWh) είναι η ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνεται
από μια συσκευή ισχύος 1kW (=1000W) όταν λειτουργεί για 1h (1 ώρα).
Οι εταιρίες ηλεκτρισμού όπως η Δ.Ε.Η. πωλούν ηλεκτρική ενέργεια. Η
ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουμε μετρείται σε kWh.

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ

Εηλ=V·I·t V=I•R (N.Ohm για αντιστάτη) Eηλ=Q= I2·R·t Ν. Joule

P=Eηλ/t => Eηλ=P·t

P=Eηλ/t=>P=V·I P=I2·R
 3.3 Μαγνητικά αποτελέσματα του ηλεκτρικού ρεύματος:
Οι μαγνήτες ασκούν ελκτικές δυνάμεις σε σιδηρομαγνητικά υλικά (σίδηρο,
κοβάλτιο, νικέλιο κ.α).
Οι μαγνητικές δυνάμεις ανάμεσα σε δύο μαγνήτες μπορεί να είναι είτε
ελκτικές είτε απωστικές.
Μαγνητικό πεδίο ονομάζεται ο χώρος στον οποίον ασκούνται μαγνητικές
δυνάμεις.
Η Γη είναι ένας τεράστιος μαγνήτης και γύρω από τη Γη υπάρχει μαγνητικό πεδίο
το οποίο προσανατολίζει μία μαγνητική βελόνα τοποθετημένη σε κατακόρυφο
άξονα στη διεύθυνση βορρά-νότου.
Το μαγνητικό πεδίο της Γης μοιάζει με αυτό ενός τεράστιου ευθυγράμμου μαγνήτη
του οποίου ο Νότιος πόλος (S) βρίσκεται κοντά (δεν συμπίπτει) στον Βόρειο
γεωγραφικό πόλο της γης (Ν).
Το ηλεκτρικό ρεύμα (δηλαδή τα κινούμενα ηλεκτρικά φορτία) δημιουργεί
το μαγνητικό πεδίο.
!!Το φορτίο που κινείται δημιουργεί και ηλεκτρικό αλλά και μαγνητικό
πεδίο. Δηλαδή δεν υπάρχουν μαγνητικά φορτία, αλλά μόνο ηλεκτρικά
φορτία που δημιουργούν και το ηλεκτρικό πεδίο, αλλά και το μαγνητικό
πεδίο.
Πείραμα του Ερστεντ:
Σε αυτό το πείραμα ο Έρστεντ έδειξε ότι μία μαγνητική βελόνα προσανατολίζεται
σχεδόν κάθετα προς ένα ευθύγραμμο σύρμα που βρίσκεται κοντά της και το οποίο
διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα. Το παραπάνω γεγονός έδειξε ότι γύρω από κάθε
ρευματοφόρο αγωγό ασκούνται μαγνητικές δυνάμεις, δηλαδή δημιουργείται
μαγνητικό πεδίο.
Το σωληνοειδές είναι ένα σύνολο από παράλληλους όμοιους κυκλικούς
αγωγούς, το οποίο παρουσιάζει την εικόνα ενός σωλήνα με διάμετρο πολύ μικρή
σε σχέση με το μήκος του. Όταν διαρρέεται από ρεύμα δημιουργεί γύρω του
ισχυρό μαγνητικό πεδίο.
Το πείραμα του Έρστεντ μας οδήγησε στην ιδέα να κατασκευάσουμε μαγνήτες
που λειτουργούν με ηλεκτρισμό τους οποίους ονομάζουμε ηλεκτρομαγνήτες
και έχουν άπειρες εφαρμογές.
Δύναμη μαγνητικού πεδίου σε ρευματοφόρο αγωγό
Όταν ένας αγωγός βρίσκεται μέσα σε μαγνητικό πεδίο και τον διαρρέει
ηλεκτρικό ρεύμα, τότε το μαγνητικό πεδίο ασκεί δύναμη στον αγωγό. Η πιο
γνωστή εφαρμογή της προηγούμενης διαπίστωσης είναι ο ηλεκτροκινητήρας.

Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή - Νόμος Φαραντέϋ

Όταν ένας αγωγός περιστρέφεται μέσα σε ένα μαγνητικό πεδίο, τότε στα άκρα
του εμφανίζεται ηλεκτρική τάση (διαφορά δυναμικού)
Η πιο γνωστή εφαρμογή της προηγούμενης διαπίστωσης είναι η
ηλεκτρογεννήτρια με την οποία παράγεται η ηλεκτρική ενέργεια στη Γη.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Σε ηλεκτρική θερμάστρα αναγράφονται τα στοιχεία 220 V/1000 W. Αυτό

σημαίνει ότι
α. λειτουργεί μόνο υπό τάση 220 V.
β. μπορεί να καταναλώνει ισχύ μόνο 1000 W.
γ. καταναλώνει ισχύ 1000 W όταν λειτουργεί σε τάση 220 V.
δ. διαρρέεται από ρεύμα 2 Α όταν λειτουργεί κανονικά.

2. Τα ονομαστικά στοιχεία λειτουργίας μιας συσκευής είναι 220 V/1100 W.

Συνδέουμε τη συσκευή σε τάση 220 V. Τότε
α. η ενέργεια που καταναλώνει η συσκευή ανά δευτερόλεπτο είναι 220 J.
β. η αντίστασή της είναι 220 Ω.
γ. η ισχύς της είναι 242.000 W.
δ. η συσκευή διαρρέεται από ρεύμα 5 Α.

3. Το φαινόμενο Joule εμφανίζεται

α. σε κάθε συσκευή στην οποία οι ρευματοφόροι αγωγοί έχουν έστω και μικρή
ωμική αντίσταση.
β. μόνο στους ηλεκτρικούς λαμπτήρες.
γ. μόνο στους αγωγούς που υπακούουν στο νόμο του Ohm.
δ. μόνο στο εσωτερικό των ηλεκτρικών πηγών.

4. Οι μετρητές της ΔΕΗ (ρολόγια) μετράνε

α. το φορτίο που καταναλώνουμε.
β. το ρεύμα που καταναλώνουμε.
γ. την ενέργεια που καταναλώνουμε.
δ. την ισχύ που καταναλώνουμε.

5. Η KWh (κιλοβατώρα) είναι μονάδα μέτρησης

α. ενέργειας
β. ισχύος
γ. έντασης ρεύματος
δ. ηλεκτρικού φορτίου.

6. Αν ένας ηλεκτρικός θερμοσίφωνας που λειτουργεί σε τάση δικτύου 220V,

έχει ισχύ 1,76kW, τότε η ασφάλειά του πρέπει να είναι των:
α. 5 Α
β. 8 Α
γ. 10 Α.

7. Μια ηλεκτρική κουζίνα έχει χαρακτηριστικά λειτουργίας 4400 W/220 V. Η

ασφάλεια προστασίας της πρέπει να είναι
α. 10 Α
β. 11 Α
γ. 16 Α
δ. 20 Α
 8.Από τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξετε τη σωστή. Φαινόμενο Τζάουλ είναι ό
ταν:
α) Το ηλεκτρικό σίδερο λειτουργεί,
β) Μια μοτοσυκλέτα φρενάρει απότομα,
γ) Το νερό του μπάνιου θερμαίνεται από τον ηλιακό θερμοσίφωνα.

9. Από τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξετε τη σωστή. Μια ηλεκτρική συσκευή

έχει ισχύ 200 W και διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης 4 Α. Η αντίσταση
της συσκευής είναι:
α) 50 Ω.
β) 12,5 Ω.
γ) 15 Ω.

10. Ένα ραδιόφωνο παρουσιάζει αντίσταση R=10 Ω και όταν λειτουργεί

διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης Ι=1 Α.
Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;
α) Η τάση στα άκρα του ραδιοφώνου είναι 10 V.
β) Η ισχύς του ραδιοφώνου είναι 10 W.
γ) Σε χρονικό διάστημα λειτουργίας 5 sec το ραδιόφωνο καταναλώνει ενέργεια
50 Joule.
δ) Η πηγή δίνει ηλεκτρική ενέργεια 100 Joule σε χρονικό διάστημα 5 sec.

11.Σε ηλεκτρικό καταναλωτή αναγράφονται από τον κατασκευαστή οι ενδείξεις

«12 V, 30 W».
Τι σημαίνει αυτή η πληροφορία; Αν εφαρμόσουμε στους πόλους του καταναλωτ
ή τάση 12 V, πόση θα είναι η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που θα τον διαρ
ρέει;

12. Σύστημα από δύο αντιστάσεις R1=40Ω, R2=60Ω, συνδεμένες σε σειρά,

τροφοδοτείται με τάση V. Αν η ισχύς που καταναλώνει το σύστημα είναι
P=400Watt να βρείτε την τάση στα άκρα κάθε αντίστασης.

13. Σε ένα αυτοκίνητο τροφοδοτείται με μπαταρία 12V ένα ραδιόφωνο το

οποίο διαρρέεται από ρεύμα έντασης 240mA Να υπολογίσετε την ενέργεια
που καταναλώνει σε χρόνο 2h.

14. Μια ηλεκτρική σόμπα ισχύος P=4,4kW λειτουργεί με τάση κανονικής

λειτουργίας 220V. Τι ασφάλεια πρέπει να χρησιμοποιήσουμε για την
προστασία της γραμμής της σόμπας;
Στο εμπόριο υπάρχουν ασφάλειες των 2,4,6,8,10,15,18,22,25 Α

15. Σε ένα σπίτι λειτουργούν ταυτόχρονα ψυγείο ισχύος P1=400W,μια

ηλεκτρική κουζίνα ισχύος P2=1,54 kW, μια τηλεόραση P3=440W, 4
λαμπτήρες 55W και 2 aircondion 3,3kW.
Όλες έχουν τάση κανονικής λειτουργίας 220V.
Α) πόση είναι η ισχύς που παρέχεται στο κύκλωμα
 Β) πόσα Αμπερ πρέπει να είναι η γενική ασφάλεια του πίνακα
εγκατάστασης του σπιτιού
Γ) Αν στη διάρκεια της ημέρας (24h) η ηλεκτρική κουζίνα είναι ανοιχτή για
3h, η τηλεόραση για 7h, οι λαμπτήρες 6h kαι το κάθε κλιματιστικό για 5h,
πόση είναι η κατανάλωση ενέργειας στο κύκλωμα.
Δ) Αν το κόστος της κιλοβατώρας είναι 0,2€ /kWh, πόσο κοστίζει η
κατανάλωση ενέργειας κατά την διάρκεια της ημέρας

16. Δύο αντιστάτες 3Ω και 6Ω συνδέονται σε σειρά με πηγή τάσης 18V.

Tο κύκλωμα λειτουργεί για t=5min
Nα υπολογίστε:
Ι) Την ενέργεια και την ισχύ κατανάλωσης πάνω σε κάθε αντίσταση
και
ΙΙ) την ενέργεια και την ισχύ της πηγής

17. Δύο αντιστάτες 3Ω και 6Ω συνδέονται παράλληλα με πηγή τάσης 18V.

Tο κύκλωμα σε κάθε περίπτωση λειτουργεί για t=5min
Nα υπολογίστε:
Ι) Την ενέργεια και την ισχύ κατανάλωσης πάνω σε κάθε αντίσταση
και
ΙΙ) την ενέργεια και την ισχύ της πηγής

18. Σε ένα ηλ. θερμοσίφωνα αναφέρονται οι ενδείξεις «220V – 4400W». Να

βρείτε:
α) την ένταση του ρεύματος που τον διαρρέει
β) την αντίσταση R του ηλ. θερμοσίφωνα
γ) την ηλ. Ενέργεια Εηλ που καταναλώνει αν λειτουργήσει 30min (σε J και
ΚWh)