Principi bioenergetike

Svaka živa ćelija treba energiju. Za nastajanje I održavanja uređenih struktura(biosinteza

makromolekula), za nastajanje bilo koje vrste pokreta, za nastajanje koncentracijskog I električnog
gradijenta preko ćelijskih membrana, za održavanje tjelesne temperature, za generiranje svjetlosti
kod određenih vrsta života (svitac).

Hemijski mehanizmi koji leže u osnovi biološkog transfera energije su bili izazov vijekovima. Antoine
Lavoisier prepoznao da životinje transformišu hranu u toplotu I da je taj proces respiracije
esencijalan za život. Respiracije je sporo sagorijevanje karbona I hidrogena.

Ćelije kontrolišu proces sagorijevanja. Ćelije postepeno oksidiraju hranjive materije, postepeno
uklanjaju elektrone s hranjivih materija. NAMD I FAD glavni koenzimi. Ovi enzimi usmjeravaju
elektrone prema mitohondrijama gdje ih usmjeravaju prema kiseoniku. Energija koja se oslobađa se
koristi za sintezu ATP-a, koji je osnova energije I služi kao spoj koji pohranjuje energiju u svojim
hemijskim vezama. Kada ćelija treba da koristi tu energiju ona tu energiju razgrađuje.

Ćelije moraju koristiti hem energiju za sav svoj rad. Biološke transformacije energije poštuju 2
principa dva temeljna zakona termodinamike.

Mi unosimo energiju upakovanu u hranu te spadamo u heterotrofe. Biljke prevode energiju

sunčevog zračenja u energiju hemijskih veza.

Skup svih biohemijskih procesa koji se odvijaju u ćeliji nazivaju se metabolizam. On se dijeli na
katabolizam I anabolizam. Katabolizam obihvata proces razgradnje hranjivih materija, do onih
komponenata kojim je ta energija oduzeta. Stepen oksidacije +4. Prenos elektrona u katabolizmu se
vrši na koenzime, u mitohondrijima se elektroni doniraju I formiraju ATP.

Anabolizam – iz jednostavnijih molekula se formiraju kompleksnije molekule koje su ćeliji potrebne

za funkcije. Donor elektrona NADPH, u anabolizmu se troši energija. Za potrebe sinteze
makromolekula.

Katabolički putevi su konvergentni, a anabolički divergentni.

Veliki broj većih molekula se prevode u malu količinu jednostavnih molekula. – konvergentni

Citratni ciklus je posljednji ciklus u ekstrakciji elektrona.

Iz malog broja polaznih molekula nastaje veliki broj većih molekula. – divergentni.

Osobine metabolizma (*)

1. Anabolički I katabolički putevi su recipročno regulisani. Npr. Sinteza I razgradnja masnih

kiselina ne mogu se istovremeno odvijati
2. Katabolički I anabolićki putevi koji imaju iste krajnje tačke mogu koristiti iste intermedijere
ali je barem jedan korak u reakcijskom nizu kataliziran različitim enzimima. Npr.
Glukoenogeneza je obrnut proces glikolize ali nekoliko koraka ovog procesa koristi različite
enzime.
3. Povezani katabolički I anabolički putevi se često javljaju u različitim ćelijskim odjeljcima. Npr.
Sinteza masnih kiselina se javlja u citosolu dok se razgradnja masnih kiselina odvija u
mitohondrijama
Termodinamički parametri
Promjena slobodne energije reakcije. Ako je G negativna u reaakciji se oslobađa energija, egzerogena
je. Ukoliko je poz, u reakciji sistem dobija slobodnu energiju.

H – promjena entalpije

S – promjena entropije usljed reakcije.

Veza između G= H – TS

Reakcija favorizovana kada je G negativno.

Konstanta ravnoteže.

Parametri biohemičara

Promjena standardne slobodne energije – pokretačka sila prema ravnoteži reakcije kada su reaktanti
I produkti u 1M koncentracijama na 298K

Promjena standardne slobodne energije biohemičaka – promjena standardne slobodne energije

kada je pH=7 …

Promjena standardne slobodne energije reakcije ovisi o konstanti ravnoteže reakcije.

Primjer: Enzim katalizira prevođenje supstance A u B. U ravnoteži je 12x više B nego A. Koliko iznosi
promjena standardne slobodne energije za konverziju A u B ?

A <-> B

Fosforilacija glukoze

Glukoza + Pi -> glukoza 6 fosfat +13,8 kJ/mol

ATP -> ADP + Pi -30,5 kJ/mol

Suma = -16,7 kJ/mol

Sveukupna reakcija je egzerogena (favorizovana)

Fosfoenolpiruvat ima visoku standardnu slobodnu energiju hidrolize(hidroliza fosfoestarske veze)

ATP nastaje – oksidativnom fosforilacijom I fosforilacijom na nivou supstrata.

ADP primi fosfatnu grupu s nekog drugog molekula.

1,3 bifosfoglicerat ima visoku standardnu slobodnu energiju hidrolize.

Hidroliza fosfokreatina – u mišićima depo energije.

ATP obezbjeđuje energiju prenosom grupa, ne jednostavnom hidrolizom

Samom hidrolizom ATP-a postiže se oslobađanje toplote koja ne može poslužiti za odvijanje
hemijskih procesa u ćeliji.

Trifosforilacije između nukleotida

Nukleozid difosfat kinaza

Adenilat kinaza
Fosfokreatin I kreatin kinaza

Fosfokreatin služi kao izvor fosforilnih frupa za sintezu ATP. Fosfokreatin je depo energije u
mišićima.

Biološke oksidacije redukcije.

Prenos fosforilnih grupa je centralna osobina metabolizma. Isto tako, jedan drugačiji tip prenosa je
jednako važan, transfer elektrona u reakcijama oksido-redukcije.

Primjer glukoza: Elektroni se oslobažaju oksidacijom molekula hrane I na kraju se prenose na

kiseonik preko serije nosača elektrona, što vodi ka oslobađanju energije koji ćelija..

Četiri načina na koja se elektroni prenose u biološkim redox reakcijama

1. Direktno kao elektroni

2. Kao atomi vodika
3. Kao hidrid joni koji imaju dva elektrona
4. Kroz direktnu oksidaciju sa kiseonikom.

Redukcijski ekvivalent – koristi se da bi se označio jedan ekvivalent elektrona koji učestvuje u redoks
reakciji, bez obzira da li je u pitanju sam elektrom, vodikov atom, hidrid jon ili dal I u reakcijama
prenosa elektrona učestvuje kisik.

Pošto se biološka goriva obično dehidrogeniraju I pri tome gube dva redukcijska ekvivalenta I pošto
kiseonik može primiti dva redukcijska ekvivalenta, biohemičari po konvenciji, kao jedinicu biološke
oksidacije koriste dva redukcijska ekvivalenta koja sa supstrata prelaze na kiseonik.

NADH I NADPH su solubilni nosači elektrona koje koriste enzimi nazvani dehidrogenaze.

U jednoj eukaritskoj ćeliji količnik koncentracija je visok NAD+/NADH

KAd je u pitanju NADP+/NADPH odnos je nizak jer NADPH preovladava. NADP+ se koristi kao
kaceptro hidrid jona u reakcijama kataboličke oksidacije a NADPH se koristi kao donor hidrid jona u
anaboličkim reakcijama redukcije.

FADH – flavinmononukelotid odnosno flavinadenindinukleotid FADH2.

Faze katabolizma, varenje UH

Tri stadija katabolizma
 ISPITNO PITANJE(*)

Digestija I apsorpcija karbohidrata

Karbohidrati hrane

Polisaharidi disaharidi monosaharidi

Amiloza alfa 1,4 glikozdina veza

Amilopektin alfa 1,6 glikozidna veza

Laktoza beta 1,4 glikozidna veza

Saharoza alfa 1,2 glikozidna veza

Digestija karbohidrata

Enzimi glukozidaze – kataliziraju cijelanje glikozidnih veza (amilaze I disaharidaze)

Amilaze razgrađuju polisaharide u jednostavnije – salivarna amilaza, pankreasna amilaza

Disaharidaze . konvertuju disaharide u monosaharide - glukoamilaza, saharaza izomaltaza, laktaza,

trehalaza

Amilaza

Alfa amilaza, razgrađuje polisaharide, nalazi se u pljuvačci. Zavisno gdje se cijepa veza može od
polisaharida nastati maltoza I izomaltoza. Zatim mogu nastati trisaharidi, oligosaharidi itd.

Glavni dio saharaza- izomaltaza kompleksa, koji sadrži katalitička mjesta proteže se od enterocita
prema lumenu tankog crijeva. (disaharidaze enterocita)

Ovi enzimi su jako hidratisani.

GLukoamilaza ne djeluje samo na maltozu nego djeluje I na amilozu amilopektin, glikogen, dekstrine.
Glukoamilaza djeluje tako što otkine jednu molekulu glukoze, pa onda djeluje na drugu glikozidnu
vezu.

Saharaza izomaltaza ima 2 katalitička mjesta. Saharazno maltazna – cijela saharozu, maltozu I
matotriozu

Izomaltaza maltaza – cijepa alfa 1,6 dekstrina I alfa 1,4 veze matoze I maltotrioze

Beta glukozidaza

Laktaza cijepa beta 1,4 vezu između glukoze I galaktoze

Glukozil ceramidaza – beta glikozidne veze glukoze I galaktoze

Trehalaza – razlaže trehalozu

Lokacija enzima u digestivnom traktu

Glikoamilazna aktivnost raste duž tankog crijeva najveća je u ileumu.

Saharaza izomaltaza aktivnost je najveća u jejunumu gdje enezimi mogu hidrolizirati saharozu I
produkte razgradnje skroba.

Beta glukozidazna aktivnost najveća je u jejunumu.

Dijetalna vlakna. (nema na ispitu)

Dijetna vlakna su otporna na djelovanje humanih digestivnih enzima. Građena su uglavnom od

biljnog materijala koji su derivati polisaharida I lignana. Vlaknaste komponente se često dijele prema
topivosti u vodi I netopiva vlakna. Pektini smole, celuloza, hemiceluloza itd.

Pektini mogu sniziti nivo holesterola u krvi vezivanjem za žučne kiseline. Beta glukan zobi smanjuje
nivo holesterola smanjenjem apsorpcije žučnih kiselina u tankom crijevu.

Pektini imaju blagotvorne efekte u ishrani osoba sa dijabetesom smanjuju brzinu apsorpcije
jednostavnih šećera I sprečavaju tako visoke nivoe glukoze neposredno nakon jela.

Dijetna vlakna su najčešće prisutna u hrani.

Apsorpcija šećera

Monosaharidi se transportuju preko enterocita u krv I distribuiraju u sve tkiva. Glikemijski indeks
glukoze 142.

Apsorpcija šećera(+ ispit) ž

Glukoza se transportuje kroz apsorptivne ćelije tankog crijeva putem olakšane difuzije I NA- ovisnog
kotransporta. GLUT transporteri nalaze se na seroznoj strani ćelije. Višestruke skupine proteina vežu
hidroksilne skupine glukoze I zatvaraju je s jedne strane I otvaraju na drugoj strani.

GLUT transporteri (12-14 transportera)

GLUT 1 – bazalni transporter glukoze. Potrebne su male konc glukoze u krvi da bi ovaj transporter
transportovao glukozu. Ima visok afinitet za glukozu. Krvno mozdana barijera, krvno placentarna
barijera, krvno testisna barijera, na humanim eritrocitima.
GLUT 3 transporter – CNS

GLUT 2 transporter – ostvarjue značajan tranport glukoze samo kada je vioka konc glukoze tj
neposredno nakon jela, jetra(sinteza glikogena) , pankreas(beta ćelije, pankreas dobija inf da otpušta
odgovarajuću količinu inzulina)

GLUT 4 – membrane mišićnih vlakana skeletnih mišića srčanog mišića I masnog tkiva. Inzulin podstiče
povećanje funkcije GLUT 4 transportera.

GLUT 5 je pritusan na intenstinalnom epiteli u služi za transport fruktoze.

GLUT 4 – ustanovljeno je kod dijabetičara tipa 1, da povećanje fizičkea ktivnosti može da dodvede do
povećanja unosa glukoze u mišiće I masno tkivo. Povećan unos GLUT 4 ttransportera u mišić.

Kod dijabetes tipa 2 da se ne transportuje glukoza od inzulinskih receptora do GLUT 4 transportera.

Glikoliza
Glikoliza je podijeljena u 2 faze

Faza 1: preparativna faza

Faza 2: Nastajanje ATP-a

Glikoliza je metabolički put kojim se vrši razlaganje glukoze. Za razgradnju glukoze utroše se 2
molekule ATP-a, a dobija se 4 molekule ATP-a. U procesu oks fosforilacije se dobijaju dodatne
količine ATP-a. piruvat se razlaže do CO2 što odvodi elektrone koji završavaju na koenzimima NAD I
NADH što obezbježuje neergiju za sintezu ATP-a.

Oksidacija glukoze u piruvat prva reakcija

Druga reakcija – generisanje ATP iz ADP

Glikoliza je egzergon put.

Reakcija glikolize(*) svaka reakcija pojedinačno

Heksokinaza – enzim koji razlaže glukozu, glukokinaza je u jetri. Transport glukoze kroz membranu,
GLUT2 transporter u jetri preuzima jedan dio glukoze koje jetra koristi kao sintezu glikogena.

Fosforilacija glukoze – nju obavlja heksokinaza I glukokinaza u jetri, dobija se glukoza – 6 – fosfat.

Sljedeća reakcija je reakcija izomerizacije glukoza 6 fosfat uz pomoć fosfoglukoizmoeraze u fruktozu

6 fosfat

Uz pomoć fosfofruktokineaze fruktoza 6 fosfat prelazi u fruktoza 1,6-bifosfat.

Aldolno(enzim aldolaza) cijepanje fruktoza 1,6 bifosfata na dva fosfata. – DIHIDROKSIACETON

FOSFAT I GLICERALDEHID 3-FOSFAT

Interkonverzija trioza fosfata

Generisanje ATP iz ADP

Gliceraldehid 3- fosfat nastavlja glikolitički put. Fosforilacijom nastaje 1,3 – bifosfoglicerat.

Uvođenjem fosfatne grupe ta energija koja se oksidacijom oslobodila konzervira se u obliku fosfatne
veze. Djelovanjem enzima fosfoglicerat kinaze, sintetiše se ATP iz ADP-a.
3-Fosfoglicerat prelazi u 2-fosfoglicerat uz pomoć enzima fosfogliceromutaze.

2 fosfoglicerat se oslobađa vode te uz pomoć enzima enolaze on prelazi u fosfoenolpiruvat

Fosfoenolpiruvat donira fosforilnu grupu ADP te nastaje ATP I piruvat.

Sudbina piruvata

Glikolizom nastaju 2 piruvata

U aerobnim uslovima piruvat daje 2 acetil CoA I oslobađaju se 2 molekule CO2, a od acetil CoA
nastaju 4 molekule CO2 I 4H2O

U anaerobnim uslovima nastaje iz 2 piruvata alkoholni put I laktatni put

U stanju kada ćelija nema dovoljno kiseonika elektroni se ne mogu da usmjeravaju na raspiratorni
lanac, onda ćelija mora da reoksidirati NADH da bi on mogao da primi novi par elektrona sa
gliceraldehid – 3 fosfata. Od piruvata zatim nastaje acetaldehid koji preuzima elektrone I reducira se
u etanol.

U mliječno kiselinskom procesu nastaje od 2 piruvata 2 laktata.

Stvaranje kiseline u anaerobnoj glikolizi.

Eritrociti ne posjeduju mitohondrije tako da eritrociti ne mogu da vrše oksidativni put razgradnje
piruvata. U eritrocitima NADH se prenosi na piruvat pri čemu dolazi do redukcije piruvata u laktat pa
eritrociti predstavljaju izvor mliječne kiseline u krvi. Laktat se izlučuje putem znoja gdje djeluje kao
antibakterijski agens.

Tumori koriste anaerobnu glikolizu za nastajanje ATP-a I nemaju I svojoj unutrašnjosti kapilare. Kod
tumora povećava se koncentracija enzima laktat dehidrogenaze pa se može koristiti kao tumor
marker.

Laktat se oksidira ponovo u piruvat u drugim tkivima. U jetri piruvat se koristi za sintezu glukoze koja
se vraća u krvotok. Kruženje laktata I glukoze izmežu perifernih tkiva I jetre naziva se Coryjev ciklus.

REGULACIJA GLIKOLIZE

2,3 bisfosfoglicerat veže se za hemoglobin. 2,3 bisfosfoglicerat mutaza prevodi 1,3 bisfosfoglicerat u
2,3 bisfosfoglicerat.

Drugi monosaharidi se priključuju na katabolizam glukoze. Laktoza I saharoza pored glukoze imaju I
drugi monosaharid, fruktozu I galaktozu. Galaktoza se uključuje na put razgradnje glukoze, sinteze
glikogena, preko intermedijera glukoza 6 fosfat. Manoza se djelovanjem heksokinaze prevodi u
manoza 6 fosfat, a zatim se djelovanjem fosfomanoza izomeraze prevodi u fruktoza 6 fosfat I tako se
priključuje u put razgradnje glukoze.

Fruktoza ima 2 načina da se priključi na put metabolizma glukoze. Njena metabolička sudbina ovisi o
tkivima u koje je dospjela. Kada su u pitanju periferna tkiva fruktoza se podvrgava djelovanju enzima
heksokinaze I fosforilira se u fruktoza 6 fosfat. U jetri nalazi se enzim fruktokinaza prevodi fruktozu u
fruktoza 1-fosfat. Podliježe aldodnom cijepanju I proizvodi gliceraldehid I dihhidroksiaceton fosfat.
Od njih nastaje gliceraldehid 3 fosfat. Veći dio glukoze prolazi kroz jetru I ostaje na raspolaganje
drugim tkivima koji putem glut4 transportera prenose glukozu koji će se iskoristiti u stanju sitosti.
Dihidroksiaceton fosfat djelovanjem izomeraze može preći u gliceraldehid 3 – fosfat. Jetrene ćelije
usmjeravaju GA3P u suprotan proces – sintezu glukoze. Kod pojačanog unosa fruktoze, jetrene ćelije
povećano stvaraju enzime koji učestvuju sintezi masnih k. - lipogene enzime, sinteza masnih kiselina.

Put ugljikovih skeleta – GA3P ide u glikolitički put do kraja – do piruvata. Acetil CoA sa oksalacetatom
gradi citrat koji ulazi u citosol I iz njega kreću procesi sinteze masnih k.

Galaktoza – raspoređuje se u perfiernom tkivu, djeluje enzim galakto kinaza I nastaje galaktoza 1 –
fosfat. On se prevodi u glukoza 1 fosfat, galaktoza 1-fosfat djeluje sa UDP glukozom gdje se galaktoza
mijenja sa glukozom pa nastaje, UDP galaktoza I glukoza 1 fosfat.

Glukoza 1 fosfat se može prevesti u glukoza 6 fosfat I glikogen. UDP galaktoza djelovanjem enzima
UDP galaktoza epimeraza ponovo prevodi u UDP glukozu. Međutim UDP galaktoza može biti
iskorištena I u druge svrhe.

Akumulacijom galaktoze može da pređe u prekomjernoj količini pređe u očno sočivo I prevodi se u
galaktitol(aldoza reduktaza), koji izaziva zamućenje sočiva – pojava katarakte.

Bolesti – galaktozemije, pogađa enzime galaktokinazu I galaktoza 1-fosfat uridiltransferazu.

Odražava se na nedostatak UDP glukoze, I dovodi do komplikacije I smrti. Kod nedostatka

galaktokinaze može se postići sa dijetetskom ishranom smanjenim unosom galaktoze.

Glikolitički put – regulacija

Brzina prevođenja glukoze u piruvat je regulirana osnovnim potrebama ćelije:

Stvaranje ATP-a stvorenog degradacijom glukoze

Osiguravanjem gradivnih jedinica za reakcije sinteze kao što je nastajanje masnih kiselina.

U glikolizi reakcije kataliziraju: heksokineaza, fosfofruktokinaza I piruvat kinaza I one su ireverzibilne.

Aktivnost ovih enzima je regulisana reverzibilnim vezivanjem alosteričkih efektora I kovalentnom

modifikacijom.

Regulacija transkripcije

1. Enzim fosfofruktokinaza – ključni enzim

Katalizira pravu reakciju glikolitičkog puta – fruktoza 6 fosfat u fruktoza 1,6 bisfosfat.

Tetramer, sastoji se od 4 identične podjedinice. Vezivanje ATP-a za alosteričko mjesto

fosfofruktokinaze-1 inhibira njeno djelovanje. AMP djeluje obrnuto, tj vezivanjem on povećava
aktivnost enzima. Nizak pH inhibira aktivnost fosfofruktokinaze – povećanje H+ jona – acidoza.
Kada se ATP brzo troši, enzim adenilat kinaza generira ATP iz ADP- a I tako nastaje ATP I AMP koji
postaje signal za stanje nedostatka energije, I djeluje kao alosterički regulator.

Citrat inhibira fosfofruktokinazu, tako što povećava inhibitorni efekat ATP-a

Fruktoza 2,6 bisfosfat aktivira fosfofruktokinazu.

2. Fosfofruktokinaza 2

Sintetizira I degradira fruktoza 2,6 bifosfat. Ima 2 katalitičke srži, ima kinaznu I fosfataznu domenu.
Javlja se u više izoenzimskih oblike, tj 5 I ti izoenzimski oblici nisu identićni po strukturi, razlikuju se
po veličini, imunološkim I regulatornim osobinama. L izoforma – predominantna u jetri I M izoforma
– predominantna u mišićima, nastaju alt splajsingom transkripcijskog produkta jednog gena.

Kada je nivo glukoze u krvi visok, povećava se nivo fruktoza 6 fosfata koji ubrzava sintezu F2,6BP.

U stanju gladovanja glukagon se veže za receptor na jetrenim ćelijama I djelovanjem glukagona

preko G proteina aktivira se enzim adenilat cikalaza koji prevodi adenozil trifosfata u ciklični adenozil
monofosfat. On se vezuje za regulatornu jedinicu protein kinaze A. Kinazna aktivnost enzima se
deaktivira, a aktivira se fosfatazna aktivnost. Fruktoza 2,6 bisfosfat, cijepa se na fruktoza 6 fosfat I
fosfatnu kiselinu.

U stanju sitosti djeluje inzulin aktivira se enzim fosfoprotein-fosfataza 1 , ona katalizira hidrolitičko
otcjepljenje fosfatnog ostatka sa fosfofruktokinaze 2, rezultat je da se kinazna aktivnost enzima
aktivira a fosfatazna aktivnost inaktivira. Fosfofruktokonaza 2, će katalizirati prelazak fruktozu 6
fosfat u fruktozu 2,6 bisfosfat odnosno raste koncentracija poz alosteričkog efektora enzima
fosfofruktokinaze 1, aktivira se glikolitički put.

U skeletnim mišićima, PFK2 nije regulisana fosforilacijom. Mišićno tkivo ne posjeduje receptore za
glukagon. U stanju sitosti u mišićnim ć raste razina fruktoza 6 fosfata koji aktiviraju kinaznu I
fosfataznu aktivnost PFK2 I u stanju sitosti raste razina fruktoza 2,6bisP I aktivira se glikoliza.

PFK2 – u srcu. U blizini C terminusa ima dva dosforilacijska mjesta, srčani mišić odgovara na više
podražaja u odnosu na skeletni mišić I jetrene ćelije. Povećava se kinazna aktivnost I nastanak
fruktoza 2,6bisP I stimulira se glikoliza.

3. Heksokinaza

Katalizira reakciju prevođenja glukoze u glukoza 6 fosfat. Jetra ima izoenzimski oblik tj glukokinaza.
Heksokinaza biva inhibirana velikim količinama glukoza 6 fosfata što za glukokinazu nije slučaj.
Jetreni izoenzimski oblike djeluje samo u stanjima visokog priliva glukoze u jetrene ćelije, gdje se
glukoza 6 fosfat prevodi u glukoza 1 fosfat.

4. Piruvat kinaza

Prevođenje fosfoenolpiruvata u piruvat I ATP. Javlja se u nekoliko izoenzimski formu, tetramer je, 4
podjedinice koje se kodiraju različitim genima. L izoenzim specifičan za jetru, M izoenzim za mišiće I
mozak. M I L forme djeluju kooperativno. Kontrola piruvat kinaze. Alosterička regulacija – F1,6bisP
djeluje kao pozitivan alosterički efektor, ATP, Acetil CoA I dugi lanci masnih kiselina su negativni
alosterički efektori. Također I alanin je negativni alosterički efektor. Iz piruvata transaminacijom
nastaje alanin I alfaketoglutarna kiselina. Tako da alanin djeluje suprotno I inhibiše nastanak
piruvata. U stanju gladovanja kada djeluje glukagon, aktivira se enzim protein kinaza A koja katalizira
fosforilaciju piruvat kinaze , fosforilacijom piruvat kinaze smanjuje se aktivnost enzima, u stanju
sitosti, otcjepljuje se fosfatni dio sa piruvat kinaze, ona se pretvara u svoj aktivan oblik.

KANCER I GLIKOLIZA

Maligna masa – veliki potrošač glukoze. Glikoliza u malignoj masi se odvija u anaerobnim uslovima,
rast malignom tumora nije dovoljno popraćen krvnim sudovima koji bi ishranjivali tu masu. Iz tog
razloga nastaje hipoksija I vrši se anaerobna glikoliza koja postaje primarni izvor ATP-a. Transporteri
glukoze GLUT1 I GLUT3. Transkripcijski fakotr HIF1- hipoksični inducibilni faktor 1. Djelovanjem HIP1
povećava se heksokinaza, fosfofruktokinaza, aldolaza, enolaza, piruvat kinaza itd.

VEGF- vaskularni endotelijalni growth factor – stvara krvne žile.

Glikoliza – oksidativne sudbine piruvata I NADH

1. Glicerol – 3- fosfat shuttle

NADH se reoksidira uz pomoć sistema nosača, glavi shuttle citosolni NAD+ se regenerira
citoplazmatskom glicerol-3-fosfat dehidrogenazom koja katalizira prijenos elektrona na NADH na
DHAP pri čemu nastaje glicerol-3-P.
membrane mitohodnrija su nepropusne za NAD zato on mora poslati par elektrona preko sistema
nosača, prvi sistem nosača je dihidroksi aceton fosfat, produkt aldolnog cijepanja fruktoza 1,6
bisfosfata tako da on može da primi par elektrona sa NAD te se pri tome reducira u glicerol 3 fosfat.
On prolazi kroz vanjsku membranu mitohondrija gdje se nalazi mitohondrijska glicerol 3 fosfat
dehidrogenaza, gdje se uz pomoć mitohondrijskog glicerol-3-fosfata oksidira glicerol 3 fosfat u
dihidroksiaceton fosfat, a par elektrona koji se oslobodio preuzet će prostetička skupina
mitohondrijalne glicerol-3-fosfat dehidrogenaze. Glukoza se reducira do piruvata gdje nastaje NAD
koji se reoksidira u NADH, u slučaju malat-aspartata shuttlea, malat prolazi kroz mitohondrijsku
membranu, pomoću proteina koji ubacuje malat, a izbacuje alfaketoglutarat. Malat podliježe reakciji
oksidacije, nju katalizira malat dehidrogenaza koji je prevodi nazad u malat oksaloacetat.
Oksidacijom malata nastaje oksalacetat a oslobođeni elektroni idu u respiratorni lanac. Oksaloacetat
u transaminaciji sa glutamatom daje alfa keto glutarat I aspartat. Aspartat koji izađe iz mitohondrija
u citosol, podliježe reakciji sa alfaketo glutaratom pri čemu nastaje glutamat I oksaloacetat koji opet
prima par elektrona sa glikolitičkog NAD I reducira se u malat.

GLUKONEOGENEZA

Sinteza glukoze iz neugljikohidratnih elemenata. Nakon visokoproteinskog obroka, jetra proizvodi

glukozu iz AK. Odvija se u jetri. U stanjima teškog gladovanja proces glukoneogeneze se odvija.

Od 10 glikolitičkih reakcija, 7 je zajedničkih sa glikolitičkim reakcijama. 3 ireverzibilne reakcije su

različite. U jetri se odvija , a u teških gladovanjima odvija se u kori nadbubrega.

Prekursori glukoneogeneze

Laktat- oslobađa se u mišićima pod teškim fizičkim naporom. Piruvat prelazi posredstvom laktat
dehidrogenaze u laktat. Odvija se u mišićima anaerobno. Jetra procesom glukoneogeneze pretvara
laktat u glukozu te izlučuje u krvotok.

Drugi prekursor je aminokiselina alanin koja procesom koji katalizira alanin aminotranferaze prelazi u
piruvat. Kada se potroše glikogenske rezerve jetre dolazi do pokretanja razgradje mišićnih proteina I
dolazi do priliva AK iz mišića do jetre, I koristi se za proces glukoneogeneze. Najznačajnija je AK
alanin koja nastaje procesom transaminacije u mišićima.

U stanju sitosti, obrok bogat proteinima jetra iz AK sintetizira glukozu za tkiva koja su osjetljiva na
nedostatak glukoze tj. Mozak I eritrociti.

Treći prekursor je alkohol glicerol, koji nastaje iz masnog tkiva procesom lipolize, deponovanje lipida
u masnom tkivu, one se mobiliziraju u stanju gladovanja. Alkohol glicerol se glicerol kinazom
pretvara u glicerol-3-fosfat a zatim se glicerol-3-fosfat uticajem glicerol-3-fosfat dehidrogenaze
pretvara u dihidroksiaceton-fosfat koji ulazi u proces glukoneogeneze.

CO2 koji se dodaje piruvatu u reakciji piruvat karboksilaze je ona molekula koja se gubi u reakciji PEP
karboksikinaze. Ova karboksilacija-dekaboksilacija predstavlja oblik aktiviranja piruvata na način da
dekarboksilacija oksalacetata olakšava nastajanje PEP-a. Vrši se utrošak od 2 molekule ATP, a dobija
se 1. Oksaloacetat stupa u reakciju dekarboksilacije, posrednik je Guanozin TriFosfat.
Dekarboksilacija vodi ka rearanžmanu elektrona što olakšava napad karbonilnog kisika piruvatnog
motiva na gama fosfat GTP-a. Formira se nestabilni spo fosfoenolpiruvat koji ima potencijal prenosa
fosforilnog ostatka na neki drugi spoj.

Piruvat + ATP +GTP ‘ HCO3-  PEP + ADP + GDP + Pi + CO2

0,9kJ/mol
Druga reakcija fosfofruktokinaze-1 koja katalizira provođenje fruktoze-6-fosfata u fruktozu 1,6
bifosfat. Ireverzibilna je, I oslobađa energiju.

Treća reakcija je fosforilacija glukoze u glukoza-6-fosfat. Odvija se uz utrošak ATP-a. Prevođenje

glukoza-6-fosfata u glukozu odvija se uz prisustvo glukoza-6-fosfataze koja se nalazi samo ćelijama
jetre I kore nadbubrega. Glukoza-6- fosfataza ne može da napusti ćeliju međutim čista glukoza može
uz pomoć GLUT transportera, napušta jetrene ćelije I ide u krvotok.

Glukoneogeneza je energetski skup proces ali je neophodan.

Suma :

2 piruvata + 4ATP + 2GTP + 2NADH + 2H + 4H2O  glukoza + 4ADP

+ 2GDP + 6Pi + 2NAD+
Glikoliza I glukoneogeneza

Fosfofruktokinaza 1 –> fruktoza 2,6 bifosfat I adenozin monofosfat(AMP)

Inhibiran je od strane ATP-a, citrata I H+ jona

Obrnuto kod glukoneogeneze, enzim koji katalizira prevođenje fruktoza 1,6 bifosfata u fruktoza 6-
fosfat, tj fruktoza-1,6-bifosfataza, pozitivno djeluje citrat, a negativno fruktoza 2,6 bifosfat I adenozin
mono fosfat.

Kod prelaska fosfoenolpiruvat u piruvat kod glikolize, enzim piruvat kinaza pozitivno alosterićko
mjesto ima za fruktozu 1,6 bifosfat, a negativno za ATP I alanin.

Međutim, kod glukoneogeneze pozitivni alosterički efektor za pretvaranje piruvata u

fosfoenolpiruvat je acetil CoA. Ovo se odvija u 2 reakcije. Piruvat uz pomoć piruvat karboksilaze
prelazi u oxalacetat, a zatim fosfoenolpiruvat karboksilaza prevodi u fosfoenolpiruvat. Negativno na
ove procese djeluje ADP.

BIOSINTEZA I RAZGRADNJA GLIKOGENA

Skrob građen od amiloze I amilopektina, alfa 1,4 glikozidnim vezama. Rezervni polisaharid.

Glikogen nalazi se u mišićima I jetri. Glikogenin – protein koji čini srž glikogena. Glikogen povezane
molekule glukoze alfa 1,4 glikozidnim vezama I alfa 1,6 glikozidnim vezama.

Glikogen -> glukoza 1 fosfat -> glukoza 6 fosfat -> glukoneogeneza + glukoza 6 fosfataza - > glukoza ->
krv
Glikogenoliza služi za dobijanje grovia iz kojeg će se stvarati ATP. Mišićno tkivo koristi glikogensko
tkivo za vlasitite potrebe. Zbog toga što mišić nema enzim glukoza 6 fosfatazu.

Glukoza-6-fosfat – Kada glukoza uđe u ćelije, posredstvom enzima heksokinaze I fosforiliše na

položaju 6, pa nastaje glukoza 6 fosfat. On ne može proći kroz ćeliju, tako se on zarobi u ćelijama.
Iz glukoze mogu nastati petougljični šećeri od kojih nastaju nukleinske kiseline.

Metabolizam glikogena

Kada ćelija ima mnogo glukoze, u stanju sitosti, dolazi do sinteze glikogena. U stanju gladovanja,
aktivira se proces razgradnje glikogena.

Sinteza glikogena

Uridin difosfat glukoza(UDP) + glukoza 1-fosfat nastaje (posredstvom glukoza 1-fosfat

uridiltransferaza) uridin difosfat glukoza I PPi

Od glukoze-6-fosfata djelovanjem fosfoglukomutaze nastaje glukoza 1-fosfat.

Nastala UDP glukoza djeluje kao supstrat za nastanak glikogena.

Enzim glikogen sintaza dodaje glukozu u aktiviranom obliku iz UDO glukoze na rastući lanac glikogena
na nereducirajuće krajeve. Nakon 8-11 dodanih glukoza počinje djelovati drugi enzim tj. Glikogen 4,6
transferaza, ona odcjepljuje dodane molekule glukoze I nakači ih na alfa 1,6 glikozidnom vezom na
drugo mjesto I tako dobijamo 3 mjesta za djelovanje glikogen sintaze. Zatim se proces ponavlja.

Zašto je struktura glikogena razgranata – kada smo gladni potrebno je da se vrlo brzo razgrade
molekule glikogena, na razgranatoj strukturi enzimi imaju dosta više mjesta da djeluju.

Razgradnja glikogena

Glikogen fosforilaza I enzim derazgranavanja – trannsferazna aktivnost I glukozidazna aktivnost.

Razgradnja – na nereducirajućim krajevima, glikogen fosforilaza odcijepljuje glukozu 1-fosfat,

razgrađuje do 3 ostatka do mjest grananja, jer enzim ne može više da djeluje, onda djeluje enzim
derazgranavanja svojom transferaznom aktivnošću preuzima 3 ostatka glukoze I prebacuje ih na
drugi ostatak, zatim uklanja mjesto grananja I ostaje slobodna glukoza, onda djeluje glikogen
fosforilaza ponovo.

Regulacija metabolizma glikogena

Inzulin podstiče ulazak glukoze u periferna tkiva I izgradnju glikogena, glukagon- djeluje obrnuto,
podstiče razgradnju glikogena, glukagon samo djeluje na jetru ali ne na mišiće. Adrenalin podstiče
razgradnju glikogena iz jetre I mišića.

REGULACIJA METABOLIZMA GLIKOGENA

- Glikogen fosforilaza
- Glikogen sintaza

Reverzibilna kovalentna modifikacija ovih enzima dovodi do njihove aktivacije/inaktivacije.

Fosofrilacijom se vrši aktivacija/inaktivacija.

Uz pomoć adrenalina ili glukagona , Adrenalin preko beta receptora djeluje isto kao I glukagon, G
protein aktivira adenilat ciklazu koja će katalizirati prevođenje ATP u cAMP. cAMP se veže za
regulatornu podjedinicu protein kinaze A, regulatorne jedinice ovog enzima uzrokuju da se
 protein kinaza A aktivira. Aktivna protein kinaza A katalizira fosforilaciju enzima fosforilaza
kinaze. On se fosforilacijom aktivira I sovojom aktivnoću katalizira aktivaciju glikogen fosforilaze
B, fosforilazom se prevodi u aktivni oblik koji je odgovoran za razgradnju glikogena.

Glikogen sintaza je odgovorna za sintezu glikogena, u slučaju fosforilacije ona se inaktivira. Da bi

se glikogen sintaza treba da se defosforilira, jetrena protein fosfataza vrši defosforilaciju ne samo
glikogen sintaze nego I drugih enzima kao što je fosforilaza kinaza, I on prelazi u svoj inaktivni
oblik.
Glikogen fosforilaza jetrenih ćelija – alosterička regulacija, mijenjaju konfomarciju enzima. Kada
je nivo glukoze u krvi velik dolazi I do povećanog vezanja glukoze na alosterička mjesta
fosforilaze a, to vezivanje daje signal da nema potrebe da se vrši razgradnja glikogena. Jetrena
protein fosfataza je pod kontrolom inzulina I ona katalizira otcjepljenje fosforilnih ostataka sa
enzima fosforilaze koja se prevodi u svoj neaktini oblik fosforilazu b.

Glukoza 6 fosfat u jetrenim ćelijama se putem glukoza 6 fosfatnog transportera prevodi u lumen
ER, posredstvom enzima glukoza 6 fosfataze, on se razlaže na glukozu I fosfatni ostatak, glukoza
preko glukoza transportera T2 se transportuje u lumen ER, a zatim preko GLUT2 u krv.

Adrenalin na jetrene ćelije može djelovati preko alfa receptora, međutim, taj oblik je drugačiji od
beta oblika. Glavna molekula koja je odgovorna za prenos signala je fosfatidil inozitol 4,5
bisfosfat – konstituent ćelijskog sloja jetrene membrane. Djelovanjem adrenalina preko alfa
receptora tako da posredstvom fosfolipaze C doći do cijepanja fosfatidil inozitol 4,5 bisfosfata na
diacilglicerol I inozitol 1,4,5 trifosfat. Inozitol trifosfat podstiče izbacivanje kalcijuma iz ER u
citosol I taj kalcijum zajedno sa diacilglicerolomaktivira protein kinazu C. Ona katalizira
fosforilaciju ciljnih enzima kao što je glikogen sintaza, ona se inaktivira. Osim toga kalcijevi joni se
vežu za kalmodulinske domene određenih proteina, taj kalcij kalmodulin se veže za određene
proteine kojima se mijenja struktura, a neki su kalcij kalmodulin ovisni protein kinaze. Vezivanje
kalcija za tu domenu uzrokuje promjenu konformacije kalmodulinske domene što se odražava na
promjenu konformacije enzima koji nosi tu regulatornu podjedinicu u cjelini, I na taj način se
enezim aktivira. Kalcijum kalmodulin mijenja konformaciju fosforilaciju kinaze, tako da ona
postiže svoju maksimalnu aktivaciju, a inaktivira glikogen sintazu. U slučaju gladovanja I stresa
ovaj enzim se inaktivira.

U mišićima metabolizam glikogena se razlikuje od onoga u jetri. Glukagon ne djeluje na mišiće jer
mišići nemaju receptore za glukagon. Mišić ima svoj oblik glikogen fosforilaze za koji se veže
alosterički AMP. Efekat Ca jona u mišićima je rezultat oslobađanja iz sarkoplazmatskog
retikuluma. Glukoza nije inhibitor glikogen fosforilaze u mišićima. Glikogen može inhibirati
glikogen sinatzu, on djeluje kao jači inhibitor putem mehanizma povratne sprege mišićne
glikogen sintaze u odnosu na jetrenu glikogen sintazu.

ATP može da se veže za alosteričko mjesto glikogen fosforilaze b I na taj način djeluje kao
negativni alosterički efektor.

Put pentoza fosfata

Glukoza se zarobi u obliku glukoza 6 fosfata u ćeliji. Ukoliko ćeliji fali energije ona ide u glikolizu, ako
ćeliji fali energije ona se pretvara u glikogen ili bude usmjerena u put pentoza fosfata.

NADPH prenosi elektrone u putu pentoza fosfata za anaboličke reakcije, ćelija priliko sinteze
molekula treba da provede neke reakciju u kojima se odvija redukcija određenih supstrata. Ćelija
koja treba da ide u diobu, imaju potrebe za petougljičnim šećerima. Zato se sintetiše pentoza fosfat.
Put pentoza fosfata se sastoji iz 2 faze, prva reakcija podrazumijeva 2 reakcije oksidacije I
dekarboksilaciju glukoza 6 fosfata u ribuloza 5 fosfat koja se dalje dekarboksilira u ribozu 5 fosfat I
ksiluloza 5 fosfat. Zatim u drugoj fazi put pentoza fosfata prolazi kroz neoksidativnu fazu, gdje od 2
petougljična šećera daju sedmougljični I trougljični šećer, zatim ova dva daju šestougljični I
četverougljični, pa četverougljični daje sa jednom molekulom petougljičnog šećera daje šestougljični
I četverougljični šećer.

2 faze:

1. Oksidativno stvaranje NADPH

2. Neoksidativna konverzija šećera

Oksidativna faza

Prva reakcija: oksidacija glukoza-6-fosfata u 6-fosfoglukono lakton, u većini oksidativnih reakcija u

našem org akceptor elektrona je molekula NAD, glukoza 6 fosfat dehidrogenaza u ovoj reakciji ima
veći afinitet za NADP. Zatim 6-fosfoglukono lakton uz pomoć laktonaze prelazi u 6-fosfoglukonsku
kiselinu koja onda podliježe reakciji oksidacije I dekarboksilacije na enzimu 6- fosfoglukonat
dehidrogenaza pri čemu nastaje druga molekula reducirana NADP I ugljendioksid. Rezultat je
petougljični šećer – ribuloza 5 fosfat.

Ribuloza 5 fosfat se djelovanjem enzima fosfopentoza izomeraza izomerizira u ribozu 5 fosfat koji je
osnova građe nukleotida ili može da se izomerizira u ksiluloza 5 fosfat.
Neoksidativna faza

Neće ovo tražiti* samo po broju C jedinica, ali tražit će oksidativne reakcijama napisat.

Put pentoza fosfata I glikolika su povezane preko transketolazne I transaldolazne reakcije. Eritroza 4
fosfat reaguje sa ksilulozom 5 fosfat, I daje fruktozu 6 fosfat I gliceraldehid 3 fosfat.
Citoplazmatska koncentracija NADP+ ima ključnu ulogu u određivanju sudbine glukoza 6P. Visok nivo
NADPH inhibira glukoza 6P dehidrogenazu.

Putevi koji koriste NADPH su za sintezu masnih kiselina, holesterola, neurotransmitera I nukleotida.
Detoksifikacija, redukcija oksidiranog glutationa I citohrom p450 monooksigenaza. Tkiva sa aktivnim
putem pentoza fosfata: adrenalna žlijezda, jetra, testisi, masno tkivo,jajnik, mliječna žlijezda,
eritrociti.

Način 1: ćelija ima veliku potrebu za riboza 5-fosfatom I nema potrebu za NADPH. Odvija se
neoksidativni put interkonverzije šećera. Glikolizom nastali fruktoza 6 fosfat I gliceraldehid 3 fosfat
će ići u neoksidativne reakcije I daju ribozu 5 fosfat.

Način 2: ćelija treba I NADPH I riboza 5 fosfat. Tada se odvijaju reakcije oksidativne faze. Gdje nastaju
2 molekule NADPH I riboza 5 fosfat.

Način 3: Ćelija treba NADPH, a nema potrebe za riboza 5 fosfatom. Tada intenzivno oksidativna faza
se odvija I nastaju 2 molekule NADPH kao I ribuloza 5 fosfat koja se zatim izomerizira u riboza 5
fosfat I ksiluloza 5 fosfat koji idu u reakcije neoksidativne interkonverzije tako da daju fruktoza 6
fosfat I gliceralderhid 3 fosfat. Oni posluže kao intermedijeri za glikoneogenezu.

Način 4: Ćelija ima velike potrebe za NADPH I energijom. Odvija se oksidativni put konverzije, nastaju
2 molekule NADPH, ribuloza 5 fosfat se prevodi u riboza 5 fosfat koji se izomerizacijom prevodi u
intermedijere glikolitičkog I glukoneogenog puta. U načinu 3, ovi intemedijeri Idu uzvodno u
glukoneogenezu, a ovdje ovi intermedijeri idu u glikolitički put tako da oslobađaju energiju, nastaje
piruvat, I 2 ATP.

Citratni ciklus I oksidativna dekarboksilacija piruvata

Tri faze ćelijske respiracije:

1. Oksidacija masnih kiselina, glukoze I AK do acetil CoA

2. Oksidacija acetilnih grupa u ciklusu limunske kiseline
3. Usmjeravanje elektrona sa NADH I FADH2 posredstvom respiratornog lanca na molekulski
kisik.

Piruvat ima 2 sudbine, kada nema dovoljno kisika on se pretvara u laktat. Kada ima kisika piruvat se
pretvara u CO2 kako bi se oslobodilo još više energije.

Kada ćelija ima dovoljno energije, piruvat prelazi u matriks mitohondrija I podliježe reakcijij koja s
ezove oksidativna dekarboksilaza, komplekzs piruvat dehidrogenaza koji se sastoji iz 3 enzima: E1,
E2, E3(piruvat dehidrogenaza, dihirolipoil transacetilaza, dihirolipoil dehidrogenaza).

Nastajanje acetil CoA

Za svoju aktivnost PDH treba pet koenzima

Tiamin pirofosfat, FAD, CoA, NAD, Lipoat.

Tiamin pirofosfat, derivat tiamina vitamina B1, reaktivni dio je tiazolni prsten sa veoma kiselim
vodikovim atomom na poziciji C2.

Coenzim A – ima nukleotidni dio od adenina, riboze I difosfat, sastoji se od B5-pantotenska kiselina
za koji se veže merkapto-etilamin sa reaktivnom tiolnom skupinom.

Liponska kiselina – Pseudopeptidnom vezom povezana na bočni skupinu Ak lizin, aktivni dio
molekule su dva atoma sumpora koji su u oks formi povezani jednostrukom vezom, a u redukovanoj
sa atomima vodika.

Koenzim prvog enzima E1 je tiamin pirofosfat, tu se vrši dekarboksilacija piruvata pri čemu preostali
hidroksietilni motiv ostaje vezan za tiamin pirofosfat koji se prevodi u sljedećoj fazi E2 na liponsku
kiselinu. Liponska kiselina je vezana za lizinski ostatak E2 I kad lizinski ostatak stupi u interakciju sa
hidroksietilnom skupinom, on se reducira pa se na jedan sumporov atom veže acetilni ostatak.
Acetilni djelovanjem enzima E2 će biti prenešen na CoA I nastaje acetil CoA, Liponska kiselina se
nalazi u reducirajućem obliku tako da ona treba da se oslobodi vodikovih atoma. To je moguće
djelovanjem enzima E3, koji katalizira uklanjanje vodikovih atoma, liponska kiselina je spremna za
novi ciklus, a atomi vodika su preneseni na FAD pri čemu se on reducira u FADH2, on je dio enzima
E3 zbog čega on prenosi par elektrona NAD+ pri čemu nastaje NADH + H+, koji prenosi elektrone na
lanac transporta elektrona. Neće pitati ovaj mehanizam*

AMP je signal za manjak energije u ćeliji I on podstiče odvijanje oks dekarboksilacije za generiranje
ATP-a. CoA, NAD+, Ca2+ - pozitivni alosterički efektori

ATP, acteil CoA, NADH, masne kiseline – negativni alosterički efektori.

Mehanizme regulacije citratnog ciklusa ne treba učiti*

Citratni ciklus
Počinje kondenzacijom acetil CoA I oksaloacetata u citrat. Po jednoj molekuli acetil CoA nastaju 3
molekule NADH I jedna molekula FADH2 koji usmjeravaju elektrone prema respiratornom lanci, a
također nastaje u citratnom ciklusu I jedna molekula guanozin trifosfata (GTP).

Reakcije citratnog ciklusa

1. Kondenzacija oksaloacetata I acetil CoA u CITRAT pri čemu se koenzim A odvaja.

2. Citrat djelovanjem akonitaze I stadija cis akonitata prevodi u izomerni oblik
IZOCITRAT(razlika od citrata je izomerna grupa)
3. Izocitrat ulazi u prvu reakciju oksidativne dekarboksilacije koji katalizira enzim izocitrat
dehidrogenaza pri čemu osim molekule CO2 nastaje redukovani NADH – prvi put se prenose
elektroni, kao proizvod nastaje ALFA KETO GLUTARAT
4. Alfa keto glutarat ulazi u novi oks dekarboksilaciju na kompleksu alfa keto glutarat
dehidrogenaze pri čemu se ponovo dekarboksilira I nastaje NADH I SUKCINIL CoA.
5. Sukcinil CoA djeluje pod uticajem enzima Sukcinil CoA sintetazem, sukcinil CoA, gubi CoA I
prelazi u SUKCINAT. Tu nastaje I GTP.
6. Sukcinat se oksidira koji katalizira sukcinat dehidrogenaza(jedini enzim koji pripada I
kompleksu respiratornog lanca) I nastaje FUMARAT. Izdvaja se FADH2
7. Fumarat enzimom fumarazom pretvara se u MALAT.
8. Malat se oksidira djelovanjem malat dehidrogenaze u OKSALOACETAT. Tu također nastaje
NADH.

Energetski bilans 1 molekule glukoze

OKSIDATIVNA FOSFORILACIJA

Oksidativna fosforilacija se odvija u mitohondrijama. U matriksu nalaze se brojni enzimi

esencijalnih metaboličkih puteva. Piruvat dehidrogenaza kompleks I oks dekarboksilacija
piruvata vrši se u matriksu. Enzimi citratnog ciklusa, beta oksidacija masnih kiselina, oks AK se
odvijaju u matriksu.

Mitohodrije imaju vlasitit genetički materijal I ribosome.

Reakcije prenosa elektrona u mitohondriju.

NADH – reducirani koenzim NAD, nastaje u fazi 2 katabolizma ili u citratnom ciklusu

FAD – prostetska skupina enzima, kad enzim primi elektrone, on ne može difundirati od enzima
već samo predaje drugoj molekuli

FMN – kao dio kompleksa 1 je odgovoran za tok elektrona kroz kompleks 1.

Ubikinon – nepolarna molekula koja je inkorporirana u unut membranu mitohondrija,

predstavlja mobilni nosač elektrona od kompleksa 1 do kompleksa 3. On može u jednom
momentu da primi 1 elektron I prelazi u semikinonski oblik, primanjem još jednog elektrona
prelazi u ubikinol.

Citohromi a, b I c - hem grupe citohroma a I c je kovalentno vezana. Citohrom c – mobilni nosač

elektrona, može transportovati 1 elektron

Željezo-sumpor proteini - Koenzim penosioc elektrona. Njihova funkcija vezana je za regulisanje

respiratornog lanca.
Da bi došlo do spontanog toka elektrona, potrebno je da molekulska/jonska vrsta ima negativniji
jonski potencijal od molekulske ili jonske vrste na koju prelazi. Redoks potencijal.

Elektroni na kraju završavaju na molekulskom kiseoniku koji ima redoks potencijal od 0,82V što
znači da imamo spontani transport elektrona od kompleksa 1 ili mimo kompleksa 1 do
molekulskog kiseonika.

Kompleks 1 - NADH

Kompleks 2 – sukcinat dehidrogenaza

Kompleks 3 – ubikinon citohrom c oksidoreduktaza

Kompleks 4 – Citohrom oksidaza

P strana mitohondrija – pozitivna strana

N strana mitohondrija – negativna strana – odlaze protoni

Sa kompleksa 1 par elektrona prelazi na ubikinon, sa ubikinona par elektrona prelazi na
kompleks 3, sa kompleksa 3 prelazi po 1 elektrom putem citohroma c na kompleks 4, sa
kompleksa 4 elektroni završavaju na molekulskom kisiku.

Kompleksi 1, 3 I 4 su protonske pumpe, što znači da će biti izbačeno na kompleksu 1 – 4 protona,

na kompleksu 3 – 4 protona, I na kompleksu 4 - 2 protona.

NADH + 11Hn + 1/2O2  NAD+ + 10Hp + H2O

Kompleks 2 – nije protonska pumpa, tok elektrona ne vodi ka izbacivanju protona u

međumembranski prostor. U sastav kompleksa 2 ide enzim sukcinat dehidrogenaza – enzim
citratnog ciklusa. Katalizira oksidaciju sukcinata u fumarat I nastaje FAD, koji usmjerava
elektrone na ubikinon. Acil koenzim A dehidrogenaza-enzim koji katalizira oksidaciju beta masnih
kiselina u FAD. Elektron transfer protein – ETF prenosi elektrone na prostetski skupinu Fad I Fe-S
centre na enzimu ETF-ubikinon oksidoreduktaza, preonsi par elektrona na ubikinon.

Sukcinat dehidrogenaza ima kao prostetski grupu FAD

Glicerol 3- fosfat shuttle

NADH – nosači, shuttle sistemi, glicerol 3 fosfatni shuttle, dihidroksiaceton fosfat prima par
elektrona sa NADH, glicerol 3 fosfat dehidrogenaza(FAD prostetska skupina).

Kad je nosač elektrona FAD, zaobić će se kompleks 1 respiratornog lanca.

Malat aspartat shuttle – malat iz citosola donosi elektrone u matriks, predaje ih u NAD koji se
reducira u NADH I onda predaje na kompleks 1 resp lanca.

Kompleks 1: FMN, I Fe-S centri. NADH predaje par elektrona koji se kreću prema ubikinonu,
međutim ubikinon prima I 2 protona što daje ubikinol. Oslobađa se značajna energija koja se
koristi da se 4 protoni izbace u međumembranski prostor.

Kompleks 1 -> ubikinon -> kompleks 3

Kompleks 2: 4 polipeptidna lanca, a b c I d. a I b lanci strše u matriks mitohondrija I imaju

enzimsku aktivnost, tj a ima sukcinat dehidrogenaza koji sadrže FAD kao prostetsku grupu, I da
tok elektrona ide sa sukcinata na FAD a sa njega na Fe-S centre a s Fe-S centara ide na ubikinon
koji je uklopljen ou podjedinicama c I d koji se reducira u ubikinol. Hem b – ima ulogu u
sprečavanju curenja elektrona van sistema.

Kompleks 3: 11 proteinskih podjedinica, funkcionalni dimer. Qp I qn – mjesta za vezivanja

ubikinona. Ubikinon veže se za QP džep I predaje 2 protona I 2 elektrona, 2 protona odlaze u
međumembranski prostor a predajom 2 elektrona prelazi u potpuno oks oblik. Na citohrom c
može ići samo 2 elektron, preko riskeovog Fe-S centra elektroni dolaze do citohroma c1 pri čemu
prelaze na citohrom c. Drugi elektron ide na hem b I njegove grupe BL I B2 I završava na
ubikinonu u QM džepu I ovaj ubikinon prelazi u semikinonski oblik. Druga molekula ubikinona se
ponovo oksidira,a njen drugi elektron dolazi na semikinon I QM džepu se potpuno reducira
ubikinon u ubikinol.

Kompleks 4: građen iz 13 proteina. Podjedinice I, II I III. 2 jona bakra vezana kao binuklearni
centra, a na njega se nastavlja hem a , a na njega 2. binuklearni centar; njega čini hem a 3 I jedan
jon bakra. Na kompleks 4 dolazi po 1 elektron sa citohroma c, prelaze na molekularni kiseonik
koji prelazi u peroksidnu fazu do -2. Na kompleksu 4 se oslobađa 2 protona po molekuli
kiseonika.
 Energija pohranjena u ovom gradijentu nazvaza proton-motorna sila ima dvije komponente:

1. Hemijska potencijalna energija usljed razlike koncentracija hemijske vrste u dvije regije koje
su razdvojene membranom.
2. Električnu potencijalnu energiju koja nastaje usljed separacije naelektrisanja kada se proton
kreće s jedne na drugu stranu membrane, bez prolaska jona istog naelektrisanja u
suprotnom smjeru.

Hemiosmostski model – prema ovom modelu elektrohemijska energija nastala kao rezultat
ispumpavanja protona pokreće sintezu ATP-a kada se protoni pasivno vraćaju u matriks kroz
protonske pore povezane sa ATP sintazom. Peter Mitchel

F1 podjedinica proteina koja strši u matriks – podjedinice alfa, beta, gama delta I epsilon. – narandža

Alfai beta podjedinice su identične strukture. Međutim nalaze se u različitoj konformaciji, zavisno od
gama štapića koji ima sposobnost rotacije od 120 stepeni.

F0 podjedinica – uklopljenau membranu. Satstoji se iz 3 tipa polipeptidnih lanaca a, b I c. njene

domene su povezane u 2 koncentrična kruga (c podjedinice).

Beta podjedinica – povezan ADP koji se priprema za sintezu ATP-a, povezan ATP – već sintetiziran (na
drugoj beta podjedinici). Fluksom od 3 protona kroz c podjedinice F0 dolazi do pokretanja gama
štapića za 120 stepeni, on dolazi u kontakt sa beta podjedinicom na koji je bio vezan ATP, ona onda
postaje beta prazna, a jedinici beta ADP, sada se odvija sinteza I ona je beta ATP, a beta prazna veže
molekule za sintezu ATP-a tj, ADP I Pi. Proces – rotaciona kataliza.

P/O odnos – kada se elektroni kreću s kompleksa 1 bit će oslobođeno 10 protona u mm prostor, ako
krenu s 2 kompleksa 6 protona. P/O odnos je onda 2,5 10/4 za NADH I 1,5 6/4 za sukcinat.

Energetski prinos:

Acetil CoA, NAD I CO2 – u matriksu mitohondrija. NAD predaje par elektrona kompleksu 1. Acetil CoA
ulazi u citratni ciklus gdje se razgradjuje do CO2, tu nastaju NADH, ekstrahuju se elektroni I nastaje
jedan FAD, koji preko sukcinat dehidrogenaze prelazi na ubikinon na kompleksu 2.
4NADH I FADH2 I GTP –> NADH 2,5 – FADH2 1,5 I GTP-1  12,5 ATP posto su 2 molekule piruvata
nastat će 12,5x2 25ATP, u glikolizi nastaju 2 ATP-a to je 27 ATP-a I bisfosfogliceratu nastaje NADH to
su 2 molekule NADH koje šalju elektrone putem shuttle sistema. Ako je glicerol 3 shuttle sistem
elektroni se uključuju na 2. Kompleks I onda po molekuli imamo 1,5 ATP po molekuli NADH,
međutim ako je malat aspartat shuttle sistem onda ide na kompleks 1, I onda 2,5 ATP-a se generiše
po molekuli NADH. Tj. 27 + 3 – 30 ATP-a, 27 + 5 – 32 ATP-a.

Malat aspartat shuttle - međumembranski prostor iz kojeg NADH isporučuje par elektrona u matriks,
unutrašnja membrana mitoh je nepropusna za NADH zato imamo shuttle sisteme koji isporučuju
elektrone.

Oksaloacetat stupa u reakciju redukcije sa NADH I reducira se u malat. Za malat postoji trasnporter
to je malat-alfa ketoglutarat transporter, tj. U zamjenu za malat, izlazi jedna molekula alfa keto
glutarata, on se oksidira malat dehidrogenazom u matriksu gdje nastaje oksaloacetat, a matriksni
NAD prima par elektrona nastaje NADH I predaje par elektrona kompleksu 1. Ovaj oksaloacetat
stupa u reakciju tranasminacije s glutamatom gdje prelazi amino skupina s glutamata prelazi u alfa
ketoglutarat koji napušta matriks, a oksaloacetat prelazi u aspartat, transaminacijom. Aspartat
napušta matriks u zamjenu za AK glutamat. I tako se krug zatvara.
Glicerol 3 fosfat shuttle – oksidacija NADH u NAD+ otpuštaju se elektroni, dihidroksiaceton fosfat
prelazi u glicerol 3 fosfat preko enzima glicerol 3 fosfat dehidrogenaze koji prelazi kroz membradu
mitohondrija u kompleks 2, a onda na kompleksu 2 dolazi do redukcije FAD u FADH2 koji se pretvara
u ubikinon I ide na kompleks 3.