Varenje I apsorpcija lipida

Varenje ingestiranih triacilglicerola – masne kiseline I glicerol. Masne kiseline koje u svojoj
strukturi imaju dvostruku vezu nazivaju se nezasićene masne k. Prema dužini lanca masne
kiseline mogu dugolančane(12-24) , srednje lančane(6-12) I kratkolančane(2-6) I masne k
veoma dugih lanaca.
Vrlo značajna je podjela masnih kiselina na one koje imaju paran broj C atoma – više od 50%
triacilglicerola čine te masne kiseline.
Varenje:
Triacilgliceroli – počinje u usnoj šupljini, ono je nepotpuno nego samo triacilgliceroli koji
imaju srednje I kratkolanačane masne k. su podložne razgradnji lingvalne lipaze.
Triacilgliceroli sa dugolančanim masnim k. kojih ima puno više prolaze kroz usnu šupljinu I
dolaze u želudac. Djelovanjem lingvalne lipaze nastalu mono ili diacilgliceroli I slobodne
masne k.
U želudcu luči se želudačna lipaza. Niska pH želudca ometa varenje lipida u želudcu. Dovodi
do smanjenja aktivnosti enzima. Iz želudca sadržaj koji čini smjesu nerazgrađenih
tracilglicerola I onih koji su se razgradili, mono I diacilgliceroli I slobodne masne k. prelaze u
tanko crijevo. Kod novorođenčadi, varenje masti se odvija u usnoj šupljini I želudcu. pH
želudca je kod novorođenčadi veća nego kod odraslih pa je aktivnost enzima veća. Majčino
mlijeko je lako probavljivo, sadrži najveći dio kratkolančanih I srednje lančanih masnih k. koji
su podložni djelovanju lingvalne I gastrične lipaze. Masti u mlijeku su u emulgovanom
raspršenom obliku pa je kontaktva površina voda-lipid faze na koju enzimi djeluju mnogo
veća.
Triacilgliceroli su esteri masnih kiselina I glicerola. Lipaza djeluje na triacilglicerol tako što se
cijepa estarska veza na prvom C atomu I oslobađa se masna k. nastaje slobodna masna k. I
2,3 diacilglicerol.
U drugoj fazi lipaza djeluje na masnu k. na estarsku vezu na trećem C atomu I kao produkt
djelovanja nastaje 2-monoacilglicerol I slobodna masna kiselina.
Tanko crijevo: pH tankog crijeva je oko 6, međutim dolaskom sadržaja iz želudca, pH u
tankom crijevu pada I pad pH je signal za intestinalne ćelije da luče holecistokinin. On ima
ulogu da potiče kontrakciju žučne kese I istiskivanje žuči u tanko crijevo. Žuč sadrži vodu,
neorganske soli, oligoelementi, žučne kiseline, žučne boje holesterol I mucini. Žučne kiseline
djeluju kao biološki deterdženti I stvaraju micele.
Masti su hidrofobne I kada se nađu u vodenoj sredini one teže da ostvare što manji kontakt
sa vodom. Formiraju se masne kapljice. U težnji da masti ostvare što manji kontakt s vodom.
Da bi lipaze djelovale na masti unutar masne kapljice moraju doći u kontakt s njima, enzimi
djeluju samo na dodirnom sloju između masne I vodene faze, a unutrašnjost masti ostaje
nerazgrađena. Soli masnih kiselina su biološki deterdženti koji vrše emulgifikaciju masti,
raspršuju ih na više malih tako da se povećava kontakt lipaza s lipidima. Na taj način u
tankom crijevu je olakšano djelovanje lipaza. Mlijeko sadrži visok udio vode I proteina I
masti. Žučne kiseline se sintetiziraju u jetri, skladište u žučnoj kesi, a putem žuči izlučuju u
tanko crijevo.
Sinteza žučnih kiselina se odvija uz pomoć holesterola, tako što se na holesterol uz pomoć
enzima 7 alfa hidroksilaze uvodi OH grupa. Učestvuju također I enzimi citohroma p450 I
NADPH.
Redukcijom, hidroksilacijom I konverzijom hidroksila nastaje henoholična kiselina(diol) I
holična kiselina (triol).
Ove kiseline imaju disocijabilni proton koji može primati I otpuštati protone što mijenja
njenu funkciju tj. Može se ponašati kao so I kao kiselina zavisno od potrebe organizma tj. pH
sredine u kojoj se nalazi. pK je 6. Pri niskoj pH vrijednosti doći će do protonizacije
karboksilne skupine, I holna kiselina bit će u kiselom obliku, pri povećanju pH, otpuštaju se
protoni ova kiselina se pretvara u sol. Kada imamo ravnotežu henoholne kiseline, tada je pH
sredine jednaka pKa vrijednosti u kojem disocira tj 6. One disociraju, I onda imamo jednaku
koncentraciju henoholne kiseline I njene soli. Soli žučnih kiselina djeluju kao bioloških
deterdženata.
Da bi se sposobnost njihovog djelovanja povećala dolazi do uvođenja taurina I glicina
konjugacijom žučnih kiselina. Uvođenjem taurina nastaje tauriholna kiselina, a uvođenjem
glicina glikoholna kiselina. Uvođenjem ovih AK dolazi do smanjenja pK žučnih kiselina, tako
se povećava sposobnost emulgovanja masti, jer pri pH 6 bit će veća koncentracija soli neko
kiselina. Tako da soli žučnih kiselina djeluju kao konjugovani detedženti I imaju bolju
sposobnost emulgovanja masti.
Sudbina žučnih kiselina
Nakon što žučne kiseline obave svoju ulogu, djelovanjem crijevnih bakterija dolazi do
uklanjanja konjugata I nastaju sekundarne žučne kiseline koje su slabije ratvorljive od holne I
henoholne, I slabo se apsorbuju. One se u najvećem broju izbacuju putem fecesa. 95% se
putem enterohepatske cirkulacije vraćaju se u jetru I recikliraju. Na taj način kruženje žučnih
kiselina je izuzetno važno.
Hemolitička anemija: Hemoliza hemoglobina – razgranja hema nastaje biliverdin I bilirubin.
U nekonjugovanom obliku bilirubin odlazi u jetru. Velike količine nekonjugovanog I
nekonjugovanog bilirubina koje jetra ne može metabolizirati. Bilirubin s kalcijem gradi kalcij-
bilirubinate koji grade kamence u žuči I usljed kontrakcije žučne kese zatvore žučni kanal.
Zatvaranjem žučnog kanala onemogućeno je djelovanje žučnih kiselina u tankom crijevu. Pa
se javlja otežano varenje masti.
Osim što žučne kiseline učestvuju u razgradnji triacilglicerola, oni zapravo učestvuju u
izgradnji micela. Kad se u tankom crijevu dosegne određena koncentracija soli žučnih
kiselina formira se micela sa hidrofilnom vanjskom stranom u hidrofobnom unutrašnjosti.
Žučne kiseline tako imaju 2 strane – hidrofobnu I hidrofilnu. Dolazi do slaganja tih žučnih
kiselina, hidrofilni dijelovi se okreću prema vani, a hidrofobni prema unutra. Zatim se u
micelu ugrađuju holesteroli koji hidrofobni kraj odlazi unutra, a hidrofilne prema vani,
ugrađuju se triacilgliceroli, monoacilgliceroli, diacilgliceroli I masne kiseline, koji putem
micele bivaju transportovani do enterocita gdje se vrši njihova apsorpcija. Liposolubilni
vitamini se također apsorbuju putem micele.
Pad pH dolazi do lučenja hormona koji se naziva sekretin, koji signalizira pankreas da luči
pankreasni sok, koji sadrži NaHCo3, pankreasnu lipazu, kolipazu, esterazu, fosfolipazu a2.
Sadržaj koji dospijeva je kiseo, pa se luči NaHCO3 koji neutrališe kiseli sadržaj iz želudca.
Djelovanjem pankreasne lipaze se hidroliziraju I oni triacilgliceroli koji sadrže dugolančane
masne k. Osim pankreasne lipaze imamo I kolipaze koji pojačavaju djelovanje lipaza. Eseraza
katalizira hidrolizu esrata holesterola kojim nastaje slobodni holesteroli ugrađuje se u
micelu. I fosfolipaza a2 koja katalizira razgradnju fosfolipida pri čemu nastaju lizofosfolipidi.
Svi poremećaju koji djeluju na pankreas, dolazi do smanjenja lučenja pankreasnog soka što
dovodi do bola u trbuhu, otežanog varenja lipida, masna stolica.

Metabolizam masti
Apsopcija masti – masne kiseline srednjeg I kratkog lanca se apsorbuju nepromijenjeno, u
cirkulaciju I vezuju se za albumine I transportuju u jetru I u iskorištenje energije.
Dugolančane kiseline skladište se u masnom tkivu u periodu nakon obroka I tek prilikom
pada glukoze u krvi, djelovanjem glukagonma doći će do lipolize I razgradnje I iskorištenja.
Dugolančane masne kiseline, kada dospiju u citosol enterocita, pomoću intestinalni protein
za transport masnih kiselina (IFABP), on vezuje masne kiselinei transportuje do
endoplazmatskog retikuluma. NA ER se nalazi acil CoA sintaza, postoji u enterocitima, u
jetrenim ćelijama, mitohondrijalna sintaza. Ona vrši aktivaciju masnih kiselina I one ne mogu
učestvovati u biohem reakcijama nego se moraju aktivirati. Nastaje acil CoA. Acil CoA
ugrađuje se u monoacilglicerole I nastaju triacilgliceroli. Dakle, u ER nastaje resinteza
triacilglicerola
U glatkom ER resintetiziraju se triacilgliceroli, a u grubom Er sintetišu se proteini apo b48.
MTP- microsomal triglicerid transfer protein. Ta struktura se izlučuje putem limfe u
cirkulaciju. On je sačinjen od triacilglicerola I apo b48 proteina. Ta struktrura naziva se
hilomikron. To je čestica koja se naziva lipoprotein. Osnovna uloga je transport masti kroz
cirkulaciju.
Apoproteini – uloga – prepoznavanje I aktiviranje enzima na površini masnih tkiva koji
omogućava ulazak triacilglivcerola u masno tkivo. Apo b100, apo b48, itd.
Hilomikroni, izgrađeni od triacilglicerola - 90%, proteina I drugih lipida. Transport
triacilglicerola. Kruženje hilomikrona – slobodni u krvi u cirkulaciji, dolazi u kontakt sa HDL. U
interakciji sa HDL preuzima apo CII, kada hilomikron dospije do endotenlih kapilara mišićnog
ili masnog tkiva, taj apo CII djeluje kao aktivator enzima koji se zove lipoprotein lipaza. On je
preko GPI usidren na endotel kapilara. Lipoprotein lipaza od hilomikrona preuzima
triacilglicerole I katalizira njihovu hidrolizu. Masne kiseline ulaze u masno tkivo dok glicerol
putem krvi odlazi u jetru. Masno tkivo ne sadrži enzim koji je potreban za fosforilaciju
glicerola. Kada putem hilomikrona triacilgliceroli bivaju hidrolizirani na masne kiseline ode
odlaze u masno tkivo, a glicerol na fosforilaciju u jetru. Za fosforilaciju glicerola je potrebna
glicerol kinaza- enzim u jetri. Glicerol se u jetri fosforiliše u glicerol 3 – fosfat, on se može
uključiti u glikolizu. Nakon unosa hrane sinteze hilomikrona I transporta do masnog tkiva,
tada je konc glukoze u krvi visoka I kada glukoza ulazi u ćeliju, aktivirana je glikoliza.
Glukoza ulazi u adipocite, tu se dešava glikoliza I nastaje glicerol – 3- fosfat, I on sa masnim
kiselinama gradi triacilglicerole. Oni se skladište u masnom tkivu u obliku masnih kapljica.
Nakon nekoliko sati od obroka dolazi do povećanja nivoa hilomikrona u cirkulaciji. Nakon što
otpuste trigliceride nastaju osiromašeni hilomikroni, oni ponovo stupaju u interakciju sa
HDL, vraćaju im apo CII I uzimaju apoE koji im je potreban da se vežu za receptore na jetri
kojoj predaju malu konc. Holesterola I fosfolipida.
Hilomikroni sadrže 80% tracilglicerola, transportuju triacilglicerole od enterocita do masnog
tkiva tako I ostale lipoproteinske čestice vrše transport lipida.
Lipoproteinske čestice su klasificirane po veličini I gustoći. Hilomikroni su najveći po
dijametru, ali imaju najmanju gustinu. Oni imaju najmanji udio proteina, a HDL lipoproteini
imaju najveći udio proteina, pa su oni najveće gustoće.
Najmanju gustinu imaju hilmikroni, onda VLDL, onda IDL, LDL, I HDL kao lipoprotein najveće
gustoće.
HDL – omogućava VLDL I hilomikronima da ulaze u masno tkivo I jetru. IDL je prelazni oblik
između VLDL I LDL.
Lipoproteini na svojoj površini imaju apolipoproteine.

Većina apoproteina ima ulogu u aktiviranju receptora ili enzima. Za neke od njih nije
utvrđena uloga. Oni su sastavni dio lipoproteinskih čestica.
Osim klasifikacije lipoprteina prema gustoći, lipoproteini se određuju I elektroforetski, tj
prema kretanju u električnom polju podijeljene su u 3 frakcije.
Beta frakcija – čini je LDL
Pre beta frakciju čini VLDL I IDL
Najmanja alfa frakcija – HDL
Resinteza triglicerida I VLDL-a u jetri I adipocitima
Adipozno tkivo – triacilgliceroli dolaze u hilomikronima, djelovanjem lipoprotein lipaze se
razlažu u masne kiseline I glicerol, glicerol se vraća u jetru jer masno tkivo ne sadrži enzim
glicerol kinazu koja će ga fosforilisati u glicerol-3-fosfat koji je neophodan za resintezu
triacilglicerola u masnom tkivu.
Glicerol 3 fosfat se dodavanjem 2 masne kiseline prevodi u fosfatidnu kiselinu. Vezanjem
masne kiseline za fosfatidnu kiselinu nastaje diacilglicerol u koji dodavanjem još jedne
molekule masne kis, nastaje triacilglicerol.
Pod kontrolom inzulina, glukoza ulazi u adipozno tkivo I kreće sa glikolizom, glikolizom iz
glukoze nastaje dihidroksiaceton fosfat koji se redukuje u glicerol -3 -fosfat.
Resinteza triacilglicerola se u jetri odvija istovremeno iz glukoze I iz ostataka hilomikrona. U
jetri dolazi do resinteze triacilglicerola iz glukoze.
Pod kontrolom inzulina, on aktivira GLUT transporetere I on omogućava ulazak glukoze u
ćeliju. Jetra koristi glukozu da je skladišti u glikogen. Da bi se glukoze skladištila potrebno je
da ima višak. Glukoza u jetri ide I za sintezu masnih kiselina, odnosno resintezu
triacilglicerola. Masna jetra – masti se skladište u obnliku kapljica u jetri. Ugrađuju se u ER,
fuzioniraju sa apo b100m, pa nastaje VLDL koje se izlučuju u cirkulaciju. Ti VLDL lipoproteini
kao I hilomikroni stupaju u interakciju sa HDL od kojeg preuzima apo CII koji je potreban za
aktiviranje lipoprotein lipaze preko koje VLDL predaje triacilglicerole masnom tkivu. VLDL
nakon što preda triacilglicerole, stupaju u interakciju sa HDL, predaju im apo CII, preuzimaju
apo E – za ulazak IDL u jetru, takvi ostaci VLDL osiromašeni sada se nazivaju IDL lipoproteini,
osim toga IDL sadrži I apo b100, 50% IDL nastavlja put dalje, stupa u interakciju sa HDL I
preuzima estere holesterola koji se ugrađuju u IDL, pri čemu nastaje LDL lipoproteini, koji taj
holesterol nosi u jetru. Jetra posjeduje specifične receptore za LDL koji preuzimaju taj
holesterol koji se koristi za sintezu žučnih kiselina. Nekih 30% LDL odlazi u ekstrahepatsko
tkivo koji sadrži LDL receptore koji prepoznaju apo b100, oni koriste holesterol za sintezu
bioloških membranai ne trebaju im puno. Vrlo brzo dolazi do zasićenja holesterolom I taj LDL
ostaje u krvi I ne može se predati u ekstrahepatske ćelije. On je slobodan u cirkulaciji I
dovodi do ateroskleroze itd.

Sinteza VLDL iz glukoze

Glukoza ulazi u ćelije preko GLUT transportera, u jetru ulazi preko GLUT 2 transportera koji
ima visok afinitet za glukozu. Koristi se kao gorivo u stanjima gladovanja. Sinteza glikogena.
Prevođenjem glukoze u glukoza-6-fosfat, u glikogen ili usmjeravanje u glikolitički put, ili u
sintezu masnih kiselina. Resinteza triacilglicerola u jetri I ugradnja u VLDL.
Glukoza nakon što se fosforiliše, glukoza 6. Fosfat prelazi do piruvata koji ulazi u
mitohondrije gdje se prevodi u acetil CoA koji se razgrađuje do citrata. Citrat potom izlazi iz
mitohondrija I djelovanjem citrat liaze prevodi se u oksalacetat I citosolni acetil CoA.
Oksalactetat se prevodi u malat preko malat aspartatnog shuttlea, a citosolni acetil CoA služi
za sintezu masnih kiselina. Osim samog acetil CoA, odnosno maonil CoA, za sintezu
triacilglicerola je potreban I glicerol 3-fosfat. Jedan dio dolazi u jetru iz hilomikrona koji
masnom tkivu predaju masne kiseline, a glicerol odlazi u jetru. U jetri se glicerol fosforiliše u
glicerol 3-fosfat koji ima ulogu skeleta za ugradnju masnih kiselina. Jedan dio glicerol-3-
fosfat dolazi iz glikolitičkog puta. Glicerol 3- fosfat, fosfatidnom kiselinom, ugradnjom
masnih kiselina diacilgliceroli I u konačnici triacilglicerol.
Nastali triacilgliceroli u ER hepatocita ulaze u interakciju sa apo b100 apoproteinima I
nastaju sekretorne vezikule VLDL lipoproteine koj se izlučuju u cirkulaciju.
Kod dijabetes melitusa, povećan je nivo glukoze u krvi, međutim ona ne može da uđe u
ćeliju. U oba slučaja zbog ne dolaska glikolize signalizira povećano povlačenje masti iz
masnog tkiva I zapravo ta povišena mobilizacija masnih kiselina koja dolazi u jetru I one će se
ugrađivati u triacilglicerole I dolazi do povećanja konc VLDL.
VLDL lipoproteini u cirkulaciju poput hilomikrona stupaju u interakciju sa apoc2 koji predaju
triacilglicerole koje predaju masnom tkivu. Kada VLDl preda triacilglicerole, tada ostaje
osiromašeni VLDL- IDL. Jedan dio uzima jetra 50% , jedan dio uzima HDL od kojeg preuzima
holesterol. I takav IDL se naziva LDL(koji je preuzeo holesterol). Oko 70% se holesterol
prevodi u žučne kiseline I izbacuje iz organizma. Oko 30% LDL holesterol doprema do
ekstrahepatske ćelije holesterolom. One koriste holesterol za izgradnju steroidnih hormona,
bioloških membrana I vitamina D. LDL ulazi u ćeliju preko receptora koji prepoznaju apo
b100, klatrinske vezikule prepoznaju, uvlače molekulu LDL-a u citosol, nastaje klatrinska
vezikula koja se raspada, odlazi do lizosoma, tu se oslobađaju proteaze I esteraze. Kada su
potrebe ćelije za holesterolom zadovoljene dolazi do inhibicije – zasićenja LDL receptroskog
sistema. Višak holesterola u ćeliji, inhibirat će sintezu LDL receptroa I onemogućit će unos
holesterola preko LDL recept. Puta. Jedan od načina regulacije holesterola – sinteze –
hidoksimetoglutarat COA reduktaza. Višak holesterola koji se nađe u ćeliji pored inhibicije
biosinteze LDL receptora doći će I do inhibicije ovog enzima te će na taj naččin biti inhibirana
I de novo sinteza holesterola.
Kada je ćelija zasićena, LDL ostaje da cirkuliše u krvi. Taj LDL koji je slobodan u cirkulaciji,
biva prepoznat na makrofazima. Makrofazi mogu da preuzimaju holesterol bez mogućnosti
zasićenja. Oni zatim preuzimaju estere holesterola sa LDL-a. Oni kada se pune holesterolom
nazivaju se pjenaste ćelije. One se nakupljaju na endotelu, na mjesetima oštećenja. Kao
posljedica vezanja tih ćelija oštećuje endotel I stvaraju se pukotine gdje se hvataju
trombociti. Ateroskleroza.
HDL – stupa u interakciju sa LDL-om / IDLom, I dolazi do razmjene holesterola između ovih
čestica. Uloga HDL-a je da preuzima holesterol sa VLDL I prenosi ga do jetre.
HDL se u organizmu sintetiše u jetri kao nascentni HDL, koji se kasnije u cirkulaciji
preuzimanjem holesterola prevodi u zreli oblik. Može se sintetizirati klijanjem apo proteina
iz hilomikrona I VLDL, nakon njihovog razlaganja djelovanjem lipoproteinlipaze.
Sadrđi visok udio proteina, nizak udio masti. Hilomikroni sadrže 80% masti, pa je rijedak.
Apoproteini koje HDL sadrđi je APO A1, APO C2 I APO E.
Kada protein APO A1 nastane u jetri I oslobodi se u cirkulaciju, on ima sposobnost da
prepoznaje tzv ABCA1 transportere koji su prisutni na površini hepatocita I enterocita. Uz
njihovu pomoć, APO A1 preuzima na sebe holesterol. Taj holesterol nalazi se na površini
lipoproteinske čestice jer sadrži slobodnu hidroksilnu skupinu. Njegov hidrofilni kraj je na
površni, a steroidna jezgra, prema unutrašnjosti. Ta lipoproteinska čestica mora ući u jezgru
da bi mogla primiti novi holesterol, to je omogućeno pomoću enzima lecitin holesterol acil
transferaza(LCAT). Nastaju esteri holesterola. Oni se uvlače u jezgro HDL-a. Apo A1 onda
može primati novi holesterol.
Glavna uloga HDL-a je preuzimanje holesterola sa mjesta bogatih holesterolom, te sa
makrofaga – pjenastih ćelija. Razmjenjivanje proteina sa drugim lipoproteinskim česticama,
razmjena Apo E pomoću kojeg prepoznaju receptore na jetri I ulaze u jetru. Uz pomoć CETP
proteina, HDL predaje estere holesterola VLDL-u ili IDL-u koji će taj holesterol vratiti u jetru.
Na taj način 70% holesterola se vraća u jetru, 30% ide u cirkulaciju na raspolaganje ćelijama.
Također, ćelije jetre posjedjuju receptore za HDL, tj. SR-B1 receptore, koji se vežu za Apo A1
I onda HDL predaje holesterol jetri. Reverzni transport holesterola.
Tangierova bolest – poremećaj u reverznom transportu holesterola. Rijetko oboljenje.
Nastaje kao posljedica izostanka ekspresije ABCA1 transportera. Ne može doći do prenosa
holesterola sa pjenastih ćelija na HDL. Novorođenčad umiru od infarkta.
LDL – apo b100. Vezivanjem apo b100 na plazminogen, onemogućen je prelazak
plazminogena u plazmin, ne može da se vrši razgradnja tromba, I gomilanja trombocita. Što
povećava mogućnost stvaranja tromboze.

Lipoliza I oksidacija masnih kiselina

Beta oksidacija masnih kiselina

Nakon obroka masne kiseline dugog lanca putem hilomikrona se dopremaju u masno tkivo u
obliku tracilglicerola. Pri povećanom nivou inzulina, nakon obroka kako konc glukoze pada,
dolazi do povećanja nivoa glukagona koji pokreće prosece suprotne nego one u stanju
sitosti. Glukagon potiče tazgradnju glikogena iz jetre, I aktivira oslobađanje masnih kiselina iz
masnog tkiva tzv. Lipolizu.
Masne kiseline u masnom tkivu su dugolančane masne kiseline. Ostale se vezuju za
albumine I transportuju do tkiva u kojim se iskorištavaju. Djelovanjem glukagona oslobađaju
se masne kiseline. Glukagon aktivina cAMP koji aktivira protein kinazu A, a ona fosforiliše
hormo senz liapzu, a ona katalizira hidrolizu triacilglicerola. Oslobađanjem masnih kiselina,
one se oslobađaju u krv, one se ne mogu same transportovati nego se vezuju za albumine I
dopermaju do tkiva kojima je potrebna energija.
Masne kiseline ulaze u ćeliju difuzijom, I vezuju se za protein FABP- fatty acid binding protein
koji unosi u ćeliju do mitohondrijalne membrane. Sa vanjske strane membrane mitohondrija
nalazi se enzim koji se naziva acil koenzim A sintaza – dugolančana. To je enzim koji
katalizira esterifikaciju masnih k. sa acil CoA koji predstavlja aktivirani oblik masne kiseline.
On postoji u tri izoenzimska oblika. Acil CoA koja je prisutna u enterocitima, mitohondrijalne
membrane I peroksizoma. Mitohondrijalna acil CoA sintaza djeluje na dugolančane masne
kiseline, a peroksizalna acil CoA sintaza djeluje na masne k veoma dugog lanca. Za sintezu je
potreban ATP, dolazi do formiranja acil AMP derivata I oslobađanja pirofosfata, on dodatno
aktivira acil CoA sintazu, formira se druga estarska veza I oslobađa se acil CoA I 2 molekule
anorganskog fosfata. Cijepa se ATP na AMP. – energetski ekvivalentnmo potrošnji 2
molekule ATP-a.
Nakon što se aktiviraju, kada je nivo inzulina nizak oni idu u cilju proizvodnje ATP-a.
Resinteza triacilglicerola, sinteza membranskih lipida – fosfolipidi, sfingolipidi.
Razgradnja masnih kiselina, acil CoA, dešava se u mitohondrijalnom matriksu, ne može proći
u mitohondrijalni membranu, potreban je mehanizam karnitin shuttle. On se sastoji od 3
enzima. 2 enzima imaju istu ulogu, CPT1 – karnitin palmitoin transferata 1 na vanjskoj
membrani I CPT2 na unutrašnjoj membrani. Te enzim karnitin acil karnitin translokaza.
Da bi se masne kiselineu obliku acil CoA potreban je protein koji se naziva karnitin. Uz
pomoć enzimskog sistema dolazi do prenosa acilne skupine sa CoA na karnitin, nastaje acil
karnitin koji može proći kroz membranu mitohondrija, oslobađa se u matriks, ponovo vezuje
za CoA I oslobađa kao acil CoA a karnitin se vraća na vanjsku membranu I dolazi do vezivanja
nove molekule acil CoA. CPT1 katalizira prenos Acil CoA na karniti, potom se acil karnitin,
pomoću enzima translokaze transportuje kroz unutrašnjost membrane do CPT2. CPT2
katalizira prijenos acilne skupine sa karnitina na CoA, a u matriks se oslobađa CoA, a karnitin
se reciklira.
Karnitin – za veće iskorištenje masnih kiselina.
Nakon što se masne k. unesu u mitohondrijalni matriks, počinje ciklus do kojeg se masne k.
razlažu do acetil CoA.
Da bi masna kiselina bila u potpunosti razgrađena mora se desiti onoliko reakcija koliko je
potrebno da se skrati onoliko C atoma da ostanu samo 2, koja su potrebna za sintezu acetil
CoA. A od ostalih ostaje acil CoA. I onda ponovo taj acil CoA se razlaže, tj oduzima mu se 2 C
atoma. Od 4 C atoma masne kiseline, nastat će 2 acetil CoA. Beta oksidacija – zato što se sve
promjene dešavaju na beta C atomu. Odvija se u 4 reakcije.
1. Acil CoA - Acil CoA dehidrogenaza – potreban je FAD – reducira se u FADH2
2. Enoil CoA – enoil CoA hidrataza
3. Hidroksi acil CoA – beta hidroksi acil CoA dehidrogenaza + NAD -> NADH + H+
4. Beta keto acil CoA – beta keto tiolaza
 Rezultat – acetil CoA I acil CoA – skraćen za 2 atoma
Nastali acetil CoA usmjerava se u citratni ciklus ili u sintezu ketonskih tijela.
Energetski prinos : palmitinska kiselina – 7 ciklusa – 7 FADH2 I 7 NADH – 10,5 + 17,5 –
28ATP – 8 acetil CoA – 12ATP – 96ATP ukupno – 28+96 – 124ATP
131ATP – 2 ATP za aktivaciju – 129ATP
Oksidacija nezasićenih masnih kiselina.
Reakcijski ciklusi razgradnje se odvijaju isto kao I što se dešava svaka oksidacija, po 2 C
atoma. Odvijat će se sve do jednog C atoma do dvostuke veze. Enzim enoil koenzim A
izomeraza – izomerizira dvostruku vezu I prenosi je u trans položaj. I onda se oks masnih
kiselina odvija kao I kod zasićenih masnih kiselina. Kada imamo 2 dvostruke veze koje su
razdvojene jednim C atomom. Tu se uvodi još jedan enzim. Nakon što se prevede prva
dvostruka veza u tran položaj I onda dolazi do njene oksidacije. Djelovanjem enzima 2,4
dienoil CoA reduktaze dolazi do redukcije 2 dvostruke veze I potrošnje jednog NADPH I
nastaje enoil CoA kod kojeg se dvostruka veza nalazi u trans obliku između 3 I 4 C atoma.
Zatim on se mora ponovo da prenese u položaj 2, ponovo djeluje trans enoil coA izomeraza I
nastaje trans enoil CoA koji je supstrat.
Oksidacija masnih kiselina sa neparnim brojem C atoma. Normalno se odcjepljuje po 2
atoma, oksidacija teče sve dok se masna kiselina ne skrati do 5 C atoma, taj acil CoA se
cijepa I nastaje acetil CoA I nastaje propionil CoA sa 3 C atoma. Propionil CoA se prevodi u
sukcinil CoA preko propionil CoA karboksilaze, metilanalonil CoA epimeraze I metilmolonil
CoA mutaze. Sukcinil CoA se uključuje u citratni ciklus.
Regulacija beta oksidacije:
1. Priliv masnih kiselina, što je priliv masnih kiselina veći veća je I oksidacija masnih
kiselina.
2. Citosolni acetil CoA I oksalacetat iz glukoze, djelovanjem enzima acetil CoA
karboksilaza prevodi ga u malonil CoA. Aktivacijom glukoze I GLUT 2 transportera
nastaje acetil CoA koji pod kontrolom inzulina koji aktivira acetil CoA karboksilazu,
oslobađa se malonil CoA I sinteza masnih kiselina je aktivna. KAda se sintetišu masne
kiseline, njihova oksidacije je inaktivna, malonil CoA inhibira enzim CPT1 I tako
inihibra beta oksidaciju. Glukagon djeluje tako što inhibira acetil CoA oksidazu, I taj
glukagon AMP ovisnu protein kinazu, ona fosforiliše acetil CoA karboksilazu koja
postaje inaktivna I ne može se stvarati malonil CoA I pod kontrolom glukagona I
masne kiseline se oksiduju.
3. Nivo NADH – kada ćelija raspolaže dovoljnom količinom NADH dolazi do zasićenja sa
NADH, on se ne može reoksidovati, višak ATP-a dovodi do akumulacije NADH koji je
produkt beta oksidacije masnih kiselina. Kada je priliv visok I kada je beta oksidacija
masnih kiselina intenzivna dolazi do oslobađanja velikih količina NADH. NADH
inhibira beta oksidaciju, I te masne kiseline koje dolaze idu u resintezu triacilglicerola
I prevođelje u VLDL.
Oksidacija se može vršiti I u peroksizomima, u mikrozomima. U ove putene se uključuju
masne kiseline, karboksilne kiseline, ksenobiotici I veliki hidrofobni molekuli slični
masnim kiselinama.