Professional Documents
Culture Documents
KOD: ES1C710213
Ćwiczenie nr: 8
Temat ćwiczenia:
Opracował:
2015
1
Spis treści
1. Wymagania BHP. ..............................................................................................................................3
2. Cel ćwiczenia. ...................................................................................................................................4
3. Wiadomości podstawowe. ...............................................................................................................4
3.1. Wyłączniki silnikowe. ..............................................................................................................4
3.2. Rodzaje zakłóceń w pracy silników i urządzeń elektrycznych. ...............................................5
3.3. Dobór zabezpieczeń silników przed oddziaływaniem prądów zwarciowych. .........................7
3.4. Dobór zabezpieczeń silników przed skutkami prądów przeciążeniowych ........................... 12
3.5. Zabezpieczenie zanikowe. ..................................................................................................... 16
4. Opis stanowiska laboratoryjnego .................................................................................................. 17
4.1. Zasada działania i opis stanowiska laboratoryjnego ............................................................. 17
4.2. Schemat elektryczny ............................................................................................................. 21
5. Przebieg ćwiczenia. ....................................................................................................................... 23
6. Opracowanie wyników badań. ...................................................................................................... 23
2
1. Wymagania BHP.
10) Demontaż osłon stanowiska oraz wszelkie naprawy i czynności serwisowe, oprócz
opisanych w instrukcji, powinny być wykonywane przez wykwalifikowany personel po
wyłączeniu stanowiska.
3
2. Cel ćwiczenia.
Celem ćwiczenia jest poznanie budowy, zasady działania i zasad doboru wyłączników
silnikowych w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia oraz doświadczalne sprawdzenie
ich podstawowych właściwości.
3. Wiadomości podstawowe.
3.1. Wyłączniki silnikowe.
4
ograniczania prądów zwarciowych);
Wartość prądu zwarciowego zależy od rodzaju zwarcia (międzyfazowe lub doziemne), typu
sieci zasilającej i od tego czy zwarcie występuje bezpośrednio czy za pośrednictwem
rezystancji przejścia. Prąd zwarcia zazwyczaj przewyższa prąd znamionowy (często nawet
5
kilkaset razy) i wywołuje groźne skutki cieplne oraz dynamiczne. Towarzyszy temu
powstawanie łuku elektrycznego. Niewyłączony w porę łuk może zniszczyć silnik i aparaturę,
a ponadto stwarza niebezpieczeństwo powstania pożaru. W przypadku powstania zwarcia,
urządzenia zabezpieczające powinny spowodować natychmiastowe odłączenie od zasilania
tych wszystkich urządzeń, przez które przepływa prąd zwarcia.
Stała czasowa jest określona jako stosunek pojemności cieplnej silnika lub uzwojenia
do jego zdolności oddawania ciepła. Stała ta zależy od gabarytów silnika (uzwojenia),
budowy, sposobu wentylacji i warunków pracy. Przy przeciążeniach długotrwałych uzwojenie
nie może być traktowane jako odosobnione. Należy wówczas przyjąć stałą czasową
nagrzewania silnika, która leży w przedziale (20...60) min. Natomiast przy przeciążeniach
krótkotrwałych należy brać pod uwagę stałą czasową nagrzewania uzwojenia, która wynosi
(4...8) min. Stopień przeciążenia decyduje o dopuszczalnym czasie jego trwania.
Rozgraniczenie przeciążeń krótko i długotrwałych jest operacją czysto umowną i opiera się na
klasyfikacji procesu nagrzewania. Przeciążenia, przy których prąd ma wartość (140...150)%
Izn lub wyższą są traktowane jako krótkotrwałe. Ich czas trwania musi być znacznie mniejszy
niż stała czasowa uzwojenia. W przypadku takich przeciążeń nie zachodzi jednak
konieczność natychmiastowego odłączenia silnika od sieci zasilającej.
6
Obniżenie napięcia - może być spowodowane np. zwarciem zewnętrznym i występuje
zarówno w uszkodzonych jak i nieuszkodzonych odcinkach sieci. Obniżenie napięcia
powoduje zmniejszenie momentu napędowego i prędkości obrotowej silników oraz wzrost
prądu pobieranego przez silnik z sieci.
Chcąc uniknąć szkodliwych następstw zwarć i przeciążeń oraz obniżenia lub zaniku
napięcia stosuje się odpowiednie zabezpieczenia.
7
zabezpieczenia zwarciowego przy założeniu zwarcia w chronionym odbiorniku. Ma to
szczególne znaczenie w przypadku znacznej długości przewodów pomiędzy zainstalowanym
zabezpieczeniem zwarciowym, a odbiornikiem, a tym samym znacznych różnic wartości
prądów zwarciowych w tych miejscach.
Jako zabezpieczenia zwarciowe stosuje się wyzwalacze elektromagnetyczne lub
bezpieczniki topikowe. Prąd znamionowy zabezpieczenia powinien być tak dobrany, żeby
jego wartość była jak najbliższa wartości prądu znamionowemu zabezpieczanego silnika, ale
jednocześnie tak duży, aby nie nastąpiło jego zadziałanie w czasie rozruchu.
Przy doborze prądów znamionowych wkładek topikowych należy uwzględnić typ
wkładek (aM, gL, i in.) oraz czas trwania rozruchu, zależny od momentu hamującego podczas
rozruchu. Jeżeli znane są charakterystyki czasowo-prądowe wkładek topikowych oraz
przebieg prądu rozruchowego silnika to należy dobrać wkładkę o najmniejszej wartości prądu
znamionowego, której charakterystyka nie przecina sie z charakterystyka czasowo-prądowa
silnika podczas rozruchu (rys.3.1.).
Rys.3.1. Zasada doboru prądu znamionowego wkładki bezpiecznikowej, stanowiącej zabezpieczenie zwarciowe
silnika, przez porównanie przebiegu charakterystyk czasowo-prądowych bezpieczników (Inb) oraz prądów
rozruchowych (Ir) przy różnych rodzajach rozruchu: InM – prąd znamionowy silnika, Irm – maksymalny prąd
rozruchowy silnika [1]
8
w której: Irm - największa wartość prądu rozruchowego, Irt - skuteczna wartość (zmienna w
czasie) prądu rozruchowego, tr - rzeczywisty czas trwania rozruchu.
Rys.3.2. Zasada doboru wkładki bezpiecznikowej z wykorzystaniem zastępczej charakterystyki rozruchu silnika:
1 – charakterystyka prądu rozruchowego silnika, 2 – zastępcza charakterystyka rozruchu, tzr – zastępczy czas
trwania rozruchu [1]
w których: Inm – prąd znamionowy silnika, Irm – największa wartość prądu rozruchowego silnika, kr =
Irm/InM – współczynnik rozruchu silnika, α – współczynnik zależny od typu wkładki, rodzaju i
częstości rozruchów (tab.3.1).
9
Zabezpieczenie zwarciowe w wyłącznikach silnikowych jest realizowane za pomocą
wyzwalacza elektromagnetycznego.
Możliwe są różne rozwiązania konstrukcyjne wyzwalaczy elektromagnetycznych, lecz
zasada działania jest jednakowa. Cewka elektromagnesu połączona jest szeregowo ze stykami
głównymi wyłącznika (rys. 3.3) i w przypadku gdy popłynie prąd przekraczający wartość
prądu nastawienia, siła elektromagnesu powoduje zadziałanie wyzwalacza. Wyzwalacz
oddziaływuje bezpośrednio na zwolnienie napędu wyłącznika i powoduje rozdzielenie styków
głównych. Przekaźnik elektromagnetyczny powoduje natomiast przerwę w obwodzie
sterującym przyczyniając się w sposób pośredni do rozdzielenia styków głównych.
10
W przypadku zastosowania wyłącznika jako zabezpieczenia zwarciowego silnika,
prąd działania wyzwalaczy elektromagnetycznych Iwm powinien być większy od największych
chwilowych wartości prądów rozruchowych silnika. W praktyce przyjmuje sie zasadę, że
powinien być spełniony warunek:
11
3.4. Dobór zabezpieczeń silników przed skutkami prądów przeciążeniowych
12
Rys.3.5. Różne sposoby zabezpieczenia przeciążeniowego silników: a) układy połączeń; b) przebiegi
charakterystyk czasowo-prądowych prawidłowo dobranych zabezpieczeń (w układzie 1, 2, 3) i silnika (krzywa
Tc) oraz przebieg prądu rozruchowego Ir; WT, PT – wyzwalacz, przekaźnik przeciążeniowy, F – bezpiecznik,
Int – prąd nastawienia wyzwalaczy, przekaźników przeciążeniowych, Iwm – prąd działania wyzwalaczy
zwarciowych, Inw – prąd wyłączalny wyłącznika, Inm – prąd znamionowy silnika, Ik – prąd zwarciowy [3]
13
Przy doborze zabezpieczenia przeciążeniowego należy zwrócić uwagę na to, aby
wytrzymałość zwarciowa zabezpieczenia była dostateczna. Wytrzymałość zwarciowa
zabezpieczenia przeciążeniowego, jest określona w katalogach wytwórcy lub na tabliczce
znamionowej przekaźnika, największa wartością prądu zwarciowego jaki może przepłynąć
przez zabezpieczenie przeciążeniowe nie powodując jego uszkodzenia lub jako maksymalna
wartość prądu znamionowego wkładki topikowej, pełniącej role zabezpieczenia zwarciowego.
Jeżeli prąd znamionowy wybranej wkładki topikowej jest większy niż odpowiadający danemu
zabezpieczeniu przeciążeniowemu, to należy dobrać zabezpieczenie przeciążeniowe o
większej wytrzymałości zwarciowej i o zakresie nastawienia obejmującym prąd znamionowy
silnika.
Zabezpieczenie przeciążeniowe w wyłącznikach silnikowych jest realizowane za
pomocą przekaźników lub wyzwalaczy cieplnych bimetalowych.
14
Rys.3.7. Potencjometr umożliwiający kształtowanie charakterystyki czasowo-prądowej wyzwalacza
przeciążeniowego.
15
zadziałanie przekaźnika. Konieczne jest odizolowanie termiczne bimetalu kompensacyjnego
od właściwego.
Przykładem wyłącznika wyposażonego tylko w wyzwalacz przeciążeniowy jest
wyłącznik typu M250 T. Poniżej przedstawiono styk roboczy z wyzwalaczem
przeciążeniowym tego właśnie wyłącznika.
16
Wyzwalacze napięciowe zanikowe są budowane jako szybkie oraz zwłoczne. Wyzwalacze
szybkie powodują bezzwłoczne otwarcie wyłączników przy zmniejszeniu napięcia do
(0,7...0,35) wartości znamionowej i umożliwiają załączenie wyłączników, gdy napięcie jest
wyższe niż 0,85 napięcia znamionowego. Wyzwalacze zwłoczne powodują otwarcie
wyłączników przy zmniejszeniu napięcia poniżej 0,35Uzn po zwłoce czasowej (0,2...0,6)s
nastawionej na mechanizmie zegarowym i umożliwiają zamknięcie wyłącznika przy napięciu
mniejszym niż 0,85Uzn.
Cewkę sterującą w styczniku można również traktować jako wyzwalacz podnapięciowy,
który powoduje rozdzielenie styków roboczych przy obniżeniu lub zaniku napięcia.
Charakterystykę sterowania stycznika przedstawia rys.3.10. Przeciętne czasy załączania lub
wyłączania zależnie od konstrukcji stycznika wynoszą (10...50)ms.
17
Za pomocą panelu sterowniczego możemy w prosty sposób wybierać, które wyłącznik
badamy. Do dyspozycji mamy dwa sposoby rozruchu silnika: uzwojenia silnika połączone w
trójkąt lub za pomocą przełącznika do sterowania stycznikowym układem przełączeniowym
gwiazda-trójkąt. Wszystkie czynności łączeniowe wykonywane są za pomocą styczników
sterowanych przyciskami znajdującymi się na panelu sterowniczym. Wszystkie styczniki
zostały zamontowane w kaskadzie i czynności łączeniowe możemy wykonywać tylko w
określonej kolejności, najpierw stycznik główny, później stycznik odpowiadający za
załączenie danego wyłącznika, a na końcu sposób rozruchu silnika. Dzięki takiemu
rozwiązaniu nie możemy załączyć danego wyłącznika do badania jeżeli nie załączymy
stycznika głównego, nie możemy załączyć do badania drugiego wyłącznika jeśli nie
wyłączymy poprzedniego, jeśli wybierzemy jeden sposób rozruchu nie damy rady wybrać
drugiego. Pozwala to zabezpieczyć zarówno silnik jak i elementy badane przed omyłkowym
lub celowym uszkodzeniem.
Na płycie pionowej w lewym górnym rogu (rys.4.1.) znajduje się sześć zacisków, po
połączeniu ich ze sobą możemy mierzyć na przewodach łączących miernikiem cęgowym
wartość prądu pobieranego przez silnik.
Obok zacisków do pomiaru prądu znajdują się dwa zaciski połączone zworą. Po wyjęciu
zwory mamy możliwość sprawdzania wyłączników silnikowych pod kątem ochrony przed
pracą niepełnofazową silników lub po podłączeniu w miejsce zwory autotransformatora przy
obniżonym napięciu w jednej z faz.
18
Do podłączenia autotransformatora na bocznej ścianie zostało specjalnie zamontowane
gniazdo wtykowe. Gniazdo zostało zamontowane ponieważ podłączenie autotransformatora
do przypadkowego gniazda mogłoby spowodować zwarcie, a gniazdo zamontowane w
stanowisku jest zasilane z tej samej fazy, w której została zamontowana zwora.
19
Rys.4.3. Schemat wraz z oznaczeniami panelu sterowniczego.
20
4.2. Schemat elektryczny
21
Rys.4.4. Schemat elekryczny wraz z oznaczeniamstanowiska laboratoryjnego do badania oraz doboru wyłączników silnikowych.
22
5. Przebieg ćwiczenia.
a) Na podstawie parametrów znamionowych silnika dobrać wstępnie parametry
zabezpieczeń zwarciowe i przeciążeniowe silnika, pokaz pracy silnika przy
symetrycznym zasilaniu
b) Wyznaczyć charakterystykę czasowo – prądową wyłącznika silnikowego wskazanego
przez prowadzącego. Charakterystyka zostanie sporządzona dla stanu nienagrzanego.
Należy zmierzyć czas zadziałania wyłącznika dla prądów równych: 1.10, 1.20, 1.50,
2.00, 2.50, 3.50, 5.00 x In. Po każdym zadziałaniu przekaźnika należy odczekać, aż
bimetal ostygnie. Na podstawie wykonanych pomiarów należy wykreślić
charakterystykę t = f(I / In). Wyniki zestawić w tabeli.
c) Dla zadanych przez prowadzącego warunków obciążenia silnika wykonać pomiary
największego prądu rozruchowego, prądu obciążenia silnika oraz czasów trwania
rozruchu. Wyznaczyć wartości zastępczych czasów rozruchu i dobrać wkładki
bezpiecznikowe z wykorzystaniem charakterystyk czasowo-prądowych.
d) Wyznaczenie charakterystyki czasowo-prądowej wyzwalacza przeciążeniowego
wskazanych przez prowadzącego wyłączników silnikowych.
e) Sprawdzenie wskazanych przez prowadzącego wyłączników silnikowych pod kątem
pracy niepełno fazowej i przy obniżonym napięciu.
Cel ćwiczenia
Schematy badanych układów
Analizę zasady działania poszczególnych układów
Pomiary z wykonywanych badań
Spostrzeżenia i wnioski.
23
7. Literatura
24