Элекроникийн үндэс

E.MM105

Н.Энхтунгалаг
Электроникийн үндэс
1. Удиртгал (2)
2. Шугаман хэлхээ (4)
3. Диод (4)
4. Транзистор (6)
5. Оронгийн транзистор (2)
6. Үйлдлийн өсгүүр (4)
7. Генератор (2)
 1. Удиртгал
1.1. Электроникийн үүсэл, хөгжил
1.2. Электроникийн хэрэглээ
1.3. Дохио, дохионы үүсгүүр
1.4. Электрон хэлхээ
1.5. Электрон хэлхээг судлах арга
 1.1. Электроникийн үүсэл, хөгжил
Өнгөрсөн 1000 жилд мэдээллийн 3 хувьсгал гарсан
 1. ХV зуунд (1457 онд) Хэвлэлийн машин. Германы
Гутенберг
2. XIX зууны төгсгөлд Телефон ба радио
3. XX зуунд Компьютер зохион бүтээсэн
Радио бий болсноор электроникийн үүсэл эхэлсэн
 Радиогоос Телевиз үүссэн, Электроникийн хөгжил
Компьютерийг бий болгосон
 Электроникийн үүсэл, хөгжил
XVIII зуун: Кулон, Ом, Вольт, Ампер ...
1831 он. Фарадей, цахилгаан соронзон
индукцийн үзэгдэл
1864 он. Максвелл, цахилгаан соронзон
долгион (ЦСД)
1887 он. Герц, ЦСД байгааг туршлагаар
баталсан
1895 он Попов, Маркони радиог хийсэн
1876 он, Белл телефон утсыг хийсэн
1.2. Электроникийн хэрэглээ
 Радиоэлектроник-холбооны электроник
– Телефон яриа, зурвасын өргөн 3 кГц
– Радио өргөн нэвтрүүлэг, зурвас 10 кГц
– FM радио, 88-108 МГц, зурвас 200 кГц
– Радио холбоо (цэрэг, цагдаа, түргэн гэх мэт)
– Сансрын холбоо
– Гар утас
 Телевиз, 48-230 МГц, 470-960 МГц, зурвас 6-8 МГц
 Компьютер
 Электроникийн хэрэглээ 2
Хүний үйл ажиллагааны бүх салбарт маш өргөн хэрэглэгдэж
байна. Ахуй амьдралд их нэвтэрлээ
 Үйлдвэрийн электроник
 Ахуйн электроник
 Эмнэлгийн электроник
 Цөмийн электроник
 Автомашины электроник
. . .
 1.3. Дохио, дохионы үүсгүүр

 Мэдээллийг өөртөө агуулсан хувьсан өөрчлөгддөг физик

хэмжигдэхүүн - дохио Дохио олон янз:
– Харимхай долгион
– Цахилгаан соронзон долгион
– Даралт
– Температур ...
 Боловсруулах, судлах асуудлыг хялбар болгох үүднээс физик
дохиог хүлээн авсны дараа датчик (transducer)-аар цахилгаан
дохио болгон хувиргана.
 Цахилгаан дохио - хувьсан өөрчлөгддөг гүйдэл, хүчдэл
 Электроникт ийм цахилгаан дохиог үзнэ
Дохиог ангилах
 Ашигтай ба хортой
– Мэдээллийг дамжуулахад гүйцэтгэх үүргээр
 Детерминированный s=s(t) ба санамсаргүй
 Тогтмол ба хувьсах

 Тасралтгүй ба импульсийн

 Үелсэн U(t)=U(t+nT) ба үелээгүй

 Аналог ба цифрэн

 Хэлбэр: гармоник, тэгш өнцөгт,гурвалжин, экспоненциал

 Синусан дохио

 Детерминированный, хувьсах, тасралтгүй, үелсэн, аналог, гармоник

 Параметрүүд:

 Эрчмийн үнэлгээ
– Агшин зуурын утга
– Эффектив утга (rms)

– Дундаж утга
 Тэгш өнцөгт дохио
Идеаль тэгш өнцөгт

Параметр:
– Далайц
– Импульсийн урт
Бодит тэгш өнцөгт Параметрүүд:
 Хүчдэлийн генератор
 Ачааллын эсэргүүцлийн хэмжээнээс үл хамааран гаралтын хүчдэл нь
тогтмол байх үүсгүүр
Гүйдлийн генератор
1.4. Электрон хэлхээ
Дохиог хувиргах, дамжуулах үүргийг электрон хэлхээ
гүйцэтгэнэ
 Хувирсан дохио нь тэр үйлдлийн төдийгүй хэлхээний
тухай мэдээлллийг агуулна
 Хэлхээ элементүүдээс тогтоно
Элемент олон янз
Элементүүдийн томъѐолсон тэмдэгээр хэлхээг дүрслэн
үзүүлснийг хэлхээний схем гэнэ
 Схем уншиж сурах хэрэгтэй
 Элементүүдийн ангилал
Идэвхитэй ба идэвхигүй
– Идэвхигүй нь энергийг шингээнэ: R,L,C
– Идэвхитэй нь энергийг үүсгэнэ: Батарей, диод,
транзистор
Шугаман ба шугаман биш
– Шугаман : R, L, C
– Шугаман биш:
Диод, транзистор Дискрет ба интеграл
Төвлөрсөн ба түгээмэл параметртэй
 Идэвхигүй элементүүд
Хамгийн өргөн хэрэглэгддэг элементүүд
1. Резистор R

2. Конденсатор C

3. Ороомог L
 Идэвхитэй элементүүд
 Электрон ламп (Термоэлектроны эмисс, Ричардсон, 1928, Нобел)
 Транзистор (Бардин, Брайттен, Шокли; 1956, Нобел)
 Интеграл схем 1970-аад он
 Мурын онол: Транзисторын хэмжээ 1,6 жилд 2 дахин багасдаг.
Энэ янзаар 2020 онд 4-5 атомын хэмжээтэй болно
 Жишээ нь компьютер:
 1939 онд анхны лампат компьютер
 1981 онд IBM PC
 Процессор удахгүй 10 ГГц хурдтай, миллиард транзистортой,
сек-д 100 миллиард үйлдэл хийнэ
 1.5. Электрон хэлхээг судлах арга
 Онолоор: хугацааны ба давтамжийн арга
 Туршлагаар
– Судлах хэлхээ
– Дохионы үүсгүүр (генератор)
– Гаралтыг хянах төхөөрөмж (мультиметр, осциллоскоп)

 Симуляц: Electronics Workbench, Multisim, Pspice, Proteus

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа