8.

BİLEŞİK YÜKLEME DURUMU

8.1. İnce Cidarlı Basınçlı Kaplar

Genelde, "ince cidar" iç yarıçapın et kalınlığına oranının 10 veya üstünü ifade etmektedir (rlt
z 10).
Basınçlı Silindirik Kaplar. t kalınlığı ve r iç yarıçapına sahip aşağıdaki gösterilen basınçlı
silindirik kabın, içerdiği gaz ile kapta oluşan p gösterge basıncına maruz olduğunu düşünelim.
Bu yüklemeden dolayı, uçlardan yeterince uzakta ve Şekil 8.1(a)'da gösterilen doğrultularda
kabın küçük elemanı tegetsel veya çevresel doğrultuda 𝜎1 ile boylamasına veya eksenel
doğrultuda 𝜎2 , gerilmelerine maruz kalır.
Kaptaki çevresel gerilme, a, b ve e düzlemleriyle alınan kesitler göz önüne alınarak
belirlenebilir. Alınan ara kesitin arka parçasının serbest cisim diyagramı bu parça boyunca etki
eden gaz basıncıyla birlikte Sekil 8.1(b)'de gösterilmiştir. Burada, sadece x doğrultusundaki
yüklemeler görülmektedir. x doğrultusundaki kuvvetlerin dengesinden;

Boylamasına veya eksenel gerilme silindirin b kesitinin sol kısmı düşünülerek belirlenebilir.
Şekil c'de gösterildiği üzere 𝜎2 , cidar boyunca düzgün etkimektedir ve ihtiva edilen kap kesitine
p etkimektedir. y doğrultusundaki kuvvetlerin dengesinden;

Mukayese sonucunda çevresel veya teğetsel gerilme, boylamasına veya eksenel gerilmenin iki
katı olduğu görülmektedir. Sonuç olarak silindirik basınçlı kap haddelenmiş levhalardan imal
edildiğinde boylamasına ekler, çevresel eklerin iki katı kadar gerilme taşıyacak şekilde
tasarlanmalıdırlar.

Şekil 8.1
Basınçlı Küresel Kaplar. Benzer bir yolla küresel geometride bir basınçlı kabı analiz edebiliriz.
Kap yarıdan kesilirse sonuç serbest cisim diyagramı aşağıdaki şekil Şekil 8.2(b)'de
görülmektedir. Silindir geometrili kapta olduğu gibi y doğrultusunda;
 Şekil 8.2.
Bu, basınçlı silindirik kapta eksenel gerilme için elde edilen ile aynı sonuçtur.
Ayrıca analiz sonucu bu gerilmenin, yarım küre serbest cisim diyagramının doğrultusuna
bakılmaksızın, aynı olacağı görülmektedir.
8.2. Bileşik Yüklerin Sebep Olduğu Gerilme Hali
Önceki bölümlerde, eksenel normal kuvvet, kesme kuvveti, egilme momenti veya burulma
momenti etkilerinden birine maruz elemandaki gerilme dağılımlarını belirlemek için
yöntemlerden bahsetmiştik. Ancak çoğunlukla, elemanın dik kesiti bu yüklerin birkaçına aynı
anda maruz kalmaktadır. Bu tür yükleme durumlarında süperpozisyon yöntemi bileşke gerilme
dağılımını belirlemede kullanılabilir.

Bazı durumlarda tek bir kuvvet bileşik yükleme durumu oluşturabilir.

Hatırlatma: Süperpozisyon prensibi
Elastik yüklemede 2 farklı yükün etkilerinin toplamı, yükler ayrı ayrı uygulandıklarındaki
etkilerinin toplamına eşittir. Buna süperpozisyon prensibi denir.

Analiz Prosedürü
Bir eleman aynı anda birkaç farklı yüke maruzsa aşağıdaki işlem sırası elemanın bir noktasında
normal ve kayma gerilmelerini bulmak için genel yolları belirlemektedir
1- İç Kuvvetleri belirle. Gerilmenin hesaplanacağı noktada elemanın eksenine dik kesit
alınır, iç normal ve kesme kuvvetleri ile eğilme ve burulma momentleri bileşenlerinın
bileşkelerini bulunur. Kuvvet bileşenleri dik kesitin geometrik merkezine etkimelidir ve
moment bileşenleri dik kesit için geometrik merkezden geçen eksenlere göre
hesaplanmalıdır.
2- Gerilme Bileşenleri hesaplanır. Her iç kuvvetle ilgili gerilme bileşenini belirlenir ve bu
gerilmeler süperpozisyon prensibine göre toplanır. Her durum için, etkiyi ya tüm dik
kesit alanı boyunca etkiyen gerilme dağılımı olarak ya da dik kesitte cismin belli bir
noktadaki elemanı üzerinde gerilmeyi göstererek yapılır.