TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP

KHOA ĐIỆN
BỘ MÔN HỆ THỐNG ĐIỆN

BÀI THỰC HÀNH

VẬN HÀNH TRẠM BIẾN ÁP

Năm 2017
 TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP
KHOA ĐIỆN
BỘ MÔN HỆ THỐNG ĐIỆN

BÀI THỰC HÀNH

VẬN HÀNH TRẠM BIẾN ÁP

Biên soạn: Bộ môn HTĐ - Nhóm nguồn và HTCCĐ

Trưởng module: PGS.TS. Ngô Đức Minh

Năm 2017

1
 THỰC HÀNH
VẬN HÀNH TRẠM BIẾN ÁP

Phần I. THỰC HÀNH

1. Mục tiêu
Bài thực hành “ Vận hành trạm biến áp“ có thời lượng 2GC (4GTH) là một
phần kiến thức của các học phần sau:
1) Trạm biến áp và phân phối điện
2) Hệ thống cung cấp điện
3) Cung cấp điện 2
Bài thực hành giúp cho sinh viên biết vận dụng kiến thức lý thuyết để thực
hành một số biện pháp an toàn và quy trình vận hành trạm biến áp:
- Nhận biết và kỹ năng đấu nối các thiết bị điện cho một TBA cụ thể.
- Vận hành TBA theo đúng quy trình quy phạm.
- Nhận biết và đánh giá trạng thái làm việc của TBA.
- Xử lý tình huống sự cố (giả định) nhằm đảm bảo tính liên tục cung cấp điện
cao nhất, đồng thời an toàn tuyệt đối cho người và thiết bị.
2. Giới thiệu trạm biến áp
2.1 Sơ đồ nguyên lý
Trạm biến áp thực hành có 02 máy biến áp với các thiết bị đóng cắt, phân
phối, đo lường và bảo vệ có sơ đồ nguyên lý như trên hình 1.

2
 Hình 1. Sơ đồ nguyên lý trạm biến áp
2.2 Bố trí thiết bị chính
Các thiết bị trạm biến áp được bố trí thành 03 khối chính, gồm: Khối cao áp,
khối hạ áp và khối nguồn thao tác một chiều.
2.2.1 Khối cao áp
Khối cao áp bao gồm 06 tủ hợp bộ 6 kV chia thành 02 module giống nhau.
Trong các tủ có các thiết bị chính như sau:
Module 1:
- Tủ đo lường 1: CDCS1, CCĐL1, CSV1, BAĐL1, các đồng hồ đo lường
- Tủ Máy cắt 1: CD1, MC1, BI11
- Tủ máy biến áp 1: BA1 - 160 kVA-6/0,4 kV
Module 2:
- Tủ đo lường 2: CDCS2, CCĐL2, CSV2, BAĐL2, các đồng hồ đo lường
- Tủ Máy cắt 2: CD2, MC2, BI21
- Tủ máy biến áp 2: BA2 - 160 kVA-6/0,4 kV
Sơ đồ bố trí các tủ hợp bộ 6 kV được thể hình trên hình 2.

3
 Hình 2. Bố trí các tủ hợp bộ 6 kV
2.2.2 Khối hạ áp
Khối hạ áp bao gồm 02 tủ động lực và các phụ tải. Bố trí các thiết bị trong tủ
được mô tả như hình 3.

Hình 3. Bố trí thiết bị trong tủ hạ thế

Trong đó:
- Tủ hạ thế 1: gồm có AT1, AT11, AT12, ATLL và các thiết bị đo lường
- Tủ hạ thế 2: gồm có AT2, AT21, AT22, AT23 và các thiết bị đo lường
- Phụ tải là hai động cơ không đồng bộ 3 pha:
+ ĐC1 có công suất 4 kW được cấp điện qua AT12
+ ĐC2 có công suất 4,5 kW được cấp điện qua AT22
4
2.2.3 Khối nguồn thao tác một chiều
Khối nguồn thao tác một chiều bao gồm 03 bộ chỉnh lưu (CL) cung cấp nguồn
một chiều cho mạch nhị thứ của TBA. Cụ thể là:
- CL1 tạo ra nguồn 1 chiều 220 V-200 A cho mạch đóng, cắt máy cắt.
- CL2 tạo ra nguồn 1 chiều cách ly 110 V-10 A.
- BACL và CL3 tạo ra nguồn 1 chiều cách ly 220 V-15 A.
Các bộ chỉnh lưu CL1, CL2, CL3 được đóng cắt bởi các aptomat tương ứng
AT01, AT02 và AT03. Sơ đồ bố trí các thiết bị trong tủ nguồn thao tác một chiều được
mô tả như trên hình 4.

Hình 4. Bố trí thiết bị trong tủ nguồn thao tác một chiều

3. Nội dung thực hành

Nội dung thực hành được thực hiện theo một số quy trình như sau:
1) Trình tự đóng MBA vào làm việc (bắt đầu cung cấp điện)
2) Trình tự cắt MBA ra khỏi lưới (ngừng cung cấp điện)
3) Thao tác đóng điện 2 MBA làm việc song song
4) Thao tác đưa 1 MBA ra bảo dưỡng hoặc sửa chữa

3.1 Quy trình đóng điện đưa MBA vào làm việc
5
 Công tác chuẩn bị: Kiểm tra đảm bảo chắc chắc tất cả các thiết bị đóng cắt đều
ở trạng thái cắt, sẵn sàng làm việc an toàn. Đóng cầu dao chống sét CDCS1 (hoặc
CDCS2) để đảm bảo các máy biến áp được bảo vệ chống sét lan truyền.
Trình tự các thao tác đưa máy biến áp vào làm việc (BA1):
1- Đóng cầu dao nguồn CDN
2- Đóng các aptomat AT01 và AT03 trong tủ nguồn thao tác một chiều
3- Đóng dao CD1
4- Đóng MC1
5- Đóng AT1
6- Đóng AT12 cấp điện cho phụ tải ĐC1
Sinh viên quan sát, kiểm tra trạng thái làm việc của các thiết bị, ghi chép các
thông số trên các đồng hồ đo lường, phân tích và đánh giá kết quả.
3.2 Quy trình cắt máy biến áp ra khỏi lưới (BA1)
Giả thiết, máy biến áp BA1 đang làm việc, trình tự cắt BA1 ra khỏi lưới được
thực hiện như sau.
1- Cắt AT12 cấp điện cho phụ tải ĐC1
2- Cắt AT1
3- Cắt MC1
4- Cắt dao CD1
5- Cắt CDN
Sinh viên quan sát, kiểm tra trạng thái của các thiết bị, đảm bảo chắc chắn các
thiết bị đã được cắt điện, sau đó treo biển báo an toàn vào đúng nơi quy định.
Tương tự, sinh viên có thể thực hành quy trình đóng điện, cắt điện đối với máy
biến áp BA2.
3.3 Quy trình đóng điện vận hành song song hai máy biến áp BA1 và BA2
Công tác chuẩn bị: kiểm tra các điều kiện vận hành song song hai máy biến áp:
- Tỷ số biến áp và tổ đấu dây giống nhau
- Công suất ngắn mạch giống nhau
- Đấu nối đúng (giống nhau) thứ tự pha cả sơ cấp và thứ cấp
Trình tự thao tác được thực hiện như sau:
1- Đóng điện đưa BA1 vào làm việc theo quy trình như mục 3.1
2- Đóng điện đưa BA2 vào làm việc theo quy trình tương tự đối với BA1
Kiểm tra trạng thái làm việc của các thiết bị điện, ghi chép các thông số đo lường.
3- Đóng aptomat liên lạc ATLL
Kiểm tra trạng thái làm việc của các thiết bị điện, ghi chép các thông số đo lường
và nhận xét.
3.4 Quy trình đưa một máy biến áp ra khỏi lưới để bảo dưỡng (cắt BA1)
6
a)Trường hợp thứ nhất: hai máy biến áp đang vận hành song song
Trình tự thao tác:
- Kiểm tra aptomat liên lạc ATLL chắc chắn đang ở trạng thái đóng
- Cắt máy biến áp AB1 ra khỏi lưới theo trình tự từ 1-4 trong mục 3.2
- Kiểm tra thái thái làm việc của phụ tải của hai tủ 1 và tủ 2 ( tình trạng làm việc
của ĐC1 và ĐC2)
- Thực hiện biện pháp giải trừ năng lượng tàn dư trên BA1, đảm bảo BA1 chắc
chắn được cắt điện cả hai phía sơ cấp và thức cấp, đồng thời được tiếp địa an toàn.
- Làm thủ thục bàn giao BA1 cho tổ sửa chữa, bảo dưỡng.
b)Trường hợp thứ hai: hai máy biến áp đang vận hành độc lập
Trình tự thao tác:
- Đóng aptomat liên lạc ATLL
- Cắt máy biến áp AB1 ra khỏi lưới theo trình tự từ 1-4 trong mục 3.2
- Kiểm tra thái thái làm việc của phụ tải của hai tủ 1 và tủ 2 ( tình trạng làm việc
của ĐC1 và ĐC2)
- Thực hiện biện pháp giải trừ năng lượng tàn dư trên BA1, đảm bảo BA1 chắc
chắn được cắt điện cả hai phía sơ cấp và thứ cấp, đồng thời được tiếp địa an toàn.
- Làm thủ thục bàn giao BA1 cho tổ sửa chữa, bảo dưỡng.
4. Nhiệm vụ của sinh viên và giáo viên hướng dẫn
4.1 Nhiệm vụ chuẩn bị ở nhà trước của sinh viên
1- Nghiên cứu kỹ bài giảng môn học, những kiến thức liên quan đến nội dung
bài thực hành:
+ Chọn và kiểm tra thiết bị điện trong mạng điện
+ Cấu trúc, sơ đồ nguyên lý và phương thức vận hành TBA phân phối
+ Bảo vệ và đo lường trạm biến áp
+ Bố trí thiết bị điện trong TBA
+ Phân biệt loại nối đất trong mạng điện
2- Tìm hiểu kiến thức về an toàn điện.
3- Nghiên cứu kỹ nội dung bài thực hành.
4- Chuẩn bị trước các vật dụng cần thiết cho thực hiện bài thực hành như giấy,
bút và lập đủ các phiếu thao tác theo nội dung thực hành (các quy trình vận hành)
theo mẫu kèm theo.
4.2 Nhiệm vụ sinh viên và giáo viên trong phòng thực hành
1- Thực hiện nghiêm túc nội quy phòng thí nghiệm, thực hành.
2- Nhận dạng các thiết bị thực hành, bố trí trong phòng thực hành.
3- Tìm hiểu, nắm vững sơ đồ đầu nối thiết bị của bài thực hành, chức năng nhiệm
vụ của từng thiết bị.
7
 4- Thực hiện các nội dung thực hành và ghi chép đầy đủ số liệu theo yêu cầu
của bài thực hành. Trước khi cho phép thực hành trên thiết bị thực, giáo viên hướng
dẫn phải kiểm tra các điều kiện sau:
- Các thiết bị điện đủ điều kiện an toàn và sẵn sàng làm việc,
- Duyệt phiếu thao tác,
- Người thao tác bắt buộc phải được trang bị bảo hộ an toàn điện theo đúng
quy định,
- Sẵn sàng các biện pháp sử lý đề phòng khi có sự cố xảy ra.
5- Kết thúc bài thực hành, các thiết bị điện phải được hoàn trả về trạng thái
ban đầu, treo biển báo an toàn. Giáo viên hướng dẫn nhận xét kết quả thực hành,
tình trạng thiết bị và ký sổ nhật ký thực hành .

Phần II. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỰC HÀNH

Giáo viên hướng dẫn đánh giá kết quả thực hành theo hình thức đạt hoặc
không đạt dựa trên một số tiêu chí sau:
- Các chuẩn bị trước ở nhà của sinh viên phục vụ cho làm thực hành.
- Tinh thần thái độ tham gia thực hành.
- Kỹ năng quản lý, vận hành một trạm biến áp thực tế.
Giáo viên hướng dẫn lập danh sách kết quả thực hành của sinh viên nộp
Trưởng bộ môn đồng thời để làm cơ sở lập danh sách sinh viên đủ điều kiện dự thi
kết thúc học phần.

8
 PHIẾU THAO TÁC
Số 01
I. Nhiệm vụ thao tác
Nội dung thực hành: Đóng điện đưa một MBA vào làm việc
Người thao tác.............................................................................................................

II. Biện pháp an toàn

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
III. Trình tự thao tác

Trình tự Thao tác đóng (cắt) Xác nhận đã

thao tác thực hiện
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Thời gian bắt đầu thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm................

Thời gian kết thúc thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm...............

Người viết phiếu Người duyệt phiếu Người ra lệnh Người nhận lệnh
(Ký tên) (Ký tên) (Ký tên) (Ký tên)

Đã báo cho GVHD:………………………..lúc....giờ...phút, ngày...tháng... năm...

Người báo:......................................chức vụ:...........................................................

9
 PHIẾU THAO TÁC
Số 02
I. Nhiệm vụ thao tác
Nội dung thực hành: Cắt điện đưa một MBA ra khỏi lưới
Người thao tác.............................................................................................................

II. Biện pháp an toàn

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
III. Trình tự thao tác

Trình tự Thao tác đóng (cắt) Xác nhận đã

thao tác thực hiện
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Thời gian bắt đầu thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm................

Thời gian kết thúc thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm...............

Người viết phiếu Người duyệt phiếu Người ra lệnh Người nhận lệnh
(Ký tên) (Ký tên) (Ký tên) (Ký tên)

Đã báo cho GVHD:………………………..lúc....giờ...phút, ngày...tháng... năm...

Người báo:......................................chức vụ:...........................................................

10
 PHIẾU THAO TÁC
Số 03
I. Nhiệm vụ thao tác
Nội dung thực hành: Đóng điện vận hành song song 2 MBA
Người thao tác.............................................................................................................

II. Biện pháp an toàn

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
III. Trình tự thao tác

Trình tự Thao tác đóng (cắt) Xác nhận đã

thao tác thực hiện
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Thời gian bắt đầu thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm................

Thời gian kết thúc thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm...............

Người viết phiếu Người duyệt phiếu Người ra lệnh Người nhận lệnh
(Ký tên) (Ký tên) (Ký tên) (Ký tên)

Đã báo cho GVHD:………………………..lúc....giờ...phút, ngày...tháng... năm...

Người báo:......................................chức vụ:...........................................................

11
 PHIẾU THAO TÁC
Số 04
I. Nhiệm vụ thao tác
Nội dung thực hành: Cắt điện đưa một MBA ra sửa chữa (khi 2 MBA đang vận
hành song song)
Người thao tác.............................................................................................................

II. Biện pháp an toàn

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
III. Trình tự thao tác

Trình tự Thao tác đóng (cắt) Xác nhận đã

thao tác thực hiện
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Thời gian bắt đầu thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm................

Thời gian kết thúc thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm...............

Người viết phiếu Người duyệt phiếu Người ra lệnh Người nhận lệnh
(Ký tên) (Ký tên) (Ký tên) (Ký tên)

Đã báo cho GVHD:………………………..lúc....giờ...phút, ngày...tháng... năm...

Người báo:......................................chức vụ:...........................................................
12
 PHIẾU THAO TÁC
Số 05
I. Nhiệm vụ thao tác
Nội dung thực hành: Cắt điện đưa một MBA ra sửa chữa (khi 2 MBA đang vận
hành độc lập)
Người thao tác.............................................................................................................

II. Biện pháp an toàn

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
III. Trình tự thao tác

Trình tự Thao tác đóng (cắt) Xác nhận đã

thao tác thực hiện
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Thời gian bắt đầu thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm................

Thời gian kết thúc thao tác:......giờ......phút, ngày......tháng......năm...............

Người viết phiếu Người duyệt phiếu Người ra lệnh Người nhận lệnh
(Ký tên) (Ký tên) (Ký tên) (Ký tên)

Đã báo cho GVHD:………………………..lúc....giờ...phút, ngày...tháng... năm...

Người báo:......................................chức vụ:...........................................................
13