ÖRNEK-6: 850 0C sıcaklığa ısıtılmış paslanmaz çelik yatak bilyaları, 40 0C sıcaklıkta tutulan

bir yağ banyosunda hızla soğutularak sertleştirilecektir. Bilya çapı 20 mm, yağ
banyosundaki ısı taşınım katsayısı 1000 W/m2K dir.
a) Soğutma bilyaların yüzey sıcaklığının 100 0C sıcaklığa inmesine kadar sürerse,
bilyaların ne kadar süre yağda kalması gerekir? Soğutma süresinin sonunda merkez
sıcaklığı ne olur?
b) Eğer 1 saatte 10000 bilya soğutuluyorsa, yağ banyosu sıcaklığını 40 0C de tutmak için
soğutma sistemi tarafından çekilmesi gereken enerji ne kadardır?

Bilyalar için ρ = 7900 kg/m3 , k = 22.2 W/m∙K, c = 579 J/kg∙K ve α = 4.85×10-6 m2/s’ dir.

‫ ﻣﻢ‬20 ‫ ﻗﻄﺮ اﻟ ﺮة‬.‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ‬40 ‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ ﻋﻦ ﻃ ﻖ اﻟﺘﺒﺮ ﺪ اﻟﺴﺮ ــﻊ ﻓﻲ ﺣﻤﺎم اﻟ ﺖ اﻟﻤﺤﻔﻮظ ﻋﻨﺪ‬850 ‫ﺘﻢ ﺗﻘ ﺔ ﻛﺮات ﺗﺤﻤﻞ اﻟﻔﻮﻻذ اﻟﻤﻘﺎوم ﻟﻠﺼﺪأ اﻟﻤﺴﺨﻨﺔ إﻟﻰ‬1 ‫ﺳ‬
‫ ﻓ ﻢ ﻣﻦ اﻟﻮﻗﺖ ﻳﺞب أن ﺗ ﻘﻰ‬، ‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ‬100 ‫ أ( إذا اﺳﺘﻤﺮ اﻟﺘﺒﺮ ﺪ ﺣﺘﻰ ﺗﻨﺨﻔﺾ درﺟﺔ ﺣﺮارة ﺳﻄﺢ اﻟ ﺮات إﻟﻰ‬.‫ ﻠﻔﻦ‬2 ‫ م‬/ ‫ واط‬1000 ‫وﻣﻌﺎﻣﻞ ﻧﻘﻞ اﻟﺤﺮارة ﻓﻲ ﺣﻤﺎم اﻟ ﺖ‬
‫اﻟ ﺮات ﻓﻲ اﻟ ﺖ؟ ﻣﺎذا ﺳﺘﻜﻮن درﺟﺔ اﻟﺤﺮارة اﻷﺳﺎﺳ ﺔ ﻓﻲ ﻧﻬﺎ ﺔ ﻓﺘﺮة اﻟﺘﺒﺮ ﺪ؟‬
‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ؟‬40 ‫ ﻓﻤﺎ ﻣﻘﺪار اﻟﻄﺎﻗﺔ اﻟﺘﻲ ﺠﺐ أن ﺴﺤﺒﻬﺎ ﻧﻈﺎم اﻟﺘﺒﺮ ﺪ ﻟﻠﺤﻔﺎظ ﻋﻠﻰ درﺟﺔ ﺣﺮارة ﺣﻤﺎم اﻟ ﺖ ﻋﻨﺪ‬، ‫ ﻛﺮة ﻓﻲ ﺳﺎﻋﺔ واﺣﺪة‬10000 ‫ب( إذا ﺗﻢ ﺗﺒﺮ ﺪ‬
‫ ﺎﻟ ﺴ ﺔ ﻟﻠ ﺮات‬، ρ = 7900 ‫ ﻛﺠﻢ · ﻠﻔﻦ و‬/ ‫ ﺟﻮل‬579 = ‫ ج‬، ‫ م · ك‬/ ‫ واط‬22.2 = ‫ ك‬، 3 ‫ م‬/ ‫ ﻛﺠﻢ‬α = 4.85 × 10-6 ‫ ث‬/ 2 ‫م‬.
2
3
Yarı Sonsuz Katı
İç sınır koşulu: Başlangıç koşulu: T  x,0   Ti
Üç tane sınır koşulu:
1) Sabit yüzey sıcaklığı ;
2) Sabit yüzey ısı akısı ;
3) Yüzey taşınımı ;

4
1) Sabit yüzey sıcaklığı ;

Sıcaklık dağılımı

Yüzeyden geçen ısı

erf: Gauss hata fonksiyonu

5
2) Sabit yüzey ısı akısı ;

Sıcaklık dağılımı

erfc: ters hata fonksiyonu

6
7
3) Yüzey taşınımı ;

Sıcaklık dağılımı

8
Birinci sınır koşulu (sabit yüzey sıcaklığı)ile ilgili ilginç bir uygulama:

Başlangıçta TA,i ve TB,i sıcaklıkların da

bulunan iki yarı sonsuz katının
serbest yüzeyleri temas edecek
biçimde yan yana getirilmesidir.

t=0 anında

Isıl denge koşulunda her iki yüz

sıcaklığı Ts sıcaklığını gelir.
Yüzey enerji dengesinden

9
 ÖRNEK 7: İşletmeler su şebekelerini kurarken, havanın soğuk olduğu zamanlardaki donma
olasılığından sakınmalıdırlar. Toprak içindeki sıcaklığı zamanın fonksiyonu olarak belirlemek
yüzey koşulları değiştiği için zordur. Ancak uzun süre devam eden soğuk havada sabit yüzey
sıcaklığı varsayımı yapılarak problem yaklaşık olarak çözülebilir. Toprak başlangıçta 20 °C sabit
sıcaklıktayken yüzey sıcaklığının -15 °C ‘ ye düşmesi ve 60 gün bu sıcaklıkta kaması
durumunda, donma olmaması için hangi minimum gömme derinliğini önerirsiniz.
Toprak için ρ = 2050 kg/m3 , k = 0.52 W/m∙K, c = 1840 J/kg∙K ve α = 0.138×10-6 m2/s’ dir.

x-doğrultusunda 1-Boyutlu iletim, toprak yarı sonsuz ortamdır.

‫ ﻣﻦ اﻟﺼﻌﺐ ﺗﺤﺪ ﺪ درﺟﺔ اﻟﺤﺮارة ﻓﻲ اﻟﺘﺮ ﺔ ﻛﺪاﻟﺔ ﻟﻠﻮﻗﺖ ﺣ ﺚ ﺗﺘﻐﻴﺮ ﻇﺮوف‬.‫ ﺠﺐ ﻋﻠﻰ اﻟﺸﺮ ﺎت ﺗﺠﻨﺐ اﺣﺘﻤﺎل اﻟﺘﺠﻤﺪ ﻋﻨﺪﻣﺎ ﻜﻮن اﻟﻄﻘﺲ ﺎردا‬، ‫ﻋﻨﺪ ﺗﺮﻛ ﺐ ﺷ ﺎت اﻟﻤ ﺎە‬
‫ ﻣﺎ ﻫﻮ اﻟﺤﺪ اﻷدﻧﻰ ﻟﻊﻣﻖ اﻟﺪﻓﻦ اﻟﺬي ﺗﻨﺼﺢ ﻪ ﻟﺘﺠﻨﺐ‬.‫ ﻤﻜﻦ ﺣﻞ اﻟﻤﺸ ﻠﺔ ﺗﻘ ﺎ ﻋﻦ ﻃ ﻖ اﻓﺘﺮاض درﺟﺔ ﺣﺮارة ﺳﻄﺢ ﺛﺎﺑﺘﺔ ﻓﻲ اﻟﻄﻘﺲ اﻟ ﺎرد ﺴﺘﻤﺮ ﻟﻔﺘﺮة ﻃ ﻠﺔ‬، ‫وﻣﻊ ذﻟﻚ‬ 10
.‫اﻟﺴﻄﺢ‬
‫ ﻳﻮﻣﺎ؟‬60 ‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ وﺗ ﻘﻰ ﻋﻨﺪ درﺟﺔ اﻟﺤﺮارة ﻫﺬە ﻟﻤﺪة‬20 ‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ ﺑ ﻨﻤﺎ ﺗﻜﻮن اﻟﺘﺮ ﺔ ﻓﻲ اﻟ ﺪا ﺔ ﻋﻨﺪ درﺟﺔ ﺣﺮارة ﺛﺎﺑﺘﺔ ﺗ ﻠﻎ‬15- ‫اﻟﺘﺠﻤﺪ إذا اﻧﺨﻔﻀﺖ درﺟﺔ ﺣﺮارة اﻟﺴﻄﺢ إﻟﻰ‬
‫ ﺎﻟ ﺴ ﺔ ﻟﻠﺘﺮ ﺔ‬، ρ = 2050 ‫ ﻛﺠﻢ · ﻠﻔﻦ و‬/ ‫ ﺟﻮل‬1840 = ‫ ج‬، ‫ م · ك‬/ ‫ واط‬0.52 = ‫ ك‬، 3 ‫ م‬/ ‫ ﻛﺠﻢ‬α = 0.138 × 10-6 ‫ ث‬/ 2 ‫م‬.
1-‫ اﻧﺘﻘﺎل اﻷ ﻌﺎد ﻓﻲ اﻻﺗﺠﺎە‬x ، ‫واﻷرض ﻫﻲ وﺳﻂ ﺷ ﻪ ﻻﻧﻬﺎﺋﻲ‬.
 20

15

10

Sıcaklık (0C)
60 gün
0
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 30 gün
-5 1 gün
-10

-15

-20
x (m)
11
 ÖRNEK 8: Sigorta şirketi işçilerin 50 0C-100 0C arasında makine ile temas ettiğinde
oluşan yaralanmaları ile ilgilenmektedir. Geri dönüşü olmayan yaralanmaların T> 48
0C sıcaklığa 10 sn yada üzerinde bir zaman maruz kalındığında oluştuğu
bilinmektedir. Yaşayan dokunun başlangıçtaki sıcaklığı 37 0C dir.
a) 100 0C sıcaklıkta makine ile temasın 10 sn sonrasında dokunun neresi 48 0C
sıcaklığa ulaşmıştır?
b) 100 0C makine sıcaklığı ve 0 < t <30 sn temas süresi için deriden 0.5, 1, ve 2 mm
derinliklerdeki doku noktalarında sıcaklık değişimlerini hesaplayınız.

Doku için ρ = 993.1 kg/m3 , k = 0.628 W/m∙K, c = 4178 J/kg∙K ve α = 1.513×10-7 m2/s’

‫ ﻣﻦ اﻟﻤﻌﺮوف أن اﻹﺻﺎ ﺎت اﻟﺘﻲ ﻻ رﺟﻌﺔ ﻓﻴﻬﺎ ﺗﺤﺪث ﻋﻨﺪ اﻟﺘﻌﺮض ﻟـ‬.‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ‬100 - ‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ‬50 ‫ ﺗﺘﻌﺎﻣﻞ ﺷﺮﻛﺔ اﻟﺘﺄﻣﻴﻦ ﻣﻊ إﺻﺎ ﺎت اﻟﻌﻤﺎل ﻋﻨﺪ ﻣﻼﻣﺴﺘﻬﻢ ﻟﻶﻟﺔ ﺑﻴﻦ‬T>
12 48
‫ أﻳﻦ وﺻﻠﺖ اﻷ ﺴﺠﺔ إﻟﻰ‬، ‫ درﺟﺔ ﻣﺌﻮية‬100 ‫ﺛﻮان ﻣﻦ ﻣﻼﻣﺴﺔ اﻟﺠﻬﺎز ﻋﻨﺪ‬
ٍ 10 ‫ أ( ﻌﺪ‬.‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ‬37 ‫ درﺟﺔ اﻟﺤﺮارة اﻷوﻟ ﺔ ﻟﻸ ﺴﺠﺔ اﻟﺤ ﺔ ﻫﻲ‬.‫ﺛﻮان أو أ ﺜﺮ‬
ٍ 10 ‫درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ ﻟﻤﺪة‬
48 ‫درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ؟‬
‫ ﺛﺎﻧ ﺔ‬30> ‫ >ﻃﻦ‬0 ‫ درﺟﺔ ﻣﺌ ﺔ ووﻗﺖ اﻟﺘﻼﻣﺲ‬100 ‫ ﻣﻠﻢ ﻣﻦ اﻟﺠﻠﺪ ﻟﺪرﺟﺔ ﺣﺮارة اﻵﻟﺔ‬2 ‫ و‬1 ‫ و‬0.5 ‫ب( اﺣﺴﺐ ﺗﻐﻴﺮات درﺟﺔ اﻟﺤﺮارة ﻋﻨﺪ ﻧﻘﺎط اﻷ ﺴﺠﺔ ﻌﻤﻖ‬.
‫ ﻟﻸ ﺴﺠﺔ‬ρ = 993.1 3 ‫ م‬/ ‫ ﻛﺠﻢ‬، k = 0.628 W / m · K ، c = 4178 J / kg · K ‫ و‬α = 1.513 × 10-7m2 / s
 97

87

77

Sıcaklık (0C)

67 x=0.5 mm
x=1 mm

57
x=2 mm

47

37
0 5 10 15 20 25 30
t (sn)

13
Çok Boyutlu Etkiler
• Zamana bağlı problemlerde, sık sık iki ve hatta üç boyutlu etkiler
önem kazanır.
• Bu tür problemler çözümünde önceden işlenen bir boyutlu çözümler
(düz levha, silindir, sonsuz silindir) kullanılarak türetilir.

Kısa Silindir Sonsuz Silindir Düz levha

θ(r,x,t) θ(r,t) θ(x,t)

T  r , x, t   T T  r , t   T T  x, t   T
 
Ti  T Ti  T Sonsuz Ti  T Düz
silindir levha

14
Çok Boyutlu Etkiler
Yarı sonsuz katı
T  x, t   T
S  x, t  
Ti  T Yarı sonsuz
katı

Sonsuz Silindir
T  r , t   T
C  r, t  
Ti  T Sonsuz
silindir

Düz levha
T  x, t   T
P  x, t  
Ti  T Düz
levha

15
ÖRNEK-9: Bir imalat işleminde başlangıçta 600 K sıcaklıkta bulunan paslanmaz çelik
silindirler (AISI 304) 300 K sıcaklıktaki yağ banyosuna batırılarak, sertleştirilmektedir. Bu
işlem sırasında h=500 W/m2∙K olmaktadır. Her silindir 2L = 60 mm uzunluğunda ve D = 80
mm çapındadır. 3 dakikalık soğutma işleminden sonra silindirin merkezindeki, bir dairesel
yüzün merkezindeki ve yan yüzün ortasındaki sıcaklıkları bulun.

‫ ﻳﺘﻢ ﺗﻘ ﺔ أﺳﻄﻮاﻧﺎت اﻟﻔﻮﻻذ اﻟﻤﻘﺎوم ﻟﻠﺼﺪأ‬، ‫( ﻓﻲ ﻋﻤﻠ ﺔ اﻟﺘﺼ ﻴﻊ‬AISI 304) ، ‫ ﻠﻔﻦ‬300 ‫ ﻐﻤﺮﻫﺎ ﻓﻲ ﺣﻤﺎم ز ﺖ ﻋﻨﺪ‬، ‫ ﻠﻔﻦ‬600 ‫واﻟﺘﻲ ﺗﻜﻮن ﻓﻲ اﻟ ﺪا ﺔ ﻋﻨﺪ‬.
‫ ﺧﻼل ﻫﺬە اﻟﻌﻤﻠ ﺔ‬، h = 500 W / m2 · K. ‫ ﻣﻢ وﻗﻄﺮﻫﺎ‬60 = ‫ ﻟﺘﺮ‬2 ‫ ﻳ ﻠﻎ ﻃﻮل ﻞ أﺳﻄﻮاﻧﺔ‬D = 80 ‫ وﻓﻲ وﺳﻂ‬، ‫ أوﺟﺪ درﺟﺎت اﻟﺤﺮارة ﻓﻲ ﻣﺮﻛﺰ اﻷﺳﻄﻮاﻧﺔ‬.‫ﻣﻢ‬
‫ دﻗﺎﺋﻖ ﻣﻦ اﻟﺘﺒﺮ ﺪ‬3 ‫ وﻓﻲ ﻣﻨﺘﺼﻒ اﻟﻮﺟﻪ اﻟﺠﺎﻧﺒﻲ ﻌﺪ‬، ‫وﺟﻪ داﺋﺮي‬.

16
17
18
19
20
21