Taşınım Eşitlikleri – Isıl Sınır Tabakası – Enerji Korunumu

Akışkanın birim kütlesi için enerjisi, iç

enerji (e) ve kinetik enerjiyi (V2/2) kapsar.
Burada (V2 = u2+v2) olmaktadır.
Isıl ve kinetik enerji kontrol hacmine
yüzeylerden yığın akışkan hareketi
(Adveksiyon terimi) ile ilgilidir
dx  dy  1

 V2    V 2     V 2   
 
Eadv , x  Eadv , x dx   u  e   dy    u  e     u  e   dx   dy
 2    2  x   2   

   V 2       V 2 
E adv , x  E adv , x dx    u  e    dxdy Eadv , y  Eadv , y  dy     v  e    dxdy
x   2  y   2 

X koordinatı Y koordinatı
1
Taşınım Eşitlikleri – Isıl Sınır Tabakası – Enerji Korunumu
Enerji ayrıca kontrol yüzeylerden moleküler işlemler ile geçebilir.
(İletim ve madde yayılımı). Kontrol hacmine iletimle net ısı geçişi:
X koordinatı
 T   T   T  
E cond , x  E cond , x dx   k   dy   k  k  dx  dy
 x   x x  x  

  T 
E cond , x  E cond , xdx   k  dxdy
x  x 

Y koordinatı
  T 
E cond , y  E cond , y dy   k  dxdy
y  y 

2
Taşınım Eşitlikleri – Isıl Sınır Tabakası – Enerji Korunumu
Enerji ayrıca gövde ve yüzey kuvvetleri ile iş etkileşimleri ile kontrol
hacimdeki akışkandan (giren) veya akışkana (çıkış) geçebilir.
X koordinatı
 
Wnet , x   Xu  dxdy   xx  P  u  dxdy   yx  u  dxdy
x y

 
Y koordinatı Wnet , y  Yv  dxdy   yy  P  v  dxdy   xy  v  dxdy
y x

   V 2     V 2 
  u  e      v  e  
x   2   y   2 
X ve Y   N / m3 
  T   T   
 k  k    Xu  Yv    Pu    Pv  q  W / m3 
x  x
 y  y  x y
 
  xx u   xy v    yxu   yy v   q  0
x y

3
 e e   T    T   u v 
u  v   k  k   P       q  0
x y x  x  y  y   x y 

 u v 2  u  2  v 2  2  u v  2 
μφ : Sürtünme kayıpları        2           
 y x   x   y   3  x y  

h= 𝑒 +

Enerji denklemi;
𝜕ℎ 𝜕ℎ 𝜕 𝜕𝑇 𝜕 𝜕𝑇 𝜕𝑢 𝜕𝑣
𝜌𝑢 + 𝜌𝑣 = 𝑘 + 𝑘 −𝑃 + + 𝜇Φ + 𝑞̇ = 0
𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑦

Madde mükemmel gaz ise, dh=cpdT

 T T    T    T   u v 
cp  u v   k  k   P       q  0
 x y  x  x  y  y   x y 

Eğer madde sıkıştırılamaz ise cp =cv olur

u v  T T    T    T 
 0 cp  u v   k  k     q  0
x y  x y  x  x  y  y 
4
  u     v  Süreklilik Denklemi
 0
x y
X – momentum denklemi

 u u  P    u 2  u v       u v  
 u v        2              X
 x y  x x   x 3  x y    y   y x  
Y – momentum denklemi

 v v  P    v 2  u v       u v  
 u v      2              Y
 x y  y y   y 3  x y    x   y x  

Enerji denklemi

 T T    T    T 
cp  u v   k  k     q  0
 x y  x  x  y  y 

5
Basitleştirilmeler ve Özel Durumlar
• Hız sınır tabakası
𝑢≫𝑣
Normal gerilmeler göz ardı edilebilecek
𝜕𝑢 𝜕𝑢 𝜕𝑣 𝜕𝑣 değerdedir.
≫ , ,
𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑥 Kayma gerilmesi bileşeni de aşağıdaki biçimi
alır.
 u 
 xy   yx    
 y 
• Isıl sınır tabakası
𝜕𝑇 𝜕𝑇
≫
Y yönündeki iletim, x yönündekilerden çok
𝜕𝑦 𝜕𝑥 daha büyüktür.

6
Basitleştirilmeler ve Özel Durumlar
• Süreklilik Denklemi
  u     v  Sıkıştırılamaz (ρ=sabit) u v
 0  0
x y x y

• X – momentum denklemi
 u u  P    u 2  u v       u v  
 u v        2              X
 x y  x x   x 3  x y    y   y x  

𝑢≫𝑣
𝜕𝑢 𝜕𝑢 𝜕𝑣 𝜕𝑣
≫ , ,
u büyük olduğu 𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑥
için u(∂u/∂x)
terimi sıfıra u u 1 P  2u
gitmez u v   2
x y  x y

7
Basitleştirilmeler ve Özel Durumlar
• Y – momentum denklemi

 v v  P    v 2  u v       u v  
 u v       2               Y
 x y  y y   y 3  x y    x   y x  

𝑢≫𝑣
𝜕𝑢 𝜕𝑢 𝜕𝑣 𝜕𝑣
≫ , ,
𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑥

p
0 Basınç yüzeye dik yönde
y değişmemektedir.

8
Basitleştirilmeler ve Özel Durumlar
• Enerji denklemi

 T T    T    T   u v 
cp  u v   k  k   P       q  0
 x y  x  x  y  y   x y 

u büyük olduğu
için ∂T/ ∂x  u v 2  u  2  v 2  2  u v  2 
       2           
terimi sıfıra
 y x   x   y   3  x y  
gitmez

𝑢≫𝑣
𝜕𝑢 𝜕𝑢 𝜕𝑣 𝜕𝑣 𝜕𝑇 𝜕𝑇
≫ , , ≫
𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑥

2
T T  2T   u 
u v  2   
x y y c p  y 
9
Sınır Tabaka Benzerlik Parametreleri:
Sınır tabaka denklemleri önce aşağıda tanımlanan bağımsız değişkenler
ile boyutsuzlaştırılır.
• Boyutsuz yer
L: söz konusu
ve yüzeyin karakteristik
uzunluğu
• Boyutsuz hız
V: akışın yüzeye
ve gelmeden önceki hızı
(örn: giriş hızı)
• Boyutsuz sıcaklık
• Boyutsuz basınç
P
P* 
V 2
10
• Boyutsuz süreklilik denklemi u * v*
 0
x* y*
• Boyutsuz Momentum Korunumu denklemi

 X momentum

• Boyutsuz Enerji Korunumu denklemi

Reynolds
sayısı
Reynolds ve
Prandtl sayısı

11
Reynolds Sayısı:

VL
V: karakteristik hız [m/s]
atalet kuvveti
Re  L: karakteristik uzunluğu [m]
 viskoz (sürtünme) kuvveti
ν: kinematik viskozite [m2/s]
Prandtl Sayısı:
α: ısıl yayılım katsayısı[m2/s]
 momentum yayılımı
Pr 
 ısıl yayılım

12
Isı taşınım katsayısı

Nusselt Sayısı:
h: ısı taşınım katsayısı [W/m2∙K]
L: karakteristik uzunluğu [m]
kf: akışkanın ısı iletim katsayısı[W/m∙K]
Nusselt sayısı, yüzeydeki boyutsuz sıcaklık gradyanına eşittir ve
yüzeyde taşınımla ısı geçişinin bir ölçüsünü verir.
Verilen bir geometri için Nusselt sayısı,
Ortalama ısı taşınım katsayısı, cismin yüzeyi üzerinden integrasyon ile
hesaplandığı için x*’ den bağımsız olmalıdır. Bu nedenle ortalama
Nusselt sayısı

13
ÖRNEK 1: Su, uzunluğu L=0.6 m olan düz bir levha üzerinde u=1 m/s hız ile
akmaktadır. Su sıcaklığının yaklaşık 300 K ve 350 K olduğu iki durumu ele alalım.
Laminer ve türbülanslı bölgelerde, deneysel ölçümler yerel ısı taşınım katsayılarının
aşağıda verildiği şekilde iyi tanımlandığını göstermektedir:

Görüldüğü gibi, C sabiti, sıvının çeşitli özelliklerinin ısıl bağımlılığı nedeniyle akışın
doğasına olduğu kadar su sıcaklığına da bağlıdır. İki su sıcaklığı için tüm plaka boyunca
ortalama ısı taşınım katsayılarını belirleyiniz.

Sürekli rejim kabul ediniz. Rex,c= 5x105

14
15
16
ÖRNEK-2: Türbin kanadının bir bölümü üzerinde yapılan deneysel ölçümler kanada
q’’=95000 W/m2 ısı geçişi olduğunu göstermiştir. Sürekli-rejimde yüzey sıcaklığını
800°C’ da tutabilmek için kanada geçen ısı, kanat içinde dolaşan bir soğutucu
akışkan ile çekilmektedir.

a) Soğutucu akışkan debisi arttırıldığında kanat sıcaklığı 700°C ‘ ye düşüyorsa,

kanada ısı geçişi ne olur?
b) Kiriş uzunluğu L=80mm olan benzer bir türbin kanadı için, akış sıcaklığı T∞ =
1150°C, akış hızı V=80m/s ve Ts = 800°C olduğu zaman, aynı boyutsuz yerde ısı akısını
hesaplayınız.
Sürekli rejim ve sabit hava özellikleri kabul ediniz.

17
18
ÖRNEK-3: Son derece pürüzsüz bir düz levha yüzeyi üzerinde ısı geçişi için deneysel
sonuçlardan elde edilen Nusselt sayısının yerel değeri
. /
𝑁𝑢 = 0.04 𝑅𝑒 𝑃𝑟
olarak verilmiştir. Burada 𝑁𝑢 levhanın giriş ucundan ölçülen x uzaklığındaki Nusselt
sayısının yerel değeridir. Ortalama ısı taşınım katsayısı ℎ in yerel ısı taşınım katsayısı hx
e oranını bulunuz.

19
ÖRNEK-4: Bir otomobilin buz çözücüsü, ön camın iç yüzeyindeki sıcak havayı deşarj
ederek çalışır. Yüzeydeki su buharının yoğuşmasını önlemek için, havanın sıcaklığı ve
yüzey taşınım katsayısı (T∞,i ; ℎ ), yüzey sıcaklığı Ts,i ‘i en az çiğ noktası (Ts,i ≥Tdp) sıcaklığı
kadar yüksek tutacak şekilde olmalıdır.
L=800 mm uzunluğunda ve t=6 mm kalınlığında bir ön cam (kg=1.4 W/mK) dikkate
alarak aracın V=30.8 m/sn hızla T∞,o=-15 0C'de ortam havasında hareket ettiği sürüş
koşullarını göz önünde bulundurunuz. Aracın modeli üzerinde yapılan laboratuvar
deneylerinde, ön camın dış yüzeyindeki ortalama ısı taşınım katsayısının aşağıdaki ifade
ile bağlantılı olduğu bulunmuştur.
. /
𝑁𝑢 = 0.03 𝑅𝑒 𝑃𝑟
Hava özellikleri k=0.023 W/m K, ʋ=12.5x10-6 m2/s ve Pr=0.7 dir. Ts,i =Tdp=10 0C ve T∞,i=50
0C'de, iç yüzeyde yoğuşmayı önlemek için gereken ℎ değeri nedir?

20
21
22
ÖRNEK-5: 40 mm uzunluğundaki katı cisim , 2 atm basınçta ve 8.1 m/sn hızda hidrojen
akışına maruz bırakılarak taşınımla soğutulmaktadır. Yüzey sıcaklığı -15 0C de tutulurken
ortalama ısı taşınım katsayısı bulunmak isteniyor. 60 mm uzunluğunda, çevresi P=150
mm olan geometrik olarak benzer katı cismin rüzgar tünelinde 23 0C deki hava akışı
içerisinde deneyi yapılıyor. Yüzeyi sıcaklığı 30 0C iken birim uzunluk başına ısı kaybı 50
W/m olarak elde ediliyor. Rüzgar tüneli için gerekli hız nedir? Hidrojen akışında ortalama
ısı taşınım katsayısı nedir?
Sürekli rejimde sıkıştırılamaz sınır tabaka davranışı ve ideal gaz kabul ediniz.

23
24
25
Boyutsuz Parametrelerin Fiziksel Önemi:
• Reynolds Sayısı:
FI: atalet kuvveti [N]
FS : sürtünme (viskoz) kuvveti [N]
kf: akışkan ısı iletim katsayısı[W/m∙K]

Atalet kuvveti, momentum korunumu denkleminin sol tarafındaki

terim ile ifade edilir.
   u  u  V 2
FI  
x L
Sürtünme (viskoz) kuvveti ise, kayma gerilmesinden
kaynaklanmaktadır.
 u 
  
 y  V
FS  xy    2
y y L
26
• Prandtl Sayısı:
 momentum yayılımı
Pr 
 ısıl yayılım
Prandtl sayısı, hız ve ısıl sınır tabakalar içinde yayılımla momentum ve
enerji aktarımının birbirlerine oranını gösterir.
 Gazlarda → Pr ≈ 1
 Sıvı metallerde → Pr << 1 (ısı iletimi momentum yayılımını geçer)
 Yağlarda → Pr >> 1 (momentum yayılımı, ısı iletimini geçer)
Laminer sınır tabakada;

 Gazlarda → δ ≈ δt
 Sıvı metallerde → δ << δt
 Yağlarda → δ >> δt
27