Yapı Dinamiği

Doç. Dr. Naci Çağlar

 YAPI DİNAMİĞİ

1. Tek serbestlik dereceli sistemler, TSD

2. TSD sistemlerin sönümsüz serbest titreşim analizi
3. TSD sistemlerin sönümlü serbest titreşim analizi
4. TSD sistemlerin sönümsüz zorlanmış titreşim analizi
5. TSD sistemlerin sönümlü zorlanmış titreşim analizi
6. TSD, Lineer sistemlerin deprem davranışı
7. Eşdeğer yük ve spektral analiz
8. Çok serbestlik dereceli sistemler, ÇSD
9. ÇSD sistemlerin sönümsüz serbest titreşim analizi
10. ÇSD sistemlerin sönümlü serbest titreşim analizi
11. ÇSD, Lineer sistemlerin deprem davranışı
12. Mod süperpozisyon yöntemi (Modal Analiz)
13. Dinamik etki altında yapıların burulması, Rijitlik Merkezi

Doç. Dr. Naci ÇAĞLAR

(www.sakarya.edu.tr/~caglar)
Sönümlü Serbest Titreşim

.. . 2 k
wn 
m u  c u  ku  0 m
c c
..c k .   
u u u  0 ccr 2mwn
m m c
 2wn
m

.. .
2
u  2wn u  wn u  0

Tn
wD  wn 1  2
TD 
1 2
   u ' (0)  w n u (0)  
u(t)  e  w n t
 u ( 0) cos  D ( t )  
 
 sin  n ( t )  Sönümlü Yapı
  D  

u ' ( 0)
u ( t )  u (0) cos n ( t )  sin n ( t ) Sönümsüz Yapı
n
Ödev: Sönümsüz serbest titreşim ve Sönümlü serbest titreşim hareket
denklemlerinin çıkarımını gösteriniz.

Ödev: Birbirinden farklı 3 TSD sistem için u(o)=1cm ve v(o)=1cm/sn

başlangıç şartlarını kullanarak u-t değişimlerinin ilk 5
salınımlarını
a) sönümsüz serbest titreşim
b) sönümlü serbest titreşim
için aynı grafik üzerinde gösteriniz. (MATLAB kullanılarak)

  u ' (0)  w n u (0)  

u (0) cos D ( t )    sin n ( t ) Sönümlü Yapı
 w n t
u(t)  e
   D  

u ' ( 0)
u ( t )  u (0) cos n ( t )  sin n ( t ) Sönümsüz Yapı
n
 c c
Eğer c=ccr yada =1 ise titreşim olmaz. Sistem  
c cr 2mw n
denge konumuna gelir. Bu hareket kritik sönüm
hareketi olarak adlandırılır. k
c cr  2mw n  2m  2 km
m
2 k k
Eğer c>ccr yada >1 ise titreşim olmaz. Sistem wn  m 2
m wn
denge konumuna gelir. Bu hareket kritik sönüm
üstü hareketi olarak adlandırılır. Bu hareket k 2k
c cr  2mw n  2 2
w n 
kritik sönüm hareketi (=1) gibidir ama daha wn wn
yavaş bir orandadır.
wD  w n 1 2
 c c
Eğer c<ccr yada 1 ise sistem denge  
c cr 2mw n
pozisyonu etrafında azalan genliklerle salınım
yapar. Bu hareket kritik sönüm altı hareketi k
c cr  2mw n  2m  2 km
olarak adlandırılır. m
2 k k
Bizim ilgi alanımızdaki yapıların çoğu (barajlar, wn  m 2
m wn
köprüler, binalar vb.) kritik sönüm altı hareket
kapsamına girer. Çünkü tipik bir şekilde sönüm k 2k
c cr  2mw n  2 2
w n 
oranları 0,10 dan daha azdır. wn wn
wD  w n 1 2
Çoğu yapının sönümlü özellikleri (wD,TD) w D  wn 1 2
sönümsüz özellikleri (wn,Tn) ile yaklaşık olarak
aynıdır.
Tn
Burada sönümün daha önemli özelliği serbest
TD 
titreşimin genliğindeki azalmadır. 1 2
w D Tn
  1 2
w n TD
Harekette Azalım

u(t)  2 
 exp 
u(t  TD )  1 2 
 

u(i)  2 
 exp 
u(i  1)  1 2 
 

Genlikteki bu azalma oranı logaritmik azalma oranım olarak adlandırılır.

u(i) 2
Logaritmik azalma    ln 
u(i  1) 1 2
1 u(i)
  ln  2 (j : salinim sayisi)
j u(i  j)
Örnek
Tek katlı bir yapı, rijit kat döşemesi ve kütlesi
ihmal edilebilecek 4 kolon şeklinde idealize
edilmiştir. Yapının serbest titreşimini
belirlemek üzere kat döşemesini 1 cm lik bir
yerdeğiştirme için 120kN kuvvet uygulanmıştır.

Bu başlangıç şartlarıyla titreşime başlayan

sistemin TD=1,5s lik bir periyotluk titreşimden
sonra genliğinin 0,8 cm ye düştüğü
belirlenmiştir. Buna göre sönüm oranı ile sönüm
katsayısını hesaplayınız.
Örnek

Boş bir su tankına serbest titreşim testi

uygulanmaktadır. Su tankının tepe noktasından bağlanan
bir halat yardımıyla 16kN luk yatay bir kuvvet
uygulanarak 2mm çekilmiştir. Halat aniden kesilerek
boş su tankının serbest titreşim hareketi yapması
sağlanmış ve bu hareket kaydedilmiştir. 4. salınımın
sonunda 2sn ye geçtiği ve genliğin 1mm ye düştüğü
gözlenmiştir. Buna göre
a) sönüm oranı ζ
b) sönümsüz titreşim doğal periyodu
c) efektif rijitliği
d) efektif ağırlığı
e) sönüm katsayısı
f) genliğinin 0,2mm ye düşmesi için gereken salınım
sayısını hesaplayınız.