Zadanie 5

Moduł 9 W jednorodnym polu elektrycznym umieszczono elektron. Pod wpływem

5 m
tego pola elektron został rozpędzony do prędkości o wartości 7 ⋅10 .
Pole elektryczne s
Droga przebyta przez elektron w tym polu wynosiła 20 cm (patrz rysunek).
Na rysunku zaznacz znaki ładunków zgromadzonych na płytkach oraz wek-
fizyka – zakres rozszerzony tor siły pola elektrycznego działającej na elektron. Oblicz napięcie pomię-
dzy płytami. d
Zadanie 6
OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU:
Do obszaru jednorodnego pola elektrycznego wpada elektron (patrz
WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. rysunek). Napięcie między płytami wynosi 1000 V, a odległość między
nimi wynosi 10 cm. Długość obszaru jednorodnego pola elektrycz-
PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI nego wynosi 15 cm. Oblicz minimalną wartość prędkości elektronu,
Z ELEMENTAMI TECHNOLOGII INFORMATYCZNYCH aby mógł on opuścić obszar pola elektrycznego bez uderzenia w płytę.

Zadanie 7
Metalowa sfera ma promień 10 cm. Sfera znajduje się w powietrzu. Gdy napięcie między sferą a pod-

Zadania łożem przekroczy 20 kV, to nastąpi przepływ ładunków prowadzący do rozładowania się sfery. Oblicz
maksymalną ilość ładunków, którą można zgromadzić na sferze.

Zadanie 1
−15 −15
Dwie identyczne metalowe kule naładowano ładunkami odpowiednio −2 ⋅10 C oraz +6 ⋅10 C .
Kule te są umieszczone w odległości 1 m od siebie. Kule te następnie zetknięto i oddalono na odległość
początkową. Oblicz stosunek sił wzajemnego oddziaływania między tymi kulkami w stanie końcowym
oraz początkowym.
Zadanie 2
Podczas demonstracji pól elektrycznych używa się drobnych ziarenek kaszy mannej. Ziarna kaszy man-
nej są obojętne elektrycznie. Gdy do ziaren zbliżymy naładowany pręt, to zauważymy, że ziarna zostają
przyciągnięte do pręta. Po dotknięciu pręta natychmiast odskakują. Wyjaśnij takie zachowanie się zia-
ren kaszy mannej w pobliżu naładowanego pręta.
Zadanie 3
Metalowa kula o promieniu 5 cm została naładowana ładunkiem +8 ⋅10−14 C . Oblicz, w jakiej odległo-
Zadanie 8
Kondensator płaski stanowią dwie metalowe płyty o powierzchni 5 cm2 każda. Oblicz, w jakiej odległo-
ści należy umieścić te płyty, aby pojemność tego kondensatora wynosiła 2 pF.
Zadanie 9
Płaski kondensator próżniowy, którego powierzchnia okładek wynosi 4 cm2 naładowano ładunkiem
+3 ⋅10−16 C i odłączono od źródła napięcia. Początkowa odległość między okładkami tego konden-
satora wynosiła 0,2 mm. Oblicz pracę, jaką należy wykonać, aby okładki oddalić na odległość 0,3 mm.
Zadanie 10
Kondensator płaski ma okładki o powierzchni 0.2 cm2. Odległość między okładkami tego kondensatora
wynosi 1 mm. Pomiędzy okładkami znajduje się dielektryk, którego stała dielektryczna wynosi 10. Ob-
licz pracę, jaką należy wykonać, aby na okładkach tego kondensatora zgromadzić ładunek 6 ⋅10−15 C .

N
ści od tej kuli natężenie pola elektrycznego ma wartość 0,005 .
C
Zadanie 4
W odległości 0,6 m od siebie znajdują się dwie naładowane elektrycznie kulki (patrz rysunek). Ładunek
kulki 1 wynosi +4 ⋅10−16 C , ładunek kulki 2 wynosi +3 ⋅10−16 C . Oblicz, wartość wypadkowego pola
elektrycznego pochodzącego od tego układu ładunków w połowie odległości między ładunkami.
Q1 P Q2

r r
Rozwiązania Zadanie 2
Obojętne elektrycznie ziarenka elektryzują się przez indukcję w taki sposób, że bliżej pręta znajdują się
Zadanie 1 ładunki innego znaku niż zgromadzone na pręcie. Powoduje to, że ziarenka są przyciągane przez pręt.
Na rysunku poniżej przedstawiono schemat treści zadania: W momencie dotknięcia pręta ziarenko elektryzuje się przez dotyk takim samym znakiem jaki zgroma-
dzony na pręcie. Ładunki tych samych znaków odpychają się, więc ziarenko odskakuje od pręta.
Q1 = −2 ⋅10 −15 C → →
F1 F1 Q2 = +6 ⋅10 −15 C Zadanie 3
Wartość natężenia pola elektrycznego obliczamy ze wzoru:
Qcalk = +4 ⋅10 −15
C Q
E=k
r2
→ Przekształcając to równanie otrzymujemy:
→
FA FA Q
r= k
E
QA = +2 ⋅10 −15 C QA = +2 ⋅10 −15 C
Podstawiając dane do wzoru otrzymujemy:
Wartość sił oddziaływania kulek na początku: N ⋅ m 2 8 ⋅10−14 C
Q1 ⋅ Q2 r = 9 ⋅109 = 0, 38 m
F1 = k C2 0, 005 N
r2 C
Wartość sił oddziaływania kulek na końcu:
QA ⋅ QA Odpowiedź
FA = k
r2 Szukana odległość wynosi 0,38 m.
Stosunek sił końcowej do początkowej: Zadanie 4
QA ⋅ QA Na rysunku zaznaczono wektory natężeń pochodzących od ładunków Q1 oraz Q2.
k
FA r2 Q ⋅Q
= = A A Q1 →
P
→
Q2
F1 Q ⋅Q Q1 ⋅ Q2 E2 E1
k 1 2 2
r
Wstawiając dane do powyższego wzoru:
FA 2 ⋅10-15 C ⋅ 2 ⋅10-15 C 1 r r
= =
F1 2 ⋅10-15 C ⋅ 6 ⋅10−15 C 3 Wypadkowe natężenie jest równe różnicy natężeń pochodzących od ładunków:
E wyp = E1 − E 2
Odpowiedź
Natężenia pól elektrycznych od poszczególnych ładunków:
Końcowa siła była 3 razy mniejsza niż na początku. 2 −16
Q1 9 N ⋅ m 4 ⋅10 C N
E1 = k = 9 ⋅ 10 = 4 ⋅10−5
( 0, 3m )
2 2 2
r C C
2 −16
Q2 9 N ⋅ m 3 ⋅10 C N
E2 = k = 9 ⋅ 10 = 3 ⋅10−5
( 0, 3m )
2 2 2
r C C

Wartość wypadkowego natężenia pola elektrycznego:

N ⋅ m2 N N
E wyp = 4 ⋅10−5 2
− 3 ⋅10−5 = 10−5
C C C
Odpowiedź
N
Wartość wypadkowego natężenia pola elektrycznego wynosi 10−5 .
C
Zadanie 5 U Wstawiając dane otrzymujemy:
Podczas rozpędzania elektronu jego początkowa energia poten- 1, 6 ⋅10−19 C ⋅1000V m
cjalna jest zamieniana na energię kinetyczną: → v = 0,15m = 9, 94 ⋅106
4 ⋅ 9,11 ⋅10 kg ⋅ ( 0,1m )
2
Fe
−31
s
1
e ⋅ U = m ⋅ v2
2 Odpowiedź
Stąd napięcie przyspieszające elektrony: m
6
2 Minimalna wartość prędkości wynosi 9, 94 ⋅10
1 m⋅v s
U=
2 e d Zadanie 7
Wstawiając dane otrzymujemy:
2 R
 m Pojemność elektryczna kuli: C =
9,11 ⋅10 kg ⋅  7 ⋅105 
−31
k
1  s
U= −19
= 1, 39V Q
2 1, 6 ⋅10 C Definicja pojemności elektrycznej: C =
U
Odpowiedź: U ⋅R
Szukana ilość ładunków: Q =
Napięcie przyspieszające wynosi 1,39 V. k
20 ⋅103V ⋅ 0,1m
Zadanie 6 Wstawiając do wzoru otrzymujemy: Q = 2
= 2, 22 ⋅10−7 C
N ⋅ m
9 ⋅109
Na elektron poruszający się w polu elektrycznym C2
→ Odpowiedź
działa siła pola elektrycznego Fe . Pod wpływem
U Maksymalna ilość ładunków zgromadzonych na kuli wynosi 2, 22 ⋅10−7 C .
tej siły porusza się on z przyspieszeniem:
Fe → d
a= Fe Zadanie 8
m
Ale wartość siły, z jaką pole elektryczne działa na S
Pojemność kondensatora płaskiego: C = ε 0
naładowaną cząstkę: s d
U
Fe = e ⋅ E = e S
2d Stąd szukana odległość między okładkami: d = ε 0
C
więc przyspieszenie elektronu:
e⋅U C 2 5 ⋅10−4 m 2
a= Wstawiając dane otrzymamy: d = 8.85 ⋅10−12 = 2, 21mm
m ⋅ 2d N ⋅ m 2 2 ⋅10−12 F
W kierunku prostopadłym do linii pola elektrycznego ruch elektronu jest jednostajny, a wzdłuż linii tego
pola ruch jest przyspieszony: Odpowiedź
s = v⋅t Odległość między okładkami kondensatora wynosi 2, 21 mm
1
d = a ⋅ t2
2
Z równań tych początkowa wartość prędkości elektronu:
a
v=s
2d
Wstawiając wyrażenie na wartość przyspieszenia:
e⋅U
v=s
4 ⋅ m ⋅ d2
Zadanie 9 Wstawiając dane do wzoru otrzymujemy:
Praca jaką należy wykonać, aby rozsunąć okładki kondensatora jest równa zmianie jego energii: W = ∆E 1 ⋅10=3 m ⋅ ( 6 ⋅10−15 C )
2

W = ∆E = = 1, 02 ⋅10−17 J
1 Q C2
Energia naładowanego kondensatora: E = C ⋅ U 2 , ale pojemność kondensatora: C = , więc ener- 2 ⋅10 ⋅ 8, 85 ⋅10−12 ⋅ 0, 2 ⋅10−4 m 2
2 U N ⋅ m2
gia naładowanego kondensatora:
Odpowiedź
1 Q2
E= Praca wykonana podczas ładowania kondensatora wynosi: 1, 02 ⋅10−17 J
2 C
S
Pojemność kondensatora płaskiego: C = ε 0 ,
d
więc energia naładowanego kondensatora:
1 Q2 d ⋅ Q2
E= =
2 S 2ε 0 ⋅ S
ε0
d
Praca wykonana podczas rozsuwania okładek kondensatora:
d 2 ⋅ Q 2 d1 ⋅ Q 2
W = ∆E = E 2 − E1 = −
2ε 0 ⋅ S 2ε 0 ⋅ S
Wstawiając dane do wzoru otrzymujemy:

(3 ⋅10 C)
−16 2

W = ( 0, 3 ⋅10 m − 0, 2 ⋅10 m )
−3 −3
2
= 1, 27 ⋅10−21 J
C
2 ⋅ 8, 85 ⋅10−12 ⋅ 4 ⋅10−4 m 2
N ⋅ m2

Odpowiedź
−21
Praca wykonana podczas rozsuwania okładek kondensatora wynosi 1, 27 ⋅10 J.
Zadanie 10
Praca jaką należy wykonać, aby naładować kondensator jest równa zmianie jego energii: W = ∆E

1 Q
Energia naładowanego kondensatora: E = C ⋅ U 2 , ale pojemność kondensatora: C = , więc ener-
gia naładowanego kondensatora: 2 U
1 Q2
E=
2 C
S
Pojemność kondensatora płaskiego: C = ε r ⋅ ε 0 d ,

Więc zmiana energii naładowanego kondensatora:

1 Q2 d ⋅ Q2
∆E = =
2 S 2ε r ⋅ ε 0 ⋅ S
εr ⋅ ε0
d