1. Czym jest psychologia społeczna?

Naukowe badanie sposobu, w jaki rzeczywista bądź wyobrażona obecność innych ludzi
wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowania.
W jaki sposób to, co robią, myślą, czują jedni ludzie wpływa na to co robią, myślą i czują
inni
Główny przedmiot zainteresowania: WPŁYW SPOŁECZNY.

Czym różni się od socjologii i psychologii osobowości?

- Z socjologią - łączy zainteresowanie sytuacyjnymi i socjalnymi czynnikami
wpływającymi na zachowanie, lecz koncentruje się bardziej na psychologicznej
strukturze jednostek, która powoduje, że stają się bardziej podatne na wpływ
społeczny.
- Z psychologią osobowości- łączy nacisk na psychologię jednostki, koncentruje się
jednak nie na różnicach między ludźmi, ale na takich procesach psychologicznych,
które obecne u większości ludzi sprawiają, że są oni podatni na wpływ społeczny.
Psychologia osobowości- różnice indywidualne, społeczna- wpływ społeczny.

Czym jest podstawowy błąd atrybucji?

Skłonność do wyjaśniania zachowania obserwowanych osób w kategoriach przyczyn
wewnętrznych, nie doceniając jednocześnie czynników sytuacyjnych / zewnętrznych.

2. Perspektywy wyjaśniania zachowań człowieka.

Perspektywa poznawcza
- Zachowanie i emocje zależą od sposobu rozumienia sytuacji,
- Sposób rozumienia sytuacji wyznaczany jest przez posiadaną już wiedzę,
- Zachowanie, emocje i sądy zależą od mechanizmów funkcjonowania umysłu (np.
Ograniczona pojemność uwagi),
- Główne dziedziny zastosowań: wszystkie dziedziny psychologii społecznej.

Perspektywa motywacyjna
- Zachowanie człowieka służy maksymalizacji własnych zysków,
- Zachowanie jest uwarunkowane na cel,
- Cele podporządkowane są ograniczonej liczbie motywów,
- Główne dziedziny zastosowań: sposób pojmowania własnej osoby, wpływ społeczny,
relacje społeczne (agresja, konflikty, prospołeczność, miłość) i międzygrupowa.

Perspektywa teorii uczenia się

- Zachowanie jest wynikiem uczenia się ( albo przez konsekwencje własnych
zachowań, albo przez obserwację cudzych),
- Nagradzane reakcje stają się automatycznie wykonywalnymi nawykami,
- Główne dziedziny zastosowań: socjalizacja, wpływ społeczny, agresja, zachowania
prospołeczne.

Perspektywa społeczno- kulturowa

 - Zachowanie i psychika człowieka zależą od treści kulturowo określonych wartości,
norm i wzorców,
- Ludzka psychika i zachowanie odmiennie przedstawiają się w różnych kulturach,
- Główne dziedziny zastosowań: socjalizacja, wartości, normy społeczne i moralność,
sposób pojmowania własnej osoby, różnice płci.

Perspektywa ewolucjonistyczna
- Zachowanie i wzorce przebiegu procesów psychicznych służą przetrwaniu,
- Zachowania i wzorce przebiegu procesów psychicznych służą maksymalizacji
sukcesu reprodukcyjnego,
- Główne dziedziny zastosowań: relacje heteroseksualne, różnice płci, relacje społeczne
(agresja, konflikty, prospołeczność).

3. Metody i metodologia badań w psychologii społecznej.

Eksperyment
- Istotą eksperymentu jest celowe wywołanie jakiegoś zjawiska (czyli kształtowanie
jego natężenia lub częstości) za pośrednictwem manipulowania jego
przepuszczalnymi przyczynami w warunkach dobrze kontrolowanych przez badacza
- Zmienna zależna - jakaś właściwość psychiki lub zachowania, pod względem której
ludzie mogą się różnić, a badacze próbują w eksperymencie stwierdzić, od czego
różnice te zależą (stąd nazwa).
- Zmienna niezależna - przypuszczalna przyczyna zjawiska, które manipulują badacze
- Grupa eksperymentalna - badani, u których przyczyna zostaje wprowadzona
- Grupa kontrolna - badani, u których przyczyny nie wprowadzono
- Randomizacja- losowy przydział, badanych do grup

Zalety Wady

- Pozwala wykryć kierunek zależności - Konstruktorem sytuacji jest badacz, a

przyczynowo-skutkowych,
- Pozwala kontrolować wpływ wielu
zmiennych zakłócających,
- Duża powtarzalność,
- Dostarcza precyzyjnego sprzężenia
zwrotnego o trafności twierdzeń.
nie osoba badana,
- Stosuje się do ograniczonego zakresu
zależności,
- Umożliwia badanie tylko niewielu
zmiennych równocześnie,
- Wymaga dużej wiedzy badacza i
znacznych nakładów finansowych.

Obserwacja

Zalety Wady

- Nie zmienia naturalnego biegu - Nie wykrywa kierunku zależności

wydarzeń. przyczynowo-skutkowych.
- Przy dobrym systemie kodowania i - Niewrażliwa na pozorność
wytrenowanych obserwatorach wykrywanych związków.
 umożliwia pomiar zmiennych
niemożliwych do mierzenia w inny
sposób.
- Nie wymaga dużej wiedzy badacza.
- Nie wymaga dużych nakładów finansowych.
Metody korelacyjne
Zalety
- Umożliwiają równoczesny pomiar wielu
zmiennych,
- Duża powtarzalność (społeczna
kontrolna procesu badawczego)
- Nie wymagają dużej wiedzy badacza,
- Wymagają stosunkowo małych
nakładów finansowych.
Symulacje komputerowe
Zalety
- Umożliwiają badanie zjawisk
długotrwałych, powtarzalnych, trudnych
do obserwacji.
- Jedyna metoda pozwalająca przewidzieć
zachowanie układów złożonych.
- Dostarczają precyzyjnego sprzężenia
zwrotnego o trafności twierdzeń.
- Znoszą ograniczenia etyczne i
techniczne.
Neuroobrazowanie
Zalety
- Obiektywizm, niezależność od
świadomości badanych.
- Badanie procesów na bieżąco, a nie
tylko ich skutków.
- Badanie procesów nieobserwowalnych
w zachowaniu.
4. Motywy społeczne.
- U podłoża ludzkich działań leży niewielka ilość motywów. Każdy motyw może być
realizowany przez osiąganie setek konsekwentnych celów.
- Cel - wyobrażony, jeszcze nie istniejący stan rzeczy, do którego zmierzamy.
- Stosuje się do ograniczonego zakresu
zjawisk (częstych, obserwowalnych).
- Mała powtarzalność.
- Podatna na tendencyjność obserwatora.
Wady
- Nie wykrywają kierunku zależności
przyczynowo- skutkowych
- Niewrażliwe na pozorność
wykrywanych związków słaba kontrola
badacza nad zmiennymi zakłócającymi
- Podatność na stwierdzenie zależności
przypadkowych, które faktycznie nie
istnieją.
Wady
- Nie są rzeczywistym dowodem
empirycznym tylko argumentem
myślowym.
- Wymagają dużej wiedzy badacza.
- Wymagają precyzyjnego sformułowania
teorii.
Wady
- Inwazyjność w sensie psychicznym
(badanie może zmieniać przebieg
badanych procesów).
- Mała precyzja (pomiar aktywności
dużych regionów mózgu, a nie
neuronów i ich układów).
 - Motyw - świadomy lub automatyczny proces nadający ludzkiemu działaniu energię i
kierunek.
Motywy są procesami wywierają wpływ na psychikę i zachowanie tylko wtedy, kiedy są
zaktywizowane. Przestają działać po ich realizacji, nasyceniu, które oznacza wyłączenie
motywu.
PRZYNALEŻNOŚĆ SPOŁECZNA
Podłoże ewolucyjne- łatwiej przetrwać w grupie, przez większość dziejów naszego gatunku
opuszczenie grupy równało się śmierci.
We wszystkich kulturach: Życie w grupach społecznych, przedkładanie własnej grupy nad
obce, rozróżnianie stopnia pokrewieństwa, małżeństwo, opieka nad dziećmi, zabiegi celem
wzbudzenia miłości wybranej osoby.

4 motywy ludzkich działań:

SPRAWCZOŚĆ I KONTROLA
- Do motywów sprawczych należy: dążenie do kontroli nad biegiem wydarzeń,
osiągnięć, władzy i dominacji oraz pozyskania mistrzostwa i kompetencji
pozwalających osiąganie celów.
- Ludzie chcą mieć kontrolę nad przebiegiem zdarzeń
- Złudzenie kontroli- przecenianie swojego wpływu na zdarzenia w stosunku do
faktycznej siły tego wpływu
- Kompensacyjna kontrola - potrzeba wiary w zewnętrzne źródło kontroli przy
spadku osobistej kontroli nad biegiem – wierzymy, że ktoś musi sprawować kontrolę.
- Dobroczynne efekty kontroli: motywacja do działania, twórczość i plastyczność
myślenia, wytrwałość, polepszenia samopoczucia i in.
- Wewnętrzne i zewnętrzne poczucie kontroli
- Deprywacja kontroli
- Wyuczona, bezradność (deficyt motywacyjny, deficyt poznawczy- związek
przyczynowo-skutkowy; deficyt emocjonalny).

POZNANIE I ZROZUMIENIE

Człowiek pragnie poznawać świat:

- Poznawanie jest przyjemne
- Bywa potrzebne do sformułowania sądu lub decyzji
- Poznanie w postaci myślenia i formułowania wniosków jest niezbędne do uzyskania
poczucia sensu własnych działań i egzystencji.

POTRZEBA I ZROZUMIENIE
- Potrzeba poznania
- Potrzeba domknięcia poznawczego
- Potrzeba sensu
STATUS I SAMOOCENA
- Dążenie do pozytywnej samooceny jest motywem ukrywającym się za bardzo
szerokim zakresem ludzkich działań i przekonań,
- Zagrożenie samooceny wywołuje bardzo silne reakcje obronne,
- Pozytywna samoocena ma bardzo wiele dobroczynnych korelatów,
- Dążenie do statusu - nasilanie własnej ważności w porównaniu z innymi,
- Samoocena w kulturach indywidualistycznych i kolektywistycznych.

5. Przekonania społeczne.

Przekonania, a rzeczywistość.
- Ludzkie poglądy na świat społeczny są ideologiami - społecznie podzielonymi
systemami wierzeń, które świat nie tylko opisują, lecz także objaśniają i mówią o tym,
jaki powinien być i jak to osiągnąć.
- Systemy te pozostają w służbie motywów społecznych, tj. Przynależność społeczna,
kontrola, objaśnianie sensu życia, wzmacnianie poczucia własnej wartości.
- Treść tych poglądów o wiele silniej zależy od tych motywów niż od rzeczywistych
własności świata.
- Silny wpływ na treść przekonań wywierają stany emocjonalne (zdanie egzaminu na
prawo jazdy a przekonania o świecie).
- Wpływ przekonań dominujących w danej kulturze (zmiana cen po przejściu niemiec z
marki na euro).

POGLĄDY NA NATURĘ LUDZKĄ

- Polska, na równi zajmuje ostatnie miejsce w poziomie zaufania. Ale: inaczej jeśli
chodzi o osoby bliskie i znajome.
- Cynizm społeczny - stereotypowość patrzenie na innych (żeby się ktoś musi coś
stracić żebym ja zyskał).
- Przekonania o stałości cech ludzkich 40% teoretycy stałości- błąd atrybucji
popełniany jest, ludzie są stali i niezmienni; 40% teoretycy wzrostu- przyczyny
ludzkiego zachowania, interwencja w przyczynach tego postępowania; 20% osoby
niezdecydowane
Przekonania o świecie społecznym
- Autorytaryzm- psychologiczna próba wyjaśnienia faszyzmu; koreluje z uprzedzeniem
do kobiet, religii.
- Orientacja na dominację społeczną - inne grupy dominują nad innymi, które są
postrzegane jako gorsze; częściej są to mężczyźni, zawody typu policjant, prawnik,
biznesmen; hierarchiczność dominacja nad innymi; uprzedzenie do grup innych,
postrzeganie swojej grupy jako lepszej od innych.
- Wiara w sprawiedliwości świata- w badaniach wywołuje dwie reakcje w ludziach
doświadczeń niezawinionego cierpienia (1- wspieranie tej osoby co doświadcza
cierpienia aby polepszyć jej los; 2- włącza się myślenie, że ta osoba jest sama sobie
 winna tego cierpienia)- otrzymać motywacje długofalowego działania, jeżeli żyjemy
zgodnie z zasadami lepiej się nam żyje, podtrzymali swój dobrostan psychicznych w
okolicznościach przeciwności losu, jest sens się starać, bo będzie to nagrodzone,
chcemy wierzyć, że świat jest sprawiedliwy; polacy wierzą w niesprawiedliwość
świata, pracowitość spotykana jest z nagrodą, a nieuczciwość karana.
- Legitymizacja porządku społecznego- przekonanie systemu społecznego jest dobrze
ustalony, ułatwianie funkcjonowanie człowieka=/= polska (niesprawiedliwości w
systemie społecznym, ekonomii)

DLACZEGO POLACY NARZEKAJĄ?

Norma negatywnego myślenia ludzi i świat, dokonując ocen negatywnych; narzekanie
przejawia złe samopoczucie/ afirmacja świata poprawie; podtrzymania więzi społecznych
narzekając.

Poglądy polityczne
- Liberalizm- konserwatyzm (socjalizacja poglądów ugruntowanych od rodziców,
genetyczna predyspozycja do poglądów)
- Wymiar tożsamościowy i ekonomiczny – Tomasz Boski
- Nacjonalizm (ideologia, niechęć do innych narodowość, wyższość własnego narodu
nad innymi) i patriotyzm (poczucie przywiązania do własnego narodu, ma charakter
inkluzywny, nie charakteryzuje się nienawiścią do innych narodów, przyjaźnie patrzy
na inne, chętnie przyjmuje inne narody do swojego państwa).

6. Postawy ( jawne, utajone, test IAT, skala Likerta, sondaż).

Względnie trwała tendencja do pozytywnego lub negatywnego wartościowania jakiegoś
obiektu ( osoby, przedmiotu, zdarzenia, idei).

3 składniki postaw:
-emocjonalny
-poznawczy
-behawioralny.

SKALA LIKERTA
W badaniach społecznych często korzysta się z tzw. Skali Likerta. Stosuje się ją często do
pomiaru opinii, postaw, poglądów badanych osób na zadane pytanie. Skala ta najczęściej ma
postać: Nie, Raczej nie, Nie mam zdania, Raczej tak, Tak.

7. Pomaganie.
TEORIE POBUDZENIA
Model pobudzenia- bilansu
1. Obserwowanie cudzych kłopotów -> pobudzenie emocjonalne
2. Pobudzenie jest nieprzyjemne
3. Zachowanie, aby szybko i efektywnie obniżyć pobudzenie - używanie
najkorzystniejszych metod, biorąc pod uwagę bilans metod i kosztów.
2 rodzaje kosztów
- Związane z pomocą (pomoc wymaga czasu, zagrożenie swojej osoby, dezaprobata
społeczna jak nie będą właściwe, niekompetencje pomocowe, niekoniecznie łatwo
wejść w interakcje z daną osobą)
- Związane z zaniechaniem pomocy (samoobwinianie, że nie udzieliliśmy pomocy,
oczyszczenie siebie z dyskomfortu)

Empatia - automatycznie zarażanie się emocjami, aktywizuje te same struktury w mózgu co

my sami odczuwamy w podobnej sytuacji co jej nie przeżyliśmy ale przeżywamy podobnie
co ta osoba.

TEORIE NORM
Norma odpowiedzialności społecznej - norma która mówi o tym że oczekuje się od nas co
los zależy od naszych działań, jeśli czyjeś losy zależą ode mnie to pomagam. Pomoc maleje
antypatie kiedy uznamy osobę za winną.
Norma wzajemności - oczekuje się od społeczeństwa, że jak ktoś pomógł ktoś nam w
przeszłości to mamy nakaz pomóc w przyszłości; przysługa za przysługę.
Motyw reaktancji - jeśli ktoś nas przymusza, abyśmy pomagali, ale wiemy, że intencję nie
są szczere, nie zachęca nas to do pomagania.
PROSPOŁECZNOŚĆ JAKA ADAPTACJA
Teoria dostosowania łącznego - zakłada że pomagania krewnym aby dać możliwość
przetrwania naszym genom; im bliżej jesteśmy z kimś spokrewnieni tym bardziej chcemy mu
pomóc; niepewność ojcostwa- założenia podejścia ewolucjonistycznego.
Teoria altruizmu wzajemnego- pomaganie jest korzystne, zakłada, że pomaganie innym
tego samego gatunku, bo jest korzystne dla mnie, aby pomóc sobie przetrwać; osoba A
pomaga osobie B, a ona pomaga osobie C.

WYZNACZNIKI POMAGANIA
- Obecność i postępowanie innych - aktywowanie zachowań prospołecznych,
- Biorca pomocy - chętniej pomagamy członkom grupy, osobom z tego samego
rocznika, pomagamy osobom podobnym do nas
- Dawca pomocy - w jednej sytuacji te osoby pomagają w innej już nie; jesteśmy
ugodowi - to większa szansa że wejdziemy w sytuacje pomocowej, bezpieczny styl
przywiązania koreluje z tym że jesteśmy bardziej otwarci do świata, interesujemy się
ludźmi, jesteśmy, bardziej ufni.
- Relacje między biorcą i dawcą - dobra relacja, naśladowanie inne osoby.

NASTĘPSTWA POMAGANIA
- Z perspektywy biorcy- ja nie jestem w stanie odwdzięczyć
- Reaktancja- opór biorcy na pomoc
- Z perspektywy dawcy - korzyści wyglądają mocno pozytywnie, dawcy pomocy
(wolontariusze) są to osoby bardziej zadowolone z życia, mają wysoką samoocenę,
 większe poczucie szczęścia, polepsza samopoczucie, działanie pod przymusem
pomagania, wyzwala w nas negatywne emocje.

8. Efekt Lucyfera.
- Termin został wprowadzony przez Philipa Zimbardo. Jest to amerykański psycholog
pochodzenia włoskiego. Określa on przemianę charakteru człowieka z dobrego na zły.
Jedynie z powodu środowiska, w jakim dana osoba się znajduje. Istnieje również inne
określenie tego zjawiska- “przemiana z anioła w diabła”.
- Eksperyment więzienny, to przykład, który ukazuje występowanie efektu Lucyfera.
Przeprowadzony został on przez Zimbardo. W swojej książce pokazał amerykańskich
żołnierzy, którzy znęcali się nas osadzonymi Irakijczykami w więzieniu pod
Bagdadem. Zimbardo dowiódł, iż każdy człowiek w odpowiednich warunkach może
zmienić się w oprawce w ofiarę, która poddaje się represji.

PROCESY PSYCHOLOGICZNE, KTÓRE SKŁADAJĄ SIĘ NA EFEKT LUCYFERA

Zgodność z grupą
- Solomon Asch wysunął teorię, że niektóre naciski społeczne czasami zmuszają nas do
podejmowania działań, które mogą być sprzeczne z naszymi wartościami. Po co? Po
to, by zostać zaakceptowanym.

Posłuszeństwo wobec autorytetu, Stanleya Milgrama

Zjawisko to jest powszechne, na przykład w grupach o hierarchii wojskowej lub policyjnej.
Spora część jej członków jest zdolna do popełnienia gwałtownego działania, jeśli będzie ono
usprawiedliwione lub zostanie wydany taki rozkaz przez osoby o wyższej randze.

Moralne rozłączenia Alberta Bandury

Ludzie mają własne kody moralne i systemy wartości. Czasami jednak robią umysłowe
“piruety”, nawet jeśli są całkowicie przeciwne ich zasadom. Mogą nawet dojść do punktu, w
którym coś, co jest niedopuszczalne moralnie postrzegają jako prawidłowe.

Czynniki środowiskowe
Dr Zimbardo dowiedział się, że żołnierze w więzieniu pracowali na 12- godzinnych
zmianach przez 7 dni w tygodniu- 40 dni bez przerw. W rzeczywistości spali w celach.
Obiekty, w których spali były w złym stanie, ze ścianami pokrytymi pleśnią, plamami krwi i
szczątkami. Doświadczali również ponad 20 ataków moździerzowych na tydzien.

9. Wpływ społeczny
Jego przejawy i naśladownictwo to techniki manipulacji społecznych przedstawione
poniżej:

TECHNIKI MANIPULACJI SPOŁECZNYCH

 - stopa w drzwiach- najpierw mała prośba do kogoś, a potem duża (mała zwiększa
prawdopodobieństwo spełnienia dużej) - wzrost skłonności do ulegania większej prośbie
wskutek wcześniejszego spełnienia innej, mniejszej prośby
- drzwiami w twarz

-niska piłka - Polega ona na uzyskiwaniu od klienta nowych ustępstw w chwili, kiedy
porozumienie zostało już zawarte. Mówiąc prościej – najpierw przedstawiamy atrakcyjną
ofertę, na którą klient zapewne przystanie. Następnie wprowadzamy drobne zmiany, tak
by ostatecznie umowa uzyskała formę odpowiadającą Tobie, jako sprzedawcy. Klient
przystaje na Twoje propozycje zmian. W rozrachunku ostateczna oferta jest dla niego
mniej korzysta, niż początkowo się to mogło wydawać. Gdyby klient od początku
wiedział, jak naprawdę wygląda oferta końcowa, byłyby małe szanse, by się na nią od
razu zgodził. 
-,, a to nie wszystko”- jak coś jest zaopatrzone w dodatek, to staje się bardziej atrakcyjne
- huśtawka emocjonalna - polega na wprowadzeniu osoby w stan lęku, następnie po
nagłym i niespodziewanym wycofaniu negatywnego bodźca następuje ulga, której
towarzyszy stan bezrefleksyjności (stan w którym ktoś łatwo może ulec naszej
manipulacji)
-uwikłanie w dialog- częściej ulegamy prośbie, jeśli wcześniej ta osoba nawiązuje dialog
- kłamstwo - ludzie w dużej mierze nie są odporni na kłamstwo
-projekcja - to przerzucanie swoich cech na kogoś innego, aby oczyścić się z zarzutów.
Osoba winna o swoje własne czyny obwinia wszystkich dookoła np. zdradzający mąż
będzie ciągle posądzał swoją żonę o zdradę

OBRONA PRZED WPŁYWEM INNYCH

Znajomość technik i wiedza jak działają, asertywność, przerywanie automatyzmów, a
także:
 asertywność
 przerwanie automatyzmów

PRZEJAWY WPŁYWU SPOŁECZNEGO

Trzy przypadki wpływu społecznego:
•       Naśladownictwo- kopiowanie cudzych zachowań we własnym działaniu, aby lepiej
dopasować się do grupy
•       Konformizm- uleganie rzeczywistemu, czy tylko wyobrażonemu naciskowi ze
strony innym ludzi stanowiących większość w danej sytuacji.
•       Posłuszeństwo wobec autorytetu- podporządkowywanie się poleceniom bądź
sugestiom ludzi mających władzę czy autorytet (eksperyment Milgrama)
 10. EFEKT KAMELEONA

Czym jest efekt kameleona tak gruntownie przebadany i opisany przez dr. Kuleszę?

To nic innego jak mimowolna, automatyczna skłonność do upodabniania się

do osób, z którymi wchodzimy w interakcję. Naśladować można wszystko –

od mimiki, przez gesty, sposób mówienia po ogólną postawę.

Umiejętność synchronizacji zachowań ćwiczymy już od urodzenia. W ciągu

pierwszych 72 godzin życia człowiek zaczyna naśladować swoje najbliższe

otoczenie, nie zdając sobie sprawy, że ono w ogóle istnieje. Płacze, bo wszyscy

dookoła robią to samo, a zakodowany genetycznie przekaz podpowiada mu, że to

najlepsze z możliwych rozwiązań – w końcu zwiększa szanse na przeżycie

i pozwala nawiązać pierwsze relacje.

Ten mechanizm znany jest powszechnie w świecie zwierząt. Mimikra,

upodobnianie się do otoczenia, przynosi naśladowcy konkretną korzyść –

bezpieczeństwo, pierwotną potrzebę, którą dzielimy z innymi zwierzętami.

Efekt kameleona łączy ludzi

Dr Kulesza przytacza szereg badań, które skupiają się na  analizie społecznych

korzyści, jakie niesie ze sobą naśladownictwo innych. Udowodniono, że

naśladowanie/synchronizowanie zachowań prowadzi do  budowy głębszych, bardziej

satysfakcjonujących relacji z innymi, wzbudza poczucie bliskości między ludźmi

i rodzi większe zaufanie między nimi. Podświadomie czujemy sympatię do  osób,

które zachowują się podobnie do nas i jesteśmy bardziej skłonni do niesienia im

pomocy. A przecież trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie bez zaufania, poczucia

bezpieczeństwa i przynależności – w tym ujęciu efekt kameleona jest spoiwem

społecznym.

11.Władza
Czym jest władza?
Asymetryczna kontrola nad cenionymi zasobami w relacjach społecznych.

Elementy istotne dla władzy:

- kontrola zasobów (nad którymi kontrola jest sprawowana, np. materialne zasoby,
aprobata społeczna, opieka, wsparcie, informacja, umiejętności)
- cenne zasoby (niewystarczająca ilość zasobów, a w konsekwencji niedostępność)
- asymetryczność władzy (ktoś ma władzę, a ktoś nie ma)
- istnieje w relacjach społecznych (oprócz osoby sprawującej władzę, jest ktoś kto
wykonuje polecenia i zadania osoby mającej władzę) (autorytet – może dostać/ pełnić
władzę)

Podstawy władzy:
- PRZYMUS– mamy zdolność do wywołania niepożądanych przez podwładnych
działań lub stanów rzeczy; przymus jest dosyć łatwy do stosowania i może podnosić
wartość przełożonego oraz nie wymaga posiadania kompetencji społecznych od
przełożonego; obniża poczucie wartości i kontroli podwładnych,
- NAGRADZANIE – żeby wywoływać stany pożądane u podwładnych mają oni
przekonanie ,że przełożony ma wpływ na ich zarobki i ich wysiłki zostaną
nagrodzone; nieregularne nagradzanie wzmacnia pożądane zachowanie; nagradzanie
może być kosztowne i wymagać kontroli z zewnątrz kto się stara,
- PRAWOMOCNOŚĆ– zdolność wywołania u podwładnych poczucia zobowiązania i
słuszności co do norm, które wprowadza; może zrodzić się wewnętrzne przekonanie,
że to co robię jest wartościowe,
- FACHOWOŚĆ– zakłada wypracowanie u podwładnych poczucia, że ktoś kto
sprawuje władzę jest fachowcem i profesjonalistą; nie wymaga stałego nadzoru i
nasila produktywność; osoba posiadająca władzę musi posiadać kompetencje,
- AKCEPTOWANIE – wywoływanie u podwładnych poczucia, że są akceptowani,
doceniani czy lubiani; pozytywne dla obu stron, może podnosić poczucie wartości
oraz nie wymaga stałego nadzoru.

Jak się wyłania hierarchia władzy?

Grupa wyłania lidera na podstawie jego:
- aktywności społecznej
- kompetencji merytorycznych
- kompetencji społecznych
- przewidywanych korzyści z ich działań dla członków grupy.
Kto zdobywa władzę?
- teoria wielkiego człowieka (człowiek, który zdobywa władzę jest postrzegany jako
„urodzony przywódca”)
- jednostki dobrze widoczne, często obecne w grupie i aktywne,
- jednostki uważane za kompetentne merytorycznie i społecznie,
- jednostki uważane z uczciwe i sprawiedliwe,
- -cechy osobowości w małym stopniu przyczyniają się do zdobywania pozycji lidera –
taki pogląd długo funkcjonował; teraz – wielka piątka – ekstrawersja, neurotyzm,
ugodowość, sumienność i otwartość na doświadczenia – nie mogą występować
samodzielnie, ale w grupie,

Jak władza zmienia ludzi?

- afektywne konsekwencje władzy – (wejście w system dążenia skutkuje, że osoba
sprawująca władzę ma tendencję żeby popadać w ocenianie stereotypowe i
systematyczne, ma większą skłonność do łamania norm; w systemie hamowania
koncentracja na negatywach sprzyja podporządkowanie się normom), pozostają w
lepszym stanie emocjonalnym i zdrowotnym,
- poznawcze konsekwencje władzy – osoby u władzy są skłonne do powierzchownego
oceniania i patrzenia na innych stereotypowo, patrzy całościowo,
- behawioralne konsekwencje władzy – wzrasta chęć do podejmowania ryzyka i do
działania (nasila motywację); władza wydobywa z ludzi to, co w nich tkwiło;
dopuszczają się łamania norm, bo czują się uprzywilejowani;
- społeczne konsekwencje władzy – może postępować tak jakby normy jej nie
dotyczyły, czuje się wyżej nić inni bez władzy; mniejsza skłonność do empatii i
przyjmowania innej perspektywy niż swojej; traktują innych w sposób
instrumentalny.

Teoria reaktancji (oporu psychicznego) - Jack Brem

- Odebranie człowiekowi swobody lub zagrożenie odebraniem jej skutkuje oporem
- Opór jest tym większy im ważniejsza jest zablokowana możliwość , im większa jest
liczba zablokowanych możliwości, im większe zagrożenie odebranie swobody
- Konsekwencją reaktancji jest motywacja do działań, które odbudowują swobodę,
pojawia się niechęć i wrogość w stosunku do osoby, która ogranicza nam swobodę.

12. Szczęście

Szczęście- dobrostan psychiczny, składa się na doświadczenie radości i zadowolenia z

poczuciem, że własne życie jest dobre ,sensowne i wartościowe.
Ed Deiner proponował trzy składniki składające się na szczęście :
 ogólną satysfakcję z życia,
 częste doświadczanie afektu pozytywnego i rzadkie przeżywanie afektu
negatywnego
 zadowolenie z różnych dziedzin życia.
Reguły wartościowania zdarzeń
 – oceny satysfakcji i szczęścia w dużym stopniu zależą od pewnych prawidłowości
rządzących wartościowaniem zdarzeń. Najważniejsze reguły :
a) Reguła kontekstu – zależność subiektywnych ocen szczęścia od kontekstu, czyli
bieżącej sytuacji w której ocena jest dokonywana. To co w jednym kontekście może być
pozytywne to w drugim może być niezadowalające. Kontekstem może być praktycznie
wszystko co dzieje się w ludzkim ciele i umyśle.
Ważne są:
Podstawa oceny – informacja na bazie której ocena jest dokonywana
Informacje umysłowo dostępne- takie o których na bieżąco myślimy z powodu ich
częstego pojawiania się np. w mediach
Standard oceny- kryterium według którego ocena jest dokonywana. Przy ocenie szczęścia
w grę wchodzą trzy rodzaje standardów : własna przeszłość, własne oczekiwania i aktualne
stany innych ludzi.
*Relatywna deprywacja – względne niezaspokojenie. Paradoksalnie większe
niezadowolenie tych, którym jest obiektywnie lepiej. Kontekst decyduje nie tylko o
dostępności danej informacji ale też o jej włączeniu lub wyłączeniu z
podstawy sądu o szczęściu.
b) Reguła adaptacji – dostosowanie się do zmian, ludzie przyzwyczajają się do
zmienionego stanu rzeczy, przestając go zauważać, ponieważ zmieniają swoje oczekiwania,
czyli standardy oceny. System szczęścia jest ukierunkowany na wykrywanie nowych
zdarzeń, a po adaptacji do nich dobrostan subiektywny wraca do zwykłego poziomu.
kierat hedoniczny - doprowadzanie do różnych zdarzeń, które mają ich uszczęśliwić, ale
na dłuższą metę jest to nieskutecznie, ponieważ po jakimś czasie i tak wracają do
wyjściowego stanu dobrostanu.
Habituacja – automatyczne wygaszanie reakcji na powtarzający się bodziec, jest korzystna
dla organizmu, ponieważ dzięki niej zachowuje on zdolność do reakcji na rzeczywiście nowe
bodźce. U ludzi do tych automaty zmów zaliczają się również procesy wyższego rzędu co
opisuje model URWA
-Uwaga: ludzie obdarzają szczególną uwagą niezrozumiałe zdarzenia, które ich osobiście
dotyczą np. zastanawiamy się na nieoczekiwaną piątką z egzaminu, ale niewiele myślimy o
piątce oczekiwanej
-Reakcja: takie zdarzenia wywołuja silne reakcje emocjonalne np. niespodziewana piątka
bardziej się cieszymy
-Wyjaśnienie: staramy się takie zdarzenia wyjaśnić i zrozumieć
-Adaptacja: adaptujemy się do zdarzenia, staje się ono zrozumiałe a przez to oczywiste
Kiedy cos dobrze zrobimy cieszymy się mniej , ponieważ mniej nas to zaskakuje. Proces
adaptacji jest zwykle szybszy dla zdarzeń pozytywnych niż negatywnych . Istnieje kilka
zdarzeń negatywny, do których większość ludzi nigdy się nie zaadaptuje np. utrata dziecka,
wdowieństwo, mieszkanie w hałaśliwym miejscu.
c) Reguła dystansu - Reguła ta wyjaśnia dlaczego zdarzenia z dawnej przeszłości słabiej
na nas wpływają niż te niedawne, im dawniejsze wydarzenie tym słabiej wypływa na poziom
szczęścia, to samo dotyczy przyszłości, im dalej w przyszłości jest jakieś zdarzenie tym
mniej nas to obchodzi, czyli tym mniejsza jest jego wartość subiektywna, przy czym spadek
wartości jest hiperboliczną funkcja czasu.
Odraczanie gratyfikacji – badania : dziecko mogło dostać jeden batonik od razu, albo dwa
jeżeli poczekało na powrót badacza. Tylko niewiele dzieci było w stanie wyczekać na dwa
batoniki, natychmiastowa nagroda była bardziej kusząca
Bliskość w czasie jest najłatwiejszym narzędziem priorytyzacji celów ( stawianie wg.
Hierarchii celów). Stanowi to przejaw działania impulsywnego.
d) Reguła asymetrii czasowej – w miarę wzrostu dystansu czasowego przeszłe zdarzenia
szybciej tracą na wartości niż przyszłe. W konsekwencji to samo dobro może być więcej
warte, gdy mamy je otrzymać za tydzień, niż gdy je już przed tygodniem otrzymaliśmy.
Zdarzenia przyszłe są cenniejsze od zdarzeń przeszłych, przyszłe zdarzenia budzą więcej
emocji niż przeszłe. Na przyszłość możemy oddziaływać wpływać na jej bieg,
podporządkować ją, z przeszłością już nic nie zrobimy.

Badanie szczęście Polaków : znaczna większość Polaków jest zadowolona ze swojego

życia, w skali świata 80% ludzi deklaruje że są szczęśliwi, natężenie tych ocen jest
umiarkowane a nie skrajne.
3. Zło jest silniejsze od dobra – ludzie znacznie silniej reagują na zdarzenia negatywne niż
pozytywne o obiektywnie podobnej wielkości i charakterze.
4.Wyznaczniki szczęścia ( 50% osobowość , 40%rodzaj aktywności, 10% warunki życia)
a) Osobowość – różnice indywidualne w poczuciu szczęścia są uwarunkowane
genetycznie.
Korelacje cech wielkiej piątki z różnymi wskaźnikami dobrostanu :
Ekstrawersja – aktywność , energiczność, otwartość na ludzi, koreluje ze szczęściem
mocno dodatnio
Neurotyzm - zmienność emocjonalna, skłonność do lęków ,depresji, koreluje z szczęściem
mocno negatywnie
Sumienność i ugodowość – słabo korelują ze szczęściem

Wpływ cech osobowości na szczęście następuje dwiema drogami :

Droga tempera mentalna- pewne cechy predysponują do pozytywnych lub negatywnych

interpretacji tego co się dzieje, a to z kolei prowadzi do określonych stanów emocjonalnych
sprzyjających szczęściu bądź je hamujących. W szczególności ekstrawertycy są bardziej
skłonni do częstszego i silniejszego przeżywania pozytywnych emocji .
Droga instrumentalna- wybieranie sytuacji i czynności, które prowadzą do przeżywania
uczuć określonego znaku. Np. ekstrawertycy częściej aktywnie wchodzą w kontakty
społeczne te zaś ze swojej natury niosą wiele okazji doświadczania uczuć pozytywnych.
b) Warunki zewnętrzne – okoliczności w jakich przyszło nam żyć. Składają się na nie
czynniki kulturowe i demograficzne, osobista historia, status życia( wykształcenie, stan
cywilny, zdrowie, religijność).

Ogromny wpływ wywiera kultura i zamożność kraju, kraje biedne – mało ludzi szczęśliwych.
Bogactwo przynosi niewiele szczęścia choć bieda przynosi wiele nieszczęścia. Pieniądze
szczęścia nie dają lecz chronią człowieka przed konsekwencjami nieszczęść. Trwałe
nieszczęście powoduje wyraźny spadek satysfakcji z życia , jednak tylko u osób uboższych,
a spadek ten jest mniejszy po następnych dwóch latach zgodnie z regułą adaptacji.
Ważniejszym wyznacznikiem jest liczba i jakość relacji społecznych , są one niezbędnym
warunkiem szczęścia. Największym źródłem wsparcia są bliskie związki. Polacy bardziej
szczęśliwi gdy mają rodzinę.
c) Własne doświadczenia – bieżący stan emocjonalny jest w dużym stopniu konsekwencją
stosunku wyzwań stawianych przez bieżącą sytuację do poziomu naszych umiejętności.
 5. Maksymalizacja szczęścia
a) Relacje z innymi ludźmi
Pomaganie i życzliwość – szczęście innych ludzi, nawet obcych , empatycznie odczuwamy
je jako własne i prowadzi to do wzrostu szczęścia.
Zacieśnianie relacji z ludźmi –ludzie szczęśliwi łatwiej nawiązują kontakty z ludźmi,
przyjaźnie
zaś , małżeństwa, bliskie związki a nawet życzliwe przebywanie z innymi ludźmi podnoszą
satysfakcję z życia.
Wyrażanie wdzięczności- wdzięczność to radość z tego co się dostało od losu i innych ludzi
i chęć przychylenia im nieba z tego powodu.
Wybaczanie- niewybaczona krzywda trzyma nas w przeszłości jak w pułapce, wszystkie
nasze emocje kotłują się wokół tego , blokują satysfakcję z życia teraźniejszego i
przyszłego. Zemsta nie daje ukojenia – przeciwnie pogarsza stan.

b) Zaradność i realizacja celów

 Ćwiczenie zaradności- są dwa głowne sposoby radzenia sobie ze stresem :
koncentracja na zadaniu i sposobach zwalczania pojawiających się przeszkód oraz
koncentracja na własnych emocjach i robienie z nimi czegoś by przestało boleć.
 Robienie tego co naprawdę wciąga ( najszczęśliwsi wtedy gdy pasuje do ich wartości
i motywów)
 Realizowanie celów z zaangażowaniem ( poczucie że dokądś zmierzamy, kontrola,
pewność siebie, zorganizowanie, poczucie kontroli nad zarządzanym czasem)

c) Optymizm i zamartwianie się

Ćwiczenie optymizmu- pozytywne myślenie o przyszłości i o ludziach podnosi nastrój i
skłonność do działania oraz nasila wiarę w sukces.
Zwalczanie skłonności do zamartwiania się – częste zamawianie i przeżywanie klęski
nazwane jest ruminacją. Warto unikać narzekania i ruminacji.

d) Ciało i duchowość
Czerpanie radości z życia
Praktykowanie religii i duchowości – nadają sens naszemu istnieniu, czynią nas czymś
więcej niż zwierzętami, uzasadniają normy moralne i zwykle obiecują postać
nieśmiertelności. Ludziepraktykujący są szczęśliwsi.
Dbanie o ciało – oddawanie się medytacjom, ćwiczenia fizyczne

6.Konsekwencje szczęścia
a) Relacje społeczne – korelatem szczęścia jest ilość i jakość relacji społecznych.
Szczęśliwi pozyskują liczniejszych przyjaciół i więcej wsparcia ze strony, są bardziej
zadowoleni. Samotność koreluje z depresją i spadkiem poziomu szczęścia.
b) Stan zdrowia- szczęście chroni nas przed chorobą : styl życia –ludzie szczęśliwsi sypiają
lepiej dbają o siebie, poziom kortyzolu- jest współodpowiedzialny za naprawę tkanek i
zastąpienie ich nowymi, zaburzenia sercowo-naczyniowe –depresja podnosi ryzyko zawału,
osobowość typu A- zabieganie, zapracowanie nie sprzyja szczęściu.
c) Sukcesy życiowe – ludzie którzy radzą sobie ze stresem mają skłonność do łapania
byka za rogi. Sprzyja to niezłomności- dostrzeganiu nowych możliwości działania,
adaptowani się do ograniczeń, powracania do stanu emocjonalnego po trudnych
przejściach.

13. GRUPA

GRUPA- zbiór przynajmniej 3 osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie

odrębności od innych w celu zaspokajania własnych potrzeb. Grupy różnią się między sobą
ze względu na ich cel, skład, ale w działaniu każdy z nich, czyli w tzw. procesie grupowym,
możemy wyróżnić takie same fazy (etapy) procesu grupowego

FAZA ROZWOJU GRUPY (DYNAMIKA GRUPY) NA PRZYKŁADZIE MODELU

TUCKMANA
Każda rozwijająca się grupa przechodzi przez 4 fazy. Jeżeli tak się nie dzieje, oznacza
to, że grupa utknęła w jakiejś fazie, są jakieś zjawiska blokujące rozwój.

1) FAZA I ORIENTACJI I ZALEŻNOŚCI (FORMING)

Jest to faza krystalizowania się grupy. Członkowie wzajemnie się rozpoznają. Uczą się czego
się od nich oczekuje, jak działa grupa i jak należy w niej funkcjonować. Rozpoznają zadania,
zasady i metody działania. Następuje zbieranie informacji. Grupa w tej fazie potrzebuje
wsparcia i lidera, przywódcy. Zaczyna tworzyć się spójność grupy, o ile jej członkowie są
gotowi do otwartej komunikacji. Pojawiają się pytania dotyczące mojego miejsca w grupie,
mojej roli w grupie. Członkowie podejmują osobistą decyzję kom zaufać, a komu nie, kogo
lubią, a kogo nie. Grupa jest nierozwinięta, nieskrytalizowana. Członkowie unikają
wyrażania uczuć. Cele są niepewne
2) FAZA BUNTU, KONFLIKTU, OPORU (STORMING)
Członkowie grupy obserwują lidera, aby wiedzieć czy jest godny zaufania. Angażują się w
walkę o władzę i kontrolę sytuacji. Uczą się skutecznych sposobów funkcjonowania.
Wchodzą w konflikt z liderem. Kwestionują obrany cel, zadanie, wykazują emocjonalny
opór przed zadaniem, szczególnie gdy było narzucone przez lidera. W tej fazie następuje
przeformułowanie norm grupowych. Grupa może eksperymentować z nowymi sposobami
zachowań, podejmuje próby zmiany procedur, przygląda się samej sobie. Od lidera oczekuje
nastawienia bardziej na relacje międzyludzkie, uważanego słuchania i rzeczowego
negocjowania. Warunkiem przejścia grupy przez te fazę jest konstruktywna, otwarta i
bezpośrednia komunikacja między wszystkimi jej członkami. Sprzyjają temu zachowania
asertywne.