Bedrijfsmatig

Verschillen tussen vrouwen en mannen op de werkvloer: het is een gevoelig onderwerp. Hoe staat
het ervoor in 2019? Zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen die duiden op ongelijkheid?Veel
vrouwen vinden van wel. Uit een internationaal onderzoek van Effectory blijkt dat vrouwen minder
kansen en mogelijkheden ervaren om zich professioneel te ontwikkelen dan hun mannelijke
collega’s. Grote verschillen, zoals onderstaande, zorgen ervoor dat dit gevoel van ongelijkheid in
stand wordt gehouden.

1. Gemiddeld verdienen mannen meer dan vrouwen

Alhoewel het loonverschil tussen mannen en vrouwen gestaag afneemt, bestaat het nog steeds. De
loonkloof tussen mannen en vrouwen is op het moment zelfs 17 procent, blijkt uit cijfers van het CBS
(Centraal Bureau voor de Statistiek). Hier zijn een aantal verklaringen voor. Zo blijkt dat vrouwen
vaker in sectoren werken waar het uurloon lager is, zoals de zorg en het onderwijs. Ook gaan zij vaker
minder uur werken als er kinderen in het spel zijn.Daarnaast wordt gedacht dat vrouwen op de
werkvloer eerder te maken hebben met discriminatie. Volgens het College voor de Rechten van de
Mens zouden werkgevers vrouwen (onbewust) benadelen door ze te laag in te schalen of aansluiting
te zoeken bij het laatstverdiende salaris. Omdat het oude salaris vaak ongelijkwaardig is, wordt de
ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in stand gehouden.

2. Vrouwen werken vaker parttime dan fulltime

Uit cijfers van het CBS blijkt dat de gemiddelde arbeidsduur per week 36 uur is voor mannen en 26
uur voor vrouwen. Het verschil ontstaat al in het begin van de loopbaan, als er nog geen kinderen
zijn: 63 procent van de vrouwen en 30 procent van de mannen in de leeftijdsgroep 18-25 jaar werken
dan parttime.
Het verschil wordt groter als de leeftijd toeneemt. In de groep 31-35 jaar werkt 86 procent van de
vrouwen en 13 procent van de mannen in deeltijd. Het krijgen van kinderen is dan de voornaamste
redenen waarom vrouwen minder vaak gaan werken. Niet altijd op vrijwillige basis: een deel van de
jonge vrouwen zou graag meer uren willen werken, maar ziet geen mogelijkheid.

3. Er zijn minder vrouwen met topfuncties

Veel functies worden nog altijd eerder door mannen ingevuld dan door vrouwen. Neem de top van
het bedrijfsleven, bijvoorbeeld. In ons land wordt sinds 2017 een streefcijfer van 30 procent
gehanteerd voor een evenwichtige verdeling tussen mannen en vrouwen in topposities binnen
organisaties. Om te onderzoeken of bedrijven dit streefcijfer halen, liet Minister van Engelshoven
(OCW) dit jaar nog onderzoek doen naar de 200 grootste bedrijven in Nederland. De bedrijven
werden gevraagd om hun jaarverslagen te delen en indien het streefcijfer niet gehaald is, uit te
leggen waarom.
Wat bleek? Slechts 13 bedrijven wisten het streefcijfer van 30 procent vrouwen in zowel de raad van
bestuur als de raad van commissarissen te behalen. Onderaan de lijst bungelden 17 bedrijven die
helemaal geen vrouwen hadden in een topfunctie.De redenen? "Allemaal in de categorie 'slappe
smoesjes'", liet ze weten. "'We selecteren de beste kandidaten voor de rol' of 'we selecteren op
kwaliteit', dat kan écht niet. Daarmee impliceer je: er zijn geen vrouwen met kwaliteiten." Ze kan zich
geen positie voorstellen waar geen vrouwen voor te vinden zijn. "We hebben een
topvrouwendatabase, met 1500 board-ready vrouwen. Er zijn genoeg vrouwen die dus hun vinger
opsteken", aldus van Engelshoven.Gelukkig is er ook goed nieuws: in een aantal beroepen wordt de
man-vrouwverdeling gelijker en vermindert de loonkloof. Uit onderzoek van de Algemene
Bestuursdienst blijkt bijvoorbeeld dat het aandeel topvrouwen bij de Rijksoverheid is gestegen van
31 procent in 2015 naar 34 procent eind 2017. Ook is het aandeel van vrouwelijke hoogleraren door
de jaren heen gestegen. Eind 2017 was 20,9 procent van de hoogleraren aan Nederlandse
universiteiten vrouw, concludeert het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH).
4. Mannen staan eerder open voor werk ver van huis
Uit cijfers van het UWV blijkt dat vrouwen werk zoeken binnen een straal van 28 kilometer vanaf
huis, terwijl mannen gemiddeld 49 kilometer van huis zoeken. Het werk-zoekgebied van de vrouw is
daardoor gemiddeld ruim 2300 kilometer, vergeleken met ruim 7300 vierkante kilometer voor
mannen. Door werk dichtbij huis te zoeken leveren vrouwen vaak inkomen in, maar vooral jonge
moeders met jonge kinderen krijgen er welzijn voor terug.
5. Mannen krijgen eerder promotie dan vrouwen
Vrouwen onderhandelen net zo vaak als mannen over hun salaris, maar verdienen toch minder. Een
van de verklaringen hiervoor zou zijn dat vrouwen sneller afhaken tijdens een
onderhandelingsgesprek.De reden? Vrouwen hebben tijdens een onderhandelingsgesprek te maken
met gender-stereotype rolverwachtingen, blijkt uit een onderzoek van de Harvard-universiteit. Ze
worden negatiever beoordeeld dan mannen als ze proberen te onderhandelen over hun salaris,
omdat van vrouwen ‘aardigheid’ wordt verwacht en geen ‘veeleisendheid’. Vragen om meer loon zou
duiden op veeleisendheid, waardoor vrouwen sneller afhaken dan mannen.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Werkgevers mogen bij gelijkwaardige arbeid geen onderscheid maken tussen vrouwen en mannen.
Dit is neergelegd in artikel 141 van het EG-verdrag en in Nederland in de Algemene Wet Gelijke
Behandeling (AWGB). In de AWGB zijn algemene regels ter bescherming tegen discriminatie
opgenomen. Het verbod op onderscheid naar geslacht is verder uitgewerkt in de Wet gelijke
behandeling man/vrouw en artikel 7:646 BW.Op grond van de genoemde wetgeving is onderscheid
op grond van geslacht hoe dan ook verboden inzake arbeidsvoorwaarden, in het bijzonder loon. De
verschillende bestanddelen (basisloon, overwerktoeslag, vakantiegeld et cetera) waaruit het loon is
opgebouwd moeten worden berekend op grondslag van gelijkwaardige maatstaven.

Direct onderscheid op grond van geslacht is in alle gevallen verboden; er bestaat geen uitzondering
op deze norm, behoudens de in de wet genoemde uitzonderingen:
• als er sprake is van beroeps- of functieactiviteiten waarvoor het geslacht bepalend is
• als het bedingen betreft die op de bescherming van de vrouw, met name in verband met
zwangerschap en moederschap betrekking hebben
• er is sprake van voorkeursbeleid (zie ook hieronder).
Direct onderscheid wil in dit geval zeggen dat het verschil in beloning tussen werknemers met
vergelijkbare functies is gebaseerd op het feit dat een werknemer mannelijk of vrouwelijk is. Naast
bepalingen of handelingen waarin het direct onderscheid expliciet wordt vermeld, zal direct
onderscheid ook worden aangenomen als er geen andere objectieve verklaring is voor een verschil in
beloning tussen een mannelijke en een vrouwelijke werknemer met een functie van (nagenoeg)
gelijke waarde.

Indirect onderscheid kan objectief gerechtvaardigd worden. Indirect onderscheid kan zich voordoen
als bij de vaststelling van de beloning weliswaar niet het geslacht als onderscheidend criterium wordt
gehanteerd, maar andere criteria die onderscheid tot gevolg hebben zoals kostwinnerschap.
Indirect onderscheid kan ook vermoed worden als een bepaalde functie voor het overwegende deel
door werknemers van één geslacht wordt uitgeoefend en deze functie lager wordt beloond dan een
andere gelijkwaardige functie(s) die voor het overwegende deel wordt/worden uitgeoefend door
werknemers van het andere geslacht.Als de werknemer feiten naar voren brengt die het vermoeden
doen rijzen van onderscheid op grond van geslacht, moet de werkgever het tegendeel bewijzen. Bij
een vermoeden van direct onderscheid dient de werkgever het onderscheid derhalve te weerleggen,
anders staat daarmee het verboden onderscheid vast (met uitzondering van de in de wet genoemde
uitzonderingen). Bij indirect onderscheid betekent dit dat de werkgever ofwel dit vermoeden dient te
weerleggen ofwel dat het verschil in beloning wordt gerechtvaardigd door objectieve factoren
waaraan iedere gedachte aan discriminatie vreemd is.

Voorkeursbeleid: vereisten
Voorkeursbeleid is alleen toegestaan indien kan worden aangetoond dat sprake is van een concrete
achterstandssituatie van een bepaalde groep. Daarbij mag het beleid niet verder gaan dan dat
bepaalde groepen in het bijzonder uit worden genodigd om te solliciteren of de voorkeur krijgen bij
gelijke geschiktheid.
Bij deze vorm van voorkeursbehandeling dient volgens de jurisprudentie van het Hof van Justitie van
de EG een zogenaamde openingsclausule gehanteerd te worden. Deze clausule dient in te houden
dat vrouwen niet bij voorrang aangesteld of bevorderd mogen worden, als met de persoon van een
mannelijke kandidaat verband houdende redenen de balans in zijn voordeel doen omslaan. Volgens
de rechtspraak van het Hof mogen deze – met de persoon van een mannelijke kandidaat
verbandhoudende – redenen op hun beurt niet discriminerend zijn ten opzichte van vrouwen.
Wanneer het echter niet gaat om werving en selectie maar bijvoorbeeld om het toewijzen van
plaatsen voor kinderopvang zijn vergaande vormen van voorkeursbehandeling toegestaan.

Aanvullende informatie gelijke beloning op grond van geslacht

Als er voor een bepaalde functie bij een onderneming werknemers werkzaam zijn van overwegend
hetzelfde geslacht (vrouwen óf mannen) en deze functie aanmerkelijk lager wordt beloond dan een
vergelijkbare functie waarvoor overwegend werknemers van het andere geslacht werkzaam zijn,
bestaat er een vermoeden van ongelijke behandeling (indirect onderscheid). De werkgever zal dan
moeten aantonen dat er voor het indirecte onderscheid een objectieve rechtvaardigingsgrond
bestaat.

Seksuele intimidatie
Sinds 2006 is in de Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen ook seksuele intimidatie
opgenomen als implementatie van een Europese richtlijn. Hierdoor is de positie van een werknemer
met een klacht over (seksuele) intimidatie op het werk versterkt. Een rechter kan nu bij een klacht
beslissen om de bewijslast te verschuiven naar de werkgever. Dat kan gebeuren als de werknemer
een klacht zo met feiten kan onderbouwen dat de rechter het vermoeden van (seksuele) intimidatie
op de werkvloer kan afleiden. Wanneer de rechter de bewijslast verschuift naar de werkgever,
betekent dit dat de werknemer niet hoeft te bewijzen dat de (seksuele) intimidatie heeft
plaatsgevonden, maar dat het aan de werkgever is te bewijzen dat hij er alles aan heeft gedaan om
(seksuele) intimidatie op de werkvloer te voorkomen.

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Bestaat er zwangerschapsverlof voor mannen?

Regelingen tijdens de zwangerschap

Voor een man verandert er op het eerste gezicht weinig wanneer zijn partner zwanger is. Mannen
kunnen doorgaan met werken en hebben nog geen recht op verlof. Dit is anders voor een vrouw.
Vrouwen hebben recht op zwangerschapsverlof van 16 weken. Dit houdt in dat een vrouw zes weken
voor de bevalling mag stoppen met werken. Na de zwangerschap blijven er dus nog 10 weken verlof
over. Dit verlof hoeft niet aangevraagd te worden, omdat dit wettelijk vastgesteld is. Bij
problematische zwangerschappen is het echter gewoonlijk dat een vrouw eerder met verlof gaat.
Wanneer een man zijn partner moet, of wil, ondersteunen tijdens een (zware) zwangerschap, zal hij
hier in de meeste gevallen vakantiedagen voor aan moeten vragen.

Na de bevalling: zwangerschapsverlof voor mannen

Een vrouw heeft na de bevalling nog recht op minimaal 10 weken zwangerschapsverlof, afhankelijk
van het reeds opgenomen verlof voordat de baby er was. Wat vaak vergeten wordt, is dat mannen
ook recht hebben op zwangerschapsverlof. Dit is wettelijk vastgelegd en hoeft niet aangevraagd te
worden. In tegenstelling tot het zwangerschapsverlof van vrouwen hebben mannen slechts recht op
twee dagen verlof. Deze dagen moeten binnen vier weken na de bevalling gebruikt worden. De
discussie over zwangerschapsverlof voor mannen is in de laatste jaren behoorlijk opgelaaid. Het is
dus afwachten of mannen meer zwangerschapsverlof krijgen. 

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
INVALSHOEK ETISCH:
De vrouw is in de islam dus in principe gelijk aan de man. Van de Koran krijgt de vrouw best
veel rechten, maar het is jammer dat dit in de praktijk niet zo gaat. In veel landen wordt de
vrouw achtergesteld aan de man en zijn de mannen de baas over de vrouwen. In
islamitische landen is eer een belangrijk begrip. De eer van de familie wordt beschouwd als
iets erg belangrijks. Deze eer wordt vooral besmet als een meisje of vrouw zich onkuis
gedraagt. Dat kan zijn dat ze voor haar huwelijk al geen maagd meer is, maar ook in onze
ogen ‘normale’ omgang met mannen wordt zoveel mogelijk voorkomen. Als een meisje de
puberteit bereikt, mag ze bijvoorbeeld niet meer in haar eentje bij een vriend op bezoek gaan
of naar de dokter gaan; er moet dan een mannelijk familielid bij zijn om toe te zien of er niets
onzedelijks gebeurd. Lichamelijk contact tussen mannen en vrouwen (die niet getrouwd of
familie zijn) wordt zoveel mogelijk vermeden. De vrouwen moeten een hoofddoek dragen en
in sommige landen zelfs een sluier die het hele gezicht bedekt, met een netje voor de ogen.
Dit is om haar te beschermen tegen mannen en zodat mannen hun seksuele verlangens
beter kunnen beheersen, dan wanneer ze vrouwen zonder sluier en met bijvoorbeeld een
kort rokje aan zouden zien (zoals in westerse landen heel normaal is).

"De mannen en vrouwen die zich (aan God) hebben overgegeven, de gelovige mannen
en vrouwen, de onderdanige mannen en vrouwen, de geduldig en volhardende mannen
en vrouwen, de deemoedige mannen en vrouwen, de mannen en vrouwen die aalmoezen
geven, de mannen en vrouwen die vasten, de mannen en vrouwen die hun schaamstreek
kuis bewaren, de mannen en vrouwen die God veel gedenken, voor hen heeft God
vergeving en een geweldig loon klaargemaakt." (Koran 33:35)

Op dit toch wel essentieel punt, laat de Koran geen enkele ruimte voor interpretatie in
het voordeel van de een of de ander: er wordt expliciet vermeld dat "mannen en
vrouwen" op exact dezelfde gevolgen kunnen rekenen voor hun daden.

"Maar wie - hetzij man of vrouw - deugdelijke daden doet als gelovige, zij zullen de tuin
binnengaan en jullie wordt nog niet zoveel als de holte in een dadelpit onrecht
aangedaan." (Koran 4:124)
"Toen verhoorde hun Heer hen: "Ik laat het werk van iemand van jullie die (goed) doet
niet verloren gaan, of het nu een man is of een vrouw, jullie horen bij elkaar. ...""  (Koran
3:195)

De mannen zijn de toezichthouders over de vrouwen omdat Allah de één boven de andere bevoorrecht
heeft en omdat zij van hun eigendommen uitgeven (aan de vrouwen). En de oprechte vrouwen zijn de
gehoorzame vrouwen en zij waken (over zichzelf en de eigendommen) in de afwezigheid (van haar
man), zoals Allah ook waakt. En wat betreft hen (echtgenotes) waarvan jullie ongehoorzaamheid
vrezen: vermaan hen, (als dat niet helpt) negeer hen (in bed) en (als dat niet helpt) sla hen (licht).
Indien zij jullie dan gehoorzamen: zoek dan geen voorwendsel (om hen lastig te vallen). Voorwaar,
Allah is Verheven, Groots.

christendom

De vrouw wordt geschapen als 'hulpe' tegenover de man. Vervolgens is er de zondeval, waarin de

Here onder meer tegen de vrouw zegt dat de man heerschappij over haar zal voeren. Als je het Oude

Testament leest, dan zie je gedurende een lange reeks van duizenden jaren dat leidinggevende

functies steeds door mannen worden vervuld. In het Nieuwe Testament wordt die lijn doorgezet. De

discipelen van Jezus waren bijvoorbeeld allemaal man.

Inderdaad, het klopt dat er bijzondere vrouwen in de Bijbel voorkomen met leidinggevende

capaciteiten. De uitzondering is niet het bewijs dat het anders moet. Nee, zeggen wij, de

uitzonderingen bevestigen juist de regel.

Als je het niet erg vindt, dan pak ik de Bijbel er even bij. De apostel Paulus gaat herhaaldelijk in op de

rol van mannen en vrouwen. In 1 Korintiërs 11 staat een veelzeggend stukje. Daar heeft Paulus het

over de verhouding van mannen en vrouwen in het algemeen. Dat is op dat moment niet gerelateerd

aan huwelijk of het spreken in de gemeente. Op andere plaatsen zie je dat ook.

De vrouw zou geen actieve bestuurlijke rol in de politiek moeten vervullen. Ik ben van mening dat de

vrouw de eerste verantwoordelijkheid heeft in het gezin.

Ik vind het belangrijk er nog wel iets bij te zeggen: er ontstaat heel makkelijk een beeld dat vrouwen

bij ons de sloofjes zijn die thuis mogen zitten. Onzin. Ik zie dat in mijn eigen leven. Mijn vrouw en ik

zijn er samen van overtuigd dat haar eerste verantwoordelijkheid in het gezin is en mijn eerste

verantwoordelijkheid om de kost te verdienen. Maar tegelijkertijd voldoet ze op geen enkele manier

aan de karikatuur. Ik bedoel: ik kom ook thuis en dan blijkt opeens dat er een kamer is geschilderd. Ik

ben dan niet eens verbaasd.

Als je de Bijbel écht leest, zie je dat er wel degelijk een grote mate van gelijkwaardigheid is tussen

man en vrouw. De Bijbel zegt dat de man zijn vrouw moet liefhebben zoals Christus de gemeente

liefheeft. Dat is de hoge standaard die de Bijbel hanteert. Als ik dat vergelijk met de moderne

maatschappij - daar is de vrouw weliswaar geëmancipeerd, maar wordt ondertussen breed gezien als

vooral een lustobject.

De kans is groot dat het vrouwenstandpunt van de SGP vandaag verandert. Ik geloof dat er meer

getuigenis van was uitgegaan als de partij op dit punt geen water bij de wijn had gedaan. Het is nog

steeds mijn SGP, maar wel met meer pijn in het hart."

Voor

Wim van Duijn (48), verpleeghuisarts en SGP-raadslid in Katwijk

'Voor mij is het uitgangspunt: wat zegt de Bijbel. Gods woord is de absolute waarheid. Maar onze

interpretatie is dat niet. Daarin zit de oorzaak van ons meningsverschil. Volgens mij heeft de SGP te

veel vastgehouden aan wat zij nu eenmaal gewend was.

Terecht heeft de SGP een kritische houding tegenover een doorgeslagen emancipatiestreven.

Daarmee bedoel ik een eenzijdig accent op zelfontplooiing ten koste van een goede huwelijksrelatie.

Maar ik denk dat de partij zelf ook is doorgeslagen. Door haar verzet tegen het emancipatiestreven is

er niet kritisch gekeken naar de bijbelse gegevens. Mij werd wel eens verweten dat ik me laat

bepalen door de tijdgeest en 'verlichtingsdenken'. Maar mij gaat het er echt om wat de Bijbel zegt.

Kernpunt in de discussie is de 'scheppingsorde'. In de Bijbel staat dat God eerst de man schiep en

daarna de vrouw. Het is volgens mij onjuist om te stellen dat deze scheppingsordening gaat over de

hele samenleving. Het gaat daar duidelijk over de huwelijksrelatie.

Ik pak de Bijbel er even bij, dat praat makkelijker. Neem 1 Korintiërs 11. Dat is een bijbelpassage die

elke keer opduikt als we spreken over het vrouwenstandpunt. Lees je dat in de context, dan zie je dat

de apostel Paulus de rol van de vrouw heel duidelijk koppelt aan het huwelijk tussen man en vrouw.

Dat kun je niet zomaar doortrekken naar de rol van de vrouw in de hele samenleving. Dat is de kern

van het verschil van inzicht dat voor- en tegenstanders hebben.

Er is nog een reden waarom ik dit standpunt heb. In de Bijbel zijn er ook vrouwen, bijvoorbeeld

profetessen, die door God leidende functies krijgen. Was dat omdat de mannen het lieten afweten?

Welnee, er wordt niet eens een hint gegeven die kant op!

Ik zeg niet: mijn interpretatie is de enige ware manier van interpreteren. Bij de tegenstanders van de

vrouw in de politiek mis ik vaak wel de ruimte om te zien dat er ook serieuze gelovigen zijn die er

anders over denken. Christenen kunnen tot verschillende conclusies komen, zonder dat dit afbreuk

doet aan je geloofwaardigheid.

Je moet voorzichtig zijn om een bepaald standpunt te verabsoluteren tot: dit is wat Gods woord zegt.

Ik vind het bovendien een wonderlijk standpunt dat indruist tegen het wezen van ons gereformeerd

belijden. We belijden als gereformeerden juist dat we feilbaar zijn. Dat betekent dat onze eigen

lezing van Gods woord ook feilbaar is. Dat betekent dat er altijd ruimte moet zijn voor andere

benaderingen.

Eigenlijk is die hele vrouwendiscussie een ondergeschikt punt. Het is zeker niet een van de pijlers

onder de partij. De grondslag van de partij is Gods woord. Onze identiteit is het geloof in de drie-

enige God. De vertaalslag naar concrete politieke standpunten is iets anders. Dat heeft wel een

relatie met de grondslag, maar politieke standpunten zijn geen bouwsteen van de partij. Over

politieke standpunten kun je van mening verschillen, over de identiteit niet.

Ik kan met de Bijbel in mijn hand zeggen dat ik een uitgesproken voorstander ben van de vrouw in de

politiek."

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Religieus

Vrouwen moeten gedurende uw samenkomsten zwijgen. Ze mogen niet spreken, maar moeten
ondergeschikt blijven, zoals ook in de wet staat. Als ze iets willen leren, moeten ze het thuis aan hun
man vragen, want het is een schande voor een vrouw als ze tijdens een samenkomst spreekt. (1 Kor
14:34–35 – NBV)
Galaten 3:28: ‘Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen
één in Christus Jezus.’ Hier is Paulus etnische, sociale, en gender-verschillen zo onbelangrijk gaan
vinden, dat hij ze zelfs bijna opheft, terwijl de verzen in 1 Kor. 14 vrouwen en mannen juist recht
tegenover elkaar plaatsen

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////Hoe moet ik het

volgende zien: In hoofdstuk 27 van Leviticus staat dat een man tussen de 20 en 60 jaar vijftig sikkels
waard is en een vrouw van die leeftijd dertig sikkels. Een jongen van 5 tot 25 jaar is twintig sikkels
waard en een meisje tien. In Deuteronomium 22 wordt gezegd dat een meisje dat huwt en geen maagd
blijkt te zijn, gestenigd moet worden. Over een man die geen maagd blijkt te zijn, wordt niets gezegd.
De man mag de vrouw wegzenden om hoererij, nergens staat dat de vrouw haar man om dezelfde
reden mag wegzenden. Hoe kun je dan nog zeggen dat man en vrouw gelijkwaardig zijn?

Ik kan me voorstellen dat je uit de genoemde teksten concludeert dat er sprake is van
ongelijkwaardigheid van man en vrouw. Nu moeten we voorzichtig zijn om op grond van deze
Schriftgedeelten (en andere teksten) verregaande conclusies te trekken. Als het gaat over de man-
vrouw verhouding dan zien we in de Schrift twee lijnen. De ene lijn beklemtoont het verschil tussen
man en vrouw, terwijl de andere lijn de eenheid onderstreept. In Genesis 1:27 komen deze lijnen
samen. We lezen daar dat God de mens schiep, mannelijk en vrouwelijk schiep Hij hen. Hier wordt
duidelijk het onderscheid aangegeven. Tegelijkertijd lezen we dat de mens naar het beeld van God
geschapen is. Dat geldt zowel man als vrouw. Er is dus een diepere eenheid. Die eenheid wordt later
uitgewerkt door Paulus als het gaat over het huwelijk waarin man en vrouw één zijn in de Heere,
terwijl de man het hoofd van de vrouw is. Op grond van deze Bijbelse lijnen wordt terecht gesteld dat
man en vrouw wel gelijkwaardig zijn maar niet gelijk. Met deze twee woorden willen we recht doen
aan de eenheid en de verscheidenheid.
 
In de wereld die het Oude Testament schildert, zien we met name de verschillen. Maar dat geldt niet
alleen de verhouding man/vrouw, maar dat betreft ook de verhouding koning/onderdaan, enz. De hele
maatschappij was meer dan bij ons bepaald door rangen en standen. Zo vertegenwoordigden mannen
en vrouwen een bepaalde 'economische' waarde. Dat werd niet als discriminerend gezien maar dat
hoorde gewoon bij de invulling van de maatschappelijke orde.

Zo mogen we ook de teksten over de sikkels lezen. We moeten daar niet teveel achter zoeken. Ik heb
in de commentaren er niet veel over gevonden maar een man als R. K. Harrison (Tyndale Old
Testament Commentaries) schrijft het verschil toe aan verschil in fysieke kracht. Er wordt ook verschil
gemaakt tussen kinderen en volwassenen. Dus het heeft niet zozeer met het verschil man/vrouw te
maken.  "Females who were vowed to divine service were appraised at thirty shekels, probably
because they were physically less strong than healthy males. A similar scale applied to persones of
both sexes whose ages ranged from  five to twenty years." De verschillen die gemaakt worden tussen
mannen en vrouwen en ouderen en jongeren hebben vooral met de cultuur te maken van die dagen. In
onze tijd denken wij daar iets anders over en zouden we een andere "scale" hanteren. Denk aan het feit
dat vrouwen soms minder uitbetaald krijgen dan mannen in gelijkwaardige functies. Dat ligt in onze
tijd heel gevoelig.
 
M.a.w. laat je niet in verwarring brengen omdat het lijkt alsof er met 'twee maten' wordt gemeten.
Voor zover dat het geval is, wordt dit ingegeven en gevoed vanuit de cultuur van die dagen. De manier
waarop in onze tijd tegen 'discriminatie' wordt aangekeken mag niet terug geprojecteerd worden op de
Bijbel. Juist tegenover een opdringerig en intolerant drijven van het gelijkheidsbeginsel in onze dagen
hebben we als kerk de opdracht om te laten zien, dat we uitgaan van de gelijkwaardigheid van mensen.
Maar dat laat onverlet dat we niet in alle dingen gelijk zijn. Laten we ons voor die verscheidenheid
niet schamen. Voor verdere studie zou ik je het boek van dr. R. Seldenrijk: "Man en vrouw in de
traditie der eeuwen. Ethische overwegingen bij aspecten van levensstijl", Groen Heerenveen, willen
aanbevelen.
 

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

De vrouw is als een gelijkwaardige partner geschapen. Dat de vrouw uit de rib, nog beter uit de zijde
van de man geschapen is, wijst ook op gelijkwaardigheid. Ze is niet uit het hoofd, dus niet superieur,
ook niet uit de voeten, dus ook niet minderwaardig, maar uit de zijde, als een partner geschapen. De
rib is een heel mooi beeld voor de gelijkwaardige relatie tussen man en vrouw. Arabieren spreken
vandaag nog over een goede vriend als een rib. En dat de vrouw uit de man genomen is, betekent dat
ze van hetzelfde wezen is, niet anders of minderwaardig.
Gelijkwaardigheid betekent ook dat God de mens, man en vrouw, schiep om samen een eenheid te
zijn. “En de Here God bouwde de rib, die Hij uit de mens genomen had, tot een vrouw, en Hij bracht
haar tot de mens. Toen zeide de mens: Dit is nu eindelijk been van mijn gebeente en vlees van mijn
vlees; deze zal ’mannin’ heten, omdat zij uit de man genomen is. Daarom zal een man zijn vader en
zijn moeder verlaten en zijn vrouw aanhangen, en zij zullen tot één vlees zijn” (Gen. 2:23,24). 

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Wetenschappelijk

Antropometrie en spierkracht
Vrouwen zijn lichter (20-25%) en korter (10 tot 12 cm) dan mannen. Mannen bestaan voor ongeveer
15% uit vetweefsel, vrouwen hebben ongeveer 25% vetweefsel. Mannen hebben 40-45% spierweefsel,
vrouwen 25-35%. Verschillen in lengte en spiermassa hebben invloed op de spierkracht die geleverd
kan worden [1].

1. Verschillen in chromosomen
Vanaf de conceptie, het ongeveer 100 biljoen cellen waaruit het lichaam van mannen en
vrouwen bestaat, zijn verschillend. In de mens zijn al zijn cellen mannelijk, het Y-
chromosoom identificeert u. Een enkel Y-chromosoom van de 23 paren waaruit het bestaat,
is voldoende om later mannelijk te worden.

2. Geslachtsdrift
De nieuwste onderzoeken samengesteld door de neuropsychiater Louan Brizendine (2008)
laten zien dat in hersengebieden het mediale pre-optische gebied (APM), waar de zin in
seks, het is 2,5 keer hoger bij mannen dan bij vrouwen. De mens heeft die impuls nodig, niet
alleen om zijn seksualiteit te ervaren, maar ook om de wereld in te trekken, zijn kracht te laten
gelden en te overwinnen, naast vele andere capaciteiten die voortkomen uit seksuele energie
zoals gedrevenheid, moed, moed, creativiteit, initiatief en richting.

5. Uiting van gevoelens

De vrouw externaliseert haar gevoelens, de man neigt ernaar ze te internaliseren en te
relativeren. De vrouw wordt gekenmerkt door haar vermogen om zichzelf uit te drukken, door
te communiceren wat ze denkt en voelt; bij de mens overheerst de houding van stilte en
weinig woorden. De vrouw moet praten over haar conflicten; de man spreekt pas (als hij dat
doet), als hij ze al heeft opgelost. Hij communiceert het woord aan vrouwen; voor mannen de
handeling, als algemene regel. Gelukkig lijken deze trends te veranderen en voelen steeds
meer mannen de behoefte om uit te drukken wat ze voelen, ondanks de rollen en clichés die
de samenleving hen oplegt.
7. Seksualiteit: verschillen tussen geslachten
Bij seks, net zoals de vrouw meer belang hecht aan het voor en na de seksuele handeling, is
de man meer gefocust op het moment van penetratie en orgasme. Op instinctief niveau heeft
de mens meer contact met de zijne seksuele behoefte, terwijl de vrouw meer bij haar
is affectieve behoefte. Wanneer beide behoeften kunnen samenkomen en verstrengelen,
genieten man en vrouw ten volle van seks in relaties.

Zoals bij elk van de zeven beschreven punten, lijdt het geen twijfel dat kweek een invloed
heeft op het markeren van deze verschillen, hoewel hormonale en biologische asymmetrieën
misschien een belangrijke rol spelen.

Wat zijn volgens jullie bewezen verschillen tussen mannen en vrouwen?

Van Vugt is hoogleraar Psychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hij
doet onderzoek vanuit de evolutionaire psychologie naar sociaal gedrag. Hij
analyseert hoe ons brein, dat volgens hem in primitieve tijden is
geprogrammeerd, omgaat met de moderne tijd.

Van Vugt: ‘Hoe dichter een kenmerk of eigenschap bij de voortplanting ligt, hoe
groter de verschillen. Het is natuurlijk duidelijk dat er fysiologische verschillen
zijn zoals lichaamsbouw en het wel of niet kunnen dragen en zogen van
kinderen. Dit uit zich ook weer in andere kenmerken zoals de
warmtehuishouding. Vrouwen hebben het sneller koud omdat het lichaam de
warmte naar de baarmoeder stuurt. En gemiddeld zijn mannen langer en
gespierder dan vrouwen. Ook hebben ze een dikkere schedel. Dit is
waarschijnlijk de uitkomst van seksuele competitie vanaf de menselijke
ontstaansgeschiedenis waarbij de sterkere mannetjes eerder de strijd wonnen.
Mannen hebben gemiddeld ook een hogere seksdrive dan vrouwen, dit komt
doordat er voor vrouwen meer op het spel staat dan voor mannen. In
tegenstelling tot mannen hebben vrouwen een beperkt aantal eieren en beperkt
de tijd om zich voort te planten.
Maar als je vervolgens naar intelligentie gaat kijken, zijn de verschillen miniem,
want dat ligt weer veel verder van de voortplanting af. Wel is er een verschil in
psychologie, zo zien we dat als je vrouwen en mannen een willekeurige foto van
een pasgeboren baby laat zien, vrouwen dopamine afscheiden en mannen niet.
Mannen scheiden alleen dopamine af bij het zien van hun eigen baby.’

Van Vandermassen, filosoof en zelfbenoemd ‘darwinistisch feministe’, verschijnt

in mei het boek ‘Dames voor Darwin’. Daarin betoogt ze hoe darwinisme het
feminisme zou kunnen aanvullen. Dit omdat feministen volgens haar verschillen
tussen mannen en vrouwen niet alleen vanuit een cultureel perspectief zouden
moeten verklaren. Ze is verbonden aan de Universiteit Gent.

Vandermassen: ‘Wat je ziet in cross-culturele studies, maar ook in het

dierenrijk, is dat mannen altijd agressiever zijn dan vrouwen. Moord is echt een
mannenzaak; 95 procent van de moordenaars is man en 79 procent van de
slachtoffers is man.
Wat ook opvalt, is het grote interesseverschil tussen mannen en vrouwen.
Jongens hebben overwegend meer interesse in omgaan met objecten en
vrouwen in het omgaan met mensen. En je ziet dat hoe welvarender een
maatschappij wordt en hoe meer keuzevrijheid er is voor vrouwen, hoe groter de
sekseverschillen in studie- en beroepskeuze worden.’ 

In 'Man Made' doet Sunny Bergman een onderzoek naar de invloed van testosteron op
mannelijkheid. Hoe zit het met testosteron in verhouding tot verschillen tussen vrouwen en
mannen?
Van Vugt: ‘Testosteron ligt bij een man vijf à tien keer zo hoog als bij een
vrouw. Deze stof zorgt ervoor dat mannen fysiek sterker en ook competitiever
zijn. Dit zegt niks over mannelijkheid in die zin dat je door testosteron zowel een
ruige rugbyspeler kunt zijn als een acteur of balletdanser die haantje de voorste
is. En dat de dragqueens hoog scoren op de test is niet heel gek; exhibitionisme
kan een uiting van testosteron zijn. Nu is het zo dat testosteronniveaus zowel bij
mannen sterk en bij vrouwen licht fluctueren. Dus zo’n testosterontest is best
lastig af te nemen, want als de rugbyspelers uit Man Made toevallig net een
wedstrijd hebben verloren dan zou hun testosteron veel lager liggen dan
gewoonlijk. Dat noem je het winnaars- en verliezerseffect. Testosteronniveaus
liggen het hoogst bij mannen tussen de twintig en de 35 jaar, dan moet je
namelijk “concurreren” om een partner. En als mannen vader worden, daalt het
testosteronniveau tijdelijk. Bij vrouwen stijgt het testosteronniveau als ze in de
menopauze komen. Zo komt je oudtante aan haar snorretje. We weten alleen
nog niet wat voor een functie dit heeft.’ 
Vandermassen:  ‘In de baarmoeder worden kinderen blootgesteld aan bepaalde
testosteronlevels, dit niveau werkt door in welk speelgedrag kinderen gaan
vertonen. Uit onderzoek blijkt dat meisjes die in de baarmoeder met een hoger
testosteronniveau te maken krijgen, liever spelletjes doen die we met jongens
associëren. 
Ook lijkt de blootstelling aan testosteron in de baarmoeder invloed te hebben op
je seksuele en genderoriëntatie. Dit is zo’n complex proces dat geen enkele baby
als honderd procent typisch mannelijk of vrouwelijk wordt geboren.’

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Historisch

De vrouw had de taak om gehoorzaam te zijn aan haar man en voor haar man te zorgen. Ze
kookte voor hem. Op zaterdag, als hij vrij was, werkte zij extra hard. Ze maakte het hele huis
schoon, bakte brood, deed alle inkopen voor de week, kleren verstellen en haar gewone
werk zoals voor haar kinderen zorgen kwam er ook bij, zodat de arme vrouw vaak de hele
zaterdag tot laat in de avond bezig was. Als het gezin erg arm was moest de vrouw ook nog
wel eens buitenshuis werk doen om rond te komen. Ze verloor dan echter al het aanzien dat
ze nog had. Vaak werd er daarom gekozen voor thuis, voor geld, klusjes voor anderen te
doen, zoals kleren naaien of schoonmaken.

De man moest zijn vrouw financieel onderhouden en haar beschermen. Hij moest haar van
al het nodige voorzien; voeding, onderdak, kleding, geneesmiddelen. De man gaf zijn vouw
huishoudgeld, daar moest ze zelf alle boodschappen van doen. Hij werkte buitenshuis voor
dit geld. De man moest eigenlijk ook zijn kinderen opvoeden, maar had daar geen tijd voor
zodat die taak bijna helemaal voor de vrouw was.

De vrouw woonde in haar man’s huis. Ze leefde van het geld dat haar man verdiende.
Meestal had ze zelf nauwelijks bezittingen, maar was alles ook van haar man. Ze was zelf
als een bezit van haar man. Als er sprake was van een scheiding kreeg de vrouw niks. Een
enkele keer waren man en vrouw niet in gemeenschap van goederen getrouwd en had ze
haar eigen geld. Dit geld was dan meestal van een erfenis. Pas na 1857 was het mogelijk
voor een vrouw om een deel van haar man’s bezittingen te krijgen na een scheiding. Als de
man wilde verhuizen moest zijn vrouw met hem meegaan, als de nieuwe woonplaats
tenminste bij hun sociale positie paste.
De man was degene die zijn gezin moest onderhouden, dus de man moest de baas zijn. De
man was ook in de positie om zijn vrouw een draai om de oren te geven als zij iets deed wat
hem niet aanstond. Vrouwen hadden er niks tegen in te brengen en als ze er problemen mee
hadden, moesten ze maar bij die man weg gaan, maar dan hadden ze niks meer en gingen
dan vaak het klooster in. Hij nam goede beslissingen en mocht doen wat hij wilde, zolang het
bij zijn status en algemene gedragsregels van de gemeenschap paste.

De vrouw werkte niet. Het was een grote schande voor een vrouw om te werken. Bepaalde
dingen zoals voor een ander schoonmaken of koken kon wel onbeschaamd gedaan worden.
Net zo als voor andermans kinderen zorgen of kleren naaien. Maar dit waren dan ook typisch
‘huisvrouw werkjes’
De man werkte buitenshuis. Veel mannen werkten in een fabriek. De mannen van een
hogere klassen hadden natuurlijk ook belangrijker werk. Die bezaten zelf een fabriek of
ander bedrijf en hadden mannen van lagere klassen voor zich werken.

De vrouw was een gevoelig ‘schepsel’ dat bescherming nodig had van anderen. Een vrouw
had niet het karakter om te werken. Eigenlijk waren vrouwen slecht, want het was de vrouw
die schuld had aan de zonde. Dat was ook de reden dat ze zich helemaal aan haar man
moest onderwerpen.

De man was leidinggevend en overheersend.

Van ongeveer 1500 tot ongeveer 1650 vonden er in Nederland veel heksenvervolgingen plaats.

Mannen en voornamelijk vrouwen werden beschuldigd van hekserij en in het ergste geval
veroordeeld tot de brandstapel. Ze zouden dan levend verbrand worden.
Veel vroedvrouwen, verpleegsters of andere mensen in de geneeskunde verloren hun baan.
Vroedvrouwen konden namelijk makkelijk baby’s offeren en mensen in de geneeskunde wisten
hoe ze mensen konden vergiftigen.
Als een vrouw beschuldigd was van hekserij, gebeurde er vreselijke dingen met haar.
Naar schatting zijn er in Europa zo’n vijftig- tot zestigduizend mensen als heks vermoord en 75 tot 80
procent daarvan was vrouw. Deze sterke associatie van hekserij met vrouwen
heeft historische wortels. Dat vrouwen minderwaardig waren aan mannen
en door de zwakheid van hun vlees gemakkelijker te verleiden zijn, is een
denkbeeld dat men reeds aantreft zowel in de Bijbel als in de antieke
Griekse en Romeinse cultuur. Vrouwen waren dan ook, in de ogen van de
vervolgers, gevoeliger dan mannen voor de misleidingen en verleidingen
van de duivel. De eerste die gebruikmaakte van dergelijke argumenten om
het overwicht van vrouwelijke heksen uit te leggen was de 15e-eeuwse
dominicaanse theoloog Johannes Nider. Later in diezelfde eeuw verscheen
de schandelijke misogyne verhandeling over heksenvervolging, de Malleus
Maleficarum (de Heksenhamer), waarin het volgende te lezen stond:

"Alle hekserij komt voort uit vleselijke lust, die bij vrouwen onverzadigbaar is."

Helemaal griezelig is het te bedenken dat deze wijsheid die hekserij in

verband bracht met vrouwen ontsproot uit de rangen van geleerde,
kerkelijke autoriteiten. Na het verschijnen van dit handboek voor
vervolging en ondervraging van heksen, steeg het aantal van hekserij
beschuldigde vrouwen schrikbarend.
Hoewel de schaarse overgebleven verslagen van de eerste
heksenprocessen weinig gegevens bevatten, waren het in de periode
tussen 1300 en 1350 blijkbaar vooral mannen die werden beschuldigd
(naar schatting 70 procent). Dat veranderde echter vrij snel. In de tweede
helft van de 14e eeuw daalde hun percentage naar ca. 42 procent, terwijl
vrouwen nu met ongeveer 58 procent de meerderheid vormden. In de
eerste helft van de 15e eeuw steeg het aantal vrouwen in
heksenprocessen al tot 60 à 70 procent. Dit had niet meteen te maken met
een door de overheid georganiseerde vervolging. Het was meer een soort
'natuurlijke' ontwikkeling, waarbij over heel vroegmodern Europa vrouwen
van hekserij werden beschuldigd. Het waren voornamelijk vrouwen die
geassocieerd werden met de praktijk van alledaagse volksmagie. Zij traden
immers vaak op als (magisch) genezer, met bezweringen en kruiden, en
dat maakte hen nu verdacht. Ziekten van het vee, het mislukken van de
oogst, stormen en ongelukken werden hoe langer hoe meer
toegeschreven aan schadelijke magie door vrouwen.