Je bent ‘officieel’ niet

te oud, maar die baan

is voor een ander
Leeftijdsdiscriminatie ‘Je bent jong’, of ‘je bent een
starter’ – in tienduizenden vacatureteksten stond vorig
jaar een verwijzing naar leeftijd. „We verwachten dat
burgers tot hun 68ste werken, maar intussen worden ze na
hun 55ste niet meer serieus genomen”, zo ervoer de 61-
jarige Ben.
 Boris Lemereis

9 juli 2020 om 19:11

Leestijd 4 minuten
Illustratie Stella Smienk

Zes jaar lang verstuurde hij sollicitatiebrieven. Opgeteld zo’n vijftig tot honderd, schat de 61-
jarige jurist Ben. Toch werd hij slechts drie keer uitgenodigd voor een gesprek. De officiële
redenen voor afwijzing? „Meestal algemeenheden, zoals dat er een geschiktere kandidaat
gevonden was.” De vermoedelijke reden voor afwijzing: zijn leeftijd.
Natuurlijk vermeldden werkgevers niet expliciet dat het om zijn leeftijd ging, zegt Ben, die
inmiddels een baan heeft gevonden en daarom niet met zijn achternaam in de krant wil. Vaak
was het tussen de regels door te lezen. Tijdens een van de zeldzame sollicitatiegesprekken,
voor een functie als leidinggevende, kreeg hij de vraag of hij ‘er wel zin in had’. Want hij had
al ‘zoveel leiding gegeven’, en solliciteerde nu bij een start-up. Hij kreeg de baan niet.

Leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt is een hardnekkig probleem. Uit recent onderzoek

van het College voor de Rechten van de Mens bleek dat vorig jaar in vele tienduizenden
vacatureteksten verwijzingen naar leeftijdswensen stonden. Dat is in strijd met de Wet gelijke
behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid. Het onderzoek werd uitgevoerd door met een
algoritme 3,1 miljoen vacatureteksten te scannen op formuleringen die een verwijzing naar
leeftijd bevatten.

Zo’n verwijzing naar leeftijd kan direct of indirect zijn. Denk aan expliciete formuleringen als
‘je bent jong’ of ‘tussen de twintig en dertig jaar oud’. Of bijvoorbeeld het meer indirecte
‘voorkeur voor een student’, ‘je bent een starter’ of ‘je hebt maximaal drie jaar werkervaring’.
Verreweg de meeste leeftijdsverwijzingen in vacatures hebben een uitsluitende werking op
oudere werkzoekenden, concludeerde het College.

Dat sluit aan bij onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) van april dit jaar,
waaruit blijkt dat leeftijdsdiscriminatie de meest ervaren discriminatievorm is bij het zoeken
naar een baan. De discriminatie wordt vooral ervaren door werkzoekenden van boven de 55
jaar.

Lees ook deze column van Ben Tiggelaar: Het schandaal van leeftijdsdiscriminatie

Veel ouderen op de arbeidsmarkt

„Jarenlang hadden we een arbeidsmarkt met relatief veel jongeren en weinig ouderen”, zegt
Joop Schippers, hoogleraar arbeidseconomie aan de Universiteit Utrecht. Als een oudere
werknemer stopte, werd hij logischerwijs vervangen door een jongere. Die waren er immers
in overvloed.

Maar de arbeidsmarkt is in relatief korte tijd sterk veranderd. Nu zijn juist relatief veel 55-
plussers actief op de arbeidsmarkt. Dat móéten ze ook zijn. Schippers: „Het zijn allang niet
meer de jaren zeventig en tachtig. Toch hebben veel HR-managers nog steeds het beeld van
hun vader of grootvader in hun hoofd, die op zijn zestigste stopte met werken. Je ziet dat de
praktijk achter de werkelijkheid aan loopt.”

De vooroordelen blijven hardnekkig: oudere werknemers zouden minder flexibel zijn,

langzamer werken, minder vitaal zijn. Vaak onterecht, vindt Schippers. „Ja, iemand van 18
loopt ongetwijfeld sneller de trap op dan iemand van 62. Maar de vraag is: hoe relevant is
zo’n criterium voor de functie? Zeker nu lichamelijk werk steeds minder relevant wordt door
automatisering.”

Voor jurist Ben was de maat vol toen hij bij een overheidsinstelling solliciteerde. „Ze waren
op zoek naar een jurist met een specialisatie in privacy. Het sloot perfect aan bij mijn profiel:
ik heb meer dan dertig jaar ervaring op dat vlak en heb alle vereiste certificaten op het gebied
van privacy. De functie was iets onder mijn niveau, maar dat maakte mij niet uit.”

Het is zelden of nooit te bewijzen dat je puur om je leeftijd bent afgewezen, omdat je nooit
zelf in de keuken kunt kijken

Ben (61) jurist

Hij kreeg een brief terug dat hij niet op gesprek mocht komen, omdat iemand „met meer
ervaring” was gevonden. „Het was duidelijk een standaardbrief. Dat was frustrerend. Ze
hadden van alles in die brief kunnen zetten. Vonden ze me overgekwalificeerd? Prima. Paste
ik niet in het team? Oké. Maar de kans leek me klein dat ze écht iemand hebben aangenomen
die meer ervaring had.” Toen hij op de website van de instelling ook nog zag dat in een
vacaturezoeker geen leeftijd van boven de 55 kon worden ingevuld, besloot hij een klacht in
te dienen bij een regionaal antidiscriminatiebureau.

Omdat de overheidsinstelling bleef volhouden dat écht een beter gekwalificeerde kandidaat
was gevonden, kon het antidiscriminatiebureau er geen zaak van maken. Ben: „Dat is het
lastige. Het is zelden of nooit te bewijzen dat je puur om je leeftijd bent afgewezen, omdat je
nooit zelf in de keuken kunt kijken.”
Lees ook dit interview met hoogleraar communicatiewetenschap Martine van Selm: ‘Geef een reëler
beeld van vijftigplusser’

Topje van de ijsberg

Adriana Van Dooijeweert, voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens, bevestigt
dat. Volgens haar is vermoedelijk in het hele wervings- en selectieproces sprake van
leeftijdsdiscriminatie, nog meer dan een onderzoek naar vacatureteksten kan aantonen. Van
Dooijeweert: „We denken dat dit nog maar het topje van de ijsberg is.”

Ze verwijst naar de resultaten van experimenten met anoniem solliciteren, waarin ook de
leeftijd onzichtbaar was gemaakt. „Daaruit bleek dat mensen die anders geen kans hadden
gekregen, op een eerste gesprek mochten komen. Ze kregen echter niet vaak een baan.”

Het doet veel met mensen, zegt Van Dooijeweert. „Je wordt afgewezen op grond van iets
waar je niks aan kunt doen. Een deel stopt na een tijd met solliciteren, in het ergste geval kan
dat tot armoede of psychische schade leiden.”

Jurist Ben vult aan: „Het is deprimerend, je voelt je aan de kant geschoven. We verwachten
dat burgers tot hun 68ste werken, maar intussen worden ze na hun 55ste niet meer serieus
genomen.”

De huidige economische neergang kan een tijdelijk versterkend effect op

leeftijdsdiscriminatie hebben, zegt hoogleraar Schippers. „Op een ruimere arbeidsmarkt zijn
werkgevers minder geneigd tot experimenteren. Niemand zegt nu ‘laten we eens iemand van
62 aannemen’, als dat de afgelopen jaren niet ook gebeurde.”
Toch verwacht Schippers dat de positie van oudere werknemers op de langere termijn juist
sterker zal worden. „Nog steeds is de verwachting dat de economie zich in de richting van een
structureel tekort aan werknemers ontwikkelt. Het gevolg zal een herwaardering van oudere
krachten zijn. Je ziet nu al dat oudere werknemers de vraag krijgen terug te komen in sectoren
die gekenmerkt worden door krapte, zoals de zorg en het onderwijs.”

Het is volgens Schippers vooral een kwestie van tijd. „Veel werkgevers zeggen nu nog: ‘We
nemen geen oudere werknemers aan, zo doen we dat hier nou eenmaal.’ Diezelfde redenering
heeft er ook voor gezorgd dat er lang geen vrouwen voor bepaalde functies werden
aangenomen. Het heeft best een tijd geduurd voordat bij veel bedrijven ‘m/v’ in vacatures
stond. Het mooist zou zijn als er in de toekomst ook bij zou staan: leeftijd speelt geen rol.”