T.C.

BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK

EMİSYON ENVANTERİ
NASIL HAZIRLANIR

1
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON ENVANTERI
• Bir ülkenin emisyon envanteri
2 bileşenden oluşmaktadır.

2
* UNFCCC : United Nations Framework Convention on Climate Change
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON ENVANTERI
Ulusal Emisyon Envanter Raporu
• Metodolojiler
• Veriler (tahminler ve derlenenler)
• Emisyon Faktörleri ve seçilme rasyonelleri
• Belirsizlikler
• QA/QC (kalite uygunluk ve kontrol)
• Yeniden Hesaplamalar
3
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON ENVANTERI
CRF Tabloları
• IPCC kategorilerine göre
emisyonlar
• Özet tablolar ve sektörel
toplamlar
• Referans yaklaşımlar
• Anahtar Kaynaklar
• Yeniden Hesaplamalar
• Tamlılık ve uyumluluk
• Eğilimler (zaman serisi)
4
*IPCC : Intergovernmental Panel on Climate Change (Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli)
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON ENVANTERI
• Hazırlanan tüm dosyalar (CRF+NIR) Birleşmiş Milletler İklim
Değişikliği Sekreteryasına sunulur.

* NIR : National Inventory Report 5

T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON ENVANTERI
Çalışmalarda;
• Şeffalık
(transparency)
• Uygunluluk
(Consistency)
• Doğruluk (Accuracy)
• Tamlılık
(Completeness)
• Kıyaslanabilirlik

6
* TACCC kuralı
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON ENVANTERI
Rehber Dökümanlar

• IPCC Dökümanları
(V1, V2, V3)

• İyi Uygulama Rehberi

(GPG, 2000)

7
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON ENVANTERI
Emisyon envanteri hazırlarken,
• Kimyasal ve Fiziksel olarak hangi kirleticilerin
olduğuna
• Hangi coğrafi bölgenin kapsanacağı (ülke
sınırları içerisinde kalan tüm bölgeler dahildir).
• Kurumsal sorumluluklar
• Zaman (kirleticilerin serileri ve plan)
• Ülke sınırları içerisinde emisyona sebebiyet
veren faaliyetler
belirlenmelidir.

8
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
IPCC YAKLAŞIMI – (VERİ)
• Faaliyetlerin belirlenmesinden sonra bu konudaki üretim
ve tüketim bilgileri ilgili verileri derleyen kurumlardan,
coğrafi kapsam sınırları içerisinde derlenmelidir.
• Verilerin birbirini çek etmesi önemlidir.
• Doğruluğu arttırmak için resmiyetin olması zorunludur.
• Veri derlerken öncelikler ve referanslar dikkate
alınmalıdır.
• Uzman tahminleri ve sektörel uzmanların çalışmaları
yapması gereklidir.
• İyi bilgisayar kullanılmalıdır, (özellikle EXCEL iyi
bilinmelidir.)
• Daha iyi verileri, zaman serisi olarak elde etmek için
çalışılmalıdır.
9
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
IPCC YAKLAŞIMI – (METODOLOJİ)
Özellikle elde edilebilecek verilere göre
secilebilecek metodolojiler
• Tier 1 (T1): en basit yöntem, direk olarak üretim
ya da tüketim verilerinin EF ile çarpılması
anlamına gelir
• Tier 2 (T2) ve Tier 3 (T3): farklı kaynaklar için
değişkenlik göstermesine rağmen, daha ülkeye
özel ve nokta bazlı detay emisyon hesaplarıdır.
Teknoloji tipleri, ürün ve tüketim detayları, ölçüm
sonuçları ile desteklenen detay bir hesaptır.

10
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
IPCC YAKLAŞIMI - (METODOLOJİ-EF)

• Veriler derlenip, değerlendirildikten ve öncelikler

belirlendikten sonra, uygun Emisyon Faktörleri (EF)
seçilmelidir.
• Eğer gerekiyorsa, bu konuda Ülkeye Özel EF oluşturmak
için ölçümler ve çalışmalar yapılmalıdır. (Tier 2 / Tier 3
yaklaşımları)
• Eldeki veriler ve emisyon faktörleri çarpılarak ve uygun
çevrimler yapılarak en basit kategorideki emisyonlar
hesaplanmalıdır.

11
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
IPCC YAKLAŞIMI – (SYSTEM)
Emisyon Envanterleri bir sistem bütünü içerisinde
üretilmelidir.
• Yapıcı bir yaklaşımla, eksikliklerin görüldüğü ve
tamamlamak için çalışıldığı,
• Her türlü dokumantasyon ve hesaplama detaylarına
sahip ve yeniden hesaplanmasına imkan sağlanan bir
yapıda olan,
• Plan dahilinde, zamanlı ve denetlenmeye açık (sorumlu
kuruluşlar tarafından)
• Baz yıl ve en son yıl (bulunulan yıl – 2) emisyonlarının
bulunduğu,
• TACCC kuralının uygulandığı bir sistem olmalıdır.

* TACCC 12
: Transparent, Accurate, Complete, Consistent, Comparable
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
IPCC YAKLAŞIMI – (DOKÜMANASYON)
Yapilan her çalışma,
• veriler,
• emisyon faktörleri,
• analizler ve
• Tüm sonuçlar
Şeffaflığa uygun şekilde dökümante edilerek
ilgili kurumlar tarafından saklanmalıdır.

13
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
IPCC KATEGORILERI
Altı başlık altında direk (CO2, CH4, N20, F
gazları) ve indirek (NOX, CO, NMVOC, SO2)
seragazı emisyonlarını hesaplanmasını
kapsamaktadır.
• Enerji
• Endüstriyel Prosesler
• Çözücü ve diğer ürün kullanımı
• Tarımcılık
• Arazi Kullanımı ve Arazi Kullanım Değişikliği
• Katı Atık

*NMVOC : Non-methane volatile organic compounds 14

T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON HESAPLAMALARI –
ENERJİ – CO2
• Yanma kaynaklı emisyonlar, yakıt
içeriğinin açığa çıkmasıyla meydana gelir.
Bu nedenle ulusal emisyon tahminleri yakıt
miktarına ve yakıtın karbon içerik
yüzdesine dayandırılır. CO2 emisyonu,
tüketilen yakıt miktarı IPCC’nin önerdiği
emisyon faktörü ve çevrim faktörü
kullanılarak hesaplanmaktadır.

15
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON HESAPLAMALARI –
Örnek 1: ENERJİ – CO2
Tüketilen yakıt miktarı, Denge tablolarındaki
• Birincil yakıtların üretim miktarları,
• İthal edilen birincil ve ikincil yakıt miktarları,
• İhraç edilen birincil ve ikincil yakıt miktarları,
• Yakıt stoklarındaki net artış ve azalışlar kullanılarak
hesaplanmaktadır.

CO2 emisyonu= Tüketilen Yakıt Miktarı (birim) * Çevrim

Katsayıları (TJ/birim) * Emisyon Faktörleri (yakıt tipine
göre değişir) * Verimlilik Katsayısı (0,95-0,99) * CO2
Çevrim Katsayısı (44/12)

16
T.C. BAŞBAKANLIK
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK
EMISYON HESAPLAMALARI –
Örnek 2: Anız Yakma
Tarımsal atıkların %40’ı gelişmekte olan, ülkelerde açıkta
yakılmaktadır. Hesaplama Yöntemi;
• Yakılan ekin artıklarının en önemli olanları belirlenir,
• Yıllık ekin üretimi,
• Artık / Ekin miktarı oranı,
• Kuru madde oranı,
• Alanda yakılan miktarın oranı,
• Oksidasyona uğrayan miktar,
• Her atığın karbon oranı,
• Azot/Karbon oranı,
• Karbondan, karbondioksit ve karbon monoksit ve azotdan
azotoksitler ve N2O’ya geçmek için çevrim faktörleridir.
17