İÇİNDEKİLER

A. GİRİŞ............................................................................................3
İÇME VE KULLANMA SUYU NE DEMEKTİR?.........................3
B. GELECEĞE YÖNELİK UYGUN NÜFUS TAHMİNİN
YAPILMASI.........................................................................................6
B.1. Aritmetik Artış Metodu..........................................................6
B.2. Geometrik Artış Metodu........................................................6
B.3. İller Bankası Metodu..............................................................7
C. BÖLGEYE AİT ÖZELLİKLER...................................................8
a) Debi.......................................................................................8
b) KOİ.......................................................................................9
c) Renk......................................................................................9
d) Koku.....................................................................................9
e) Bulanıklılık...........................................................................9
f) Koliform................................................................................10
C.1. NÜFUS HESABI..................................................................11
C.2. BİRİM SU SARFİYATI.......................................................12
C.3. GELECEKTEKİ SU İHTİYACININ HESAPLANMASI...13
C.4. BİRİKTİRME HAZNESİ......................................................17
C.4.1 Biriktirme Haznesinin Faydaları.....................................17
C.4.2 Biriktirme Haznelerinde Meydana Gelebilecek Zararlar 18
C.4.3 Boyutlandırma..................................................................18
C.5. HAVALANDIRMA............................................................20
C.5.1. Havalandırma Ünitesi Hesaplamaları.............................21
C.6. HIZLI KARIŞTIRMA.........................................................26
C.6.1. Boyutlandırma..............................................................27
 C.7. YAVAŞ KARIŞTIRMA.....................................................29
C.7.1. Boyutlandırma..................................................................29
C.8. ÇÖKTÜRME........................................................................39
C.8.1 Boyutlandırma...................................................................40
C.9. FİLTRASYON........................................................................43
C.9.1. Boyutlandırma..................................................................44
C.10. DEZENFEKSİYON...........................................................46
C.10.1. Dezenfektan Maddeler...................................................47
C.10.2. Boyutlandırma...............................................................47
KAYNAKLAR...................................................................................50

2
*
 A. GİRİŞ

İÇME VE KULLANMA SUYU NE DEMEKTİR?

Genel anlamda su; hidrojen ve oksijen elementlerinden oluşan gaz, katı ve sıvı halde
bulunabilen molekül olarak tanımlanmaktadır:

H2 + ½O2 → H2O + 58 Kcal/m

Bir diğer tanıma göre su; normal sıcaklık ve basınç altında sıvı halde bulunan renksiz,
kokusuz ve tatsız madde olmaktadır. Bunun yanında, insanların yaşamsal aktivitelerini yerine
getirebilmesi için içtikleri ve diğer gereksinimlerini karşıladıkları suya ise içme ve kullanma
suyu denilmektedir.

Kişi başına düşen içme ve kullanma suyu miktarının ülkelerin, kentlerin hayat standardı ile
paralel olduğu düşünüldüğünde, çağdaşlaşma yolunda su kullanımının önemi ortaya
çıkmaktadır. Gelişmemiş ülkelere bakıldığında, içme suyuna bağlı hastalıkların ve ölümlerin
yaygın olduğu görülmektedir. Doğada bulunan su kaynakları bazı istisnalar dışında içme ve
kullanma ihtiyaçları için doğrudan doğruya kullanmaya uygun değildir. Bu yüzden suların
arıtma işleminden geçirilmesi gerekir. İçme suyu arıtma tesislerinde 3 temel prensip vardır:
Suyun fiziksel ve estetik kalitesinin sağlanması, bulunması muhtemel zehirli veya sağlığa
zararlı maddelerin giderilmesi, sudaki hastalık yapan (virüslerin, bakterilerin v.s.)
mikroorganizmaların etkisiz hale getirilmesidir.

Uluslararası kuruluşlar bu durumu değerlendirerek içme suyu ile ilgili başta Dünya Sağlık
Örgütü (WHO) olmak üzere çeşitli Avrupa ülkeleri ve Türkiye’de de belirli standartlar
oluşturulmuştur.

Türkiye ‘de arıtılmış su kalitesi TSE Standartlarında İçme Suyu Kullanım Amaçlı Su Kalitesi
Kararnamesinde belirlenmiş şartlara uygun olmalıdır. Arıtılmış su kalitesi için aşağıda
belirtilen tüm parametre limitleri TS 266 (2005) ‘te gösterilmiştir.

3
*
 İÇME SUYU KALİTE STANDARTLARI
Parametre Birimi Dünya Sağlık Avrupa İnsani Tüketim Amaçlı
Örgütü Birliği Sular
(WHO) (EPA) Hakkındaki Yönetmelik
Değerleri (TS266)
Kimyasal Parametreler
1-Bor mg/L - - 1
2-Florür mg/L 1,5 1,5 1,5
3-Siyanür mg/L 0,05 - 0,05
4- Kadmiyum mg/L 0,005 0,005 0,005
5- Alüminyum mg/L 0,2 0,2 0,2
6-Klorür mg/L 200 250 250
7-Sülfat mg/L 200 250 250
8-Demir mg/L 0,1 0,2 0,2
9-Mangan mg/L 0,5 0,05 0,05
10-Bakır mg/L 1,5 2 2
11-Kalsiyum mg/L 200 - -
12-Magnezyum mg/L - - -
13-Serbest Klor mg/L - - 0,5
14-Nitrat mg/L 50 50 50
15-Nitrat azotu mg/L - - -
(NO3-N)
16-Nitrit mg/L - - 0,5
17-Nitrit Azotu mg/L - - -
(NO2 -N)
18-Amonyum mg/L 0,05 0,5 0,5
19Amonyum azotu mg/L - - -
(NH4-N)
20-Organik madde mg/L - - -
21-Toplam sertlik mg/L 500 - -
(CaCO3)
FİZİKSEL / FİZİKO KİMYASAL PARAMETRELER
Görünüm Tortusuz Tortusuz Tortusuz
Renk Pt-Co 50 - 20
Bulanıklık NTU 5,0 4,0 5,0
pH 6,5-8,5 6,5-9,5 6,5-9,5
İletkenlik µs/cm 2500 2500 2500
Tuzluluk ppt - - -
TDS(Toplam çöz. mg/L 1000 - -
Mad.)
Sıcaklık ℃ 12-25
MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER(PARAMETRİK DEĞER SAYI/ml)
Coliform 100ml 0 0 0
Fecal coliform 100ml - - 0
Escherichia coli 100ml - - 0
Tablo 1: İçme Suyu Kalite Parametreleri

4
*
 B. GELECEĞE YÖNELİK UYGUN NÜFUS TAHMİNİN YAPILMASI
Su temini ve kanalizasyon arıtma tesislerinin boyutlandırılmasında kullanılacak debi,
tesisten ihtiyacını karşılayacak nüfus ile kişi başına bir günde kullanılan su miktarının
çarpılması ile bulunabilir. Bunu için söz konusu yerleşim merkezinin proje süresi sonundaki
nüfusunun mümkün olduğu kadar doğru olarak tahmin edilmesi gerekir. Yerleşim
merkezlerinin gelecekteki nüfuslarını hesaplamaya yarayan metotlar şunlardır:

B.1. Aritmetik Artış Metodu

Toplum nüfusunun birim zamandaki artışının zamanla sabit kaldığı kabul edilen bu
metotta birim zamandaki nüfus artışı Ka=dN/dt şeklinde ifade edilebilir.
N2 t2

∫ dN = Ka ∫ dt
N1 t1
eşitliği elde edilir. Burada t1 ve t2 nüfus sayısının yapıldığı yılları, N1 ve N2 ise bu yıllardaki
(N 2−N 1)
KA= ( t −t )
2 1

nüfusu gösterir. Nüfus artış hızı;

KA = Aritmetik nüfus artış hızı. N = Nüfus. t =Yıl

B.2. Geometrik Artış Metodu

Nüfusun birim zamandaki artışının toplum nüfusu ile orantılı olduğu kabul edilen bu
metotta nüfusun birim zamandaki değişimi:
dN
dt = Kg
* N nüfus artış hızı
KG=Geometrik
N2
dN
∫ N
=
N1

N2 ln ⁡(N 2)−ln ⁡(N 1 )

ln N = Kg * (t1 - t2) Kg = t 2−t 1
1

5
*
B.3. İller Bankası Metodu
Yürürlükte olan İller Bankası İçme Suyu Talimatnamesine göre yerleşim
merkezlerinin içme suyu ve kanalizasyon projelerinin hazırlanmasında esas olan gelecekteki
nüfusları şu şekilde hesap edilir: NY

Ny
(√
Ç= a

Ne )
−1 * 100

Ç: Nüfus artış yüzdesi

Ne: Eski nüfus (eski yıllardaki herhangi bir nüfus sayımı)
Ny: Son nüfus sayımı
a: Yeni ve eski olarak ifade edilen nüfus sayımları arasındaki yıl farkı

Ç > 3 ise Ç = 3 alınır

1 ≤ Ç ≤ 3 ise Ç için bulunan değer alınır.
Ç < 1 ise Ç = 1 alınır.

6
*
 C. BÖLGEYE AİT ÖZELLİKLER
N2006 =28213 Kişi

N2013=28213 + (28213 * 0,23)

N2013 =34702 Kişi

PARAMETRE DEĞERLER TS 266 ya göre

Sıcaklık ( oC ) 18 12-25
pH 5.3 6,5-9,5
Renk (Pt-Co) 85 20
Bulanıklık (NTU) 40 5,0
Çözünmüş Oksijen (mg/L) 2,6 5-7
Demir (mg/L) 0,45 0,2
Mangan (mg/L) 0,42 0,05
CO2 (mg/L) 12 15-18
Klorür (mg/L) 165 200-600
Sülfat (mg/L) 95 250
Nitrat(mg/L) 46 20-45
Toplam Organik Madde 3,5
2,6
(mg/L)
0-5 Fr çok yumuşak su
5-10 Fr yumuşak su
Sertlik
39 10-20 Fr orta sert su
(Fransız Sertliği)
20-30 Fr sert su
>30 Fr çok sert su
Tablo 2: Ham Suyun Özellikleri

Yukarıdaki tabloda arıtılacak suyun değerleri ve TS 266 ya göre değerler karşılaştırılmıştır.

Tesis çıkış suyunun standartları sağlaması için çeşitli birimleri tasarlamak gerekmektedir.

Buna göre:

a) Debi
Nehrin minimum, ortalama ve maksimum debileri arasında çok büyük farklar
mevcuttur. Bu debiler ihtiyacımız olan debiden büyük olmalarına rağmen debi salınımlarını
dengelemek için bir biriktirme haznesi yapılması gereklidir. Biriktirme haznesinin diğer
yararları iri danelerin çökelmesini sağlamak, çözünmüş oksijen miktarını artırmak, su
sertliğini ve kısmen BOİ’ yi azaltmak, koku, tat, renk açısından iyileşme sağlamak, koliform

7
*
ve patojen mikroorganizma sayısını düşürmek olarak sayılabilir. Böylece hem suyun kalitesi
dengelenmiş olacaktır hem de nehirdeki kirletici konsantrasyonlarının aniden çok artması
halinde hazneye giriş durdurularak su ihtiyacı etki geçinceye kadar buradan sağlanabilecektir.
Tüm bu sebeplerden ötürü bir biriktirme haznesini yapılacaktır ve bekleme süresi 15 gün
olarak seçilebilir.

b) KOİ
KOİ içme sularında kirletici bir parametedir. İçme suyunda organik madde
bulunmamalıdır. KOİ’nin %60 oranında giderimi için hızlı karıştırma ve yumaklaştırma
birimleri yapılmalıdır. Daha sonra filtrasyon ile organik maddelerin okside olması sağlanabilir
ve KOİ daha fazla düşürülebilir.

c) Renk
Renk parametresi suda organik ve inorganik çeşitli maddelerin bulunmasıyla oluşur.
Bunların da çoğunluğu hümik asitler gibi doğal maddelerdir. Renk gideriminde kimyasal
oksidasyon ile bu bileşiklerin tümü değil, sadece görünür ışığı absorblayan grupları
parçalanır. Klor, ozon ve klordioksit ile yapılan oksidasyondan sonra pıhtılaştırma,
yumaklaştırma ve filtrasyon işlemleri ile renk giderimi tamamlanır.

d) Koku
Koku kaynakları inorganik ve/veya organik olabilir. Biyolojik aktivite sonucu oluşan
inorganik gazlardan ikisi H2S ve amonyaktır. Organik koku veren bileşiklerin çoğu azot ve
sülfür içeren organik maddelerin anaerobik ayrışması sonucu oluşur. Ayrıca organik asitler,
aldehit ve ketonlar da koku veren organik bileşikler arasında sayılabilir. Koku kontrolünde de
en uygun ve etkili yöntem klorla kimyasal oksidasyondur. Çok şiddetli olmayan koku
oluşumlarında havalandırma da kullanılabilir. KmnO4 ve ozon da kullanılmaktadır.

e) Bulanıklılık
Işığın sudaki askıda katı maddeler tarafından absorblanması doğal sularda
bulanıklılığın sebebidir. Askıda katı maddenin bir göstergesidir ancak birebir karşılığı
değildir. Bulanıklılık estetik yönden istenmeyen bir parametredir. Arıtmada ve filtrasyonda
sorunlar oluşturur. Işık geçirgenliğini azaltarak fotosentezi engeller ve zararlılara tutunma
ortamı sağlar. Kimyasal çöktürme ile giderilir.

8
*
 f) Koliform
Patojen mikroorganizmaları temsil eden kollektif bir parametredir. Dezenfeksiyon ile
giderilir.

Tablo 3: İçme sularına uygulanan temel işlemlerin giderdikleri etkiler.

Not: + İşareti arttıkça verimin arttığı anlaşılmalıdır. + + + + Verim çok iyi, 0 etkisi yok
anlamındadır.

1. Eğer pH yüksekse ilave olarak kireçle muamele yapılır.

2. Kimyasal Çökeltme ile birlikte.
3. Bulanıklığın fazla olması halinde filtre çok çabuk tıkanır.
4. Klorofenol tadı dahil değil.
5. Eğer kırılma noktası klorlaması yapılır veya klorun alınmasından sonra süper
klorinasyon
6. tatbik edilirse
7. Çok kesif bir koku ve tadın mevcut olması halinde 5. tatbik edilemezse.
8. Bazı koagülantlar karbonatı sülfat haline çevirir.
9. Karbondioksitin uzaklaştırılması halinde
10. Koroziflik düşükse oksijen ilavesi sebebiyle.
11. Bazı koagülantlar CO2’yi serbest bırakır.
12. Yüksek pH değerlerinde bazı metaller reaksiyona girdiğinde değişkendir.
13. Havalandırmadan sonra.
9
*
C.1. NÜFUS HESABI
İller Bankası Metodu kullanılarak aşağıdaki hesaplamalar yapılmıştır. Buna göre:

N2006 =28213 Kişi. 0

⇒
28213+(28213 * 0,23)

N2006 =34702 Kişi

N2013=32407 Kişi 0 32407+(32407 * 0,23)

⇒

N2013 =39861

N (2013)
Ç= (√
7

N (2006) )
−1 * 100

Ç = 7 39861 – 1 * 100
(√ 34702 )
Ç=2 1 ≤ Ç ≤ 3 olduğundan aynı değer alınır.

15 sene sonraki nüfus ( n=1 (2014-2013) + 5 yıl inşaat süresi + 15 )

21 21
Ç 2
N2034 = Nson * 1+ ( 100 ) = 34702 * 1+ ( 100 )
N2034 = 52597 Kişi

30 sene sonraki nüfus ( n=1 (2014-2013) + 5 yıl inşaat süresi + 30 )

36 36
Ç 2
N2049 = Nson * 1+ ( 100 ) = 34702 * 1+ ( 100 )
N2049 = 81312 Kişi

10
*
C.2. BİRİM SU SARFİYATI
Bir toplumun su ihtiyacı, toplumdaki kişilerin bir günde kullandıkları su miktarı esas
alınarak hesaplanır. Bunun için bir insanın içme, yıkanma, temizlik, bulaşık, çamaşır vb. ev
işleri için ortalama olarak günde kaç litre su kullandığı bilinmelidir.

Birim su sarfiyatına etki eden faktörler aşağıda sıralanmıştır:

1. Yerleşim merkezinin nüfusu (Büyük yerleşim merkezlerinin su sarfiyatı daha yüksektir.)

2. İklim (sıcak ve kurak iklimlerde ve sıcak dönemin uzun olması halinde sarfiyat artar.)

3. Şehir suyundan sulanan park ve bahçelerin fazlalığı

4. Başka su kaynaklarının varlığı ve bu kaynaklardan su temin etme imkanları

5. Suyun kalitesi ( iyi kaliteli su, sarfiyatı artırır.)

6. Hayat standardı ve eğitim seviyesi ( yükseldikçe sarfiyat artar.)

7. Sanayi ve ticaret merkezlerinin durumu

8. Kanalizasyon tesislerinin mevcudiyeti ( mevcudiyeti sarfiyatı artırır.)

9. Su dağıtım sistemindeki (şebekedeki) basınç: Basıncın fazla olduğu şebekelerde musluk az

açılsa dahi akan su miktarı fazla olacağından sarfiyat artar

10. Sarfiyatın ölçülmesi

11. Suyun fiyatı: Su fiyatının ucuz olması sarfiyatı artırır.

12. Suyun kente veriliş şekli: Su kente günün her saati verilirse sarfiyat gelişi güzel
olacağından harcanan su artar, günün belirli saatlerinde verilen su sarfiyatı azaltır.

11
*
C.3. GELECEKTEKİ SU İHTİYACININ HESAPLANMASI
Yerleşim merkezinin gelecekteki nüfusuna bağlı olarak kişi başına günde aşağıdaki
miktarlarda su hesaba esas alınacaktır. Şebeke su kayıpları değerlere dâhildir.

Nüfus Max Sarfiyat(L/N.gün)

3000 60
3000-5000 70
5000-10000 80
10000-30000 100
30000-50000 120
50000-100000 170
100000-200000 200
200000-300000 225

Tablo 4: Nüfuslara göre su ihtiyacı (SAMSUNLU 1997 )

Gelecekteki nüfusu 300000’e kadar olan yerleşim merkezlerinde yukarıda verilen

değerlere yol, ev bahçesi, park, motorlu araçlar, okul, hastane, mezbaha, otel, hamam,
çamaşırhane, dükkân, inşaat vb. yerlerin ihtiyacı veya temizlenmesi için tüketilecek su
miktarları da dâhildir. Ancak hesabı etkileyebilecek özel durumlarda bu miktarlar hesaba
ayrıca eklenir.
Gelecekteki nüfusu 300000’den büyük beldelerde kişi başına ve özel su ihtiyacı gibi
konularda idare ile anlaşılarak bir karar verilir.

C.3.1. Hayvan Su İhtiyacı

Projenin düzenlendiği tarihteki hayvan sayıları hesabı esas alınarak, Büyük baş hayvan
için 50 L/gün, Küçükbaş hayvan için 15 L/gün alınır. Özel hallerde hayvancılıktaki gelişme
imkânı göz önüne alınabilir.

12
*
C.3.2. Sanayi İhtiyacı
Yerleşim merkezindeki küçük ve büyük sanayi, liman, istasyon gibi tesislerin su
ihtiyacı ayrıca göz önünde tutulacaktır. Genel olarak sanayi su ihtiyacı;
Büyük sanayi bölgelerinde, QBS = 0,5 – 0,85 L/ sn-ha
Küçük sanayi bölgelerinde ise, olarak alınabilir. QKS = 0,35- 0,50 L / sn-ha
Ayrıca diğer bir hesap yolu da, maksimum günlük su ihtiyacın (insan için) yüzdesi cinsinden
bulmaktır;

Qsanayi = % (5-25)* Qinsan

C.3.3. Su Debisinin Hesabı

Qproje = Q insan + Q sanayi + Q hayvan + Q özel

C.3.4. Su İhtiyacındaki Değişmeler

Yerleşim merkezinin su ihtiyacı mevsimlerde, haftanın günlerinde ve günün
saatlerinde değişiklik gösterir. İller Bankası yönetmeliklerinde nüfusa bağlı olarak kişi başına
maksimum su ihtiyaçları verilmiştir. Şehrin max. saatlik su ihtiyacı şehrin maksimum günlük
su ihtiyacının 1.5 katı olarak hesaplanır ve en fazla su kullanılan günün en fazla su sarf edilen
saatindeki su sarfiyatını ifade etmektedir.

Qmax = 1,5 * Qproje

C.3.5. Özel Su İhtiyaçları

Proje yapımında buraya kadar yapılan debi hesaplamalarından başka özel su ihtiyaçları
Tablo 4’ten yararlanılarak belirlenir.

13
*
 Tablo 5: Bazı Özel Su İhtiyaçları ve Uç Debi Değerleri (Samsunlu, 1997)

14
*
C.3.6 Su İhtiyacı Hesabı

N2034 = 52597 kişi için. 170 L

qmax =
N −G
a) İnsan Su İhtiyacı:

52597∗170 L
Qinsan = = 103,49 L/sn
86400
10 L
b) Yangın Su İhtiyacı: Qyangın = sn
c) Özel Su İhtiyacı: Qözel = 0,2 * 103,49 = 20,7 L/s
d) Proje Debi İhtiyacı: Qproje = Qinsan + Qyangın + Qözel

= 103,49 + 10 + 20,7

= 134,2 L/sn =0,134 m3/sn

170 L
N2049 = 81312 kişi için. qmax =
N −G

a) İnsan Su İhtiyacı:

81312∗170 L
Qinsan = = 158 L/sn
86400

b) Yangın Su İhtiyacı: Qyangın = 10 L

sn
c) Özel Su İhtiyacı: Qözel = 0,2 * 158 = 32 L/sn

d) Proje Debi İhtiyacı: Qproje = Qinsan + Qyangın + Qözel

= 158 + 10 + 32

= 200 L/sn = 0,2 m3/sn

15
*
C.4. BİRİKTİRME HAZNESİ
Biriktirme hazneleri; suda bulunan iri tanelerin çökelmesi, su kalitesinin düzeltilmesi
ve debinin dengelenmesi için suların bir süre depolandığı yapılardır.

C.4.1 Biriktirme Haznesinin Faydaları

1.Suda bulunan iri taneler çökelir.

2. Suyun bulanıklığı azalır.

3. Sudaki çözünmüş oksijende artma olabilir.

4. Su sertliğinde azalma olabilir.

CaCO3 +CO2+ H2O Ca++ +2HCO3-

Çökelme. Alg. CO2 azaldığından

Suda bulunan çözünmüş haldeki CO2, algler tarafından alındığı zaman yukarıdaki
reaksiyon sola doğru kayar ve böylece Ca++ da azalma olur.

5. Organik oksidasyon sebebiyle;

◦ Koku ve tad bakımından iyileşme,

◦ BOİ’ de azalma,

◦ Bazı durumlarda suyun renginde iyileşme olur.

6. Koliform sayısında ve hastalık yapan mikroorganizmalarda azalma olur.

7. Su kalitesinde dengeleme olur.

Şekil 1: Nehirde ve haznede suyun salınımı

16
*
C.4.2 Biriktirme Haznelerinde Meydana Gelebilecek Zararlar
1) Alg büyümesi en büyük problem olup, algler yüzünden:

◦ Estetik görünüş bozulur.

◦ Koku ve tat problemi ortaya çıkar.

◦ Mavi- Yeşil algler gibi bazı yosunlar sebebiyle toksik madde konsantrasyonu
artar.

2) Bazı kirleticiler tekrar ortaya çıkabilir.

Örneğin; tabana biriken organik maddelerin anaerobik olarak ayrışması sonucunda

koku ve tat problemleri ortaya çıkar.

3)Sıcaklık tabakalaşması sebebiyle su kalitesi bozulabilir.

C.4.3 Boyutlandırma
2049 yılı için:

t = Bekletme süresi = 3 saat ( 10800 sn )

Q2049 = 0,2 m3/ sn

V =Hazne Hacmi (m3)

V
Q=t ( m3sn ) 0,2 =
V
10800
V = 2160 m3

V = 2160 m3 ise tablodan, h = 6 m okunur.

Hazne Hacmi (m3) Su Derinliği (m)

50-350 3
400-500 3,5
600-900 4
1000-2000 5
>2000 6

17
*
 4x =22 m
V = 3x* 4x * 6

2160 = 12x2 * 6 3x= 16,5 m

x = 5,5
h=6 m
3x = 16,5 m

4x = 22 m

2034 yılı için:

t = Bekletme süresi = 3 saat ( 10800 sn )

Q2034 = 0,135 m3/ sn

V =Hazne Hacmi (m3)

V m3 V
Q=t ( )
sn
0,135 =
10800
V = 2010 m3

V = 2010 m3 ise tablodan, h = 6 m okunur.

Hazne Hacmi (m3) Su Derinliği (m)

50-350 3
400-500 3,5
600-900 4
1000-2000 5
>2000 6

4x =21,12 m
V = 3x* 4x * 6
3x= 15,84 m
2668 = 12x2 * 6

x = 5,28 h=6m

3x = 15,84 m

18
*
4x = 21,12 m

2049 - 2034 yılları arasında belirgin fark olduğundan yatay eksenden 1,7 m ’lik bir perde ile
havuz 2’ ye ayrılacaktır. 2049 yılına gelindiğinde perde yıkılacaktır ve havuz tam dolu
kapasite ile çalıştırılacaktır.
22 m

20,3 m P 1,7 m
E
R
D 2010
16,5∗6 = 20,3 m
E

C.5. HAVALANDIRMA
Havalandırma üniteleri; suya oksijen kazandırmak, karbondioksit gidermek veya
kazandırmak, hidrojen sülfür gidermek, metan giderilmesi, uçucu yağlar ve kimyasal
maddelerin giderilmesi, suların dezenfeksiyonu gibi faydaları olan arıtma tesisi elemanıdır.

İçme suyu arıtımında en çok kullanılan kademeli (kaskat) tipi havalandırıcılardır.

Resim 1: Kademeli (kaskat) tipi havalandırıcılar

19
*
C.5.1. Havalandırma Ünitesi Hesaplamaları
Mevcut Oksijen Miktarı: 2,6 mg/L

İstenilen Oksijen Miktarı: 6,7 mg/L O2 (TS266 Çözünmüş Oksijen Aralığı 5-7 mg/L )

Kalan Oksijen Miktarı: 6,7 – 2,6 = 4,1 mg/L O2

4Fe+2 + O2 + 10H2O → 4Fe(OH)3 ↓ + 8H+ 6Mn+2 + 3O2 + 6H2O → 6MnO2↓ +

12H+

4 * 56 gr Fe 3 * 32 gr O2 6 * 55 gr Mn 3 * 32 gr O2

0,45 mg/L X 0,42 mg/L X

X = 0,063 mg/L X = 0,1218 mg/L

Gerekli Oksijen Miktarı = 4,1 mg/l + 0,063 mg/L + 0,1218mg/L

= 4,0848 mg/L

Formüller

468
Cs = Cn = Cs – (Cs – C0) * (1- K)n
31,6+T

h = Düşü K * Cs
9
8 f(x) = 3.15 x + 1.46 yüksekliği(m)
7 R² = 0.88
6 0 0
0.3 2
K * Cs

5
4
3
0.5 3
Linear () 0.75 5
2
1 1 5.75
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 1.5 7
2 7.9
h 2.5 8

K. * Cs = 3,1517h * 1,4629

20
*
 a) Sabit Düşümlü Havalandırıcı Tasarımı

H = Toplam Düşü Yüksekliği: 2-5 m arası [ 3,7 m seçildi . ]

1. kademe ( Sabit düşümlü havalandırıcılar en az 2 kademeli olmalıdırlar.)

2. kademe

[Tablodan okunan sıcaklık T = 18 ℃]

[ Mevcut Oksijen Miktarı: 2,6 mg/L ]

468
h=
3,7 m
= 1,85 m .
K * Cs = 3,1517h * 1,4629 Cs = 31,6+T
2
K * Cs = 7,29
468
Cs = = 9,4 g/m3
K =0,77 31,6+18

Cn = Cs – (Cs – C0) * (1- K)n H

h
2
C2 = 9,4 – (9,4 – 2,6) * (1- 0,77)
h
C2 = 9,04 g/m3

3. kademe
K * Cs = 3,1517h * 1,4629 468
Cs =
3,7 m 31,6+T
h= = 1,23 m
3 K * Cs = 5,33
468
Cs = =
K =0,56 31,6+18
9,4

Cn = Cs – (Cs – C0) * (1- K)n H

h
C3 = 9,4 – (9,4 – 9,04) * (1- 0,56)3
h
3
C3 = 9,36 g/m
h
21
*
4. kademe

K * Cs = 3,1517h * 1,4629 468

3,7 m Cs =
h= = 0,925 m 31,6+T
4
K * Cs = 4,37
468
Cs = =
K =0,46 31,6+18
9,4

Cn = Cs – (Cs – C0) * (1- K)n

C4 = 9,4 – (9,4 – 9,36) * (1- 0,46)4

C4 = 9,39 g/m3

C0 2,6 g/m3

C1

C2 9,04 g/m3

C3 9,36 g/m3

C4 9,39 g/m3

 C3 ve C4 değerleri arasında çok az fark olduğundan havalandırıcı 3 basamaklı olarak

tasarlanmalıdır.
b) Değişken Düşümlü Havalandırıcı Tasarımı

H = Toplam Düşü Yüksekliği: 2-5 m arası olmalıdır. [ 3,7 m seçildi . ]

h1 = 0,7 m
Formüller
h2 = 0,8 m K = 0,45 (1 + 0,046 * T ) * h
3,7 m
h3 = 0,9 m Cn = C0 + Kn * (Cs - C0)
h4 = 1,3 m T=18 o C C0= 2,6 g/m3 Cs = 9,4 g/m3

22
*
K1 = 0,45 (1 + 0,046 * 18 ) * 0,7 C1 = 2,6 + 0,575 * (9,4 – 2,6)

K1 = 0,575 C1 =6,51 g/m3

K2 = 0,45 (1 + 0,046 * 18 ) * 0,8 C2 = 6,51 + 0,658 * (9,4 – 6,51)

K2 = 0,658 C2 =8,41 g/m3

K3 = 0,45 (1 + 0,046 * 18 ) * 0,9 C2 = 8,41 + 0,740* (9,4 – 8,41)

K3 = 0,740 C2 =9,13 g/m3

K4 = 0,45 (1 + 0,046 * 18 ) * 1,3 C2 = 9,13 + 1,069* (9,4 – 9,13)

K4 = 1,069 C2 =9,41 g/m3

c) Savak Yükü Hesaplama

Savak Yükü (q) =0,04 – 0,08 m3/m.sn [ 0,06 m3/m.sn ] 2x = W

Q2034 = 0,135 m3/ sn için hesaplanacak olursa: 3x = B

Q 0,135 m 3 /sn
Savak Boyu (L) = = = 2,25 m
q 0,06 m 3 /m. sn

Savaklar Arası
[(2x*2)+(3x*2)] = 10x 0
⇒
10x = 2,25 m Boşluk

x1 =0,3 m
x = 0,225 olduğundan,
x2 =0,4 m

x3 =0,5 m

23 x4 =0,5 m
*
 0,3 m0,4 m 0,5 m 0,5 m

3x

0,45 m

2x

Şekil 3: Savakların gösterimi

1. Savak 2. Savak 3. Savak 4. Savak

W = 0,45 m W = 1,05 m W =1,85 m W = 2,85 m

B = 0,675 m B = 1,75 m B = 2,075 m B =3,075 m

L = 2,25 m B = 1,75 m L =7,85 m L =11,85 m

X1 =0,3 m X1 =0,4 m X1 =0,5 m

Giriş Boru Hızı: V = 1- 2 m/sn arasında olmalıdır. [1,5 m/sn seçildi.]

Q 0,135 0
A= = A = 0,09 m2
V 1,5 ⇒

π . D2 0
A= ⇒ D = 0,34 m çapında boru.
4

24
*
 Savaklar Arası
Q2049 = 0,2 m3/ sn için hesaplanacak olursa: Boşluk

x1 =0,3 m
Q 0,2m 3 /sn
Savak Boyu (L) = = = 3,33 m
q 0,06 m 3 /m. sn x2 =0,4 m

[(2x * 2)+(3x * 2)] = 10x 0

⇒
10x = 3,33 m x3 =0,5 m

x4 =0,5 m
x = 0,333

1. Savak 2. Savak 3. Savak 4. Savak

W = 0,66 m W = 1,26 m W = 2,06 m W = 3,06 m

B = 0,99 m B = 1,59 m B = 2,39 m B =3,39 m

L = 3,3 m L = 4,7 m L =8,9 m L =12,9 m

X1 =0,3 m X1 =0,4 m X1 =0,5 m

Giriş Boru Hızı: V = 1- 2 m/sn arasında olmalıdır. [1,5 m/sn ]

Q 0,2 0 π . D2 0
A= = A = 0,133 m2 A= ⇒ D = 0,41 m çapında boru.
V 1,5 ⇒ 4

C.6. HIZLI KARIŞTIRMA

Kimyasal maddelerin suya karıştırıldığı ve uniform dağılımının yapıldığı yapılardır.
Suda bulunan askıdaki ve kolloidal partiküller genellikle negatif bir elektrik yükü taşırlar.
Birbirlerini iterek yumaklaşmayı ve dolayısıyla çökelmeyi önlerler. Bu etkiyi yok etmek için
suya kimyasal maddeler (Örneğin; Alum [Al2(SO4)3] , ferrik klorat (Demir3 Sülfat)
[Fe(SO4)3.9H2O] vb.) ilave edilir. Yardımcı kimyasal madde olarak polielektrolit eklenebilir.
Pozitif yüklü bu maddeler metal iyonları içerdiği için negatif yüklü askıdaki ve kolloidal

25
*
partikülleri nötralize ederler. Nötralizasyon sonucu partiküller birleşmeye başlar ve
birleşmeden sonra çökelerek sudan atılabilirler.

Resim 2: Hızlı karıştırma yapısı

C.6.1. Boyutlandırma
Q2034 = 0,135 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

Bekletme süresi ( t = 30 – 60 sn arasında olmalı) [ t = 40 sn ]

Hız gradyanı ( 300 – 1000 sn- arasında olmalı) [ G = 400 sn- ]

Hacim = V = Q * t

V = 0,135 m3/ sn * 40 sn

V = 5,4 m3 odanın hacmi

Q2049 = 0,2 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

[ t = 40 sn ] [ G = 400 sn- ]

Hacim = V = Q * t

V = 0,2 m3/ sn * 40 sn

V = 8 m3 odanın hacmi

26
*
 2034 -2049 yılları arasında debi farkı az olduğundan tek boyutlandırma yapılacaktır.

Hacim = V = 4 * 2 *1 =8 m3

V 8 m3
t= = = 40 sn (30 – 60 sn arasında)
Q 0,2 m3 / sn

a) Motor Gücü

P = G2 * µ * V [T = 18℃ için µ = 1,0734 *10−3 ]

P = ¿ ¿ * 1,0734 *10−3 * 8

P = 1374 watt = 1,375 kW

b) Pratik Güç Gereksinimi [ N ]

P
N=
⋎
[⋎ = % 80 = Motor Verimi ]

1,375
N= = 1,72 kW
0,80

c) Pedalın Kapladığı Yüzey Alanı

Vp = Mutlak Hız Vp = π * D a * n Da = Karıştırıcı Boyu

(% 50 - % 80 * L arasında olmalı.) [Da = % 70 ]

Da = 0,7 * 1 = 0,7 m

Hacim = V = (4 * 2 * 1 )= 8 m3

n : Dönme Hızı ( devir/dakika 2-150 rpm arasında ) [120 rpm seçildi.]

120
120 devir / dk = devir / sn
60

27
*
 120
Vp = π* 0,7 m * devir / sn = 4,4 m/sn
60

 İzafi hız mutlak hızın % 75’ i kabul edilirse ;

Vr = 4,4 * 0,75 = 3,3 m/sn
1 1
Pedal Alanı : Toplam alanın % 20’ si olduğuna göre
0,25
2
Toplam Alan = 4 * 2 = 8 m

Olabilecek en büyük pedal alanı = 1,6 m2

0,25
[ (1 * 2) * 0,25 ] + [ (2 * 2) *0,25 ] = 1,5 m2 < 1,6 m2

2 2

C.7. YAVAŞ KARIŞTIRMA

Yumaklaştırıcı kimyasal maddelerin hızlı karıştırma ünitesinde suya karıştırılmasından
sonra yumakların oluşması için yavaş karıştırma işleminin yapılması gereklidir. Bu işlem
partiküllerin birleştirilmesi ve ya büyüklüklerinin arttırılması demektir.

Yavaş karıştırıcılar, yumaklaşmayı kolaylaştıracak olan koagülantların sudaki yayılımını

bozmayacak ve oluşmakta olan yumakları birbirine temas ettirerek, daha sıkı ve daha büyük
boyutta yumakların oluşmasını ve bunların daha kolay ve çabuk çökelmesini sağlar. İşlem
sonucunda küçük tanecikler halinde birleşmiş olan kolloidler, yavaş bir şekilde karıştırılarak kolay
çökebilen daha büyük yumaklar haline dönüştürülür. Karıştırma işlemi mekanik ve ya hidrolik
olabilir fakat en fazla kullanılan yumaklaştırıcılar mekanik olanlardır.

C.7.1. Boyutlandırma
Q2034 = 0,135 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

t = 15 – 45 dk arasında [40 dk ]
28
*
G = 10 – 100 sn- arasında [G =80 , 60 , 30 ]

Bölme sayısı: 2 – 6 arasında [3 adet paralel havuz 3 bölmeden oluşacak 1 yedek ]

V=Q*t

0,135 m3 60 sn
V= * 40 dk * = 324 m3
sn dk

V 324 m 3
Bir Bölmenin Hacmi = = = 108 m3
3 3

Bu hacme göre her bir bölmenin boyutları :

√3 108 = 4,76 ise buna göre yeni hacim :

[5 * 5 * 4,32 ] = 108 m3

Havuz için yeni toplam hacim = 108 m3 * 3 = 324 m3

V 324
td = = = 2400 sn = 40 dk
Q 0,135

Bölmeler 1.bölme 2.bölme 3.bölme

G (sn- ) 80 60 30
t (dk ) 6 14 20

G * t = 104 – 105 / 2*104 – 2*105

G * t = (80*6*60) + (60*14*60) +(30*20*60)

G * t = 115200

1. Bölme için :

G * t = 80 sn- P = G2 * µ * V [T = 18℃ için µ = 1,0734 *10−3 ]

29
*
 P = 1,0734 *10−3 * 802 * 108

P = 742 watt = 0,742 kW

Vr = İzafi Hız (0,5-0,7 m/sn)

[ Vr = 0,7 m/sn seçilmiştir ] ρ = 1000 kg / m3

L/W 5 20 ∞

CD 1,2 1,5 1,9

Pedal Alanı :

2∗P 2∗742 A =L * W
Ap = =
C D∗ρ∗¿ ¿ ¿ 1,5∗1000∗(0,7)3
= 2,9 m2
L/W =20

7 bıçak kullanılırsa : A = W2 *20

2,9 0,41 = W2 *20

2
7 = 0,41 m W = 0,143m

L =2,86 m < 5

2. Bölme için :

G * t = 60 sn- P = G2 * µ * V [T = 18o C için µ = 1,0734 *10−3 ]

P = 1,0734 *10−3 * 602 * 108

P = 418 watt = 0,418 kW

Vr = İzafi Hız (0,5-0,7 m/sn)

[Vr = 0,7 m/sn ρ = 1000 kg / m3]

30
*
 L/W 5 20 ∞

CD 1,2 1,5 1,9

Pedal Alanı :

2∗P 2∗418 A =L * W
Ap = =
C D∗ρ∗¿ ¿ ¿ 1,5∗1000∗(0,7)3
= 1,62 m2
L/W =20

5 bıçak kullanılırsa : A = W2 *20

1,62 0,324 = W2 *20

2
5 = 0,324 m W = 0,127 m

L =2,54 m < 5

3. Bölme için :

G * t = 30 sn- P = G2 * µ * V [T = 18o C için µ = 1,0734 *10−3 ]

P = 1,0734 *10−3 * 302 * 108

P = 104,3 watt = 0,104 kW

Vr = İzafi Hız (0,5-0,7 m/sn)

[Vr = 0,7 m/sn ρ = 1000 kg / m3]

L/W 5 20 ∞

CD 1,2 1,5 1,9

A =L * W
Pedal Alanı :
L/W =20
2∗P 2∗104,3
Ap = =
C D∗ρ∗¿ ¿ ¿ 1,5∗1000∗(0,7)3
= 0,450 m2 A = W2 *20

0,225 = W2 *20
31 W = 0,106 m
*
L =2,12 m < 5
2 bıçak kullanılırsa :

0,450 2
2 = 0,225 m

0,76 m
1. Bölme : (W =0143 m )
0,3 m
7 Bıçak kullanılırsa:

[ Derinlik: 4,32 m ] [ Pedallar arası boşluk = 0,3 m ]

Toplam Karıştırıcı Yüksekliği; 4,32 m

(0,3* 6) + (0,143 * 7) = 2,80 m

4,32 – 2,80 = 1,52

1,52 0,76 m
2 = 0,76 m (alttan üstten bırakılacak boşluk)

1,24 m
2. Bölme: (W =0,127 m )

5 Bıçak kullanılırsa: 0,3 m

[ Derinlik: 4,32 m ] [ Pedallar arası boşluk = 0,3 m ]

Toplam Karıştırıcı Yüksekliği; 4,32 m

(0,3* 4) + (0,143 * 5) = 1,835 m

4,32 – 1,835 = 2,485 m

1,24 m
2,485
2 = 1,24 m (alttan üstten bırakılacak boşluk)

32
*
3. Bölme: ( W =0,106 m )

1,904 m
2 Bıçak kullanılırsa:

[ Derinlik: 4,32 m ] [ Pedallar arası boşluk = 0,3 m ]

Toplam Karıştırıcı Yüksekliği; 0,3 m

4,32 m
(0,3* 1) + (0,106 * 2) = 0,512 m

4,32 – 0,512 = 3,808 m

1,904 m
3,808
2 = 1,904 m (alttan üstten bırakılacak boşluk)

Q2034 = 0,2 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

t = 15 – 45 dk arasında [40 dk seçildi.]

G = 10 – 100 sn- arasında [G =80 , 60 , 30 ]

Bölme sayısı: 2 – 6 arasında [3 adet paralel havuz 3 bölmeden oluşacak 1 yedek ]

V=Q*t

0,2 m3 60 sn
V= * 40 dk * = 480 m3
sn dk

V 480 m 3
Bir Bölmenin Hacmi = = = 160 m3
3 3

Bu hacme göre her bir bölmenin boyutları :

33
*
√3 160 = 5,42 ise buna göre yeni hacim :

[5 * 5 * 6,4] = 160 m3

Havuz için yeni toplam hacim = 160 m3 * 3 = 480 m3

V 480
td = = = 2400 sn = 40 dk
Q 0,2

Bölmeler 1.bölme 2.bölme 3.bölme

G (sn- ) 80 60 30
t (dk ) 6 14 20

G * t = 104 – 105 / 2*104 – 2*105

G * t = (80*6*60) + (60*14*60) +(30*20*60)

G * t = 115200

1. Bölme için :

G * t = 80 sn- P = G2 * µ * V [T = 18o C için µ = 1,0734 *10−3 ]

P = 1,0734 *10−3 * 802 * 160

P = 1100 watt = 1,1 kW

Vr = İzafi Hız (0,5-0,7 m/sn)

Vr = 0,7 m/sn ρ = 1000 kg / m3

L/W 5 20 ∞

CD 1,2 1,5 1,9

Pedal Alanı :
A =L * W
2∗P 2∗1100
Ap = =
C D∗ρ∗¿ ¿ ¿ 1,5∗1000∗(0,7)3
= 4,28 m2 L/W =20

A = W2 *20
34
* 0,61 = W2 *20

W = 0,18m
7 bıçak kullanılırsa :

4,28 2
7 = 0,61 m

2. Bölme için:

G * t = 60 sn- P = G2 * µ * V [T = 18℃ için µ = 1,0734 *10−3 ]

P = 1,0734 *10−3 * 602 * 160

P = 618,27watt = 0,618 kW

Vr = İzafi Hız (0,5-0,7 m/sn)

[Vr = 0,7 m/sn ] ρ = 1000 kg / m3

L/W 5 20 ∞

CD 1,2 1,5 1,9

Pedal Alanı :

2∗P 2∗618,27 A =L * W
Ap = =
C D∗ρ∗¿ ¿ ¿ 1,5∗1000∗(0,7)3
= 2,40 m2
L/W =20

5 bıçak kullanılırsa : A = W2 *20

0,48 = W2 *20
2,40 2
5 = 0,48 m W = 0,16 m

L = 3,2 m < 5

3. Bölme için:

35
*
G * t = 30 sn- P = G2 * µ * V [T = 18℃ için µ = 1,0734 *10−3 ]

P = 1,0734 *10−3 * 302 * 160

P = 154,56 watt = 0,154 kW

Vr = İzafi Hız (0,5-0,7 m/sn)

[Vr = 0,7 m/sn seçildi.] ρ = 1000 kg / m3

L/W 5 20 ∞

CD 1,2 1,5 1,9

Pedal Alanı :

2∗P 2∗154,56 A =L * W
Ap = =
C D∗ρ∗¿ ¿ ¿ 1,5∗1000∗(0,7)3
= 0,450 m2
L/W =20

2 bıçak kullanılırsa : A = W2 * 20

0,3 = W2 * 20
0,60 2
2 = 0,3 m W = 0,13 m

L =2,75 m < 5

1,67 m
1. Bölme: (W =0,18m )
0,3 m
7 Bıçak kullanılırsa:

[ Derinlik: 6,4 m ] [ Pedallar arası boşluk = 0,3 m ]

36 6,4 m
*
Toplam Karıştırıcı Yüksekliği;

(0,3* 6) + (0,18 * 7) = 3,06m

6,4 – 3,06 = 3,34 m

3,34 1,67 m
2 = 1,67 m (alttan üstten bırakılacak boşluk)

2,2 m
2. Bölme: (W =0,16m )

5 Bıçak kullanılırsa:
0,3 m
[ Derinlik: 6,4 m ] [ Pedallar arası boşluk = 0,3 m ]

Toplam Karıştırıcı Yüksekliği; 6,4 m

(0,3* 4) + (0,16 * 5) = 2 m

6,4 – 2 = 4,4 m
2,2 m
4,4
2 = 2,2 m (alttan üstten bırakılacak boşluk)

3. Bölme: ( W =0,13 m )

2 Bıçak kullanılırsa: 2,92 m

[ Derinlik: 6,4 m ] [ Pedallar arası boşluk = 0,3 m ]

Toplam Karıştırıcı Yüksekliği; 0,3 m

6,4 m
(0,3* 1) + (0,13 * 2) = 0,56 m

6,4 – 0,56 = 5,84 m

2,92 m

37
*
1,44
2 = 2,92 m (alttan üstten bırakılacak boşluk)

C.8. ÇÖKTÜRME
Çökeltme işlemi sıvı-katı ayrıştırma işlemidir. İçme suyu arıtımında yavaş karıştırma
ünitesinden çıkan suyun içindeki flokların sudan ayrılmasında uygulanır. Çökeltme havuzları
dairesel, kare ve dikdörtgen havuzlar kullanılır. Bu havuzlarda dibe çöken çamur işletme
giderlerini minimum seviyede tutmak için hidrolik olarak, eğimli tabandan çamur toplama
bölümüne geçer. Daha büyük tesislerde ise dipteki çamur zincirli paletler yoluyla çamur
toplama bölümüne sıyrılır. Su arıtımında en çok kullanılan havuz tipi dairesel olup bu
havuzlarda tabana çöken çamurlar havuz üstünde devamlı dönen sıyırıcı sayesinde sıyrılarak
havuzun merkezindeki çamur hunisinde toplanma şeklinde çalışır.

Resim 3: Dikdörtgen kesitli çökeltme havuzu

38
*
 Resim 4:Dairesel kesitli çökeltme havuzu

C.8.1 Boyutlandırma
 Dikdörtgen kesitli çökeltim havuzu tasarlanacaktır.

m3 m3
Çamur Yüklene Oranı (SLR) = 20 – 33 [SLR = 25 seçildi.]
m 2∗gün m 2∗gün

Tank Derinliği: 2 – 5 m arasında [3 m seçildi.]

Q2049 = 0,2 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

 3 adet asıl 1 adet yedek tank seçilir.

Q 3
m 2∗gün
Alan = = 0,2 m * * 86400 = 692 m2
SLR sn 25 m 3

692m 2 2 2
= 231 m (1 tankın alanı ) [A = 50 – 400 m sağlamalı.]
3

1 tankın hacmi = V = 231m2 * 3 m = 693 m3

[Bekletme süresi (td) = 2 – 4 saat arasında olmalı.]

693 m2
V
td= = 0,2 m3 /sn = 10370,04 sn = 2,88 saat
Q
3

39
*
Tankın ( WL ) [ uzunluk
genişlik ]
= 3 – 5 arasında,

W * L = 231
L=4W
L
A = 231 m 2 W =4

[1 tank alanı] 4W 2 = 231 m 2

W = 7,6 m

L = 30,4 m

→
Al2(SO4)3 + 14H2O + 3Ca(HCO3)2 0 2Al(OH)3 + CaSO4 + 6CO2 + 14H2O

Çökeltim havuzunda oluşan çamur miktarı:

(Alum miktarı 20 - 40 mg/L arası olmalı .) [30 mg/L seçildi.]

1 L‘de, 594 gr Alum 156 gr Al(OH)3

30 mg/L x gr

x = 0,00787 gr/L Al(OH)3 çöker.

Q2049 = 0,2 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

(Çamur Konsantrasyonu % 2 – 6 arasında ) [% 4 seçildi.]

0,00787 gr 4 0,2 1 kg 86400 sn 1000 L

* * * * * = 5,44 kg/gün
L 100 sn 1000 gr gün 1 m3

40
*
[Çamur Yoğunluğu 1005 gr / m3 alınacaktır.]

5,44 kg /gün 5,44 kg /gün 3

3
=5,41 m /gün 3 = 1,80 m /gün
1005 gr /m3
1 tanktaki çamur.

Q2034 = 0,135m3/ sn için hesaplanacak olursa:

(Çamur Konsantrasyonu % 2 – 6 arasında ) [% 4 seçildi.]

0,00787 gr 4 0,135 1 kg 86400 sn 1000 L

* * * * * = 3,67 kg/gün
L 100 sn 1000 gr gün 1 m3

[Çamur Yoğunluğu 1005 gr / m3 alınacaktır.]

3,67 kg/ gün 3,65 kg/ gün 3

3
=3,65 m /gün 3 = 1,21 m /gün
1005 gr /m 3
1 tanktaki çamur.

a) Çöktürme Tankında Savak Hesaplaması

A = 231 m2 W = 7,6 m

L/W = 4 L = 30,4 m

[q = 138 - 260 m3/m. gün (Eroğlu, 2008 ) (Yumakların büyüklüğüne göre değişiyor.)]

 Çöktürme Tankı Taban Eğimi 1: 100 – 1: 200 arasında seçilmelidir.

 Sıyırıcı ne kadar küçülürse sıyırıcı ihtiyacı o kadar artar.
 Çamur haznesinin eğimi tank taban eğiminden büyük olmalıdır.
 Sıyırıcı hızı < 5 mm/sn olmalıdır.

*Savak eşkenar üçgen şeklinde tasarlanacaktır.

m
m

k m m

n
41
*
 n-1

Şekil 2: Eşkenar üçgen savak gösterimi

(n*k) + (n-1) * m = Alan m = eşkenar üçgenin bir kenarı

(k = 5 cm , m = 10 cm) k = 2 savak arası boşluk (cm)

(n*5) + (n-1) * 10 = 231 m2 n = Savak arası sayısı (adet)

15n – 10 = 231 n – 1 = Savak sayısı

15n = 241

n = 16,06 ~ 17 adet

Toplam savak uzunluğu m m

(k)
(17 * 0,05 m) + (17 - 1) * 0,2 = 4,05 m m + m = 20 cm = 0,2 m

C.9. FİLTRASYON
Filtrasyon, kimyasalla koagüle edilip çöktürülmüş ham suyun içindeki çökeltilememiş
askıda katı maddeleri tutmak ve yüksek kalitede içme suyu elde etmek için suyun filtre
ortamından geçirilmesi işlemidir. Filtre ortamı tek bir katmandan oluştuğu gibi üç ayrı
katmandan da oluşabilir. Tek katmanlı filtrelerde alta çakıl üste ise kum konulur. Çok
katmanlı filtrelerde ise çakıl üzerine değişik irilikte kum katmanları konulur. Filtreler, su
filtreleme hızına göre yavaş filtreler ve hızlı filtreler olarak ikiye ayrılır. Küçük tesislerde
işletme kolaylığı açısından yavaş kum filtreleri tercih edilmektedir. Hızlı kum filtreleri ise
filtre hızı daha yüksek olduğundan daha az alana ihtiyaç olup yüksek verim elde edilir. Hızlı
filtrelerde filtreleme ve geri yıkama işlemleri istenirse tam otomatik olarak yapılabilir. Yavaş
filtrelerde ise filtrenin sadece yüzey kısmı etkili olup, filtre kirlendiğinde temizleme filtrenin
üst kısmını kazıma yoluyla yapılır.

42
*
 Resim 5: Hızlı kum filtresi

Filtre yüzey alanı: 10-20 m2 - 100-200 m2

Filtre boyutları: 3-6 m [ 3-5 m seçildi.] *1 filtre alanı = 3 * 5 = 15 m2

Su yüksekliği: 0,25-2 m [1,5 m seçildi.]

Yatak kalınlığı:0,5-2 m [1m seçildi.]

m3 m3
Filtre hızı: 5-15 2 [10 2 seçildi . ]
m ∗sa m ∗gün

C.9.1. Boyutlandırma

a) Filtre Yüzey Alanının Hesaplanması

*Q2049 = 0,2 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

= 0,2 m3/ sn * 3600 = 720 m3/ sa

720 m3 /sa  4 adet filtre devredeyken:

A= m3 = 72 m2
10 2 A = 57,6 m2
m ∗gün
720m3 / sa m3
72m 2
¿ = 12,5 m/sa (5 - 15 2 )
n= ≅ 5 adet seçilir. 57 m2 m ∗sa
15 m2
 Hızı uygun.

43
*
 [4 esas 1 yedek ]

b) Yük Kaybı Hesaplaması

*Rose Denklemi

1,067∗C D∗L∗V 2 h L = Yük kaybı (m) ɸ=¿ Tane şekil faktörü = 0,95
h L= 4
ɸ¿ P° ∗d∗g
C D = Sürtünme katsayısı P° = Porozite =0,4

L = Yatak kum derinliği=1 m μ = Dinamik viskozite

ρ∗V∗d
Re = (T = 18℃ için 1,0734*10-3)
μ V =Filtrasyon hızı[12,5 m/sn]
d = Tanecik çapı=10-3 m (1mm)
ρ = Yoğunluk=1000kg/m3
g = Yer çekimi ivmesi (9,81m/sn2)

 Re < 1 → Laminer Akım

3
1000 m ∗12,5 m/sa∗0,001 m 24
Re = = 3,23 C D=
1,0734∗10−3 N . sn/m 2∗3600 sa/sn Re
 1< Re < 1000 →Geçiş Bölgesi
24 3
C D= + + 0,34 24 3
3,23 √ 3,23 C D= + + 0,34
Re √ Re
C D = 9,43
 Re > 1000 → Türbülans Akım

12,5 2 C D =¿0,34 – 0,4 arası bir değer alınır.

h L=
1,067∗9,43∗1 m∗
3600 ( )
= 0,50 m
4 2
0,95 ¿ 0,4 ∗0,001 m∗9,81 m/s

a) Filtre Yüzey Alanının Hesaplanması

*Q2034 = 0,135 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

= 0,135 m3/ sn * 3600 =486 m3/ sa

486 m3 /sa  3 adet filtre devredeyken:

A= m3 = 48,6 m2
10 2 A = 45 m2
m ∗gün

2 486 m 3 /sa m3
48,6 m ¿ = 10,8 m/sa (5 - 15 2 )
n= ≅ 4 adet seçilir. 45 m 2 m ∗sa
15 m 2
 Hızı uygun.
44
*
 [3 esas 1 yedek ]

b) Yük Kaybı Hesaplaması

*Rose Denklemi

1,067∗C D∗L∗V 2 h L = Yük kaybı (m) ɸ=¿ Tane şekil faktörü = 0,95
h L= 4
ɸ¿ P° ∗d∗g
C D = Sürtünme katsayısı P° = Porozite =0,4

L = Yatak kum derinliği=1 m μ = Dinamik viskozite

ρ∗V∗d
Re = (T = 18℃ için 1,0734*10-3)
μ V =Filtrasyon hızı[12,5 m/sn]
d = Tanecik çapı=10-3 m (1mm)
ρ = Yoğunluk=1000kg/m3
g = Yer çekimi ivmesi (9,81m/sn2)

 Re < 1 → Laminer Akım

1000 m 3∗10,8 m/sa∗0,001 m 24
Re = = 2,79 C D=
1,0734∗10−3 N . sn/m 2∗3600 sa/sn Re
 1< Re < 1000 →Geçiş Bölgesi
24 3
C D= + + 0,34 24 3
2,79 √ 2,79 C D= + + 0,34
Re √ Re
C D = 10,73  Re > 1000 → Türbülans Akım

C D =¿0,34 – 0,4 arası bir değer alınır.

10,8 2
h L=
1,067∗10,73∗1 m∗ (
3600 )
= 0,43 m
4 2
0,95 ¿ 0,4 ∗0,001 m∗9,81 m/s

2049 0,2 m3/ sn 0,50 m

2034 0,135 m3/ sn 0,43 m

45
*
NOT = 2 debi arasında çok fazla fark olmadığından N2049 yılının verilerine göre
projelendirilir.

C.10. DEZENFEKSİYON
İyi bir arıtma ile sudaki bakteri sayısı %99.5 azaltılabilir ama bu yeterli değildir ve
sular mutlaka dezenfekte edilmelidir. Etkin bir dezenfeksiyon için su iyice arıtılmış olmalıdır.
Dezenfeksiyonla patojen mikroorganizmalar ve parazitler ortadan kaldırılır. Dezenfeksiyon
amacıyla kullanılan maddelere dezenfektan denir.
Su arıtımında kullanılacak bir dezenfektanın aşağıdaki özellikleri taşıması gerekmektedir:

1. Değişik sıcaklık, zaman ve derişimlerde kabul edilebilir bir sürede sudaki bakteri, virüs ve
amip kistlerini yok etmek zorundadır.

2. İnsanlara ve evcil hayvanlara zararsız olmak zorundadır.

3. Ucuz olması, depolanması, taşınması ve saklanması kolay olmalıdır.

4. İşlenen suyun içerisinde kalıntılarının kolayca ve tercihan otomatik olarak belirlenmesi

gerekmektedir.

5. Dezenfektan madde suda kalıcı olmalı ve kaybolmasının suyun yeniden kirlenmesinin bir
göstergesi olarak kullanılabilmesi gerekmektedir.

C.10.1. Dezenfektan Maddeler

a) Klor: Ucuz ve uygulama kolaylığı ile sonuçların denetlenebilmesi yönünden en uygun
olanıdır. Klor gazı 1 L’de 1 mg (milyonda 1 kısım) (1 ppm) bulunacak şekilde
hesaplanmalıdır. Su çok kontamine değilse suyun litresinde 0,2 mg serbest klor kalır bu da
dezenfeksiyon için yeterlidir. Klorun dezenfektan etkisini gösterebilmesi için 30 dakika su ile
temas etmesi gerekir.

46
*
b) Ozon: Maliyeti oldukça yüksektir. Dezenfektan olarak kullanılan ozonun klora karşı
üstünlüğü vardır. Sporlu bakterilere ve virüslere karşı klor gazına göre daha etkindir. 0,4
mg/L ozonla 4 dakikada etkin bir dezenfeksiyon sağlanır. Kalıcı etkisi olmadığından
ozonizasyondan sonra bakteriyostatik bir dezenfektanın kullanılması uygundur.

c) Ultraviyole (UV) ışınlar: 200-300 nm dalga boyundaki UV ışınların dezenfektan etkisi

yüksektir. Suyun derinliği fazla değilse, içinde demir yoksa, bulanıklık yoksa canlı ve spor
yapan tüm mikroorganizmalar ölür. Kalıcı etkisi yoktur, maliyeti yüksektir.

C.10.2. Boyutlandırma
*Q2049 = 0,2 m3/ sn için hesaplanacak olursa:

Klor dozu: 0,5 - 2 mg/L arasında olmalıdır. [ 1,2 mg/L seçildi.]

Temas süresi: 5 -15 dk [12 dk seçildi.]

Klor İhtiyacı Hesabı

1,2 mg
∗0,2 m3
L
∗1000 L
sn
∗86400 sn
sn
∗kg
gün
=20,74 k g/ gün
106 mg

Klor Temas Tankı:

td = Bekleme süresi [12 dk seçildi.]

V =Q∗t d

0,2 m3
∗12∗60 sn
sn
V= =144 m3
1 dk

h = 2 – 4 m arasında [h=3 m seçildi.] A=L* W

L=4W

47 4W²=40
* W=3,16 m

L=12,64 m