AYBÜ Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi MCE 302 Ölçme ve Veri Değerlendirme K.

Bilen

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi
Makina Mühendisliği Bölümü
MCE 302 ÖLÇME VE VERİ DEĞERLENDİRME

BÖLÜM I

1. 20 C ila +120 C aralığında ölçme yapan bir termometre için hata miktarı (yani; sabit hata miktarı,
belirsizlik veya doğruluk) 0.5 C olarak bulunmuştur. Bu termometre ile yapılan müteakip okumalar için
yüzdesel  hatayı hesaplayınız: a) 10 C b) 50 C c) 90 C d) 100 C. (Cevaplar: a) %5 b) %1 c) %0.555 d)
%0.5)

2. Anma değerinin 220 V olduğu bilinen bir gerilim, bir voltmetre ile 5 kez ölçülmekte ve sırasıyla 225, 224,
226, 224 ve 226 V değerleri okunmaktadır. Bu voltmetrenin doğruluk ve kesinliğini hesaplayınız. (Cevaplar:
Doğruluğu: %2.7272 yani 6 V ; Kesinliği: %0.444 yani 1 V)

3. Bir otomobilin yakıt tüketimini, mil/gal biriminden km/L birimine dönüştürmek için gerekli olan çarpım
faktörünü ilgili dönüşümleri göstererek belirleyiniz. (Bir galon (gal), 231 in3’e eşittir.) (Cevap: 0.4251 km/L)

4. İngiliz birim sisteminde, basınç lbf/fit2 birimiyle ölçülmektedir. Bu birimi, SI birim sistemindeki N/m2 (Pa)
birimine dönüştürmek için gerekli olan çarpım faktörünü ilgili dönüşümleri göstererek belirleyiniz. (Cevap:
47.879 Pa)

5. İngiliz birim sisteminde, dinamik viskozitenin birimi lbf  s ’dir. Bu birimi, SI birim sistemindeki kg
ft 2 ms
birimine dönüştürmek için gerekli olan çarpım faktörünü ilgili dönüşümleri göstererek belirleyiniz. (Cevap:
47.879 kg/(m·s)  47.879 Pa·s)

6. SI birim sisteminde, özgül ısının birimi kJ ’dur. Bunu, İngiliz birim sisteminde Btu ve metrik birim
kg  C lbm  F
sisteminde ise kcal birimlerine dönüştürmek için gerekli olan çarpım faktörlerini ilgili dönüşümleri göstererek
g  C
belirleyiniz. (Cevaplar: 0.23885 Btu/(lbm·F) ; 2.3885·104 kcal/(g·C))

7. SI birim sisteminde, birim alandan olan ısı geçişinin, yani ısı akısının birimi W ’dir. Bunu, Btu birimine
m2 h  ft 2
dönüştürmek için gerekli olan çarpım faktörünü ilgili dönüşümleri göstererek belirleyiniz. (Cevap: 0.3171
Btu/(h·ft2))

8. Ölçme sistemlerinin dinamik davranışının neden önemli olduğunu açıklayınız. (Cevap: Ders kitabında yer
alan 1.4 ve 1.5 numaralı konulara bakınız!)

9. Bir termometre 20 saniyelik bir zaman sabitine ( ) sahiptir. Bu termometre 15 C sıcaklıkta iken aniden 37
C sıcaklığa maruz kalmaktadır.
a) Yükselme zamanını (termometrenin sürekli rejimde göstereceği sıcaklığın %90’ına ulaşması için gerekli olan
zamanı) ve bu yükselme zamanı sonunda termometrenin göstereceği sıcaklığı belirleyiniz. (Cevaplar: 46.1 s ;
34.8 C)
b) Termometrenin sürekli rejimde göstereceği sıcaklığın %99.9’una ulaşması için gerekli olan zamanı ve bu
zaman sonunda termometrenin göstereceği sıcaklığı hesaplayınız. (Cevaplar: 138.2 s ; 36.978 C)
c) Termometrenin sürekli rejim değeri olan 37 C’a 0.1 C’luk bir farkla yaklaşması için, yani 36.9 C’u
göstermesi için gerekli olan zamanı ve bu zaman sonundaki yüzdesel tepkiyi hesaplayınız. (Cevaplar: 107.87 s ;
%99.5454)

10. Bir termometre 12 saniyelik bir zaman sabitine ( ) sahiptir. Bu termometre 0.01 Hz frekansındaki çok yavaş
bir harmonik değişime maruz kalmaktadır. Termometrenin değişime olan tepkisindeki zaman gecikmesini
bulunuz. Birim KA değeri için sürekli rejim genlik tepkisindeki azalmanın ne kadar olacağını hesaplayınız.
(Cevaplar: 10.28 s ; 0.799)

1/6
AYBÜ Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi MCE 302 Ölçme ve Veri Değerlendirme K. Bilen

BÖLÜM II

1. Aşağıdaki şekilde gösterilen yüzeyin boyutları 50 mm ve 80 mm olarak ölçülmüştür. 50 mm olarak ölçülen

boyuttaki hata miktarı 0.01 mm’dir. Bu ölçüm sonucu hesaplanan alandaki yüzdesel hatanın %1’i aşmaması
için 80 mm’lik boyutun ölçümünde yapılabilecek maksimum hata miktarını, belirsizlik analizini kullanarak
hesaplayınız. (Cevap: 0.79984 mm veya %0.9998)

A = wl mm2  %1 w = 50  0.01 mm

l = 80  ? mm

2. Silindirik bir boru içerisinden akışta Reynolds sayısı (Re) hesaplanmak isteniyor. Bu amaçla kurulan deney
tesisatındaki kütlesel debi, %5 hata ile 0.2 kg/s olarak ölçülmektedir. Sistemde yer alan borunun çapı, 3  0.02
cm olarak ölçülmüştür. Dinamik viskozite ise 1·10-3  110-5 kg/(ms) olarak verilmektedir. Buna göre;
a) Reynolds sayısını hesaplayınız. (Cevap: Re = 8 488.264)
b) Akılcı yaklaşımı kullanarak Re sayısının tespitinde yapılabilecek hata miktarlarını bulunuz. (Cevaplar: Remin.
= 7984.01035, Remaks. = 9 002.70385 yani; %5.94060 ve +%6.06060)
c) Belirsizlik analizini kullanarak Re sayısının tespitinde yapılabilecek hata miktarını bulunuz. (Cevaplar: Re =
8488.264  436.5 veya %5.14240)
4m (Burada; m : kütlesel debi, kg/s ; d: boru çapı, m ; : dinamik viskozite, kg/(ms) anlamındadır.)
Re 
d

3. Bir yağın dinamik viskozitesini belirlemek için laboratuvarda deneyler yapılmaktadır. Yapılan deneyler
sonucunda şu değerler ölçülmüştür: 3.71, 3.81, 3.81, 3.90, 3.62, 3.72, 4.10, 3.81, 3.62 kg/(ms) [kg/(ms)  Pas].
Buna göre;
a) Ortalama okuma değerini, sapmaların mutlak değerlerinin ortalamasını, (örnek) standart sapmayı ve varyansı
hesaplayınız. Ölçülen değerleri ve ortalama değeri grafik üzerinde gösteriniz. (Cevaplar: ort = 3.78889 Pas,
diort = 0.10790 Pas, ö = 0.14937 Pas, ö2 = 0.02231)
b) Chauvenet kriterini uygulayarak şüpheli verileri bulunuz, bu verileri değerlendirme dışına atınız ve oluşan
yeni durum için yukarıdaki hesaplamaları tekrar ediniz. (Cevaplar: Chauvenet kriterinin bir defa
uygulanmasıyla 7 numaralı ölçüm atılır ve ort = 3.7500 Pas ; diort = 0.0825 Pas ; ö = 0.09971 Pas ; ö2 =
0.00994 bulunur.)

4. Bir uzunluk 100 defa ölçülmüştür. Ölçümlerin aritmetik ortalama değeri 6.823 cm ve standart sapması 0.01
cm olarak hesaplanmıştır. Bu ölçmelerden kaç tanesi ortalama değerden 0.005 cm sapma aralığında olacaktır?
Bu hesaplamayı şu değerler için tekrar ediniz: 0.02 cm, 0.05 cm, 0.001 cm. (Cevaplar: P(1/2) = 0.382292
yani; 100 okuma değerinden yaklaşık 38.23 tanesinin bu sapma aralığı içinde olma olasılığı vardır. Diğer
durumlarda sırasıyla P(2) = 0.9545 ; P(5) = 0.99998 ; P(0.1) = 0.0796 değerleri elde edilir.)

5. Aşağıdaki tabloda yer alan deneysel verilerin, y = ax + b şeklinde lineer bir bağıntıyı takip etmesi
beklenmektedir.
a) Tablodaki bu deneysel verileri, x - y grafiği üzerinde gösteriniz.
b) En küçük kareler yöntemini kullanarak korelasyon denklemini elde ediniz ve bu y = f(x) fonksiyonunun
grafiğini, deneysel verilerin de yer aldığı grafik üzerinde çiziniz. (Cevap: y = 0.67209x + 0.29552)
c) Korelasyon denkleminden elde edilecek sonuçların, deneysel verilerden olan standart sapmasını ve
korelasyon katsayısını (yani; R2 veya r’yi) hesaplayınız. (Cevaplar: y, x = 0.21 ; R2 = r = 0.98354)

Ölçme No x y
1 0.9 1.1
2 2.3 1.6
3 3.3 2.6
4 4.5 3.2
5 5.7 4.0
6 6.7 5.0

2/6
AYBÜ Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi MCE 302 Ölçme ve Veri Değerlendirme K. Bilen

BÖLÜM III

1. 15 ºC referans sıcaklığı için imal edilmiş olan çelik bir cetvel ile 10 ºC’da yapılan ölçmede 23 m değeri
okunmuştur. Bu ölçmede sıcaklık farkından dolayı oluşan hatayı hesaplayınız. (Çelik malzemenin ısıl genleşme
katsayısı  = 1.165·105 1/ºC’dur. Uzunluğu ölçülen malzemenin sıcaklıktan etkilenmediği kabul edilecektir.
LT  Lo 1   T  To  ) (Cevap: 0.00669875 m veya %0.029125’dir. Yani; Lgerçek  22.99330125 m)

2. Bakır bir çubuğun, herhangi bir T sıcaklığındaki elektriksel direnci şu bağıntı ile belirlenmektedir:
RT  Ro 1   T  To  . Burada;
RT : Bakır çubuğun T sıcaklığındaki direncini, ,
Ro : Bakır çubuğun To sıcaklığındaki direncini, ,
 : Bakır çubuğun ortalama sıcaklıktaki ısıl genleşme katsayısını, 1/ºC,
T : Direncin hesaplanacağı sıcaklığı, ºC,
To : Referans sıcaklığı, ºC, göstermektedir. Buna göre;
a) Ro = 6  ;  = 0.004 1/ºC ve To = 20 ºC için T = 40 ºC’daki direnci (RT@40 ºC) hesaplayınız. (Cevap: RT@40 ºC =
6.48 )
b) Ro = 6  ± %0.3 ;  = 0.004 ± 0.00008 1/ºC ; To = 20 ºC ve T = 40 ºC için akılcı yaklaşımın kullanılması
durumunda; T = 40 ºC’daki direncin hesaplanmasında yapılacak hata miktarlarını yüzdesel olarak bulunuz.
(Cevaplar: RT@40 ºC, min. = 6.45099  yani %0.44770 ; RT@40 ºC, maks. = 6.49944  yani +%0.3)
c) b şıkkındaki veriler dikkate alınarak, belirsizlik analizinin kullanılması durumunda; T = 40 ºC’daki direncin
hesaplanmasında yapılacak hata miktarını yüzdesel olarak bulunuz. (Cevap: wR = ±0.021681  yani;
T @ 40 C

±%0.33457)
3. Cetvel üzerindeki 19 mm’lik uzunluğun verniyede 20 eşit parçaya bölündüğü bir sürmeli kumpasın
hassasiyetini bulunuz. Ayrıca; 18.55 mm’lik bir uzunluk bu kumpas ile ölçülürken, verniyenin kaçıncı çizgisinin
cetvelin kaçıncı çizgisi ile çakışacağını tespit ediniz. Bu 18.55 mm’lik uzunluğun bu kumpas ile ölçümünü şekil
çizerek gösteriniz. Söz konusu bu kumpas kullanılarak, 18.59 mm’lik bir uzunluğun gösterilip
gösterilemeyeceğini belirtiniz. (Cevaplar: Hassasiyeti: 1  (19/20) = 0.05 mm ; 18.55 mm’lik bir uzunluk bu
kumpas ile ölçülürken, verniyenin 11 numaralı (12.) çizgisi, cetvelin 29 numaralı (30.) çizgisi ile çakışacaktır.
Bu kumpas kullanılarak 18.59 mm’lik ölçü gösterilemez.)

4. Cetvel üzerindeki 49 mm’lik uzunluğun verniyede 50 eşit parçaya bölündüğü bir sürmeli kumpasın
hassasiyetini bulunuz. Ayrıca; 18.56 mm’lik bir uzunluk bu kumpas ile ölçülürken, verniyenin kaçıncı çizgisinin
cetvelin kaçıncı çizgisi ile çakışacağını tespit ediniz. Bu 18.56 mm’lik uzunluğun bu kumpas ile ölçümünü şekil
çizerek gösteriniz. Söz konusu bu kumpas kullanılarak, 18.57 mm’lik bir uzunluğun gösterilip
gösterilemeyeceğini belirtiniz. (Cevaplar: Hassasiyeti: 1  (49/50) = 0.02 mm ; 18.56 mm’lik bir uzunluk bu
kumpas ile ölçülürken, verniyenin 28 numaralı (29.) çizgisi, cetvelin 46 numaralı (47.) çizgisi ile çakışacaktır.
Bu kumpas kullanılarak 18.57 mm’lik ölçü gösterilemez.)

5. Hareket vidası 0.5 mm hatveye sahip bir mikrometrenin tamburunun kaç kısma bölünmüş olduğunu belirtiniz.
Ayrıca; 16.794 mm’lik bir uzunluğun bu verniyeli mikrometre ile ölçümünü şekil çizerek gösteriniz. Söz konusu
bu mikrometrenin ölçüm aralığını ve hassasiyetini belirterek, bu mikrometre ile 9.56 mm ve 12.5892 mm’lik
uzunlukların gösterilip gösterilemeyeceğini belirtiniz. (Cevaplar: Tambur 50 kısma bölünmüştür. Ölçüm aralığı:
0  25 mm ; Hassasiyeti: Tambur nedeniyle, 0.5 mm/50 = 0.01 mm, verniye nedeniyle 0.01 mm/10 = 0.001 mm ;
Bu mikrometre kullanılarak 9.56 mm’lik ölçü gösterilebilir ancak, 12.5892 mm’lik ölçü gösterilemez.)

6. a) Verniyeli bir mikrometre üzerinde yandaki

şekilde gösterilen ölçünün okunması istenmektedir.
Bu ölçüyü; duy, tambur ve verniyeden okunan 85
kısımları ayrıntılı bir şekilde belirtmek suretiyle 80
okuyunuz. (Duy milimetriktir.) (Cevap: 46.763 mm)
75
4 4

b) Söz konusu bu mikrometrenin; ölçüm aralığını, hassasiyetini ve hareket vidasının hatvesini (yani;
mikrometrenin tamburunun bir tur dönmesiyle duy üzerinde ne kadarlık bir yer değiştirme olacağını) bulunuz.
Ayrıca; bu verniyeli mikrometre üzerinde, 36.796 mm’lik bir uzunluğun nasıl gösterileceğini şekil çizerek
gösteriniz. Bu verniyeli mikrometre ile 42.7655 mm ve 12.589 mm’lik uzunlukların gösterilip
gösterilemeyeceğini ayrıntılı bir şekilde açıklayınız. (Cevaplar: Ölçüm aralığı: 25  50 mm ; Hassasiyeti: 0.01
mm/10 = 0.001 mm ; tambur 100 kısma bölünmüş olduğundan hareket vidasının hatvesi 1 mm’dir. Bu verniyeli
mikrometre kullanılarak 42.7655 mm ve 12.589 mm’lik ölçüler gösterilemez.)

3/6
AYBÜ Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi MCE 302 Ölçme ve Veri Değerlendirme K. Bilen

BÖLÜM IV

1. Hacmi 22.42 L olan kapalı bir kap içerisinde, 0 ºC sıcaklığında 6.023·10 23 adet azot (N2) molekülü
bulunmaktadır. Bu kap içerisindeki N2 moleküllerinin ortalama hızlarının karelerinin karekökü olan vrms’yi ve bu
kap içerisindeki basıncı hesaplayınız. M N  28 kg/kmol ve k = 1.38065·1023 J/(molekül·K). (Cevaplar: vrms =
2

493.32196 m/s ; P = 101 312.27250 Pa)

2. U-tipi bir manometrede manometre sıvısı olarak, yoğunluğu 1 000 kg/m3 olan su kullanılmaktadır. Bu
manometrenin yüksek basınç tarafındaki ucuna, 400 kPa basınç ve 10 ºC sıcaklıktaki hava etki etmektedir.
Manometrenin kolları arasında 12 cm’lik seviye farkına neden olan basınç farkını hesaplayınız. Hava
yoğunluğunun, manometre sıvısı olan suyun yoğunluğu yanında ihmal edilmesi durumunda hesaplanan basınç
farkında yapılacak yüzdesel hatayı bulunuz. (Cevaplar: Pilk durum = 1 171.41 Pa ; Pson durum = 1 177.2 Pa, bu
durumda yapılan yüzdesel hata: +% 0.5)

3. U-tipi bir manometrenin kollarının çapı 0.635 cm ve 1.270 cm’dir. Bu manometrenin kollarından biri, belirli
bir basınca sahip hava ile irtibatlandırıldığında iki koldaki sıvının yükseklikleri arasındaki fark 25.4 cmHgY
(cmHgS) olarak okunmaktadır. Bu manometrenin her iki kolunun çapı da 0.635 cm olsaydı ve manometre
sıvısının cinsinde ve toplam hacminde bir değişim olmasaydı okuma değeri ne olurdu? (Cevap: Seviye farkı
değişmez, ancak sıvı hacminin korunması için her iki koldaki seviye bir miktar yükselir.)

4. Kuyu tipi bir manometrede manometre sıvısı olarak, yoğunluğu 2 950 kg/m3 olan özel bir sıvı
kullanılmaktadır. Ölçme kolonunun çapı 0.50 cm, deponun çapı ise 7.62 cm’dir. Kuyu tipi bu manometre,
akışkan olarak suyun kullanıldığı bir sistemdeki basınç farkını ölçmek için kullanılacaktır (f = 1 000 kg/m3).
Ölçme kolonunun yanına yerleştirilmiş olan okuma skalası, manometre alan oranı için herhangi bir düzeltme
faktörüne sahip değildir. Basınç farkının Pa biriminde okunması için, okuma skalasından mm olarak okunan
yüksekliğin çarpılması gereken düzeltme faktörünün değerini hesaplayınız. (Cevap: C = 19.21)

5. Kuyu tipi eğik bir manometrenin okuma yapılan kolonu düşeyle 60º’lik bir açı yapacak şekilde eğimli hale
getirilmiştir. Ölçme kolonunun çapı 5 mm, deponun çapı ise 5 cm’dir. Kuyu tipi bu eğik manometrede
manometre sıvısı olarak, yoğunluğu 2 158.5 kg/m3 olan bir yağ kullanılmaktadır. Manometrenin depo tarafına, 20
ºC sıcaklık ve 1 atm basınçtaki havanın etkimesi sonucu, ölçme kolonunda sıfır seviyesinden itibaren 15 cm’lik
bir yer değiştirme olmuştur. Buna göre; basınç farkını Pa cinsinden hesaplayınız. (Cevap: P = 1 618.97 Pa)

6. Kuyu tipi eğik bir manometrenin okuma yapılan kolonu yatayla α açısı yapacak şekilde eğimli hale
getirilmiştir. Ölçme kolonunun çapı 7 mm, deponun çapı ise 7 cm’dir. Kuyu tipi bu eğik manometrede
manometre sıvısı olarak, yoğunluğu 2 100 kg/m3 olan bir yağ kullanılmaktadır. Manometrenin depo tarafına, 25
ºC sıcaklık ve 1 bar basınçtaki havanın etkimesi sonucu, ölçme kolonunda sıfır seviyesinden itibaren 15 cm’lik
bir yer değiştirme olmuştur. Buna göre; söz konusu bu manometrenin şematik resmini çizerek, manometrenin
uçları arasındaki basınç farkının 1 575.09947 Pa olması için α açısını hesaplayınız. Ayrıca; hava yoğunluğunun
ihmal edilmesi durumu için bu basınç farkını Pa cinsinden hesaplayınız. (P = RT ; Rhava = 0.287 kJ/(kgK))
(Cevaplar: α = 30º ; P = 1 575.9765 Pa)

7. Deniz seviyesinden yüksekliği (rakımı) 1 400 m olan bir yerleşim yeri için; Patm., standart = 101 325 Pa ; g =
9.8065 m/s2 ; Rhava = 287.13 J/(kg·K) ; To = 15 ºC olarak verilmektedir. Buna göre;
a) Sıcaklığın yükseklikle değişmediğini kabul ederek yerel atmosferik basıncı hesaplayınız. (Cevap: Patm., yerel =
85 832.31319 Pa)
b) Sıcaklığın yükseklikle lineer olarak değiştiğini kabul ederek yerel atmosferik basıncı hesaplayınız. Ayrıca, bu
yükseklikteki sıcaklığı hesaplayınız. (Cevaplar: Patm., yerel = 85 597.72746 Pa ; Tyerel = 5.9 ºC)

8. Çan tipi bir manometrede manometre sıvısı olarak, yoğunluğu 13 600 kg/m3 olan cıva kullanılmaktadır.
Çanın iç yüzey kesit alanı 100 cm2, kütlesi 25 kg, çanın cidar kesit alanı 10 cm2, çana bağlı yayın başlangıçtaki
uzama miktarı 20 cm ve yay sabiti 1.2 kN/m’dir. Bu manometre; deniz seviyesinden 1 000 m yükseklikte, 50º
enleminde bulunan bir noktada 35 ºC sıcaklıkta ve f = 1 000 kg/m3 olan su akışındaki basınç farkını ölçmek için
kullanılacaktır. Sisteme, P1>P2 olacak şekilde bir basınç farkı uygulandığında çanın konumunda, sıfır
seviyesinden itibaren 8 cm’lik bir yükselme olmaktadır. Buna göre; basınç farkını ve bu yükselmenin gerçek
değerini bulunuz. ( = 0.000012 1/ºC,  = 0.00018 1/ºC, To = 4 ºC) (Cevaplar: P = 7 456.68 Pa ; Hg = 7.9588 cm)

9. Çelik yaydan yapılmış diyaframlı bir basınçölçer ile 6.895 MPa’lık basınç farkına kadar ölçme yapılabilmesi
istenmektedir. Diyaframın çapı 1.27 cm’dir. Diyaframda oluşabilecek maksimum sehimin, diyafram kalınlığının
1/3’ünü geçmemesi için gereken diyafram kalınlığını hesaplayınız? Diyafram malzemesinin Young modülü, E =
200 GPa ; Poisson oranı,  = 0.3 ; yarıçapı, a = 1.27/2 = 0.635 cm’dir. (Cevap: t = 0.412·103 m = 0.412 mm)

4/6
AYBÜ Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi MCE 302 Ölçme ve Veri Değerlendirme K. Bilen

BÖLÜM V

1. Bir venturimetre ile 20 ºC’daki sıvı fazdaki Freon-12’nin (R-12’nin) debisi ölçülmektedir. Venturimetrenin
giriş çapı 2.4 cm, daralma kesitindeki çapı ise 1.2 cm’dir. Daralma kesitindeki Reynolds sayısı 1·105 ise,
venturimetrenin giriş kesiti ve daralma kesiti arasında oluşan basınç farkını hesaplayınız. (R-12 = 1 329 kg/m3,
R-12 = 0.02·105 m2/s) (Ders kitabında yer alan Şekil 5.22c’yi kullanınız!) (Cevap: P = 1 839.9 Pa)

1 2P1  P2 
m gerçek  C m teorik  CMA2 2 P1  P2 
d M 
 m teorik  A2 v2  A2 M
D 1  4


2. Bir orifismetre (diyafram) ile 5 cm çapındaki

boru içinden akan 25 ºC sıcaklıktaki suyun debisi
ölçülmektedir. Orifisin çapı 2 cm’dir. Orifisin giriş
tarafındaki basınç ölçme noktası boru çapı kadar
geride, çıkıştaki basınç ölçme noktası ise boru
çapının yarısı kadar ileridedir. Boru çapına göre
tanımlanmış Reynolds sayısının 10 000 olması
durumunda okunacak basınç farkını ve sistemdeki
kütlesel debi değerini hesaplayınız. (Suyun 25
ºC’daki yoğunluğu 1 000 kg/m3, kinematik
viskozitesi ise 1.02·106 m2/s’dir.) (Ders kitabında
yer alan Şekil 5.27b’yi kullanınız!) (Cevaplar: P =
2114.5 Pa ; m = 0.4 kg/s bulunur.)

3. Şekilde görülen dairesel borudan su akmaktadır.

Pitot tüpü Orifismetre
Borunun merkezine yerleştirilen Pitot tüpü ile
maksimum hız, orifismetre (diyafram) ile ortalama a =1.02x10-6 m2/s

hız ölçülmektedir. Manometrelerde okunan değerlere a=1000 kg/m3

d=5mm

d2=12.5mm
d1=25mm
Akış
göre maksimum hızı (umaks), merkezdeki dinamik
basıncı ve ortalama hızı (uort) hesaplayınız. Dairesel
borudaki akışta, maksimum hız ortalama hızın iki
katı (umaks = 2uort) olarak bilinmektedir. Hesaplanan hp=20 mmHg

değerleri kullanarak bunun doğruluğunu kontrol ho=200 mmHg

ediniz. Ayrıca, hacimsel ve kütlesel debileri de
hesaplayınız. (Ders kitabında yer alan Şekil 5.27b’yi m=13600 kg/m3
kullanınız!) (Cevaplar: umaks  2uort bulunur. Ayrıca;
4
Q = 5.4·10 m /s ; m = 0.54 kg/s bulunur.)
3

4. Bir sağlık kuruluşunda yer alan hijyenik klima santralinin ameliyathaneye temin ettiği havanın hızı, haznesi
ısıtılmış bir termometre ile ölçülmek isteniyor. Ortam sıcaklığı 18 ºC olarak ölçülmüş olup, haznesine 5 cm
çapında bakırdan yapılmış bir kürenin geçirildiği termometreye 1 W değerinde elektriksel güç sağlanmakta ve bu
termometre 32 ºC değerini göstermektedir. Söz konusu ölçüm tertibatının şematik resmini çizerek ameliyathane
içerisindeki hava hızını hesaplayınız. (Cevap: v = 0.19280 m/s)

Atmosfer basıncındaki havaya ait termofiziksel özelikler.

T [ºC]  ·105 [m2/s] k [W/(m·ºC)] Pr [-]

20 1.51 0.0255 0.713
25 1.55 0.0259 0.712
30 1.60 0.0263 0.712

Akışkanın gaz olması halinde: Nu D  0.37 ReD0.6 ; Akışkanın sıvı olması halinde: Nu D Pr 0.3  0.97  0.68 ReD0.5

5/6
AYBÜ Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi MCE 302 Ölçme ve Veri Değerlendirme K. Bilen

BÖLÜM VI

1. Bir termostatik kap içerisindeki akışkan sıcaklığı, termometre sıvısı olarak etil alkolün kullanıldığı bir cam
termometre ile ölçülmektedir. Söz konusu bu termometre T1 = 70 ºC’u göstermekte olup, kılcal kısmın ölçme
ortamı dışında kalan ölçekli kısmının gösterdiği değer (N), kılcal kısmın ölçme ortamı içerisinde kalan ölçekli
kısmının gösterdiği değerin, ºC cinsinden 5/2 katı olduğuna göre; bu termostatik kap içerisindeki akışkan
sıcaklığının düzeltilmiş değerini bulunuz. Termostatik kabın bulunduğu ortamdaki termometre (dışarıdaki
termometre) T2 = 27 ºC değerini göstermektedir. (Cevap: T1, düzeltilmiş = 72.2145 ºC)

   g N T1  T2  T1, düzeltilmiş  T1  

2. Pirinç ve paslanmaz çelik 316 (AISI 316) malzemelerinden imal edilmiş bimetal bir termometrenin
çubuğunun toplam kalınlığı (t); 1 mm pirinç ve 2 mm AISI 316 olmak üzere 3 mm’dir. Bu çubuğun sıcaklığı, 25
ºC’dan 50 ºC’a çıkarıldığına göre; söz konusu bu bimetal çubukta oluşacak kıvrımın yarıçapını hesaplayınız.
(Cevap: r = 19.85597 m)

  1 
t 3 1  m   1  mn   m 2 
2

  mn  
r
6  2  1 T  To 1  m 
2

3. Bir termistörün  katsayısı 3 420 K ve 366.48 K’deki direnci 1 010  3  olarak bilinmektedir. Bu termistör
kullanılarak bilinmeyen bir sıcaklığın ölçümü esnasında 2 315  4  direnç değeri okunmuştur. Ölçülen sıcaklığı
ve bu sıcaklığın okunmasında yapılan hatayı belirsizlik analizine göre bulunuz. (Cevap: T = 336.614  0.114 K)

1 1 
   
 T To 
R  Ro e

4. Kromel-alümel çiftinden oluşan bir termoeleman 850 ºC sıcaklığa maruz kalmaktadır. Voltmetredeki soğuk
birleşim noktasının sıcaklığı 35 ºC olduğuna göre voltmetrenin göstereceği emk değeri ne olur? (Cevap: ET-35 ºC
= 33.904 mV)

ET  0 oC  ET Tr  ET  0 oC
r

5. Bir iklimlendirme sisteminde bakır-konstantan çiftinden oluşan termoelemanlar kullanılarak değişik

noktalardaki hava sıcaklıkları ölçülmektedir. Potansiyometre üzerindeki termometre 20 ºC’u göstermekte olup
çeşitli noktalardaki sıcaklıkları ölçen termoelemanlardan elde edilen gerilim değerleri; 1.623 mV, 1.088 mV,
0.169 mV ve 3.250 mV şeklindedir. Bu gerilim değerlerine karşılık gelen sıcaklıkları bulunuz. (Cevaplar: T1 
22.92468 ºC ; T2  8.21880 ºC ; T3  15.71610 ºC ; T4  94.69224 ºC)

ET  0 oC  ET Tr  ET  0 oC
r

Bakır-konstantan termoelemanının çeşitli sıcaklıklarda oluşturacağı gerilim değerlerinin, 0 ºC ve 20 ºC referans

sıcaklıklarına göre değişimi.
Emk [mV] Emk [mV]
T [ºC] (0 ºC için) (20 ºC için)
25 0.940 0.193
0 0.000 0.789
25 0.992 1.822
50 2.035 2.908
75 3.121 4.044
100 4.277 5.227

6/6