You are on page 1of 32

+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.

com

    


( )
4       
 
   .  1921-22   , 4 ­   
­ 
­ 
­   () ()
      ­­  ()
      ­­­ ­ .
     .  ,  (­­­­­­­­­­)
,     4 ­ ­­­ ­­­‘­­­  ­­’­­
 .     ­.­­­­­­­­­­
    .   4 ­ ­­­­-­­­­­­­,­
         
. 4   ..    - .. 3250-1750.
 , ..  .. 2500-1500 ..
4 ­­­­ ­­­­­­ 4

m
4     (c14) .. 2300-1750 ..
­­­­ ­ ­­ ­­-­­     .

co
.­­­­­­­­­­ 4 1826        .
­­.­ 4 1853,1973     

S.
 .
4 ­­­­­‘­,­­ ,
A
­­­­’­­­.­ ­­­,­­­­­­­­­.
eI
4 ­­­­­­­­ ­ 4    +  +     .
in

­­­.­­­­­­­   ‘’  .


nl

.­ ­­ ­­ , , ,     - 
.O

­­. 4 ­­­­­­­­­-­­­­.
4 ­­­­­‘­­’­ 4 ­­­­‘’­­.
w


 .­­­­­­  .­­­ 4 ­­­­­­­.­­­
w

­­­­­­­.­ .
w

4 ­ ­­­­-­, , , 4 ­­­­­­­.


  -    
       
       .  ..         .  
              ()        
              
      
   -    ()   - 
     
       ,     
  ()   17         
   ,     .
       ,    ,   
     

  (,)          
,    1935    
         , ,    
        .
  
    
   .   ,   

.         
 .            ,    
        
 .     .  ,  
     . .  
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 1
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ­-­­­­­­­­.       
4   .  - , 
4 ­­  
­ -­  ­­
 
­ 
­ 
­ 
­  ­ ­ 
 . -    - , 
  -   
4 ­  ­ 
­ ­

­  ­
 ­
­ ­ -­­  
­
 
  4  
      - .. 
 
 
 -  
4  - ..    - , 
4 ­­­­­­­­­, 4   ..    -   
­­­­­­­ ­­­­.   .  - 

4 ­­­ ­­­-­,­­,­ 4 ­ ­    


­­,­­­­ ­ -­ ,­ , 4 ­
4 ­­­­­-­­­ ,­ , 4 ­,
4 ­,
 4 ­
 -  4 ­‘­­ ’­­­
4 ,­­­,­,­­.­ ­­­­-­
4       . 4 ­­­­­­­­­­­­­-­­­
4 ­ ­­­ ­ ­-­­ ­ ­­.­­­­(­­   4 ­­­­­­­­­­-­­­­­­

m
­),­­­­­­­. (­­39­­,­­23­.,­­9­.)

co
4 ­­­­. 4 ­­­­­­­­­­:­­

S.
4 ­‘’,­‘’­­. 4 ­­­:­­­
A
4 ­ ­­ ­­­­­­­-­­ 4 ­­­­­­­­­
eI
4 ­­­-­,­
   
4 ­­­­­-­
in

4 ‘     ’ -  


4 ­­­­­­­.
nl

4 ‘         ’ - 
      ’ -  
4 ­­­­­­­-­­­. 44 ‘
.O

‘     . -  


4 ­ ­­­­-­­­, 4 ‘ ’ - . 
w

4 ‘ ’ -   


­­,­­,­­­.­ 4 ‘    ’ - 
w

4 ­­­­-­,­­­.­
4 ­­­‘’­­. 4 ­­­­­:­­­­
w

4 ­­­­­,­­­­­(­­) 4 ­­­­:­­­
­­­:­ 4 ­­­­­­­­­­­­­
4 ­ ­­­­  :­­
­­. 4 ­­­­­-­
4 ­­­­­­­­­­­­­ 4 ­­­­–­­
­­­­­.­ 4 ­­­­­.
4 ­­­.­­­. 4 ­­-­
  4 ­­­ ,­
4 ­­­­-­ ­­­.
4 ­­­­-­ 4 ­­­­­-­­.
4  ­­­­-­ 4 ­­­‘’­­­­.
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 2
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ­­­­­­.   - 
4 ­­­­­­. 4     - 
 -  
4
4 ­  ­­  -­   4     -  
4     -  4       
 - 
4 ­ ­     ­     ­     4   -  
­ ­ ­ ,­ ­ , ­,­­­
­  ­ ­­,­­
4 ­ ­­­‘’­­­,­­
­­­. ­­‘­’­­­.
4 ­­ ­ ­ ­­
.­­­­30­­­  
­  .­­­­­­. 1.          ?
4 ­­­­-­ 1)­­ 2)­­­­­
4 ­­­­­­­­­­­

m
3)­­­ 4)­­­
:­­

co
2. ‘       ?
4 ­­­­­­­­. 1)­­­­­ 2)­­­­­

S.
4 ­­­­­­­. A 3)­­­ 4)­­
4 ­ ­­­­ ­­ 3.    .
eI
­­­ ­ ­­­­­­­-­ 1- )­­­­,­
,­­­­.­
in

2- )­­­­­­
4 ­­­   ­ ­­­‘­’­­­  .­ 3-
nl

)­­­­­
4 ­­­ ­­­,­ ,­ ,­ , 4-­­ )­
.O

­,­­­,­­­­­­ ­ 1)­12­3­4­ 2)12­3­4­


w

­ .­­­­­­­­-­ 3)12­3­4­ 4)12­3­4


w

­(­­ ­ ­­­).­ 4.   ?


4 ­­­  -­­­­­
w

1)­­­­­ 2)­­­­­­
-­­­­.­­‘­­’­­­. 3)­­­­()­ 4)­
4 ­­­‘­­’­­­. 5.   ?
4   : ,­ ­,­ ,­ ­, 1)­­­­ 2)­­­
,­,­­,­­.­­ 3)­­­­­ 4)­­­­­
­­­,­­­­­­. 6.    ?
4  : ,­ .­ ­ ­­­ , 1)­­ 2)­­­­­
­,­­­­­­­­. 3)­­­­ 4)­
4 ­­­  ­­   ­­­­­‘­­ ’­ 7.      ?
­­­­­­ ­­­.­ 1)­­ 2)­­­­­
4 ­­­­­­­­­­­.­ 3)­­­­ 4)­
4 ­ ­­­­­­­
KalyanNuguri@gmail.com
­-
By P. Ashok Kumar 3
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
8.     ? 18.      ?
1)­­ 2)­­­ 1)­1931­ 2)­1921­ 3)­1919­ 4)­1925
3)­­­ 4)­ 19.     ?
9.   -  ? 1)­­­­­ 2)­­­­­
1-­­­­­­­ 3)­­­­­ 4)­­
)­ 20.       ?
2­­­­­ )­.­ 1)­ 2)­­ 3)­ 4)­­
3­­­­­­ )­­­ 21.      ?
4­­ )­­­ 1)­­­­­­ 2)­­­­­
1)­12­3­4­ 2)12­3­4­ 3)­­­­­ 4)­
3)12­3­4 4)12­3­4 22.        ?
10.     -  ? 1)­­ 2)­­­
1)­­ 2)­.. 3)­­­ 4)­

m
3)­­­ 4).­ 23.      ?

co
11.        ’’ 1)­­­ 2)­­­­­­3)­­­­­4)­

S.
 ? A 24.      ?
1)­­ 2)­..­ 1)­,­­ 2)­,­­
eI
3)­­­­­ 4)­.­ 3)­,­­ 4)­,­
12.   ? 25.      ?
in

1)­­­­­ 2)­..­ 1)­­­­­ 2)­­­­­


nl

3)­­­­ 4).­ 3)­­­­­ 4)­­­­


.O

13.        26.     ?
w

 ? 1)­..­2300-1750­ 2)­..­3000-1500­


w

1)­­­­ 2)­­­­­­ 3)­.­3500-­1750­ 4)­.­2500-1500


3)­­­ 4)­­ 27.       ?
w

14.     ? 1)­­­­ 2)­­


1)­­ 2)­­ 3)­­­ 4)­ 3)­­­­­ 4)­
15.       ? 28.    .. 1000 (   )
1)­­­­­ 2)­­­    ?
3)­­ 4)­ 1)­­­ 2)­­ ­ ­
16. -       ? 3)­­­ 4)­­­
1)­­­ 2)­­­ 29.     ()
3)­­­­­­­­­­­­­­­­ 4)­­ 1)­­ 2)­­ 3)­,­­­­­­4)­
17.   ‘ ’    ? 30.   ?
1)­­­ 2)­­­ 1­ )­
3)­­­ 4)­­ 2­ )­­­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 4
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
3­­ )­­ 1.­­ )­
4­ )­­­­  2.­ )­
1)­1-,­2-,­3-,­4-­­­2)­1-,­2-,­3-,­4-­ 3.­,­­ )­­­­
3)­1-,­2-,­3-,­4-­­4)­1-,­2-,­3-,­4, 4.­­­ )­ ­ 
31.   ? 1)­1-,2-,­3-,­4- 2)­1-,2-,3-,­4-­
1­­­­­­­­­­­­ )­­­­ 3)­1-,­2-,­3-,4- 4)­­
2­­­­­­­­­­­­­­­ )­­­ 38.     ?
3­­­­­­ )­­­ 1)­­­ 2)­­­
4­­­­­­­­­­­­­­ )­.­­ 3)­­­ 4)­­
1)­1-,­2-,­3-,4-­­­­2)­1-,­2-,­3-,­4-­ 39.         ?
3)­1-,­2-,­3-,­4-­­4)­1-,­2-,­3-,­4-­ 1)­­ 2)­­­­
32.    ? 3)­­,­­­ 4)­
1.­­­ )­­ 40.      ?

m
2.­ )­­ 1)­­ 2)­­­­

co
3.­ )­­ 3)­­­ 4)­

S.
4.­­­ )­­ A 41.   ‘ ’   ?
1)­1-,2-,3-,4-­ 2)­1-,2-,3-,4-­ 1)­ 2)­­­­
eI
3)­1-,2-,3-,4-­ 4)­­ 3)­­­ 4)­­
33.        ? 42.       ?
in

1)­­ 2)­­ 3)­ 4)­ 1)­­ 2)­­


nl

34.     ? 3)­­ 4)­


.O

1)­,­,­­,­­ 43. ‘ ’    ?


w

2)­,­,­­,­ 1)­­­­ 2)­


3)­,­,­­,­­ 3)­ 4)­­
w

4)­,­­,­,­­ 44.   ?


w

35.       ? 1)­­­ 2)­­­


1)­­ 2)­­­ 3)­­­­­ 4)­­
3)­­ 4)­­ 45.       ?
36.    ? 1)­­­ 2)­­­
1.­ )­­­ 3)­­ 4)­
2.­­ )­­­ :
3.­­­­ )­­­ 1) 2 2) 1 3) 3 4) 4 5)4 6) 1 7) 2 8) 1 9) 3 10) 3 11) 2 12) 1
4.­­­­ )­­­ 13) 2 14)3 15) 4 16) 2 17) 1 18) 2 19) 2 20) 3 21)3 22) 1
1)­1-,2-,3-,­4-­­­­­­­2)­1-,2-,3-,­4-­ 23) 1 24) 3 25) 4 26) 1 27) 3 28) 2 29) 4 30) 1 31) 1 32) 1
3)­1-,­2-,3-,4-­ 4)­­ 33) 1 34) 1 35) 1 36) 1 37) 1 38) 1 39) 4 40) 2 41) 3 42) 1
37.   ? 43) 1 44)4 45)2
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 5
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
 ,­­­­­­­­­­­­
­.­
4   ?  ? ? 
     ?  4 ­ ­­ ­­ ­ -­ ­­­
.­­­­­­­­­- ‘
,  
 , ,    
   ’
?     ?  
     ?     4 ­­­­­­­:­
?   ‘ ’ .. 4 ­­­­­­:­
4 ­­:­­­­.
4 ­­ ‘’­­.­­­­‘’
­­­­­­.­­­‘ 4 ­­:­..­
’­­­.­­.­.. 4 ­­:­­
1)­­2)­­­3)­­­4)­­ 4 ­­­:­
4 ­­:­,­­­
4 ­­­­­­­­­­­
4 ­­­­­ ­­(­­ ­)­­­­­-

m
­­‘’­­­­­­­­.­
­ .­ ­­­ ­ ­­­­ ­ -­ ,

co
4 ­­­­­­­­­­
,­.
,­­­­­­ ­ ­­

S.
 ­­­­­­­­(­
­ ­
 )­­  .­ A 4 ­­­ ­­‘­ ­’­­
­­‘­­’­­­­­ ­­‘­­
eI
 - ’­ ­­ ­­ ­ ­ 
­­­­­­­­.
in

4 ­­­­­­­­­­
4  ,     
nl

­­­­­.­­­­­
  .
­­­­­­­­­.­
.O

4 1)  /  (.. 1500-1000)


4 ­­­,­­­ ­­(,
w

,­ ,­ ,­ ,­ ,­ ­­  4 2)   (    - .. 1000-600)
4 ­­­­­­­­­
w

-­­­ )­­­..­
­­ .­‘The­scarced­Books­of­­East’­­
w

­.­
­­­­.
4 ­­­‘­­­’­­­–­.­­­­
4 ­­­­­­­:­
4 ,­­ ­­­­-­..­
,­­.
4 ­­..­­­­­­
­­ ,­­­­­­­­ ­.. 4 ­ ­­,­­­ ,­­­
­­­­­­­:­­­­
  :    :
4    -   4  ,  ,  , ,    
4   -   
   .
4   - 
4 ,   -  .
4     - 
4  -  4   -  

4      4   -  .


-    4     -  .
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 6
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
     
1.  ,     ,  
2.  ,    ,  
3.  , , ,   ,,  
, 
4.   , ,     

4 ‘­­’,­‘­­’­­­­­­ ­­­­.­­­­­
­­­:­­ ­­­)­4.­­­5.­­­6.­­­
4 ­ ­ ­ ­­ ­.­ ­ ­­ 7.­­­8.­­9.­­­10.­­­
­.­­­­­­­­­­­­. .­ 10­ ­­­ ­ ­ ­
4 ­­­ ­­.­­­ ­­ ­­­.­­­­‘’­
­,­­­­­­ ­­ ­.­­­­­­­
­­­. ,­­­­­­­­.­­..­
4 ­­­­­­­ ­­,­ ­­ ­ ­,­ ­ ­ ­ 

m
,­­­,­­­­.­ ,­­­,­­­

co
­­­­­­­.
:
S.
:
4 ­­..­1500-1000­­­­
A
­­­­-­­­. 4 ­­­­­­­­­­­­­
eI
4 ­­­­­­­­­­-­. 
­ ­­­­­.­­
in

4 ­­­­­­-­.­ .­1.­­­,­2.­­()­­.
nl

4 ­­­­­­­­-­.­ ­­­­­­­­­­­,
.O

­­‘­­­’­­­­. ­­­­­­­­­.­
4 ­­­­­­­,­­­
w

4 ­ 10­ ­­­ ­­­­­.­ ­


­­­1028­­­­,­­ ­­­­­­­­.
w

,­­  ,­,­,­­­ 4 ­­­­­­­­­­.­


w

­.
4 ­­­­­­­­­­. :
­­­­­­­­­­ ­ 4 ­ ­ ­­­ ­ ­ ­.­ 
­­­. ­­­­­.­­­
4 ­­ ­2­­­7­­­ ­­.­­‘­’­­­.­­
­­­­­­.­ ­­
  ­­­­­­
 .­­
4 1,­2,­8,­10­­  ­­­ ­­­ ­­­­­.­­­­­
­­­­­. ­‘­­­’­­­­­.
 :
4 1.­­­2.­­­3.­­­( ­ ­ ­  :
­­­.­­­­, 4 ­­­­­­­.­­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 7
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
­­­­­­.­­­­ .­
20,­­­711.­­­­­ ­
.­­1.­ ­­2.­­ .­­­‘ :
­­’­­­­.­­­­, 4 ­­­ ­­­ .­­­
,­ ­­­ ­­­­ ­­­ , ­­­­­­­­­.
­.­­  ­­­­
 ­ ­­ ­­­­­­­­­­
­­  ­­ ­­­­  .­­­  ­­­­­­­.­­
­­­.­,­­­­­­­  4 ­­­6.­..­,­,­,­­,
­­­­ ­ ­.­­­­­ ,­.
­­­­­­­­­­­­.­  : ­ ­­­
4  ()  .­­­
4 : ­,­­­­­­ ­ ­­­ ­­.­­ ­­
­­­­  ­ ­ ­­­­­.­ .­­­­­­­.
4 : ­­­­­­­.­ 4  : ­­ ,­ ­­ ­­­ 

m
­­­,­­­­­­­­­ ­.­­­­­­­­­.

co
­  .­­­­­­­. 4 i.­­ ii.­­ iii.­­

S.
­­­,­­­­­.­ A4 ­­ ­­­ ­ ­ ­ ­­ ­­ 
4 : ­­­­­­­­­ .
eI
­­ ­­­­­­ ­­­­ 4 ­­­­­­­­­­.
.­­­­­­­­­­ ­  ­ 4 ­,­­­­­ ­­
in

.­­­­­­­­­­­ ­­­­.­,­,
nl

­­ ­­.­ ­­­ ­ ­  ­­­­­­­­­­­.­


.O

­.­­­­,­­,­­­­ 4 ­­­­­­­,­­ ­ .
w

,­,­,­­­­­­ ­. 4  () : ­­­.­ 


4 : ­­­.­ ­­­­ ­­­ ­,­ ­
w

‘’­ ­ .­ ­ ­ 1180 ­­­.­­­­­


w

.­ ­ ­ ­ 108­ . ­.­­­­­­­­


­ ­ .­ ­  ­­­­­­.
­­­10­. 4 : ­­­­.­­ ­­
4 ­­­­ ­‘­ ’ ­­­.­­­­­­­­.
­ .­ ­ ­ ,­ ­  4  : ­ ,­ ­­ ­­­ 
.­­­,­­ ­­­­­­.­­
. ­­­­­­­.­­
4 ­‘’,­‘’­­­. ­­,­,­­­,­­
4 ­­­­­ ­­,­­­.­­­­ 
­ ­ :­ ­ (­ ) ­­­­­­­­.
‘­ ­ ­ ­ ’ 4 : ­­,­­­­­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 8
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
­.­­­‘­’­­.­ ­­­­­­­­­­.
4 ­­­­­-­,­ ­­­­­­­­,­­­­­­
­­.
 (): 4 : ­­­­­.­­­ ­ 
4 ,­­­­­­.­ ­­­.­­­­­­­­
­­­.­­ ­­­­, ­­­ ­.­­­­­­
,­­,­,­­,­­. ­.
4 : ­­­.­­­ 4  : ­­.­­
­­­­­­­­. ,­­­­.­­­­­
­,­­­­­­­.­ ­ .­,­­­­­.
­­ ­,­­,­­­­ ­­­­­­­­­­­­
­­­­.­­­­­,­­­ ­­ ­­.­­­­­­­
­­­.­­­­­.­ ­­­­­­­­.

m
­­­­ ­.­­­­­­.­ 4   (): ­­­­

co
4 : ­­ ­ .­ ­ ­  ­­­­­.­­­­

S.
,­­­­­ ­­. A ­.­­­­­.­­­­
­­­ ­­­ ­­ ­­­ ­ ­ ­­­.­,­­­ .­
eI
.­ ,­ ­,­ ,­ ­, ­­­­­­­­.
­,­,­,­­­­­­­ 4 ..­9­­­ ­­­­­
in

­­­­­­­. ­­­­­.­­­
nl

4 : ­­­­.­­­­. ­­­­­­.­


.O

  .       
w

.
w

­­­­­­­.­­­­.
:    .  
w

..­­­,­­
25   42     18 
:      
  .  700  . 
.     .  ‘ ’ (Fifth
  ‘’  . , ,    
veda)­   .    
      .   
.    .. 9  
.
  .      ..
:    . 
3102 .
 600  ,  24000  . 
4       - .  7  .     
    
 
   8800.   
    .  .. 8  .    
 18 .  6    .. 6    .
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 9
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
   -  
 :  
1.   :  2.  : 
 :  
3.  :  4.  : 
  :  
5.  :  6.  : 
 :   
7.  : 
4 12­ ­­ ­­ ­­­  4  : ­ ­­ ­­ ­
­ ­­­ ­ ­ . ­­.­­­­­­
­­­­­­. ­­­ ,­­­‘­­’­­­ 
4     ­.
4  : ­­­­­. 4    : ­ ­ ­ ­
4  : ­­­­­­ ­­­­­.­
­­­. 4 ­­­­­-­.
4  : ­­­­­

m
4 ­­­­ 250­­­­­.
­­­­. ­­­­­.­­­­.

co
4  : ­­­ ­­­­ ­ 4 ­­­-­.

S.
. 4 ­­­­­­.­­­
A
4  : ­­­­­­­­­ ­­­­­.­­­­­­
eI
 ­ ­­­­­­­ ­­.
­.­­ 4 ­­­­­­-­­.
in

4  : ­­­. 4 ­­,­,­,­­­­


nl

4  : ­ ,­ ­  ­­­­.­


.O

­­­­. 4 ­­,­­­­­­
w

4  : ­­­. ­­.­


w

4 ­­­­­­.­
:
w

4 ­­­,­,­­­­­
4  : ­­­­­­­­   ­­­,­,­­(­),­­­­
­­­­ ­­­­.­­24­­ ­­­­­­­­.­
­­.­­­­‘­ ­ ’­­.
­­­­­­­­­  - 
 ­ ­.­­­­ ­­ 4 ‘‘ 10  ‘’  
­­­­­­.­ .     .  
: ­­­­­­­­­  .     
­­­­­­.    , ,  
4  : ­­­­­­ .     .
­.­­ 600­­­­­. , ,    
­­­­­­­­­­­.
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 10
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
 .     ­­­­.­­­­­­ ­ ­.­
.’’ 4 ­­­­­­­­­:­­­­­.
4 ­­­­­­­.­­­­­.­ ­­­­­100­­­­­.
4 ­­­­.­­­­ 4 ­­­­­­­.­
.­­­­-.­ ­­­ ,­­­­ ­­ .­
­­­­.­ ­­ ­­­­­­  , ­­­
4   : ­­­­­­­­­­ ­­­­­­.­
­­­­ .­­­­­ 4 ­­­­.­,­­,
­­­.­­­­ ­(­)­ ,­­­­­­­­­­­­­­.­
­­.­­­­­­­ 4 ­­­  
 ,­­­­­,­­­­­ ­­.
,­­­.­­­­­­ ­­,­­­­­.
­­.­­­­­­­­­­ 4  . ‘ ,   ,   
­­­­­­­­­­­­­   ’     .

m
­­­.­ 4 ­­10­­­­‘­­ ­ ­’­ 

co
4 ­,­­­­­­.­­­ ­­ ­­­­­.­­­­

S.
,­­­­­.­ A .­ ­ ­ ­ ­­­ .­ 
4 ,­­­­­­­­ ­ . ­ ­­­ ­­­­­­ ­ 
eI
­­­10­­­­­­­­­ ,­­­,­­­­­­­.
­­,­­­­­­.­
in

­­­­.  ,  :


nl

4 ­­ ­7­­­­­ ­ ­­‘­­­ ­ 4 ­­­­­­­­­­­­­.­


.O

’­­­­.­­ 4 ­­­­­ ­­ ­ ­­­­


w

4 ­­­­­­‘­ ’ .­­­­­­  ­­.­­


4 ­­­  ­­­ ­­­:­,­, ­­­.­­­­­­­.
w

,­. ,­,­­  ­­­­  .­,­


w

4 ­­:­­­­(­­) ­­­­.­,­­­ ­­


4 ­­­­­­­.­ .
4 ­­­­­­­. 4 ,­­­­­­ ­­ ­:­,
4 : ­­­­. ,­­­,­.
4 ,­­­­­­­­­. 4 ­­­­­­­:­­
4 ­­­­  
 ­­­:­­ ­ ,­.­ 4 ­­­­:­­
4 ­­­­­.­­. 4 ­­­­­­:­­
4 ­­­­:­­­      :
4 ­­­­,­­­­­­­ 4 ­­­­­­.­
­:­. 4 ­­­­­.
4  ­­-­­,­,­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 11
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ­­­­,­­­­­­.­ 4 ­­­­­­:­­­­.
4 ­­­­­­­­. 4 ­­­­:­­
4 ­ ­ ­.­ ­ ­­ ­ 4 ­­­­­­­­­:­­­­
.­­ ­­.­,­­ 4 ­­­­­­­­:­­  ­.
­ ­­­.­­­­­­­.
­­ ­­,­­,­­­­­­­.  :
     : 1.     ?
)­­­­­­­ )­­­­­­­
4 ­­­­.­
)­­­­­­­ )­
4 ­­­.
2.    ?
4 ­­­­.­
)­­­­­­­ )­­­­­­­
4 ­­­­.­­­­ ­­­.­
)­­­­­­­ )­
4 ­­ ­­­ ­‘’­­­
3.­     ?

m
.
)­­­ )­­­

co
4 ­­­ ‘­­’­­­­­­­
.­­­­­­­­­­­­­ )­­­­­­­­)­­

S.
­.­­­­­­­­­. A 4.     ?
)­­­­­­)­­
4       : ­,
eI
­ ­ ,­,­,­,­,­­,­ )­,­­­­­)­­­­­
5. ‘’    ?
in

,­.­
)­­­­­­­)­­­­­­­)­­­­­­)­
nl

4 ­­­­­:­,­,­­.
6. 
     .    
4 ­­­­­­:­‘­’.
.O

 .     . 


4 ­­ ­­­­­:­,­,
w

,­­­.­­,­­­­ ­   ?


w

­­.­ )­­­­ )­


 : ­ ,­ ,­ ,­ ,­ ­­­, )­­­­­­­­­ )­­
w

­­ ­ ­­­.­ 7.    ?


­ ­­­­­­­. )­­­­­
)­­­­­­­­­­­
4 ­­­:­1.­,­2.­.
)­­­­­­­­­­­
4 ­:­,­­,­­
)­­­­­­
4 ­­:­­­­.
8. ‘ ’     ?
4 ­­ ­­­­­­.­
­­­­­. )­­­­­­­­­­­­­ )­­­­­­­­
)­­­­­­­­ )­­
4 ­­­­­,­­­­.
9. ‘ ’   ?
4 ­­­­­­­:­­­­.
)­­­­­ )­­­
4 ­­­­­­:­­­.
KalyanNuguri@gmail.com
)­­­­ )­­12
By P. Ashok Kumar
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
10.     ? )­­­­­­ )­­
)­­­­­­­­­ )­ 5.      ?
)­­­­­­­ )­ )­­­­­­­­
11. ‘ ’   ? )­,­­­­­­­
)­­­­­­­­ )­ )­­­­­­ )­­­­­
)­­­­­­­ )­ 6. ‘’     ?
12.       ? )­­­­­ )­­­­­
)­­­­­­­­ )­­­­­­­ )­­­­­­ )­
)­­­­­­­ )­ 7.       ?
13.        )­­­­­­­ )­­­­­­
 ? )­­­­­­­­­­­­­ )­­­
)­­­­­­­­­ )­­­­­­­ 8.       
)­­­­­­ )­­ ?

m
14. ‘ ’      ? )­­­­­­­­­­

co
)­­­­­­­­­)­­­­­­­­ )­­­­­­­­­

S.
)­­­­­­­­ )­­ A )­­­­­­­­­­­­­­
15. ‘’   ? )­­­­­­­­­­
eI
)­­­­­­­­)­­..­ 9.     ?
)­­­­­­)­.. )­­­­)­­­­­­)­­­­)­
in

: 10.     ?


nl

1)  2)  3)  4)  5)6)  7)  8)  9)  10)  )­­­­­)­­­­­)­­­­­)­


.O

11)  12)  13)  14) 15)  11.    ?
w

)­­­­­­­
)­­­­­ )­­­­­­­­
w

1. ,   (,)  


  ? )­­­­­­­
w

)­­­­­­­­­­­­­­­ )­­­­­­ 12.      ?


)­­­­­ )­­­ )­­­­­­ )­­­­­
2.      ? )­­­­­­ )­
)­­­­ )­­­­­ 13.       ?
)­­­­­­­ )­­ )­­­­­­­ )­­­­­­­
3.     ? )­­­­­­­ )­­­­
)­­­­­­ )­­‘­’­­­­ 14.   ?
)­­­­­­ )­­,­­­­ )­­­­­ )­­­­­
4. 
        ‘ ’  )­­­­­ )­­
 ? 15.    ?
)­­­­­ )­­­­­­­ )­­­­)­­­­­)­­­­)­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 13
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
16.   ? ­­ ­ ­­.­ ­­ ­­ ,
)­­­­­­ )­­­­­ ­­­ ­­­­­,­
)­­­ )­ ­ 
­ ­­­­
  ­­ ­­­
17. , ,    ? ­.
)­­­­­ ­­­­­­)­­­­­­ 4 : ­­­­­.­­­­­­
)­­­­­­­­­­­ )­­­ ­,­­­­­.­­­
18.        ­­­­­­­­.­,­
 ?  ­­­­  ­.­..­6­
)­­­­­­ )­­ ­ ­ ­­ ­ ­­­ 
)­­­­­ )­­ ­­­­.
19.     ? 4  : ­­ ­­ .­­­ ­­-­
)­-­­­­ )­­-­­­ ­ ­­.­­­­­­­‘­
)­­-­­­­ )­­-­­ ’­­­.­­­­.­,­

m
20.  ‘’   ? ­­­­­.­­­­

co
)­­­ ­­­ )­­­­­ ­­­ ­­­ ­ ­­­­ ­­

S.
)­­­­­­­ A ­­­­.
)­­­ 4 : ­­­­,­­­(­).­
eI
21.      ? ­­­­.­­­­
)­­­­­­­ )­­­­­ ­­­­.­­­ ­ ­,
in

)­­­­­ )­­ ­­­­­.­­­­­.­


nl

22.     ? ­.­­­­­­­­­­


.O

)­­­­ )­­­­ ­.­­­­  ­-­­ ­­­­­­


w

)­­­­­ )­­ ­­.­


4 : ­­­­­­,­­­
w

:
,­ ­­ ­­.­ 16­ ­­­­
w

1)  2)  3)  4)  5)  6)  7)  8)  9) 10)  11)12) 
13)14) 15) 16) 17)18)19)19) 20) 21))22)     :
i)­­­­­­­­
  ii)­­­
iii)­­­
4   .      iv)­­­­
  . .. 6   ‘’ v)­­­­
   , ,   4    : , 
4 16      : .
    ,   /
. 4    : , 
4 ­­­­­­­16.­­14­­ 4     : 
­­­ ­­­­,­­­­­  4      : 
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 14
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
­­­­­­.­­­,­, 4 : ­ ­­­­­ ­ .­ ­ ­
­­­ ­.­­­­,  ­‘’­.­­­­­­.
­­­. ­ ,­,­,­­ ­­­.
4 : ­­­­­­­­­­­ ­­­­­­­.­­­­.­
­.­ ­ ­­ ­.­ ­ ­ ­­ 
4 : ­ ­.­­­ ­­. .­ ­­­ ­­.­­­
­­­ ­­­­­.­­­­­. ­­­­­­­­­
­­­­­­­­­­‘­­ ­­.
­­’.­­­­­. 4 : ­­ ­ ­­,­.­­9­­.
4 : ­­­­­­,­­.­­ ­­ ­­ ­­­.­­
­­­,­..­6­­­ ­­­­ ­ ­.
­­­­. 4        
4 : ­ ­ ­
 ­­,­.­

m
. ...
­­­­­­.­­­ 1.­­2.­­­­3.­­­4.­

co
­ ­­.­­­­­ ­. 4 ­­­­­­­­-­

S.
­­­,­­­­­. A ,­
4 : ­ ­­ ­­­.­ ­ ­­­ 4 ­­­­­­­­­­­:­­.­
eI
­.­­­­­­­ 4 ­­­:­­­
­. 4 ­­­­­­­­ ­
in

4 : ­­.­­­­­­
nl

­­.­­­­ ­­­­  -


.O

­­.­­­­ ­­.­­
w

­­ ­. 1.  


2.  , 
4 : ­ ­­ /­­ .­­­­­­­
w

3.  
.­­­­­­­ ­­ ­­­­
w

4.  , , 


. 5.  
4 : ­­­­,­­.­­­ 6.  , 
­­­ ­.­ ­­ ­  7.  
­ ­­.­­­­,­­ 8.  
9.  , 
­­­­­.­­­­
10.  , 
­­­­­­ ­.­­­ 11.   
­.­ 12.  
4 : ­­­­.­­­­­. 13.  /
­­ ­ ­­­­,­­­. 14.  , 
15.  
4 : ­­.­­­­­­­­.
16.  
4  :
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 15
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
   
    1.­­
4  : 2.­­­
4 ­­­­­­
4 ­­­­
3.­­
4 ­­­ 4.­­
4 ­­­­­­­­­
4  :  
4 ­ 4   - (542-49 )
4 ­­­
4 ­
4 ­­­­­­­­.­­
4  : 4 ­­­­­ ­­ ­­­­­
4 ­­­­­­­ ­­:­­­
4 ­­ 4 ­­­­­­ ­­
4 ,­,­,­­­­­ .­­­­­ ­ ­­(­­­­ ­)

m
­­­­­ ­­­­­­ ­.­

co
4 ­­­­­­­­
4 ­­­(­­­­­­­­­
­­­­­­­­­.

S.
­­­­­­)­ A ­­­­­­­­­
4   .­­­­ ­‘­’­ ­ ­­
4 ­­­­
eI
.
4 ­­­ 4 ­­­­­­­­-­
in

4 ­­
4 ­­­­­­­­­­­­
nl

4 ­ ­­­­ ­,­ ­,­ ­­


­­­­­­­. .­­­­­­­­ ­­­­­
.O

4 : ­­-­­ ­­­‘­­’­­­­.


w

­­-­­ 4   (492-460)


­­­-­­ 4 ­-­­­­
w

­­­­. 4 ­­­.
w

4 ­­­­­­­­,­­,­ 4 ­­­­­­­.
­ ­­ ­­ ­­ ­ ­­  4 ­­­­:­­
­­­­­­. 4 ­­­­­­.
4 ­­­­­­­­ ­ ­­­ 4 ­­­­­:­­­
­­­ ­­­­­­­­.­ 4 ­­  ­­­­­ 
4 ­­­­­­­­ ­­­.
-­,­,­,­ 4 ­­‘­­’­­­­.
    4      
4 ­­­­­­-­­   : ­­­­­­­­
4 ­­­­­-­­­ : ­­­­
4 ­ ­-­­­
KalyanNuguri@gmail.com
4 ­­ ­­­ ­­­16­­.
By P. Ashok Kumar
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
­­ ­ ­­­­­.
4 ­­­­ ­­­ ­­­­­:­  :
 1.     ?
)­­­­­­ )­­­­­
 )­­­­­ )­­­
4 ­­­­­­­­­­­ 2.   ?
­. )­­­­­­­­ )­­­­
4 ­­­­­­­­ ­­­­. )­­­­­­ )­­
4 ­­ ­­­­­:­­,­­,­­­ 3.   
4 ­­­­­,­­­ ­­­­­­ 1)­­­­­­­­­­­­­ )­­
­­­­. 2)­­­­­­­­­­­­­ )­
3)­­­­­­­­ )­
  4)­­­­­­­­­­­ )­­­

m
4 ­­­­­­­­­­ )­1­2­3­4­­ )1­2­3­4­­­­

co
­­­­­­­­­.­­ )­1­2­3­4­­­ )1­2­3­4­­

S.
­­­­ ­. 4.   ?
A
4 ­­­­,­ )­­­­­­­ )­­­­­
eI
4 ­­­­­­­ )­­­­­ )­­
4 ­­­­­­­­­­ 5.       ?
in

4 ­­­­­­ ­­.­ )­­­­­­­­ )­­­


nl

­­­­­. )­­­­­ )­­


.O

: 1)  2) 3) 4)  5)


 
w

4 ­­­­:­­  
w

4 ­­­­­­­,­­­­­
w

­.­(­­­­­­­­ 4 .. 6      


­­­­)      . , 
4 ­­­­ ­­­­ ,    ‘, ’ 
­­­­­­.    .  .. 6  
4 ­­­­,­­­.     , , ,
4 ­­­­­ ­­       
­­­­­­. .    ,    
4 ­­­­­  .
4 ­­­­..­321­­­­  4    ..
­­­­. 4 -­­
4 ­­­­­­­-­­. 4 -­­­,­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 17
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 -­­­  : ­­­­­­.­­
4 ­­-­­­­-­­­­­ ­­­,­­ ­­ ­­  .­­­­­
-­­­­­ ­­­­­­­­­.­­­
4 ..­6­­­­ ­­­­­­­ ­­­­­­­­­­­.
­.­­4­­  ­­  ­­­ : ­­­­,­­­­ 
.­­­­­­­­.­­
­­­ ­­­­­­­­.­
­­­.­,­,­,­,­
4 ­­­­ ­,­­­ ­ ­­ ­­ ­­,­ ­ ­­ 
­­­­­­­­­­.­ ­­­­­.­­­­­
4 ­­­­­­ ­ ­­­. ­­­­­­.
: ­­­­­­­.­,­,
 ­­ ­ ­ ­­  ­ ,­ 
­­­­­­­.
4 ­­­­­­ ­‘­­ ’.­­..  : ­­­­­.­,­
­­ ­24­­­­­.

m
­­­­.­
4 ­­­-­­­­­­,­­­

co
1. : ­­­­­.
­­­.­­­­­­­­­
2. : ­­­­ ,­­­­ ­­
  ,­

S.
.­
­­­­­.
A
4 ­­­­­­­.­­­ 3. : ­­­.
eI
­ ­­.­­­­­­­­.
4.  : ­­­.
­.­
in

4 ­­­­­­­­­
4 22­  
­ 
­ ­-­­  
­
 ,­­.
nl

­­.­­­­­ ­ ­­­­­ 
4 23­­­-­­ ­ ,­­.
.O

­ ­­­­ .­­­­­­­‘


4 24­  
­ 
­ - 
­ 
­
 
­ 
­ 
­
 
­ ,­.
’­­­­­.­
w


w

  :
4 ­­­­­­,­­­.­
w

4 ­­­­­­­­­­ ­
­ ­ ­ ­­ ­­­ 
­ ­.­­­­,­.­­
­­ ­ ­­­ ­.­..
.­­ ­­‘­­’­­ ­­ ­­­
  .­­.­­­­­­(­ ­ ).
4      ­.­
  .     .  4 ­­­ ­ ­­­­­­­­
        ­­­­­30­­­­.­
.         4 ­­­­12­­­  ­­­
 .­­42­
  .    
 .
‘­­­ ’­­­ ­­­­­­
4  ,      ­84­­­­­­­­­
   . ­.­­­­.­­­­­­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 18
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
   4 ­­,­­­­­,­­ ,­­
4 ­ :­­ ­­ ­­­­­.­
4 ­ : ­ 4 ­­­,­­­­­­­ 
4 ­ :­  ­­­.­
4 ­ :­ ­
4 1. : ­­­­­­­.­­­
4 ­ :­ 
4 ­­ : .­.­540 ­­­.
4 ­­ :­ ­ 4 2. : ­­­­ ­ 
4 ­­­ : ­ .­­­­­­­­­­­­­
4 ­ :­ ­ ­­.
4 ­ :­ ­­
4 3. : ­­­­­­  .
4 ­­:­ ­
­­­­­­­­­­­ 
4 ­­ :­
4 ­­ :­­­ ­­­­­­­­­,­­­ ­
­­.­

m
4 ­ :­­­.­.­468
4 ­­­  ­­ ­­­­­­­­

co
­­­­­.
­­­­­­ ­­­­­­­
4 ­­­­­.­

S.
.­
4 ­­­­­­­­­­­ A
­‘­­’­­­­­­ 4 ,­­­­­­­­­.­­­
eI
­­­­­.­ ­­­­­.­­­­­
­­­­­­­­.­
in

4 ­­­­­­­
4 ­­­ ­ ,­­ ­ ­ ­­
nl

­­­­­.­..
1.­­ ­­­.­
.O

2.­­ 4 ­­ ,­ ­ ­­ ­ ­­­


w

3.­­ ­­­­­.
w

  : ­­­­.­.­300


4 ­­­­ ­­­ ­ ­  4
­­­­­­­.­­­­
w

.­­­­­­­.­
.­­­­­­­­12­­­
4 ­­­­,­,­,­,
­­­­­­­­.­ ­­.­
  : ..­535­­­ ­­ ­­
4 ­ ­­..468­ ­72­­­­ 4
  ­­­­­­­.­ ­­­.­­­­­­­­­ ­­.
­ ­ ­­­
­­­­­­­­­.­
4 ­­­­­­:­­
  :
4 ­ ­­­­­:­­­,­­ 4
1.­­­2.­­­3.­­­4.­­­5.­
4 ­­­­­­ ­­­­­­.­­­ 4
­­.­1.­ ,­(­­­ ­­ 4 ­­­­­:­­
­­­­­).­ 4 ­­­­­­:­­
2.­­­­. 4 ­­­­­­:­­
KalyanNuguri@gmail.com
4 ,­­­­­­­:­ 19
By P. Ashok Kumar
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ,­­­­  ­ ­
 ­­­ ­ ­­ ­­­­­ ­­
­­­:­­­­ ­  .
4 ­­­­­­­ ­­:­­ 4 ‘­­­’­­:­­­,­­­­(­
,­­ ­­­­)
4 ­­­:­­­ 4  ­ ­­­­­­­:­­­,­­­
4 ­­­,­­­­­:­­­­­­ .
4 ­­­:­­ 4 ­­:­­­.­(­)­
4 ­­   ­­­­­­­­­:
  ­.
4 ­:­­ 4 ­­­­­­­­­­.
4 ­­. 4 ­­­­­­­­.
4 :­­­ 4 ­­­­­­­­:­­­.­
4 ­­:­­­,­­ 4 ­:­

m
4 ­­­:­ ­ ­­ 4 ­:­

co
4 ­­­:­­­
 
S.
4 ­­­­­­­ A
­­­­­­ ­ ­ ­ ­­ 4 ­­­­­(­­)­‘­­’­­­.
eI
.­­­­­­­­­­ 4 ­­­­­­­­­.
­­. 4 ­­­­­­ ­ ­:­­­ ­
in

4 :­­­­­­­­­.­­­­ ­­­­­­­.
nl

­­­­. 4 ­­­ ­ ­­­­­­(­­­)­:­­


.O

4 ­­­­­­­­ ­,­­­ ­­­­­­­.


w

­­­­­­­.­ 4 ­­,­  ­ ­­­­ ­­.­


 
­­­­­­5­­.
w

  4 ­­­­­­­ ­­,­­­


w

4 ­­­:­.­­­ ­,­­­­.
­­­.­ 4 ­­ ­­­­­­­­­­
4 12­­­­­­.­­­ ­­­­­­­­­.
­­.­­­­­­­­­.­ 4 ­ ­ ­­­­­­ ­ 
4 ­­‘­­­’­­­­­­. ­­ ­­­­ ­­­­
4 ­­­­­­­­­­­‘­­’ .­­­­‘­­­­­­.­
­­.­­­­­­­­­
­­­­­.   
4 ­­­­­:­­. 4 ­­­­­.
4      4 ­ ­­­­­­­­­
 : ­­­ ,­­­ ­­­­.­­­­  ­­­­ ­.­‘­’­­­­­­­.­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 20
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com

4 , ,       ...     
           . ( 
,  .           ). 
  .   ,       . 
   , ,    .    
,  .      .     
      . .    .  

     , .
     . ­
4 ­­­­ ­­­­­­
­­­­­­­­­­.­ ­­ ­ ­ ­­ ­­ ­­­,­
­­­­.­­­­­­­­. ,­ ­ ­­ .­ ­ ­ 
­­­­­­­­­­ ­­­ ­ ­­­.­ ­­­ ­­ ‘,
­­­­. ,­ ,­ ’­ ­ ­­ ­.­ 

m
4 ­­­­­­­­­ ­­ ,­­­ (­­­),­­

co
­­­. ­­ ­­­­­ ­­­­

S.
4 ­­­­­
 ­ ­­ ­­­­­­ A ­29­­­­‘­­­­’­­­­.
­.­­­­­­. 4 ­­­­ ­­­­  ­­­­.
eI
4 ­­­ ­­ ­ ­ ­ ­­ ­­­­­­.­­­­­­
­­­­.­ ­­­­­ ­ ­­­
in

.­­­­­­­­­­­­­
nl

  ­­­­­­­­­­­


.O

.­­­  ­­­­­­ .­


w

4  .. 6      . ­­­­ ­­.­­­­­


w

,       ­­­­­­­­ .­­


­­­,­­­­­­­­
w

    .  , 


() ,  ,    ­(Balanced)­­­­­­­ ­.­
 ,    . ­­­­­‘­­’­.
       ­­ ­­­­ ‘­ ­­ ’­ ­ 
.   - ,     ­ ­­­.­­­­­
. ­ ­­ ­ (­­/­­)­ ­ 
4   ..563     ­­­35­­­ ­ ­­(­­)
     .   .­­­­­  .­­­­­  

 ( ),   ().  ()­­.­
      .   4 ­­­­­­­­ ­­
    .    ­­­­­.­­­­­
.      ­.­­­­­ ­­,­,
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 21
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
3.­:­­­­­­
 (150-250 ): 4.­­­­­­­­­­
4 ­­­­­­­­­­
­­­­ ­.­­­­   
­­­ ­.­­­­
­­­­­­­­.­ 1.­­­
4 ­­ ­­­­­­ ­
 ­­‘­­
  ­’ 2.­­
­­­­­­. 3.­­
4 ­­­­­ ­­,­­­ ­ ­(­
­­­­­),­­­­­,­­­­ 4.­­
­­­­.­ 5.­­
4 ­­­­ ­ ­­­­.­( 6.­­
...­­­­­­­­­­­ 7.­­­/­
­­­) 8.­
4 ­­­­­­­­­­.  

m
4 ­­‘­,­­­­’­­.
4 ­­­­­­.­:

co
­,­­,­­­/­­­.­ 4 : ­­­­­­­­ 

S.
4 ­­­ .­: A ­(­­­­ ­­­­­
4 ­­­­­ ­­­)­
eI
4 ­(­­­­)­ 4   : ­­­­  , ­­ ­­­
4 ­­­(­­­­­) ­­­­
in

4 ­­­­­­ 4  : ­­ .­.­­­  


nl

4 ­­­ ­­ ­­ ­.­­ ­


.O

­­­­.­
   : 4
w

4  : ­­­­­


1.­­: (Education­centers)
w

2.­:­­ 4  : ­­­


w

 
 -  
I.   (483 BC)  ,    
II   (383 BC)   ( ), 
( ) 
III.   (250 BC)        .
   .
IV.   (.1 )  ,  .
    
     .
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 22
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
:  ,    :
  : /­­­­.  :  : 1.­­­­84­
4    () : ­­ 1.­ ­ ­ (­­)­ ­ 49 ­­­­­­.­
­­­­‘­­’ 2.­12­­­,­12­­
4  : () : ­­. (­)­. ­­­­­­­.
4     : ­
 
­  ­   
­    ­(­
  ­ ­
 ­  ­­­ ­.­ 3.­­­­­­.­­
2.­­­
­) 3.­­­­­­­. ­­­­
4  () : ­ ­­ ( ­­­­­­.
80­­­­­­­­­ 
­­­­­­­­) 4  : ­­­­­.
4 ­­­­­­­,­­­­­­ 4 ­ ­­ ­­ ­ ­­­
. ­­­­­.
4 : ­­­
4 : ­­­­­ 4 : ­­­
4   : 1.­­­(­­­­­­ ) 4 : ­­­­­­­­.

m
4 2.­­­ ­­­.

co
4 3.­­­­­(­­­­­­) 4 ­ Phylosophy­­­­.
4 4.­Lighe­of­Assia­(­­)

S.
­­­­­­­­­
4 5.­Light­of­World­(­) A 4 ­­­­­­­­:­
  4 ­­­­­ ­­­­­­­:­­­­
 
eI
4 ­­­­­­­­­­­­­­:­­
in

4  : ­­­. ­­


nl

4 1.   : ­­­,­­­,­ 4  :


­­.
.O

4  : ,­
4 2.   : ­­­.­­­­ 4  : ­
w

­
4  : ­,­­
w

4 3.   :  4 : ,­,­


w

4 : ­ ­­­ ­,­­­ 4 : ­­ ­­­(­  ­­­­­)


­­­­
4 ­­(­­­­­­)
4 ­­­ :­­ 4 ­­­(­­­­)
 , : ­­
4 4 ­ ­ ­ ­,­ ­,­ ­ ­ 
4   : 1.­­­­:­­­­ ­.­­­­­,­­ ­ ­
4 2.­ ­ ­­:­­­­­(­­ ­­­ ­­­­­­­.
­)
4    
4   : ­­­­­ 4 ­­­­­­­­­­.
4  : ­­­­­ 4 ­­  ­ ­
 ­­­­­­.
4    : ­­­­­­­ ­­­­­.
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 23
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ­­ ­­,­­­­­­,­ ­­­­.
­­­­­­­.
4 ­ ­ ­­ ­­ ­­    
.  : ­­
4 1)   ­­­­ ­­­
 .
4 2)  : ­­‘­­­’­­­­
  : .
4 ,­­,­­ ­­­ ­­   4 ­ ­­­­­­1)­­­2)­­3)
­­­­­.­­­ ­­4)­­­­­5)­­­­­ 
­­­­ ,­­­ ­­­ ­ ­­   ­ ­­‘­­­­’­,­­
­.­­­­­­­­­­­­ ­­­­­­‘­­­­’­.
­  ­ ­ ­­­ .­ , 4 ­­­­­ ­­  ­­
: ­­­‘­­’(posadha)­­.
4  ­­ ­  ­­ ­­­ ­ 4 ­ ­ ­ ­­ ­ ­ 

m
­­­­­. ­,­,­­ ­­­ ­­ 

co
4 ­­­­­­ ­ ­­­­ .­12 ­­­­­­­.

S.
­­­­­­­.  : A
4  : ­­­­­:, 4 / : ­­­­­ ­ 
eI
­ ­ ­ ­­.­ ­ ­  ­­.­­­ ­­.
:.­­­,­­­­­­ ­­­‘­­­’­­­.
in

­­­­­­,­­­­­­­­­  4 : ­­ ,­­ ­ ­­.


nl

­­.­­­­­­­­.­ ­­­­­­.­­­­.
.O

4 : ­­ ­­­­­­­ 4 : ­­ ­­.­


w

­­ (­­ ­ ,­ ­)­ ­ ­ ,­  ­­­­­­.


 ­­­ ­ 4  : ­­­­­­­.
w

­­  .­­­­­
­­­ ­ . ­4­­­­­­­­.
w

4   : ­­­­ 4 ,­­,­­­,­­­­­­­­


:,­­­­­­­­­­. ­­­­ ­­­ ­.­­­­
­‘:­­­’­­­:­­­­­ ­ ­­­­­ ­­­­­  ,
­:­­ ­­­­­ ­ ,­­­,­­­­­­­­­
­ ­­ .­ ­­­ ­ ­ (­)­­­­­­­­.
­­­.­ 4 ­­­­­­‘­­­­­’­­­
4 ­­­­ ­­­ ­­­ ­­.­­­­­ ­­­­­
­­­­­­(­­  )­­­­  .­­­­­­­­­­­.
­.­­­ ­­­ ­­­­ 4 ­   ­­
 
­ ­ ­­
 ­­­­  .
­­­­­ .­­­ ­­­.­
­ ­ ­ ­ ­­ ­. 4 1) : ­­­ ­ ­ ­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 24
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
­­­­­­­. 3.       ?
4 2)  : ­­­­ ­ ­ 1)­­­­ 2)­­­­
­­­­­­.­­5­­­ 3)­­ 4)­­­
­­­­. 4.       
4 : ­­­­­.  .     ?
4  : ­­­­­. 1)­­­­­2)­­­3)­­­­­4)­­
4  : ­­­­ ­  ­. 5.         ?
4  : ­­­­­. 1)­­­2)­­­­3)­­­­­4)­
4  : ­­­­­­. 6.   ‘ ’   ?
­­,­­­.­ 1)­­­2)­­3)­­­4)­
4 : ­­­­­­ 7.     ?
4 : ­­­­­ 1)­­­­ 2)­­
4 3)  : ­­­ ­­ ­  3)­­­ 4)­­

m
,­­,­­­­­­­ 8.        

co
­.     ?

S.
4 ,   : A 1)­­­ 2)­­
4 ,­­­­­­. 3)­­­­ 4)­­
eI
4 ­­­­.­­ 9.      2,500    ?
­­. 1)­1997­­­­2)­2007­­­3)­2017­­­­­­­4)­2027
in

4 ­­­ ­,­­­ ­­­­


 . 10.         ?
nl

4 ,­­­­­­­­­­ 1)­­­­ 2)­­­


.O

­­.­­­­­­­,­­ 3)­­­­­ 4)­­­­­


w

­­­­­­­­­­.­ 11.          ?
­­,­­­­ ­.­ 1)­­­ 2)­­
w

­ ­­,­ ­ ­­ ­  3)­­­ 4)­­­­


w

­ ­ ­­­ ­­.­ ­ ­  12.     ?
,­ ­ ­,­ ­­ .­  1)­­ 2)­
,­­ ­­­­­ ­­­­­ . 3)­­­­ 4)­
­­­ ­ ­­­­.­­­ 13.       ?
­­­­­. 1)­­ 2)­­­
3)­­­­­ 4)­­­
  14.       ?
1.    ? 1)­­­2)­­­3)­­­­­­4)­
1)­­­­­2)­­­­­3)­­­­­­4)­ 15.  ,     ?
2.       ? 1)­­­­­2)­­­­­3)­­­­­­4)­
1)­­­2)­­­3)­­­­­4)­ 16. ,         ?
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 25
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
1)­­­­ 2)­­ ­  
3)­­­­­ 4)­­­
17.      ? 1)2 2)4 3)2 4)4 5)3 6)3 7)1 8)4 9)3 10)2 11)2
1)­..­3­.­ 2)­..­4­. 12)4 13)4 14)1 15)4 16)4 17)4 18)3 19)2 20)4
3)­..­3­ 4)­..­5,­6 21)3 22)4 23)3 24)2 25)3 26)3 27)3
18.   453     
   ?
1)­­­ 2)­­ 
3)­­­­ 4)­­­
4      
19.     12         
       ? .     
1)­­­ 2)­­­­    .    
3)­­ 4)­

m
     , 
20.      ?

co
  . ‘‘    
1)­­ 2)­­     ’’  ..

S.
3)­­­­ 4)­­ A  .
21.      ?
4       ,
eI
1)­­­­­ 2)­­­­ ,    (, 
3)­­­­ 4)­­­
in

)    90  .


22.         ?
nl

     


1)­­­ 2)­­­­   .     
.O

3)­­­ 4)­­    .


w

23.         ?


4     
1)­­ ­ ­ 2)­­­
w

:
3)­­­ 4)­­­
w

4 I)­­­­ ­,­­­­
24.      ?
4 II)­­­­­­­
1)­­­ ­ ­ 2)­­­­
4 III)­­­­
3)­­­ 4)­­­­
4 IV)­­­­­
25.      ?  :
1)­­­­ 2)­
4 1)­­­­­
3)­­ 4)­­­
4 2)­­­­­
26.       ?
4 3)­­­­­­­
1)­­­­­­2)­­­3)­­­­­4)­
4 4)­­­­­­­­­
27.  4    5  ?
4 5)­­­­­­­,­­
1)­­­ 2)­­
4 6)­­­­­­­,­­­­­
3)­­­ 4)­­­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 26
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 7)­,­
­ ­­­­­  
4 8)­­­­ 4 ­­­­­­-­­­/­
4 9)­­,­,­­­ ­­/­­­­­­­.
4 10)­­­’­­­’ 4 1906­­­­,­­­­­­­
­­.­
 -  4 ­­ ­­­­ 15­,­180­­­
,­600­­.
4 ­­­­­­­­­ ­ 4 ­­ ­­­­:­­­­.
. ­­­­.
4 ­­ ­­­­­­­­  4 ­­­ ­ ,­­ ­­­,­
 ­ ­ ­­­
 .­­­­ ­­­ ­,­­­­­ ­, ­ ­
­­­­.­­­­­­­­­  ­­,­­ ­,­­­­ ­­
­­­­.­­­­­­­­.
,­­­,­­­­­.­
4 ­­­­­­ ­‘­­­’­
4 ­ ­ ­ ­­ ­ 

m
‘­’­­­ ­­­­‘­­­­
­­­­.­: ’­­­­­.

co
4 1)­­­­­,­­­­ ­ 4 2)­­­­

S.
4 3)­­­­.­
  
A
4 ­­ ­­ ­­­­­­­
eI
: 321­­-­185­/187­ ­­­­­,­3­.­,­13­..­,
  : ­­­­(321­­)­
in

570­­,­54­­­­­­.­
 : ­­(273­­-­232­)
nl

  : ­­ 4 ­­ ­­ ..­­­­­­6­­


­­30­­­­­­ ­ ­,­­
.O

  : 261­­(­­­Vs­­)


3   : .­251­­­­­­­ ­­­­­­­.­
w

­­­­ ­­­­. 4 : 1.­­­,­­


w

1837   : ­­­­­­­­­ 4 2.­ ­­ ­ (­­ ­­ ­­­ ­ 
­­ ­.­­­­­.
w

­ ­,­ ­ ­­ ­ ­


  -  
4 ­­­­:­­ ­­)
4 ­­­­­­­­ :­­­ 4 3.­,­­­­­
4 ­­­­­­­­­­­ :­ 4 4.­,­­­
4 ­­­­­­­­­ :­ 4 5.­­­­­
4 ­­­­­­­­­­ :­
4 6.­­­­­
4   ­­  
 ­  ­:­  
4 ­­­:­. 4 ­­ ­ ­ ..­ ­ ­ ­­­­­ 6
4 ­­­­:­­ ­­­­.­­­­­­
4 ­­­­ ­­ ­ ­ ­­­ ­30­­­­­­­­.
­­­­­­ 4 : 1)­­­2)­­3)­­­­4)­­­5)
4     :   ­­6)­­(­­­­­­­)
4 ­­­­­­­­.
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 27
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ­­­­­­­ 7­­­ ­­­..­321­­­­­­‘
­­.­.­1)­­­2)­­(­­­) ­’­­.
3)­­4)­­­ ­­5)­­­6)­­  ­ 4 ..­305­ ­­­­­­­­
7)­­.­­­­­­­­­­ ­­­ ­­­.­­­­­
­­­­­­­­­­­­­ ­­­ ­­,­­­­­
4 ­­­ ­­­­­­­ ­­, ­­.
­­­­­,­­­­­­­, 4       :
­­­­­­­.­­ 4 ­­ ­-­­­
­­ ­
 ­ ­­ ­­ ­­­­ ­ 4 ­­­­-­
­ ,­­‘­­­­’­­­­. 4 ­­-­­­
4 ­-­
   4 ­­­­­­­­­­­
­­­­-­­­.­

m
  (321-297 ): 4 ­­­­­­.

co
4 ,­ ,­ ­ ­­ ..­  4 ­­­­­­­­­­-­­­

S.
. A ,­­­­.­­
4 ­­ ­­ ­­­­­ ..­ ­ ­ ­ ­­­­‘­­/­­’
eI
­­. .­­­.­­
4 ­­­­­­‘­­­’­­­. 4 ­­­­­ ­­­­­­
in

4  ­­­­­‘­­­ ’­­­ . ­­­-­­­


nl

4 ­­..­‘­’­­­­­­­. 4 ­­­­­‘­­’­­ 


.O

4 ­­­­ ­­­ ­­­­­ ‘’ ­­­.


w

­­­,­­­324­­­ 4 ­­ ­­‘­­­­’­­.­


­­‘­­’­­­­.
w

­­­­­­­­­.
4 ­­ ..­­­­­­­­ 4 ­­­­­ ­­­
w

­­­­­­­‘’­­­ ­­­­­­ ­­­­­


­. ­­­­­.
4 ­­­­­­­,­­
 (297 - 273 )
‘ ’ 4 ­­ ­ ­ ­­­­ ­­ -
   ,  ,   ­­. ­­­­,­­­­
    .    
      ,   ,
­­­­ ­­ ­­
 ­­­
,  .    ‘ ’  ­­.­
     .    4 ­­­‘­­’(­­) 
 ‘’  .    ­­­.­­­­.­­
  . ­.
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 28
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ­­­­­­­-­­­­­( ­­­­.
­­­­).­ 4 ­­­­­,­­.
4 ­­­­­­­‘­­­’­­. 4 ­­­­­­‘­­­,­’­
4 ­ ­ ­­­ ­­­ ­­  ­­­ ­ ­ .­­
­ ­ ­­­ ­ ­­­­ ­­­­­­.
‘’­­. 4 ­­-­­­­­
4 ­­­,­­­­­­ 4 ­­-­­­­
­­­­­. 4 ­­­­­­­­,­­­
4 ­­­­­­­­­ .­­
­­­­­­­­­. 4 ­­­­­‘’.­­ ­­
4 ­ ­ ­ ­ ­­­­  ­­­.­­­­­1915­.­
­­­­­­­. 4 ­­­­­‘’­­­­­(­
4 ­­­­­­­ ­­­­ ­­­­)­­­­­.

m
­­­‘­­­’ 4 ­­­­­­ (­),­­(­­­

co
4 ­­­­­­­:­­­ )­­­­ ­­­­­­-­­­

S.
4 ­­­­   ­­­ ­­­­­­ 
 (273 - 232 ) A :­
eI
4 ­­­-­­­­­­­ 4 ­­­­­­­­­­­
4 20­­­­­ ­ ­ ­­ ­­(­­­­­­­).
in

­.­­­­­­­­­ 4 ­ ­ ­­ ‘­­’­ ­­ ­­ 


nl

­­ ­­ ­ ­  ­­­­­­­­ ‘­’­


.O

­. 1 : ­­


w

4 1837    ‘’   2 : ­­­­,­­ ,­­­
3 : ­­,­­­,­­­,­
w

.
­­­.
  
 
­ 
­ ­­  
­ ­ 
­  ­  
­ ­  
­ 
 ­ 
­
w

4 4 : ­­­­
­­­­. 5 : ­­­­­
4 ­­­­­­,­­­­­ 6 : ­­­­­­
­­­­­­­­­.­ 7 : ­,­­­­­
4 ­ ­­99­­­­ ­­­­­ 8 : ­­­­­
­­­­ ­­­­­­­ 9 : ­,­­­,­­­
10 : ­­­­­­­­­­­
,­­. 11 : ­­­­­­­
4 ­­­­­ ­­­­ 12 : ­­­,­­­­
­­­­­­. 13 : ­­­­­.­
4 ­­­­-­­ ­ ­ ­­­ ­­.­
4 ­­ ­­­­­­­ ,­­­. ­­­­­­­.
14 : ­­,­­
­   ­ 
4 KalyanNuguri@gmail.com  ­   ­  ­  ­ ­   
By P. Ashok Kumar 29
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
    .  4 :­­
..  4 ­­:­­
1.­­­­ :­­­­­­ 4 ­ ­:­­­­­­­­  
2.­­ :­­
4   :
3.­­­­ :­­­­­
4.­­­ :­­­­ ­ 4 ­­­:­­­­­
5      : ,     4 ­­:­­­
   4 ­:­­­
 :   4 ,­­,­­,­  ,­­,­,
  :   ­,­,­­:­­
  :  
200  :  4 ­­,­­­­­ ­­­ 
400  :  ­.­ ­­ ­ ­ ­ ­
800  :  ­­­,­­­­­­­‘­
   ­’­­.

m
4 ­­­:­­ 4 ­­..­269­­232­­­­­­,

co
4 ­III­­­­:­­ ­­8­­­­­ ­­­ ­   ­
­  
­
 ­  
­
 :­  
­ 
­
 

S.
4
­.
4 :­­ A
4 ­­:­­­ 4 ­­­­­,­,­,­­,­
eI
   -  ­,­­­­­­­­­­­­ ­
4 :­­­ ­.
in

4 ­:­­­­­  4 ­­­­­­­:­
nl

4 ,­:­­­
4 ­­­­­­­­­:­­­­
.O

4 :­,­­
4 :­,­ 4 ­­‘­­­’­­­­­­­
w

.
­ ­ .
w

4 ­­­­­­­­:­­­­
­ .
4 ­­­­ ­­ ­ ­-­­­,­­
4 ­­ ­:­­,­­­­­­
w

­­­.­­­­­­­­,
­­­­­:­
­­­‘­’­­.
4 ­­­­:­­­
  4 ­­­­­­...­­­­­­­­.
4 ­­­­­ 84­­­­­­  
­­­­­.
4 ­­­ ­­­­:­­­ ­­­ 
4 ­­­­,­­­­
4    
­­­­ .­­­
4 ­­­­­
­­­­­­­­ ­­
4 ­­­­­
­­­.
4 ­
4 ­­­:­­­­
KalyanNuguri@gmail.com
4 ­­­­­­­
By P. Ashok Kumar 30
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ­­­­­­3­­. 4 ­ :­­­­­­­
4 1.­­­­2.­­­­3.­­ 4 ­­­ :­­­ ­­
4 ­­­­­,­­­  4 ­­­­ :­­­
,­­­. 4       
4 ­­ ­ ­­­ ­ ­ . . ..
­­­­­­­­­­ ­­. 1.­­­2.­­­3.­­­4.­­­­5.­­
4 ­­­­­­­. 6.­­­7.­
4 ­­­­­48000­.­ 4 ‘­­­­ ­­­­­
4 ­­­­12000­.­ ­­­­­
­ .­­­­­­
4  ­ ,­ ­­­­ ­ ­ ­ ­­­ ­ ­­­ ­’­ ­ 
­.­ ­­.­
4 ­­­:­27 4 ­­ ­­­­­
4 ­­­­:­­­­ .

m
4 ­­­­:­­ 4 ­­ ­ ­­ ­­­­­

co
4 ­­­:­­ ­‘­­­’.

S.
4   -  4 ­­­­:­­
A
4 ­­­ :­­­­ 4 ­­­­­­
eI
4 ­­­ :­­­­­ 4 ­­­­­­­­­­­­
4 ­­ :­­­­­ ­ .
in

4 ­­ :­­­­­ 4 ­­­­


nl

4 ­­ :­­­ ­­­ 4 :­­


.O

4 ­­ :­­ ­ ­­ 4 :­­


w

4 ­­­ :­­­­­ 4 ­:­­


w

4  :­­­­,­­­ 4 :­­­­­.


4 ­ :­­­­ 4 ­­­­­­­­­.
w

4 ­­­­ :­­­ ­ ­­ 4 ­­­:­­­­ ­,­­ ­


4 ­­­­­­.­­­­­ ­,­
­: ­­­ 4 ­­­­­­­­­­­­.
4  : ­ 4 ­­ ­­­ ­­­ ­­­ 
­ ­­­.
­­ 4 ­­,­­,­­­ ,­­­­­(­
­­­­­ . ­)­­­
4 ­­­­­­­­­­­. 4 ­­­-­­­­(­­)
4 ­­­­­­ :­­­ 4 ­­­­-­
4 ­­ :­ 4 ­­ ­ ­­:­­,
4  ­­­­­­
KalyanNuguri@gmail.com
:­ ­
By P. Ashok Kumar 31
+91-9246365622 Vidyarthi - Bharat Ki Shakti www.OnlineIAS.com
4 ­­­­­­ ­­­ ­­­­ 9. ‘  ’     ?
­­­­­­:­­ 1)­2­­­­ 2)­3­­­­­
4 ­­­­­:­­­ 3)­6­­­­ 4)­13­­­ 
4 ­­­­:­­­ 10.  7  ?
4 ­­­:­­­ 1)­­­­­ 2)­­­­
4 ­­­­­­­­­­:­ 3)­­ 4)­­­­­
­­ 11.    ?
4 ­­­­­­ ­­­ ­­­, 1)­­­­­­­
­­­.­­­­­. 2)­­­­­­­
4 ­­­­­­:­­­­ 3)­­­­­­ 4)­
­­­ 12.        ?
4 ­­­­­­­­:­­­­­. 1)­1­­­ 2)­2­­­­
3)­3­­­­ 4)­4­­­­

m
  13.   ?

co
1.    ? 1)­­ 2)­­

S.
1)­­­­­­­­­­­­­­­­2)­­­ ­­ A 3)­­­­ 4)­
3)­­­­­­­­­ 4)­ 14. ‘’    ?
eI
2.   ? 1)­­­­­­­­­­­ 2)­­­
1)­­­ ­­ 2)­­­­ 3)­­­­­­­­­­­­­­­­ 4)­­­­
in

3)­­­ 4)­ 15.      ?


nl

(   ,     1)­­­­ 2)­­­­


.O

  ) 3)­­­ 4)­­­


w

3.      ?


:
w

1)­­­2)­­­3)­­­4)­­­
1) 4 2) 3 3) 4 4) 2 5)3 6) 4 7) 3 8)2 9) 3 10) 1 11) 4
w

4.    ?


1)­­­ 2)­­­­ 12) 4 13) 2 14)2 15) 3
3)­­­ 4)­­
5.     ?
1)­­­­­ 2)­­­­
3)­­­­ 4)­­­
6.     ?
1)­­­­­­­2)­­­­­3)­­­4)­­­
7.        ?
1)­­­2)­­­3)­­­­4)­­­
8.    ?
1)­ ­­­­2)­­­­3)­­­­­4)­
KalyanNuguri@gmail.com By P. Ashok Kumar 32

You might also like