Toplu Konut Yerleşimlerinin Ekolojik Kentsel Tasarım Ilke Ve Ölçütlerine Uygunluk Yönü Ile Sınanması Için Bir Çerçeve Oluşturulması

TOPLU KONUT YERLEŞİMLERİNİN EKOLOJİK KENTSEL
TASARIM İLKE VE ÖLÇÜTLERİNE UYGUNLUK YÖNÜ İLE

SINANMASI İÇİN BİR ÇERÇEVE OLUŞTURULMASI:
ANKARADA SAHA ÇALIŞMASI
TOURAJ ROSHANAEİ BADR
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

MAYIS 2012
ANKARA
TOURAJ ROSHANAEİ BADR tarafından hazırlanan “TOPLU KONUT
YERLEŞİMLERİNİN EKOLOJİK KENTSEL TASARIM İLKE VE
ÖLÇÜTLERİNE UYGUNLUK YÖNÜ İLE SINANMASI İÇİN BİR ÇERÇEVE
OLUŞTURULMASI: ANKARADA SAHA ÇALIŞMASI ” adlı bu tezin Yüksek
Lisans tezi olarak uygun olduğunu onaylarım.
Doç. Dr. Hülagü KAPLAN ……………………………….

Tez Danışmanı, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı
Bu çalışma, jürimiz tarafından oy birliği ile Fizik Anabilim Dalında Yüksek Lisans
tezi olarak kabul edilmiştir.
Prof. Dr. Sare SAHİL ……………………………….

Mimarlık Anabilim Dalı, G. Ü.
Doç. Dr. Hülagü KAPLAN ……………………………….

Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı G.Ü.
Yrd Doç. Dr. Demet EROL ……………………………….

Anabilim Dalı, G. Ü. Şehir ve Bölge Planlama
Tarih : 28 /05 /2012
Bu tez ile G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu Yüksek Lisans derecesini
onamıştır.
Prof. Dr. Bilal TOKLU ……………………………….

Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü
TEZ BİLDİRİMİ
Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde
edilerek sunuldugunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu
çalısmada bana ait olmayan her türlü kaynaga eksiksiz atıf yapıldıgını bildiririm.
Touraj ROSHANAEİ BADR

iv
TOPLU KONUT YERLEŞİMLERİNİN EKOLOJİK KENTSEL TASARIM

İLKE VE ÖLÇÜTLERİNE UYGUNLUK YÖNÜ İLE SINANMASI İÇİN BİR
ÇERÇEVE OLUŞTURULMASI: ANKARADA SAHA ÇALIŞMASI
(Yüksek Lisans Tezi)
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Mayıs 2012
ÖZET
Bu çalışmanın temel amacı, günümüzdeki toplu konut tasarımlarının daha

önceki evrelerdekilere göre ekolojik tasarım ilkelerine uyumlu gelişme gösterip
göstermediğini ortaya koymaktadır. Bu amaç doğrultusunda, üç toplu konut
seçilerek ekolojik tasarım ilkeler açısından birbirleri ile karşılaştırılmıştır. Bu
çerçevede yapıların birbiriyle ilişkisi, açık alanların, ulaşım ve erişilebilirliğinin
engelsiz, standart ve ekolojiyle uygunluğu analiz edilmiştir.
Toplu konut yerleşimlerinin analizi için üç farklı evrede inşa edilen üç toplu
konut yeleşimi örneklemmiştir. Belirlenen üç toplu konut yarleşiminden ilki
TOKİ’den once konut kooperatifçiliği döneminde yapılmış; diğer ikisi ise TOKİ
tarafından üretilen projelerden seçilmiştir. Bu projelerden ilki 1980li yıllarda
ikincisi ise 2010 yılında tamamlanmıştır. bu toplu konutlar ekolojik kentsel
tasarım ilkeleri ve ölçütleri kaosamından 4 ana başlık altında belirlenen
ölçütlere göre birbiriyle karşılaştırılmıştır.
Tez çalışmasının analiz aşamasında kullanılacak parametrelerin önem sırasının

ve ağırlıklarının belirlenmesi amacıyla Delphi tekniği kullanılarak konuda
uzman kabuledilen kişilerle anket yapılmıştır. Anketin sonucunda analiz
parametrelerinin sıralaması, puanları belirlenmiştir. Analiz Sonuçlarının
v
Değerlendirmesi Toplu konutların belirlenen kriterlere göre karşılaştırılması ve

genelde bu toplu konutların ekolojik açıdan uygun olup olmadığı, standart ve
ekolojiyle uygunluğunun analizidir.

Bilim Kodu : 801.1.076

Anahtar Kelimeler : Kentsel Ekoloji, kentsel tasarım, Toplu Konut, ekolojik
kentsel tasarım, Ekolojik Ayak İzi
Sayfa Adedi : 187
Tez Yöneticisi : DOÇ. DR. Hülagü KAPLAN
vi
ESTABLISHING A FRAMEWORK FOR INVESTIGATING MASS

SETTLEMENT AREAS REGARDING PRINCIPALES OF
ENVIRONMENTAL DESIGN AND CRITERIA FOR ITS COMPATIBILITY:
ANKARA FIELD STUDY
(M.Sc. Thesis)
GAZİ UNIVERSITY
INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
May 2012
ABSTRACT
The main aim of this study is to assert whether current mass housing settlement
designs have improved in line with the principles of environmental design when
they are compared with previous stages of the settlement designs. In line with
this purpose, three settlement areas have been chosen and they are compared in
terms of principles of environmental design. In this stage, interrelationship
between the structures, environmental compatibility of open areas and floor
furnishing have been assessed; finally, transportation and accessibility among
those settlements have been assessed in terms of being without barriers,
standard and compatibility with the environment.
First of the mass settlements being determined was build in the period of
cooperative housing societies, prior to TOKİ (Housing Development
Administration of Turkey); other two sample have been selected from the
earliest and latest projects being carried out by TOKİ. The first and second of
projects being selected was completed in 1980 and 2010, respectively. These
mass housing settlements are compared according to the criteria being specified
under 4 main headings regarding principles of environmental design and
environmental design criteria.
vii
In order to determine precedence and weight of the parameters to be used in

thesis analysis, a questionnaire survey was conducted with experts by using
Delphi method. As a result of the survey, sorting parameters of the analysis has
specified the grades. Analysis Results provides assessment of Mass Housing as a
result of comparison being made according to specified criteria and whether
those are complied with environmental aspects, standards and their
compatibility with environment.
Science Code : 801.1.076

Key Words : Urban Ecologi, Urban Design, Ecologic Urban Dedsign, mass
Housing, Ecological Footprint
Page Number : 187
Advisor : DOÇ. Dr. Hülagü KAPLAN
viii
TESEKKÜR
Tez dönemi boyunca benimle her türlü akademik bilgiyi ve katkıyı paylaşan, Şehir
ve bölge planlama ve kentsel tasarım mesleklerine farklı bir perspektiften bakmamı
sağlayan sayın danışmanım DOÇ.DR.Hülagü KAPLAN’a, yine kıymetli
tecrübelerinden faydalandığım hocam Yrd. Doç. Dr. Ülkü YÜKSEL’e, manevi
destekleriyle beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan ablam Vajihe NAJİ’e teşekkürü
bir borç bilirim.
sonsuz teşekkürlerimi sunarım...

ix
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖZET ......................................................................................................................... iv
ABSTRACT................................................................................................................ vi
TESEKKÜR ............................................................................................................. viii
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... ix
ÇİZELGELERİN LİSTESİ ....................................................................................... xii
SEKİLLERİN LİSTESİ ........................................................................................... xiv
RESİMLERiN LİSTESİ ............................................................................................ xv
HARİTALARIN LİSTESİ ....................................................................................... xvii
SİMGELER VE KISALTMALAR......................................................................... xviii
1.GİRİŞ ....................................................................................................................... 1
2. EKOLOJİK PLANLAMA VE TASARIM ............................................................. 7
2.1. Ekolojik Planlama ............................................................................................ 7
2.2. Ekolojik Tasarım .............................................................................................. 7
2.3. Ekolojik Tasarımın Tarihçesi ........................................................................... 9
2.4. Ekolojik Tasarım İlkeleri ............................................................................... 16
2.5. Ekolojik Ayak İzi Ekolojik Planlama Ve Tasarım İlişkisi ............................. 21
2.5.1. Ekolojik ayak izi kavramı .................................................................... 22
2.5.2. Ekolojik ayak izi hesaplanmasında farklı yöntemler ............................ 26
3. TOPLU KONUT ALANLARINDA EKOLOJİK PLANLAMA VE KENTSEL

TASARIM İLKE VE ÖLÇÜTLERİ ..................................................................... 31
3.1. Toplu Konut Alanlarında Planlama Ve Tasarım İlkeleri ............................... 32

x
Sayfa
3.1.1. Toplu konut projelerinde bulunması gereken donatılar ....................... 37
3.2. Türkiye’de Toplu Konut Alanları Tasarımında Kullanılan İlkeler

/Standartlar .................................................................................................... 39
3.3. Yapı Ve Yapı Gruplarına İlişkin İlkeler.......................................................... 43
3.4. Açık Alanlara İlişkin İlkeler............................................................................ 48
3.5. Ulaşım Ve Erişebilirlik İlişkin İlkeler ............................................................ 54
3.6. Çevre Yönetimine İlişkin İlkeler (Katı Atık, Su, Enerji) ................................ 59
4. EKOLOJİK KENTSEL TASARIM BAĞLAMINDA TOPLU KONUT

YERLEŞİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: ANKARA’DA SAHA
ÇALIŞMASI ......................................................................................................... 65
4.1. Saha Çalışması Yöntemi ................................................................................. 65
4.1.1. Yöntemin akış şemasının açıklaması .................................................... 65
4.1.2. Hipotezin belirlenmesi .......................................................................... 68
4.2. Toplu Konut Örneklem Alanların Seçimi ...................................................... 68
4.3. Toplu Konut Yerleşimleri bulgularının örneklem alan olarak seçilen

analizi. ............................................................................................................. 70
4.4. Seçilen Toplu Konut Yerleşimlerin Konumu ................................................ 78
4.5. Batıkent Toplu Konut Alanının Ekolojik Kentsel Tasarım Bağlamında

Değerlendirilmesi ........................................................................................... 79
4.5.1. Yapı grupları ......................................................................................... 81
4.5.2. Açık alan ............................................................................................... 87
4.5.3. Ulaşım ................................................................................................... 89
4.5.4. Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su, enerji) ...................... 93
4.6. İvedik Toplu Konut Alanının Ekolojik KentselTasarım Bağlamında

Değerlendirilmesi ........................................................................................... 96
xi
Sayfa
4.6.1. Yapı grupları ......................................................................................... 98
4.6.2. Açık alan ............................................................................................ 103
4.6.3. Ulaşım ................................................................................................. 105
4.6.4. Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su, enerji) . ................... 110
4.7. Eryaman Toplu Konut Alanının Ekolojik Kentsel Tasarım Bağlamında

Değerlendirilmesi ......................................................................................... 114
4.7.1. Yapı grupları ........................................................................................ 115
4.7.2. Açık alan ............................................................................................. 120
4.7.3. Ulaşım .................................................................................................. 122
4.7.4. Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su, enerji) . .................... 125
5. SONUÇ ve DEĞERLENDİRME ....................................................................... 129
KAYNAKLAR ....................................................................................................... 139
EKLER .................................................................................................................... 143
EK-1. Türkiye’de Toplu Konut Olgusu ................................................................. 144

EK-2. Delfi anketlerinin yapılmasına uzmanların seçilme süreci ........................... 159
EK-3. Delfi Yönteminin Kriterler Belirlenmesinin Anketi .................................... 171
EK-4. Ekolojik Ayak İzi Anketi ............................................................................. 176
ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................. 187

xii
ÇİZELGELERİN LİSTESİ
Çizelge Sayfa
Çizelge 1.1. Belirlenen toplu konut yerleşimlerin evrelerei ver örneklem alanları ..... 3
Çizelge 2.1. Konvansiyonel ve ekolojil ve kentsel tasarım paradigmalaının

belli kavram ve normlarının karşılaştırlması ......................................... 19
Çizelge 3.1. Kentsel dış mekânlar ve toplu konut dış mekânları arasındaki
farklar (Bekdemir 2003) ........................................................................ 34
Çizelge 3.2. Sosyo-kültürel veriler ve tasarım (Altaş’tan yararlanılarak, çağlar

1998) ...................................................................................................... 35
Çizelge 3.3. Konut projelerinde bulunması gereken donatılar................................... 38
Çizelge3.4. Toplu konutlarda tasarım öğeleri (Kurt 1999’dan değiştirilerek

hazırlanmıştır) ....................................................................................... 38
Çizelge 3.5. Güneş ışınlarının farklı bölgedeki illere göre optimum eğim
açısının derece cinsinden aylara göre değerleri .................................... 44
Çizelge 3.6. Farklı bölgedeki illere göre optimum eğim açısının mevsimlere göre
değerleri ................................................................................................. 44
Çizelge 3.7. Binaların yüksekliği ve arasındaki mesafe ........................................... 47
Çizelge 3.8. Toplu konut alanlarında ekolojik planlama ve tasarım ilke ve

ölçütler ................................................................................................... 62
Çizelge 4.1. Delphi anketinin sonuçlarına göre ekolojik planlama ve tasarım

kriterleri ................................................................................................. 73
Çizelge 4.2. Ekolojik planlama ve tasarım kriterlerine verilen puanlar..................... 73
Çizelge 4.3. Yapı grupları kriterlerine verilen önem sırası ........................................ 73
Çizelge 4.4. Yapı grupları kriterlerine verilen puanlar .............................................. 74
Çizelge 4.5. Açık alanlara ilişkin analizler verilen önem sırası ................................. 74
Çizelge 4.6. Açık alanların kriterlerine verilen puanlar ............................................. 74
Çizelge 4.7. Ulaşıma ilişkin analizler verilen önem sırası ......................................... 75

xiii
Çizelge Sayfa
Çizelge 4.8. Ulaşımaın kriterlerine verilen puanlar ................................................... 75
Çizelge 4.9. Çevre yöntemine ilişkin analizler verilen önem sırası ........................... 75
Çizelge 4.10. Çevre yönteminin kriterlerine verilen puanlar ..................................... 76
Çizelge 4.11. Ekoloji ayak izi anketi analizi ( batı kent – tez biro iş 17 sitesi) ........ 95
Çizelge 4.12. Bati Kent Tez Büro Iş-17 Sitesinin delfi analizi ................................. 95
Çizelge 4.13. TOKİ 2010 toplu konutları blok tipi ve alan büyüklükleri ................ 101
Çizelge 4.14. TOKİ 2010 toplu konutlarının Otopark Hesabı ................................. 108
Çizelge 4.15. Ekoloji ayak izi anketi analizi ( ivedik – toki 2010 konutları)........... 111
Çizelge 4.16. Ivedik Toki 2010 toplu konutlari ekolojik performans

değerlendirmesi ................................................................................... 113
Çizelge 4.17. Ekoloji ayak izi anketi analizi ( eryama – spor sitesi) ....................... 127
Çizelge 4.18. Eryaman spor sitesi ekolojik performans analizi sonuçları ............... 127
Çizelge 5.1. İdeal standartlara sahip ve tespit edilmiş tüm ekolojik kriterleri
sağlayan bir toplu konut ve 3 seçilen toplu konut karşılaştırılması ...... 129
Çizelge 5.2. Seçilen üç toplu konut yerleşmesinin delfi tekniğine göre punlarının
karşılaştırılması. ................................................................................... 136
xiv
SEKİLLERİN LİSTESİ
Sekil Sayfa
Şekil 2.1. Ekolojik ayak izi bilim ve teknik dergisi ................................................... 24
Şekil 2.2. Türkiye’de 1961-2005 yılları arası kiģi baģı ekolojik ayak izi
ve biyo-kapasite ....................................................................................... 30
Şekil 3.1. Yoğunluk arttıkça bina birim alana düşen ısı yükleri azalmaktadır .......... 46
Şekil 4.1.Yöntemin akış şeması ............................................................................... 67
Şekil 4.2. delph yönteminin akış şeması .................................................................... 72
Şekil 5.1. Üç toplu konutun açık alanlara ilişkin kiriterlerinen

karşılaştırılması........................................................................................ 131
Şekil 5.2. Üç toplu konutun yapı gruplarına ilişkin kiriterlerinen

Şekil 5.3. Üç toplu konutun çevre yöntemine ilişkin kiriterlerinen

Şekil 5.4. Üç toplu konutun ulaşıma ilişkin kiriterlerinen karşılaştırılması ............ 133
Şekil 5.5. Üç toplu konutun ekoloji ayakizi kiriterinen karşılaştırılması ................ 134
Şekil 5.6. Üç toplu konutun 5ana kiriter’den karşlaştırılması.................................. 134

xv
RESİMLERİN LİSTESİ
Resim Sayfa
Resim 2.1. İklimsel bölgelerine göre anadolu‘da geleneksel yapı tipleri .................. 11
Resim 2.2. İngiltere‘de yapılmış sıra evler ................................................................ 13
Resim 2.3. Letchworth bahçe şehri ........................................................................... 14
Resim 4.1. 3 Toplu konutun bir arada görüldüğü üydu fotoğrafı .............................. 70
Resim 4.2. Tez Büro İş 17 sitesi üydu fotoğrafı ........................................................ 80
Resim 4.3. Tez Büro İş-17 sitesine üydu fotoğrafı .................................................... 80
Resim 4.4. Tez Büro İş-17 sitesinin girişi.................................................................. 81
Resim 4.5. Tez Büro İş-17 sitesine genel bakış ......................................................... 83
Resim 4.6. Tez Büro İş-17 sitesine genel bakış ......................................................... 85
Resim 4.7. Tez Büro İş-17 sitesine çocuk oyun alanı ................................................ 89
Resim 4.8. Tez Büro İş-17 sitesine üydu fotoğrafı- metro istasyonu ve otobus
durağına mesafesi..................................................................................... 90
Resim 4.9. Tez Büro İş-17 sitesinin otoparki............................................................. 90
Resim 4.10. Tez Büro İş-17 sitesinin yaya yolları ..................................................... 92
Resim 4.11. Tez Büro İş-17 sitesinin oto yollrın girişi .............................................. 92
Resim 4.12. TOKİ 2010 toplu konutları sitesinin üydu fotoğrafı .............................. 97
Resim 4.13. TOKİ 2010 toplu konutları sitesinin üydu fotoğrafı .............................. 98
Resim 4.14. TOKİ 2010 toplu konutlarının yayayollrı .............................................. 99
Resim 4.15. TOKİ 2010 Toplu Konutlarının otoprakları ........................................ 101
Resim 4.16. TOKİ 2010 toplu konutlarının yeşıl alanları........................................ 104
Resim 4.17. TOKİ 2010 toplu konutları sitesinin üydu fotoğrafımetro

istasyonu veotobus durağına mesafesi ................................................ 105
xvi
Resim Sayfa
Resim 4.18. TOKİ 2010 toplu konutlarının yaya yolları ve otoparkı ...................... 106
Resim 4.19. TOKİ 2010 toplu konutlarının yaya yolları ......................................... 107
Resim 4.20. TOKİ 2010 toplu konutlarının yolları.................................................. 108
Resim 4.21. TOKİ 2010 toplu konutlarının bina girişleri........................................ 109
Resim 4.22. TOKİ 2010 toplu konutları sitesinin uydu fotoğrafı ............................ 109
Resim 4.23. TOKİ 2010 toplu konutlarının çöp kutuları ......................................... 110
Resim 4.24. Spor sitesinin uydu fotoğrafı................................................................ 114
Resim 4.25. Spor sitesinin uydu fotoğrafı................................................................ 115
Resim 4.26. Spor sitesi’nin açık alanları.................................................................. 121
Resim 4.27. Spor sitesinin uydu fotoğrafı- otobus durağına mesafesi..................... 123
Resim 4.28. Spor sitesi’nin otoprakı ........................................................................ 123
Resim 4.29. Spor sitesi’nin yaya yolları .................................................................. 124
Resim 4.30. Spor sitesi’nin bina girişleri ................................................................. 125

xvii
HARİTALARIN LİSTESİ
Harita Sayfa
Harita 2.1. Ülkelere göre ekolojik ayak izi ................................................................ 28
Harita 2.2. Yağmur suyu toplama ve geri kullanımı.................................................. 60
Harita 4.1. Ankara haritasında yenimahalle ve etimekut mahallesinin konumu........ 69
Harita 4.2. Ankara haritasında Yenimahallesinin konumu ........................................ 79
Harita 4.3. Doluluk boşluk analizi ............................................................................. 82
Harita 4.4. Yumuşak zemin sert zemin analizi .......................................................... 84
Harita 4.5. 17 Sitesinin gölge analizi ......................................................................... 86
Harita 4.6. Tez Büro İş 17 Sitesinin gölge analizi .................................................... 87
Harita 4.7. Tez Büro iş-17 sitesine çocuk oyun alanı ................................................ 88
Harita 4.8. 17 sitesine yaya yolları............................................................................. 91
Harita 4.9. Anket çalışma dağıtımı ............................................................................ 94
Harita 4.10. Ankara haritasında yenimahallesinin konumu ....................................... 97
Harita 4.11. TOKİ 2010 Toplu Konutları doluluk boşluk alan analizi ...................... 99
Harita 4.12. TOKİ 2010 Toplu Konutları yümüşak zemin sert zemin analizi......... 100
Harita 4.13. TOKİ 2010 Toplu Konutları gölge analizi........................................... 102
Harita 4.14. TOKİ 2010 Toplu Konutları çocuk oyun alanı .................................... 104
Harita 4.15. TOKİ 2010 Toplu Konutları yayayolları ............................................. 107
Harita 4.16. Anket çalışma dağıtımı ........................................................................ 111
Harita 4.17. Ankara haritasında Etimesgut bölgesinin konumu .............................. 114
Harita 4.18. Spor sitesi’nin doluluk boşluk analizi .................................................. 116
Harita 4.19. Spor sitesi’nin yümüşak zemin sert zemin analizi ............................... 117
xviii
Harita Sayfa
Harita 4.20. Spor sitesi’nin golge analizi ................................................................ 119
Harita 4.21.Spor sitesi’nin çocuk oyun alanı ........................................................... 122
Harita 4.22. Spor Sitesinin ekolojik ayak izi anket çalışma dağılımı ...................... 126
xix
SİMGELER VE KISALTMALAR
Bu çalısmada kullanılmıs kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte asagıda sunulmustur.
Kısaltmalar Açıklama
AB Avrupa Birligi
ABD Amerika Birlesik Devletleri
BREEAM (İngiltere) Ber Enviromental Assessment Method
CASBEE (Japonya) Comprehensive Assessment Sistem For Built
Environment Efficiency
CBS Cografi Bilgi Sistemleri
GREEN STAR (Avusturalya) Green Building Council Of Australia
KTÜ Karadeniz Teknik Üniversitesi
KHK kanun Hükmünde Kararname
KAKS Kat Alanı Kat Sayısı
LEED (Amerika) Leadership in Energy and Environmental Design
ODTÜ Orta Doğu Teknik Üniversitesi
SPSS Statistical Packages for the Social Sciences
TAKS Taban Alanı Kat Sayısı
TOKİ Türkiye Toplu Konut İdaresi
TSE Türk Standartları Enstitüsü
TUİK Türkiye İstatistik Kurumu
TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Arastırma Kurumu
WWF WWF is a leader in promoting prsoperity whil
conserving biodiversity
1
1. GİRİŞ
19. yüzyılda başlamış olan ekolojik planlama çabaları günümüzde, tüm kenti ve
bölgesini içine alacak şekilde ele alınmaya başlanmıştır. Ayrıca ekolojik planlamanın
anlamı ve kapsamı salt ölçek bakımından değil, sosyal, ekonomik, doğal/fiziki
bileşenlerin de sürece katılımıyla da evrimleşmiştir.
Kentlerde tek konut örnekleriyle başlayan süreç ilerledikçe konut grubu, mahalle,
semt ölçeklerine hatta tüm kenti kapsayan boyuta kadar çıkılmıştır. Toplu konut
alanları konut ölçeğinden sonra ekolojik planlama ilkelerinin uygulamasının
yapılabileceği önemli aşamalardan biridir.
Toplu konut alanları planlama ve tasarım aşaması, inşaat aşaması ve yaşam aşaması
olmak üzere üç evrede incelenebilir. Ekolojik bir toplu konut projesi bu üç aşamada
da tüm gereklilikleri yerine getirmelidir. Kuşkusuz ilk ve en önemli aşama olan
planlama ve tasarım aşamasında verilecek olan kararlar diğer aşamaları da doğrudan
etkileyecektir.
Bu aşamadaki en kritik karar yer seçimi kararıdır. Bu noktada hatalı bir karar
alınmaması için bölgenin eolojik yapısı, flora ve faunası ile diğer tüm doğal
niteliklerini çok iyi analiz eden bir ekolojik eşik analizi yapılmalıdır. Analiz
sonucunda elde edilen yerleşime uygun alanlara, bölgenin taşıma kapasitesi ile
uyumlu bir nüfus yoğunluğu atanmalıdır.
Daha sonraki aşamada yer alan yapılara ilişkin faktörler (binanın yeri, binanın diğer
binalar göre konumu, binanın yönü ve binanın formu) bölgenin niteliklerine ve
ekolojik planlama yaklaşımına uygun olarak yerine getirilmelidir. Bu noktada
uluslararası yeşil bina derecelendirme kuruluşlarının belirlemiş olduğu ekolojik bina
kriterlerine uygun yapı tasarımlarının gerçekleştirilmesi en uygun çözüm olarak
değerlendirilmektedir. İnşaat sırasında ortaya çıkacak olan atıkların çevreyi
kirletmemesi için gerekli tedbirler alınmalıdır. Binalarda her türlü yalıtım tedbirleri
2
alınmalı, doğal havalandırma, güneş enerjisinden faydalanma gibi hususlarda gerekli

düzenlemeler yapılmalıdır.
Ekolojik toplu konut planlama ve tasarımında diğer önemli bir nokta açık alan ve
peyzaj planlamasıdır. Bölgenin iklimi ve mevcut bitki örtüsü ile uyumlu bir peyzaj
anlayışı benimsenmelidir. Tasarım öğeleri iklim kontrolüne yardımcı olacak şekilde
kullanılmalıdır. Yeşil alanların sulanmasında yağmur suyundan faydalanılabilmesi
için gerekli depolama ve sulama sistemleri kurulmalıdır. Açık alanların
aydınlatılmasında güneş enerjisinden faydalanılmalıdır. Zemin kaplamaları için
malzeme seçimlerinde ekolojik kriterlere uygun malzemeler tercih edilmelidir. Sert
zeminler mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Yaya-taşıt ayırımı çok iyi bir şekilde
düzenlenerek, yeterli çocuk oyun alanı, spor ve yürüyüş alanı ile bisiklet yolları
tasarlanmalıdır. Büyük sert zemin yüzeyler yaratan açık otoparklar yerine yer altı
otoparkları yapılarak otopark üstleri yeşil alan olarak değerlendirilmelidir.
Toplu konutlarda atıkların azaltılması ve yönetimi konusu diğer önemli bir husustur.
Yenilenebilir enerji kaynakları kullanılarak (güneş, rüzgar ve jeotermal enerji gibi)
hava kalitesinin korunmasına katkı sağlanabilir. Evsel atıklarlarda konut bazında
ayrıştırma yapılarak bu atıkların geri dönüşümü sağlanabilir.
Amaç
Tezin temel amacı toplu konut yerleşimlerin tsarımn’ın ekolojik kentsel tasarımilke
ve ölçütlerine uygunluğunun belirlenmesidir. Bu amac çerçivesinde seçilen toplu
konut yerleşimlerinin ekolojik açıdan karşılaştırılması, yapıların birbiriyle ilişkisi,
açık alanların, ulaşım ve erişebilirliğinin uygunluğunun analizidir.
Kapsam
Bu tezin kapsamında belirlenen Toplu konut yerleşimleri TOKİ’den önce yapılan ve

TOKİ’nin yapmış olduğu ilk ve son projelerinde, yani; 1980 yıllarından 2010 yılına
kadar toplu konut idaresiyle ve Yenimahalle belediyesi planlama müdürleriyle
3
görüşmelerle belirlenerek seçilmiştir. Bu toplu konut yerleşimleri ekolojik kentsel

tasarım ilkeleri ve ölçütleri açısından dört ana başlık altında belirlenen kriterler
üzerinden, birbiriyle karşılaştırılıp ve ayrıca ekolojik ayak izi anketi uygulanmıştır.
Belirlenen toplu konut yerleşimlerin evrelerine göre aşağıda ki 1.1 çizelge’de
gösterilmektedir.
Çizelge 1.1. Belirlenen toplu konut yerleşimlerin evreleri ve örneklem alanları

Aşama Evre adı Evre’de incelenen yerleşim örneklem alan
1 TOKİ’den önceki evresi Tez Büro İş 17 sitesi
2 TOKİ’nin birinci evresi Spor sitesi
3 TOKİ’nin ikinci evresi TOKİ 2010 Konutları
Tüm ölçütler ve puanları çizelge 4.4 ve 4.5 ‘de görülmektedir.
Yöntem
Yukarıdaki belirtilen kapsam bünyesinde aşağıdaki hipotez belirlenip ve Delfi

tekniği analizi ve ekolojik ayak izi testinden yararlanılarak sonuçları yapılmıştır.
Hipotez:
Türkiye’de toplu konut alanlarının tasarımında ekoloji kentsel tasarım ilke ve

ölçütleri “yapı ve yapı gruplarına ilişkin, açık alanlara ilişkin, ulaşıma ilişkin, çevre
yönetimine ilişkin ölçütlere” uyulmaktadır.
Bu hipotezi daha ayrıntıda açıklayan ve testedilecek alt hipotezler şunlardır:
Alt Hipotez:
1- Yapı ve yapı gruplarına ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu
konut yerleşimi tasarımında önceki evrelerdekilere göre daha fazla uyulmaktadır.
4
2- Açık alanlara ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu konut
yerleşimi tasarımında önceki evrelerdekilere göre daha fazla uyulmaktadır.
3- Ulaşıma ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu konut yerleşimi
tasarımında önceki evrelerdekilere göre daha fazla uyulmaktadır.
4- Çevre yönetimine ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu konut
Tez çalışmasının aşamaları şunlardır:
¾ Toplu Konutların Özelliklerinin, Niteliklerinin İrdelenmesi Ve Sorunların

Belirlenmesi
¾ Belirlenen Sorunlar Çerçevesinde Tez Çalışmasının Amacının Belirlenmesi
¾ Kavramlara Yönteme İlişkin Literatür Taraması Yapılması
¾ Hipotezin belirlenmesi
¾ Araştırma Alanının Belirlenmesi
¾ Alana İlişkin Literatür Taraması Yapılması
¾ Ekolojik Performansın Değerlendirilmesi İçin ölçütlerinin Delfi Yöntemi
Kullanılarak Belirlenmesi ( Anket Yapılması )
¾ Veri Toplama ve analiz
Yapı ve yapı gruplarına ilişkin analizler
-Doluluk-Boşluk Analizi
-Yumuşak Zemin - Sert Zemin
-Kat Adedi Analizi
-Yönlenme analizi
Açık Alanlara ilişkin analizler
-Yeşil alan-yapılaşmış alan oranı
- Çocuk oyun alanı
Ulaşıma ilişkin analizler
- Toplu taşıma ile ilişkisi
- Yaya yolları (genişliği, kişi başına ne kadary. yolu düştüğü)
5
- Otopark alanları (konumu, sayısı)

- Erişebilirlik (engelsiz mekan)
Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su, enerji)
- Katı atık (geri dönüşüm)
- Yağmur suyu, gri su sistemleri
- Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı
Ekolojik Ayak İzi
¾ Analiz Sonuçlarının Değerlendirmesi Toplu konutların belirlenen ölçütlere göre

karşılaştırılması
¾ Değerlendirme ve Sonuç
İlk aşamada, ekoloji, ekolojik kentsel tasarım ile ilgili kavramlar ve toplu konut,
toplu konut alanlarında planlama ve tasarım ilkeleri ile ilgili kavramlar irdelenmiş ve
toplu konut ile ekolojik tasarım ilkelerinin ilişkilendirilmesine çalışılmıştır.
tez çalışmasının analiz aşamasında kullanılacak parametrelerin önem sırasının ve

ağırlıklarının belirlenmesi amacıyla Delfi tekniği kullanılarak uzman kişilerle anket
yapılmıştır. Anketin sonucunda analiz parametrelerinin sıralaması, puanların
değerleri belirlenmiştir.
Delfi yöntemi araştırmasında göstermeler gruplandırlması örneklenme ile 14 uzman

kişi’ye yapılmıştır. Anket yapılanların beşi kişisi Gazi Üniversitesi’nin Şehir Bölge
Planlama, dürt kişisi Gazi Üniversitesi’nin Mimarlık Bölümünden ve diğer beş Kişisi
Ankara Üniversitesi Peyzaj Mimarlık bölümünden seçilmiştir. Anketler yapıldıktan
sonra verilen cevaplar SPSS programında analizleri yapılmıştır.
Tezin içeriği
Tezin içeriği beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, araştırmanın amacı,

kapsamı ve yöntemi açıklanmıştır. ikinci bölüm, ekolojik planlama ve tasarım
likeleri açıklanmiştır. üçüncü bölümde, toplu konut alanlarında ekolojik planlama ve
6
tasarım ilkeleri aydınlatip Dördüncü bölümde, ekolojik tasarım bağlamında

Türkiye’deki toplu konut yerleşimlerinin değerlendirilmesi yapıl miştır. son bölümde
ise Altıncı bölüm olarak değerlendirme ve sonuç bölümüdür.
Değerlendirme kısmında, mevcut üç toplu konut alanı ekolojik planlama ve tasarım

ilkeleri bağlamında kritik edilmiştir. Sonuç kısmında ise tüm yapılan çalışmalar
neticesinde yeni yapılacak toplu konut alanlarında dikkate alınması gerekli ekolojik
temelli yaklaşımlar ve önerilerde bulunulmuştur.
7
2. EKOLOJİK PLANLAMA VE TASARIM
Yerleşmeler için ekolojik planlama kavramı özellikle 1970'li yıllardan sonra uluslar
arası ortamda çeşitli çalışmalar aracılığı ile gündeme gelmiştir. Bu çalışmada
incelenmiş olan[Alptekin,1992]’e göre ekolojik planlamanın amacı; insan-çevre
arasındaki ilişki ve etkileşimlerin incelenmesi, doğa ile uyum içinde olan kentlerin
oluşturulmasıdır. Aslında ekolojik planlama günümüz kentlerinin giderek artan
ölçülerde hammadde ve enerjiye ihtiyaç göstermesi, sürekli artan bir şekilde atık ve
kirlilik üretmesi ve bu niteliği ile yarattığı ekolojik dengesizliğe bir tepki olarak
gelişmiştir. Gerçekten de kentsel alanların klasik yaklaşımlarla planlanması birçok
problemi de beraberinde getirmektedir. Geleneksel planlamada, yerleşmeler belirli
işlevleri olan teknik bir sistem olarak kabul edilir. Dolayısıyla bir makine işlerliği
içinde, girdi-çıktı değerlerinin ekonomik verimliliği aranır. Ekolojik planlama
açısından ise yerleşmeler sürekli gelişim içinde kendini yenileyen, dinamik, canlı,
biyotik unsurlarla bütünleşebilen organik bir sistem olarak kabul edilir [Kolay,1995].
2.1. Ekolojik Planlama
Ekolojik planlama; ekosistemi oluşturan biyotik ve abiyotik unsurların karşılıklı

etkileşim ve doğal süreç içerisindeki gelişimlerini bozmayan ve kesintiye
uğratmayan planlama yaklaşımıdır. Ekolojik planlamada ekosistemin kendisi
planlanmaz, planlanan alan için önerilen uygulamaların ekolojik ilkelerle uyumu
sağlanır.
2.2. Ekolojik Tasarım
Nüfus artışı, hızlı yapılaşma ve plansız kentleşme, ekolojik yapının bozulmasına

neden olurken, enerji kaynaklarının da aynı hızla tüketilmesi sonucuna yol
açmaktadır. Bugünkü yaşam çevremiz, planlama yaklaşımlarımız sorgulanmakta;
daha kaliteli, daha sağlıklı, yaşanabilecek ve gelecek kuşakların da gereksinimlerini
karşılayabilmelerine olanak tanıyacak tasarımlar üzerinde önemle durulmaktadır.
Ekolojik planlama ve tasarımda anahtar öğe sürdürülebilirliktir. Sürdürülebilir bir
8
tasarım ve yerleşim dokusu yerküre ve sakinlerinin aldıkları ile verdiklerinin

arasında denge kurar. Sürdürülebilir bir dizge; temiz hava, temiz su, sağlıklı ve
yeterli besin, bitki, hayvan ve diğer insanlarla ilişki, koruma, katılım, yaratıcılık,
kimlik, özgürlük, sevgi, güzellik gibi temel insan gereksinmeleri ile ilgilidir. Çevreci
ve sürdürebilir kentsel gelişme, temel diğer gereksinmeleri sağlayarak,
sürdürebilirlik ve eşitliğin sınırladığı diğer gereksinmeler için kaynakların daha az
tüketilmesine katkı yapabilir.
Kentsel tasarımda ana amaç olan insana en iyi yaşam koşullarının sağlanması ve
ekonomik bir kentsel mekan oluşturulması, bölgeleme, erişilebilirlik, yeterli donatım
gibi bir çok etkenle uyumlu çözümle gerçekleştirilir. Bu geleneksel kentsel
tasarımdan farklı olarak, fiziksel çevresel etkenin iklim boyutu ve iklimin ana
kaynağı olan güneşin yerleşim üzerindeki etkilerinin optimize edilmesidir. Ekolojik
planlama ve tasarımda anahtar öğe sürdürülebilirliktir. Sürdürülebilir bir tasarım ve
yerleşim dokusu yerküre ve sakinlerinin aldıkları ile verdiklerinin arasında denge
kurar. Sürdürülebilir bir dizge; temiz hava, temiz su, sağlıklı ve yeterli besin, bitki,
hayvan ve diğer insanlarla ilişki, koruma, katılım, yaratıcılık, kimlik, özgürlük, sevgi,
güzellik gibi temel insan gereksinmeleri ile ilgilidir. Çevreci ve sürdürebilir kentsel
gelişme, temel diğer gereksinmeleri sağlayarak, sürdürebilirlik ve eşitliğin sınırladığı
diğer gereksinmeler için kaynakların daha az tüketilmesine katkı yapabilir [Eryıldız,
S.1995].
[Konuk, G.,1994] ‘e göre ekolojik tasarımda şu kurallar göz önüne alınmalıdır:
¾ Her tür yapılanma alanı bir kentsel ekosistem bütünü içinde görülmelidir.
¾ Yapılanma alanları her ölçekte kentin kritik sorunları ile ilişkilendirilmelidir.
¾ Bir yapılanma alanı, oluşacak problem ve fırsatların sorumluluğunu
üstlenmelidir. Yani bu fırsatlar, yapının yakın çevresine vereceği sorun ve
olanaklar olacaktır.
¾ Ekolojik tasarım yapı ve çevresinde enerjiyi korumalı, atığı azaltmalıdır.
¾ Yapılanma alanı, çevresinin biyolojik, hidrolojik, jeolojik ve mikro karakterinin
farklılığını yansıtabilmelidir.
9
¾ En önemlisi olarak da geleneksel kent dokusu içinde varolan ekosistemi ve

çevresel tasarımı kullanmalı, yararlanmalıdır.
Toplu konut alanlarının planlanması tasarımı ekolojik ölçüt ile ayrıntıya girdiğinde
bina çevresi ilişkisi bina –bina ilişkisi, çevre toplu konut yerleşimi ilişkisi gündeme
gelmektedir. Bu neden ile binaların uygunlu ve uyumu performansının düşünülmesi
gerekmektedir.
Bir tasarım içinde ekolojik uyum sağlama ölçütleri ise aşağıdaki biçimde ele
alınmalıdır:
1. Alanın ekolojik yoğunluğu en önemli ölçüttür. Bu da insan, yapı, araç yoğunluğu

ve bu öğelerin birbiri ile olan uyumudur.
2. Yaya için ulaşılabilirlik ölçütü, Uygunluk ve güvenilirlik, Yürüme uzaklığı,
Kestirme yol ve güzergah çekiciliği ile sağlanabilir.
3. Binalar arası ilişki ölçütü; uzaklık, yönlenme, güneşlenme, hava sirkülasyonu,
ölçek, güneş, ağaç, rüzgar, yol dokusu ilişkisi ile değerlendirilir.
4. Altyapı sistemi ile uyum ölçütü, test edilerek ilişkilendirilir.
5. Estetik uyum ölçütü, estetik kalite ve tipolojik çözüm ile irdelenir.
6. Mekan duygusu ölçütü, konut birimi oluşumu ile test edilebilir.
7. Konut ölçütü, kullanıcı gereksinimine göre oluşturulması yaşam biçimi ile farklı
istemlere yanıt verme de çeşitlilik sunma olanaklarıdır.
8. Konut gruplaşması ve aileler arası iletişim ölçütü.
9. Güven duygusu ölçütü, mekan ile bütünleşme biçiminde değerlendirilmelidir
2.3. Ekolojik Tasarımın Tarihçesi
Tarihte pek çok antik kentte varolan tarımsal faaliyet, ilerleyen dönemlerde de
devam etmiştir. Kentlerde tarımsal aktiviteler başta kentlilerin kendi ihtiyaçlarını
karşılarken sonra üretim, işleme ve pazarlama sözkonusu olmuştur. Ancak daha
sonra kent tanımı degişmiş, “tarımdışı faaliyetler” in oldugu yerlere kent denilmiştir.
10
Yani kent modernite ile birlikte tüketim ve tarımdışı üretimin mekanı olarak
görülmeye başlanmıştır.
20. yüzyıla girildiginde kentlerde ve özellikle metropoliten kentlerde saglıklı yaşam

çevreleri kaybedilmeye başlamıştır. Saglıksız ekosistemlerde, tarım toprakları
azaldıgı gibi, ürünlerin kimyasallarla ve hormonlarla genetigi degiştirilmiştir. Kentli
saglıgı bozulunca özellikle 1990lardan sonra “kentsel tarım” konusu gündeme
gelmistir. Kentlerde ve kent çeperinde o kentin sosyal ve ekonomik kaynaklarını
yeniden kullanarak yine o kentin ihtiyacını saglayacak gıda ürünlerini yetiştirip
işlemek ve dagıtmak kentsel tarımı ifade etmektedir [Mougeot, 2000].
İklimsel verilerden yararlanma ve onun negatif etkilerinden korunma düşüncesi

yüzyıllar boyunca bina tasarımı ve yapma süreçlerinde önemli bir yere sahip
olmuştur. Zor iklim şartlarına uyum sağlamak üzerine geliştirilmiş yapı tiplerine
örnek olarak Amerikan yerlilerinin çadırı ‘Tipi‘ ve Eskimoların konutları “İgloo‘
verilebilir. Yerliler çadırlarını kurdukları yere ve iklime göre çadırın üzerindeki
hayvan derisini çok amaçlı olarak kullanmaktadırlar; ya rüzgârı içeri alıp mekanı
serinletmek ya da soğuk hava girişini önlemeye dayalı stratejilerle mekan sıcaklığını
kontrol etmeye çalışmaktadırlar. Eskimoların kullandıkları igloolar ise hem
minimum yüzeyle ısı transferini azaltmakta hem de uzun giriş koridoruyla tampon
bölge oluşturmayı başarmaktadır [Hacaloğlu, 2007].
Bunun yanında tarihsel değerlendirme, insanların binlerce yıldır bir ısı kaynağı
olarak güneşten yararlanma bilincinde olduğunu göstermektedir. MÖ.470-339 yılları
arasında yaşayan Socrates güneye bakan evlerin yaşamsal açıdan daha kullanışlı
olduğunu, kış güneşinin içeri alınabildiğini ve yazın daha dik bir açıyla gelen güneşin
tepemizden, çatıların üstünden geçtiğini ve böylece gölgede kaldığını söylemiştir.
Güney cephesinin daha yüksek, kuzey cephesinin ise soğuk rüzgardan korunmak için
daha alçak yapılması gerektiğini söylemiştir [Demirbilek, 2001] Vitrivius MÖ 25
yılında yazdığı De Architectura “da özel konut tasarımlarında konutun yapıldığı ülke
ve iklim koşullarının dikkate alınmasından bahsetmiştir [Güven, 1990].
11
MÖ 4. asırda kurulan ve ideal bir solar şehir olarak tanımlanan Priene‘de kamuya
açık yapıların yanında diğer tüm yapılar da güneşe dönük olarak
konumlandırılmışlardır [Katırcı, 2003].
İbn‘i Sina ve Biruni gibi doğu bilgin1eri ise, yeni kurulacak yerleşim yerlerinde
öncelikle suyu ve ulaşım durumu gibi özellikler dikkate alınıp bazı yerler
belirlendikten sonra havası en temiz olan yere şehrin kurulmasının doğru olacağını
belirtmişlerdir. Bu düşünceye göre sağlıklı bir çevrenin en belirleyici özelliği havadır
[Bayraktar, 1992].
Geleneksel konut yapıları da, bulundukları iklim özelliklerine bağlı olarak, en uygun
malzeme ve bileşenlerle inşa edilmişlerdir. Bol yağış alan yerlerde sivri çatılar,
güneşi bol topraklardaysa teras çatılar kullanılmıştır. Mekan organizasyonunda
çevresel veriler önemli girdi oluşturmuştur [Raverdy, 2002].
Örneğin Anadolu‘daki geleneksel Türk konutunda, odaların açıldığı mekan olan

“hayat‘ın konumu, iklim şartlarına ve konutun bulunduğu yöreye bağlı olarak
değişiklik gösterir. Hayat, ılıman ve sıcak bölgelerde dışarı ile daha ilişkili iken
soğuk iklim bölgelerinde konutun merkezinde yer alır. Böylece sıcak tutulması daha
kolay sağlanmış olur. Bu özellikler temel alınarak bakıldığında geleneksel Türk
evlerinin iklime göre nasıl formlar aldığını Şekil 2.3.‘den görebiliriz.
Resim 2.1. İklimsel bölgelerine göre Anadolu‘da geleneksel yapı tipleri

(Hacaloğlu, 2007)
12
Bu dönemde geleneksel konutun anıt mimarlığının tersine, tarihte yaşanan üslup

değişikliklerine fazla duyarlı olmaması coğrafyaya uyum sağlayarak çevrenin
olanaklarını daha bilinçli kullanmasını sağlamıştır [Raverdy, 2002].
Geleneksel yapı tarzından kopuş 18. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen endüstri
devrimi ile yaşanmıştır. Teknolojiye dayalı bir yaşam tarzı oluşmuş, enerji tüketim
ve talebinde artışlar meydana gelmiştir. Özellikle 1945‘ten sonra petrol ve nükleer
endüstri, bu enerji açığını kapatmak için kullanılmaya başlamış ve yaşam
standartlarını yükseltmek adına elektronik aletler, arabalar ve iklimlendiriciler
üretilmiştir [Bozdoğan, 2003].
Bu dönemde tarım ve el sanatlarına dayalı geleneksel yaşam terk edilmeye

başlanarak kentleşme ve makine kullanım süreci başlamıştır. Hızla artan kent nüfusu
ile artan sanayinin yarattığı çevre kirliliği sağlıksız ortamlar oluşmasına sebep
olmuştur. Özellikle sanayi devriminin ilk yıllarında Avrupa‘da yaşam oldukça kötü
şartlar altında sürmüştür. Çok ağır çalışama saatlerinin yanında insanların kaldıkları
yerlerin hastalık mikropları taşıması, çıkmaz sokaklar, çöplük haline gelmiş çevre,
rutubetli bodrum katlar insan yaşamını olumsuz yönde etkilemiştir. 1854‘te kolera
salgınını araştıran bir komisyonun yaptığı nüfus sayımıyla ailelerin yarısının tek
odalı evlerde 8–12 kişi birlikte yaşadığı ortaya çıkmıştır. Kömür kullanımından
dolayı aşırı hava kirliği söz konusu olmuştur [More, 2000].
Bu şeklide bir yaşamla insanlar bir arada yaşamaya yabancılaştırılmıştır. Kırsal

kesimde kendi evlerinde yaşayan insanlar, müstakil mülkiyetten sıkışık binaların
içinde yaşamaya zorlanarak kat mülkiyetine geçmişlerdir [Süataç, 2006].
19. yüzyılda işçilerin kaldıkları konutlar sadece uyuma fonksiyonu olarak

kullanılacak biçimde yapılmışlardır. Berlin‘de 1890‘larda kiralama sistemine uygun
apartmanların yaygın olarak inşa edildiği görülmüştür. İngiltere‘nin %3 ü bu şekilde
apartmanlarda oluşurken geri kalan konutlar sıra konut ve sırt sırta konut olarak
yapılmıştır. Düzensiz ve yoğun yapılaşma ile yeşil alanlar talan edilmiş ve birbirinin
13
aynı konutlar inşa edilmiştir. 18.yüzyılda ve 19. yüzyıl başında yapılan konutların
genel olarak maliyeti düşük olmasına önem verilmiştir [Paulhans, 1978].
Sırt-sırta yapılan konutlar tek cepheli olduklarından cephe maliyetlerini

düşürmüşlerdir. Ancak tek cepheden dış ortam ile ilişkilenebilen bu konutlarda, hava
sirkülasyonu sağlanmadığı ve güneşten yeteri kadar yararlanılmadığı için yaşam
koşulları oldukça sağlıksız konutlar olmuştur. Sıra evlerde ise, iki cephe söz konusu
olmasına karşın sadece yol cephesinin önemsenmesi, arka cephede kalitesiz malzeme
kullanımı, yaşama mekanlarının yol cephesinde olmasından dolayı oluşan gürültü
sorunu bu konutların yaşam kalitesini düşürmüştür 19. yüzyılın sonlarından itibaren
bu sorunlar dikkate alınmaya başlanmış ve özellikle işçi sınıfının yaşam
standartlarını yükselebilmek için İngiltere başta olmak üzere tüm Avrupa ve
Amerika‘da birçok yasa çıkartılarak önlemler alınmaya çalışılmıştır. Avrupa‘da orta
sınıf için 4–6 katlı apartman blokları yapılmış ve blokları arasında kalan alanlar, yeşil
alan olarak bırakılarak çevre şartları iyileştirilmeye çalışılmıştır. İşçi sınıfına ait
yerleşmelerde ise yeşil alanlar yoğunluk yüzünden korunamamış ve boşluklar
apartmanlarla doldurulmuştur 20. yüzyıl başlarında Avrupa‘da birçok gecekondu
bölgesi oluşmuştur. İngiltere‘de bu binalar iki katlı ve kişinin mülkiyetinde iken,
Avrupa‘nın diğer ülkelerinde ise bu evler yoğun küçük apartmanlar şeklinde
oluşmuştur [Hall, 2002].
Resim 2.2. İngiltere‘de yapılmış sıra evler [Süataç, 2006].
Yirminci yüzyılda sanayi devriminin batı toplumlarında yarattığı bu sosyal ve

ekonomik sorunları gidermek amacıyla Pierre Joseph Proudhon, Robert Owen, Saint
14
Simon, Charles Fourier gibi kimi düşünürler bazı yeni yerleşim modelleri ileri
sürmüşlerdir. Ekolojik ütopya diye adlandırılan bu modeller kendi kendini yöneten,
küçük yerel topluklardan meydana gelen, eko sistemle bütünleşmiş, maddi ve manevi
kişiliklerinin gelişimine elverişli ortamlar olarak sunulmuştur [Katırcı, 2003].
1903‘te her evin bahçesi olması, bütün odaların ışık alması ve evlerin birbirinin
ışığını kesmemesi gerekliliğini savunan Ebenezer Howard‘ın bahçe şehir fikrini
benimseyen ve düşük değerli arazide konumlanmış olan Letchworth şehri
kurulmuştur.
Resim 2.3. Letchworth bahçe şehri [Süataç, 2006].
1927 yılında güneş mimarisini amaç edinmiş bir grubun üyesi olan Hannes Meyer‘in
Hans Witter‘le birlikte tasarladığı yarışma projesi olan Cenevre‘deki saray binası
ekolojik bina tasarımının ilk örneklerindendir [Göksal, 1998].
Standardizasyon ve seri üretim endüstri devriminin, mimariyi etkileyen en önemli

sonuçlarıdır. Modern harekette amaç her yere inşa edilebilecek bina tasarlamaktır.
19.yüzyıl‘ın ortalarından itibaren yeni inşat tekniklerinin gelişmesiyle birlikte mimar,
mühendis arasındaki ayrım belirginleşmeye başlamıştır. Yapının strüktür ve tektonik
karakterleri ayırt edilmiştir. Kabuk taşıyıcı görevi üzerinden atarak incelmiş ve
binada şeffaf yüzeyler artmıştır. Kabuğun incelmesi ve kontrolsüz cam cepheler
fiziksel çevre kontrolündeki zorlukları da beraberinde getirerek yapay iklimlendirme
ihtiyacını arttırmıştır.
15
Fiziksel çevre kontrolü binada ilk olarak ısıtma ve havalandırma sisteminde

sağlanmıştır. Bu dönemde başta katı yakıtların kullanılmış, daha sonra buharla
çalışan mekanizmalar kullanılarak, ısıtılmış havanın binada dolaştırıldığı sistemler
kurulmuştur. Ardından buhar ve sıcak suyun bir arada kullanımını denenmiş ve sıcak
suyun mekan ısıtmada değerlendirilebileceği keşfedilmiştir. 1930‘ların sonuna
gelindiğinde iç içe geçerek eklemlenmiş dört teknik sistemden bahsetmek mümkün
olmuştur. Bunlar; strüktürel sistem, ısıtma sistemi, elektrik sistemi ve tesisat
sistemidir. 1970‘li yıllarda Papnek‘in yazdığı “Design for the real word‘ kitabı
atıklar ve kirlikteki hızlı artışa dikkat çekerken, insanları doğayla çatışma içinde
olmak yerine , uyum içerisinde yaşamaya çağırmıştır. Doğal çevreyi korumak için
tasarımcılara düşen görevler anlatılmıştır [Katırcı, 2003].
1970‘lerin sonlarına doğru İngiliz mimarlık okullarında güneş mimarisi görüşü ve

pasif güneş modeli özümsenmiş yerel kararnamelerin etkisiyle enerji etkinliğin
sağlanması, enerji korunumu ve tasarrufu alanlarındaki çalışmalar hız kazanmış, yapı
kabuğunun performansına önem verilmiştir. Modernizmin yönlenmeye göre
farklılaşmayan, tip bina kavramları, cam giydirme cepheleri ve yapay
iklimlendirmeye dayalı sistemleri yerini iklimle dengeli yapı tiplerine bırakmaya
başlamıştır. Yapılarda yer alan camlı yüzeyler daha dengeli kullanılırken cam
üreticileri de yeni tekniklerle sorunların üstesinden gelmeye başlamışlardır. O güne
kadar pek rağbet görmeyen ısıl kütle kavramı trombe duvarlarıyla yeniden ele
alınarak yorumlanmaya başlamıştır. Atrium kullanımlarıyla enerji tasarrufu, kuzey
ülkelerinde ele alınmaya başlanmıştır. 1980‘li yıllarda enerji fiyatlarının yumuşaması
ve güneşe dayalı tasarımların ilk maliyetlerinin tahmin edildiğinden ucuz olmaması,
malzeme ile ilgili detayların çözülmesinin zaman alması nedeniyle çalışmalar eski
ivmesini kaybetmiştir. Aktif güneş tasarımları ilk maliyelerinin fazla olması ve
kullanım ömrünün kısalığı nedeniyle pek ilerleyememiş, yerini daha dayanıklı ve
ucuz malzeme arayışına terk etmiştir. Pasif güneş tasarımları ise, teknolojik açıdan
çok ilerleyememekle birlikte tasarım tabanlı enerjiye yönelik olarak başarılı
olmuştur. Süper yalıtımlı tasarım çalışmalarıyla istenmeyen ısı kayıplarının önüne
geçilmesi, yüksek düzeyde ısı korunumu ve sızdırmazlığı sağlanmış bir kabuk
hedeflenmiştir .
16
1980‘ler sonrasında ısı kayıplarını azaltıp, güneş kazançlarını pasif ve aktif olarak
değerlendirebilecek, konfor sıcaklıklarının düzenlenmesi ve enerji tasarrufu
bağlamında ısıl kütleyi kullanacak, gün ışığından maksimum düzeyde
yararlanabilirken gölgeleme elemanlarıyla güneşin istenmeyen etkilerinden
korunmayı sağlayabilecek gerek yazılım gerekse donanımlarla desteklenerek
sürdürülmüştür.
1990‘lı yıllardan günümüze kadar ki süreçte gelişmeler devam etmektedir. Bilgisayar

destekli çalışmalar tasarımın ilk aşamasından itibaren kullanılabilmekte ve
tasarımcıya yön göstermektedir. Küresel ısınmanın artık gözle görünür hale gelmesi
şehirlerde yaşan ciddi kuraklıklar bu konuda henüz gereken yolun alınamadığının da
bir göstergesidir. Ekolojik mimarlık binaları dünya ekolojisinin bir parçası ve
yaşayan habitat olarak ele alır. Bu anlamda yapıları bir sanat eseri ya da bir makine
olarak gören diğer yaklaşımlardan ayrılır [Roaf, 2001].
Yapıların çevresel etki seviyesi sahip oldukları çeşitli özelliklerine göre

değişmektedir. Ekolojik özelikler arttıkça çevresel etki de azalmakta ve yapılar
çevreye daha az zarar vermeye başlamaktadır. Yapıların, daha az çevresel etkiye
sahip olmalarını sağlayan çözüm arayışları, mimari tasarımı ekolojik yaklaŞımlara
doğru yöneltmektedir. Bu amaçla, mimari tasarım aşaması boyunca alınan çevresel
kararlar, birçok çevresel ve ekonomik yararları da beraberinde getirir. Ekolojik, çevre
dostu, yeşil ve sürdürülebilir yapılaŞma kriterleri olarak adlandırılan bu yöntemler,
sınırlı doğal kaynak kullanılmasının azaltılması, yenilenebilir ya da sınırsız
kaynakların mümkün olduğu kadar çok kullanılması, enerjinin az fakat verimli
şekilde kullanılması, emisyon ve diğer kirleticilerin üretimlerinin azaltılması, aynı
zamanda iç ortamda insan sağlığının korunması gibi konuları kapsamaktadır [Esin ve
Yüksek, 20091].
2.4. Ekolojik Planlama Ve Tasarım İlkeleri
Kentsel ekolojik anlayış içinde planlamanın yeri böylece belirlendikten sonra,

ekolojik kentsel tasarım paradaigmasının temel kavram ve özellikleriaçımlanabilir.
17
Ancak,bildirdeki çabanın sade ve yol gösterici,temel çizgileri tanımlayıcı bir çaba

olduğunu burada açıklamakta yarar vardır.
Kaplan’a göre Konvansiyonel paradigma ile ekolojik paradigma arasındaki, planlama

anlayışı farklığını izleyen diğer farklıklara şöile tanımlanmaktadır:
1- Daha önceki tasarım çabalarıkentlerin çevre soronlarına parçasel anlamda

yönelerek, ağaç-dikimi, alangörünüm, yeşillendirme ve açık alan sağlanması gibi
eklektik yeşil çevre’de yoğunlaiırken, sürdürülebilir kentselgelişme ilkelerine
uygun tasarım çabaları, sorunların derinliğine inmeyi gerektirmektedolayısı ile
çevre ortamının bütünselliğini, kir kent birlikteliğini gündeme getirmektedir.
2- Ekolojik paradigmada öncelikle kent ekoloik bir bütün olarak ele alınmalı, kentin
yapılı formunun kentsel sistem buzdağının sadece görünür,tepe noktası olduğu
bilinerek, makroform kentsel yapının ekosistemi bütünlüğü içinde irdelenmelidir.
3- Tasarım olarak çevre kaynakları, enerji ve ekolojik sistemin bütünselliği ile de
ilgilidir. Örneğin, yeşil ve açık alanlar parçasel değil bir sistemin birbirine anlamlı
biçimde eklenen ve sürdürülen uzantılaıdır. Standartlara uygın, ancak sistem
bağıntısı kurulmamış bir park yerine, yeşil-yol (green- way) ögesisni kullanan
yeşil ağ içinde bir parçayı oluşturan bir park sözkonusudur.
4- Yapıların geliştirilmiş tasarımı, yapı enejisi bağlamından, arttırılanyapı yaşam
sürecine, yapı bloklarının, yerel mikrokilima etkisine, yapı biçimi, yoğunluğu,
erişme ilişkin ulaşım ögelerinin trafik dulutlma, biskilet ve yaya aksları
önlemlerine kadar bir bütünün parçalarıdır.
5- Kent formu enerji korunma ile, kirlilik azaltımı ile, geri-dönüştğrme projeleri ile,
ılaşımda taşıt yerine insana, yolculuğa önem veren, bununla çevre-mekan-
yapılaşma ilişkisini kuran seçenekleri ile birlikte ele alınmalı ve belirlenmelidir.
6- Yine kent formu ve ölçeği yürüme, biskilet kullanımı, etken toplu taşım gibi enerji
korunumunu ve çevre dostu teknolojikleri göseten bir ulaşım ağına çevre duyarlı
kentleşme, kentlileşme ve sosyal etkileşimi destekleyen bütünlükteliğe
(kompaktnes) sahib olmalıdır. Bu bütünlüktelik yaşanabilirlik’ ile birlikteliğe
sahiptir. Dolayısı ile, binek taşıtı ile uzun mesafe git-gel yolculuklarının
18
(commuting) talebinin belirlediği kentiçi otoyol, hızyol gibi karayol ağı

yapılanmasına bu formda daha yer verilmektedir.
Her iki paradigmanın karşılıklı çeliçkileri aşağıdaki tablodan (çizelge 3.1)

özetlenmektedir. Tablodaki iki sütunu asıl belirleyenler Modern ve Ekolojik
yaklaşımlarıdır. Ancak Post-modern’in Moderni açık olarak reddettiği konular ile
Ekojoljik anlayışın için de benimsenebilen kavramlar iki sütun arasında açıklanmıştır
[Kaplan, 2005].
[Kaplan,2005] makalesinde belirttiği gibi, D.Mackenzie,1991:P.Naess(1), 1992 (3):

D.Pearson, 1991: S.Tjallingii,1992’den yararlanarak konvansiyonel ve ekolojil ve
kentsel tasarım paradigmalaının belli kavram ve normlarının karşılaştırılması için
aşağıdaki 3.1’de verilen çizelgeyi düzenlemiştir.
19
Çizelge 2.1. Konvansiyonel ve ekolojik ve kentsel tasarım paradigmalarının belli

kavram ve normlarının karşılaştırılması [Kaplan 2005].
KONVANSİYONEl KENTSEL TASARIM PARADİGMASI EKOLOJİK KENTSEL

KAVRAM VE NORMLARI TASARIM PARADİGMASI
KAVRAM VE NORMLARININ
ANA EKSEN POST-MODERN FARK
EKSENLERİ
Mekanistik/Analitik Holistik/sentez
İşlev Performans
Ürün → Olgu Süreç
Makine estetiği/görsel estetik →Dekorasyon Tüm duyumsal gereksinmeler
Egemen tasarım → Karşıtlık Karşılayan tasarım
Aşırı basitleştirme/rasyonelleştirme Karmaşıklık çözümü
Yineleyici/ticaretleştirilebilen → Simgeci Malzeme ayırd edici/seçici
Güç odakı Güç dağıtıcı
Eril dürtü/girişimcilik Duyarlılık/diyalog
Anonim görüş ve beceri → Kişisel görüş be beceri Öznelleştirici ve destekleyici
Evrensel standartlaştırma Özgünlüğe duyarlı/yerellik ilişkin
Evrensel çözümler → Bağlamsalcılık Standart

Önceden kestirilenebilirlik/kesinlik → Kestirim güçlüğü Küresel düşün,yerel çöz anlayışı
Kesinlik Önceden kestirimlenmede
Tekno-gelecekçilik →Tarihselcilik/gelenekçilik Olasılık/ esneklik
İleri teknoloji eğilimi (high-tech) Önlem alıcılık
Tek-amaçlı yapı/mekan Yeşil teknoloji eğilimi (eko-tech)
İçe bakan yapı/yalıtımı/yapay Çoklu amaçlı yapı/mekan
İklimlendirme Dışa/doğaya açık yapı
Doğa’ya egemenlik (Mikroklima,pasif enerji vb.)
Doğal çevreyi zorlama/baskı Doğa ile uyum
Form: Doğrusal gemetri çözümleri/ortogonallik Ekosisitem duyarı
Ulaşımda binek taşıtı/hareketlilik motor gücü+hız fosil yakıt enerji Serbest düzen geometrinin/
Dağınık/ parçasal ’standart’ yeşil alan amorfizmin anlaşılması
Yüksek yükselti yapılaşma+ kentsel saçakta banliyö Seçenek ulaşım türleri /
Arazi kullanım ayrıştırması/ aktivite-kullanıcı ayrımı/ erişebilirlik trafik
Bölgeleme/kentsel parçalama Yenilenebilir/seçenek enerji
İrilik-ölçekli tasarım Sürekli/organik yeşil alan/doğa

içinde kent
20
Ekolojik planlamanın temel ilkeleri:
Ekolojik kentsel tasarım konusunda araştırma yapılan makaleleri incelenmesinde bu

ilkeler [Esin ve Yüksek, 2009]’ göre şöyle belirlenmektedir:
1. “Doğayla uyum içinde yaşama” ekolojik planlamanın amacıdır. Planlamanın,

tek ailelik bir konut, bir apartman ya da yoğun bir kentsel yerleşim olması bu
amacı değiştirmez.
2. Ekolojik planlama, doğal kaynakları tutumlu ve koruyarak kullanmaya dayanır;
örneğin tutumlu elektrik ve su kullanımı, güneş enerjisi gibi çevre duyarlı enerji
türlerinin kullanımı gibi.
Kaynakları tutumlu kullanan planlamaya çöpün ayrımı da dahildir.
3. Ekolojik planlama alanının fiziksel özelliklerine uyar. İklim ve hava;

güneşlenme ve rüzgar yönü ve tabii ki arazi formu planlamada oldukça önemli
kriterlerdir.
4. Ekolojik planlama bölgedeki geleneksel yapıdan da etkilenir. Geleneksel yapı
formları, yerleşme dokuları da değerlendirilmelidir
5. Ekolojik planlamada sağlıklı yapı malzemesi kullanımı da önemlidir. Kullanılan
bütün malzemeler yapı biyolojisi kurallarına uygun olmalıdır
6. Ekolojik planlamada önemli bir diğer nokta da sosyal bakış açısıdır, bir
yerleşimdeki konutların yapısal koşulları ile iletişim imkanları arasında bir
denge bulunmalıdır. Konut ve yakın çevresinde özel, yarı özel ve ortak kullanım
mekanlarının dengelenmesi sağlanmalıdır
7. Ekolojik planlamada katılım önemlidir; plancılar ve kullanıcılar birlikte çalışır,
karar verir ve uygularlar.
Ekolojik tasarım, etkin kaynak kullanımı sağlanarak, doğa ile uyumlu tasarım yapma
olarak ifade edilmektedir. Farklı iklim bölgelerinde bina enerji performansı
iyileştirme stratejilerinin uygulamaya yönlendirilmesi, farklı iklim bölgeleri için
ekolojik yeşil bina tasarım ilkelerinin belirlenmesi ve yeşil bina prototiplerinin
geliştirilmesi, yeşil bina sertifikalandırmada kullanılabilecek dinamik performans
21
(enerji, aydınlatma, akustik, vb.) modellenmesi ve yenilenebilir enerji sistemlerinin

mimariye entegrasyonu vb.. başlıkları kapsamaktadır.
Yeşil bina ise, çevresel açıdan sürdürülebilirlik öncelikleri gözetilerek tasarlanıp inşa
edilmiş ekolojik bina olarak ifade edilmektedir.
Yaşadığımız ortamda zamanımızın çoğu binaların içinde geçmektedir. Dünyada

enerjinin neredeyse üçte birini binaların kullandığı söylenebilir. Hem yaşam
kalitemizi artırmak, hem de çevreyi korumak adına binaların yapımında çevre dostu
tasarlanmış binaları hayata geçirmek yaşam kalitemizi artıracaktır. Dünya genelinde
yeşil binaları belli standartlar getirip performanslarını ölçerek sertifikalandıran bazı
sertifika kurumları bulunmaktadır. Bunların başlıcaları: LEED (Amerika), BREEAM
(İngiltere), CASBEE (Japonya), GREEN STAR (Avusturalya) olarak örneklenebilir.
Türkiye'de henüz geliştirilmiş ulusal bir sertifika sistemi bulunmamaktadır, bununla
birlikte LEED ve BREEAM sertifikaları uygulanmakta ve öne çıkmaktadır.
EKO yapı projelendirilirken öncelikle, “yeşil tasarım”ın ne olduğunun sağlıklı bir

şekilde belirlenmesi gerekmektedir. “Yeşil”, “çevreci”, “ekolojik” ve
“sürdürülebilir” gibi kavramların herkes tarafından çok farklı algılanması, bunları
yapı tasarımına yansıtırken izlenecek yolları da belirsizleştirmektedir. Bu belirsizliği
aşmak için dünyada ve özellikle Amerika’da LEED puanlama sistemi yol gösterici
olarak benimsenmiştir. Bu sertifikada amaç, herkesin tek başına ve eş-güdüm
olmaksızın eko-bina yapması yerine, yol gösterici ve gönüllü bir sertifika
uygulamasına geçmektir. [KTÜ Mimarlık Bölümü 2011-2012
www.ktu.edu.tr/.../bitirme_kirsalsurdurulebilirek ](25.1.2012)
2.5. Ekolojik Ayak İzi Ekolojik Planlama Ve Tasarım İlişkisi
Yerleşimde biyotik ve abiyotik faktörler ile kentsel çevrenin bir bütün olarak ele
alınması, birbirleri arasındaki etkileşimlerin irdelenmesi, Ekolojik süreçleri
destekleme (özellikle su süreci), Ekolojik ayak izi ve karbon ayak izinin azaltılması,
Alternatif enerji kaynaklarının desteklenmesi ve yaygınlaştırılması, geri dönüşüm ve
22
geri kazanımın sağlanması, yeniden değerlendirme olanaklarının arttırılması, kapalı

ve açık mekan ilişkilerinin sağlıklı kurulması, Yok olan habitatların kazandırılması,
Özelliğini yitirmiş alanların eski haline dönüştürülmesi (kullanılmayan taş ocağı için
peyzaj onarımının yapılması, bağların ve şehrin özel ekim alanlarının yeniden
oluşturulması), Ekolojik kalite kriterlerinin sağlanması (geçirimli yüzey oranının
arttırılması ve doğal bitki türlerinin kullanılması) olarak belirlenmiştir. Şehir
planlama açık ve interaktif bir çerçeve çizerken 21.yüzyılda hümanist, sürdürülebilir
ve yesil teknoloji (eko-tek) egilimli yeni bir kent vizyonu ve kentsel tasarım
belirlenmiştir [Kaplan,2005]. Plancılar, mimarlar, mühendisler ve politikacılar günün
ihtiyaçları ve gelecek sorumlulukları arasındaki zor dengeyi kurarken; sosyal,
ekonomik, fiziksel gelisme için teknoloji ve dogayı esas alan planlama üzerinde
çalısmaya baslamışlardır. Planlamadaki bu yeni yaklaşım, özellikle küçük ölçekli
kentlerde eko-tek yerleşim tasarımıyla bir vizyon oluşturmuştur.
2.5.1. Ekolojik ayak izi kavramı
Ekolojik ayak izi, yıkımın boyutlarının farkına varılması için ekolojik bilinç
oluşturma çabalarının bir ürünüdür. Kavram ilk olarak Dr. Mathis Wackernagel,
Prof. William Rees ve arkadaşları tarafından kullanılmıştır. Bu bilim insanları,
bozulmamış doğal kaynakların üretkenliğinin ve miktarının ölçülebilmesi, doğanın
sürekli tüketilmesi ve tahrip edilmesini önleyecek çözümlerin üretilebilmesine
yönelik yeni bir hesaplama yöntemi ve tekniği geliştirmişlerdir. Böylece bireyin
atıklarının yok edilmesi de dahil olmak üzere, tüm gereksinimlerini karşılamak için
kullandığı biyolojik üretken alanıhesaplayan bir araç geliştirerek “Ekolojik Ayak
izi” adını vermişlerdir [Özer, 2002].
Ekolojik ayak izi konusunda yapılan araştırmalara, gezegenin kaynaklarını hızla

tüketen ve taşıma kapasitesini zorlayan liberal ekonomi politikalarının yok edici ve
yoksullaştırıcı etkilerinin farkına varılmasınısağlamaktadır. Bu açıdan, ekolojik ayak
izi ölçümü dünyanın taşıma kapasitesine dikkati çekme çabalarına yeni bir katkı
anlamını taşımaktadır. Küresel kapitalizmin yarattığı tüketim toplumunun gezegene
yaptığıbaskı, büyüyen ekolojik ayak izidir. Toplum ve/veya bireyin tükettiği gıda,
23
konut alanı, ulaşım, atık miktarı gibi, üretken ekosistemlerdeki karşılığıyla belirlenen
ekolojik ayak izinin büyümesi, biyolojik kaynakların yok olmasıyla
sonuçlanmaktadır.
Tüketim toplumunun temel özelliği, sanayileşmenin gereği olarak, üretilen malların

yaygın şekilde ve hızla dağıtıldığı, üyelerini sürekli daha fazla tüketmeye güdüleyen
ve zorlayan bir toplum olmasıdır [Kayır, 2003:30].
Toplumların tüketim düzeyi ve kalıplarının, küresel ekosistemlerin biyolojik

üretkenliğine yaptıkları etkiyi ortaya koymayı amaçlayan ekolojik ayak izi raporları
ve analizleri4 tek bir gezegenin yeterli olmadığınıgöstererek, gezegenin ekolojik
kapasitesinin çoktan aşılmış olduğunu gözler önüne sermektedir. Örneğin 1996
yılında Toronto’da yapılan ekolojik ayak izi çalışmasında metropol Toronto’nun
yiyecek ayak izi 3.0 ha, konut ayak izi 1.3 ha, ulaşım ayak izi 1.4 ha, mal ve hizmet
ayak izi 1.9 ha olmak üzere, toplam kişi başına düşen ayak izi 7.6 ha olarak
ölçülmüştür. Taşıma kapasitesi 181.081 km² olan Toronto’nun mevcut tüketim
alışkanlıklarınısürdürmesi durumunda yaklaşık 287 kat daha fazla alana ihtiyacı
olduğu ortaya konmuştur [Onisto, vd., 1998].
Ekolojik ayak izinde temel vurgunun, gelecek nesillere korunmuş bir çevre bırakma
düşüncesini içinde barındıran “sürdürülebilirlik” (sustainability) kavramına yapıldığı
söylenebilir. Sürdürülebilirlik; biyolojik üretken alanları arttırmayı, bu alanların
kendilerini yenileyebilmesini ve yenileme kapasitelerinin sürdürülmesini öngörür.
Doğanın birer parçası olarak insanlar, temel gereksinimlerini doğadan karşılarlar.

Ancak, kentlerdeki yaşam kimi zaman insanları doğadan öyle uzaklaştırıyor ki, temel
gereksinimlerimizi karşılarken onu ne denli etkilediğimizi farkedemiyoruz. Oysa,
herkesin dünya üzerinde güçlü bir "etkisi" var. İnsanların üretim ve tüketimleri
sonucunda oluşan bu etkilerin toplamına "ekolojik ayak izleri" denilmektedir.
Ekolojik ayakizi, aslında insanların yaşayabilmeleri için gereken kaynakların üretimi
ve atıkların yok edilmesi için kullandıkları biyolojik alanı gösteren bir ölçü. Yaşam
24
biçimimizin bize kazandırdığı alışkanlıklarla yaptığımız pek çok davranış, aslında

ayakizlerimizin büyümesine neden oluyor.
Ekolojik ayakizi kavramını, ilk olarak Dr. Mathis Wackernagel, Prof. William Rees
ve arkadaşları öne sürdü. Onların amacı, insanın sürekli doğadan alarak ve geriye
atıklarını bırakarak daha ne kadar süre idare edebileceğini bulmaktı. Bu sayede,
geriye kalan doğal kaynakların ölçüsünün öğrenilebileceğini ve doğanın sürekli
tüketilmesini ve tahrip edilmesini önleyecek çözümler üretilebileceğini
düşünüyorlardı. Böylece bir insanın atıklarının yok edilmesi de dahil olmak üzere,
tüm gereksinimlerini karşılamak için kullandığı biyolojik alanı ölçen bir araç
geliştirdiler. Elde edilen ölçüye de ekolojik ayakizi deniyor. Ekolojik ayakizi, belirli
bir toplumun tükettiği kaynakların üretimi ve atıklarının yok edilmesi için gereken,
kara ve su alanlarının büyüklüğünü gösteriyor. Ayrıca, farklı insan etkinliklerinin
çevre üzerindeki etkilerinin de anlaşılmasını sağlıyor. Üstelik, bu araç sayesinde
hangi ülkenin, hangi kentin, hangi ailenin ya da hangi insanın ne kadar biyolojik alan
kullandığı konusunda da bilgi elde etmek mümkün. İşin en ilginç ve önemli yanı da
bu zaten. Çünkü, ne kadar tükettiğimizi ve tüketimlerimizin nelere yol açtığını
bilmenin, bilinçli tüketim alışkanlıkları edinmemize ve tüketim konusunda seçim
yaparken daha farklı düşünmemize neden olacaktır.
Şekil 2.1. Ekolojik Ayak İzi (T. Böke) Bilim Ve Teknik Dergisi Sayı: 419 Ekim-
2002 http://www.ekodenge.org.tr/tr/?p=245 05.06.2012
25
İnsanoglu doganın bir parçası olarak ihtiyaçlarını dogadan karsılamaktadır. Ancak bu

ihtiyaçlar karşılanırken doga üzerindeki etki, yaratılan baskı ve ekolojik tasıma
kapasitesinin ne kadar üzerine çıkıldıgı fark edilememektedir. Ekolojik ayak izi,
doganın tasıma kapasitesini ölçmek üzere geliştirilmiş bir yöntemdir. İnsanların
yaşayabilmeleri için gereken kaynakların üretimi ve atıkların yok edilmesi için
kullandıkları biyolojik alanı gösteren bir ölçüdür [Bilim Teknik, 2002]. Bu kavram
ilk olarak Prof. W. Rees ve Dr. M. Wackernagel tarafından öne sürülmüş ve
hesapları ortaya konmuştur. Tarım alanları, otlaklar, denizler, ormanlar, yapılaşmış
alanlar ve fosil enerjisi alanlar, üretken biyolojik alanlar içinde yer almaktadır
[Monfreda ve ark., 2004]. Dünyada bu alanların toplam büyüklügü 11,4 milyar
hektar, dünya nüfusu ise 6 milyardır. Buna göre kişi başına düşen biyolojik üretken
alan 1,9 hektardır (1999 yılı verileri) [Bilim Teknik, 2002]. 2003 yılında bu rakam
2,2 hektara yükselmiştir [WWF, 2006]. Bir ülkenin, bölgenin veya kentin ekolojik
ayak izinin büyüklügü 2,2 hektarın altındaysa, dogal kaynaklar üzerinde henüz baskı
olmadıgı, tersi durumdaysa tehlike oldugunu göstermektedir.
Ekolojik ayak izi, “alan birimi” ile ölçülmektedir. 1 alan birimi (global hektar)
dünyanın ortalama ürettigi 1 hektar biyo-üretken alana eşittir. Alan, üretime baglı
olarak degismektedir. Genelde en üretken alan tarım alanları olurken mera alanları en
az üretken alanlar içindedir. 1 alan birimi dünyada 0,3 ha tarım alanına, 0,6 ha orman
alanına, 2,7 ha mera alanına, 16,3 ha deniz alanına eşdegerdir. Tüm alanlar biyokütle
32üretme kapasitelerine göre derecelendirilmektedir. Deniz, insanoglunun tüketmesi
için protein üreten olarak degerlendirilmektedir [WWF, 2000].
Ekolojik ayak izi, karar vermede yerleşimlerin çevre potansiyellerini ortaya

çıkarmaktadır. Tüketimi karşılamak için biyo-üretken alanların miktarını hesaba
katmaktadır. Tasarımcı konut büyüklüklerini, yolları daraltarak ve yaya yollarını
azaltıp yeşil alanları, parkları arttırarak istenen ekolojik ayak izi degerini
saglayabilir. Sonuçta daha kompakt yogun tasarımlar ekolojik ayak izini
azaltmaktadır. Kentsel tasarım tüketimin degişmesinde öncü veya hızlandırıcı rol
oynamaktadır.
26
2.5.2. Ekolojik ayak izi hesaplanması
Ekolojik ayak izi, gezegen düzeyinde tüketilen biyolojik üretken alan miktarını,
atıklarının yok edilmesi için gereken, kara ve su alanlarının büyüklüğünü, ülkelerin,
kentlerin, ailelerin ya da bireylerin ne kadar biyolojik üretken alan kullandıklarını ve
gelecekte ihtiyaçları olan gezegen sayısınıgösteren niceliksel bir hesaplama
tekniğidir [Rapport, 2000:367].
Ekolojik ayak izi hesaplamaları yapılırken, iki temel dayanaktan yola çıkılmaktadır:
Birincisi; tüketilen kaynakların ve üretilen atıkların izlenebilmesi, ikincisi ise;
gereksinimlerin üretimi ve atıkların yok edilmesi için gereken biyolojik üretken
alanın ölçülebilmesidir. Bu dayanaklardan yola çıkarak ulaşılan ekolojik ayak izleri,
bireylerin üretim ve tüketim ekseninde ne kadar biyolojik üretken alan kullandığını
göstermektedir. Ekolojik ayak izi ulusal ölçek hesaplama formülü:
Ekolojik Ayak izi=Tüketim x Üretim Alanı x Nüfus
Ekolojik ayak izi hesaplamasında kullanılan tüketim değişkeni, malların kullanım

ölçüsü olarak ele alınmaktadır. Örneğin tüketilen etin kilogram olarak ağırlığı,
kullanılan elektriğin joule(jul) olarak değeri, tüketilen kerestenin ton olarak ağırlığı
gibi. Yiyecek, barınak, ulaşım, tüketim mallarıve hizmetler gibi farklı gruplar için
ayrı ayrı hesaplanmaktadır. Örneğin, 1 dönüm arazide 2300 kg havuç yetişiyorsa,
havuç için üretim alanı 2.300 kg/dönüm'dür [Özer, 2002:83].
Tüketim, bir malı ne kadar kullandığımızın ölçüsü. Tüketilen etin kilogram olarak
ağırlığı, kullanılan elektriğin jul olarak değeri, tüketilen kerestenin ton olarak ağırlığı
gibi. Tüketim, yiyecek, barınak, ulaşım, tüketim malları ve hizmetleri gibi farklı
gruplar için ayrı ayrı hesaplanıyor. Yiyecek ve kereste gibi ihraç ya da ithal edilen
mallar içinse tüketimin hesaplanışında özel bir formülden yararlanılıyor.
Tüketim = Yurtiçi Üretim + İthalat - İhracat

27
Ekolojik ayak izi formülünde yer alan üretim alanıysa, belli bir miktarda tüketimin
sürdürülebilir biçimde karşılanması için gereken alanı gösteren ölçü. Örneğin, 1
dönüm arazide 2300 kg havuç yetişiyorsa, havuç için üretim alanı 2.300
kg/dönüm'dür.
Örnegin Almanya’da üretilen bir otomobil, Fransa’ya satıldıysa, Fransız ekolojik

ayak izi hesaplarına girecektir. Çünkü Fransızların tüketim malı olacaktır. O ülkedeki
net tüketimi hesaplamak için yıllık mahsul (ton) dünyada üretilene bölünür (yıllık
hektar başına üretilen miktar-ton olarak), sonra da dünyada her yıl tüm ülkeler adına
mahsul alanı için belirlenen eşdegerlik faktörüyle çarpılır, çıkan rakam o ülkede
mahsul alanının global hektar olarak kapladıgı alandır. Bu hesaplamalar, merada
otlanan hayvandan elde edilen ürün, balık, orman ürünleri, fosil yakıt emisyonları
veya yıllık fosil enerji miktarı (GJ) olarak ve yapılı alan miktarı (ha) için tek tek
yapılıp toplanmakta ve o ülkenin toplam ekolojik ayak izi global hektar olarak
bulunmaktadır [Wackernagel ve Yount, 2004].
WWF’nin Yaşayan Gezegen raporuna göre [WWF, 2000] Birlesik Arap Emirlikleri,
ABD, Kanada, Yeni Zelanda, Finlandiya gibi ülkeler 8 ila 10 hektar arasında ayak
izine sahip ülkelerdir (Harita 2.1). Türkiye’nin ayak izi ise kişi basına 2,1 hektardır.
2003 yılı verilerine göre Türkiye’nin nüfusu 71,3 milyon, ekolojik ayak izi kişi
başına 2,1 global hektar, toplam orman, iplik ve kereste türü ürünlerin ayak izi, kişi
başına 0.15 global hektar, tarım alanı kişi başına 0,7 global hektar, orman alanı 0,01,
mera alanı 0,13, balık üretilen su alanı 0,06 global hektardır. Türkiye için toplam
enerji ayak izi kişi başına 0,9 global hektar, bu enerji ayak izinin hesaplanmasında
kullanılan fosil yakıtlardan çıkan CO2 0,93, nükleer ve hidro enerji ise 0 global
hektardır [WWF, 2006]. Ayak izi en küçük ülkeler ise Banglades, Pakistan,
Mozambik gibi ülkelerdir (yaklasık 0,5 hektar).
28
Harita 2.1. Ülkelere göre ekolojik ayak izi, 6 ve yukarısı kırmızı ülkeler, 4-6
arası koyu turuncu ülkeler [WWF, 2000].
Avrupa genelinde ise ekolojik ayak izi 5,5 hektardır [Wackernagel ve Yount, 2000].
Ancak kent ölçegine gelindiginde Avrupa’nın çevresel performansları degismektedir.
Bu kentlerde kullanılan enerji, ulaşım, üretilen atık, tüketilen gıda ve diger
malzemeler gözönüne alınarak bunlar eşdeger alanlara çevrilmektedir. Sonra tümü
toplanıp ekolojik ayak izi degeri bulunmaktadır. Ayak izi kisi basına en düsük olan
Barselona iken Oslo’nunki yaklasık 8 hektara çıkmaktadır. Bu durumda en
sürdürülebilir kentler Barselona, Münih gibi kentlerdir.
Kanada’da ise Vancouver için yapılan çalısmalarda bazı tüketim degerleri

bulunamadıgından yerel ayak izi tahminlerinde ulusal ortalama kisi basına düsen
tüketim degerleri kullanılmıstır. Gıda, konut, ulasım, tüketim maddeleri ve hizmetler,
ortalama bir Kanadalı’ya göre enerji alanı, kentsel alan, bahçeler, tarım alanları,
orman alanlarına çevrilmis, toplam olarak bir Kanadalı’nın kisi basına düsen ekolojik
ayak izi 4,3 hektar hesaplanmıstır. Bu rakam dünya ortalamasının 2 katından
fazladır. Vancouver’ın 1991 nüfusu 472 000, yüzölçümü ise 11 400 hektardır.
Kanada’nın ekolojik ayak izinin 4.3 hektar oldugu gözönüne alındıgında; bu nüfus ve
ekolojik ayak izi çarpılınca 2.03 milyon hektar alan olarak bulunmaktadır.
Vancouver’da yasayanların, mevcut tüketim alıskanlıklarını devam ettirmeleri için 2
milyondan fazla alana ihtiyaçları vardır. Ancak kentin yüzölçümü sadece 11 400
29
hektardır. Dolayısıyla Vancouverlılar mevcut tüketici yasam tarzlarını devam

ettirebilmek için kendi belediye alanlarının 180 kat daha büyügüne ihtiyaçları
bulunmaktadır. Her kent, kendi gelisimine ve üretici ekosistemlerine bagımlıdır ve
bu üretici alanlar kentin cografi alanından kat kat daha fazladır [Rees, 1997].
Türkiye’de ise bu tip bir çalısma henüz yapılmamıstır. Kent ölçeginde verileri
toplama güçlügü oldugundan ve genel bir veritabanı olmadıgından, bu analizi
yapmak kolay degildir. Ancak ekolojik ayak izi, dünyadaki ve AB ülkelerindeki
kentlerle somut bir karsılastırma yapmak ve ayrıca kentsel sürdürülebilirlik
stratejileri gelistirmek için önemli bir yöntemdir.
Ekolojik ayak izi yöntemi, şehir plancıları ve kentsel tasarımcılar tarafından

çalısmalarında henüz yer almamaktadır. Ekolojik ayak izi, kent plancıları, kentsel
tasarımcı ve mimarların alt ölçekteki degişik önerilerin karşılaştırılmasında
kullanabilecekleri bir araçtır. Bu araç, uluslararası, ulusal ve bölgesel ölçeklerde
kullanılsa da daha yerel çalışmalarda henüz araştırılmamıştır. Bugüne kadar olan
çalışmalar genelde ülke, çok azı ise bölge ölçeginde yapılmıs, kent ölçeginde
yukarıda belirtilen Avrupa Komisyonu çalısmasında (CEC, 2004), yine ekolojik ayak
izi, Himalayalarda Manali, Seysel Adaları, Amsterdam ve Venedik gibi birkaç turizm
kentinde turizm çalışmalarında kullanılmıştır [Cole ve Sinclair, 2002, Gössling ve
ark., 2002, Peeters ve Schouten, 2006, Bagliani ve ark.,2004]. Moos ve arkadasları
yaptıkları çalısmada, ABD’de aynı alan büyüklügüne sahip 3 örnek alanın ekolojik
ayak izlerini karşılaştırarak kentsel tasarımla tüketim arasındaki ilişkiyi ortaya
koymuşlardır [Moos ve ark., 2006]. Bu tezde de ekoloj ayak izi konusunda bu
çalışmadan yararlanılmıştır.
Şekil 3.5; 1961 yılından itibaren Türkiye”de kişi baĢına ortalama kaynak talebi
(ekolojik ayak izi) ile kişi başına kaynak arzındaki (biyo-kapasite) değişimi
göstermektedir. Biyo-kapasite, her yıl ekosistem yönetimi, tarımsal uygulamalar
(gübre kullanımı ve sulama gibi), ekosistem bozulması ve iklim koşullarına bağlı
olarak değişmektedir.
30
(http://www.footprintnetwork.org/en/index.php/GFN/page/trends/turkey/2008(30.1.2
012)
Şekil 2.2. Türkiye’de 1961-2005 Yılları Arası Kiģi Baģı Ekolojik Ayak İzi
Ve Biyo-Kapasite
Kaynak:
Http://Www.Footprintnetwork.Org/En/İndex.Php/GFN/Page/Trends/Turkey/2008
Eriģim Tarihi: 03.04.2012
31
3. TOPLU KONUT ALANLARINDA EKOLOJİK PLANLAMA VE

KENTSEL TASARIM İLKE VE ÖLÇÜTLERİ
Toplu konut; sosyal-coğrafi mekanda; ekonomik, sosyal, kültürel ve sosyal-

psikolojik nedenlerle ortak ilişkiler kurmaya karar vermiş ve bu ortak ilişkilerini yeni
uyumlu bir kentsel beraber yaşam düzeyinde üretmek ve yaşatmak üzere aralarında
bilinçli olarak antlaşmış, bu antlaşmayı birey olan ve oluşacak gruplar ve değişik
rollerin gereksinimlerini dikkate alarak oluşturmuş bir insan grubunun toplu yaşamı
sosyal mekanın fiziki ve fiziki olmayan bileşenlerinde düzenlenmesidir
[Perçin,1982].
Endüstri devrimi ve beraberindeki toplumsal dönüşümler sonucu geleneksel konut

üretim süreci içinde, toplu konut fikri, hızlı kentleşmenin yarattığı sorunlara bir
çözüm yolu olarak ortaya atılmıştır [Uslu,1996].
olarak türkiye’de özellikle 1940’lı yıllardan itibaren devlet ve özel teşebbüs

desteğinde toplu konut uygulamalarına başlanmıştır. Toplu konut uygulamaları
öncelikle nüfus artışının hızlı olduğu Ankara ve İstanbul gibi büyük kentlerde
uygulama alanı bulmuştur.
Artan konut açığını kapatmayı ve soruna bir an önce çözüm getirmeyi amaçlayan
çevreler, çağdaş malzeme ve teknolojiyi kullanarak kısa sürede konut üretme yoluna
gitmişlerdir. Böylece hem konutun iç planlamasında hem de çevresinin
planlanmasında, kendi ülkemize uygun mimari özellikler dikkate alınmayarak
tekdüze, kişiliği olmayan sıradan konut alanları oluşturulmuştur. Oysa özellikle
ülkemizde farklı yaşama biçimi olan kullanıcılar vardır. Kullanıcının yaşama biçimi
ve alışkanlıkları daima ikinci planda kalmıştır. Kullanıcıya bağlı olarak farklılaşma
göstermesi gereken planlama özellikleri tamamen ortadan kalkmıştır. Her türlü
konut, ülkemizin her bölgesinde, hiçbir değişikliğe uğramadan rahatlıkla uygulama
alanı bulmuştur. Buna bağlı olarak sağlıksız yapılaşma ve çevre sorunları birlikte
gelmiştir. Alt yapısı çözülmemiş, çevre düzenlemesi ve sosyal mekanları
yapılmamış, konut alanları kullanılmaz duruma gelmiştir. Yapılan yerleşmenin
32
konutu, çarşısı, çocuk oyun alanı, sokağı ve yeşiliyle bir bütün olması gerekmektedir
[Ertürk ve Özen].
3.1. Toplu Konut Alanlarında Planlama ve Tasarım İlkeleri
Toplu konut alanlarında planlama sayıda değişkenin yönlendirilmesi gerektiren

yaratıcı bir işlemdir. Yer, konut ve alan elemanları bir ilişki gerektirmektedir. Alan
elemanları;konut, özel-yarı özel kamusal alanlar, yayalar için yürüme yollar, park
yeri ve servis hizmetleri vb. Öğeleri kapsamaktadır. Planlamada üç temel ögeyi
oluşturan kulanıcı, alan, konut birbirleriyle ilişkilendirilmelidir.
Alanının yerleşime uygun olup olmadığına karar verilmesi ile başlayan planlama;
yerleşimin alan içinde konumlandırılmasından ve en küçük konut biriminin çevre
düzenlemesine kadar geniş bir konuyu kapsamaktadır. Bu tür planlamalarda birinci
aşama, çalışma alanının doğal ve kültürel özelliklerinin belirlenmesidir [Açıksöz,
1993].
Planlama, alan gelişiminin tüm durumunu (ekonomi, alış-veriş, kullanıcı ihtiacı,

mimari, inşaat, tasarım etkisi, analiz ve yöntem) içeren bir bilgi ve kavram yeteneğini
gerektirmektedir. En basit ve en geniş anlamda pılanlama, insan aktivetelerini
birleştirici olmalıdır. Mimari, bu aktiviteler olarak karşımıza çıkmaktadır. Alan
planlama bu aktiviteler ve mimarı arasındaki ilişkiyi sağlama çevreler kurmaktadır.
Bu çalışmalar ekonomik, teknik, politik, ve fiziksel özellikler göz önüne alınarak
yapılmaktadır. Alan planlama çeşitli ilişkilerin analizi (dolaşım, konut, açık alan,
park yeri vb.) gerektiren ve rekratif fonksyonların yer aldığı bir çevre tasarımıdır
[Untermann and Small, 1977].
[Aydemir,1991]’e göre; toplu konut alanlarının planlanmasında;

a. Toplu konut alanı yer seçimi,
b. Planlama ilkeleriyle uygun konut kullanımının elde edilmesi,
c. Konut-konut, konut-açık mekân ilişkisinin sağlıklı bir şekilde
oluşturulması sağlanmalıdır.
33
Alanının yerleşime uygun olup olmadığına karar verilmesi ile başlayan planlama;
yerleşimin alan içinde konumlandırılmasından ve en küçük konut biriminin çevre
düzenlemesine kadar geniş bir konuyu kapsamaktadır. Bu tür planlamalarda birinci
aşama, çalışma alanının doğal ve kültürel özelliklerinin belirlenmesidir [Açıksöz,
1993].
Yaşanılan çevrenin, insanları açık alanlarda birlikte olmaya teşvik edici olması
gerekmektedir. Dış mekânlar konuttaki yaşantının devamını sağlamalı ve
güçlendirmelidir. Çevre tasarımları buna göre yapılmalıdır. Sokak, meydan ve yeşil
alanlar insan yaşantısının geçtiği yerler olarak değerlendirilmelidir. İnsanların
birlikte zaman geçirebilecekleri alanlar tasarlanmalıdır. Birlikte yemek yeme yeri,
çocuk evi, kütüphane gibi mekânlar insanların birbirleri ile tanışıp kaynaşma olanağı
sağlayacak alanlara yer verilmelidir [TÜBİTAK,1987].
Farklı nitelikte açık mekanlar, caddeler, yaya yolları, otoparklar, yeşil alanlar,
toplanma alanları, çocuk bahçeleri veya bunlardan birkaçının bir araya gelmesiyle
oluşan ortak alanlar kullanım büyüklüğü ve düzenlemelerine göre
farklılaşabilmektedirler. (Çizelge 3.1) Bu açık alanların bir araya gelmesiyle farklı
şekillerde ve çok kompozisyonlar oluşturulabilmektedir.
34
Çizelge 3.1. Kentsel dış mekânlar ve toplu konut dış mekânları arasındaki farklar
[Bekdemir, 2003]
Kentsel Dış Mekânlar Toplu Konut Dış Mekânları

Farklı sosyal grupların kullanımı Benzer sosyal yapıdan kullanıcılar
Kişiler arası iletişimin olmaması Kişiler arası iletişim olasılığının yüksek olması
Benzer fonksiyonların bir arada olması Farklı fonksiyonların bir araya gelmesi veya
fonksiyonlar arası ayrışma olması
Güçlü mekân ve kuşatılmışlık etkisi Mekân ve kuşatılmışlık etkisinin zayıf olması
Doğal çevre elemanlarının kullanımı sınırlı Doğal çevre elemanlarının yoğun ve etkin
çevre binalarla ilişkili fonksiyonlar kullanımı söz konusu
Kullanım sınırı görsel mekânın kendisi olabilir Çevre binalardan bağımsız fonksiyonlar olması
Kullanım sınırı mekân duvarlarından bağımsız
olabilir
Açık-kapalı mekânların kullanım sürekliliği Açık-kapalı mekân1ar arasında görsel ilişki
Hareketin ve kullanımın birlikteliği Hareketin ve kullanımın ayrılması
Zorunlu planlı ve isteğe bağlı etkinliklerin aynı Farklı etkinliklerin aynı alanda yer alması
alanda yer alabilmesi olasılığı zayıf, çoğu kez farklı alanlara yayılma
eğiliminin olması
Zamana ve kullanıcılara bağlı olarak değişen çok Genel kullanımla özel kullanımın ayrışması ve
amaçlı kullanım (böylece farklı gruplara açık dengesi, bireyin mahremiyeti ve gerektiğinde
olması)
Özel ve kamu denetiminde olan mekânların topluma katılmasıÖzel ve kamu denetiminde olan
ayrışması söz konusu değil, bireysel denetim mekânların farklılaşması, mekânsal
olmaması kademelenmenin gerekliliği
Kentsel mekânların yüksek anlam ve iletişim İletişimin mekânsal olmayan işaret ve işaretler
özelliklerinden dolayı, çevre düzenlemesinin sistemine bağlı olması
kolayca okunur ve kestirilebilir nitelikte olması
Kişinin fiziksel ve toplumsal çevre aracılığıyla Boş alanları değerlendirme amacı ile kullanılması
Eğitilmesi Çevrenin kullanıcılarla çekici olmasını sağlamak
endişesi ile daha geçici ve populist tasarlama
eğilimi, klişelerin oluşması
Kentsel tasarımın temel gereksinmelerini [Holzhausen,1976]’e göre; toplu

yerleşmelerde alan planlamasının ana ilkeleri 6 madde de belirtilmektedir:
35
Çizelge 3.2. Sosyo-kültürel veriler ve tasarım [Çağlar,1998]
Temel Gereksinmeler Sosyo-Kültürel Psikolojik Tasarım

Konuları
Barınma
Fizyolojik Olanak
Erişebilirlik
Gizlilik
Kalabalıktan arınma
Korunma ve güvenlik
Alansallık
Kolay yönlenme
Ortak iletişim alanları
Bağlanma Katılım Simgesel estetik değerlerin dışa vurumu
Katılma
Özdeşleşme
Saygınlık Tanınma
Kendinleme
Gelişme-geliştirmeye fırsat
Yetenekleri geliştirme
Seçenek özgürlüğü, esneklik, deneyim
Dışavurum
Duygusal Estetik
Biçimsel estetik
Fiziksel çevrenin insan gereksinmelerine uygun olarak tasarlanması, etkinliklerin

gerçekleştirilmesini kolaylaştırmakta, konut dış mekânları, insan çevre etkileşiminde
önemli bir rol oynamaktadırlar. (Çizelge 3.2) Bu nedenle kullanıcının sosyal, kültürel
ve psikolojik gereksinmeleri tasarım kararlarında ön planda tutulması gerekmektedir.
a. Açık alanlar, ağaçlandırma ve zemin biçimlendirilmesine göre bağlantılı olarak

düzenlenmelidir.
36
b. Açık alanların düzenlenmesinde, çocuklar, gençler ve yetişkinler için etkin

kullanılabilecek, teşvik edici alanlar oluşturulmalıdır.
c. Blokların önlerindeki şeritler kullanıma uygun olarak ayrı ayrı düzenlenmelidir.
d. Ana yol yakınlarındaki yayılmalar engellenmelidir.
e. Çevre düzenlenme çalışmalarına konutların yapılması ile birlikte, eş zamanlı
olarak başlanmalıdır.
Toplu konut alanlarında, konut-açık mekân ilişkisinde; açık alanların, çocuk

bahçeleri, park, otopark, spor alanlar, vb içeren, sağlık ve sosyal açıdan yeterli
alanlar olarak düzenlenmesi, yaya-taşıt sirkülasyonunun sağlıklı bir şekilde
çözümlenmesi, dış mekânın, rahatsız edici etkenlerden en iyi şekilde korunması, yapı
ve yapılar arası ilişkinin en olumlu şekilde sağlanması gerekmektedi
[Aydemir,1991].
Toplu konut alanlarında oluşabilecek gürültünün olumsuz etkilerinden kurtulmak

için en etkili yöntemlerden birisi de bitkilerden yararlanmaktır. Gürültü kaynağı ile
konutlar ya da dinlenme yerleri arasında yeşil alanlar oluşturularak bitkilerin
gürültüyü azaltma özelliklerinden yararlanılmaktadır.
Kentsel mekanında kuşatılmış bir dış çevre yaratmak için dikkate alınması gereken
ilkeler aşağıda ifade edilmiştir [Untermann and Small, 1977].
¾ Arsadaki farklı kullanım alanlarının mevcut kentsel yapı ile bütünlüğü

¾ Mümkün olduğunca rahat ve ilginç mekan yaratma
¾ Mekanda ve çevresinde yaşayan insanlar arasında olumlu ilişkilerin
kurulmasındaki başarı ( bu aynı zamanda kimlik duygusu yaratmaktadır.)
¾ Konutlar arasındaki açık alanlarda insancıl mekanların yaratılması ( bilinçli
olarak tasarlanmış mekanlar kullanıcıda özel duygular yaratabilir.)
37
3.1.1. Toplu konut projelerinde bulunması gereken donatılar
Farklı nitelikte açık mekanlar, caddeler, yaya yolları, otoparklar, yeşil alanlar,
toplanma alanları, çocuk bahçeleri veya bunlardan birkaçının bir araya gelmesiyle
oluşan ortak alanlar kullanım büyüklüğü ve düzenlemelerine göre
farklılaşabilmektedirler. Bu açık alanların bir araya gelmesiyle farklı şekillerde ve
çok kompozisyonlar oluşturulabilmektedir [Deilman, vd. 1982].
Toplu konut alanlarında, konut-açık mekân ilişkisinde; açık alanların, çocuk

bahçeleri, park, otopark, spor alanlar, vb içeren, sağlık ve sosyal açıdan yeterli
alanlar olarak düzenlenmesi, yaya-taşıt sirkülasyonunun sağlıklı bir şekilde
çözümlenmesi, dış mekânın, rahatsız edici etkenlerden en iyi şekilde korunması, yapı
ve yapılar arası ilişkinin en olumlu şekilde sağlanması gerekmektedir [Aydemir,
1991].
Altaş’a göre; dış mekânın algılanması, beş duyumuza hitap ederek, görerek, duyarak,
hissederek, dokunarak gerçekleşmektedir. Mekânın algılanmasıyla birlikte mekân
kullanıcısının kavrama, düşünme, hatırlama, hissetme, yorumlama gibi zihinsel
işlevlerini harekete geçirmesi beklenmektedir.
Sosyal kültürel tasarımlara ait temel gereksinimler ve konuları Çizelge 2.3’de

verilmiştir. Fiziksel çevrenin insan gereksinmelerine uygun olarak tasarlanması,
etkinliklerin gerçekleştirilmesini kolaylaştırmakta, konut dış mekânları, insan çevre
etkileşiminde önemli bir rol oynamaktadırlar. Bu nedenle kullanıcının sosyal,
kültürel ve psikolojik gereksinmeleri tasarım kararlarında ön planda tutulması
gerekmektedir [Çağlar,1998].
Nüfusa bağlı olarak toplu konut projelerinde yer alması gereken donatılar kaya
2001’den yararlandı Çizelge 2.3’de verilmiştir.
38
Çizelge 3.3. Konut projelerinde bulunması gereken donatılar
Sıra No Ünite Tanımları Hane nüfus Donatılar

Sayısı
1 Konut 1 1- 10 bahçe+bahçe yolu + teraslar+
balkon+ merdiven
2 Konut Grubu 6-10 30-50 çocuk oyun yeri
3 Küçük Komşuluk 60-120 300-600 1 küçük çocuk grubu oyun
(10 konut grubu) yeri+1 çocuk bahçesi+otopark
4 Komşuluk (5 küçük 300-400 1500-2000 çocuk yuvası+7-12 yaş için oyun
komşuluk grubu) yeri+küçük bir çarşı
5 İlkokul Yerleşme 700-1000 3500-5000 ilkokul+açık yeşil alan+ mescit+
Birimi (2-3 küçük hizmet merkezi(çarşı)
komşuluk grubu)
6 Semt 2000-3000 10000- 1 ortaokul+1 sanat okulu+semt
15000 hizmet merkezi+tamirhaneler+
spor alanları+açık yüzme
havuzu+idari ve
sosyal tesisler+dini tesisler
7 Şehirsel Birim 4000-9000 20000- lise+stadyum+Şehir merkezi+
50000 tiyatro, sinema, vb. kültürel
tesisler
Kaya, S., 2001, Marmara Depremi Sonrası Konut Üretimi Organizasyonu ve Kocaeli Örneği, Yüksek
Lisans Tezi, Y.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. s.98.
Toplu konut tasarımında sorun meydana getirilecek çevrenin önerdiği tasarımda

kullanılacak kullanıcı istekleri gibi değerler önemli tasarım kriterleridir [Yeğin,
1993). [Çubuk ve ark.1989]’na göre; toplu konutlarda dış mekân tasarımı açık
alanların tasarımı ve kullanılacak tasarım öğelerinin bileşimi ile ortaya çıkmaktadır
[Kurt, 1999]. İlgili tasarım öğeleri Çizelge 4.1’de verilmiştir.
Çizelge 3.4. Toplu konutlarda tasarım öğeleri [Kurt, 1999’dan değiştirilerek

hazırlanmıştır].
Açık Alanlar Tasarım

Öğeleri
Düzenlenmiş Geçiş Karşılaşma Düzenlenmiş - Kentsel
Alanlar Alanları Mobilyalar
Alanları Yapılaşmış - Bitkisel
Alanlar tasarım
- Çocuk oyun alanları Taşıt Yolları -Meydanlar Eğitim Hizmet ögeleri
- Dinlenme Alanları Yaya Yolları ve -Kentsel Yapıları - Malzemeler
(Parklar) kaldırımlar -Avlular - Sağlık Hizmet - Trafik İletişim
- Eğlence Alanları Yapıları - Donatıları
Bisiklet Yolları
(Satranç, gösteri ) - Alışveriş
- Spor Alanları Merkezleri
(Voleybol,basketbol vb) - Kültür Merkezi
- Park Yerleri - İdari Binalar
39
Binaların yönelimlerinin uygun olması, kentin de iyi yönlendirilmiş olması demektir.

Bunu başarmak öncelikle yerleşim için uygun alan seçmekle başlar. Ancak doğaldır
ki arazi topografyası her zaman kentin optimum yöne açılmasına uygun olmayabilir.
Örneğin, Karadeniz kıyısının ılımlı nemli ikliminde, dağlar kıyıya paralel bir şekilde
uzanmakta ve bu iklim türünde yerleşim için arzu edilen güneydoğuya (7 derece)
yönelen yamaçlar kıyıdan (2–3,5 km.) içerde yer almaktadır. Ancak topografyanın
sağladığı uygun yön ve eğimler detaylı çalışmalarla seçilebilir, gerekiyorsa arazi
düzenleme çalışmaları ile uygun konum oluşturulabilir [Buldurur, M., 1983, ss.53-
54].
3.2. Türkiye’de Toplu Konut Alanları Tasarımında Kullanılan İlkeler/

Standartlar
Toplu konut projelerinde ideal olarak 200 000 m2 veya civarında olan yerleşim
alanlarında alanın coğrafi tipolojisine ve iklim yapısına uygun olarak yeşıl akslar,
alanları için tasarım önerileri yapılması hedeflenmelidir.
Her konut yerleşkesinde, katılımcı tasarım yöntemi ile konut yerleşiminin ortak
kimliğini oluşturmak için belirlenen bir alan, plan ve tasarım uygulaması yapılmadan
boş bırakılmalıdır. Toplu konutlarda yaşayanlar tarafından sonradan ve katılıma
geliştirilecek, sosyal alan olarak proje üzerinde işaretlenip boş bırakılan bu açık alan,
toplam alanın %2.5’undan veya 150m2 dan az olmamalıdır.
Oyun alanları dahil, peyzaj alanlarında, ısı emen ve yansıtan kapalı yüzeylerin alanı,
tasarlanacak açık alanların %20’sini aşmamalı ve bu alanlar mümkün olduğu kadar
ağaç ve çalılara gölgelenmelidir.
Toplu konut alanlarının doğal ekolojik yapı değerlendirilmesi, analiz ve planlaması

yapılmalı; bunlar ölçeğe uygun teknik öneriler ile planlar üzerinde gösterilmelidir.
40
‘Hayat boyu ikamet’ prensibine uygun olarak gençken veya orta yaşta alınan
dairelerin yaşlılıkta veya engelli olma durumunda da kullanılabilmesi için -3 katlı
olanlar dahil olmak üzere- bütün apartmanlarda asansör kullanılmalıdır.
Ana yaya yolları akslarındaki ağaçlandırma için ilkbahar- sonbahar mevsimlerinde,

11:00 – 16:00 saatleri arası güneş gölgeleme çizimi, yaz için 10:00 – 18:00 saatleri
arası güneş gölgeleme çizimi hazırlanmalıdır. Çevredeki yapıların yaya yolu
üzerinde etkisi varsa, bu etki de çizelgelere yansıtılmalıdır.
Toplu konutlarda her 5,000 konut alanı nüfusu için 8-15 hektar arasında değişecek
büyüklükte bir park yapılması hedeflenmelidir.
Otopark sistemi ve ağı ile yaya yolları ve veya bantları ağı kentsel tasarım projesinde
net bir şekilde verilmelidir. Otoparklara ve duraklara bağlı, engelsiz ve emin bir yaya
ağı tasarımı yapılmalıdır. Araçlı taşıma ulaşma noktalarına gelirken yaya yolları
kesilmemelidir. Örneğin konut yapısından çıktıktan sonra trafik yolu geçilmeden
otopark alanına gidilebilmelidir.
Açık alanlarda katı atık depolama sistemlerinden biri olarak, kapasitelerine göre
yerleştirileceği yerlerin ve çevrelerinin tasarımı 1/200 ölçekli kentsel tasarım
uygulama projelerinde verilmelidir.
Toplu konutlarda her yaş ve herkesin uygulanabilecek spor faaliyetleri belirlenmeli

ve iletişim ve sosyalleşme sağlayacak spor alanı tasarım örnekleri 1/500 ve 1/200
ölçekli projelerde verilmelidir.
Spor alanlarına ulaşım sağlayan yolların, spor alanlarının başlangıç ve bitiş

noktalarından 3m öncesi ve sonrasına hız kesiciler konulmalıdır. Yaya yolu genişliği
o bölgedeki yoğunluğa uygun boyutlarda tasarlanmalıdır. Engelilerin, yaya
güzergahında en az 90cm’lık bir alan doğrusal olarak hiç bir engelle karşılaşmayacak
şekilde hareket etmeleri sağlanmalıdır.
41
Tekerlekli sandalye kullanıcısının rahat hareketini sağlayacak minimum yaya yolu

genişliği 90cm.’dir. yaya yolu genişliklerinin 150 – 180cm. olması iki tane tekerlekli
sandalye kullanıcısının hareketi için rahat bir genişlik sağlayacaktır.
Yol kesişmelerindeki yönlendirici işaretler, kesişme köşesinden 230cm. önce yer

almalıdır.
Türkiye’de yıllık konut gereksinimi ile üretilen konut sayısı arasındaki fark giderek
büyümektedir. İktisadi ve sosyal yapı günden güne değişmekte, nüfus hızla artmakta,
köyden kente göç hızlanmaktadır. Bu değişen ve ağırlaşan koşullar altında, özellikle
alt ve orta gelir grubundaki kişiler sağlıklı yaşama gereklerine uygun konut edinme
imkânından yoksun kalmaktadır.
Alt ve orta gelir gruplarına yönelik konut gereksinimine olan ihtiyaç sebebiyle
10.07.1981 tarihinde 2487 sayılı Toplu Konut Yasası çıkartılmıştır. Yasa, konut
açığının kapatılmasında, kamu kaynakları ile kooperatif, kooperatif birlikleri ve
sosyal güvenlik kurumlarını harekete geçirerek, sağlıksız kentleşme ve
gecekondulaşmayı durduracak, özellikle alt ve orta gelir gruplarındaki kişilere,
uygun şartlarda konut edindirme kolaylıkları sağlayacak bir öneriler dizisi sunarak
problemlerin çözümünü amaçlamıştır. Yasada toplu konut kuruluşları olarak, konut
kooperatifleri, kooperatif birlikleri ve sosyal güvenlik kurumları sayılmıştır. Yasada
konut kooperatiflerinin, devlet desteğinde öncelikle yararlanacakları belirtilmiştir.
Bu yasayla organizasyon ve finansman konularına çözüm getirilmeye çalışılmıştır.

2985 sayılı yasanın amacı ve kapsamı “konut gereksiniminin karşılanması, konut
inşaatı yapanların tabi olacağı usül ve esasların düzenlenmesi, memleket şart ve
malzemelerine uygun endüstriyel, inşaat teknikleri ile araç ve gereçlerin
geliştirilmesi ve devletin yapacağı desteklemeler için toplu konut fonu meydana
getirilmesi ve kullanılması” şeklinde özetlenebilir [Ocak, 2006].
Yasanın 2.maddesine göre sosyal konut tanımını, “toplumun yaşam koşullarına,

sosyal yapısına, örf ve adetlere uygun, düşük maliyetli ve brüt inşaat alanı 100.m²’yi
42
aşmayan konut” şeklinde ifade etmiştir. Bu tip konut yapımını özendirmek için
konutların alanları küçüldükçe verilecek kredilerin faiz ve geri ödeme sürecinde
kolaylık sağlanması öngörülmüştür.
Bütün bu düzenlemeler konut sorununa köklü bir çözüm getirememiştir. Bunun

üzerine; ülkemizde ki hızlı nüfus artışı ve köyden kente göç sonucunda ortaya çıkan,
konut açığını kapatabilmek ve finansman sıkıntısı çeken örgütlerin talebini
karşılayabilmek amacıyla, 17.03.1984 tarihinde 2985 sayılı Toplu Konut Yasası
yürürlüğe girmiştir. Bu yasa kapsamında özerk Toplu Konut Fonu oluşturulmuştur.
[Karaca, 2008]
Toplu konut kanunun’nun temel içeriği ise şu şekilde [ocak,2006]özetlenmiştir;
¾ Bu yasanın yürürlüğe girmesi ile birlikte konut üretimine yönelik uygulamaların

yönlendirilmesi ve yönetilmesi Toplu Konut İdaresine verilmiştir.
¾ Hem konut alıcıları, hem de konut yapımcıları kredilenmiştir.
¾ Toplu Konut Fonu oluşturulmuş ve genel idari bütçe dışında, tüzel kişiliğe sahip
Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı kurulmuştur.
¾ Toplu konut fonunun bütçeye olan bağımlılığı kaldırılmış, fon’a kaynak olarak;
genel bütçe dışındaki Tekel ve akaryakıt ürünlerinden alınacak vergiler, yurt dışı
turistik çıkışlardan alınacak harçlar, kredi geri ödemeleri gibi gelirler
gösterilmiştir.
¾ Arsa temini ve altyapı hizmetleri için kaynak sağlanmıştır.
¾ Yüklenicilere kredi açılması imkânı sağlanmıştır. Toplu Konut Yasasıyla
ulaşılmak istenen amaçlar;
¾ Alt gelir grubu ile orta gelir grubundaki konut sahibi olmayan vatandaşların ev
sahibi olmalarının sağlanması
¾ Gecekondu bölgelerinin tasfiye ve dönüşümü ile altyapı hizmetlerinin
sağlayacağı yeni iskân alanlarının yaratılması konularında alternatifler
geliştirilmesi
¾ Konut inşaatları için ihtiyaç duyulan finansmanın temini
43
¾ Konut üretimi ve kentleşmeye ayrılacak mevcut kamu kaynaklarının

dağınıklıktan kurtarılması ve bir bütünlük içinde etkili bir şekilde kullanılması
¾ Yeni kaynaklar sağlanması ve yerinde bir kullanımla konuta ayrılan bütün
kaynakların harekete geçirilmesi olarak sıralanabilir [Ocak, 2006].
3.3. Yapı Ve Yapı Gruplarına İlişkin İlkeler
Yapı ve yapı gruplarına ilişkin ilkeler aşağıda yer almaktadır:
İklim bölgesine uygun tasarım yapılmalıdır
Ekolojik planlamada ağırlık verilmesi gereken temel konulardan birisi iklimdir. İklim
gerek yarattığı çevresel koşullar sonucu yerleşme yerlerinin sit ve situasyonu
üzerinde gerekse o ortamdan yararlanmanın boyut ve biçimi üzerinde denetleyici
olarak rol oynar. Bu nedenle iklim konusu iki bölüm halinde ele alınmalıdır. Bunlar
mevcut iklimden yararlanma olanakları ve mekandan ekolojik yaklaşım çerçevesinde
optimum yararlanmayı sağlamak için iklimlendirme çalışmalarıdır [Yılmaz ve
Duman,1999].
Tasarım aşamasında konutların bulunduğu yerin iklim koşullarının dikkatle incelenmesi,

evlerin iklimle dengeli bir şekilde tasarlanması önemlidir. Bunun için yaz ile kış kullanım
farkı iyi düşünülmeli, kış konforu daha az enerji kullanarak sağlanmalı, yaz aylarında da
oluşacak aşırı ısınmaya engel olunmalıdır [ODTÜ beşinci aşama raporu kentsel tasarım
standartları. [Aytaç.vd.(ed),2008] .
Yapılar Yönlendirilirken doğal faktörler göz önünde bulundurulmalıdır
Binaların yönlendirilmesinde topografya, manzara, gürültü kontrolü, rüzgar ve güneş

v.b etkenler söz konusudur. Kişinin termal konforu (kışın daha ılık, yazın daha serin)
için binaların esas yüzleri güneye yönelmelidir. Güneydoğu ve güneybatıya yönelen
yüzeyler, güneş ışığını düzenli almasına karşın, güneye yönelen yüzeylere oranla
yazın biraz daha sıcak, kışınsa biraz daha serin olurlar. Doğu ve batı yönleri de
(güneye yönelen yüzeye oranla) kışın daha soğuk, yazın daha sıcaktırlar.
44
“Güneye yönelen bir düşey yüzey (duvar) Aralık ayında en fazla, Haziran ayında en
az ışınım alır. .... Yazın en fazla güneş ışınımını yatay yüzeylerin almasına karşın,
kışın yatay yüzeylerin aldıkları ışınım, güneydoğu ve güneybatıya yönelen
yüzeylerden daha azdır.” [Buldurur, 1983].
Bina kütlelerinin genel karakterleri ve güneşe yönlendirilmesi hem yakıt

harcamalarını azaltır, hem daha hoş çevreler oluşturmamıza katkıda bulunur. Toplu
konutların büyük çoğunluğu güneşe göre yönlendirmeyi gözönüne almadan
tasarlanmış, binalar sanki her yön aynı ağırlıktaymış gibi simetrik olarak
planlanmıştır. [ODTÜ beşinci aşama raporu kentsel tasarım standartları. [Aytaç.vd
2008]
Çizelge 3.5. Güneş ışınlarının farklı bölgedeki illere göre optimum eğim açısının
derece cinsinden aylara göre değerleri[A. Şenpınar, 2006]
İl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazir. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aral.
Ankara 60,40 52,88 41,94 30,06 20,75 16,48 18,45 26,26 37,56 49,40 58,61 62,65
Elazığ 59,52 52,00 41,06 29,18 19,87 15,60 17,57 25,38 36,68 48,52 57,73 61,77
İstanbul 61,85 54,33 43,39 31,51 22,20 17,93 19,90 27,71 39,01 50,85 60,06 64,10
İzmir 59,09 51,57 40,63 28,75 19,44 15,17 17,14 24,95 36,25 48,09 57,30 61,34
Mersin 57,32 49,80 38,86 26,98 17,67 13,40 15,37 23,18 34,48 46,32 55,53 59,57
Sinop 62,85 55,33 44,39 32,51 23,20 18,93 20,90 28,71 40,01 51,85 61,06 65,10
Ş.Urfa 57,92 50,40 39,46 27,58 18,27 14,00 15,97 23,78 35,08 46,92 56,13 60,17

Çizelge 3.6. Farklı bölgedeki illere göre optimum eğim açısının mevsimlere göre
değerleri[A. Şenpınar, 2006]
Sabit Güneş Paneli için Optimum Eğim Açısı (derece)
Mevsimlik Değerler
İl Enlem (N) Boylam (E) İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık değer
Ankara 39,56 32,52 30,92 20,40 48,52 58,64 35,60
Elazığ 38,68 39,14 30,04 19,52 47,64 57,76 34,82
İstanbul 41,01 28,58 32,37 21,85 49,97 60,09 36,91
İzmir 38,25 27,09 29,61 19,09 47,21 57,33 34,43
Mersin 36,48 34,38 27,84 17,32 45,44 55,56 32,83
Sinop 42,01 35,09 33,37 22,85 50,97 61,09 37,81
Ş.Urfa 37,08 38,46 28,44 17,92 46,04 56,16 33,37
Değerler hesaplanırken kış mevsimi için 21 Ocak, ilkbahar için 21 Nisan, yaz için 21
Temmuz ve sonbahar mevsimi için 21 Ekim tarihleri kaynak veri olarak alınmıştır.
Hesaplamalarda güneşin Ankara’ya geliş açısı hesaplanırken, güneşin kente göre en
dik olduğu konumdaki değeri (180°) dikkate alınmıştır. Bu çalışmalara göre
Ankara’ya güneş en düşük açıda kış aylarında 26.7° ile gelmektedir (Şekil 6).
45
Ankara’ya güneşin en dik açıyla geldiği mevsim yaz ayı olmakta ve 21 Haziran
tarihinde güneş 73.5° ile en dik konuma gelmektedir. Bu tarihte 04:20 de doğan
güneş 19:20 de batarak 15 saat Ankara’yı ışıtmaktadır. İlkbaharda yaklaşık 61.9° ile
gelen güneş, sonbahar mevsiminde ise yaklaşık 39.5° derece ile konumlanmaktadır
(Şekil 7 ve 8) [Yılmaz, 2010] .
Yoğunluk kararları alanın taşıma kapasitesi ve ekolojik ilkeler ile uyumlu olmalıdır:
Konut alanlarında sürdürülebilir ve ekolojik yaklaşımlar paralelinde yoğunluklar

konusundaki kararlar, alanın taşıma kapasitesi ile uyumlu olmalıdır. Alınan yoğunluk
kararları paralelinde; orta yoğunlukta önerilen yerleşim alanlarında ayrık nizam, çok
yoğun alanlarda bitişik nizamda yapı düzeni oluşturulacaktır. Yoğunluk sağlıklı ve
çekici bir çevrenin yaratılmasında önemli olmaktadır. Yoğunluk başta iklimsel ve
topoğrafik olmak üzere sosyal ve kültürel öğelerle ilişkilidir. Sıcak iklimler sık
yerleşme dokusunu gerektirmektedir. Ekolojik olarak gölge ve rutubetin temini,
insanlar ve diğer canlılar için belirli konfor düzeylerinin geleneksel olarak
sağlanması ancak bu yerleşme yoğunluğunda mümkün olmaktadır [Kılınçaslan, İ.,
1994].
Kent planlamada yoğunluk önemli bir faktördür. Bu nedenle farklı yoğunlukların

enerji kullanımını nasıl ve ne miktarlarda etkilediğinin bilinmesi çok önemlidir.
Yoğunluk; birim alanda yaşayan insan sayısı ya da, yapıların inşaat alanı miktarları
olarak kullanılmaktadır.
Yoğunluk, enerji tüketimini iki şekilde etkilemektedir:
1. Yerleşim yoğunluğu arttıkça binalar daha kompakt yapılmak zorunluluğundadır.

Dolayısıyla tek tek dairelerin ısı kayıpları azalmaktadır.
2. Binaların kompakt olması güneş enerjisinden yararlanmayı azaltmaktadır.
Yoğunluk arttıkça bina birim alana düşen ısı yükleri azalmaktadır. Bina tipleri ve
yerleşme yoğunlukları arasında enerji kullanım açısından direk ilişki vardır. 5 katlı
binalarda (1.30 yoğunluk) maksimum değerler vermektedir. Bunun nedeni 5 katlı
46
binaların küp şekline yakın olması, maksimum iç mekana karşılık havayla temas
eden minimum dış kabuk bulunmasıdır [Göksu, Ç., 1999].
Şekil.3.1. Yoğunluk arttıkça bina birim alana düşen ısı yükleri azalmaktadır
Türkiye’de toplu konut yerleşimleri tartışmaları ve planlamasında halen yapı inşaat

alanı emsalleri kullanılmaktadır. Uluslararası ortamlarda ise, toplu konutlar tarihi
olarak bir toplum kurma projesi olduğu için, nüfus yoğunluğu ve onun fiziki
ortamdaki simgesi olan kat sınırlamaları gündemi yönlendirmektedir. Bu standartlar
çerçevesinde ele alınan TOKİ konutları en az 3 kat ile en çok 5 kat arasında
yapılacaktır. Nüfus yoğunluğu 320 kişi/hektarı aşmayacaktır. Bu tür katlaşma daha
yüksek olsa bile yapılaşma ve tasarım farklı olabilir [ODTÜ beşinci aşama raporu
kentsel tasarım standartları. Aytaç.vd.(ed),2008] .
Yapılar arası mesafe güneşlenmeyi sağlayacak oranda olmalıdır
Bina yüksekliği arttıkça, komşu binalara yaptığı gölge oranı yükselmektedir. Ancak
bina yüksekliklerine bağlı olarak binalar arası mesafeler önem kazanmaktadır.
Çizelge 3.2 de görülen H yüksekliği, L ise binalar arasındaki mesafeyi

belirlemektedir.
47
Çizelge 3.7. Binalerin yüksekliği ve arasındaki mesafe [Göksu, Ç].
KAT H(m.) L(m.)
2 6 11,8
4 12 23,6
6 18 35,4
8 24 47,2
12 36 70,8
İmar planlarında binalar arası uzaklığın tablo1.de görülen değerlerin altına

düşmemesi gerekmektedir. Binalar arası uzaklık, yönlenme, güneşlenme,
havalandırma ile uyumlu olmalıdır.
Kat yükseklikleri ve yapılaşma hacmi termal yükü arttıracak nitelikte olmamalıdır
Kat yükseklikleri ve taban alanına bağlı olarak hesaplanan yapılaşma hacmi ile toplu
konut alanının yaratacağı termal koşulları belirlemek mümkün olmaktadır.
Yüksek yapı yoğunluğu solar radyasyonu tutar ve hava akışını azaltır. Sadece daha
fazla solar ısıyı depo etmekle kalmaz ayrıca gece solar ısısını da yavaşlatır. Sonuçta,
yüksek bina hacmi termal yükün artmasına önemli bir katkıda bulunur [Ng ve ark.,
2009], bu da konut çevresinin iklimsel koşullarını etkileyerek hem yaşam kalitesini
etkiler hem de yapay iklimlendirmeye duyulan ihtiyacı arttırarak enerji israfına
neden olur. Bu noktada yapıda kullanılan malzemenin niteliği, rengi gibi unsurlar da
önem kazanmaktadır.
Esneklik olmalıdır
Aile yapısına göre yapı büyüklüklerinin uyarlanması, komşular arasında konutların

değiştirilmesi yeni konutların inşasını azaltacaktır. Ayrıca konutlardaki çamaşırlık,
paralı depolar, gazete toplama, oyun alanları, çalışma odaları, hobi odalarının
48
birleştirilerek ortak kullanım alanlarının oluşturulmasıyla mekan ve enerji tasarruf

sağlanacaktır [Drum,1997].
3.4. Açık Alanlara İlşkin İlkeler
Ekolojik planlama açısından kentsel ortamlarda açık mekanların düzenlenmesi

önemli bir çalışma basamağıdır. Düzenlenecek açık mekanlar bir taraftan insanların
sosyal aktivitelerini güçlendirmeli ve çeşitlendirmeli, diğer taraftan ekosistem
servislerini destekleyici nitelikte olmalıdır.
¾ Açık alanları şekillendirirken doğal kayaç türlerinden yararlanılmalıdır.

¾ Arazi düzenlemelerinde yakın çevrenin jeomorfolojik yapısından hareketle
çeşitlilik sağlanmalıdır.
¾ Düzenlenecek açık alanlar, yöre ikliminin olumsuz etkilerini azaltıcı ve iklimde
düzenleyici fonksiyona sahip olmalıdır.
¾ Otoparklar, oyun alanları, spor tesisleri, yürüyüş yolları vb. düzenlemelerde
doğal su bilançosu gözetilmelidir.
¾ Yapılan düzenlemeler erozyon ve drenaj sorunlarına yol açmamalıdır.
¾ Bitkilendirmede yöredeki doğal türlerden yararlanılmalıdır.
¾ Bütün düzenlemeler su ve enerji ekonomisini gözetmelidir.
¾ Yeşil alanlarda kullanılacak gübreler organik atıklardan sağlanmalıdır.
¾ Toplu konut alanı ve çevresinde gerektiğinde ağaçlık alanlar oluşturularak
gürültü ve rüzgarın olumsuz etkisi azaltılmalıdır.
Açık Alanlar Sistemli bir şekilde kurgulanmalıdır
Toplu konut yerleşimlerinde ki açık alanların her birisi birbirinden kopuk olarak
tasarlanmaktadır. Yollar ayrı bir yol peyzajı kurgusu ile, park(lar) bağımsız bir
peyzaj kurgusu ile, meydancıklar ve yol kesişmeleri ise ayrı bir tasarım kurgusu ile
yapılmaktadır. Böylece kentsel mekan açısından bir devamlılık oluşturulamamakta
ve anlamlandırılamamaktadır. Kentsel tasarımcıların, mimarların ve peyzaj
tasarımcılarının beraberce bir toplu konut alanının açık alanlar sistemi konusunda
49
ortak değerler üretmesi ve bunu değişik ölçeklerde amaçlarıyla beraber

değerlendiricilere sunması gerekmektedir [ODTÜ beşinci aşama raporu kentsel
tasarım standartları. Aytaç.vd.(ed),2008].
Toplu Konut alanınıdaki çevre düzenlemesinde yaz güneşinin olumsuz etkilerini

azaltıcı bitkilendirme yapılmalıdır
Toplu konutların güneş alan cephelerinin yaz aylarında gölgelenmesi için yeteri
kadar peyzaj düzenlemesi yapılmadığı görülmektedir. Konutların doğu ve güney
cephelerinde ve özellikle de batı cephelerinde bulunan pencerelerin yapraklarını
döken ağaçlarla gölgelenmesi pencerelerin ve duvarların daha az güneş enerjisi
almasına ve yaz güneşinin neden olacağı göz kamaşmalarına engel olacaktır.
Pencerelerden ve duvarlardan daha az enerji alınması evlerin konfor düzeyini
artıracak, ayrıca pencere önünde ağaç görmek kullanıcıları daha mutlu edecektir. Adı
geçen yönlere bakan her pencere önüne, cepheden 5-6 metre mesafede, yapraklarını
döken bir ağaç dikilmelidir [ODTÜ beşinci aşama raporu kentsel tasarım
standartları. Aytaç.vd.(ed),2008].
Bazı ağaç karakteristikleri atacakları gölgenin uzantısında önemli etki yaparlar.

Bunlar olgunluk, örtü yaygınlığı, büyüme oranı, (yapraklarını döken ağaçlar için)
yaprak ve mevsimi dalların sıklığı gibi karakteristiklerdir. Arazi düzenlemede,
ağaçların güneş girişini koruması arzu edildiğine göre olgunluk yüksekliği kısa olan
türlerin seçilmesi daha avantajlıdır. Bu türler doğal olarak geniş yapraklı kısımları ile
yazın gerekli gölgeyi sağlar, kışın da daha kısa gölge verirler.
Etkin gölgelemeyi sağlamak için ağaçlar stratejik olarak yerleştirilmelidir.

Sabahleyin ve öğleden sonranın geç saatlerinde güneş alçak bir yükseliş açısıyla
geçerken ağaçlar batı-güneybatı ve doğu- güneydoğu yönlerinde en verimli gölgeyi
oluştururlar. Güneşin yükseliş açısının düşük olduğu bu durumda ağaçlar ve her tür
nesne uzun gölge yapar. Bu nedenle binanın yanlarında etkin olarak kullanılabilirler.
Aksi halde güneş ışınımlarından korunmak güçleşir. Oysa gün ortası zamanda
50
ışınımlar binadaki gölgeleme elemanları ile kolaylıkla kesilebilir [Buldurur, M.,

1983, s.88].
Toplu Konut alanlarında evrensel/engelsiz tasarım ilkelerine uyulmalıdır
Açık alanlar kentin yapılaşmış alanlarının dışında kalan; günlük hayat içerisinde
konuttan çıkıldığı andan itibaren çalışma, alışveriş, eğlenme, dinlenme gibi
etkinliklere katılmak için kullanılan alanlardır. Toplumun hiç de azımsanmayacak bir
bölümünü oluşturan engelliler, yaşlı-çocuk gibi hareket kısıtlılığı yaşayan bireyler
planlama ve tasarımdan kaynaklanan sorunlarla karşılaşabilmektedirler. Bu
sorunların çözümünün temelinde ise açık alanların ergonomik ve ayrıntıları
düşünülmüş olarak tasarımı yatmaktadır [Kaplan. vd. (ed), 2010].
Toplu konut alanlarındaki açık alanlarda kaldırım, rampa, merdiven, yaya yolu, taşıt
park yeri, çocuk oyun alanı, spor alanı ve bu alanlarda kullanılan bitkisel elemanlar
ve kentsel donatılarda engelsiz tasarım ilkeleri dikkate alınmalıdır.
Açık alanlar tasarlanırken geçirimsiz yüzeylerden kaçınılmalıdır
Toplu konutlar kurulurken dikkat edilmesi gereken noktalardan en önemlisi Çevre

düzenlemesidir. Çevre düzenlemeleri yapılırken, hem ekolojik dengeyi bozmayan
hem de insan hayatını kolaylaştırması açısından kullanılabilirlik önemlidir. Kentsel
doku oluşturulurken bizim için önemli olan; renkli yüzeylerden tutunda o dokunun
maddesel olarak yapısından yüzey tipine göre o dokunun dağıtım ve uygulama oranı
ve bu oluşturulan yüzeyin insan hayatına kattığı olumlu ya da olumsuz özelliklerdir.
Ayıca çevre düzenlemelerini yaparken kentsel bitki örtüsüne (ağaçlar, çim, çalılar
vb.) şehir ve insan hayatına kattığı olumlu etkileri düşünerek bitki örtüsüne zarar
vermeden yüzey uygulamaları tasarlanmalıdır. Bordürler , kaldırımlar ve otoparklar
dahil özellikle gün içerisinde insan yaşamının sürdürdüğü alanlar arasında,önemi
fazla olan yüzey türleri eko kentlerde tasarımıyapılarak özen gösterilmesi gereken
yerler arasındadır.
51
Doğru ve mümkün oldukça kentsel bitki örtüsüne zarar vermeden oluşturulacak

yüzey uygulamalarının dağılımı, ortam ve kentsel hava kirliliğini azaltarak insan
yaşamını için ekolojik bir ortam sunmaktır [Akbari ve Shea Rose,2001].
Bu azalmaya yardımcı olan parklar ve bitki örtüsü olsun da yüzey kaplamalarındaki

kullanılan maddeden tutunda yüzey kaplamanın rengine kadar bir çok önemli başlık
altında toplayabiliriz.
Toplu konut alanı içerisindeki açık alanlar tasarlanırken su geçirimsiz yüzeylerin çok
fazla kullanılmaması alan içerisindeki su döngüsünün devamlılığı ve mikroklima
etkileri bakımından önemlidir.
[Krusche. Vd,1982]’a göre Yapılaşmış veya doğal yüzeylerin mikroklima üzerinde

etkili olabilecek yönleri aşağıda belirtilmiştir:
¾ Yüzeyin rengi; soğurulma ve yansıma üzerinde etkin rol oynar.

¾ Yüzeyi oluşturan materyalin türü; sıcaklığın iletilmesi ve depolanması üzerinde
rol oynar.
Yüzeyin renginin sıcaklık üzerindeki yansıma ve soğurulma fonksiyonundan
yararlanarak kentsel mekanlarda şu tip iklimlendirme çalışmaları yapılabilir:
¾ Yapıların ve sokakların dulda kesimlerinin ışık almasını ve aydınlanmasını
sağlamak için ışık alan duvarlar açık renkli boyanır.
¾ Kentsel ortamlarda aşırı ısınan kesimlerde cephelerin açık renkli olması
sağlanarak sıcaklığın etkisi azaltılabilir.
¾ Gece boyunca yansıma ile bina ve bahçelerden kaybedilen ısının oranının
azaltılması için öncelikle yakın çevre ağaç ve çalı formasyonu ile
bitkilendirilmelidir.
[Erol,1982] aynı hava koşullarında materyalin farklılığına bağlı olarak sıcaklık

değerlerinde şöyle bir farklılaşma görüldüğünü belirtmiştir;
52
Gölge 22 °C
Asfalt zemin 42 °C
Kum Zemin 35 ° C
Çıplak Toprak 31 °C
Çim zemin 29 °C
Çocuk Oyun Alanları tasarlanırken standart ler dikkate alınmalıdır
[Drlskell ve Goltsman,1992]’na göre, çocuk oyun alanları, güvenli ve teşvik edici

olmalıdır. Güvenli bir döşeme kaplaması üzerinde (kum veya ahşap), bir oyun
elemanı, geleneksel bir tasarımdır. Oyun elemanlarının yer seçimi ve yerleştirilmesi,
çevresinde yeterli alan kalacak şekilde düzenlenmesi önemlidir. Yapılan
araştırmalarda, çocuk gelişiminde bunun yeterli olmadığı, çocuk oyun ihtiyacını dar
kapsamda karşıladığı görülmüştür. Çocukların, inşa etmek, tünel kazmak, oyun evi
yapmak, saklambaç oynamak gibi istekleri oyun alanlarının planlanmasında ve
tasarımında düşünülmelidir.
Türkiye’de, toplu konutlar içerisinde yer alan çocuk oyun alanlarına bakıldığında,
genelde geleneksel tipik salıncak, kaydırak, tahtravalli vb öğelere rastlanılmaktadır.
Son yıllarda daha komplike, işlevsel ve estetik tasarım anlayışıyla hazırlanmış çocuk
oyun alanı elemanları bulunmaktadır. Zaman içinde bu elemanların kullanımlarının
genelleşmesi, yayılması beklenmektedir. Ayrıca çocukların yaratıcılıklarını
geliştirebilecekleri, kendilerini keşfedebilecekleri ilgili oyun elemanları sayısı yok
denecek kadar azdır. Çocuk oyun grupları yaş gruplarına göre farklı nitelikler
taşımalıdır.
[Buldurur,1983]’e göre bitki örtüsü:
Güneş girişinin planlanması açısından ağaçlandırmayı, yerleşimin

diğerbileşenlerinde olduğu kadar özenle ele almakgerekmektedir. Bitki örtüsü
rüzgarın etkisini büyük ölçüde azalttığı gibi, tozları tutar ve havayı filtre eder. Can
sıkıcıparlaklık etkisini azaltarak görsel rahatlık sağlar;
53
Bitki örtüsü;
¾ Güneş ışınımını emme yoluyla bölgedeki ısıyı düşürür, buharlaşma yoluyla da
serinletir.
¾ Rüzgarın esiş hızını azaltarak, bölgede ısı düşmesine engel olur [Demir, A.,
1986].
¾ Geniş ağaçlık alanlar güneş ışınımının doğrudan doğruya toprağa gelmesini
önlediklerinden, yer yüzeyindeki günlük ısı farklarını azaltırlar.
¾ Yerkürenin yaydığı ışınımı tutarak bölgenin ısı kaybına engel olurlar.
¾ Bölgenin ısı-nem dengesini etkilerler.
Toplu Konut Yerleşimlerinde Oluşacak Yeşil Alanların Bitki Karışımı
Genel olarak yeşil alanlardaki yıllık ortalama sıcaklık değeri kentsel ortamlara
oranla 3,5 0C daha düşüktür. Ağaçlı yollar da ağaçsız yollara oranla 6 0C civarında
daha serindir.
Bitki örtüsünün sıklığı ile sıcaklık arasında yakın ilişkiler vardır. Genelde ışığı alt
tabakalara geçirecek oranda seyrek olan yeşil alanlar sık bitki örtüsünün olduğu
alanlara göre gece ve gündüz daha uygun sıcaklık bilançosuna sahiptir. Seyrek bitki
örtüsü olan alanların ışığı alt tabakalara geçirmeleri nedeniyle zeminde depolanan ısı
gece ışımayla tekrar ortama verilerek gece boyunca aşırı soğumayı önler.
Farklı türlerden oluşan bitkisel kompozisyonların da sıcaklık üzerinde etkisi vardır.

Özellikle yapraklı türlerin karışıma girdiği yerlerde (bu bitkiler üzerinden)
buharlaşma değeri fazla olduğundan bu alanlar daha serin olacaktır.
Çim alanlar ve çayırların geceleri hızla soğumasına karşılık yüksek boylu ve farklı
türlerden oluşan ağaçların bulunduğu kesimlerde bu ağaçların ışımayı
yavaşlatmalarından dolayı gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok artmaz.
Toplu konut alanlarında tek düze veya belli kombinasyonlarda bitki dikildiği zaman, belli bir
tür böceklenme veya diğer tür hastalıklar bitkileri bütünüyle etkilemekte ve hepsi sağ-lığını
54
aynı anda kayıp etmektedi . [ODTÜ beşinci aşama raporu kentsel tasarım standartları.
Aytaç.vd.(ed),2008].
¾ Rüzgara dik yapı biçimi rüzgarın sarmal etkisini azaltır.

¾ Farklı yükselti, genişlik, biçim ve türlerden oluşturulan çalı örtüleri rüzgar
etkisine karşı çok etkin bir önlem aracı olmanın yanında peyzaj düzenlemeleri
açısından da yerleşme yerlerini tamamlayıcı fonksiyona da sahiptir.
¾ Konut çevrelerinde güneş etkisinden korunmak için kısa boylu yapraklı
ağaçlardan aynı zamanda rüzgar etkisinden korunmak amacıyla da
yararlanabilir.
Rüzgar etkisinden korunmak için yapılacak düzenlemeler etkin rüzgar yönüne dik
olmalıdır. Etkin rüzgar yönüne 45o ve daha dik açıyla yapılacak düzenlemeler
rüzgarın hızını 2/3 oranında azaltır. Bununla birlikte rüzgar yönüne paralel olan
düzenlemelerle de rüzgar hızı kısmen azaltılabilir. Bu tür düzenlemelerin ovalık
alanlarda yapılabilmesi için etkin rüzgar yönünün bilinmesi yeterlidir. Tepelik veya
dağlık alanlarda ise kar savurmalarının engellenmesi, soğuk hava çökelmesi ve
dolayısıyla don tehlikesi ve su birikmelerinin azaltılabilmesi için kesinlikle ayrıntılı
yerel bilgilere ihtiyaç vardır. Arazide etkin rüzgar yönüyle birlikte rüzgara açık ve
duldada kalan kesimlerin belirlenmesi gerekir. Bunun için; rüzgarın kanalize olduğu
yerler, yamaç rüzgarlarının günlük hareketleri ve özellikle vadi boyunca kanalize
olan soğuk hava akımları, rüzgar hızları vb. karakteristikler belirlenmelidir [Krusche
vd 1982].
3.5. Ulaşıma İlişkin İlkeler
Çağdaş yaklaşımlara göre kentin her yerinde ve dolayısıyla toplu konut alanlarında
bütün yaya guruplarıngüvenli, güvenilir ve konforlu yaya mekanlarının sağlanması
gerekir. Bu mekanlar kenti yayalar için yaşanır kalan temel mekanlardır. Genel
olarak yayaların taşıt trafiğinin zararlarından korunmasını sağlarlarken yaya
hereketliliğini de arttırırlar. [Kaplan. vd. (ed). 2010]
55
Toplu konut alanı bireysel taşıt trafiğini özendirici değil toplu taşımayı destekleyici
nitelikte olmalıdır
Bir yerleşim ulaşım sistemi, yerleşimin en önemli tasarım elemanıdır. Yalnızca konut
alanları ile işyeri ya da merkez ve diğer donatım ilişkilerini optimize etmedeki rolü
ile değil, kentin güneş ışınımlarından yararlanmasında arazi-bina
ilişkilerininiskeletini oluşturması açısından da kent planlamasındaki önemi çok
büyüktür. Yeni bir yerleşim planlamasının yol sistemi tasarımında, yerleşim plancısı,
geleneksel tasarım amaçları ile güneş etkisine bağlı tasarım stratejilerinin uyumunu
sağlayabilir. [Buldurur, 1983, ss. 54–56].
Toplu lonut alanı içerisindeki yaya ve taşıt yollarında ekolojik malzemeler

seçilmelidir
Yol yapımı için kullanılan malzemenin suyun zemine sızmasını sağlayacak türden
olmasına özen gösterilmelidir. Böylece yağışla havalarda yüzeysel akış azaltılarak
sel tehlikesi kısmen önlenebileceği gibi yeraltı su akiferlerinin beslenmesine de
imkan tanınmış olacaktır. Diğer taraftan özellikle yaya yolları ve otoparklarda parlak
yüzeyli materyaller yerine pürüzlü ve tercihen çim derzli kaplama malzemelerine
öncelik verilmelidir. Böylece zeminden olan yansıma azaltılarak sıcaklığın olumsuz
etkisi önlenmiş olur.
Toplu Konut Yerleşimlerinde Otoparklar evrensal tasarım ilkelerine uygun olmalıdır
Toplu konut alanları otoparklarında ve kamusal alan otoparklarında engelliler için önerilen
otoparklarda boyutlandırma ve erişim sorunları yaşanmaktadır.
¾ Otoparklarrın kullanıcının erişmek istediği bina giriş noktası ile bağlantısı yakın ve
doğrudan olmalıdır.
¾ Otoparkların genişlikleri 360 cm den az olmamalıdır.
¾ Var olan otoparklarda bir bölme ayrılacak ise, örneğin, 250 cm lik bir otoparkta 3
otomobil park yeri iki engelli otosu icin ayrılmalır. Orta aksdaki otoparka taşıt
yaklaşımını engellemek için bir dikme yerleştirilebilir.
56
¾ Yola paralel otopark imanı sunan yerlerde boyutlandırmalar 360cm 1600cm olacak
şekilde bir niş oluşturulmalı ve engelliler için kaldırım rampası yerleştirlmelidir.
¾ Otopark da engellilere öncelik verilmesi açısından uygun boyut ve yükseklikte park
işareti levhası yerleştirilmelidir. [ODTÜ beşinci aşama raporu kentsel tasarım
standartları. Aytaç.vd.(ed),2008].
Toplu Konut Yerleşimleri Erişilebilir olmalıdır
Toplu konut çevrelerinde fiziksel ve sosyal anlamda yaşanan erişilebilirlik sorunları

kapsayıcı bir toplumun oluşumunu engellemektedir (inclusive society - inclusive
environment). Tüm kullanıcılar için, örneğin, yaşlılar, engelliler, çocuklar için uygun fiziki
yaşam çevrelerinin oluşumu, kaynaşmış bir toplum modelini hedefler (inclusive society).
Türkiye’de toplu konut çevrelerinde TS 12576 de öngörülen ve tüm gelişmiş ülkelerde
uygulanan erişilebilirlik standartlarının çeşitli nedenlerle tam olarak uygulanmadığına tanık
olmaktayız.
Tasarım – boyutlandırma- malzeme seçimi ve işçilik uygulamaları açısından tüm kullanıcı

gruplar için özellikle engelliler, yaşlılar ve çocuklar için sorunlar oluşturmaktadır. TSE
12576 standartlarında belirtilen tasarım kodları aslında tasarımcıların uyması gereken katı
kurallar şeklinde algınılmamalıdır. Evrensel Tasarım yaklaşımı ile konuya bakıldığında
tasarım prensipleri ile dile getirilen bazı teknik verilerin aslında tasarımcıların yaratıcı
fikirleri ile çeşitli yorumlara açık üst normlar olduğu görülmektedir.
Yaya yollarında erişilebilirlik: iyi tasarım, doğru boyutlandırma, doğru malzeme seçimi, ve
doğru ve iyi bir işçilik uygulaması ile sağlanabilir. Bu uygulamaların her kullanıcı gurubu
için, örn. görme engelliler, ortopedik engelliler, yaşlılar, çocuk arabası kullanan hanımlar,
için uygun erişilebilirlik standartlarında olması gerekir [ODTÜ Ulusal İnsani Gelişme
Raporu Beşinci Aşama Raporu Kentsel Tasarım Standartları 2008] .
Toplu konut kentsel tasarım porojelerinde yol kesiti, yön ilişkisi, yaya, oto, biskilet
hareket sistemleri, yol ve yapı ilişkisi genellikle bir bütün olarak çözülmemektedir.
Oysa, rastgele gelişmeye bırakılmış yollar hem işlevsel sorunlara hem yerleşim
alanının kimliği ile ilgili sorunlara yol açmaktadır. Yayanın güvenliliğini, erişimin ve
57
dolayısıyla mutluluğun ele almayan taşıt merkezli kentsel tasarımlar yaya açısından
soronlu çevreler oluşturulmaktadır.
Yaya öncelikli tasarımlarda “Yaya yolu” ve “Kaldırım” kavramlarından

faydalanılabilir. Kaldırım; yol kesitlerinde taşıt yolunun bir veya iki tarafında
bulunan ve yayanın yürüyüşünü sağlayan zemin demektedir. Bu yol kesitinin şeklini
yolun şekli yönlendirmektedir. Yaya yolu; ise yayaların yerleşim içindeki
gereksinimlerini karşılamak ve taşıt trafiğinden etkilenmeden oluşturulan yollara
denilmektedir. Yaya yollarının tasarımında uyulması gereken önemli ölçütler bu
mekanların mümkün olduğunca tampon bölgelerle (yeşil bant ya da bisiklet yolu
olabilir) taşıt trafiğinden ayrılması, kent içinde süreklilik sağlayacak şekilde
tasarlanmaları, kullanılacak malzemelerin ve işçiliğin ayrıca düşünülmesi ve zaman
içinde yapılacak düzenlemelerin yaya dolaşımını engellemeyecek biçimde
tasarlanması gerekir.
Erişebilirlik (engelsiz mekan)
Konut alan içi ulaşımın en önemli bir ölçütü erişebilirliktir. Erişebilirlik aynı
zamanda bir toplu konut alanının kentin diğer alanları ile ilişkisinde de önemli bir
ölçüttür. Burada konut alanı için erişebilirlik konusunun engelsiz mekan kısmı
önlemde durulmaktadır. Kentlerimizde sadece özürlüler için değil, tüm bireyler için
mekansal engeller bulunmaktadır. Kentsel mekanlarımızda engellilerin de rahat
dolaşımını sağlayacak biçimde, yaşanabilirlik düzeyinin yükseltilmesi, bu
mekanların erişilebilir ve kullanışlı olarak düzenlenmesi ile doğrudan ilgilidir. Bu
nedenle toplumsal ve fiziksel çevrenin düzenlenmesi, planlama ve tasarım
aşamasından itibaren, tüm engelliler dahil, bütün insanların kullanım ve erişebilirlik
gereksinimlerini karşılayacak biçimde, erişilebilir ve kullanışlı olarak
düzenlenmelidir.
Tüm insanlar için kent mekanlarına erişebilirlik, bu anlamda kentsel mekanın

engelsiz mekan olarak düzenlenmesini içerir. Öncelikle hareket yetisi ve/veya
58
görmesi/işitmesi kısıtlı bireylerin bir mekandaki bağımsız erişimi fiziksel çevrenin

bu anlamda düzenlenmiş olup olmaması ile ilgilidir. [Kaplan.vd.(ed) 2010]
2005 yılında kabul edilen Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde

Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un geçici 2 nci maddesi
“Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî yapılar, mevcut tüm yol, kaldırım,
yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı
alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren
her türlü yapılar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yedi yıl içinde
özürlülerin erişebilirliğine uygun duruma getirilir” hükmü ile herkesin
sorumluluğunu açıkça belirtmiştir.
Bilindiği gibi mevcut yapılı çevredeki fiziksel engeller hala pek çok özürlü bireyin,
toplumsal hayata katılımını sınırlandırmaktadır. Ülkemizde, yapılı çevrenin herkes
için erişilebilir olmasını sağlamak amacı ile yasal düzenlemeler yapılmış, standardlar
hazırlanmış ve bu düzenlemelerin gerçekleştirilmesinde en büyük görev ve
sorumluluk yerel yönetimlere verilmiştir. [Kaplan. vd. (ed). 2009]
Fiziksel çevrenin düzenlenmesine ilişkin olarak engelsiz mekan tasarımı birbirini

tamamlayan şu üç ortamda da, birbirini tamamlayacak biçimde, geçerlidir:
• Kentsel mekanlar: sokaklar, meydanlar, parklar vb. açık yeşil alanlar
• Bina mekanları: bina içleri
• Bunların birbirlerine geçiş alanı olan bahçe bina girişi vb. binaya bitişik çevre
Türkiye’de bir çok kentte gerçekleştirilen düzenlemelerin çoğunda Türk Standardları

Enstitüsü’nün ilgili standardlarının dikkate alınmaması nedeniyle uygulamaya
yönelik çeşitli sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle bu konuda süresi ve kapsamı
belli olan eylem planlarının hazırlanmasına, teknik personelin özürlülük, özürlülerin
ihtiyaçları ve yapılı çevrede ulaşılabilirlik için gerekli ölçütlerin sağlanması hakkında
yeterli bilgiye sahip olmasına ihtiyaç vardır. [Kaplan.vd.(ed).2009]
59
3.6. Çevre Yönetimine İlişkin İlkeler (katı atık, su, enerji)
[ODTÜ beşinci aşama raporu kentsel tasarım standartları. Aytaç.vd.(ed),(2008)] göz

önüne alınarak, çevre yönetimine ilişkin ilkeler başlığı altında aşağıdaki şekilde
özetlenmiştir.
Toplu Konutlarda Yağmur Suyu toplanarak değerlendirilmelidir
Ülkemizdeki su kıtlığı sorunu gün geçtikçe ciddileşmektedir. Konutlara ve yakın

çevrelerine düşen yağışların depolanarak sulama suyu olarak kullanılması
gerekecektir. toplu konutların çevrelerindeki yeşil alanların sulanması günümüzde,
şehir suyu veya yeraltı su kaynaklarından karşılanmakta, çatılarda veya sokaklarda
biriken yağmur ve kar suları kanalizasyona verilmektedir. Konut alanının
büyüklüğüne göre açık, kapalı veya yarı açık su deposu/havuzu yeri düşünülmelidir.
Depo büyüklüğü her ev için 2 m3’ten az olmamalıdır .
Yağmur suları toplu konut açık alanlarında kontrollü bir şekilde toplanamamakta ve
toplu konut alanı içindeki ortak kullanımlar için dönüştürülememektedir. Toplu
konut çevrelerinde, çatılara ve açık alanlara yağan yağmur suları bir drenaj sistemi
ile toplanmalı ve yine aynı alan içindeki kullanımlara sunulmalıdır.
Toplu konutlarda enerji etkin tasarım ilkeleri kullanılarak enerji verimliliği sağlanmalıdır
Toplu konutların tasarımında ve işletiminde, enerji verimliliğini ve çevresel değerleri

dikkate alan bir yaklaşım uygulanmamaktadır. Coğrafi farklılıkları dikkate alan ve bu
farkları verimlilik ve kalite anlamında fırsat olarak kullanacak bir yaklaşım, sosyal
refaha katkıda bulunacaktır.
60

Harita 3.1. Yağmur suyu toplama ve geri kullanımı

Toplu Konut Açık Alanlarında Yağmur Suyu Toplanmasına Dayalı Su Yönetimi
Yağmur suları toplu konut açık alanlarında kontrollü bir şekilde toplanamamakta ve
toplu konut alanı içindeki ortak kullanımlar için dönüştürülememektedir. Toplu
konut çevrelerinde, çatılara ve açık alanlara yağan yağmur suları bir drenaj sistemi
ile toplanmalı ve yine aynı alan içindeki kullanımlara sunulmalıdır. Bu dönüşüm sü-
recinde gerekli altyapı için ilk yatırım kamu tarafından yapılacaktır. 10,000 m2 ve
üzerinde olan alanlarda kul-lanılacak altyapı, toplama-arıtma ve dönüşüm projeleri
ve raporları kentsel tasarım projesi ekinde verilecektir.
Toplu Konut Yerleşimlerinin Evsel Atık Açısından Değerlendirilmesi
Toplu konut yerleşim planlamasında evsel atık değerlendirmesi yapıldıktan sonra

doğru bir disiplinler arası planlama ekibi ile, altyapı ve üstyapı uygulamaları hijyen
ve estetik boyutları dikkate alınarak planlanacaktır.
¾ 1/1500 ve 1/50 ölçekli planlarda tüik ve toki hanehalkı istatistiklerine dayalı evsel
atık tahminlerine göre evsel atık toplama mekanizma ve tesislerinin standartları ve
kapasite aralıkları tanımlanmalıdır.
¾ Tanımlanmış standartlara ve kapasitelere uygunluk durumu her projenin eki
olarak verilmelidir. Bu öneriler ‘mimar-tesisat mühendisi-kentsel tasarımcı-
altyapı mü-hendisi’ ortaklığında sunulmalıdır.
61
Toplu Konut Alanlarında Evsel Atık Toplama Ve Biriktirme Tesisleri Oluşturulması
TOKİ alanlarında planlama ölçeğinde evsel atık toplama ve biriktirme tesisleri

bulunma-maktadır. Yerleşimdeki konut sayısına ve beklenen nüfusa oranlı blok
bazında ve/veya bloklar kümesi bazında evsel atık depolama tesislerinin ölçek ve
nitelikleri standarda bağlanacaktır. Tercihan yeraltında, hidrolik eklentili araçların
yanaşmasına ve otomatik boşaltmasına uygun, evcil ve sokak hayvanlarının içine
düşmesini önleyecek kapak mekanizmalarına sahip, koku yaymayacak şekilde
yalıtımlı olacaktır.
Toplu Konut Yerleşimlerinde Kentsel Katı Atık Yönetimi
Kentsel alanlarda atıkların toplanması, taşınması, yeniden değerlendirilmesi ve yok

edilmesi süreçlerinin tümünü kapsayan kentsel katı atık yönetimi yasal olarak yerel
yönetimlerin sorumluluğundadır. Ancak Toplu konut yerleşimlerinde blok
kümelenmelerinde belediyenin toplayacağı noktaya kadar evsel atıkların toplanması
site yönetimlerinin sorumluluğundadır ve aksamalar olmaktadır.
¾ Belediye araçlarının kolay yanaşabileceği, hijyenik ve estetik sorunlar

taşımayan, verimli ve üretken katı atık toplanmasına ve saklanmasına izin veren,
düşük maliyetli, bakımı kolay, tercihan prefabrike, blok sayılarına ve nüfusa
oranlı depolama tesisi standartları.
¾ Çöp öğütme sistemi tercih edilirse, konut içi ve apartman içi pis su giderlerinin
ve site içi kanalizsayon borularının standartları tahmini evsel atık miktarlarına
göre yükseltilecektir.
Toplu Konut Yerleşimlerinde Atıksu Arıtma Tesisinden Sulama Suyu Ve Kullanma

Suyu Sağlanması
Toplu konutlarda yapılacak olan çevre düzeninin, toplu konut sahiplerince ödenecek
aidatlarla sürdürülmesinde sorunlar yaşandığı bilinmektedir. Hem bu nedenle hem de
zaten kısıtlı olan su kaynaklarımızın tekrar kullanılması bir zorunluluk haline
62
gelmiştir. Toplu konut hane sayısı, toplam sulama suyu ihtiyacı, atıksu arıtma tesisi
için gerekecek alanların ölçüleri, toplu konutun yapılacağı coğrafyanın iklimsel
özelliklerinin hesapları yapılarak, en uygun ve ekonomik arıtma sistemlerinin
kurulması zorunlu ve öncelikli olmalıdır.
Ayrıca, sulama suyu yapabilecek ileri arıtma filtrasyon sistemleri de atıksu arıtma
tesisi özellikleri içine zorunluluk olarak eklenmelidir. Aşağıda (Çizelge 3.8) toplu
Konut Alanlarında uygulanabilecek ölçütleri gösteren ekolojik kentsel tasarım ilke ve
ölçütlerini gösteren tablo aşağıdadır.
Çizelge 3.8. Toplu konut alanlarında uygulanabilecek ölçutlerini gösteren ekolojik

kentsel tasarım ilke ve ölçütleri
İlkeler Ölçütler
Yapı ve yapı gruplarına ilişkin ilkeler
İklim bölgesine uygun tasarım yapılmalıdır evlerin iklimle dengeli bir şekilde tasarlanması
önemlidir. Bunun için yaz ile kış kullanım farkı
iyi düşünülmeli, kış konforu daha az enerji
kullanarak sağlanmalı, yaz aylarında da oluşacak
aşırı ısınmaya engel olunmalıdır
Yapılar Yönlendirilirken doğal faktörler göz Güneydoğu ve güneybatıya yönelen yüzeyler,
güneş ışığını düzenli almasına karşın, güneye
önünde bulundurulmalıdır
yönelen yüzeylere oranla yazın biraz daha sıcak,
kışınsa biraz daha serin olurlar
Yoğunluk kararları alanın taşıma kapasitesi ve 5 katlı binalarda (1.30 yoğunluk) maksimum
ekolojik ilkeler ile uyumlu olmalıdır: değerler vermektedir. Bunun nedeni 5 katlı
binaların küp şekline yakın olması, maksimum iç
mekana karşılık havayla temas eden minimum
dış kabuk bulunmasıdır. Bu standartlar
çerçevesinde ele alınan TOKİ konutları en az 3
kat ile en çok 5 kat arasında yapılacaktır. Nüfus
yoğunluğu 320 kişi/hektarı aşmayacaktır.
Yapılar arası mesafe güneşlenmeyi sağlayacak 2 kat- 6H(m.)= 11.8L(m.)

4 kat- 12H(m.)= 23.6L(m.)
oranda olmalıdır
6 kat- 18H(m.)= 35.4L(m.)
8 kat- 24H(m.)= 47.2L(m.)
12 kat- 36H(m.)= 70.8L(m.)
Kat yükseklikleri ve yapılaşma hacmi termal Kat yükseklikleri ve taban alanına bağlı olarak
hesaplanan yapılaşma hacmi ile toplu konut
yükü arttıracak nitelikte olmamalıdır
alanının yaratacağı termal koşulları belirlemek
mümkün olmaktadır.
63
Çizelge 3.8. (Devam)Toplu konut alanlarında ekolojik planlama ve tasarım ilke ve

ölçütler
Açık Alanlara ilişkin ilkeler
Açık Alanlar Sistemli bir şekilde Oyun alanları dahil, peyzaj alanlarında, ısı
kurgulanmalıdır emen ve yansıtan kapalı yüzeylerin alanı,
tasarlanacak açık alanların %20’sini
aşmamalı ve bu alanlar mümkün olduğu
kadar ağaç ve çalılara gölgelenmelidir.
Yapılan düzenlemeler erozyon ve drenaj
sorunlarına yol açmamalıdır.
Bitkilendirmede yöredeki doğal türlerden
yararlanılmalıdır.
Toplu konut alanı ve çevresinde
gerektiğinde ağaçlık alanlar oluşturularak
gürültü ve rüzgarın olumsuz etkisi
azaltılmalıdır.
Toplu Konut alanlarında Toplumun hiç de azımsanmayacak bir
bölümünü oluşturan engelliler, yaşlı-çocuk
evrensel/engelsiz tasarım ilkelerine gibi hareket kısıtlılığı yaşayan bireyler
uyulmalıdır planlama ve tasarımdan kaynaklanan
sorunlarla karşılaşabilmektedirler
Ulaşıma ilişkin ilkeler
Toplu konut alanı içerisindeki yaya ve Yol yapımı için kullanılan malzemenin
suyun zemine sızmasını sağlayacak türden
taşıt yollarında ekolojik malzemeler olmasına özen gösterilmelidir.
seçilmelidir
Toplu Konut Yerleşimlerinde Park yeri ile park ettikten sonra gidilecek
güzergâhlar arasında engellerin olması
Otoparklar evrensal tasarım ilkelerine problemlere sebep olduğundan, ulaşım
mesafeleri maksimum 25,00 m, tercihen 10,00 m
uygun olmalıdır olmalıdır. Otoparkların kullanıcının erişmek
istediği bina giriş noktası ile bağlantısı yakın ve
doğrudan olmalıdır.
Evrensel her bir araba için park genişlikleri 360
cm den az olmamalıdır.
Var olan otoparklarda bir bölme ayrılacak ise,
örneğin, 250 cm lik bir otoparkta 3 otomobil
park yeri iki engelli otosu icin ayrılmalır.
64
Çizelge 3.8. (Devam)Toplu konut alanlarında ekolojik planlama ve tasarım ilke ve

ölçütler.
Çevre yönetimine ilişkin ilkeler (katı Konutlara ve yakın çevrelerine düşen yağışların
depolanarak sulama suyu olarak kullanılması
atık, su, enerji) gerekecektir.
Depo büyüklüğü her bina için 2 m3’ten az
olmamalıdır.
Toplu Konut Yerleşimlerinde Kentsel Belediye araçlarının kolay yanaşabileceği,
hijyenik ve estetik sorunlar taşımayan,
Katı Atık Yönetimi verimli ve üretken katı atık toplanmasına ve
saklanmasına izin veren, düşük maliyetli,
bakımı kolay, tercihan prefabrike, blok
sayılarına ve nüfusa oranlı depolama tesisi
standartları.
Çöp öğütme sistemi tercih edilirse, konut içi
ve apartman içi pis su giderlerinin ve site içi
kanalizsayon borularının standartları tahmini
evsel atık miktarlarına göre yükseltilecektir.
Erişebilirlik (engelsiz mekan) Yaya yolu genişliği o bölgedeki yoğunluğa
uygun boyutlarda tasarlanmalıdır. Engelilerin,
yaya güzergahında en az 90cm’lık bir alan
doğrusal olarak hiç bir engelle karşılaşmayacak
şekilde hareket etmeleri sağlanmalıdır. Tekerlekli
sandalye kullanıcısının rahat hareketini
sağlayacak minimum yaya yolu genişliği
90cm.’dir. yaya yolu genişliklerinin 150 –
180cm. olması iki farklı tekerlekli sandalye
kullanıcısının hareketi için rahat bir genişlik
sağlayacaktır.Yol kesişmelerindeki yönlendirici
işaretler, kesişme köşesinden 230cm. önce yer
almalıdır.
65
4. EKOLOJİK TASARIM BAĞLAMINDA TOPLU KONUT YERLEŞİM

LERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: ANKARA SAHA ÇALIŞMASI
Tezin giriş bölümünde belirlendiği gibi, seçilen toplu konut yerleşimleri ekolojik
kentsel tasarım ilkeleri ve ölçütleri açısından dört ana başlık altında belirlenen
kriterler üzerinden, birbiriyle karşılaştırılıp ve ayrıca ekolojik ayak izi anketi
uygulanmıştır.
4.1. Saha Çalışması Yöntemi
Çalışma kapsamında TOKİ ve Yenimahalle Belediyesinin planlama müdürleriyle

görüşmelerden sonra onların Ankara’da önermiş olduğu, birbirinden farklı üç toplu
konut yerleşmesi belirlenmiş ve ekolojik kentsel tasarım ilkeleri bağlamında
irdelenmiştir. (Ek 2’de görüşülen yetkililer tanıtılmıştır.)
Seçilen toplu konutların ilki Yenimahalle Belediyesi sınırları içinde yer alan Batı
Kent Mahallesi Tez Büro İş 17 Sitesi’dir. Site, TOKİ’den önce ki evrede yapılan
toplu konut kooperatifciliği zamanında yapılmıştır. Diğer iki toplu konut TOKİ
tarafından yaptırılan, TOKİ 2010 Toplu Konutları Sitesi ve Eryaman 6. Etapda
bulunan Spor Sitesidir. Özellikleri birinin TOKİ’nin ilk evrede uygulama
örneklerinden biri olması ve diğerinin TOKİ’nin son evrede yaptığı uygulamaları
temsil ediyor olmasıdır. Ayrıca her üç toplu konut alanı da yüksek katlı yapılardan
oluşmaktadır.
4.1.1. Yöntemin akış şemasının açıklaması
Bu tezin yönteminde ilk olarak araştırmanın amacı belirlenip ve bu amacın sonucuna

göre araştırmanın yöntemine karar verilmiştir. Ondan sonra amacı kapsayan hipotez
ve alt hipotezler belirlenip ve araştırmanın alanları seçilmiştir. Araştırmanın
alanlarının seçiminden sonra, veri toplama aşamasına geçilmiş, ve alana ilişkin plana
göre literatür taraması da yapılmıştır. Tezin yöntemine göre hipotezin sonuçları için
delfi tekniği seçilip ve bu tekniğe göre analiz ölçütleri belirlenmiştir. Ayrıca bu toplu
66
konut yerleşimlerinde ekolojik açıdan orda yaşayanların alışkanlıklarınında analizi

için ekolojik ayak izi testide uygulanmıştır. Ve son aşamada ise; Delfi tekniğinin
analizi ve ekolojik ayak izi testinin sonuçlarından belirlenen her üç toplu konut
yerleşimlerinin aldığı puanlar hesaplanıp son olarak birbiriyle karşılaştırılma
yapılmıştır.
67
1
Araştırma Amacının Belirlenmesi
Araştırmanın
Hipotez Araştırma alanının belirlenmesi
yönteminin
belirlenmesi
Alana ilişkin
veri toplaması : Üç farklı toplu konut literatür
örneklem alan yerleşimden veri taraması
toplama
2
Delfi tekniği kriterlerinin
belirlenmesi ve anket uygulanması
Delfi tekniği analizi

-Yapı ve yapı gruplarına ilişkin analizler
-Ulaşıma ilişkin analizler
Açık Alanlara ilişkin analizler Ekolojik ayak izi analizi
Çevre yönetimine ilişkin analizler
(katı atık, su, enerji)
Örneklem alan yerleşimlerinin belirlenen

puanlara göre karşılaştırılması
Değerlendirme ve Sonuç
Şekil 4.1.Yöntemin akış şeması:

68
4.1.2. Hipotezin belirlenmesi
Belirtilen kapsama göre aşağıdaki hipotez belirlenip ve Delfi tekniği analizi ve

ekolojik ayak izi testinden yararlanılarak sonuçları yapılmıştır.
Hipotez: Türkiye’de toplu konut alanlarının tasarımında ekoloji kentsel tasarım ilke
ve ölçütleri “yapı ve yapı gruplarına ilişkin, açık alanlara ilişkin, ulaşıma ilişkin,
çevre yönetimine ilişkin ölçütlere” uyulmaktadır.
Bu hipotezi daha ayrıntıda açıklayan ve testedilecek alt hipotezler şunlardır:
Alt Hipotez:
1- Yapı ve yapı gruplarına ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu
konut yerleşimi tasarımında önceki evrelerdekilere göre daha fazla uyulmaktadır.
2- Açık alanlara ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu konut
3- Ulaşıma ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu konut yerleşimi
tasarımında önceki evrelerdekilere göre daha fazla uyulmaktadır.
4- Çevre yönetimine ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu konut
4.2. Toplu Konut Örneklem Alanların Seçimi
Araştırmada konut kooperatifçiliği dönemini temsilen Yenimahalle belediyesi

sınırları içinde yer alan Batıkent mahallesi Tez Büro İş 17 Sitesi incelenmiştir.
18.10.2011 tarihinde Yenimahalle Belediyesi Planlama Dairesi ile yapılan
görüşmelerde kaç tane yüksek katlı toplu konut olduğuna dair verdiği ayıntılar
hakkında bilgi alınarak Tez Büro İş 17 Sitesi çalışma alanı olarak seçilmiştir.
Araştırmada İvedik caddesinde TOKİ’nin temsilen Yenimahalle belediyesi sınırları

içinde yer alan TOKİ 2010 Toplu Konutları Sitesi incelenmiştir. Toplu konut idaresi
69
Planlama Dairesi ile 04.12.2011 tarihinde yapılan görüşmelerde kaç tane yüksek katlı
toplu konut olduğuna dair bilgi alınarak TOKİ 2010 Toplu Konutları Sitesi çalışma
alanı olarak seçilmiştir.
Bu seçimle ilgili yapılmış olan araştırmada TOKİ idaresinde planlama müdürü ile
olan görüşmelerde, tezin amacını açıklip ve Eryaman mahallesinin 6. Etabında
bulunan Spor sitesini önerdi. Buraya ait İmar planını ve toplu konuta ait planları bana
teslim ettiler.
Örnek alan çalışmasında ise her türlü analog ve dijital pafta, harita, plan, hava
fotografı, diger görsel, istatistiksel ve sözel bilgi kurumlardan ve alan çalısması ile
toplanmıştır. Şekil 4.1’de 1Yöntemin akış şemasında çalışmanın sureci göstermiştir.
Harita 4.1. Ankara haritasında Yenimahalle ve Etimesgut mahallesinin konumu

70
Resim 4.1. Üç toplu konutun bir arada görüldüğü uydu fotoğrafı
4.3. Toplu Konut Yerleşimleri Bulgularının Örneklem Alan Olarak Seçilen

Analizi
Delfi anketinin uygulama ve analiz süreci
Yerleşim/örneklem alanlarının ekolojik açıdan karşılaştırılması için Delfi tekniği ve

ekolojik ayak izi testi araştırma problemi doğrultusunda seçilmiştir. Delfi tekniğinde
ölçütler önem sırası ve ağırlıklarının belirlenmesi için hazırlanan anketin amacı,
üniversitelerin ilgili bölümlerinden seçilmiş 14 uzman kişinin konuya ilişkin
değerlendirmelerini elde etmektedir. (Delfi anketinin örneği EK 3’de verilmiştir.)
Delfi anketi uygulanarak uzmanlar tarafından subjektif bir yaklaşımla değil, objektif
olarak tez konusuna uygun olan ölçütlerin ağırlıkları ve değerlendirmeye alınması
gereken ölçütleri belirlenmiş, belirlenen ölçütlerin önem sıralarının, ağırlıklarının ve
alacağı puanların ortaya konulması sağlanmış ve bir sonraki analiz aşamasında elde
71
edilen bu bilgilerden faydalanılmıştır. Bu tekniğin sonucunda, seçilen toplu konut

yerleşimlerinin belirlenen ölçütlerine göre ekolojik kentsel tasarım açısından
karşılaştırılması amaçlanmaktadır.
Defli tekniği uygulanarak belirlenen ölçütler ve ağırlıkları aracılığı ile, seçilen toplu
konut yerleşimlerine ait projelerin fiziksel ve mekansal olarak değerlendirmesi
yapılarak, ekolojik açıdan projeler uzun zamanda etkisini göstermektedir. Ekolojik
ayak izi testi ise bu toplu konutlarda yaşayan kullanıcıların kısa vadeli etkilerini ve
alışkanlıklarını tespit etmek için yapılmıştır. Bu iki tekniğin uygulanmasının
sonucunda, iki teknik birbirinin devamı olmamaktadır veya birbiri ile sayısal bir
ilişki göstermemekte ancak bir teknik kullanılarak söz konusu yeleşimler hem
tasarım hem de kullanıcılarn , tutum ve davrananışları yönü ile test edilmiş
olmaktadır. Delfi tekniği akış şeması Şekil 4.2 gösterilmiştir.
Ekolojik Ayak İzi
Yenilenebilir enerji kaynakları
72
Çevre yönetimine
(katıatıksu,enerji)
İlişkin analizler
Yağmur suyu, gri su sistemleri
Katı atık (geri dönüşüm)
hava
Ulaşılabilirlik (engelsiz mekan)

Otopark alanları (konumu, sayısı)
ilişkin analizler
Ulaşıma ilişkin
Delfi Tekniği Ölçütlerinin Belirlenmesi

Yaya yolları (genişliği, kişi başına ne kadar )
Toplu taşıma ile ilişkisi
Delfi Tekniği
toprak
Çocuk oyun alanı (yaya yolları ile ilişkis)
ilişkin analizler
Açık alanlara
Çim alan-ağaçlık alan oranı
Şekil 4.2. Delfi tekniği akış şeması

Yeşil alan-yapılaşmış alan oranı
Yönlenme(güneş ve hakim rüzgar önüne göre)
gruplarına ilişkin
Kat Adedi Analizi
su
Yapı ve yapı
Yumuşak Zemin Sert Zemin
Doluluk-Boşluk Analiz
.
73
Delfi anketinin sonuçlarına göre Çizelge 4.1’de gosterilen, ekolojik kentsel tasarım
ölçütlerine verilen önem sırası belirlenmiştir. Bu anketler ilk kısmında önem sırasına
göre 4 ana gruba ayrıldı ve puanlara göre sıralaması yapıldı. 2. Kısımda ise Ana
grupların alt ölçütleri önem açısından kendi aralarında sıralandı. Altta bulunan
tabloda; Ekolojik kentsel tasarım ölçütlerine göre verilen ve en fazla puana sahip
olan ; Açık alanlar grubu (4) Yapı Grupları (3) Çevre yönetimi (2) ve en az puana
sahip olan grup ise Ulaşım (1)’dır. Delfi tekniğine göre belirlenen puanlar Çizelge
4.1’de gösterilen puanlardır.
Çizelge 4.1. Delfi anketinin sonuçlarına göre ekolojik tasarım ölçütleri
Ölçütler Geçerli1 Yüzde Geçerli2 Yüzde Geçerli3 Yüzde Geçerli4 Yüzde Toplam
% % % %
Yapıgrupları 4 26/7 6 40 3 20 2 13/3 100
Açık alanlar 5 33/3 7 46/7 3 20 0 0 100
Ulaşım 3 20 3 20 0 0 9 60 100
Çevre yönetimi 3 20 0 0 9 60 3 20 100
Geçerli:İstatistik anlamda Bir testin, belli özellik ya da özelliklerin geçerli ölçülmek istenen şeyin ölçülebilmiş
olma derecesidir.
(Geçerli1: Yapıgrupları) - (Geçerli2: Açık alanlar) – (Geçerli3: Ulaşım) – (Geçerli4: Çevre yönetimi)
Çizelge 4.2. Ekolojik tasarım ölçütlerine verilen puanlar
Ölçütler Puan
Açık alan 4
Yapı grupları 3
Çevre yönetimi 2
Ulaşım 1
Çizelge 4.3. Yapı grupları ölçütlerine verilen önem sırası
Ölçütler Geçerli Yüzde Geçerli Yüzde Geçerli Yüzde Geçerli Yüze Toplam
1 % 2 % 3 % 4 %
Doluluk- boşluk 0 0 9 60 6 40 0 0 100
Yumuşak zemin 3 20 2 13/3 4 26/7 6 40 100
- sert zemin
Kat adedi analizi 3 20 2 13/3 1 6/7 9 60 100
Yönlenme 9 60 2 13/3 4 26/7 0 0 100
analizi
(Geçer 1: Doluluk- boşluk) – (Geçerli 2: Yumuşak zemin - sert zemin) – (Geçerli 3: Kat adedi analizi)
(Geçerli 4: Yönlenme analizi)
74
Çizelge 4.4’e göre yapı grupların ilişkin analiz anketlerinin sonucunda yapı
gruplarına bağlanan ölçütlerin önem sırasına göre; Yönlenme Analizi en fazla puana
sahip (4) Doluluk Boşluk Analizi (3) Yumuşak zemin sert zemin analizi (2) ve en az
puanı da Kat adedi analizi (1)’dir. Delfi tekniğine göre belirlenen puanlar Çizelge
4.4’de gösterilen puanlardır.
Çizelge 4.4. Yapı grupları ölçütlerine verilen puanlar
Ölçütler Puan
Yönlenme analizi 4
Doluluk -Boşluk 3
Yumuşak zemin -Sert zemin 2
Kat adedi analizi 1
Çizelge 4.5’e göre açık alanlara ilişkin analizlerin Anket analizinin sonucunda yapı
gruplarına bağlanan ölçütlerin önem sırasına göre; Yeşil alan yapılaşmış alan en
fazla puana sahip (2) Çocuk oyun alanı analizi (1) ‘dir. Delfi tekniğine göre
belirlenen puanlar Çizelge 4.5’de gösterilen puanlardır.
Çizelge 4.5. Açık alanlara ilişkin ölçütlerin analizlerine verilen önem sırası
Ölçütler Geçerli 1 Yüzde Geçerli 2 Yüzde Toplam

% %
Yeşil alan - Yapılaşmış alan 13 86/7 2 13/3 100
Çocuk oyun alanı 2 13/3 13 86/7 100
(geçerli 1: Yeşil alan - yapılaşmış alan) – (geçerli 2: Çocuk oyun alanı)
Çizelge 4.6. Açık alanların ölçütlerine verilen puanlar
Ölçütler Puan
Yeşil alan-Yapılaşmış alan 2
Çocuk oyun alanı analizi 1
75
Çizelge 4.7’e göre ulaşıma ilişkin analizlerin anket analizinin sonucunda yapı
gruplarına bağlanan ölçütlerin önem sırasına göre; Toplu taşım en fazla puana sahip
(4) Yaya yolları (3) Otopark alanları analizi (2) ve en az puanıda Erişebilirlik (1)’dir.
Delfi tekniğine göre belirlenen puanlar Çizelge 4.7’de gösterilen puanlardır.
Çizelge 4.7. Ulaşıma ilişkin ölçütlerin analizlerine verilen önem sırası
Ölçütler Geçerl1 Yüzde Geçerli 2 Yüzde Geçerli 3 Yüzde Geçerli 4 Yüzde Toplam
% % % %
Toplu taşım 12 80 3 20 0 0 0 0 100
Yaya yolları 0 0 4 26/7 6 40 5 33/3 100
Otopark alanları 0 0 2 13/3 7 46/7 6 40 100
Erişebilirlik 7 46/7 3 20 2 13/3 3 20 100

(Geçerli 1: Toplu taşım)-(geçerli 2: Yaya yolları)-(geçerli 3: Otopark alanları)-(geçerli 4: Erişebilirlik)
Çizelge 4.8. Ulaşıma ilişkin ölçütlerine verilen puanlar
Ölçütler Puan
Toplu taşım 4
Yaya yolları 3
Otopark alanları 2
Erişebilirlik 1
Çizelge 4.9’e göre çevre yönetemine ilişkin analizin anket analizinin sonucunda yapı
gruplarına bağlanan ölçütlerin önem sırasına göre; Yağmur suyu en fazla puana
sahip (3) Katı atık Analizi (2 Yenilenebilir enerji analizi (1)’dir. Delfi tekniğine göre
belirlenen puanlar Çizelge 4.9’da gösterilen puanlardır.
Çizelge 4.9. Çevre yönetemine ilişkin ölçütlerin analizlerine verilen önem sırası
Ölçütler Geçerli1 Yüzde Geçerli2 Yüzde Geçerli3 Yüzde Toplam

% % %
Katı atık 3 20 8 53/3 4 26/7 100
Yağmur suyu 7 46/7 3 20 5 33/3 100
Yenilenebilir enerji 5 33/3 4 26/7 6 40 100
(Geçerli1: Katı atık)-(Geçerli2: Yağmur suyu)-(Geçerli3: Yenilenebilir enerji)
76
Çizelge 4.10. Çevre yöneteminin ölçütlerine verilen puanlar
Ölçütler Puan
Yağmur suyu 3
Katı atık 2
Yenilenebilir enerji 1
Örneklem alan olarak seçilen toplu konut yerleşimlerinde Ekolojik ayak izi
belirlenmesi;
Örnek alan olarak seçilen Tez Büro İş-17 sitesi, TOKİ 2010 Konutları ve Spor Sitesi
toplu Konutlarında yaşamakta olan kişilere yaşam alanları hakkında bilgi edinmek,
toplu konutta yaşayanların ekolojik ayak izini belirlemek amacıyla anket
uygulanmıştır. Ekolojik ayak izi anketi örneği EK 4’de verilmiştir.
Hazırlanan standart anket, 19 sorudan oluşmaktadır. Soruların hazırlanmasında

http://ekolojikayakizim.org adresinden yararlanılmıştır. Soruların ilk kısmında 5 adeti
kişisel profil, 5 adeti Tarım alanı ayak izi, 5 adeti Mera alanı ayak izi, 5 adeti Enerji
alanı ayak izi, 4 adeti Yapılı alan ayak izi için istenilen kullanımlarla ilgili olarak
hazırlanmıştır.
Ancak net nüfus sayılarına ulaşılamaması nedeniyle daire başına yaşayan insan
sayısına göre anket uygulanacaktır. Baş (2003)’a göre, 1000 ve üzeri bir nüfusa
sahip yere % 95 güven aralığında ± %10 örnekleme hatasına göre P=0,8 Q=0,2
alınarak 61 anket yapılması gerekmektedir. Ekolojik ayak izin anketinin örneği EK 4
‘de verilmiştir.
Ekoloji ayak izi anketi: Günleri ve saatleri ve anket günleri seçme nedenleri:
Öreneklem alanlarda %10 örneklemle yapılan anket sayıları aşağıdaki gibidir;
• Batı kentin Tez Boru 17 İş Sitesi 352 adet daire bulunmaktadır, 36 tane anket
uygulanmıştır
77
• İvedikin 2010 Toplu konutunda ise 960 adet daire bulunmaktadır, 96 adet anket
uygulanmıştır
• Eryamanın Spor Sitesi Toplu konutunda ise 396 adet daire bulunmaktadır, 40 adet
anket uygulanmıştır
Öreneklem alan toplu konut yerleşimlerinde toplamda 172 anket uygulanmıştır.
Ölçek güvenilirliği ile ilgili olarak α (alfa) güvenilirlik katsayısı [Özdamar, 1999]’a
göre değerlendirilmiştir. Buna göre α katsayısının değerlendirilmesinde uyulan
değerlendirme kriteri;
0.00 ≤ α<0.40 ölçek güvenilir değil

0.40≤α<0.60 ölçek düşük güvenilir
0.60≤α<0.80 ölçek oldukça güvenilir
0.80≤α<1.00 ölçek yüksek derecede güvenilir’dir.
Bu çalışmada (0.60≤α<0.80) uygulanmıştır.
Anketler haftanın tatil olan günler (Cumartesi ve Pazar) saat 10 ve 12 arası

yapılmıştır. Bu saatlerin tercih edilmesinin sebebi tatil günlerinde daha fazla kişinin
evinde olacağının dolayısı ile daha fazla anket yapılabileceğinin düşünülmesidir.
Anketler sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesinde, SPSS 15.1 (Statistical

Package for the Social Sciences-Sosyal Bilimler İçin istatistiksel Paket) programı
kullanılmıştır. Anket çalışması sonucunda elde edilen toplam 171 adet anket formu
SPSS programında değerlendirilerek veriler elde edilmiştir. Sorular yüzde ve sıklık
durumuna göre değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler oluşturulan tablo ve
grafiklerle desteklenmiştir.
Hazırlanan ekoloji ayak izi anketi 6 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler sırasıyla:

78
1. birinci bölüm, kimlik bölümudur ve numarası yoktur, kişisel bilgilerle ilgili sorular
yöneltilerek kullanıcı profili belirlenmeye çalışılmıştır. Kullanıcı profilinin
belirlenmesi amacıyla cinsiyet, yaş, eğitim durumları.
2. ikinci bölümde 1 numaradan 3 numaraya kadar sorularda Dairede kaç kişi

yaşıyorsunuz hanenizde ne kadar gelire sahipsiniz. Eviniz kaç metre kareden
oluşmaktadır.
3. üçüncü bölümde 4 numaradan 8 numaraya kadar sorular Evinizde hangi enerji

kaynakları kullanıyorsunuz . Evinizde nasıl hangi tür bir enerji tasarrufu
yapıyorsunuz? Su tasarufunu nasıl yapıyorsunuz.
4. dördüncü bölümde 9 ve 10 numaralı sorolar ulaşım için hangi tür araçları

kullanıyorsunuz. Ve toplam yolculuk mesafeniz ne kadar.
5. beşinci bölümde 11 numaradan 14 numaraya kadar sorular Sebzelerinizi kendiniz

yetiştiriyor musunuz? Ailenizde günlük beslenme olarak ne tür bir beslenme
uyguluyorsunuz. Yemek alışverişlerinizi nerelerden yapıyorsunuz.
6. altınci bölümde 15 numaradan 19numaraya kadar sorular evinizde evcil

hayvanınız ne kadar para harcıyorsunuz. Son 1 yıl içerisinde mücevheratınıza ne
kadar ayırıyorsunuz. Son 1 yıl içerisinde eviniz için ne kadarlık tadilat yaptınız. Çöp
ve atıklarınızı nasıl imha ediyorsunuz.
4.4. Seçilen Toplu Konut Yerleşimlerin Konumu
Çalışma alanı olarak belirlenen İvedik Toplu konut alanı çevresinden İstanbul Yolu
geçmektedir ve TOKİ yegane Ankara Hipodromuna yakınlığı ve Batıkent metro
istasyonuna yakınlığı açısından Ankara’nın merkezi konumunda bir yere sahiptir.
79
Harita 4.2. Ankara haritasında Yenimahalle ilçesinin konumu
4.5. Batıkent Toplu Konut Alanının Ekolojik Kentsel Tasarım Bağlamında

Değerlendirilmesi
Tez Büro İş 17 sitesi toplu konut alanının ekolojik tasarım bağlamında

değerlendirilmesi:
Çalışma yerleşi alanı olarak belirlenen alan Yenimahalle belediyesi sınırları

içindedir. Yenimahalle ilçesi kuzeyde Keçiören güneyde, Polatlı Haymana, doğuda
Çankaya ve batıda Etimesgut ve Sincan ilçeleriyle çevrilidir. İlçe orta gelir
düzeyindeki insanların ağırlıklı olarak yaşadığı bir ilçedir. Çalışmada Yenimahalle
belediyesi sınırları içerisinde olan ve bugünkü ismiyle YeniBatı Mahallesi olarak
geçen ve bu mahallenin içerisinde büyük bir yaşam alanı oluşturan Yol İş 06 Sitesi
ve ve Ergazi mahallesi araştırılmıştı.
80
Seçilen toplu konut yerleşimlerinin Ankara’nın belli odaklarına göre konumu
Resim 4.2. Tez Büro İş 17 Sitesi Uydu Fotoğrafı
Resim 4.3. Tez büro iş-17 sitesine uydu fotoğrafı

81
Resim 4.4. Tez Büro İş-17 Sitesinin girişini gösterir resim
4.5.1 Yapı grupları
Yapı ve yapı gruplarına ilişkin doluluk boşluk, yumuşak zemin-sert zemin, binaların
kat yükseklikleri ve yönlenme analizleri yapılmıştır.
¾ Doluluk-Boşluk Analizi
Tez Büro İş 17 Sitesi’nin kapladığı toplam alan, 31,206 m2 dir. Toplam yapılaşmış
alan 5989 m2’dir ve toplam alanın %18,43’ünü kaplamaktadır. Toplam yapılaşmış
alanın 5764m2’si konut, 225m2’si idari tesistir. Ayrıca toplu konut sınırları
içerisinde 1 tane basket sahası mevcuttur.
Alanda 1408 kişi yaşamaktadır. Kişi başına düşen yapılı alan 4,04 m2’dir.
82
Harite 4.3. Tez Büro İş 17 Sitesi’nin doluluk - boşluk analizi

83
Resim 4.5. Tez Büro iş-17 sitesine kuzey yönünden genel bakış
Yumuşak Zemin -Sert Zemin analizi
Tez Büro İş 17 Sitesi’nin kaplamış olduğu alan 31 206 m2 dir. Yaya yolları, taşıt
yolları, otoparklar, spor alanları ve binalardan oluşan sert zemin alanı 17,236 m2’dir
ve toplam alanın %55,23’üne karşılık gelmektedir. Çim ve ağaçlık alanlardan oluşan
yumuşak zemin alanı ise 13,970 m2’dir ve toplam alanın %44,76’sına karşılık
gelmektedir.
84
Harite 4.4. Tez Büro İş 17 Sitesi’nin yumuşak zemin -sert zemin analizi
85
Resim 4.6. Tez Büro iş-17 sitesine batı tarafından genel bakış
¾ Binaların kat ve konutların adet ve teknik olarak incelenmesi.

İncelenen toplu konut alanı 11 adet her biri 8 kattan oluşan bir sitedir. Bu sitenin her
katında 4 daire mevcuttur. Toplam konut birimi ise 352’dir.
¾ Yönlenme analizi (güneş ve hakim rüzgar yönüne göre)

Güneşin Mevsimlik Konumu ve Gölgelik Alanlar :
[Yılmaz, 2005]’e göre, Değerler hesaplanırken kış mevsimi için 21 Ocak, ilkbahar
için 21 Nisan, yaz için 21 Temmuz ve sonbahar mevsimi için 21 Ekim tarihleri
kaynak veri olarak alınmıştır. Hesaplamalarda güneşin Ankara’ya geliş açısı
hesaplanırken, güneşin kente göre en dik olduğu konumdaki değeri (180°) dikkate
alınmıştır. Bu çalışmalara göre Ankara’ya güneş en düşük açıda kış aylarında 26.7°
ile gelmektedir.
tarihinde güneş 73.5° ile en dik konuma gelmektedir. Bu tarihte 04:20 de doğan
güneş 19:20 de batarak 15 saat Ankara’yı ışıtmaktadır. İlkbaharda yaklaşık 61.9° ile
gelen güneş, sonbahar mevsiminde ise yaklaşık 39.5° derece ile konumlanmaktadır.
86
Harite 4.5. Tez Büro İş 17 Sitesinin gölge analizi (Ankara’ya güneşin en dik açıyla
geldiği Tarih 21 Haziran’dır.)
87
Harite 4.6. Tez Büro İş 17 Sitesinin gölge analizi Ankara’ya güneş en düşük açıda
21 Ocakda gelmektedir.
4.5.2 Açık alan
Açık Alanlara ilişkin yeşil alan-yapılaşmış alan analizler

¾ Yeşil alan-yapılaşmış alan analizi
88
AutoCAD 2010 progıramı ölçümündeki hesap sonucuna göre yeşil alan toplamı
13970 m2’dir buda toplam alanın % 44.76’lik orana karşılık gelmektedir. Kişi başına
düşen yeşil alan 9.92 m2’dir.
¾ Çocuk oyun alanı analizi (yaya yolları ile ilişkisi, gölge durumu)
Outocad ölçümündeki hesap sonucuna göre Çocuk parkı alanı toplamı 664 m2’dir.
Söz konusu alana herhangi bir yaya yoluyla ulaşılmamaktadır. Ayrıca oyun alanında
güneşin etkisini azaltacak ağaç bulunmamaktadır.
Harite 4.7. Tez Büro iş-17 sitesine çocuk oyun alanı

89
Resim 4.7. Tez Büro iş-17 sitesine çocuk oyun alanını göstere bir örnek
4.5.3. Ulaşım
Ulaşıma ilişkin aşağıdaki analizler yapılmıştır:

Toplu taşım , kalıdırımlar, Otopark alanları ve Erişebilirlik
¾ Toplu taşıma ile ilişkisi

Bu toplu konut yerleşimininin girişinden Batı kent Metro İstasyonuna 2880 m, ve
otobus durağına 200 m uzaklıktadır. Ankara toplu taşım ağını düşündüğümüzde
Ankara’nın merkezi olan Kızılay ve Ulus civarına otobüs ile 45 dk’lık mesafededir.
90
Resim 4.8. Tez Büro İş-17 Sitesine uydu fotoğrafı- Metro İstasyonu ve Otobüs
durağına mesafesi
¾ Toplu konut alanında kişi başına düşen taşıt oranı.

12.2.2012 tarihinde sabah 08.00-09.00 saatleri arasında site içindeki otopark ve
yollarda yapılan sayıma göre sitede toplam 172 araba mevcut olup daire başına düşen
araba sayısı 0,48 dir
Resim 4.9. Tez Büro İş-17 Sitesinin Otoparkını gösteren bir örnek
91
¾ Kaldırımlar ve Yaya yolları

Bu toplu konutun içerisinde yaya yolunun toplamı 170m2’dir. Site içindeki
platformların eni yerinde yapılan ölçümle 4.5 metre olduğu görülmektedir.. Site içine
giren bu yollar konut girişlerine kadar ulaşmakta ancak acil durumlarda taşıt girişine
izin verilmektedir. Yolların yüzey kaplaması olarak asfalt kullanılmıştır. Yaya
yollarında ise beton kullanılmıştır. yaya yolunun eni 1m yapılmıştır. Yola, yaya
yolunun ve otoparklara ayrılan alan 10583 m2’dir ve toplam alanın %33,91’dir. Kişi
başına 7.51 m2 düşmektedir.
Harite 4.8. Tez Büro iş-17 sitesinin Yaya yolları

92
Resim 4.10. Tez Büro İş-17 Sitesinin Yaya yollarını gösteren örnek
¾ Otopark alanları (konumu, sayısı)

Sitenin üç tarafında da yer alan toplamda 102 araçlık üç otopark alanı mevcuttur.
Otoparkların ölçüleri ise; eni 2.5 metre boyu ise 5 metre olarak tasarlanmıştır. Toplu
konutun içerisine arabaların girmesi yasak olup, trafik akışını aksatmamak için ana
caddeye çıkışlar üç kapıdandır.
Resim 4.11. Tez Büro İş-17 Sitesinin yollarının girişini gösteren bir örnek
¾ Erişilebilirlik (engelsiz mekan)

Bu toplu konut yerleşiminde sadece binaların girişinde engelsiz mekan alanı olarak
rampalar yapılmış ve onun dışında diğer yaya geçitlerinde ve yollar, yaya yolları ile
binaların girişleri arasında banklarda ve yeşil alanlarda engelsiz mekan çalışmaları
93
yapılmamıştır. Fotoğraflarda da gözüktüğü gibi yol ortalarında ağaçlandırma

yapılması ve yaya yollarının ortasında ışıklandırma direklerinin bulunması engelli
geçişlerini büyük bir şekilde etkilemektedir.
4.5.4. Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su, enerji)
¾ Katı atık (geri dönüşüm)

Bu toplu konut alanında katı atık geri dönüşüm sistemi bulunmamaktadır. Binalardan
çıkan çöpler bina önlerinde toplanarak, belediyeye ait ekipler tarafından
alınmaktadır.
¾ Yağmur suyu, gri su sistemleri
Bu toplu konut alanında yağmur suyu toplama sistemi ve pis su arıtma sistemi
bulunmamaktadır.
¾ Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı
Bu toplu konut alanında yenilenebilir enerji sistemi bulunmamaktadır. Binalar
doğalgazla ısınmaktadır.
94
Harita 4.9. Tez Büro İş 17 Sitesinin anket çalışma dağılımı
¾ Ekolojik Ayak İzi

Tez Büro iş 17 sitesinde Ekolojik Ayak izi anketlerinin 2.5.2 bölümünde
anlatıldığı gibi, yapılan 36 adet anket hesaplamaları yapılıp ve her anketin
ekolojik ayak izi numarası belirlenmiştir. Yapılan analizlerin ortalama analiz
puanı ise 1,278’dir.
95
Çizelge 4.11. Tez Büro iş 17 sitesinin Ekoloji ayak izi anketi analizi
A. N 1 2 3 4 5 6 7 8 9
A.P 1.1 1.3 1 1.27 1.32 1.12 1.15 1.08 1.02
A. N 10 11 12 13 14 15 16 17 18
A.P 1 1.1 1.15 1.18 1.1 1.3 1.15 1.05 1.2
A. N 19 20 21 22 23 24 25 26 27
A.P 1 1.2 1.25 1.4 1 1.16 1.15 1.1 1.35
A. N 28 29 30 31 32 33 34 35 36
A.P 1 1.18 1.2 1.1 1.25 1 1.4 1 1.2
Ortalama puanı 1.278
Not: A.N: Anket numarası ve A.P, Anketin puanı yerine kullanılmıştır
Çizelge 4.12’de görüldüğü gibi Tez Büro İş 17 Sitesi toplu konutunun mekansal
analizlerini özet olarak her ölçüde özetlenmiş bir halde aşağıda görüldüğü gibi tek
tek incelenmiştir.
Çizelge 4.12. Tez Büro Iş-17 sitesinin mekansal analizi
Yapı Yönlenme Yılın en uzun ve en kısa olan gölge

gruplarına analizi zamanlarında tüm binaları etkiliyor
ilişkin Doluluk- Boşluk Tüm alan: 31206 m2 yapılaşmış alan: 5989 m2
analizler %18.ve 4.04 m2/kişi
Yumuşak zemin Sert zemin alanı 17236 m2’dir (% 55.23)
- sert zemin Yumuşak zemin alanı 13970m2’dir. (%44.76)
Kat adedi 11 adet apartman her biri 8 kat ve her katında 4
daire ve toplam 352 konut birimi

96
Çizelge 4.12. (Devam) Tez Büro Iş-17 sitesinin mekansal analizi

Açık alanlara Yeşil alan- Yeşil alan: 13970 m2’dir ve % 44.76
ilişkin Yapılaşmış alan 9.92 m2/kişi
analizler Çocuk oyun Çocuk oyun alanı 664 m2’dir ve 2.12 m2/kişi
alanı
Ulaşıma Toplu taşım Metro İstasyonuna 2880 m ve
ilişkin otobüs durağına 200 m uzaklıktadır
analizler Yaya yolları 170 m2 %0.54 Kişi başına 0.12 m2dir
Otopark alanları Otoparka ayrılan alan: 2521 m2 ve buda tüm
alanın %8.07 ‘lik alan ise toplam 102 araçlık ve
1.79m2/kişi
Erişebilirlik Binaların girişinde rampa
Çevre Yağmur suyu Hiç toplanmıyor
yönetimine Katı atık Bir sistem olarak bulunmamaktadır
ilişkin Yenilenebilir Hiç yok
analizler enerji
Ekolojik aya kizi Ortalama puanı 1.278
4.6. TOKİ 2010 Konutları Yerleşim Alanının Ekolojik Tasarım Bağlamında

Değerlendirilmesi
Seçilen toplu konut alanlarının konumu
Çalışma alanı olarak belirlenen yer; İvedik caddesinde TOKİ’nin yapmış olduğu bir
konut alanıdır. Bu alan içerisinde; birer tane sağlık ocağı, kreş ve ilkokul
bulunmaktadır.
97
Harita 4.10. Ankara il haritasında Yenimahalle ilçesinin konumu
Resim 4.12. TOKİ 2010 Konutları sitesinin uydu fotoğrafı
TOKİ 2010 Konutları Gökkuşağı Meydanı’na 300 m uzaklıkta, Fatih Sultan Mehmet
Bulvarı üzerinde bulunan bir yaşam alanıdır. Bulvar üzerinde olmasının sağladığı
avantajlar; kolay ulaşım ve Kızılay ve Ulus Meydanlarına yakın olmasıdır. 2010
toplu konutları Ankara’nın nüfus yoğunluğunun fazla olduğu Yenimahalle İvedik
bölgesinde yapılmış ve şu anda birçok insan bu toplu konutlarda ikamet etmektedir.
98
4.6.1. Yapı grupları
Yapı ve yapı gruplarına ilişkin analizler
TOKİ 2010 Konutları kapladığı toplam alan, 106000 m2 dir. projenin uygulandığı
alanı 95200 m2’dir.Toplam yapılaşmış alan 26500 m2’dir ve toplam
alanın%27.83’ünü kaplamaktadır. Ayrıca toplu konut sınırları içerisinde 1 tane
Camii, 1 adet İlköğretim Okulu ve 1 tane Kreş ve sağlık ocağı mevcuttur.
Alanda 3920 kişi yaşamaktadır. Kişi başına düşen yapılı alan 6.9 m2’dir.
99
Harita 4.11. TOKİ 2010 Konutları doluluk -boşluk alan analizi
Resim 4.14. TOKİ 2010 Konutlarının Yaya yolları ve Kaldırımlarını gösteren bir
örnek
100
¾ Yumuşak Zemin -Sert Zemin

TOKİ 2010 Konutları Sitesi’nin kaplamış olduğu alan 106 000 m2 dir. Yaya yolları,
taşıt yolları, otoparklar, spor alanları ve binalardan oluşan sert zemin alanı 67
362m2’dir ve toplam alanın %63,54’üne karşılık gelmektedir. Çim ve ağaçlık
alanlardan oluşan yumuşak zemin alanı ise 38 638m2’dir ve toplam alanın
%40,58’sına karşılık gelmektedir.
Harita 4.12. TOKİ 2010 Konutları yumuşak zemin -sert zemin analizi

İncelenen Toplu konut alanı 18 adet konut bloğunda toplam 960 konut birimi vardır.
Nüfus her daireye ortalama 4 kişi düşünülerek hesap edilmiş ve 3 840 kişinin
yaşayacağı tahmin edilmiştir. Bloklardan 7 tanesi 16 katlı, kalan 11 tanesi de 10
katlıdır. Bu toplu konut alanında 718 adet otopark bulunmaktadır. Toplam konutlar
için ayrılan inşaat alanı 154.860.08 m2 dir. Tüm bloklar her katta 4 daire olacak
101
şekilde planlanmıştır. 16 katlı bloklarda toplam 476 daire, 10 katlı bloklarda ise
toplam 484 daire bulunmaktadır.
Çizelge 4.13 TOKİ 2010 Toplu Konutları blok tipi ve alan büyüklükleri
Not. Kapıcı D: kapıcı darire
Resim 4.15. TOKİ 2010 Konutlarının Güney yönünden otopraklarını gösteren bir
örnek
¾ Yönelme analizi (güneş ve hakim rüzgar yönüne göre)

[Yılmaz, 2005] göre, Değerler hesaplanırken kış mevsimi için 21 Ocak, ilkbahar için
21 Nisan, yaz için 21 Temmuz ve sonbahar mevsimi için 21 Ekim tarihleri kaynak
veri olarak alınmıştır. Hesaplamalarda güneşin Ankara’ya geliş açısı hesaplanırken,
102
güneşin kente göre en dik olduğu konumdaki değeri (180°) dikkate alınmıştır. Bu
çalışmalara göre Ankara’ya güneş en düşük açıda kış aylarında 26,7° ile gelmektedir.
tarihinde güneş 73,5° ile en dik konuma gelmektedir. Bu tarihte 04:20 de doğan
güneş 19:20 de batarak 15 saat Ankara’yı ışıtmaktadır. İlkbaharda yaklaşık 61,9° ile
gelen güneş, sonbahar mevsiminde ise yaklaşık 39,5° derece ile konumlanmaktadır.
Harita 4.13. TOKİ 2010 Konutları gölge analizi. (Ankara’ya güneşin en düşük açıda
21 Ocakda gelmektedir)
103
Harita 4.13.(Devam) TOKİ 2010 Konutları gölge analizi (Ankara’ya güneşin en dik
açıyla geldiği tarih 21 Haziran’dır.)
4.6.2. Açık alan
Açık Alanlara İlişkin Analizler

¾ AutoCAD(2010) progıramındaki ölçüm hesap sonucuna göre bu örneklem
alanda yeşil alan toplamı 38638 m2’dir ve bu toplam alanın kişi başına düşen yeşil
alan % 40.58’lik orana karşılık gelmektedir. Kişi başına 10,86 m2’dir.
¾ Çocuk oyun alanı analizi (kaldırımlar ile ilişkisi, gölge durumu)

Aoutocad progaramındaki ölçüm hesap sonucuna göre bu örneklem alanda çocuk
parkı alanı toplam 1300 m2’dir. Söz konusu alana herhangi bir yaya yoluyla
ulaşılmamaktadır. Kişi başına düşen çocuk oyun alanı 0,33 m2’dir. Ayrıca oyun
alanında güneşin etkisini azaltacak ağaç bulunmamaktadır.
104
Harita 4.14. TOKİ 2010 Konutlarının çocuk oyun alanı
Resim 4.16. TOKİ 2010 Konutlarının yeşil alanlarından bir fotoğraf

105
4.6.3. Ulaşım
Ulaşıma ilişkin analizler:

TOKİ 2010 Konutları Sitesini, İvedik Metro İstasyonuna 1230 m, ve otobüs durağına
250 m uzaklıktadır. Yenimahalle Metro İstasyonuna ise 3 km uzaklıktadır. Ankara
toplu taşım ağını düşünüldüğünde Ankara’nın merkezi olan Kızılay ve Ulus civarına
otobüs ile 15 dk’lık mesafededir.
Resim 4.17 TOKİ 2010 Konutları sitesinin üydu fotoğrafı- metro istasyonu ve otobüs
durağına mesafesi

05.02.2012 tarihinde sabah 08.00-09.00 saatleri arasındaki otoparklarda yapılan
sayıma göre sitede toplam yaklaşık 820 araba mevcut olup daire başına düşen araba
sayısı 0,85 dir.
106
Resim 4.18. TOKİ 2010 Konutlarının yaya yolu ve otoparkını gösteren bir örnek
¾ Kaldırımlar ve Yaya yolları

Bu toplu konutun içerisinde kaldırımlar ve yaya yolunun toplamı 1450m2’dir. Site
içindeki platformların eni yerinde yapılan ölçümle 4.5 metre olduğu görülmektedir.
Site içine giren bu yollar konut girişlerine kadar ulaşmaktadır. yolların yüzey
kaplaması olarak asfalt kullanılmıştır. Kaldırımların eni yerden ölçülen
hesaplamalara göre 90 cm ve 1,10 cm arasında çıkmıştır. Yaya yollarında ise kilit taş
kullanılmıştır. Yola, kaldırıma ve otoparklara ayrılan alan 30062 m2’dir ve toplam
alanın %31,57’dir. Kişi başına 7,82 m2 düşmektedir.
107
Harita 4.15. TOKİ 2010 Konutları Yaya yolları ve Kaldırımlar
Resim 4.19. TOKİ 2010 Konutlarının yaya yollarını gösteren bir örnek
¾ Taşıt Park Yerleri (konumu, sayısı)

108
Bu yerleşim örneklem alanı için Planlanan otopark alanı, 16 katlı bloklarda her daire
için 1 otopark ve 10 katlı bloklarda da her 2 daire için 1 otoparkdir. Toplam 718 araç
için otopark alanı tasarlanmıştır.
Otoparkların ölçüleri ise; eni 2.5 metre boyu ise 5 metre olarak tasarlanmıştır.
Çizelge 4.14. TOKİ 2010 Konutlarının otopark hesabı
Resim 4.20. TOKİ 2010 Konutlarının yollarını gösteren bir örnek
¾ Erişebilirlik (engelsiz mekan)

109
Bu toplu konut yerleşim alanında sadece binaların girişinde engelsiz mekan alanı
olarak rampalar yapılmış ve onun dışında diğer yaya geçitlerinde ve yollarda, yaya
yolları ile binaların girişleri arasında banklarda ve yeşil alanlarda engelsiz mekan
çalışmaları yapılmamıştır. Fotoğraflarda da gözüktüğü gibi yol ortalarında
ağaçlandırma yapılması ve yaya yollarının ortasında ışıklandırma direklerinin
bulunması engelli geçişlerini büyük bir şekilde etkilemektedir.
Resim 4.21. TOKİ 2010 Konutlarının bina girişlerini gösteren bir örnek

110

çıkan çöpler bina önlerinde toplanarak, belediyeye ait ekipler bunları almaktadır.
Resim 4.23. TOKİ 2010 Konutlarının geri dönüşüm dahil gösteren resim
¾ Yağmur suyu, pis su arıtma sistemleri

Bu toplu konut alanında yağmur toplama kanalları ve pis su arıtma sistemi
bulunmamaktadır.
111
Harita 5.16. TOKİ 2010 Konutlarının anket çalışma dağıtımı

TOKİ 2010 Konutlarında ekolojik ayak izi anketlerinin, 2.5.2 bölümünde anlatıldığı
gibi yapılan 96 adet anket hesaplamaları yapılıp ve her anketin ekolojik ayak izi
numarası belirlendi. Bu yapılan analizlerin hepsinin ortalama analiz puanı 1.015’dür.
Çizelge 4.15. TOKİ 2010 konutlarının ekoloji ayak izi anketi analizi
A. N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
A.P 1.1 1.08 1.13 1.1 1.15 1.06 1.12 1.1 1.03 1.07
A. N 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

112
Çizelge 4.15.(Devam) TOKİ 2010 konutlarının ekoloji ayak izi anketi analizi
A.P 1.07 1.1 1.04 1.08 1.1 1.15 1.13 1.1 1.04 1.1
A. N 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
A.P 1.03 1.04 1.1 1.04 1.1 1.13 1.06 1.1 1.12 1.08
A. N 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
A.P 1.06 1.1 1.08 1.15 1.04 1.1 1.07 1.13 1.1 1.1
A. N 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
A.P 1.1 1.04 1.13 1.1 1.03 1.04 1.1 1.12 1.08 1.07
A. N 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
A.P 1.08 1.15 1.1 1.07 1.06 1.1 1.13 1.04 1.1 1.04
A. N 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
A.P 1.13 1.1 1.03 1.12 1.1 1.08 1.04 1.1 1.04 1.06
A. N 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80
A.P 1.1 1.04 1.13 1.1 1.03 1.08 1.07 1.1 1.04 1.15
A. N 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
A.P 1.06 1.12 1.1 1.08 1.07 1.1 1.03 1.13 1.1 1.04
A. N 91 92 93 94 95 96
A.P 1.13 1.1 1.08 1.15 1.1 1.04
Ortalama 1.015
puanı
Çizelge 4.16’de görüldüğü gibi TOKİ 2010 Konutlarının mekansal analizlerini özet
olarak her ölçüde özetlenmiş bir halde aşağıda görüldüğü gibi tek tek incelenmiştir.
113
Çizelge 4.16. Toki 2010 Konutlari ekolojik mekansal analizi
Yapı gruplarına Yönlenme analizi Yılın en uzun olan gölge zamanlarında

ilişkin analizler sadece 2 binani etkiliyor
Doluluk- Boşluk Tüm alan: 106000 m2 inşa yapılaşmış
alan: alanı 26500 m2 (%27.83) ve
6.9 m2/ Kişi
Yumuşak zemin - Sert zemin alanı 67362m2’dir (%63.54)
Sert zemin Yumuşak zemin alanı 38638m2’dir
(%40.58)
Kat adedi analizi 18 adet apartman her biri 16 katlı ve 10
katlı, her kat 4 daire toplam 960 konut
birimi
Açık alanlara Yeşil alan- Yeşil alan 38638 m2’dir (% 40.58) ve
ilişkin analizler Yapılaşmış alan 10.86 m2/ Kişi
Çocuk oyun alanı 1300 m2 ve 0.33 m2/ Kişi
analizi
Ulaşıma ilişkin Toplu taşım Metro İstasyonuna 1230 m otobüs
analizler durağına 250 m uzaklıktadır
Yaya yolları 2500 m2(%2.35) ve 0.65m2/kişi
Otopark alanları Otoparka ayrılan alan 30062 m2 ve buda
tüm alanın %31.57’dir. 7.82 m2 /kişi
toplam 718 araclık
Erişebilirlik Binaların girişinde rampa
Çevre yöntemine Yağmur suyu Hiç toplanmıyor
ilişkin analizler Katı atık Bir sistem olarak bulunmamaktadır
Yenilenebilir Hiç yok
enerji
Ekolojik ayak izi Ortalama puanı 1.015
114
4.7. Eryamanın Spor Sitesi Toplu Konut Alanının Ekolojik Tasarım

Bağlamında Değerlendirilmesi
Alan özellikler
Çalışma alanı olarak belirlenen alan Etimesgut belediyesi sınırları içindedir.

Etimesgut sınırları içerisinde olan ve bugünkü ismiyle Eryaman Mahallesi olarak
geçen ve bu mahallenin içerisinde büyük bir yaşam alanı oluşturan Spor Sitesinin
araştırılması.
Harita 4.17. Ankara il haritasında Etimesgut bölgesinin konumu
Resim 4.24. Spor Sitesinin uydu fotoğrafı

Bu seçilen toplu konutun yer olarak Ankara’nın hangi mekanında olduğu ve tanıtımı
115
Çalışma alanı olarak belirlenen Toplu konut alanının çevresinden İstanbul Yolu
geçmektedir ve Ankara’nın yeşil alan olarak düzenlenen büyük ve görkemli bir
yapıya sahip olan Göksu Eğlence Parkı bulunmaktadır. Etabın yakınında ve etapta
oturan insanlar tarafından buranın gözde bir mahallesi olmasını sağlayan koşullardan
birisi ise Eryaman Lisesinin burada bulunmasıdır. Ayrıca etaba yakınlığıyla dikkati
çeken Eryaman KC Göksu Sinemaları burada oturan halkın sosyal paylaşım alanları
arasındadır. Ayrıca bu etab’a yakınlığıyla ama yıllardır bitmek bilmeyen metro
istasyonu da ulaşım açısından 6. Etabı rahatlacak proje çalışmalarından bir tanesidir.
Resim 4.25. Spor Sitesinin uydu fotoğrafı
4.7.1. Yapı gruplarına ilişkin analizler
Spor sitesi’nin kapladığı toplam alan, 55900 m2 dir. Toplam yapılaşmış alan 7800
m2’dir ve toplam alanın% 13.95’ünü kaplamaktadır. Alanda 1872 kişi yaşamaktadır.
Kişi başına düşen yapılı alan 4.12 m2’dir.
116
Harita 4.18. Spor sitesi’nin doluluk -boşluk analizi
¾ Yumuşak Zemin - Sert Zemin

Spor sitesi’nin kaplamış olduğu alan 55900 m2 dir. Yaya yolları, taşıt yolları,
otoparklar, spor alanları ve binalardan oluşan sert zemin alanı 33600 m2’dir ve
toplam alanın %60,10’üne karşılık gelmektedir. Çim ve ağaçlık alanlardan oluşan
117
yumuşak zemin alanı ise 22300 m2’dir ve toplam alanın % 39,89’sına karşılık
gelmektedir.
Harita 4.19. Spor Sitesi’nin yumuşak zemin - sert zemin analizi

İncelenen toplu konut alanı 13 adet her biri 9 kattan oluşan bir sitedir. Bu sitenin her
katında 4 daire mevcuttur. Toplam konut birimi ise 468’dir.
¾ Yönlenme analizi (güneş ve hakim rüzgar yönüne göre)

118
Değerler hesaplanırken kış mevsimi için 21 Ocak, ilkbahar için 21 Nisan, yaz için
21 Temmuz ve sonbahar mevsimi için 21 Ekim tarihleri kaynak veri olarak
alınmıştır. Hesaplamalarda güneşin Ankara’ya geliş açısı hesaplanırken, güneşin
kente göre en dik olduğu konumdaki değeri (180°) dikkate alınmıştır. Bu çalışmalara
göre Ankara’ya güneş en düşük açıda kış aylarında 26,7° ile gelmektedir [Yılmaz,
2005]
tarihinde güneş 73,5° ile en dik konuma gelmektedir. Bu tarihte 04:20 de doğan
güneş 19:20 de batarak 15 saat Ankara’yı ışıtmaktadır. İlkbaharda yaklaşık 61,9° ile
gelen güneş, sonbahar mevsiminde ise yaklaşık 39,5° derece ile konumlanmaktadır.
119
Harita 4.20. Spor sitesi’nin gölge analizi (Ankara’ya güneşin en dik açıyla geldiği
tarih 21 Haziran’dır.)
120
Harita 4.20.(Devam) Spor sitesi’nin gölge analizi (Ankara’ya güneş en düşük açıda
geldiği tarih 21 Ocak’dır).
4.7.2. Açık alan
Açık Alanlara ilişkin analizler

Yeşil alan-Yapılaşmış alan oranı
121
¾ AutoCAD(2010) progıramı ölçümündeki hesap sonucuna göre yeşil alanın

toplamı 22300 m2’dir Bu da toplam alanın % 38,89’lik orana karşılık gelmektedir.
Kişi başına 11,91 m2’dir.
Resim 4.26. Spor sitesi’nin açık alanlarını kuzey yönünden gösteren bir örnek
¾ Çocuk oyun alanı analizi (kaldırımlar ile ilişkisi, gölge durumu)

Outocad ölçümündeki hesap sonucuna göre çocuk alanı toplamı 780 m2’dir. Söz
konusu alana herhangi bir kaldırımlara ulaşılmamaktadır. Ayrıca oyun alanında
güneşin etkisini azaltacak ağaç bulunmamaktadır.
122
Harita 4.21. Spor Sitesi’nin çocuk oyun alanı
4.7.3. Ulaşım
Ulaşıma ilişkin analizler

Bu toplu konuta yakın Metro İstasyonuna yokdur , ve otobüs durağına 500 m
uzaklıktadır. Ulaşım ağı düşünüldüğünde Ankara’nın merkezi olan Kızılay ve Ulus
civarına otobüs ile 75 dk’lık mesafededir.
123
Resim 4.27. Spor sitesinin uydu fotoğrafı- otobüs durağına mesafesi

Tatil günü olan ve sabah erken saatde binek taşıtların hiç kullanılmadığı veya çok
azının kullanıdığı 29.2.2012 tarihinde sabah 08.00-09.00 saatleri arasındaki
otoparklarda yapılan sayıma göre sitede toplam yaklaşık 330 araba mevcut olup daire
başına düşen araba sayısı 0,7 dir.
Resim 4.28. Spor sitesi’nin otoprakınıdan bir görünüm

124
¾ Kaldırımlar ve Yaya Yolları

Site içindeki taşıt girebilen yolların eni 4,85 metredir. Site içine giren bu yollar konut
girişlerine kadar ulaşmakta ancak acil durumlarda taşıt girişine izin verilmektedir.
Yolların yüzey kaplaması olarak kilit taş kullanılmıştır. Yola, kaldırıma ve
otoparklara ayrılan alan 25800 m2’dir ve toplam alanın % 46,15’dir. Kişi başına 7,51
m2 düşmektedir.
Resim 4.29. Spor Sitesi’nin Yaya yollarına giriş yönünden bir görünüm
¾ Taşıt Park Yerleri (konumu, sayısı)

Sitenin üç tarafında da yer alan toplamda 324 araçlık üç otopark alanı mevcuttur.
Otoparkların ölçüleri ise; eni 2.5 metre boyu ise 5 metre olarak tasarlanmıştır. Toplu
konutun içerisine arabaların girmesi yasak olup, trafik akışını aksatmamak için ana
caddeye çıkışlar üç kapıdandır.
¾ Erişebilirlik (engelsiz mekan)

Bu toplu konutta sadece binaların girişinde engelsiz mekan alanı olarak rampalar
yapılmış ve onun dışında diğer yaya geçitlerinde ve yollarda, kaldırımlar ile binaların
girişleri arasında banklarda ve yeşil alanlarda engelsiz mekan çalışmaları
yapılmamıştır. Fotoğraflarda da gözüktüğü gibi yol ortalarında ağaçlandırma
125
yapılması ve kaldırımların ortasında ışıklandırma direklerinin bulunması engelli

geçişlerini büyük bir şekilde etkilemektedir.
Resim 4.30. Spor Sitesi’nin bina girişleri bir görünüm

çıkan çöpler bina önlerinde toplanarak, belediyeye ait ekipler bunları almaktadır.
¾ Yağmur suyu, pis su arıtma sistemleri

Bu toplu konut alanında yağmur toplama kanalları ve pis su arıtma sistemi
bulunmamaktadır.
126
Harita 4.22. Spor Sitesinin ekolojik ayak izi anket çalışma dağılımı

Spor sitesinde Ekolojik ayak izi anketlerinin, 2.5.2 bölümünde anlatıldığı gibi
yapılan 40 adet anket hesaplamaları yapılıp ve her anketin ekolojik ayak izi numarası
belirlendi. Bu yapılan analizlerin hepsinin ortalama analiz puanı 1,03’dür.
127
Çizelge 4.17. Spor Sitesinin ekolojik ayak izi anketi analizi
A. N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
A.P 1.04 1.02 1.02 1.06 1.04 1.03 1.02 1.05 1.04 1.02
A. N 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
A.P 1.02 1.03 1.04 1.06 1.01 1.04 1.05 1.02 0.95 1.04
A. N 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
A.P 1.03 1.04 1.03 1.02 1.01 1.04 1.06 1.02 1.04 1.01
A. N 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
A.P 1.04 1.04 1.02 1.04 1.05 1.02 1.05 1.04 1.03 1.02
Ortalama puanı 1.03
Çizelge 4.18’de görüldüğü gibi Spor Sitesi toplu konutunun mekansal analizlerini
özet olarak her ölçüde özetlenmiş bir halde aşağıda görüldüğü gibi tek tek
incelenmiştir.
Çizelge 4.18. Spor Sitesi ekolojik mekansal analizi
Yapı gruplarına Yönlenme analizi Yılın en uzun olan gölge zamanlarında

ilişkin analizler tüm binalari etkiliyor
Doluluk - Boşluk Tüm alan: 55900 m2 yapılaşmış alan
7800 m(2% 13.95) ve 4.92 m2/kişi
Yumuşak zemin - Sert zemin alanı 33600 m2 (%60.10)
Sert zemin Yumuşak zemin alanı 22300 m2’dir ve %
39.89
Kat adedi analizi 11 adet apartman her biri 9 kat ve her kat 4
daire, toplam 396 konut birimi
Açık alanlara Yeşil alan Yeşil alan 22300 m2’dir ve buda tüm
ilişkin analizler yapılaşmış alan alanın % 38.89 ve 14.07 m2 / kişi

128
Çizelge 4.18.(Devam) Spor Sitesi ekolojik mekansal analizi
Çocuk oyun alanı 780m2 ve 0.49 m2/kişi

Ulaşıma ilişkin Toplu taşım Metro İstasyonu yok ve otobüs durağına
analizler 500 m uzaklıktadır.
Otopark alanları Otoparka ayrılan 25800 m2’dir. (% 46.15)

ve 16. 28 m2 / kişi toplam 324 araçlıktır
Erişebilirlik binaların girişinde rampa
Çevre yönetimine Yağmur suyu Hiç toplanmıyor
ilişkin analizler Katı atık Bir sistem olarak bulunmamaktadır
Yenilenebilir Hiç yok
enerji
Ekolojik ayak izi Ortalama puanı 1.03
129
5. SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
Bu tez kapsamında araştırmada, çalışma alanı olarak mevcut üç toplu konut alanı
seçilmiş, yerleşim bölgesi ekolojiye uyumlu bağlamında irdelenmiştir. Alan çeşitli
ekolojik katmanlara ayrılarak, her katman kendi içerisinde ekolojik özelliklerine göre
kritik edilmiştir.
Çalışma Alanının Ekolojik Faktörlere Göre İrdelenmesi
Tablo 5.1’de Üç Toplu Konut yerleşme alanının ölçütler bazında karşılaştırılması

yapılmıştır.
Çizelge 5.1. Üç yerleşim örneklem alanlarının karşılaştırılması
Tez Büro İş-17 Toki 2010 Konutlari Spor Sitesi

Ölçütler Sitesinin (İvedik) (Eryaman)
(Batı Kent)
Yapı Yönlenme Yılın en uzun olan Yılın en uzun olan Yılın en uzun olan
gruplarına analiz gölge zamanlarında gölge zamanlarında gölge zamanlarında
ilişkin tüm binaler sadece 2 binayı tüm binaler
analizler etkileniyor etkiliyor etkileniyor
Doluluk - Tüm alan: 31206 m2 Tüm alan: 106000 Tüm alan: 55900
Yapılaşmış alan 5989 m2 Yapılaşmış alan: m2 Yapılaşmış alan
boşluk
m2 %18.43 ve 4.04 alanı 26500 m2 7800 m2% 13.95
m2/ Kişi %27.83 ve ve4.92m2 m2/ Kişi
6.9 m2/ Kişi
Yumuşak Sert zemin alanı Sert zemin alanı Sert zemin alanı
zemin- sert 17236 m2’dir 67362m2’dir 33600m2 (%60.10)
zemin (%55.23) (%63.54) Yumuşak zemin
Yumuşak zemin Yumuşak zemin alanı 22300m2’dir
alanı13970m2’dir. alanı 38638m2’dir (% 39.89)
(%44.76) (%40.58)
Açık alanlara Yeşil alan Yeşil alan13970 Yeşil alan 38638 Yeşil alan 22300
ilişkin yapılaşmış alan m2’dir ve %44.76 ve m2’dir ve % 40.58 ve m2’dir ve % 38.89
analizler 9.92 m2/ Kişi 10.86 m2/Kişi ve 14.07 m2/Kişi
Çocuk oyun Çocuk oyun alanı 664 Çocuk oyun alanı Çocuk oyun alanı
m2’dir ve 1300 m2 ve 780m2 ve
alanı
2.12m2/ Kişi 0.33 m2/ Kişi 0.49 m2/ Kişi
Ulaşıma Toplu taşım Metro İstasyonuna Metro İstasyonuna Metro İstasyonu
ilişkin 2880m otobüs 1230 m otobüs yok ve otobüs
analizler durağına 200 m durağına 250 m durağına 500 m
Yaya yolları 170 m2( %0.54) ve 2500 m2(%2.35) ve 3570 m2(%6.35) ve
0.12 m2/ Kişi 0.65 m2/ Kişi 1.25 m2/ Kişi

130
Çizelge 5.1.(Devam) ideal standartlara sahip ve tespit edilmiş tüm ekolojik ölçütlerin
sağlayan bir toplu konut ve üç seçilen toplu konut karşılaştırılması

Otopark Optparklara ayrılan Otoparklara ayrılan Otopark alanı
alanları alan: 2521m2 alan 30062 m2 25800 m2’dir.
(%8.07) toplam 102 (%31.57) ve (% 46.15) ve
araçlık ve 7.82 m2/ Kişi 16. 28 m2/ Kişi
1.79m2/ Kişi toplamda 718 taşıtlık toplam 324 taşıtlık
Binaların girişinde Binaların girişinde Binaların girişinde
Erişilebilirlik rampa, kaldırm rampa, kaldırımlar rampa, kaldırımlar
yapılmamıştır, yaya 1m. Eninde 150cm. yapılmıştır,
yolları 80cm. yapılmıştır, kaldırımlar ve yaya
yapılmıştır, kaldırımlar ve yollarında
yollar içinde ışık ve gengelien bir şey
ağaç yapılmıştır yok
Çevre Yağmur suyu Hiç toplanmıyor Hiç toplanmıyor Hiç toplanmıyor
yönetemine Katı atık Bir sistem olarak Bir sistem olarak Bir sistem olarak
ilişkin bulunmamaktadır bulunmamaktadır bulunmamaktadır
analizler Yenilenebilir Hiç yok Hiç yok Hiç yok
enerji
Ekolojik Ortalama puanı Ortalama puanı Ortalama puanı
ayak izi 1.278 1.03 1.085
Not: Ortalama puanı: Toplu konut yerleşim örneklem alanlarında uygulanan ekolojik ayad izi
anketlerin sonuçlarından toplanan ve sayıların adedine bölünmesiyle elde edilen puan
Üç toplu konut yerleşim alanının ana başlıkları olarak gruplara ayrıldığında ve bu

ayrım sonucunda delfi anketleri ve analizleri üzerinden sonuçlanmış ve en fazla
önem kazanan ana başlık açık alanlara ilişkin ana başlığı olarak belirlenmiş ve
sonrası ikinci derece yapı grupları üçüncü derecede çevre yönetimi ve son önemi de
ulaşım ana başlığı kazanmıştır.
Bu sonuçlar göz önüne alındığında ve bu üç örneklem alanı birbiriyle

karşılaştırıldığında;
Tez Büro İş 17 Sitesi toplu konutu açık alanlara ilişkin ana başlığı altında olan yeşil
ve açık alanların en fazla olduğu için en fazla puanı almıştır. (2) ve çocuk oyun
alanlarına ilişkin ölçüte göre de Tez Büro İş 17 Sitesi Toplu Konutu en fazla kişi
başına düşen alana göre, en iyi puanı almıştır. (1)
131
Şekil 5.1. Seçilen Üç toplu konutun yerleşim alanlarının açık alanlara ilişkin
ölçütlerin karşılaştırılması
Yapı gruplarına ilişkin ana başlığının analizinde yönlenme ölçütüne bakılarak Spor
Sitesi toplu konutu (3.1) Bölümde anlatılan üzerine karşılaştırıldığında binaların
gölge uzunluklarıyla yılın en uzun ve en kısa gününü karşılaştırdığında diğer toplu
konutlara konum açısından en iyi konum tasarımıyla inşaa edilmiş olduğu
görülmektedir. Bu toplu konut en fazla puanı(4) kazanmıştır.
Doluluk-Boşluk kriterine göre de Eryamandaki Spor Sitesi % 13,95’ye göre en az

yapılmış ve inşaa edilmiş alana sahip ve en fazla puanı(3) kazanmıştır. kat adedi
analizi ölçütüne göre eyaman spor sitesi Toplu Konutu 3.1 Bölümünde anlatılana
göre binaların en iyi ara mesafeye sahip olmasına rağmen ve yoğunluk açısından da
en iyi durumu kazanmış ve en fazla puana(2) sahip olmuştur.
132
Şekil 5.2. Seçilen üç toplu konutun yerleşim alanının Yapı gruplarına ilişkin
ölçütlerinin karşılaştırılması
Çevre yönetimi ana başlığına göre her üç toplu konutu karşılaştırdığında her üç toplu
konut erişilebilirlik ölçütüne göre aynı durumda gözüküyor ve sadece binaların
girişinde bir rampa yapılmıştır. yağmur su toplaması ölçütüne göre her üç toplu
konut yerleşiminde hiç bir düzenleme yapılmamıştır. Katı atık ölçütün analizine göre
de her üç toplu konutta hiç bir düzenleme yapılmamıştır ve bu yüzden bu ana başlık
altında hiç birisi puan kazanmamıştır.
Şekil 5.3. Seçilen üç toplu konutun yerleşim alanının çevre yönetimine ilişkin
Ölçütlerin karşılaştırılması
133
Ulaşım ana başlığındaki ana başlığa göre her üç toplu konutu karşılaştırdığında toplu
taşım ölçütüne göre TOKİ 2010konutları toplu konutu hem metro istasyonuna ve
hem otobüs durağına en yakın mesafeye sahiptir ve bu yüzden en fazla puanı(3)
kazanmıştır. Yaya yolları analizi ölçütüne göre de Spor Sitesi Toplu Konut
yerleşiminde en fazla kişi başına düşen metrekareye göre ve en ölçümü olarak,
standartlara çok yakın olduğuna rağmen engelsiz mekan düzenlemesine göre en iyi
duruma sahiptir ve en fazla puanı kazanmıştır.
Şekil 5.4. Seçilen üç toplu konut yerleşim alanının Ulaşıma ilişkin ölçütlerin
Ekolojik ayakizi ölçütüne göre her üç toplu konut yerieşim alanının karşılaştırdığında
İvedik’deki TOKİ 2010 konutları toplu konutunun Ortalama puanı en az olduğuna
göre en iyi durumdadaır. Eryaman’daki Spor Sitesi Toplu Konutu ikinci olarak orta
durumda ve batı kent’deki Tez Büro İş-17 Sitesi toplu konutu da en fazla Ortalama
puanı aldığına güre en kötü durumdadır.
134
Şekil 5.5. Seçilen üç toplu konutun yerleşim alanının Ekolojik ayakizi ölçütlerinin
Şekil 5.6. Seçilen üç toplu konutun yerleşim alanının 5 ana ölçütleriyle karşlaştırılması
İncelenen toplu konut örneklem alan yerleşimlerinin üzerinden bir değerlendirme

yapıldığında; Bu tezin araştırma aşamasından önceki zamana göre yeni yapılan toplu
konutların eski yapılan çalışmalardan ekolojik ölçütlüğe uygunluğu açısından daha
iyi olması beklenmektedir. Bu toplu konut yerleşimleri kentsel tasarıma uygun olan
135
ölçütlere göre değerlendirildiğinde bir uyumun olmadığını görülmektedir. Bu yüzden

bu hipotez oluşturulmuştur. Fakat bu araştırmalar sonucunda araştırma sonuçlarından
da anlaşıldığı gibi bir önceki zamanda yapılan toplu konutların şuanda yapılan toplu
konutlara göre ekolojik açıdan daha uygun olduğu görülmüştür.
TOKİ’den önceki evre: Batı Kent’deki Tez Büro İş-17 sitesinde açık alanlara ilişkin
ölçütlerin puanlamasında toplam 4 puan ve yapı gruplarına ilişkin ölçütlere göre
toplam 6 puan, çevre yönetimine ilişkin ölçütlerden toplam 3 puan, ulaşıma ilişkin
ölçütlerden toplam 5 puan ve toplam 18 puan kazanmasından dolayı en az puanı
kazanmıştır.
Ekolojik ayak izi ölçütüne göre en yüksek Ortalama puanı alarak (1,278) üçüncü
durumda olduğu görülmektedir.
TOKİ’nin ilk evresi: Eryaman’da Spor Sitesi toplu konutu, açık alanlara ilişkin
puanlamada toplam 9 puan aldığına göre en iyi durumda ve yapı gruplarına ilişkin
ölçütlere göre toplam 11 puan, çevre yönetimine ilişkin ölçütlerden toplam 3puan,
ulaşıma ilişkin ölçütlerden toplam 10 puan ve toplam 33 puan kazanmasından dolayı
Eryaman spor sitesi toplu konutu ekolojik kentsel tasarım açısından en fazla puanı
kazanmıştır, ve en iyi duruma sahiptir.
Ekolojik ayak izi kriterlerinde de (1,03) Ortalama puanı alarak ikinci durumda
olduğu görülmektedir.
TOKİ’nin ikinci evresi: İvedik TOKİ 2010 konutları sitesi de açık alanlara ilişkin
ölçütlerden puanlamada toplam 3 puan aldığına göre en iyi durumda ve yapı
gruplarına ilişkin ölçütlere göre toplam 7 puan, çevre yönetimine ilişkin ölçütlerden
toplam 3puan, ulaşıma ilişkin ölçütlerden toplam 9 puan ve toplam 22 puan
kazanmasından dolayı ikinci puanı kazanmıştır.
Ekolojik ayak izi kriterlerinde de en düşük Ortalama puanı alarak (1,015) en iyi
durumda olduğu görülmektedir.
136
Çizelge 5.2. Seçilen üç toplu konut yerleşmesinin Delfi tekniğine göre punlarının
karşılaştırılması.
Yerleşim Açık Yapı Çevre Ulaşım TOPLAM

örneklem alanı Alanlar Grupları Yönetimi
Tez Büro İş-17 4 Puan 6 Puan 3 Puan 5 Puan 18
Sitesi
(Batı Kent)
Spor Sitesi 9 Puan 11 Puan 3puan 10 Puan 33
(Eryaman)
2010 Konutları 3 Puan 7 Puan 3puan 9 Puan 22
(İvedik)
Sonuç olarak üç toplu konut alanının 4 ana ölçüt puanları birlikte

karşılaştırıldığında :
İncelenen toplu konut örneklem alan yerleşimlerinin değerlendirmesinde ikinci

evreden seçilen, Eryaman’da Spor Sitesi toplu konutu en iyi puanı alarak,
“Türkiye’de toplu konut alanlarının tasarımında ekoloji kentsel tasarım ilke ve
ölçütleri “yapı ve yapı gruplarına ilişkin, açık alanlara ilişkin, ulaşıma ilişkin, çevre
yönetimine ilişkin ölçütlere” uyulmaktadır” hipotezinin doğru olmadığı
görülmektedir.
İncelenen toplu konut örneklem alan yerleşimlerinin değerlendirmesinde yapı

gruplarına ilişkin kriterlerden ikinci evreden seçilen, Eryaman’da Spor Sitesi toplu
konutu en iyi puanı alarak “Yapı ve yapı gruplarına ilişkin ekolojik kentsel tasarım
ilkelerine son evre toplu konut yerleşimi tasarımında önceki evrelerdekilere göre
daha fazla uyulmaktadır” alt hipotezinin doğru olmdığı görülmektedir.
İncelenen toplu konut örneklem alan yerleşimlerinin değerlendirmesinde açık

alanlara ilişkin puanlamada ikinci evreden seçilen, Eryaman Spor Sitesi toplu
konutu en iyi puanı alarak “Açık alanlara ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine
137
son evre toplu konut yerleşimi tasarımında önceki evrelerdekilere göre daha fazla
uyulmaktadır” alt hipotezinin doğru olmadığı görülmektedir.
İncelenen toplu konut örneklem alan yerleşimlerinin değerlendirmesinde ikinci

evreden seçilen, Eryaman Spor Sitesi toplu konutu ulaşıma ilişkin kriterlerden en iyi
puanı alarak “Ulaşıma ilişkin ekolojik kentsel tasarım ilkelerine son evre toplu konut
yerleşimi tasarımında önceki evrelerdekilere göre daha fazla uyulmaktadır” alt
hipotezinin doğru olmadığı görülmektedir.
İncelenen toplu konut örneklem alan yerleşimlerinin değerlendirmesinde her üç

toplu konut yerleşimi aynı puanı kazanarak “Çevre yönetimine ilişkin ekolojik kentsel
tasarım ilkelerine son evre toplu konut yerleşimi tasarımında önceki evrelerdekilere
göre daha fazla uyulmaktadır” alt hipotezinin doğru olmadığı görülmektedir.
Bu tezde Delfi tekniği ile elde edilen ekolojik kentsel tasarım ilke ve ölçütlerinin
değer ve ağırlıklandırmalarının ışığında yapılan analizlerin sonucuna göre Eryaman
Spor sitesi proje analizinde ekolojik olarak en iyi durumdadır. Ekolojik ayak izi
analizinin sonuca göre ise; İvedikde bulunan 2010 konutları en iyi durumdadır.
Delfi anketi uygulanarak uzmanlar tarafından subjektif bir yaklaşımla değil, objektif
olarak tez konusuna uygun olan ölçütlerin ağırlıkları ve değerlendirmeye alınması
gereken ölçütler belirlenmiş, belirlenen ölçütlerin önem sıralarının, ağırlıklarının ve
alacağı puanların ortaya konulması sağlanmış ve bir sonraki analiz aşamasında elde
edilen bu bilgilerden faydalanılmıştır. Defli tekniği uygulanarak belirlenen ölçütler
ve ağırlıkları aracılığı ile, seçilen toplu konut yerleşimlerine ait projelerin fiziksel ve
mekansal olarak değerlendirmesi yapılarak, ekolojik açıdan projeler uzun zamanda
etkisini göstermektedir. Ekolojik ayak izi testi ise bu toplu konutlarda yaşayan
kullanıcıların kısa vadeli etkilerini ve alışkanlıklarını tespit etmek için yapılmıştır.
Bu iki tekniğin uygulanmasının sonucunda, iki teknik birbirinin devamı
olmamaktadır veya birbiri ile sayısal bir ilişki göstermemekte ancak bir teknik
kullanılarak söz konusu yeleşimler hem tasarım hem de kullanıcılarn , tutum ve
davrananışları yönü ile test edilmiş olmaktadır. Ekolojik ayak izi testi ile de seçilen
138
bu toplu konutlarda yaşayan kullanıcıların nitelikleri, günlük tüketim, davranış ve

alışkanlıklarına bağlı olarak ortaya çıkan kısa vadeli etkilerini tespit edilmiştir.
Elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde ise ekolojik planlama ve kentsel tasarım

ilkeleri uygulanarak tasarlanacak bir toplu konut yerleşiminin kullanıcılarının
alışkanlıklarının da önemli olduğu, kullanıcılar dışlanarak yapılacak tasarımın
hedeflenen noktaya ulaşmada yeterli olamayabileceği düşünülmektedir. Bu noktada
ekolojik planlama ve tasarım sürecinin sosyal boyutunun göz ardı edilemeyeceği
tekrar gündeme gelmektedir.
Ayrıca bu tez çalışması bir ön çalışma olarak değerlendirilerek hipotez ve alt

hipotezlerin daha farklı uygulamalar ve başka kentlerdeki örnekler üzerinden de
sınanması gerektiği düşünülmektedir.
Öneriler:
Bu sonuç’a göre yapılan öneriler aşağıda maddeler olarak belirtilmiştir.
1- Bu tarz çalışmaların doğru sonuçlar verebilmesi için fazla örneklem alan

toplu konutların seçimi ve araştırması yapılmalıdır.
2- Bu tarz çalışmaların istatistik olarak artı güvenli olabilmesi için Delfi
tekniğiyle yapılan anketlerin bundan fazla uzman kişilerle yapılması yapılan
araştırmayı istatistik bilgilere göre güven olarak daha yükseklere taşıyacaktır.
3- Bu tezde yapılan çalışmalarda delfi tekniğinde istatistik olarak güvenli olması
için ekolojik açıdan fazla ölçütleri belirleyip ve fazla ölçütlerin değerlendirilmesinin
yapılması daha güvenli olacaktır.
4- TOKİ’nin şu anda uygulamış olduğu toplu konutlar ve özel sektörde yapılan
diğer toplu konutlar ekolojik ölçütleri baz alınarak yapıldığında kentsel tasarım
kriterleri açısından stantdartlara uygun olduğu görülebilir.
5- Ekolojik ayak izi anketlerinin sonucunun daha güvenli olması için fazla
kullanıcılara uygulanması, orada yaşayan insaların ekolojik açıdan alışkanlıklarının
daha iyi ifade eden sonuçlar göstermesi açısından sağlıklıdır.
139
KAYNAKLAR
Akansel, M., “Mimari yarışmalar”, Bülten DergisiTMMOB Mimarlar Odası

Ankara Şubesi.
Tozar,T., (2006),Doğal Kaynakların Sürdürülebilirliği İçin Geliştirilen Ekolojik

Planlama Yöntemleri, YükseklisansTezi, İstanbul, 14-12 (2003).
Akıncıtürk, N. Ekomimari Ölçekte Yapı Elemanları Ve Malzeme Olgusunun

Sürdürülebilir Kentleşmeye Yansıması. 15 Mart 2006, Http://72.14.203.104/
Search?Q=Cache: Ynvlopnaueıj:Fbe. Balikesir.Edu.Tr/Dergi/1991/ BAUFBE
199918.Pdf+ Ekolojik+Konut&Hl=Tr&Gl=Tr&Ct=Clnk&Cd=2. (1999).
Arapkirlipğlu,K, Ekoloji Ve Planlama,Planlama Dergisi 2003/1.(2003)
Alkan.Y, Erdemli Kenti Mücavir Alan İçinde Ekolojik Kapsamlı Alan Kullanımı
Üzarine Bir Araştırma,Yükseklisans Tezi,Adana.(2006)
Anonim, Eko-ev tasarım yarışması 1. ödül, Yapı Dergisi, 267, ss. 83,84. (2004).
Anonim, Atlas apartmanları, Tasarım Dergisi, 157, 94–96. . (2005)
Ayaz, E. Yapılarda sürdürülebilirliğin kriterlerinin uygulanabilirliği, Mimar.ist

Mimarlık Kültürü Dergisi, 2 (6): 72-74 (2002).
Bulut.Z.Ve Ark.,’’Kentsel Ekosistemlerde Sürdürülebilirlik Ve Açık-Yeşil Alanlar ‘’

III. Ulusal Ormancılık Kongresi, cilt: ıv sayfa: 1484-1493, Aydın. (2010),
Bıçkı, D. (b.t.). Capra ve ekolojik sistem düşüncesi. 09 Mart 2006, http://www.isguc.

org/arc_view.php?ex=41 Bilgin, İ.. Modern bir yerleş(tir)me biçimi olarak toplu
konut, Domus m Dergisi, (Haziran-Temmuz), ss.51–58. (2001).
Çubuk, M. 5. Kentsel tasarım ve uygulamalar sempozyumu kentsel tasarıma ekolojik

yaklaşım sempozyumu ve panel sonuçları, 5. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar
Sempozyumu, Kentsel Tasarım ve Ekoloji: “Tasarıma Ekolojik Yaklaşım”, 509-511,
M.S.Ü., Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul. . (1994)
Çubuk, M. Kentsel Gelişmenin Yönlenmesinde Kentsel Tasarım ve Yeni Denge

Araçları: Büyük Kentsel Projeler, 4. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu,
MSÜ. Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul. . (1993)

Çakmaklı, A. B. Neden sürdürülebilirlikineden sürdürülebilir bina malzemeleri,
Bülten Dergisi, 12, 20-22, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi.
Çubuk, M. (1991). Bir sempozyumun ardından kentsel tasarım, Tasarım Dergisi, 16,
100–102. (2003).
140
Dündar, Ö. Kentsel dönüşüm üzerine, Bülten Dergisi, 36, TMMOB Mimarlar Odası
Ankara Şubesi Yayını. (2005).
Erengezgin, Ç. Enerji ve ekoloji, Bülten Dergisi, 12, 42–44, TMMOB Mimarlar

Odası Ankara Şubesi Yayını. (2003).
Efe.M,Kentsel Tarım Ve Şehir Planlamaya Entegrasyonu,Dokuz Eylül

Üniversitesi,Yükseklisans Tezi,İzmir.,(2003)
Emür,S.H.,Onsekiz.,D, ’’Kentsel Yaşam Kalitesi Bileşenleri Arasında Açık Ve

Yeşil Alanların Önemi’’Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı : 22 Yıl : 2007/1
(367-396S.)Kayseri. .(2007)
Ekinci, O. “Kentsel dönüşüm ve gelişim kanunu tasarısı hakkında değerlendirme”. 26

Haziran, 2005, http://www.mimarlarodasi.org.tr. (14 Mart 2005).
Ekolojik Kentleġme Ve Toplu Konutlarda Ekolojik Planlama Yaklaġımının

Başakşehir 4.Etap Örneği’nde İncelenmesi Yüksek Lisans Tezi Semih Adil,( 2010)
R,Levinson, Effects of Composition and Exposure On the Solar Reflectance Of

Portland Cement Concrete Ronnen Levinson and Hashem Akbari Heat Island Group
Environmental Energy Technologies Division Lawrence Berkeley National
Laboratory University of California Berkeley, California no: 94720
December, (2001)
J,Arbury, From Urban Sprawl To Compact City – An Analysis Of Urban Growth

Management İn Auckland , (2009)
Gönel.Yıldız Teknik Üniversitesi Beşiktaş-Yıldız Kampüsünde 2004 Yılında

Elektrik, Doğalgaz, Su, Ulaşım Ve Kağıt Tüketimi Verileri Kullanılarak Ekolojik
Ayak İzi Çalışması Yapılmış, Çalışma Sonucunda Kampüsün 13.6 Katı Bir Yeşil
Alana Daha Gereksinimi Olduğu Ortaya Çıkmıştır, (2006)
L,Berköz Konut Ve Çevresel Kalite Memnuniyetini Yükselten Faktörler Ömer Lütfi

Kellekci, İtü Mimarlık Fakültesi, Şehir Ve Bölge Planlama Bölümü, 34437, Taşkışla,
Taksim, İstanbul Türkyılmaz,B.,Doğal Sitler-İzmirVeÇevresininİrdelenmesi,Tmmob
İzmir Kent Sempozyumu, (2006)
Kaplan,H(ed) ve Yüksel,Ü ve Goltekin,B ve Güngör,C ve Karasu,N ve Çavuş,M

Yerel Yönetimleri İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı, Gazi
Üniversitesiile Türk standartlar Enstitüsü Başkanlığı’nınkatkılarıyla. (2009).
Kaplan,H Yeni Bir Kentsel Tasarım Paradiğması Olarak Ekolojik Kentsel Tasarım.
Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumunda sunulan bildiri, 23-24
Mayıs, MSÜ.İstanbul, (1996)
141
Karaca,MToplu Konutlarda Enerji Etkinlığı Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ)

Toplu Konut Projeleri Üzerinde Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi
Fen Bilimler Enstitüsü. (2008).
Kaan Benli, Ekolojik Ayakizi Ve Endüstriyalizm, Www.Ekolojistler.Org/Ekolojik-

Ayakizi-Ve-Endustriyalizm-Kaan-Benli.Html, United Kingdom Counting
Consumption: CO2 Emissions, Material Flows And Ecological Footprint Of The UK

By Region And Devolved Country, ,(2006)
WWFUKWww.Wwf.Org.Uk/Filelibrary/Pdf/Countingconsumption.Pdf
Küçükali,U.F,Havza Tanımı Ve Doğal Kaynak Yönetimi,Yükseklisans

Tezi,İstanbul.(2005)
S,Halil Emür, Kentsel Yaşam Kalitesi Bileşenleri Arasında Açık Ve Yeşil Alanların
Önemi – Kayseri/Kocasinan İlçesi Park Alanları Analizi. Erciyes Üniversitesi,
Mimarlık Fakültesi, Şehir Ve Bölge Planlama Bölümü, Kayseri, (Öğr. Gör. Dilşen
Onsekiz) Erciyes Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir Ve Bölge Planlama
Bölümü, Kayseri,(2007)
Girginer, S., “Kentsel Tasarım İle Ekolojik Sürdürülebilirliğin İlişkilendirilmesi Ve

Toplu Konut Gelişme Bölgelerinde Örneklenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü , (2006)
Soysal,S., “Konut Binalarında Tasarım Parametreleri İle Enerji Tüketimi İlişkisi”,

Yüksek Lisans Tezi Mimarlık Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü , ( 2008)
Kaplan, H, Yeni Bir Kentsel Tasarım Paradigması Olarak Ekolojik Kentsel Tasarım:
Açımlanması, Temel İlkerelinin Belirlenmesi ve İnsanmerkezliliğin Yorumu,
Şehircilik Çalışmaları, Gazi Üniversitesi, Şehir Ve Bölge Planlama Bölümü 20yıl
Anısı, .(2005).
Mart, Toplu Konut Alanlarında Kentsel Çevresel Standartları Oluşturmak İçin

Gerekli İnsan-Çevre İlişkileri Verilerinin Derlenme Yönteminin Geliştirilmesi
Araştirma Çalişmasi Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Araştırma Tasarım
Planlama Uygulama Merkezi Beşinci Aşama Raporu (Düzeltilmiş Kopya) Kentsel
Tasarım Standartları ,(2008).
T, Barker, Nextgen: A Multimodal Approach To Australian Affordable Housing İn

The Context Of A Global Housing Affordability Crisis () University Of Technology
Sydney Broadway NSW, Australia, (2007)
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Beşinci Aşama Raporu Kentsel Tasarım Standartları
Koordinatör ve Baş Yazar: Aygen Aytaç. Baş Danışman: Sir Richard Jolly. Yazarlar:
Berivan Eliş, Dr. Kezban Çelik, Dr. Hakan Ercan, Dr. Ali Çarkoğlu. Kamuoyu
Araştırması/İstatistik Danışmanları: Mehmet Ali Çalışkan, Ulaş Tol, Emrah Göker.
Çevirmen/Redaktör : Canan Silay,(2008)
142
Özügül. M.D, Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi-

Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği,Megaron Dergisi Cilt 1 Sayı 4, İstanbul.(2006)
Planlama’ya Ve Tasarım’a Ekolojik Yaklaşım. Habitat П Dünya Konferansı’na

Mimar Sınan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir Ve Bölge Planlama Bölümü,
(1996)
Prof.Dr.Erdem.Ü.Ve Ark. ‘’ Ekolojik Açıdan Belediyeler, Çevre Ve Kentlilik

Bilinci‘’TMMOB İzmir Kent Sempozyumu,İzmir. (2006)
Sürdürülebilir Kent İçin Ekolojik-Teknolojik (Eko-Tek) Tasarım: Ankara- Güdül

Örnegi Özge Yalçıner Ercoskun Doktora Tezi Sehir Ve Bölge Planlama Gazi
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (2007)
Toki araştırma dizisi5, Toplu konut alanlarında kentsel çevresel srandartlar için bir
değerler sistemi önerisi. (2010)
Toplu Konut Planlama Ve Tasarım Kriterleri İle Kullanıcı İlişkileri; İstanbul Örneği
Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Elif Tavukoğlu (2008)
T,Yılmaz, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Dıskapı,

06110, Ankara, (2008)
Yerli.Ö., ‘’Kentsel Koridorların Estetik Ve İslevsel Yönden İrdelenmesi’’Ankara

Üniversitezi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Yüksek lisans Tezi,Ankara. (2002)
S,Süataç, Yirminci Yüzyıl Toplu Konut Örneklerinin İncelenmesi Yıldız Teknik

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fbe Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım
Programında Yüksek Lisans Tezi, (2006)
Ecological Footprint Report, Http://Www.Steppingforward.Org.Uk/Ef/
İndex.Htm Wwf Living Planet Report, Http://Assets.Panda.Org/Downloads/
Living_Planet_Report.Pdf EUROPE 2007 Gross Domestic Product And Ecological

Footprint, Www.Wwf.De/Downloads/Publikationsdatenbank/Ddd/26149/
Sürdürülebilir Kentsel Tasarım

(http://baumimarlik.blogcu.com/surdurulebilir-kentsel-tasarim/6977058)
http://ekolojikayakizim.org/home/calculator_complete
The Art Of Creating Great Places Http://Www.Urbandesign.Org/
http://myfootprint.org/en/visitor_information/
http://myfootprint.org/en/visitor_information/
143
EKLER
144
EK-1. Türkiye’de toplu konut olgusu

Cumhuriyetin ilanından sonra hızlı gelişme ile birlikte ortaya çıkan barınma sorunu
ise özellikle kentleşmenin çok hızlı olduğu Ankara’da kendini göstermiştir.
Ankara’nın başkent oluşundan sonra sayıları hızla artan memur ailelerinin bir yandan
konut azlığı, diğer yandan da yükselen kiralar nedeniyle artan sorunlarına çözüm
arama çabaları, dikkatlerin memur konutları konusunda yoğunlaşmasına neden
olmuştur. Bu dönemde, konut kooperatifçiliğinin denendiği, kooperatiflerin ilk
örnekleri olan “Bahçelievler” ve “Güvenevler” yerleşmelerinin gerçekleştirildiği
görülür (Eyüce, 1991).
Aynı yıllarda bir başka toplu konut üretim modeli, sanayi tesisiyle birlikte
fabrikalarda çalışan nitelikli personel için tasarlanan lojman konutlardır. Devlet
eliyle üretilen bu konutların başında; Ereğli, Karabük, Hereke, İzmit Fabrikaları için
üretilen konutlar gelmektedir. Yine Seyfi Arkan tarafından tasarlanan Zonguldak
Maden ve Kömür İşletmeleri Amele Evleri Mahallesi ile Kozlu Kömür İşletmeleri
Amele Mahallesi, sosyal bir devlet yönetiminin konut politikalarını belirleyen
etkinliklerdir. 1933’de Devlet Demiryolu için üretilen konutlar ya da 1946’da Paul
Bonatz tarafından tasarlanan ve yine memur lojmanları olarak kullanılan Ankara
Saraçoğlu Mahallesi’ndeki konutlar dönemin sosyal barışa, emeğe ve devlet
hizmetine verdiği önemin bir göstergesidir. Bu uygulamalarda Avrupa'daki benzer
tasarım ilkelerinden yararlanıldığı, Bauhaus ya da De Stijl gibi mimarlık
hareketlerinden etkilenildiği söylenebilir (Tapan, 1996).
- Türkiye’de Toplu Konut Olgusunun Gelişim Süreci
Büyük bir kentleşme süreci yaşayan Türkiye’de konut talep ve sorunu yine ülkenin
sosyal, ekonomik ve kültürel alt sistemleri koşutunda gerçekleşmiştir. Özellikle talep
örgütlenmesi ve finansman sorunlarında farklı modellerin tercih edildiği Türkiye’de
ilk toplu konut uygulamaları 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmıştır. İstanbul’da
izlenebilen örnekler genellikle Batı’nın yaşam biçimine uygun olarak tasarlanmıştır.
Bu uygulamalar esnafa, küçük tüccara ve bürokratlara yönelik üretilen konut
komplekslerini kapsamıştır. Sultan Abdülaziz (1861-1876) tarafından saray
hizmetlilerinin kullanımı için İstanbul’un geleneksel Osmanlı konut şemasından
145
EK-1. (Devam) Türkiye’de toplu konut olgusu
farklı tasarlanan Beşiktaş Akaretleri (1870) ilk toplu konut uygulamasıdır. Ayrıca
1918 yangınından zarar görenler için 1921’de Laleli’de inşa edilen Herikzedegan
Apartmanları da (Tayyare Apartmanları) erken bir toplu konut denemesi
niteliğindedir.
Emlak Kredi Bankası’nın ferdi kredi modeline dayanarak bizzat örgütlediği Levent
ve Koşuyolu uygulamaları, Türkiye’deki en önemli toplu konut uygulamalarıdır.
Daha sonra inşa edilen Ataköy Mahallesi de kamu eliyle üretilen konut
programlarının en kapsamlısıdır (Tapan, 1996).
Cumhuriyet döneminde konut açığına çözüm bulma çabaları, II. Dünya Savaşı
sırasında tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de duraklama göstermiştir. II. Dünya
savaşı sonrası ilk toplu yerleşme örneği 1948 yılında özellikle Ankara’da görülen
gecekondulaşma ve konut sorununa çözüm getirmek üzere çıkarılan 5218 sayılı yasa
ile 5228 sayılı Bina Yapımına Teşvik Kanunu’na dayandırılarak kurulan Yeni
Mahalle’dir. Yasaya uygun olarak belediyenin hazırladığı ve 1946 yılında kurulan
Emlak Kredi Bankasının da kredi sağladığı yerleşme belli bir plan çerçevesi içinde
kısa sürede tamamlanmaya çalışılması açısından başarılı görülmektedir.
Nihayet Türkiye’de 60’lı yılların sonuna doğru konut sorununun çözümünde tek
seçeneğin “toplu konut” olduğu konusunda görüşler belirir. Bu yıllara değin,
Sümerbank İşçi Evleri ve Yenimahalle dışında, yüksek gelirlilere yönelik olan
çözümler de yerini düşük gelirlilere yönelik çözümlere bırakır. Özellikle bu dönemde
özel toplu konut şirketlerinin de girişimlerinin başladığı görülür. Bunlardan ikisi
ORAN ve MESA konut kooperatifleri, kredi veren kuruluşlara dayanarak, sosyal
hizmetlerle birlikte büyük sayıda konutu içiren toplu konut üretimine girişmişlerdir.
Gerçekleşmemiş olan İzmit projesinde en önemli yenilik tasarım sürecine

kullanıcının katılımıdır. Kullanıcı ile yapılan söyleşilerle, kullanıcının yaşam tarzı ve
tercihlerine göre, farklılaşabilecek konut büyüklüklerini oluşturacak plan esnekliği
sağlamaya çalışılmıştır (Eyüce, 1991).
146
1970’li yıllarda özellikle büyük kentlerde olan konut sorunu giderek büyümüştür. Bu
yıllarda bazı belediyelerin konut üretimine katkıları görülmektedir. Ankara
Belediyesi Batıkent Projesi ve İzmit Belediyesi tarafından tasarlanan 30.000
konutluk proje bunların tipik örneklerini oluşturmaktadır.
1980’li yıllara gelindiğinde kentsel konut açığı en yüksek düzeyine ulaşmıştır.

Bununla birlikte, en ciddi adımların atıldığı yıllar da 1980’li yıllar olmuştur. 1981
yılında yürürlüğe giren Toplu Konut yasası ile bütçeden toplu konut uygulamalarına
%5’ten az olmak üzere kaynak ayrılması öngörülmüş; ancak bütçeden yeterli kaynak
ayrılamaması üzerine 1984 yılında ikinci bir Toplu Konut Yasası çıkmıştır. Bu
yasaya göre Toplu Konut Fonu oluşturulmuş ve pek çok konut projesine bu fondan
önemli ölçüde kaynak aktarılmıştır. (Mutluer, 2000).
Toplu konut üretiminde bugün varılan düzey hedef kitleye yeterli sayıda konut
sunumundan öteye gidememektedir. Ülkemizde toplu konut alanları çok sınırlı bir
arsa üzerinde mümkün olduğu kadar çok sayıda konut üretimi kaygısı taşıyan yüksek
yoğunluklu alanlardır.
Ülkemizde toplu konut girişimleri çeşitli amaçlarla ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyacın

kökeninde belirli sayıda konut ihtiyacını giderme amacı vardır. Bazı hayır
cemiyetlerinin yaptırdığı konutlar ve afetlerden sonra inşa ettirilen deprem
konutlarının yanı sıra konut kooperatiflerinin girişimleri ilk toplu konut girişimleri
olarak değerlendirilebilir. (Karagülle, S., 1978, s.4).
Türkiye nüfusunun 2. Dünya Savaşı’ndan sonra hızla artması, tarımda makineleşme,

düşük gelir gruplarının kentlere göç etmesi sonucunu doğurmuş, Türkiye’nin yaygın
ve gelişkin bir sanayileşme aşamasına gelmemiş olması, bu nüfusun kentlerde
düzenli işlerden çok ancak geçimini temin edecek işler bulmasına ya da işsiz olarak
varlığını sürdürmeye çalışmasına neden olmuştur. Kentlerde biriken bu düşük ödeme
güçlü kitlelerin barınma gereksiniminin kentsel konut piyasasında sağlanmasının
olanaksız olması kentsel konut olanaksızlığı ile gereksinim toplu olarak işgal edilmiş
147
kamu arazisi üzerinde akraba ve komşuların işbirliği ile ucuza alınmış eski malzeme
ve konut parçalarıyla yapılmış gecekondularla karşılanmasını ve bu tür konutların
kent çevrelerinde yaygınlaşmasını doğurmuştur. Böylece konut sorunu ön plana
çıkmıştır. 1950 yılından sonra ruhsatlı konut üretimi için yeni kurumlar
örgütlenmeye başlamış, öncelikle ortaya çıkan olgu, arsa spekülasyonunun büyük
boyutlara varması üzerine tek arsada tek konut yerine çok konut yapılması şeklinde
tanımlanabilir. 1955 yılında kat mülkiyetinin hukuk sistemine girmesiyle birlikte
konut piyasasında yapsatçı girişim biçim almaya başlamıştır. Yap-sat’çı kurumlaşma,
sermaye bakımından yetersiz kaldığından sadece belli alım gücü olan kimselerin
taleplerine yönelmiştir.
Büyük bir kentleşme süreci yaşayan Türkiye’de konut talep ve sorunu yine ülkenin
sosyal, ekonomik ve kültürel alt sistemleri koşutunda gerçekleşmiştir. Özellikle talep
örgütlenmesi ve finansman sorunlarında farklı modellerin tercih edildiği Türkiye’de
ilk toplu konut uygulamaları 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmıştır. İstanbul’da
izlenebilen örnekler genellikle Batı’nın yaşam biçimine uygun olarak tasarlanmıştır.
Bu uygulamalar esnafa, küçük tüccara ve bürokratlara yönelik üretilen konut
komplekslerini kapsamıştır. Sultan Abdülaziz (1861-1876) tarafından saray
hizmetlilerinin kullanımı için İstanbul’un geleneksel Osmanlı konut şemasından
farklı tasarlanan Beşiktaş Akaretleri (1870) ilk toplu konut uygulamasıdır. Ayrıca
1918 yangınından zarar görenler için 1921’de Laleli’de inşa edilen Herikzedegan
Apartmanları da (Tayyare Apartmanları) erken bir toplu konut denemesi
niteliğindedir.
Aynı yıllarda bir başka toplu konut üretim modeli, sanayi tesisiyle birlikte
fabrikalarda çalışan nitelikli personel için tasarlanan lojman konutlardır. Devlet
eliyle üretilen bu konutların başında; Ereğli, Karabük, Hereke, İzmit Fabrikaları için
üretilen konutlar gelmektedir. Yine Seyfi Arkan tarafından tasarlanan Zonguldak
Maden ve Kömür İşletmeleri Amele Evleri Mahallesi ile Kozlu Kömür İşletmeleri
Amele Mahallesi, sosyal bir devlet yönetiminin konut politikalarını belirleyen
148
etkinliklerdir. 1933’de Devlet Demiryolu için üretilen konutlar ya da 1946’da Paul

Bonatz tarafından tasarlanan ve yine memur lojmanları olarak kullanılan Ankara
Saraçoğlu Mahallesi’ndeki konutlar dönemin sosyal barışa, emeğe ve devlet
hizmetine verdiği önemin bir göstergesidir. Bu uygulamalarda Avrupa'daki benzer
tasarım ilkelerinden yararlanıldığı, Bauhaus ya da De Stijl gibi mimarlık
hareketlerinden etkilenildiği söylenebilir (Tapan, 1996).
Cumhuriyetin ilanından sonra hızlı gelişme ile birlikte ortaya çıkan barınma sorunu
ise özellikle kentleşmenin çok hızlı olduğu Ankara’da kendini göstermiştir.
Ankara’nın başkent oluşundan sonra sayıları hızla artan memur ailelerinin bir yandan
konut azlığı, diğer yandan da yükselen kiralar nedeniyle artan sorunlarına çözüm
arama çabaları, dikkatlerin memur konutları konusunda yoğunlaşmasına neden
olmuştur. Bu dönemde, konut kooperatifçiliğinin denendiği, kooperatiflerin ilk
örnekleri olan “Bahçelievler” ve “Güvenevler” yerleşmelerinin gerçekleştirildiği
görülür.
Cumhuriyet döneminde konut açığına çözüm bulma çabaları, II. Dünya Savaşı
sırasında tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de duraklama göstermiştir. II. Dünya
savaşı sonrası ilk toplu yerleşme örneği 1948 yılında özellikle Ankara’da görülen
gecekondulaşma ve konut sorununa çözüm getirmek üzere çıkarılan 5218 sayılı yasa
ile 5228 sayılı Bina Yapımına Teşvik Kanunu’na dayandırılarak kurulan Yeni
Mahalle’dir. Yasaya uygun olarak belediyenin hazırladığı ve 1946 yılında kurulan
Emlak Kredi Bankasının da kredi sağladığı yerleşme belli bir plan çerçevesi içinde
kısa sürede tamamlanmaya çalışılması açısından başarılı görülmektedir.
Nihayet ülkemizde 60’lı yılların sonuna doğru konut sorununun çözümünde tek
seçeneğin “toplu konut” olduğu konusunda görüşler belirir. Bu yıllara değin,
Sümerbank İşçi Evleri ve Yenimahalle dışında, yüksek gelirlilere yönelik olan
çözümler de yerini düşük gelirlilere yönelik çözümlere bırakır. Özellikle bu dönemde
özel toplu konut şirketlerinin de girişimlerinin başladığı görülür. Bunlardan ikisi
149
ORAN ve MESA konut kooperatifleri, kredi veren kuruluşlara dayanarak, sosyal

hizmetlerle birlikte büyük sayıda konutu içiren toplu konut üretimine girişmişlerdir.
Gerçekleşmemiş olan İzmit projesinde en önemli yenilik tasarım sürecine

kullanıcının katılımıdır. Kullanıcı ile yapılan söyleşilerle, kullanıcının yaşam tarzı ve
tercihlerine göre, farklılaşabilecek konut büyüklüklerini oluşturacak plan esnekliği
sağlamaya çalışılmıştır (Eyüce, 1991).
1970’li yıllarda özellikle büyük kentlerde olan konut sorunu giderek büyümüştür. Bu
yıllarda bazı belediyelerin konut üretimine katkıları görülmektedir. Ankara
Belediyesi Batıkent Projesi ve İzmit Belediyesi tarafından tasarlanan 30.000
konutluk proje bunların tipik örneklerini oluşturmaktadır.
1980’li yıllara gelindiğinde kentsel konut açığı en yüksek düzeyine ulaşmıştır.

Bununla birlikte, en ciddi adımların atıldığı yıllar da 1980’li yıllar olmuştur. 1981
yılında yürürlüğe giren Toplu Konut yasası ile bütçeden toplu konut uygulamalarına
%5’ten az olmak üzere kaynak ayrılması öngörülmüş; ancak bütçeden yeterli kaynak
ayrılamaması üzerine 1984 yılında ikinci bir Toplu Konut Yasası çıkmıştır. Bu
yasaya göre Toplu Konut Fonu oluşturulmuş ve pek çok konut projesine bu fondan
önemli ölçüde kaynak aktarılmıştır. (Mutluer, 2000).
Toplu konut üretiminde bugün varılan düzey hedef kitleye yeterli sayıda konut
sunumundan öteye gidememektedir. Ülkemizde toplu konut alanları çok sınırlı bir
arsa üzerinde mümkün olduğu kadar çok sayıda konut üretimi kaygısı taşıyan yüksek
yoğunluklu alanlardır.
- Türkiye’de Toplu Konut Yasal Çerçevesi

Özelleştirmeye ilişkin ilk yasal düzenleme, 29.2.1984 tarih ve 2983 sayılı Kanun ile
yapılmıştır. Kanun, özelleştirme uygulamalarına ilişkin geniş bir hareket alanı
belirlemiş ve özelleştirmenin kurumsal mekanizmasını oluşturmuştur. Bu çerçevede,
gelir ortaklığı senedi, hisse senedi ve işletme hakkı devrinden oluşan özelleştirme
yöntemleri tanımlanarak, Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı Kurulu, Toplu Konut ve
150
Kamu Ortaklığı İdaresi ve Kamu Ortaklığı Fonu kurulmuştur. Daha sonra 2985 sayılı
Kanun ile Toplu Konut Fonu kurularak, Fonun, Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı
Kurulu ve Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi ile ilişkileri tanımlanmıştır.
Özelletirmeye ilikin ikinci yasal düzenleme 8/6/1984 tarih ve 233 sayılı KHK'nin
38'inci maddesi ile yapılmıştır. Bu madde ile daha önce Toplu Konut ve Kamu
Ortaklığı Kurulu'na verilen özelleştirme ile ilgili karar alma yetkisi Ekonomik İşler
Yüksek Koordinasyon Kurulu'na verilmiş ve yürütme görevi Toplu Konut ve Kamu
Ortaklığı İdaresi'nde kalmıştır.
Daha sonra, 28.5.1986 tarih ve 3291 sayılı Kanun ile 233 sayılı KHK'nin 38'inci
maddesinin uygulanmayacağı hükmü getirilerek, özelleştirmenin karar alma ve
uygulama aşamalarına ilişkin yeni düzenlemeler yapılmıştır. 3291 sayılı Kanun ile
getirilen en önemli düzenleme özelleştirme kapsamının ve kapsama alınma sürecinin
tanımlanması ve Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulu'na verilen görev ve
yetkilerin yeniden Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı Kuruluna verilmesidir.
Özelleştirme konusunda yetkili kurullarla ilgili olarak 28.12.1987 tarih ve 304 sayılı
KHK ile yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bu KHK ile Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı
Kurulu ile Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulu kaldırılarak bu kurullara
verilen görev ve yetkiler Yüksek Planlama Kurulu'na devredilmiştir.
Ülkemizin yasadıgı hızlı nüfus artısı ve hızlı kentlesme sonucunda artan konut
gereksiniminin planlı ve her gelir grubuna uygun ödeme kosullarında
karsılanabilmesi için yeni finansal olanakların yaratılması amacıyla, 1981 yılında
2487 sayılı Toplu Konut Kanunu olusturulmus, 1984 yılında yürürlüge giren 2985
sayılı Toplu Konut Kanunu çerçevesinde bazı gelir kaynaklarının konut üretimine
ayrılmasıyla Toplu Konut Fonu uygulaması baslatılarak, kanunla bazı gelir
kaynaklarının konut ve konut yapımına tahsisi yoluyla, mevcut fon bütçeden
ayrılmıstır. Fonun konut üretiminde etkin bir biçimde kullanılabilmesi için aynı yıl
151
yürürlüge giren 2983 sayılı yasa ile Basbakanlıga baglı Toplu Konut ve Kamu
Ortaklıgı idaresi Baskanlıgı kurulmustur.( Selimoglu, 2006)
15 Aralık 2004 tarih ve 25671 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan “Arsa Ofisi
Kanunu ve Toplu Konut Kanunu'nda Degisiklik Yapılması ile Arsa Ofisi'nin
Kaldırılması Hakkında Kanun" ile Arsa Ofisi'nin yetkileri TOKİ'ye devredilmistir.
Bu sekilde, kamu hizmetlerinin etkin ve verimli bir sekilde yürütülmesi için yetki
karmasasının önlenmesi ile planlı konut üretiminde karar mekanizmasının tek elde
toplanmasının saglanması amaçlanmıstır. Bu sayede arsa temininin daha hızlı ve tek
elden temini sayesinde ihtiyaç sahiplerine daha düşük maliyetle konut saglanması
mümkün olabilecek, atıl durumdaki kamu arazileri degerlendirilecek, ülke genelinde
yatırımlar ve arsa üretimi hızlanacak, insaat sektörü canlanacak ve böylece istihdama
katkı saglanabilmesi hedeflenmistir.( Selimoglu, 2006)
- Türkiye'de Toplu Konut Üretim Süreci
1980 SONRASI TÜRKİYE’DE KONUT POLİTİKALARI

1980-2002 Arası Konut Politikaları
Türkiye de kentleşme süreci iki önemli dönüm noktasından geçmiştir. Bunlardan
ilki Cumhuriyetin ilanı, diğeri de II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanan
sanayileşmedir. Savaş sonrasında yaşanan göçler konut sıkıntısı, gecekondulaşma,
kaçak yapılaŞma ve plansız büyüyen kentler gibi sorunları beraberinde getirmiŞtir.
TÜİK verilerine göre; 1927 yılında Şehir nüfusu %24.22 iken, 1960”ta %31.92’ye
çıkmış ve 1980”lerde köy ve kent nüfusu eşitlenme sürecine girmiŞtir. 2000 yılı
sayımına göre ise Türkiye nüfusunun %64.90’ı kentlerde yaşamaktadır
(www.tuik.gov.tr, 2009). Bu dönemin kendi içindeki önemli bir kavşak, 1980 yılına
rastlamaktadır. Dünya Bankası verilerine göre; Türkiye, 1980-2000 yılları arasında,
dünyada kentleşme oranı en yüksek üçüncü ülkedir.
Toplu konut konusuna sosyal konut anlamında ilk kez 1961 Anayasası’nın 49.
maddesinde “devlet yoksul ve dar gelirli ailelerin sağlık şartlarına uygun konut
ihtiyaçlarını karşılayıcı tedbirleri alır” Şeklinde yer verilmiştir. 1982 Anayasası’nın
152
“Konut Hakkı” başlığını taşıyan 57. maddesinde ise; Devlet, şehirlerin özelliklerini
ve çevre şartlarını gözetleyen bir planlama çerçevesinde, konut ihtiyacını
karşılayacak tedbirleri alır, ayrıca toplu konut teşebbüslerini destekler” denilmiş
ancak, 1961 Anayasası”nın yoksul ve dar gelirlilere öncelik veren anlayışı terk
edilmiştir.1983 seçimleri sonrasında kurulan hükümet, konut politikası açısından
yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Bu dönemde büyük ve düzenli kent
parçalarını gerektiren toplu konut politikası benimsenmiş ayrıca konut
kooperatiflerine kredi desteği sağlanmıştır. Döneminin iki önemli uygulamasından
birisi, 1984 tarihli Toplu Konut Kanunu”nun çıkarılması ve kooperatifçiliğin
desteklenmesi, diğeri de Türkiye Emlak Bankası”nın yapısına ilişkin yapılan
düzenlemelerdir (Bayraktar, 2006: 167-168).
Toplu Konut Kanunu ve Kooperatifçiliğin Desteklenmesi
Ülkemizin yaşadığı hızlı nüfus artışı ve hızlı kentleşme nedeniyle oluşan konut ve
kentleşme sorunlarının çözülmesi, ekonominin canlandırılması amacıyla ve
Anayasasın 57. maddesi gereği 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu çıkarılmıştır. Aynı
zamanda Toplu Konut Fonu oluşturulmuş ve bu fonu idare etmek üzere, genel idari
bütçe dışında, tüzel kişiliğe sahip Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı
kurulmuştur (TOKİ, 2006b: 1). Kanunun amaçları şunlardır (Bayraktar, 2006: 169;
2007: 15):
¾ Öncelikle alt gelir grubu ve orta gelir grubundaki konut sahibi olmayan
vatandaşların ev sahibi olmalarını sağlanması.
¾ Gecekondu bölgelerinin tasfiye ve dönüşümüyle altyapı hizmetlerinin
sağlanacağı yeni iskan alanlarının yaratılması konularında alternatifler
geliştirilmesi.
¾ Konut inşaatları için ihtiyaç duyulan finansmanın temini.
153
¾ Konut üretimi ve kentleşmeye ayrılacak mevcut kamu kaynaklarının

dağınıklıktan kurtarılması ve bir bütünlük içinde etkili bir şekilde
kullanılması.
¾ Yeni kaynaklar sağlanması ve yerinde bir kullanımla konuta ayrılan bütün
kaynakların harekete geçirilmesidir.
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı”nın işlevi, Türkiye”de konut üretim sektöründe
faaliyet gösteren konut üreticilerine ve kooperatiflere örnek teşkil etmek, model
oluşturmak ve bunları kredi yoluyla desteklemektir. İdare, yürüttüğü faaliyetlerle
ülkemizde konut teknolojisinin ve konut finansmanının gelişmesinde etkili olmuş,
önemli konut üretim modellerinden biri haline gelmiştir. Toplu Konut Fonu nun
1993 yılında Genel Bütçe kapsamına alınmasıyla, idarenin konut sektörüne yaptığı
katkı azalmıştır. 2001 yılında 4698 sayılı Kanun ile Konut Müsteşarlığı kurulmuş,
arsa ve konut üretimi ve kredilendirilmesi konularında deneyim sahibi olan Arsa
Ofisi Genel Müdürlüğü ve TOKİ, Müsteşarlığa bağlanmıştır. 2002 yılında ise 4684
sayılı kanunla Toplu Konut Fonu Tamamen yürürlükten kaldırılarak, TOKİ,
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı”nın bağlı kuruluşu haline getirilmiştir.
Kuruluşundan itibaren ülkenin yerleşim ve konut politikalarının belirlenmesi ve
uygulanmasında en önemli kurum olan TOKİ, ülkemizdeki konut teknolojisinin ve
konut finansmanının gelişmesinde etkili olmuştur. 1983-2002 yılları arasında
940.000 konuta kredi desteği sağlayan TOKİ 43.145 konutu da bizzat üretmiştir. Bu
olumlu gelişmelere karşın, Toplu Konut Fonu’nun 1993 yılında Genel Bütçe
kapsamına alınması ve 2002 yılında da tamamen kaldırılmasıyla idare, konut
üretiminden uzaklaşmıştır. Ülkemizdeki hızlı kentleşme ve ruhsatsız yapılaşma
eğilimi ise durmamış, dar ve orta gelirli vatandaşların nitelikli konut ihtiyacı
artmıştır.
Türkiye’de konut kooperatifçiliği 1934 yılında kurulan ilk konut kooperatifiyle
başlamış, 1969 yılında yürürlüğe giren Kooperatifler Yasası ile yaygınlaşmıştır.
Özellikle, 1984 yılındaki Toplu Konut Kanunu sonrasında Toplu Konut Fonunun
işletilmesi ve Toplu Konut İdaresinin kurulması, konut kooperatifçiliğinin
kurumsallaşmasında önemli bir dönüm noktası olmuştur. 1984 öncesi yılda ortalama
154
140 kooperatif kurulurken, Toplu konut Fonundan sağlanan krediler sonucu 1984
sonrası dönemde yılda ortalama 2700 kooperatif kurulmuştur. Toplu Konut
Fonundan kredilendirilen konutların %84”ü kooperatifler ve konut yapımcıları eliyle
üretilmiştir. TOKİi, ayrıca yerel yönetimlere de toplu konut üretimi için kredi
vermiş; iki kooperatif merkez birliğine ve bir sosyal yardımlaşma vakfına da alt
yapılı ucuz arsa tahsisi yapmıştır. TOKİ tarafından kooperatiflere, belediyelere,
şahıslara ve şehit ailelerine yönelik olarak 950 bin konuta kredi sağlanmıştır.
İlerleyen yıllarda ise kooperatif inşaatlarının tamamlanması 84-96 aya kadar çıkmış,
taksitler ödenemez duruma gelmiş ve kooperatifçiliğe duyulan güven azalmıştır.
TOKİ ülkemizdeki kooperatif uygulamalarının sorunlarını dikkate alarak; yarım
kalan inşaatların tamamlanması amacıyla 2003”ten itibaren tamamlama kredileri
vermektedir (Bayraktar, 2006: 173-174).
Türkiye Emlak Kredi Bankası 1984 yılında Kamu İktisadi Devlet Teşekkülüne
dönüştürülmüştür. 1988 yılında da, Bakanlar Kurulu Kararnamesi”yle Anadolu
Bankası ile birleştirilmiş ve adı Emlak Bankası olmuştur. Bu uygulamayla uluslar
arası rekabete açık bir yapılanma içine giren Banka, ucuz sosyal konut üretiminden
uzaklaşarak ticari konut yapımına yönelmiştir. Emlak Bankası”nın farklı aktörleri bir
araya getirerek 1988 sonrası yürüttüğü konut projeleri arasında, en dikkat çekeni
Bahçeşehir Projesi olmuştur. Bu dönemde uygulamaya konulan diğer projeler ise,
Ankara Konukent ve Ankara Bilkent projeleridir. Emlak Bankası 2001 yılında ağır
bir görev zararıyla karşılaşınca 2001/2002 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla, Ziraat-
Emlak ve Halk bankaları ortak bir yönetim kuruluna bağlanmıştır. Aynı zamanda
Emlak Bankası”nın bankacılık faaliyetleri dışında faaliyet gösteren üç şirketinin
hisseleri de TOKİ”ye devredilmiştir.
2003 Sonrası Konut Politikaları
Türkiye”de son yıllarda, hükümet programlarında ve eylem planlarında konut,
kentleşme ve kentsel dönüşüm konularına yer verildiği ve kentsel yaşam kalitesinin
artırılması açısından kentsel dönüşümün gerekliliğinin vurgulandığı görülmektedir.
Bu konudaki eylem alanlarını içeren kuşular aşağıdaki Çizelge 2: 4. 58ve 60. ‘te
Hükümetler Eylem Planları adlı tabloda aşağıda görülmektedir.
155
Çizelge 2: 4. 58 hükümet ve 60. Hükümetler Eylem Planları

58. Hükümet Acil Eylem Planı (2003) 60. Hükümet Eylem Planı (2008)
Kentleşme ve Yerleşme Yaşam Kalitesinin Geliştirilmesi
Kentlerde gecekondulaşmanın önlenmesi
ve mevcut gecekonduların kaldırılarak
modern bir kent görünümünün
oluşturulması için gecekondu sahiplerinin Alt orta gelir gruplarına ve yoksullara
de desteğini alacak şekilde alternatifler yönelik sosyal donatılarıyla birlikte
sunan bir yapıda belediyelerin yetkileri sosyal konut kentsel yenileme ve
artırılacaktır. Bu çerçevede, öncelikle gecekondu dönüşüm projeleri, afet
arsa üretimi ve arzı artırılarak planlı konutları ve tarım köy uygulamalarına
şehirleşme sağlanacaktır. Mevcut ağırlık verilecektir. Sosyal donatı ve
gecekondu alanlarında arazi değerlerine çevre düzenlemeleri ile birlikte 140.000'i
göre ev verilmek suretiyle yenileme tamamlanmıŞ olan konut sayısının
çalışmaları yapılacaktır (md. 44). 500.000'e çıkarılması planlanmıştır (md.
Dar gelirli vatandaşlarımızın, kira öder 7).
gibi birkaç yıllık süre içinde ev sahibi
olmaları sağlanacaktır. Bu tedbir ile, kısa
vadede Türkiye nin en acil sorunu olan
işsizliğin azaltılmasına da katkı
sağlanacaktır (md. 45).
Kaynak: T.C. 58. Hükümet Acil Eylem Planı,

www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/2224/aep.pdf; T.C. 60. Hükümet Eylem
Planı, http://www.akparti.org.tr/60.Hukumet_ Eylem_Plani.pdf.(14.1.2012)
Bu eylem planlamanın ekolojik tasarim ile ilişkisi olanın da vurguladiği konut,

kentleşme, kentsel dönüşüm ve kentsel yaşam kalitesinin artırılması ölçütle toplu
konut yerleşimleri için önem gösterir. Bu tezde de gelişmesi ile toplu konut alanların
belirlenen toplu konut çerçivelerde bu amaclara göre’de incelenmektedir.
156
Çizelge 2.5: 59.hükümet ve 60. Hükümet Programları
59. Hükümet Programı (14.03.2003 - 60. Hükümet Programı (29.08.2007 -)

29.08.2007)
Bir ülkedeki yönetimin kalitesini ve Hükûmetimiz, 2003 yılında başlattığı
toplumun medeniyet dairesindeki planlı kentleŞme ve konut atağıyla ve
konumunu ne tür kentler ürettiği belirler. yerel yönetimlerle iş birliği içerisinde,
Bu nedenle, kentleşme ve konut meselesi cumhuriyet tarihimizde bugüne kadar
teknik muhtevasının çok ötesinde görülmemiş hızda ve kapsamda bir
anlamlara sahiptir. Sağlıksız ve çirkin çalışma başlatmıştır. Başbakanlık Toplu
şehirleşmenin önüne geçilerek, şehirlerin Konut İdaresi Başkanlığı vasıtasıyla
yaşanabilir mekânlar haline getirilmesi yürütülmekte olan bu projelerle, hem
hükümetimizin temel önceliklerinden kentsel dönüşüme öncülük edilmiş hem
biri olacaktır. Gecekondu bölgelerinde de tüm yurtta modern şehirlerin
yaşayanlara yönelik ucuz konutlar oluşumuna katkı sağlanmıştır.
üretilecektir. Uzun vadeli programlarla, Vatandaşlarımıza, on, on beş,
şehirlerin, yaşanabilir, sağlıklı, ulaşım ve yirmi yıl gibi vadelerle, kira öder gibi ev
altyapı sorunları çözülmüş, çevre sahibi olma imkânı sağladık. Bugüne
güzelliği taşıyan mekânlar olması için kadar, toplam 280 bin konutun yapımı
gerekli düzenlemeler yapılacaktır devam ediyor. Bunların yaklaşık 140
bini, sosyal donatıları ve çevre
düzenlemeleriyle tamamlanmış ve
sahiplerine teslim edilmiştir.
Önümüzdeki dönemde hedefimiz,
tamamlanmış olan 280 bin konut sayısını,
ilave 220 bin konutla 500 bine
çıkarmaktır
.Kaynak: T.C. 59. Hükümet Programı,

http://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/hp59.htm?hizlimenu=&Print.x=8&Print.y=6,(2
7.07.2009); T.C. 60. Hükümet Programı,
http://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/hp60.htm, (25.01.2012).
157
Hükümet, politika belgelerinde yer alan konut üretimi, düzenli kentleşme ve yaşam
kalitesinin artırılması hedeflerine ulaşmak amacıyla kurumsal ve yasal düzenlemeler
yaparak, toplu konut ve kentsel dönüşüm projelerinin önünü açmıştır. Bu kapsamda
2004 yılında TOKİ kuruluş kanununa uygun olarak tekrar Başbakanlık’a bağlanmış;
arsa ve konut üretimi süreci TOKİ çatısı altında toplanmış; bir yandan kentsel
yenileme/gecekondu dönüşümünün önünü açacak yasal düzenlemeler yapılırken,
diğer taraftan da ceza kanununda yapılan düzenlemelerle gecekondu ve kaçak
yapılaşmanın önüne geçilmesi hedeflenmiştir.
Avrupa birliği tarafından oluşturulduģu olan toplu konut politikaları:
Avrupa Birliği tarafından oluşturulmuş olan “Toplu Konut Politikaları” kapsamında
konut şu şekilde ifade edilmiştir: “Konut, bireye ait kişisel bir mekan olup, ikamet
edenin kentsel varlığının temel simgesi, toplumun temel yaşama birimidir. Konut
stoku, kentin yapılaşmış alanının büyük bölümünü kaplar. Konut; bir insanın
yaşamında sahip olmak için en büyük bedeli ödediği harcama kalemi olup; çalışma,
dinlenme ve ulaşımla birlikte kent yaşamının temel işlevlerinden biridir”.
Eryıldız 2005, ‘e göre Avrupa Birliği Toplu Konut Politikaları kapsamında, konut ile
ilgili aşağıdaki ilkeler oluşturulmuştur:
¾ Konutta bireyin mahremiyetinin olması: Konut; birey için güvenliğin
sağlandığı, sükunetin ve gerçek mahremiyetin olduğu tek yerdir.
¾ Her insan ve ailenin; güvenli, sağlam bir konut edinme hakkı: Konut, kişinin
gündelik yaşamını sürdürebilmek amacıyla enerji ve kuvvet toplayabildiği ve
fiziksel sağlığı için güvenli, emin bir ortam olmalıdır.
¾ Yerel yönetimlerin, konutta seçenek, çeşitlilik ve ulaşılabilirliği artırması:

Kentler ve yerel yönetimler, geniş bir barınma seçeneği sunmalıdır. Bunlar
dengeli bir toplum için çeşitli biçim ve standart da tüm ihtiyaçları içerecek,
meskun alanlar ve yapı stokları olmalıdır.
¾ Sosyal ve ekonomik olanakları kısıtlı olan kişi ve ailelerin haklarının,

yalnızca pazar mekanizması koşullarına terk edilmemesi: Pazar
ekonomilerinde ev sahipliliği kişilerin mevcut ve süregelen ödeme gücüne
158
bağlıdır. Dolayısıyla pazara girip barınma hakkı elde edebilmek yaşlı, muhtaç,
özürlü, işsiz, tek başına yaşayan azınlık ve göçmenler gibi bazı insanlar için
ayrımcı ve güvenilmez koşullar nedeniyle kolay olmayabilir.
¾ Yerel yönetimler tarafından, ev sahibi olabilme ve kullanım süresi

güvencesinin sağlanması: Yerel yönetimler, kişilerin uygun fiyattan ev sahibi
olabilmeleri için tüm olanaklarını kullanmalıdır. Yasalar, kamuya ait evlerde
ikamet eden kiracılara evi satın alabilme olanağını sunarken, yerel
yönetimlere kamuya ait mülklerde değiş-tokuş yapabilme yetkisini sağlar.
Eskimiş konut dokusunun yenilenmesinin bedelinin burada oturan, sosyoekonomik

seviyesi düşük gruplara yüklenmemesi:
Özellikle kent merkezlerinde eskiyen yapılarda oturanlar, genelde buraların
onarımıyla, yenilenmiş konutlarda onarımdan oluşan değer artışını
karşılayamadıklarından, yaşadıkları yeri terke zorlanırlar.
159
EK-2. Delfi anketlerinin yapılmasına uzmanların seçilme süreci
Uzmanların seçiminde ekolojik planlama ve ekolojik tasarım ile ilgili bu alanda

çalışma yapmış veya bu tür çalışmaları yürütmüş kişiler belirlenerek seçilmiştir. Bu
seçimde tezde belirlenmesi olan ölçütün niteliklerine göre değerlendirme rolü
oynamıştır. Buna göre Delfi tekniği uzman belirleme esası çerçevesine göre seçilen
uzmanların nitelikleri ve ölçütlerine göre konumları alt kısmında eklenmiştir.
Delfi yönteminin uygulanması aşamasında ancak çalışmaya/ankete katılmak isteyen
veya çalışma/anket için zaman ayırabilecek kişilerle görüşme
yapılabilmesiçalışmanın kısıtını oluşturmaktadır.
TOKİ planlama müdürü Ayşe Sümen hanım ile görüşmelerde Tezin amacı
anlatıldığında onların önerisiyle TOKİ’den iki farlı konut araştırma için seçildi.
NOT: Şehir ve Bölge planlama bölümünden öğretim üyeleri öncelikle kendi

uzmanlık bölümünde ikinci olarak ulaşım grubunda alındı. Mimarlık bölümünde olan
öğretim üyeleri öncelikle kendi uzmanlık alanında ve ikinci olarak ulaşım
bölümünde alındı ve peyzaj öğretim üyelerin öncelikle kendi uzmanlık bölümünde
ve ikinci olarak ulaşım bölümünde değerlendirilmiştir.
Şehir Ve Bölge Planlama Mimalık Bölümü Peyzaj Mimarlık
(Gazi Üniversitesi) (Gazi Üniversitesi) Bölümü (Ankara
Üniversitesi)
Prof.Dr.Gülseven Ubay Prof. Dr. Aysu AKALIN Pof. Dr.Yalçin MEMLÜK
TÖNÜK
Doç.Dr. Ayşe TEKEL Prof. Dr. Tayyibe Nur Pof. Dr. Mehmet Emin
ÇAĞLAR BARIŞ
Doç. Dr. Kübra ÇAMUR Öğr. Gör. Dr. İdil AYÇAM Pof. Dr.Halim PERÇİN
Doç. Dr. Nilgün GÖRER Dr.OlcayAYKUT Pof. Dr.Şükran ŞAHİN

TAMER
Yrd. Doç. Dr. Ülkü Pof. Dr. Murat E.

YÜKSEL YAZGAN
160
EK-2. (Devam) Delfi anketlerinin yapılmasına uzmanların seçilme süreci
NOT: Şehir ve Bölge planlama bölümünden öğretim üyeleri öncelikle kendi

uzmanlık bölümünde (Çevre yönetimi) ikinci olarak (ulaşım) grubunda alındı.
Mimarlık bölümünde olan öğretim üyeleri öncelikle kendi uzmanlık alanında (Yapı
grupları) ve ikinci olarak (ulaşım) bölümünde alındı ve peyzaj öğretim üyelerin
öncelikle kendi uzmanlık bölümünde (Açık alanlar) ve ikinci olarak (ulaşım)
bölümünde değerlendirilmiştir.
Ulaşım Şehir Ve Bölge Planlama (Gazi Üniversitesi) + Mimalık

Bölümü (Gazi Üniversitesi) + Peyzaj Mimarlik Bölümü
(Ankara Üniversitesi)
Açık alanlar Peyzaj Mimarlik Bölümü (Ankara Üniversitesi)
Yapı grupları Mimalık Bölümü (Gazi Üniversitesi)
Çevre yönetimi Şehir Ve Bölge Planlama (Gazi Üniversitesi)
Prof.Dr. Güseven UBAY TÖNÜK (Şehir Ve Bölge Planlama Bölümü)
Verdiği Dersler
Yüksek lisans programı: Anaerobik Artınma Eserleri, Atıksuların İyileştirilmesi Ve

Yeniden Kullanılması, arıtma sistemlerinde optimizasyon teknikleri, atıksuların ileri
arıtmı, kentsel su kaynaklarının yöntemi, atıksu artımı
Yönettiği Tezler
1. Naim Sezgin, “Havasız Tam Karışımlı Reaktörlerde Propilen Glikolün

Arıtılabilirliği” (2000). İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği Anabilim
Dalı.
2. Pervin Taşkıran Tırpan “Bulanık Bilişsel Haritalama Metodu KullanılarakKayseri-Engir

Sazlığı’nın Sorunları ve Potansiyellerinin Değerlendirilmesi” (27 Ocak2005).Gazi
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı.
Yrd.Doç.Dr. Ayşe TEKEL (Şehir ve Bölge Planlama Bölümü)

161
Kaplan,H., Bayraktar,N.Tekel,A(2005), Legal And Administrative Dimension Of

Urban Design; A Critical View, Urban Design İn Chend, Cheng İn Urban Design,
Mimar Sinan Universtty Faculty Of Arvchiture, Department Of City And Reginal
Planing, 26-28 May, MSU Audition, İstanbul.
Verdiği Dersler
ŞBP 608 Kentsel Tasarım Kuramları
ŞBP 526 Yerel Yönetimler ve İmar
Yönetilen Tezler
Çiğdem Çalışkan,(2005), ‘Deprem Zararlarının Azaltılmasında Fiziki Planlamanın ;

Adapazarı Örneğinde Bir Değerlendirme’; Gazi Üniversitesi, Fen Blimleri Enstitüsü,
Ankara. (Danışman:Yrd.Doç.Dr. Ayşe Tekel)
Yusuf Altıntaş, (2007İmar Planlarında Yetki Kuralları Örneğinde, Planlamada

Karşılaşılan Yetki Sorunları ile Çözüm Yolları’, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Ekim, Ankara. (Danışman:Yrd.Doç. Dr. Ayşe Tekel)
Doç. Dr. Kübra ÇAMUR (Şehir ve Bölge Planlama Bölümü)

İlgi Alanları: Şehir Planlama Yerel Yönetimler ve İmar İmar Hukuku Kentsel
Dönüşüm Gecekondu ve Islah Planları Çevre Politikası Koruma
Tez Yönetme
Metropoliten Kent Etkisindeki Yerleşimlerin Dönüşüm Sürecinin Çözümlenmesi:

Ankara Örneği
Doç. Dr. Nilgün GÖRER TAMER (Şehir ve Bölge Planlama Bölümü)

Yönettiği Tezler
162
Toprak Projeler Kentsel Su ve Kanalizasyon Hizmetlerinin Halk Sağlığı Üzerine

Etkilerinin Değerlendirilmesi Görer Tamer, Nilgün., Özkan, Seçil.,(Halk Sağlığı
AB.) Proje Yürütücüsü, BAP 06/ 2003-16 (kesin rapor 2006)
Yaşanabilir Mekanlar Oluşturmada Planlama Tasarım İlişkisi: Batıkent-Eryaman

Örneği Tekel, Ayşe., Görer Tamer, Nilgün., Bayraktar, Nuray., Erdoğanaras, Fatma.,
Uzman Araştırmacı, BAP 06/2003-26 (kesin rapor 2006)
Toplumsal Yapılanmaların Üretim Kültürünün ve Yerel Emek Pazarı Yapısının

Enformel İlişkileri Yeniden Üretmesi: İstanbul Örneği, Erdoğanaras, Fatma., Görer
Tamer, Nilgün., Tekel, Ayşe., Uzman Araştırmacı, BAP 06/ 2003-36, (Kesin rapor
2007).
Yrd. Doç. Dr. Ülkü YÜKSEL (Şehir ve Bölge Planlama Bölümü)

Yüksek Lisans
Toplu Konut Alanlarında Ekolojik Planlama İlkelerinin Ankara-Eryaman 5. Etap

Örneğinde İrdelenmesi Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj
Mimarlığı Anabilim Dalı, 1997-1999
İlgi Alanları: Kentsel Isı Adaları, Kent İklimi, Ekolojik Planlama, Enerji Etkin
Planlama, Açık Yeşil Alan Planlaması ve Tasarımı
Yönettiği Tezler
• ŞBP 422 Açık ve Yeşil alan Planlaması

• Kentleşme ve İklim Değişikliği
• Kent Ekolojisi
• Ekolojik Planlama
Editörlük
163
• (2009). Yerel Yönetimler İçini Ulaşılabilirlik Teknik El Kitabı,

• Ulusal Hakemli Ve Dğr Bil., Sanatsal Dergilerde Yayınlanan Makaleler
Ülkü Duman (2001). Ekolojik Planlama ve Toplu Konut. GÜ Orman Fakültesi
Dergisi, Cilt:1(2)(101).
Prof. Dr. Aysu AKALIN (Mimarlık Bölümü)
Akademik Çalışmalar
Müstakil Toplu Konutta Farklı Sosyo-ekonomik Düzeye Bağlı Olarak Kazandırılan

Cephe Kimlikleri (Gaining New Exterior Identity Through Use: Private Suburban
Housing of Ankara) Akar, N. (master student) Baskaya, A. and Graduate Students
İstanbul, 2.National Roof Facade Materials and Technologies Symposium
Blok toplu konut örneğinde özel ve yarı kamusal alan kullanımı: Ankara, Eryaman
IV. Etap Klima Blokları; (Use of private and semi-private areas in a block mass
housing example) Kocaoğlu, V., Babaoğlu, Ö., Ataeri, T. and Baskaya, A.İstanbul,
Konut Değerlendirme Sempozyumu
Yönettiği Tezler
• Ekolojik Yapı Estetik İlişkisinin Deneysel Olarak İrdelenmesi (2012)
• Mimarlıkta Genel Estetik Değerlendirme ve Çağrışımsal Anlam: Bir Araç

Olarak Analoji (2011)
• Hastanelerde Poliklinik ve Tanı Birimleri Arası Sirkülasyon ve Fonksiyonel

Konfor Analizi (2010)
• Mimarlık Eğitiminin Görsel İmajların Yorumu Üzerine Etkisi, T.C. Selçuk

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (2010)
164
• Fırat, F.Konya Merkez ve Çevresindeki Konut Alanlarının İrdelenmesi, Gazi

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü / Kasım, 2001, Master
• Evaluation of Housing Areas Both at the Centre and in the Suburb of Konya
• Taş, D.Ö. Müstakil Toplu Konutta Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeye Bağlı

Olarak Kazandırılan Cephe Kimlikleri), Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü /
Temmuz 2005, Y.Lisans
• Gaining Facade Identity in Private Mass Houses According to Different

Socio-Economic Status
Pof. Dr. Tayyibe ÇAĞLAR (Mimarlık Bölümü)
Tezler : Mustafa Çelik “Kent Ucu Konut Yerleşimlerinin Tercih Edilme Nedenleri
Üzerinde Bir Araştırma; Ankara Me-Sa Koru Sitesi Örneği” Yüksek Lisans Tezi
Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Ankara, 1999
Havva Alkan Bala “Konut Alanlarında Kentsel Arayüzlerin Düzenlenmesine

Yönelik Analitik Bir Çerçeve” Doktora Tezi Konya Selçuk Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Konya, 2003 Akademik Çalışmalar
Yönettiği Tezler
• Sinop-Hamsaroz Fiyordunun Rekreasyonel Potansiyelinin Saptanması ve

Koruma- Kullanma Dengesinin Saptanması Üzerinde Bir Araştırma
• Konut Alanlarında Kentsel Arayüzlerin Düzenlenmesine Yönelik Analitik Bir

Çerçeve
• Mimarlık ve Bilim Kurgu Edebiyatı Arakesitinde J.G. Ballardı Okumak
• Mimarlığın Tüketim Kültürü ve Kültürel İletişim Bağlamında Rem Koolhaas

Örneği Üzerinden İrdelenmesi
165
• Mimarlıkta Strüktür ve Süsleme İlişkisinin İrdelenmesi
• Teknolojik Anlatımın Aracı Olarak Çelik Mimarlığı
• Modernizm Sonrası Kentsel Mekanda Yaşanan Dönüşüm Sürecinin Ankara

Kenti Kızılay Meydanı Örneği Üzerinde İrdelenmesi
Öğr. Gör. Dr. İdil AYÇAM (Mimarlık Bölümü)
Doktora
• AYÇAM İ., “Türkiye Derece Gün Bölgelerinde Isıtma Gerektiren Dönem

İçin Alçak Katlı Konut Binalarında Uygun Cam Tiplerinin Saptanmasına Yönelik
Bir Yöntem” , Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Nisan 2006
İlgi Alanları
• Enerji etkin ve ekolojik yapı tasarımı, Yapı fiziği, Binalarda Enerji

Korunumu Yapıların çevresel performansların değerlendirilmesi (simülasyon, analiz
ve monitoring), Mimaride güneş enerjisi sistemleri ve uygulamaları.
Öğr. Gör. Dr. Olcay AYKUT(Mimarlık Bölümü)
Uzmanlık Alanları:
Mimarlık, Mimari Kuramlar, Tipoloji, Kent Sosyolojis
Pof. Dr.yalçin memlük
Uzmanlık Alanları :Peyzaj Planlama ve Tasarımı, Çocuk Oyun Alanları, İklim

Planlaması, Rekreasyonel Planlama
Verdiği Dersler
166
Kentsel Alan Kullanımı ve Mekansal Standartlar, İklim ve Tasarım
Danışmanlığında Tamamlanan Tezli Yüksek Lisans Çalışmaları
- Burcu Yiğit, 2004. 20. yüzyıl Modern Tasarım Akımlarının Peyzaj Tasarımına
Etkileri.
- Gürkan Yücel, 2005. Milli parkların ABD`deki ve Türkiye`deki Örneklerinin

Karşılaştırılması Ve Temel Planlama İlkelerinin Belirlenmesi.
- Melis Billur Tolon, 2006. Üniversite Kampusları Dış Mekan Tasarım İlkeleri ve
Ankara Üniversitesi Gölbaşı Kampusu Peyzaj Tasarımı.
Danışmanlığında Tamamlanan Doktora Çalışmaları
- Sebahat Açıkgöz, 2001. Ankarada kentsel tarım kapsamında Atatürk Orman

Çiftliğinin günümüz koşullarında yeniden değerlendirilmesi üzerine bir araştırma.
- Ayşegül İbici Oruçkaptan, 2002.Su parkı planlama kriterlerinin saptanması ve

Ankara Susuz göleti örneğinde değerlendirilmesi üzerine bir araştırma.
- Mehmet Topay, 2003. Bartın-Uluyayla peyzaj özelliklerinin rekreasyon-turizm

kullanımları açısından değiştirilmesi üzerinde bir araştırma.
- Ebru Çalık Sancaktar, 2003. Ankara metropoliten alanı için açık ve yeşil alan
özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma.
- Tahsin Yılmaz, 2008. Büyükesat Vadisinin Kent Peyzajı Ve Tasarımı Kapsamında

İncelenmesi.
Pof. Dr. Mehmet Emin BARIŞ (Peyzaj Mimarlik Bölümü)

167
Uzmanlık Alanları :Peyzaj Planlama, Kent Ekolojisi, Turizm ve Rekreasyon

Planlama, CBS, Bitki Materyali
Verdiği Dersler
Bitki, İnsan ve Çevre - Çatı Bahçeleri - Kentsel Tasarım Açısından Yeşil Alanlar -
Kırsal Ekonomi ve Kırsal Alan Yönetimi - Kırsal ve Kentsel Bilgi Sistemleri
- Başak Özer, İnsan Psikolojisi ve Peyzaj Tasarımı, Ankara Üniversitesi Fen

Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı,•Yüksek Lisans, 2005.
- Leyla Uçkaç, Kentsel Tasarımın Kent Kimliği Üzerine Etkileri: Keçiören Örneği.
Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim
Dalı,•Yüksek Lisans, 2006.
- Sinem Uğur, Doğal Su Yüzeyleri Çevresinde Oluşturulan Büyük Ölçekli Parkların

Ekolojik Kriterler Açısından İrdelenmesi: Mogan Parkı Örneği, Ankara Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı,•Yüksek Lisans, 2009.
-Umut Pekin. 2007. Kentsel Akarsu Koridorlarının Geliştirilmesi ve Ankara Çayı

Kavramsal Yeşil Yol Planı
Pof. Dr.Halim PERÇİN (Peyzaj Mimarlik Bölümü)
Uzmanlık Alanları :Temel Tasarım, Peyzaj Tasarımı, Peyzaj Konstrüksiyonu,

Peyzaj Mühendisliği
168
Verdiği Dersler
Yaya Bölgeleri - Botanik Bahçeleri - Yeni Yerleşim Alanlarında Peyzaj Tasarımı
- Mehmet Can Sayan. 2002. Ankara'daki Yeni Yerleşim Alanlarındaki

Uygulamaların Peyzaj Tasarım İlkeleri Açısından İrdelenmesi.
- Ayşe İ. Çalış. 2002. Fiziksel ve Görsel Özellikleriyle Bir Toplu Konut Modelinin
Oluşturulması.
- Buket Yıldız. 2003. Engelliler İçin Dış Mekan Tasarım Özellikleri.
- Duygu Özkır. 2004. Ankara İklim Koşullarında Kış Bahçeleri Tasarımı; Altınpark
Örneği..
- Emine Karaçuha Yılmaz. 2007. Samsun Kenti Kıyı Dolgu Alanının Peyzaj
Mimarlığı Açısından İrdelenmesi ve Öneriler.
- Volkan Müftüoğlu. 2008. Kentsel Açık-Yeşil Alan Karar ve Uygulamalarının İmar
Mevzuatı Kapsamında Ankara Kenti Örneğinde İrdelenmesi.
-Osman Karaelmas. 2003. Çerkeş Havzasının Optimal Alan Kullanımının

Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma.
- Ali Özkır. 2007. Kent Parkları Yönetim Modelinin Geliştirilmesi.
Tamamlanmış Araştırma Projeleri
-Vural, S., Perçin, H., 1982. Ankara Kenti Toplu Konutlarının Peyzaj Mimarlığı
Yönünden Çevre Düzenleme İlkelerinin Saptanması. (TÜBİTAK ÇAĞ 43 Nolu
Proje) Doktora Tezi. Destekleyen : TÜBİTAK (-)
169
- Anonim, 1991. Pamukkale (Hierapolis) Preservation and Development Plan, T.C.

Denizli Valiliği, Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel
Müdürlüğü, UNESCO. 139 S. Dönmez Ofset. Ankara. Destekleyen : Diger (-)
Pof. Dr.Şükran ŞAHİN (Peyzaj Mimarlik Bölümü)
Uzmanlık Alanları :Peyzaj Ekolojisi, Peyzaj Planlama, Çevresel Etki

Değerlendirmesi, Akarsu peyzajları
Danışmanlığında Tamamlanan Tezsiz Yüksek Lisans Çalışmaları
Elif Tunceroğlu, "Gölbaşı İlçesinde Bugüne Kadar Yapılan Planlardaki Ekolojik

Yaklaşımların Değerlendirilmesi", Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Tezsiz Yüksek Lisans, 2002.
-Barış Emekçi, “Yenikent Yerleşiminde Yol Ağaçlamalarına İlişkin Planlama,

Tasarım ve Yönetim Modelinin Geliştirilmesi” Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı,• Yüksek Lisans, 2007.
- Yasin Gülbay, “Turizm Tur Güzergahlarının CBS Kullanılarak Etkileşimli
Tasarlanması; Fethiye Örneği”, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj
Mimarlığı Anabilim Dalı,• Yüksek Lisans, 2007.
Bayram Cemil Bilgili, “Ankara Kenti Yeşil Alanlarının Kent Ekosistemine Olan
Etkilerinin Ekolojik Göstergeler Çerçevesinde Değerlendirilmesi Üzerine Bir
Araştırma”, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim
Dalı, Doktora, 2009.
Pof. Dr. Murat E. YAZGAN (Peyzaj Mimarlik Bölümü)

170
Verdiği Dersler
Tarihi Çevrelerde Peyzaj Planlama ve Tasarımı - Peyzaj Mimarlığında

Postmodernizm - Kentsel Tasarım Açısından Yeşil Alanlar - Spor Alanları Planlama
ve Tasarımı - Türk Bahçe Sanatı
- Ebru Arzum Acar (Güleray). 1999. Tarihi bahçelerin rölöve çalışmaları üzerine bir
inceleme: Beylerbeyi örneği
- Tuğba Dokumacı. 2001. Tekirdağ kentsel sit alanının peyzaj mimarlığı ve turizm
potansiyeli açısından değerlendirilmesi üzerine bir araştırma
- Arzu Güçlüten. 1993. Peyzaj tasarımında yapay aydınlatma teknikleri
- Aygen Kemaloğlu. 1990.Atriumlarda peyzaj mimarlığı açısından tasarım ve
uygulama ilkelerinin saptanması üzerine bir araştırma
- Serap Develioğlu, 1991.Kayseri tarihi kent dokusunda geleneksel donatı
elemanlarının saptanması üzerine bir araştırma
- Nur Belkayalı. 2003. Peyzaj mimarlığında postmodernizm
- Güzide Pınar Köylü, 2003. Türk bahçesi kimliğinin mekan sentaksı açısından
incelenmesi: Topkapı Sarayı örneği
- Ümmügülsüm Ter (Özkan). 2002. Konya kenti açık ve yeşil alan varlığı içinde
tarihi kent merkezinin kentsel tasarımı üzerine bir araştırma.
171
EK-3. Delphi tekniğinin ölçüt belirlenmesinin anketi:
Bu Anket Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir Ve Bölge Planlama

Anabilim Dalı Tez Araştırma Kapsamında, Şehir Bölge Planlama Programındaki
yüksek lisans Tez Danışmanım, Doç. Dr. Hülagü Kaplan Yürütücülüğünde
Hazırlanmıştır.
Bu çalışmada Bir toplu konut alanı tasarlanırken doğal çevreye uygun olabilmesi
ekolojik açısından ölçütlrinin önemini ve öncelik sıralamasını belirlemek amacıyla
yapılmaktadır.
Bu ankete katıldığınız için teşekkür ediyorum. Gazi Üniversitesi Fen Bilimler

Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama yüksek lisans Öğrencisi Touraj Roshanaei
1- Ekolojik planlama ve tasarım yaklaşımıyla yapılacak toplu konut

uygulamalarında ağıda belirtilen başlıkları öncelik önem sırasını yazınız. (1=
en önemli)
Yapı ve yapı gruplarına ilişkin analizler □ sıradadır.
Açık alanlara ilişkin analizler □ sıradadır.
Ulaşıma ilişkin analizler □ sıradadır.
Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su enerji) □ sıradadır.
2- Ekolojik planlama ve tasarım yaklaşımıyla yapılacak toplu konut

uygulamalarında ağıda belirtilen başlıkları 0 ile 10 puan aralığında bir değer
veriniz.
Yapı ve yapı gruplarına ilişkin analizler puanı □
Açık alanlara ilişkin analizler puanı □

172
EK-3. (Devam) Delphi tekniğinin ölçüt belirlenmesinin anketi:
Ulaşıma ilişkin analizler puanı □
Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su enerji) puanı □

3- Yapı ve gruplarına ilişkin uygulanacak ekolojik planlama / tasarımda
aşağıdaki konularda öncelik önem sırasını yazınız. (1= en önemli)
Doluluk Boşluk analizi □ sıradadır.
Yumuşak zemin sert zemin □ sıradadır.
Kat adedi analizi □ sıradadır.
Yönlenme analizi (güneş ve hakim rüzgar önüne göre) □ sıradadır.
Diğer…………..
4- Yapı ve gruplarına ilişkin uygulanacak ekolojik planlama / tasarımda

aşağıdaki konularda 0-10 puan arasında bir değer veriniz.
Doluluk Boşluk analizi puanı □
Yumuşak zemin sert zemin puanı □
Kat adedi analizi puanı □
Yönlenme analizi (güneş ve hakim rüzgar önüne göre) puanı □

5- Açık alanlara ilişkin analizlere uygulanacak ekolojik planlama / tasarımda
aşağıdaki konularda öncelik / önem sırasını yazınız. (1= en önemli)
173
Yeşil alan yapılaşmış alan oranı □ sıradadır.
Çim alan – ağaçlık alan oranı □ sıradadır.
Çocuk oyun alanı analizi (yaya yolları ile ilişkisi, gölge durumu) □ sıradadır.
Diğer……..
6- Açık alanlara ilişkin analizler ekolojik planlama / tasarımda aşağıdaki

konularda 0-10 puan arasında bir değer veriniz.
Yeşil alan yapılaşmış alan oranı puanı □
Çim alan – ağaçlık alan oranı puanı □
Çocuk oyun alanı analizi (yaya yolları ile ilişkisi, gölge durumu) puanı □
7- Ulaşıma ilişkin analizlere uygulanacak ekolojik planlama / tasarımda
aşağıdaki konularda öncelik / önem sırasını yazınız. (1= en önemli)
Toplu taşıma ile ilişkisi □ sıradadır.
Yaya yollar ı (genişliği,kişi başına ne kadar yaya yolu düştüğü) □ sıradadır.
Otopark alanları (konumu sayısı) □ sıradadır.
Ulaşılabilirlik (engelsiz mekan) □ sıradadır.
Diğer……….
174
8- Ulaşıma ilişkin analizler ekolojik planlama / tasarımda aşağıdaki konularda 0-

10 puan arasında bir değer veriniz.
Toplu taşıma ile ilişkisi puanı □
Yaya yolları (genişliği,kişi başına ne kadar yaya yolu düştüğü) puanı □
Otopark alanları (konumu sayısı) puanı □
Ulaşılabilirlik (engelsiz mekan) puanı □

9- Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su, enerji) uygulanacak ekolojik
planlama / tasarımda aşağıdaki konularda öncelik / önem sırasını yazınız. (1=
en önemli)
Katı atık (geri dönüşüm) □ sıradadır.
Yağmur suyu, gri su sistemleri □ sıradadır.
Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı □ sıradadır.
Ekolojik ayak izi □ sıradadır.
Diğer…….
10- Çevre yönetimine ilişkin analizler (katı atık, su, enerji) ekolojik planlama /
tasarımda aşağıdaki konularda 0-10 puan arasında bir değer veriniz.
Katı atık (geri dönüşüm) puanı □

175
Yağmur suyu, gri su sistemleri puanı □
Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı puanı □

176
EK- 4. Ekolojik ayak izi anketi
Uygulama alanı ile ilgili seçilen alanlar. Bu Anket Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Şehir Ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Tez Araştırma Kapsamında, Şehir
Bölge Planlama Programındaki yüksek lisans Tez Danışmanım, Doç. Dr. Hülagü
Kaplan Yürütücülüğünde Hazırlanmıştır.
“Ekolojik Ayak İzi Anketi” yaşam, ulaşım, beslenme ve gündelik alışkanlıklarınızı

ölçerek dünya üzerinde bıraktığınız etkiyi ölçmeyi hedefliyor.
Bu anketteki soruları yanıtlayarak, mevcut yaşam tarzınızın değişmediği durumda ne

kadar dünyaya daha ihtiyaç duyulacağını öğreneceksiniz.
NOT: Vereceğiniz cevaplar için, sizin için en uygun seçeneğin bulunduğu kutucuğa
(X) işaretini koyunuz. Katkilariniz Için Şimdiden Teşekkür Ederim. Gazi
Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama yüksek lisans
Öğrencisi- Touraj Roshanaei
¾ Yaş 25 -30 □ 31-45 □ +45 □

¾ Cinsiyet Kadın □ Erkek □
¾ Çalışıyor musunuz? Evet □ Hayır □
¾ Eğitim Durumu
□ İlkokul bitirmemiş □ İlkokul mezunu □ Ortaokul mezunu
□ Lise mezunu □ Üniversite mezunu
¾ 0-14 yaş arası çocuğunuz var mı? Evet □ Hayır □
1. Evinizde kaç kişi yaşıyorsunuz? 1□ 2□ 3□ 4□ 5□ +6 □
2. Hanenizin aylık ortalama yaklaşık harcaması ne kadardır?

□ 500 TL veya daha az □ 500-1000 TL □ 1000-2000 TL
□ 2000-5000 TL □ 5000 TL ve üzeri
3-Evinizin büyüklüğü nedir?

□ 100 m2 veya daha az □ 100-150 m2 □ 151-200 m2
177
EK- 4.(Devam) Ekolojik ayak izi anketi
□ 251 m2 veya daha fazla
4. Evinizin konumunu en iyi aşağıdakilerden hangisi tarif ediyor?

□ Şehir içinde □ Şehir dışında eski bir yerleşim birimi
□ Şehir dışında yeni bir yerleşim birimi
5. Evinizde hangi enerji kaynaklarını kullanıyorsunuz? Kullandıklarınızı

işaretleyiniz.
□ Elektrik □ Doğalgaz □ Fuel oil (kalorifer yakıtı) □ Odun veya kömür
6. Aşağıdakilerden hangisi evinizi en iyi tarif ediyor?

□ Müstakil aile evi
□ 4 veya daha az katlı apartman dairesi □ 5-20 katlı küçük bir apartman
dairesi
□ 20 veya daha fazla katlı büyük apartman dairesi
7-Ev içerisinde hangi enerji tasarrufu alışkanlıklarına sahipsiniz?

Yaptıklarınızı işaretleyiniz.
□ Tasarruflu ampuller veya Florasan ampuller kullanmak
□ Odadan çıkarken ışıkları kapatmak
□ Bilgisayar ve monitörü kullanılmadığı zamanlarda kapatmak
□ Çamaşırları kurutma makinesinde değil dışarıda kurutmak
□ Yazın termostatı kışa oranla daha düşük seviyede tutmak
□ Dışarıdayken mümkün olduğunca elektrik kullanmamak
8. Aşağıdakilerden hangisi/hangileri su tasarrufu alışkanlıklarınızı tarif eder?

□ Olanları işaretleyiniz.
□ Banyo duş alma süresini kısa tutmak
□ Arabayı az suyla yıkamak
Arabanızı nasıl yıkarsınız?
178
□ Akaryakıt istasyonu / araba yıkama yeri

□ Kendim yıkarım
□ Akıtan, sızdıran muslukları düzenli olarak kontrol etmek onarımını sağlamak
□ Çamaşır ve bulaşık makinesini tamamen dolduğunda çalıştırmak
9. Lütfen aşağıdaki ulaşım araçlarıyla yılda ortalama kaç km yolculuk

yaptığınızı not ediniz.
□ Otomobil, taksi □0-100 □100-500 □500-1000 □1000+
□ Otobüs, metro, servis □0-100 □100-500 □500-1000 □1000+
□ Tren, banliyö treni □0-100 □100-500 □500-1000 □1000+
□ Uçak □0-100 □100-500 □500-1000 □1000+
10. Kendi sebzelerinizi veya bitkilerinizi yetiştirebildiğiniz bir bahçeniz var mı?
□ Evet □ Hayır
11. Aşağıdakilerden hangisi beslenme tipinizi en iyi şekilde ifade ediyor?

□ Vejeteryan -Sadece bitkisel kökenli besinlerle beslenirim
□ Vejeteryan-Çoğunlukla bitkisel kökenli, süt ve süt ürünleri ile beslenirim
□ Et çeşitleri, sebze, deniz ürünleri, tahıllar, süt ürünleri ile beslenirim
□ Haftanın birçok günü et çeşitleri, deniz mahsülleri ve süt ürünleriyle beslenirim
□ Hemen hemen her öğünde et çeşitleri, deniz mahsülleri veya süt ürünleri ile
beslenirim
12. Aşağıdakilerden hangisi normalde ne kadar yediğinizi en iyi tarif eder?

□ Her gün bir büyük öğün ve aralarda gün içerisinde küçük atıştırmalık
□ Her gün iki büyük öğün ve iki veya üç orta büyüklükte atıştırmalık
□ Her gün üç büyük öğün ve yanında birkaç büyük atıştırmalık
13. Yiyecek içecek gibi gıda alışverişlerinizi çoğunlukla nereden yapıyorsunuz?

□ Bahçelerden, kooperatiflerden veya yerel çiftçilerden □
179
Pazardan
□ Bazı malzemeleri süpermarketten, bazılarını pazardan
□ Süpermarketten
14. Ne sıklıkla organik veya sertifikalı ürünler satın alıyorsunuz?

□ Çoğu zaman □ Bazen □ Hiçbir zaman
15. Harcama ve tasarruf alışkanlıklarınızı aşağıdakilerden hangisi en iyi tarif

eder?
□ Gelirimin hepsini hatta daha fazlasını harcarım.
□ Genellikle gelirimin el verdiğince harcama yaparım.
□ Gelirimden daha azını harcayarak tasarruf eder birikim sağlarım.
16. Ne sıklıkla eski eşyalarınızı, kıyafetlerinizi değiştirip yenilerini alırsınız?

□ Eski eşyalarım, kıyafetlerim kullanılamaz hale geldiğinde yenilerini alırım
□ Bazı eşyalarımı,kıyafetlerimi yıllarca kullanırım, bazılarını ihtiyacım olmadan
değiştiririm.
□ Eski eşyalarımı, kıyafetlerimi sıklıkla değiştiririm.
17. Aşağıdaki atıkların hangilerini ne sıklıkla, ne kadarını geri dönüşüme

yolluyorsunuz? İşaretleyiniz.
Hiçbir zaman Bazen Her zaman
Kağıt □ □ □
Cam □ □ □
Plastik □ □ □
Elektronik □ □ □
180
18. Kıyafet veya kağıt alırken, geri dönüştürülebilir, organik veya doğal
ürünlerden üretilmiştir.
□ olanları almaya dikkat eder misiniz? □ Hiçbir zaman □ Bazen □ Her
zaman
19. Evinizde haftalık ortalama kaç poşet (normal boyutta çöp torbası) çöp
çıkıyor?
□ Bir veya daha az □ Bir veya iki □ İkiden fazla
EK4.1
Orjinal sitesinde (http://myfootprint.org/en/visitor_information/ The center foo
sustainble economy 1704‐B Llanao street suite 194 santafe new mexic) bulunan inglizce
sorular.
1. What country do you live in?
2. What measurement system would you like to use?
Metric □ U.S. □
3. How many people live in your household?
1□ 2□ 3□ 4□ 5 or more□
4. What is your annual household income in U.S. dollars ($USD)?
To convert your currency to $USD, please visit www.oanda.com
□ $29,000 or less □ $30,000- $59,000 □ $60,000 - $89,000 □ $90,000 -

$119,000 □ $120,000 or more
5. What best describes the climate zone you live in? If you are not sure, the dominant
climate for your country is already selected.
□ Arctic or high cold mountain regions (like northern Siberia or the high Himalayas)
□ High latitudes with cold winters and cool summers (like Moscow or Stockholm)
181
□ High desert (like Kabul or Mexico City)
□ Temperate or Mediterranean (like New York, Rome, Buenos Aires or Hong Kong)
□ Warm to hot lowland desert (like Phoenix or Dubai)
□ Tropical and wet, including rainforests (like Rio de Janeiro or Manila)
□ Tropical, but relatively dry, including savannahs (like Bhopal, Brasilia or Nairobi)
6. What is the size of your home?
□ 50 - 100 square meters or less (apartment or studio)
□ 100 - 150 square meters (small home, approximately 2-3 bedrooms)
□ 150 - 200 square meters (average home, approximately 3 bedrooms)
□ 200 - 250 square meters (large home, approximately 4 bedrooms)
□ 250 square meters or larger (very large home)
□ 7. What energy sources do you use in your home? Please check all that apply.
Electricity
□ Natural gas, propane, or liquefied petroleum gas
□ Heating oil □ Wood or biomass
8. If your house uses electricity, what percentage is generated from renewable

hydropower, wind, biomass, or solar sources? The initial value is the country or
regional average.
□ %
9. Please enter the number of kilometers you travel per year for each mode of
transportation:
182
□ Automobiles, including personal vehicles, taxis, and carpools
□ Bus, including metro and long distance service
□ Rail, including subways, inner-city light rail, cross country trains
□ Air travel
10. Below is a list of energy saving features and energy saving habits. Please check
all that apply
□ Energy saving features □ Compact fluorescent bulbs
□ Energy efficient appliances □ Extra insulation
□ Insulating blinds □ Solar panels

□ Storm doors and window □ Water saving fixtures
□ Energy saving habits □ Turn off lights when leaving

rooms
□ Use power strips to turn off stand-by lights □ Turn off computers and monitors
when not in use
□ Dry clothes outside whenever possible □ Keep thermostat relatively low in

winter
□ Unplug small appliances when not in use □ Minimal use of power equipment
when landscaping
Small lifestyle changes make a big difference. Find out more.
11. What best describes where your home is located?
Inner city
□ Older suburb □ Newer suburb □ Rural

More about sprawl and climate change
183
12. Have you purchased offsets for carbon emissions associated with your home
energy use and transportation?
□ Yes □ No
13. What best describes your diet?
□ Vegan – Plant based foods only
□ Vegetarian – Primarily plant based foods, but some dairy

□ Omnivore – An assortment of meat, seafood, vegetables, dairy, and grains
□ Carnivore – Meat, seafood, and dairy several times a week

□ Top of the food chain – Meat, seafood, or dairy at almost every meal
My diet and my footprint
14. Where do you obtain most of your food?
□ Farmers markets, gardens, cooperatives, and other local and fresh sources
□ Natural foods markets

□ Supermarkets for some items, natural food stores for others
□ Supermarkets, convenience stores, and prepared foods from restaurants
□ Restaurants, fast foods, and take out

Food miles, packaging, and where I shop
15. How often do you select foods that are certified organic or sustainably produced?
□ Most of the time □ Sometimes □ Almost never
16. Which choice best describes how much you normally eat?
□ One large meal and a couple of light snacks per day

184
□ Two large meals and two or three light or medium sized snacks per day
□ Three large meals and several hefty sized snacks in between
17. Do you have a garden or share one to grow your own vegetables and herbs?
□ Yes □ No
18. Which best describes your home?
□ An estate, ranch or farm □ A free standing single family

house
□ A house or building with 4 or fewer units □ A small apartment building (5 - 20

units)
□ A large apartment building (20+ units)
19. Was your home or any portion of it built with recycled materials, wood certified
as sustainably harvested, or any other green design features?
□ Yes □ No □ Not sure
More on green buildings
20. Approximately what share of your home furnishings are second hand or made of
either recycled or sustainably produced materials?
□ Almost none □ A few □ A fair amount □ Almost all
21. Which water saving features and habits do you have in your home? Please check
all that apply.
□ Water saving features □ Low flow toilets
□ Low flow shower heads and faucets □ Instant water heaters on sinks
□ Rainwater catchment system □ Grey water recycling system
□ Drought tolerant landscaping

185
-Water saving habits

□ Compost rather than use garbage disposal □ Minimize shower time and toilet
flushing
□ Run clothes and dish washers only when full □ Wash cars rarely
□ Look for and fix leaks regularly □ Avoid hosing down decks,
walkways, driveways
The footprint of water consumption
22. How often do you select cleaning products that are biodegradable or non-toxic?
Almost never
□ Sometimes □ Most of the time
23. What best describes your spending and saving habits?
□ I tend to spend all of my income and then some.
□ I generally live within my means.
□ I am a frugal spender, and regularly save money for the future.
24. How often do you buy new things to replace old ones?
□ I tend to use things until I genuinely need to replace them
□ Some items I use for years, others I replace before I need to.
□ I frequently replace belongings even if they are in good condition.
Planned obsolescence and our economic footprint
25. How many standard size garbage bins does your household fill each week?
□ Less than one □ One or two □ More than two
26. What proportion of the following wastes do you recycle?

186
None A fair amount Almost

all
Paper □ □ □
Aluminum □ □ □
Glass □ □ □
Plastic □ □ □
Electronics □ □ □
Towards a zero-waste society
27. When you buy clothing or paper products, how often do you select items labeled
as recycled, natural, organic, or made of alternative fibers such as hemp or Tencel?
□ Almost never □ Sometimes □ Almost always

187
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Soyadı, adı : ROSHANAEİ BADR, Touraj
Uyruğu : İ.R.İRAN
Doğum tarihi ve yeri : 22,09,1970 TABRİZ- İ.R.İRAN
Medeni hali : Bekar
Telefon :00905438611188
e-mail : tuoraj_sa@yahoo.com
Eğitim
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet tarihi
Yüksek lisans Gazi Üniversitesi /Şehir ve Bölge Planlama Bölümü 2012
Lisans Tabriz Azad Üniversitesi/ Şehir ve
Bölge Planlama Bölümü 2004
Lise Şehit Mustafa Lisesi-Tabriz 1995
İş Deneyimi
Yıl Yer Görevi
2002-2009 Tebriz Beledisi- Şehir Ve Bölge Planlama Mudurluğu
1996-2002 Tabriz Azad Üniversitesi Öğretim Görevlisi
Yabancı Dil
İngilizce – arapça
Hobiler
Tenis, Bilgisayar teknolojileri, tekvando

Toplu Konut Yerleşimlerinin Ekolojik Kentsel Tasarım Ilke Ve Ölçütlerine Uygunluk Yönü Ile Sınanması Için Bir Çerçeve Oluşturulması

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Toplu Konut Yerleşimlerinin Ekolojik Kentsel Tasarım Ilke Ve Ölçütlerine Uygunluk Yönü Ile Sınanması Için Bir Çerçeve Oluşturulması

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TOPLU KONUT YERLEŞİMLERİNİN EKOLOJİK KENTSEL

TASARIM İLKE VE ÖLÇÜTLERİNE UYGUNLUK YÖNÜ İLE

TOURAJ ROSHANAEİ BADR

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA

Doç. Dr. Hülagü KAPLAN ……………………………….

Prof. Dr. Sare SAHİL ……………………………….

Doç. Dr. Hülagü KAPLAN ……………………………….

Yrd Doç. Dr. Demet EROL ……………………………….

Prof. Dr. Bilal TOKLU ……………………………….

Touraj ROSHANAEİ BADR

TOPLU KONUT YERLEŞİMLERİNİN EKOLOJİK KENTSEL TASARIM

TOURAJ ROSHANAEİ BADR

Bu çalışmanın temel amacı, günümüzdeki toplu konut tasarımlarının daha

Tez çalışmasının analiz aşamasında kullanılacak parametrelerin önem sırasının

Değerlendirmesi Toplu konutların belirlenen kriterlere göre karşılaştırılması ve

Bilim Kodu : 801.1.076

ESTABLISHING A FRAMEWORK FOR INVESTIGATING MASS

TOURAJ ROSHANAEİ BADR

In order to determine precedence and weight of the parameters to be used in

Science Code : 801.1.076

sonsuz teşekkürlerimi sunarım...

TOURAJ ROSHANAEİ BADR

TESEKKÜR ............................................................................................................. viii

ÇİZELGELERİN LİSTESİ ....................................................................................... xii

SEKİLLERİN LİSTESİ ........................................................................................... xiv

RESİMLERiN LİSTESİ ............................................................................................ xv

HARİTALARIN LİSTESİ ....................................................................................... xvii

SİMGELER VE KISALTMALAR......................................................................... xviii

2. EKOLOJİK PLANLAMA VE TASARIM ............................................................. 7

2.1. Ekolojik Planlama ............................................................................................ 7

2.2. Ekolojik Tasarım .............................................................................................. 7

2.3. Ekolojik Tasarımın Tarihçesi ........................................................................... 9

2.4. Ekolojik Tasarım İlkeleri ............................................................................... 16

2.5. Ekolojik Ayak İzi Ekolojik Planlama Ve Tasarım İlişkisi ............................. 21

2.5.1. Ekolojik ayak izi kavramı .................................................................... 22

2.5.2. Ekolojik ayak izi hesaplanmasında farklı yöntemler ............................ 26

3. TOPLU KONUT ALANLARINDA EKOLOJİK PLANLAMA VE KENTSEL

3.1. Toplu Konut Alanlarında Planlama Ve Tasarım İlkeleri ............................... 32

3.1.1. Toplu konut projelerinde bulunması gereken donatılar ....................... 37

3.2. Türkiye’de Toplu Konut Alanları Tasarımında Kullanılan İlkeler

3.3. Yapı Ve Yapı Gruplarına İlişkin İlkeler.......................................................... 43

3.4. Açık Alanlara İlişkin İlkeler............................................................................ 48

3.5. Ulaşım Ve Erişebilirlik İlişkin İlkeler ............................................................ 54

4. EKOLOJİK KENTSEL TASARIM BAĞLAMINDA TOPLU KONUT

4.1. Saha Çalışması Yöntemi ................................................................................. 65

4.1.1. Yöntemin akış şemasının açıklaması .................................................... 65

4.1.2. Hipotezin belirlenmesi .......................................................................... 68

4.2. Toplu Konut Örneklem Alanların Seçimi ...................................................... 68

4.3. Toplu Konut Yerleşimleri bulgularının örneklem alan olarak seçilen

4.4. Seçilen Toplu Konut Yerleşimlerin Konumu ................................................ 78

4.5. Batıkent Toplu Konut Alanının Ekolojik Kentsel Tasarım Bağlamında

4.5.1. Yapı grupları ......................................................................................... 81

4.5.2. Açık alan ............................................................................................... 87

4.5.3. Ulaşım ................................................................................................... 89

4.6. İvedik Toplu Konut Alanının Ekolojik KentselTasarım Bağlamında

4.6.1. Yapı grupları ......................................................................................... 98

4.6.2. Açık alan ............................................................................................ 103

4.6.3. Ulaşım ................................................................................................. 105

4.7. Eryaman Toplu Konut Alanının Ekolojik Kentsel Tasarım Bağlamında

4.7.1. Yapı grupları ........................................................................................ 115

4.7.2. Açık alan ............................................................................................. 120

4.7.3. Ulaşım .................................................................................................. 122

5. SONUÇ ve DEĞERLENDİRME ....................................................................... 129