Cornelis Tromp

Cornelis Tromp (Rotterdam, gedoopt 3 september 1629 – Cornelis Tromp

Amsterdam, 26 mei 1691) was de tweede zoon van Maarten
Harpertsz. Tromp, de bekende Nederlandse admiraal en diens
eerste vrouw Dignom Cornelisdochter de Haes. Hij werd
uiteindelijk opperbevelhebber van de Nederlandse en Deense
vloot.

Inhoud
Levensloop
Begin carrière
Tweede Engelse Zeeoorlog
Huwelijk
Hollandse Oorlog
Tromp Deens admiraal-generaal
Opperbevelhebber Nederlandse vloot
Buitenplaatsen Cornelis Tromp, door Peter Lely geschilderd in
1675.
Geboren 3 september 1629
(gedoopt)
Levensloop Rotterdam
Overleden 26 mei 1691
Amsterdam
Land/zijde Republiek der
Begin carrière Nederlanden (1643
– 1676)
Geboren in Rotterdam ging Keesje, zoals hij tot op hoge Denemarken
leeftijd door zijn familie genoemd zou worden, op 13 (1676 – 1678)
september 1642 voor een jaar naar Harfleur om de Franse taal Republiek der
Nederlanden (1678
te leren bij een gereformeerd predikant. Op 1 september 1643 – 1691)
voegde hij zich weer bij zijn vader op diens vlaggenschip de Onderdeel Staatse vloot
Aemilia; zo leerde hij het vak van zeeofficier en in september Koninklijke Deense
1645 werd hij door Stadhouder Frederik Hendrik in diens Marine
functie van admiraal-generaal persoonlijk tot luitenant Dienstjaren 1643 – 1691
benoemd. Op 6 september 1647 werd hij aangesteld als Rang Luitenant-admiraal-
generaal
commandeur als vervanger van de afwezige kapitein Anthonie
Slagen/oorlogen 1ste Engelse Oorlog
de Lijdekercken. Op 22 augustus 1649 werd hij benoemd tot 2e Engelse Oorlog
ordinaris-kapitein (een van de zestig "gewone" kapiteins in Hollandse Oorlog:
vaste dienst). In 1650 en 1651 deed hij mee aan een expeditie
3e Engelse
tegen de Barbarijse zeerovers onder commandeur Jan van Oorlog
Galen. Schoonse Oorlog
Onderscheidingen Orde van de Olifant
Portaal   Marine
Tijdens de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog vocht hij, opnieuw onder Jan van Galen, tegen de Engelsen
in de Middellandse Zee op de Maagd van Enkhuizen in de Slag bij Elba. Hij kreeg het bevel over de
daarbij op de Britten veroverde Phoenix maar werd op 30 november 1652 na een slemppartij zijn roes op
dat schip uitslapend samen met zijn bemanning op de rede van Livorno door een Britse enterploeg
overvallen en in zee gedreven. Hij moest een half uur rondzwemmen voor hij weer werd opgepikt.

Op 14 maart 1653 nam hij deel aan de

overwinning in de Slag bij Livorno waarbij Van
Galen sneuvelde. Hij voer samen met de vloot
terug naar de Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden; toen hij het bericht hoorde over het
sneuvelen van zijn vader, deed hij het verzoek in
zijn plaats tot luitenant-admiraal benoemd te
worden, hoewel hij zelf nog pas kapitein was. Er
werd niet serieus op ingegaan, maar Tromp werd
op 11 november 1653 wel benoemd tot schout-
bij-nacht bij de Admiraliteit van Amsterdam.

In 1654 probeerde hij een verdrag af te dwingen

Slag bij Livorno (1653) door Willem van de Velde I
van de Sant van Salé, maar dat mislukte. In 1655
(1655)
voerde hij een vloot van acht schepen aan die
naar de Oostzee ging om tegen de Zweden te
vechten, maar moest onverrichter zake
terugkeren. In 1656 ging hij op de Koevorden opnieuw, maar nu voor de eerste keer onder Michiel de
Ruyter en vocht tijdens het breken van de Zweedse blokkade van Danzig. In december 1657 ging hij met
een vloot naar de Middellandse Zee op konvooidienst. Dit leidde in 1658 tot een schandaal omdat Tromp
zijn oorlogsschepen gebruikt bleek te hebben om zelf handel mee te drijven; hij werd beboet en op non-
actief gesteld tot eind 1662 toen hij op de Harderwijk weer naar de Middellandse Zee voer ter versterking
van de vloot van De Ruyter. Door deze affaire liep hij een profijtelijk huwelijk mis. In 1664 had hij
konvooidienst op de Noordzee, op de Oosterwijck.

Tweede Engelse Zeeoorlog

In de aanloop naar de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog werd Tromp op 29 januari 1665 tot
viceadmiraal van Holland en West-Friesland benoemd bij de Admiraliteit van Amsterdam. Hij vocht dat
jaar op de Liefde in de Slag bij Lowestoft als commandant van het vijfde eskader op de Hoornse Vleugel en
wist na die zwaarste nederlaag uit de geschiedenis van de Nederlandse marine het grootste deel van de
vloot nog veilig thuis te brengen. Tromp werd daardoor zeer populair; hij werd al als luitenant-admiraal
(vanaf 23 juli bij de Admiraliteit van de Maze) voorlopig tot bevelhebber aangesteld en meende die
benoeming veilig op zak te hebben, toen hij die door de onverwachte terugkeer van De Ruyter op 11
augustus misliep, wat bij Tromp een enorme jaloezie opriep; hij overwoog even zich helemaal uit de
zeedienst terug te trekken, liever dan onder De Ruyter te moeten dienen. In de korte tijd dat hij
waarnemend bevelhebber was, liet hij formele instructies over de tactiek opstellen en presideerde, na
aanvankelijke weigering, over een krijgsraad die kapiteins moest berechten die zich bij Lowestoft aan
lafheid hadden schuldig gemaakt. Op 6 februari 1666 liet hij zich weer overplaatsen naar de Admiraliteit
van Amsterdam. Tromps roem op dat moment was voornamelijk te danken aan de nagedachtenis van zijn
geliefde vader en het feit dat hij als vurig Oranjeklant de kampioen van de Oranjepartij was. Hij had op zee
immers nog nooit een overwinning behaald. Eerzuchtig als hij was probeerde Tromp daar nu zo snel
mogelijk verandering in te brengen. Tijdens de Vierdaagse Zeeslag vergrootte hij zijn bekendheid door
maar liefst vijf schepen te verslijten en de overgave van de vastgelopen HMS Prince Royal in ontvangst te
nemen. Tot zijn grote ongenoegen werd dat kapitale schip vernietigd zodat hij het niet als trofee naar huis
kon meebrengen. Desalniettemin werd hij als een held
ontvangen en de roem steeg hem naar het hoofd; hij durfde
zelfs ongenodigd en zonder zijn hoed af te nemen in de
vergadering van de Staten-Generaal te gaan zitten om verslag
uit te brengen, iets waartoe men anders alleen als teken van
uiterste gunst werd uitgenodigd: men diende als
ondergeschikte staande met de hoed in de hand de Hoog
Mogenden (leden van de Staten-Generaal) te antwoorden.
Gerard Brandt dichtte:

Geen verf van schilderij, geen stift, noch punt van

staal,
Verbeelt door kracht van kunst des Amstels
Admiraal;
Den Hollantschen Romain; den roem der
Batavieren,
Die goude ketens won en kronen van laurieren; Abraham Willaerts, Cornelis Tromp. Tromp
Die als een blixem viel in Karels trotse vloot, is afgebeeld als Romein; een "Romein" was
En vloog van schip op schip in 't aanzicht van de in het 17e-eeuwse Nederlands een
doot; synoniem voor een krijgshaftig man van
Die duizenden verwon, die duizenden deê beven: ongekende moed. Zijn orangistische
Dees strijtbre Tromp zal door geen beelt, maar sympathieën worden weerspiegeld in de
daden leven. kleur van de mantel

In de Tweedaagse Zeeslag (4–5 augustus 1666), opnieuw

onder bevel van Michiel de Ruyter, versloeg Tromp de Britse
achterhoede, de eerste echte overwinning in zijn leven. Hij
had zich daarbij echter zo ver van de in het nauw gebrachte
hoofdmacht van de vloot verwijderd dat hij die niet meer te
hulp kon komen. De Ruyter verweet hem daarom de
nederlaag. Bij de publieke controverse die daardoor ontstond
wist Tromp zich zo te compromitteren – men meende zelfs
dat hij op een staatsgreep uit was – dat hij op 13 augustus
opnieuw op non-actief gesteld werd. Dit nam hij Johan de
Witt persoonlijk zeer kwalijk. Hij wilde daarop een aanbod
aannemen van Lodewijk XIV om opperbevelhebber van de
Franse vloot te worden, maar ook dit werd hem verboden,
waarna hij maar net deed alsof hij het om vaderlandslievende
redenen had afgewezen.

Huwelijk
Cornelis Tromp
Op 25 januari 1667 sloot Tromp een verstandshuwelijk met
de vier jaar oudere en schatrijke kinderloze weduwe
Margaretha van Raephorst. Ellendig van het gedwongen nietsdoen zocht hij zijn toevlucht steeds vaker in
de drank. Margaratha's landgoed in 's-Graveland werd verfraaid, het huidige Trompenburgh. Constantijn
Huygens dichtte:
 Hij sitt op 's Gravenland, die t'scheep veel wond'ren dee:
Hij waer veel dienstiger, dunckt mij, op 's Graven Zee

Hollandse Oorlog

In 1672 keerde het tij. Tijdens de Hollandse Oorlog viel

Lodewijk XIV van Frankrijk de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden binnen. De Orangisten grepen met
geweld de macht. Tromps zwager, de beruchte intrigant
Johan Kievit, keerde terug uit ballingschap vanuit Engeland
en begon zijn schoonbroer onmiddellijk te betrekken bij een
moordcomplot tegen Johan en Cornelis de Witt.

Op 20 augustus 1672 lokten Tromp, Willem Adriaan van

Nassau-Odijk en Willem van Nassau-Zuilestein,[1] Johan de Nederlandse schepen op de rede van Texel;
Witt met een vervalst bericht naar de Gevangenpoort waar in het midden de 'Gouden Leeuw', het
Cornelis vastgehouden werd. Toen de afgetreden vlaggenschip van Cornelis Tromp. Ludolf
raadpensionaris zo in de val gelopen was, werd hem met een Bakhuysen, 1671.
opgehitste volksmenigte, aangevuld met een contingent oude
matrozen van Tromp, het vluchten onmogelijk gemaakt.
Tromp zelf gaf laat in de middag in een naastgelegen herberg aan een dozijn man van een burgerwacht de
opdracht de gevangenis te bestormen. Toen beide broers op beestachtige wijze waren afgemaakt, ging hij
naar buiten om het verminken van hun lijken te aanschouwen zeggend: Dat moet er nu zo mede door.
Anderen getuigen meldden dat hij de hoed in de ogen trok en zweeg.

In maart 1673 poogde stadhouder Willem III van Oranje-Nassau Tromp weer met De Ruyter te verzoenen
zodat hij Tromp weer bij de vloot kon aanstellen; deze eerste poging ontaardde echter in totale ruzie,
waarbij Tromp De Ruyter belachelijk probeerde te maken door te zeggen dat men zich met diens vrouw
niet in fatsoenlijk gezelschap kon begeven zonder zich te generen. In april lukte het de prins echter Tromp
zich fatsoenlijk te laten gedragen door hem te beloven dat hij na de dood van De Ruyter opperbevelhebber
van de vloot zou worden. Een tweede verzoeningspoging werd zo een succes. Tromp vocht, ondanks zijn
pro-Engelse instelling, met felle eerzucht in de laatste drie slagen van de Derde Engelse Oorlog: de dubbele
Slag bij Schooneveld (namelijk de Eerste Slag bij het Schooneveld op 7 juni 1673 en de Tweede Slag bij
het Schooneveld op 14 juni 1673) en de Slag bij Kijkduin.

In 1674 werd Tromps vermogen geschat op 100.000 guldens precies, dat van zijn vrouw op 292.000
guldens; ruwweg overeenkomend met €20.000.000 in huidig geld. Dat jaar voerde hij het bevel over een
vloot die economische schade toebracht aan de Franse westkust. Intussen was Tromp na de vrede van 1674
nog meer bevriend geraakt met de Engelse koning Karel II. Op 12 januari 1675 vertrok hij naar Engeland,
waar hij als baronet in de Engelse adelstand werd verheven, maar een eredoctoraat van Oxford afwees.

Tromp Deens admiraal-generaal

Na het overlijden van de ook al Nederlandse opperbevelhebber van de Deense vloot Koert Adelaer in
november 1675 nam Tromp op 8 mei 1676 diens functie over. Hij werd benoemd tot ridder in de Orde van
de Olifant. Op 11 juni versloeg hij de Zweedse vloot in de Slag bij Öland, de eerste keer dat hij een
overwinning behaalde als vlootcommandant. Op 7 juli heroverde hij Ystad. In december werd hij door
Christiaan V van Denemarken hiervoor verheven tot graaf van Syllisborg. In 1677 verwoestte hij Öland.
Ondertussen (april 1676) was De Ruyter gesneuveld, maar Tromp kon diens functie niet overnemen zolang
hij in Deense dienst was; daarom begon hij op zijn ontslag aan te sturen door het stellen van exorbitante
eisen, daarbij geholpen door een groeiende anti-Nederlandse stemming onder de Denen die misnoegd
waren over het afnemen van de Nederlandse hulp nu ze
succesvol waren - de Republiek streefde immers naar een
evenwicht in de Oostzee. Op 8 mei 1678 verkreeg hij
inderdaad zijn ontslag. Daarna deed hij echter even mee aan
een aanval door de keurvorst van Brandenburg op Rügen,
toen Zweeds bezit.

Opperbevelhebber Nederlandse vloot

Pas op 6 februari 1679 werd Cornelis Tromp benoemd tot

luitenant-admiraal-generaal van de Republiek. Hij zou echter
weinig plezier hebben van zijn functie: voor Willem III was
hij meer een last dan een steun geworden en hij zou nooit
meer naar zee gaan. In 1682 maakte hij nog een schadestaat
op van 133.150 guldens voor alles wat hij in het verleden
meende te zijn tekortgekomen. Hiervan werd hem 13.647,60
guldens toegewezen op voorwaarde dat hij voorgoed van Portret, kasteel Skokloster
iedere verdere aanspraak afzag. In april 1684 werd hij als
bevelhebber opgevolgd door Cornelis Evertsen de Jongste.

Februari 1690 overleed zijn vrouw. Eind 1690 kreeg Evertsen een walfunctie en viel het bevelhebberschap
formeel weer aan Tromp toe. Deze was echter niet meer in staat als zodanig te functioneren, alcohol had
zijn gestel te ver aangetast. Cornelis Tromp overleed op 26 mei 1691. Hij werd bijgezet in de grafkelder
van de familie Tromp in Delft.

Buitenplaatsen
De hofstede Trompenburg aan de Amstel die in 1828 gesloopt is, was waarschijnlijk geen eigendom van
Cornelis Tromp maar van de familie Tromp. In 1899 werd hier een fabriek gebouwd voor de Industriële
Maatschappij Trompenburg, die er automobielen bouwde onder de merknaam Spyker.

Vanaf 1672 liet Tromp een buitenplaats bij 's-Graveland herbouwen nadat deze, door de Fransen
gebrandschat voor 3500 gulden, inderdaad afgebrand werd toen Tromp weigerde te betalen. Dit heette eerst
Syllisburgh, maar werd in de 18e eeuw door Jacob Roeters hernoemd tot Trompenburgh, en bestaat nog
steeds. Het is uiterst luxueus gedecoreerd; tijdens Tromps leven vooral ook met schilderijen van hemzelf:
hij liet zich minstens 22 maal schilderen, voor zover bekend een record voor de 17e eeuw. Over de schade
aan het oorspronkelijke huis zou Tromp nog jarenlang een verbeten juridische strijd voeren met een zekere
Petersen, die hij voor de hele schade wilde laten opdraaien omdat deze een paar pilaren ervan in veiligheid
gesteld had.

De familie Tromp had aan het eind van de 17e eeuw ook de buitenplaats Trompenburg te Rijswijk later
Schoonoord in bezit.

Zie de categorie Cornelis Tromp van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit
onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

1. van Wandelen, Jan, Moord op de gebroeders De Witt: 2. De moord (http://anemaa.home.xs4all.nl/ge
s/onderwerpen/moord_op_gebroeders_de_witt_moord.htm). xs4all.nl (10 april 2009). Gearchiveerd
(https://web.archive.org/web/20210726060521/https://anemaa.home.xs4all.nl/ges/onderwerpen/moo
rd_op_gebroeders_de_witt_moord.htm) op 26 juli 2021.
 Ronald Prud'homme van Reine: Schittering en schandaal.

Bibliografische informatie

Biblioteca Nacional de España: XX1575628 (http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.

cgi?action=display&authority_id=XX1575628)
Bibliothèque nationale de France: cb144445415 (https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb144
445415) (data) (https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb144445415)
Biografisch Portaal: 00288352 (http://www.biografischportaal.nl/persoon/00288352)
Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya: 981058614776206706 (https://cantic.b
nc.cat/registre/981058614776206706)
Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren: trom011 (http://www.dbnl.org/auteurs/
auteur.php?id=trom011)
Gemeinsame Normdatei: 118985981 (https://d-nb.info/gnd/118985981)
International Standard Name Identifier: 0000 0000 5203 7412 (http://isni.org/isni/00000000
52037412)
Library of Congress Control Number: nr94043740 (https://id.loc.gov/authorities/names/nr9
4043740)
Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen Persoon ID: 070761795 (http://data.bibliothe
ken.nl/id/thes/p070761795)
LIBRIS: 291119 (https://libris.kb.se/auth/291119)
Système universitaire de documentation: 078447178 (https://www.idref.fr/078447178)
Union List of Artist Names: 500354833 (https://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=
&role=&nation=&subjectid=500354833)
Virtual International Authority File: 812236 (https://viaf.org/viaf/812236)
WorldCat Identities (via VIAF): 812236 (https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/
812236)

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cornelis_Tromp&oldid=63071972"

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 3 okt 2022 om 18:21.

De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen, er kunnen aanvullende
voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.
Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de Wikimedia Foundation, Inc., een organisatie zonder
winstoogmerk.