ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ – Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά, Α 1.1·8, 1252a1-7· b27-32
Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν
συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς
πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν
κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ
κοινωνία ἡ πολιτική. […] Ἡ δ’ ἐκ πλειόνων κωμῶν κοινωνία τέλειος πόλις, ἤδη πάσης
ἔχουσα πέρας τῆς αὐταρκείας ὡς ἔπος εἰπεῖν, γινομένη μὲν τοῦ ζῆν ἕνεκεν, οὖσα δὲ τοῦ εὖ
ζῆν. Διὸ πᾶσα πόλις φύσει ἔστιν, εἴπερ καὶ αἱ πρῶται κοινωνίαι. Τέλος γὰρ αὕτη ἐκείνων, ἡ
δὲ φύσις τέλος ἐστίν.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά, 1.12, 1253a29-39
Φύσει μὲν οὖν ἡ ὁρμὴ ἐν πᾶσιν ἐπὶ τὴν τοιαύτην κοινωνίαν [: την πόλιν]· ὁ δὲ πρῶτος
συστήσας μεγίστων ἀγαθῶν αἴτιος. Ὥσπερ γὰρ καὶ τελεωθεὶς βέλτιστον τῶν ζῴων ἄνθρωπός
ἐστιν, οὕτω καὶ χωρισθεὶς νόμου καὶ δίκης χείριστον πάντων. Χαλεπωτάτη γὰρ ἀδικία
ἔχουσα ὅπλα· ὁ δὲ ἄνθρωπος ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει καὶ ἀρετῇ, οἷς ἐπὶ τἀναντία ἔστι
χρῆσθαι μάλιστα. Διὸ ἀνοσιώτατον καὶ ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆς, καὶ πρὸς ἀφροδίσια καὶ
ἐδωδὴν χείριστον. Ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ γὰρ δίκη πολιτικῆς κοινωνίας τάξις ἐστίν, ἡ
δὲ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
Α.1. α. Να γράψετε τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους
λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι
λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο (μονάδες 3) και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή
σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες
3):
1. Κατά τον Αριστοτέλη όλοι οι άνθρωποι κάνουν τα πάντα για να κατακτήσουν αυτό που
θεωρούν αγαθό.
2. Ο Αριστοτέλης ισχυρίζεται ότι όλες οι μορφές κοινωνικής συμβίωσης αποσκοπούν στο
ίδιο αγαθό.
3. Κατά τον Αριστοτέλη όλες οι μορφές κοινωνικής συμβίωσης έχουν φυσική προέλευση.
β. Ποια όπλα έχει από τη φύση του ο άνθρωπος, κατά τον Αριστοτέλη, και πώς μπορεί να τα
χρησιμοποιήσει; (μονάδες 4)
Μονάδες 10

Β1. Ο Αριστοτέλης στο πρώτο απόσπασμα από τα Πολιτικὰ υποστηρίζει μεταξύ άλλων ότι η
πόλη ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως. Στο δεύτερο απόσπασμα αναφέρει: «ὁ δὲ πρῶτος
συστήσας μεγίστων ἀγαθῶν αἴτιος». Να δείξετε ότι δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ των δύο
χωρίων.
Μονάδες 10
Β.2. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Τζον Λοκ, «Δεύτερη πραγματεία περί κυβερνήσεως, VIII95
Στο απόσπασμα ο άγγλος φιλόσοφος Τζον Λοκ αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση και στη
συγκρότηση της πολιτικής κοινωνίας.

Επειδή οι άνθρωποι είναι, όπως ελέχθη, εκ φύσεως ελεύθεροι, ίσοι και ανεξάρτητοι, κανένας
δεν μπορεί να τεθεί έξω από αυτή την κατάσταση και να υπαχθεί στην πολιτική εξουσία
κάποιου άλλου, χωρίς τη συγκατάθεσή του. Ο μόνος τρόπος, με τον οποίο οιοσδήποτε
απεκδύεται της φυσικής του ελευθερίας και αναδέχεται τα δεσμά της πολιτικής κοινωνίας είναι
η σύναψη συμφωνίας με άλλους ανθρώπους για να συνενωθούν και να συμπήξουν μία
κοινότητα, ούτως ώστε να κατορθώσουν να ζουν με άνεση, ασφάλεια και ειρήνη αναμεταξύ
τους, έχοντας εξασφαλίσει την απόλαυση των ιδιοκτησιών τους και μεγαλύτερη ασφάλεια
έναντι όσων δεν μετέχουν στην κοινότητά τους. Αυτό μπορεί να το πράξει οποιοσδήποτε
αριθμός προσώπων, διότι δεν πλήττει την ελευθερία των υπολοίπων. αυτοί παραμένουν, όπως
και προηγουμένως, στην ελευθερία της φυσικής καταστάσεως. Όταν άνθρωποι ανεξαρτήτως
αριθμού έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους στη δημιουργία μιας κοινότητας ή κυβερνήσεως,
συσσωματώνονται έτσι αμέσως και δημιουργούν ένα πολιτικό σώμα, στο οποίο η πλειοψηφία
έχει το δικαίωμα να δρα και να καθορίζει τα υπόλοιπα ζητήματα.
(μετάφραση Π. Kιτρομηλίδης)
Αφού μελετήσετε τα κείμενα (πρωτότυπα και παράλληλο) να παρουσιάσετε συνοπτικά τις
απόψεις των φιλοσόφων και να εκθέσετε τη δική σας άποψη.
Μονάδες 10

Β3. Να αντιστοιχίσετε καθεμία από τις φράσεις της στήλης Α του παρακάτω πίνακα με μία
φράση από τη στήλη Β που συμπληρώνει ορθά το νόημά της.
Α Β
1. Όταν ο Αριστοτέλης ήρθε στην α. η Ακαδημία είχε αρχίσει να παρακμάζει.
Αθήνα για να σπουδάσει, β. ο Πλάτων είχε αναθέσει τη διεύθυνση της
Ακαδημίας στον Ηρακλείδη.
γ. η Ακαδημία αποτελούσε σημείο συνάντησης
σημαντικών λογίων της εποχής.
2. Η φιλοσοφική σχολή Περίπατος α. Αριστοτέλη.
ιδρύθηκε από τον β. Εύδοξο.
γ. Θεόφραστο.
3. Ο Αριστοτέλης έφυγε για δεύτερη α. επειδή αισθάνθηκε πως βρισκόταν σε κίνδυνο
φορά από την Αθήνα, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου.
β. για να επιστρέψει στα Στάγειρα.
 γ. για να αναλάβει την αγωγή του Αλέξανδρου
στη Μακεδονία.
4. Από τα μέρη της ψυχής το α. τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα
ἐπιθυμητικὸν κατά τον Αριστοτέλη του ανθρώπου.
σχετίζεται με β. τη διατροφή.
γ. τη φρόνηση.
5. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η α. αποτελείται από όμοια στοιχεία.
πόλις β. ως όλον αποτελείται από ανόμοια μεταξύ τους
στοιχεία.
γ. στοχεύει στην εὐβουλία.
Μονάδες 10

Β4. α) Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του αρχαίου διδαγμένου κειμένου να γράψετε
μία ομόρριζη (απλή ή σύνθετη) της νέας ελληνικής: οὖσαν, περιέχουσα, συστήσας,
χωρισθεὶς, χρῆσθαι.

β) Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα
ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, στο ίδιο μέρος του λόγου σε οποιαδήποτε μορφή της θα
χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν στο αρχαίο κείμενο: στοχάζονται,
δίκης, κοινωνίαν, τάξις.

Μονάδες 10
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ξενοφῶντος, Ελληνικά 5. 2,20-23

Το απόσπασμα αναφέρεται στο 382π.Χ., δηλαδή λίγο πριν την κατάληψη της Θήβας από
τους Σπαρτιάτες.
Λεχθέντων δὲ τούτων ἐδίδοσαν οἱ Λακεδαιμόνιοι τοῖς συμμάχοις λόγον καὶ ἐκέλευον
συμβουλεύειν ὅ τι γιγνώσκει τις ἄριστον τῇ Πελοποννήσῳ τε καὶ τοῖς συμμάχοις. ἐκ τούτου
μέντοι πολλοὶ μὲν συνηγόρευον στρατιὰν ποιεῖν, μάλιστα δὲ οἱ βουλόμενοι χαρίζεσθαι τοῖς
Λακεδαιμονίοις, καὶ ἔδοξε πέμπειν τὸ εἰς τοὺς μυρίους σύνταγμα ἑκάστην πόλιν. λόγοι δὲ
ἐγένοντο ἀργύριόν τε ἀντ᾽ ἀνδρῶν ἐξεῖναι διδόναι τῇ βουλομένῃ τῶν πόλεων, τριώβολον
Αἰγιναῖον κατὰ ἄνδρα, ἱππέας τε εἴ τις παρέχοι, ἀντὶ τεττάρων ὁπλιτῶν τὸν μισθὸν τῷ ἱππεῖ
δίδοσθαι· εἰ δέ τις τῶν πόλεων ἐκλίποι τὴν στρατιάν, ἐξεῖναι Λακεδαιμονίοις ἐπιζημιοῦν
στατῆρι κατὰ τὸν ἄνδρα τῆς ἡμέρας.  ἐπεὶ δὲ ταῦτα ἔδοξεν, ἀναστάντες οἱ Ἀκάνθιοι πάλιν
ἐδίδασκον ὡς ταῦτα καλὰ μὲν εἴη τὰ ψηφίσματα, οὐ μέντοι δυνατὰ ταχὺ περανθῆναι. βέλτιον
οὖν ἔφασαν εἶναι, ἐν ᾧ αὕτη ἡ παρασκευὴ ἁθροίζοιτο, ὡς τάχιστα ἄνδρα ἐξελθεῖν ἄρχοντα
καὶ δύναμιν ἐκ Λακεδαίμονός τε, ὅση ἂν ταχὺ ἐξέλθοι, καὶ ἐκ τῶν ἄλλων πόλεων· τούτου
γὰρ γενομένου τάς τε οὔπω προσκεχωρηκυίας πόλεις στῆναι ἂν καὶ τὰς βεβιασμένας ἧττον
ἂν συμμαχεῖν. 
Παρατηρήσεις:

Γ1. Να αποδώσετε στα νέα ελληνικά το απόσπασμα: «ἐπεὶ δὲ ταῦτα ἔδοξεν... ἧττον ἂν
συμμαχεῖν. 
Μονάδες 20

Γ.2. Ποιες είναι οι προτάσεις των συμμάχων των Σπαρτιατών υπέρ της εκστρατείας κατά της
Θήβας;
Μονάδες 10
Γ.3. α) ἄριστον, πολλοὶ, τάχιστα, ἧττον: Να γραφούν τα παραθετικά τους.
Μονάδες 2
β) Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:
ἀνδρῶν: κλητική ενικού
ψηφίσματα: δοτική πληθυντικού
τις: ονομαστική πληθυντικού του ουδετέρου γένους
ἱππεῖ: αιτιατική πληθυντικού
τούτου: δοτική ενικού του θηλυκού γένους
Μονάδες 5

γ) Να μεταφέρετε τους τύπους στον Ενεστώτα διατηρώντας το ίδιο πρόσωπο, έγκλιση και
φωνή: ἐδίδοσαν, ἐκλίποι, ἔφασαν
Μονάδες 3

Γ.4. α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους: τοῖς Λακεδαιμονίοις, εἰς τοὺς μυρίους,
τῶν πόλεων, ἐξελθεῖν, πόλεις.
Μονάδες 5
β) ὡς ταῦτα καλὰ μὲν εἴη τὰ ψηφίσματα: Να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας
πρότασης (μον. 1) και να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της. (μον.2)
Μονάδες 3
γ) Λεχθέντων: να αναγνωρίσετε το είδος της μετοχής (μον.1) και να την αναλύσετε στην
αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. (μον.1)
Μονάδες 2