Κεφάλαιο 13: Ουρογεννητικό Σύστημα

Sunday, June 21, 2020 5:20 PM

Ουρογεννητικό Σύστημα = Ουροποιητικό + Γεννητικό σύστημα

• Αναπτύσσεται από το διάμεσο μεσέγχυμα (ραχιαίο) το οποίο κατά την οριζόντια κάμψη του εμβρύου μετατοπίζεται
κοιλιακά και χάνει την επαφή του με τους σωμίτες.
• Ουρογεννητική ακρολοφία = επίμηκες έπαρμα του μεσεγχύματος που αναπτύσσεται σε κάθε πλευρά της ραχιαίας
αορτής. Διακρίνονται 2 τμήματά της:
○ Η νεφρογόνος ταινία, η οποία θα διαφοροποιηθεί σε ουροποιητικό σύστημα
○ Η γοναδική ακρολοφία, η οποία θα διαφοροποιηθεί σε γεννητικό σύστημα.
• Ανάπτυξη ουροποιητικού πριν την ανάπτυξη του γεννητικού.

Ουροποιητικό Σύστημα
• Όργανα ουροποιητικού: νεφροί, ουρητήρες, ουροδόχος κύστη, ουρήθρα.
• Στα ανθρώπινα έμβρυα αναπτύσσονται 3 διαφορετικά διαδοχικά νεφρικά συστήματα:
1. Οι πρόνεφροι.
 Υποτυπώδεις, μη λειτουργικοί
 Αμφοτερόπλευροι, εμφάνιση 4η εβδ.
 Μικρές ομάδες κυττάρων στην αυχενική περιοχή
 Προνεφρικοί πόροι: εκτείνονται ουραία + εκβάλλουν στην αμάρα / το μεγαλύτερο τμήμα τους
διατηρείται για τους μεσόνεφρους, ενώ οι υπόλοιποι πρόνεφροι εκφυλίζονται γρήγορα.
2. Οι μεσόνεφροι.
 Καλά ανεπτυγμένοι, λειτουργικοί
 Πρώιμη εμβρυϊκή περίοδος
 Εμφάνιση τέλος 4ης εβδ.
 Αποτελούνται από περίπου 40 αγγειώδη σπειράματα και μεσονεφρικά σωληνάρια, τα οποία εκβάλλουν
στους μεσονεφρικούς πόρους (πρώην προνεφρικοί πόροι) κι αυτοί με τη σειρά τους στην αμάρα.
 Εκφυλίζονται προς το τέλος του 1ου τριμήνου
 Τα σωληνάριά τους μετατρέπονται στα απαγωγά σωληνάρια των όρχεων
3. Οι μετάνεφροι.
 Σχηματίζουν τους μόνιμους νεφρούς (αρχική καταβολή τους)
 Ανάπτυξη από την αρχή της 5ης εβδ. / πηγές: μετανεφρικό εκκόλπωμα + βλάστημα
 Τα ούρα του εμβρύου έχουν τη σημαντικότερη συνεισφορά στον όγκο του αμνιακού υγρού
 Ουρητική καταβολή (μετανεφρικό εκκόλπωμα) = εκκόλπωμα (απόφυση) του μεσονεφρικού πόρου,
κοντά στην είσοδό του στην αμάρα
□ Προέλευση ουρητήρων, νεφρικής πυέλου, καταβολών και αθροιστικών σωληναρίων
□ Επιμήκυνση → εισχώρηση στο μετανεφρικό βλάστημα
□ Μίσχος ουρητικής καταβολής = ουρητήρας
□ Κεφαλικό άκρο καταβολής → διακλάδωση = αθροιστικά σωληνάρια μετάνεφρου.
 Μετανεφρικό βλάστημα = μάζα κυττάρων προερχόμενη από τη νεφρογόνο ταινία. Από αυτό
σχηματίζονται οι νεφρώνες.
□ Κύτταρά του σχηματίζουν τα μετανεφρικά κυστίδια → επιμήκυνση και μετατροπή σε μετανεφρικά
σωληνάρια → εγκόλπωση από αγγειώδη σπειράματα
 Διαδοχικές γενεές αθροιστικών σωληναρίων:
#γενεών Όνομα καταβολών
1-4 Μείζονες καταβολές
5-8 Ελάσσονες καταβολές
 Οι εμβρυικοί νεφροί παρουσιάζουν λοβωτή όψη.
 Η λειτουργική ωρίμανση των νεφρών παρουσιάζεται μετά τη γέννηση.
○ Αρχικά οι μετάνεφροι βρίσκονται ο ένας κοντά στον άλλον στην πύελο. Σταδιακά όμως μετακινούνται στην
κοιλιακή χώρα και απομακρύνονται μεταξύ τους, για να ανέλθουν στην τελική τους θέση την 9η εβδ. Τότε
αρχίζουν να εφάπτονται και με τα αντίστοιχα επινεφρίδια.
○ Αιμάτωση νεφρών: Νεφρικές αρτηρίες (<κοιλιακή αορτή)
• Τμήματα Ουρογεννητικού κόλπου:
○ Κυστικό τμήμα
 Σχηματισμός ουροδόχου κύστης
 Σύνδεση με την αλλαντοΐδα

Εμβρυολογία ΙΑ1023 - Νάνσυ Σανδάλη - Σελίδα 1

  Σύνδεση με την αλλαντοΐδα
○ Πυελικό τμήμα
 Άρρεν: προστατική και υμενώδης μοίρα της ουρήθρας
 Θήλυ: ουρήθρα
○ Φαλλικό τμήμα
 Καταβολή πέους ή κλειτορίδας
• Αρχικά η ουροδόχος κύστη είναι συνέχεια της αλλαντοΐδας, αργότερα όμως εκφυλίζεται στον ουραχό (έμβρυο) και
τελικά στον μέσο ομφαλοκυστικό σύνδεσμο (ενήλικες)
• Επινεφρίδια
○ Διαφορετική προέλευση μυελώδους και φλοιώδους μοίρας
 Φλοιός < μεσέγχυμα
 Μυελός < κύτταρα νευρικής ακρολοφίας
○ Σπειροειδής + στηλιδωτή ζώνη: παρούσες κατά τη γέννηση
○ Δικτυωτή ζώνη: δεν αναγνωρίζεται μέχρι το τέλος του 3ου έτους.
• Συγγενείς ανωμαλίες
○ Κατηγορίες [υπάρχει λεπτομερής παρουσίαση "ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ" στο e-learning]:
 Ι. Αριθμός και ποιότητα (Αγενεσία (δύο ή ενός), Υποπλασία, Δυσπλασία, Υπερτροφία,
Υπεράριθμος και διπλασιασμός)
 ΙΙ.Κυστικοί νόσοι (Δυσπλασία, Πολυκυστικός (ενηλίκων και νηπίων), Μυελώδης, Σπογγώδης,
Πλειοκυστικός, Μονήρεις κύστεις)
 ΙΙΙ. Υδρονέφρωση
 ΙV. Θέσης και σχήματος (Εκτοπία (απλή και διασταυρούμενη), Πεταλοειδής
 V.Ογκος του Wilms
 VI. Στένωση νεφρικής αρτηρίας

Γεννητικό Σύστημα
• Πρώιμο γεννητικό σύστημα: πανομοιότυπο και στα δύο φύλα (1η έως 7η εβδομάδα) - αδιαφοροποίητες γονάδες
• Προέλευση γονάδων:
○ Μεσοθήλιο (επένδυση οπίσθιου κοιλιακού τοιχώματος)
○ Υποκείμενο μεσέγχυμα (ΣΙ εμβρύου)
○ Αρχέγονα γεννητικά κύτταρα
• Αδιαφοροποίητες γονάδες = φλοιός (εξωτερικά) + μυελός (εσωτερικά)
• ΧΧ: γονάδες = ωοθήκες / ΧΥ: γονάδες = όρχεις
• Αρχέγονα γεννητικά κύτταρα < κύτταρα τοιχώματος ομφαλικού κυστιδίου (επιβλάστη) → ενσωμάτωση στις
αρχέγονες φυλετικές χορδές (= δακτυλιοειδείς επιθηλιακές δοκίδες) → διαφοροποίηση σε
ωοκύτταρα/σπερματοζωάρια
• Ανάπτυξη Όρχεων
○ Γονίδιο SRY = ορχεοκαθοριστικός παράγοντας / ρυθμίζει την άρρενος τύπου ανάπτυξη.
○ Φυλετικές χορδές → μυελικές/ορχικές χορδές → ορχικό δίκτυο
○ Σταδιακός αποχωρισμός όρχι από τον εκφυλιζόμενο μεσόνεφρο
○ Δικό του μεσεντέριο = μεσόρχιο
○ Κύτταρα Leydig < μεσέγχυμα, εκκρίνουν τεστοστερόνη (η παραγωγή της οποίας διεγείρεται από την hCG)
○ AMH (Αντιμυλλέρειος Ορμόνη) → αναστέλλει την ανάπτυξη των παραμεσονεφρικών πόρων, οι οποίοι
σχηματίζουν μήτρα + ωαγωγούς στα θήλεα
○ Σπερματικά σωληνάρια: χωρίς αυλό μέχρι την εφηβεία
 2 είδη κυττάρων στο τοίχωμά τους: σπερματογόνια + κύτταρα Sertolli
• Ανάπτυξη Ωοθηκών
○ Ωοθηκική οργανογένεση: 3 εβδομάδες αργότερα σε σχέση με την ορχική
○ Φυλετικές χορδές → ωοθηκικό δίκτυο (φυσιολογικά εκφυλίζεται)
○ Αρχέγονα ωοθυλάκια: έχουν περιγραφεί στο κεφάλαιο 2
○ Μετά τη γέννηση δε σχηματίζονται ωογόνια
○ Οι ωοθήκες κρέμονται από το μεσοωθήκιο.
• Ανάπτυξη Γεννητικών Πόρων και Αδένων
○ Αρχικά 2 ζεύγη πόρων (Wolff/Müller ή μεσονεφρικοί/παραμεσονεφρικοί, αντίστοιχα σημαντικοί για την
ανάπτυξη του γεννητικού συστήματος στα άρρενα και στα θήλεα άτομα)
○ Άρρενα άτομα:
Δομές Προέλευση
Απαγωγά σωληνάρια μεσονεφρικά σωληνάρια

Εμβρυολογία ΙΑ1023 - Νάνσυ Σανδάλη - Σελίδα 2

 Πόρος της μεσονεφρικός πόρος
επιδιδυμίδας
Σπερματικός πόρος μεσονεφρικός πόρος περιφερικά της επιδιδυμίδας
Σπερματοδόχες κύστεις πλάγιες εκβλαστήσεις ουραίου άκρου κάθε μεσονεφρικού πόρου
Προστάτης ενδοδερμικές εκβλαστήσεις που εκφύονται από την προστατική μοίρα της
ουρήθρας
Βολβουρηθραίοι ζεύγη εκβλαστήσεων της σηραγγώδους μοίρας της ουρήθρας
αδένες
○ Θήλεα άτομα:
 Εκφυλισμός μεσονεφρικών πόρων (απουσία τεστοστερόνης) + ανάπτυξη παραμεσονεφρικών (απουσία
ΑΜΗ)
Δομές Προέλευση
Ωαγωγοί Μη συνενωμένα κεφαλικά τμήματα παραμεσονεφρικών
πόρων
Καταβολή μητρεοκολεϊκού σωλήνα Ουραία τμήματα των συνενωμένων τμημάτων των
(< μήτρα, ανώτερο τμήμα κολεού) παραμεσονεφρικών πόρων
Πλατύς σύνδεσμος μήτρας Συνένωση των παραμεσονεφρικών πόρων στο επίπεδο της
μέσης γραμμής
Επιθήλιο κολεού Ενδόδερμα ουρογεννητικού κόλπου
Ινομυώδες τοίχωμα κολεού Παρακείμενο μεσέγχυμα
Παραμεσονεφρικό (κολπικό) φύμα Επαφή μεταξύ καταβολής μητροκολεϊκού σωλήνα και
πυελικής μοίρας ουρογεννητικού κόλπου
κολποκολεϊκοί βολβοί Ενδοδερμικές προσεκβολές
Κολεϊκό πέταλο Συνένωση κολποκολεϊκών βολβών
Αυλός κολεού Απόπτωση κεντρικών κυττάρων κολεϊκού πετάλου
Επιθήλιο κολεού Περιφερικά κύτταρα πετάλου
Ουρηθραίοι και παραουρηθραίοι αδένες Εκβλαστήσεις ουρήθρας στο παρακείμενο μεσέγχυμα
Μείζονες αδένες του προδόμου Προσεκβολές από τον ουρογεννητικό κόλπο στο κατώτερο
(αιδοιοκολπικοί ή βαρθολίνειοι) τριτημόριο των μεγάλων χειλέων
• Ο πλατύς σύνδεσμος της μήτρας διαιρεί την πυελική κοιλότητα σε ευθυμητρικό και κυστεομητρικό
κόλπωμα.
• Ανάπτυξη των Εξωτερικών Γεννητικών Οργάνων
○ Έως 7η εβδ → παρόμοια εξωτερικά γεννητικά όργανα (αδιαφοροποίητο στάδιο). Η διάκριση αρχίζει κατά την
9η εβδ, με πλήρη διαφοροποίηση έως την 12η εβδ.
1. Σχηματισμός γεννητικού φύματος (καταβολή πέους/κλειτορίδας) σε κεφαλική θέση ως προς τον
αμαρικό υμένα (4η εβδ)
2. Σχηματισμός χειλεο-οσχεϊκών ογκωμάτων και ουρογεννητικών πτυχών
3. Επιμήκυνση του φύματος → καταβολή του φαλλού
4. Έκταση ουρογεννητικού υμένα στον πυθμένα της ουρηθρικής αύλακας
□ Η ουρηθρική αύλακα αφορίζεται από τις ουρηθρικές (γεννητικές) πτυχές
○ Στα θήλεα άτομα ουρήθρα και κολεός εκβάλλουν στην ίδια κοιλότητα, τον πρόδομο του κολεού
○ Στα άρρενα άτομα:
• Αρρενοποίηση < επίδραση δεϋδροτεστοστερόνης
1. Η καταβολή του φαλλού μεγαλώνει και επιμηκύνεται για να μετατραπεί σε πέος
2. Οι ουρογεννητικές πτυχές σχηματίζουν τα πλάγια τοιχώματα της ουρηθρικής αύλακας (επένδυση από
ουρηθρικό πέταλο)
3. Σχηματισμός πεϊκής (σηραγγώδους) ουρήθρας από συνένωση των πτυχών
4. Σχηματισμός πεϊκής ραφής του πέους → περίκλειση σηραγγώδους τμήματος στο εσωτερικό
5. Αυλοποίηση χορδής στη βάλανο για ολοκλήρωση του τελευταίου τμήματος της ουρήθρας
6. Μετακίνηση οριστικού έξω ουρηθρικού στομίου στην κορυφή της βαλάνου
7. Σχηματισμός ακροποσθίας για κάλυψη της βαλάνου
8. Μεγέθυνση χειλεο-οσχεϊκών ογκομάτων → οσχεϊκά ογκώματα
9. Άυξηση και συνένωση ογκωμάτων στη μέση γραμμή (ραφή) → σχηματισμός όσχεου

Εμβρυολογία ΙΑ1023 - Νάνσυ Σανδάλη - Σελίδα 3

 9. Άυξηση και συνένωση ογκωμάτων στη μέση γραμμή (ραφή) → σχηματισμός όσχεου
○ Στα θήλεα άτομα:
1. Ελάττωση μεγέθους φαλλού → σχηματισμός κλειτορίδας
2. Συνένωση μόνο οπισθίων τμημάτων ουρηθρικών πτυχών → χαλινός των μικρών χειλέων
□ Υπόλοιπα τμήματα πτυχών = μικρά χείλη
3. Συνένωση προς τα πίσω και προς τα εμπρός των χειλεο-οσχεϊκών ογκωμάτων → οπίσθιος + πρόσθιος
σύνδεσμος μεγάλων χειλέων + εφήβαιο
□ Υπόλοιπα τμήματα ογκωμάτων = μεγάλα χείλη
• Βουβωνικοί Πόροι
○ Ανάπτυξη και στα δύο φύλα λόγω αδιαφοροποίητου σταδίου
○ Γεννητικο-βουβωνικός σύνδεσμος: προσκόλληση ουραία στην εσωτερική επιφάνεια των χειλεο-οσχεϊκών
ογκωμάτων
○ Ελυτροειδής απόφυση: σχηματισμός τοιχωμάτων βουβωνικού πόρου
• Μετακίνηση Γονάδων
○ Κάθοδος όρχεων
 Έως 26η εβδομάδα: οπισθοπεριτοναϊκή κάθοδος στους εν τω βάθει βουβωνικούς δακτυλίους
 Ο γεννητικοβουβωνικός σύνδεσμος κατευθύνει τους όρχεις κατά τη διάρκεια της κάθοσου τους εντός
του όσχεου
 Όταν ο όρχις κατέλθει, συμπαρασύρει σπερματικό πόρο + αγγεία
 Επένδυση από στιβάδες της περιτονίας κατά την κάθοδο
□ Έσω σπερματική περιτονία < προέκταση της εγκάρσιας περιτονίας
□ Έξω κρεμαστήρας μυς + κρεμαστήρια περιτονία < προεκτάσεις έξω λοξού κοιλιακού μυός και
περιτονίας
□ Έξω σπερματική περιτονία < προέκταση έξω λοξού κοιλιακού μυός και απονεύρωσής του
○ Κάθοδος Ωοθηκών
 Μετατόπιση εντός της πυέλου
 Δεν μεταναστεύουν διαμέσου του βουβωνικού πόρου
 Κρεμαστήρας σύνδεσμος της ωοθήκης < κεφαλικό τμήμα γεννητικοβουβωνικού συνδέσμου
 Στρογγύλος σύνδεσμος μήτρας < ουραίο τμήμα γεννητικοβουβωνικού συνδέσμου
• Συγγενείς Ανωμαλίες
○ Ωοθήκες
 Έλλειψη – κύστεις – ορμονική διαταραχή πολυκυστικές - Λοβώδης ωοθήκη - Επικουρική - Υπεράριθμη -
Υποπλαστική/ ταινιοειδής - Παραωοθηκικές κύστεις
○ Ωαγωγοί
 Παρασαλπιγγικές κύστεις • Ολ ή μερ έλλειψη • Διπλασιασμός • Υπεράριθμα στόμια • Μη αυλοποίηση •
Έλλειψη μυικού
○ Αγενεσία πέους ή κλειτορίδας εξαιρετικά σπάνια ( Hox )
○ Διπλό ή σχιστό πέος
○ Μη συνένωση των γεννητικών πτυχών
○ Μικρό πέος ( υπόφυση )
○ Διεύρυνση κλειτορίδας, ανδρογόνα
○ Υποτυπώδης σπερματικός πόρος ( κυστ ίνωση )
○ Σύμφυση μεγάλων χειλέων
○ Ερμαφροδιτισμός: Φυλετικές ανωμαλίες στους γεννητικούς πόρους και τα έξω γεννητικά όργανα.
 Αληθής: ύπαρξη γονάδων και έξω γεννητικών οργάνων και των 2 φύλων, δηλαδή ενεργός ορχικός και
ωοθηκικός ιστός στην ίδια γονάδα. Έξω γεννητικά αμφιλεγόμενα. μωσαϊκό . Σπάνιος
 Θήλυς ψευδερμαφροδιτισμός. α) παρουσία ωοθήκης, β) υπερτροφία κλειτορίδας (σαν φαλλός), γ)
μερική συνένωση των μεγάλων χειλέων (σαν όσχεο), δ) παραμονή μικρού ουρογεννητικού κόλπου (είναι
κορίτσι και φαίνεται σαν αγόρι), καρυότυπος 44+ΧΧ (λόγω υπέρμετρης παραγωγής ανδρογόνων από τα
επινεφρίδια, γι΄αυτό και λέγεται και σύνδρομο υπερπλασίας των επινεφριδίων) ή ανδρογεννητικοί
παράγοντες
 Άρρεν ψευδοερμαφροδιτισμός α) παρουσία όρχεος αλλά έχει ανασταλεί η κάθοδός του, β) μη σύγκλειση
της ουρηθραίας αύλακας σε όλο το μήκος της, γ) τα οσχεϊκά ογκώματα παραμένουν ανεξάρτητα, και δ) ο
φαλλός παραμένει μικρός ( σαν κλειτορίδα). Καρυότυπος 44 +ΧΥ, αλλά φαίνεται σαν κορίτσι. Τα
ανδρογόνα ή παράγονται σε μικρές ποσότητες ( μεταλλάξεις στα ένζυμα στεροειδογέννεσης ) ή
σχηματίζονται μετά την κρίσιμη περίοδο ή ανωμαλίες υποδοχέων. Ανεπάρκεια αντιμυλλέριας ουσίας
○ Υποσπαδίας ( 3-5 /1000 γεννήσεις. 1:300 Ουρηθραία αύλακα ανοικτή, εμφάνιση ανώμαλων στομίων στην
κάτω επιφάνεια του πέους, κοντά στη βάλανο, στη βάση ή κατά μήκος της ραφής του οσχέου. 4 τύποι:
βαλανικός, πεϊκός, οσχεοπεϊκός, περινεϊκός Διαταραχές τεστοστερόνης
Επισπαδίας 1:30000 Το ανώμαλο στόμιο της ουρήθρας βρίσκεται ραχιαία της επιφάνειας του πέους, λόγω

Εμβρυολογία ΙΑ1023 - Νάνσυ Σανδάλη - Σελίδα 4

○ Επισπαδίας 1:30000 Το ανώμαλο στόμιο της ουρήθρας βρίσκεται ραχιαία της επιφάνειας του πέους, λόγω
ανώμαλης ανάπτυξης του γεννητικού φύματος, το οποίο αναπτύσσεται αντίστοιχα στη θέση συνένωσης των
οπίσθιων άκρων των γεννητικών πτυχών και έτσι ο ουρογεννητικός υμένας και μετά τη ρήξη του βρίσκεται
κεφαλικά του γεννητικού φύματος, δηλαδή του πέους. Συνοδεύεται από εκστροφή της κύστεως
○ Υπογοναδισμός - Σύνδρομο Turner (ΧΟ καρυότυπος)
 Υπάρχουν λίγα αρχέγονα γεννητικά κύτταρα, αλλά δεν αναπτύσσονται ή αναπτύσσουν ελάχιστα
ωοθυλάκια. Πολλά κύτταρα εκφυλίζονται, οπότε 6 μήνες μετά τη γέννηση δεν υπάρχουν κύτταρα στις
γονάδες(ταινιοειδής ). Τα οιστρογόνα μητέρας και πλακούντα επιδρούν στους παραμεσονεφρικούς
πόρους και τα έξω γεννητικά όργανα ίναι όπως στο φυσιολογικό θήλυ. Επειδή όμως μετά τη γέννηση οι
γονάδες δεν παράγουν καθόλου ορμόνες, σταματά η διαφοροποίηση των πόρων και των έξω γεννητικών
οργάνων και τα χαρακτηριστικά του φύλου παραμένουν παιδικά.
○ Δευτεροπαθής υπογοναδισμός
○ Σύνδρομο Klinefelter (47, XXY)
○ Κρυψορχία ( 3-4% τελειόμηνων, 30% πρόωρων , ετερόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη, οφείλεται σε γεννητικά,
περιβαλλοντικά και μηχανικά αίτια)
○ Έκτοποι όρχεις

Εμβρυολογία ΙΑ1023 - Νάνσυ Σανδάλη - Σελίδα 5