Professional Documents
Culture Documents
Nahu STAM - نائب الفاعل
Nahu STAM - نائب الفاعل
Begitu juga tidak boleh dibuang ( )خري انئلdan ayat itu hanya ada (نيل
َ ) sahaja. .نيل
َ : حنو، ) وكذلك ال جيوز حذف (خري انئل-
Perubahan yang berlaku pada fe’el (kata kerja) yang tidak ada fa’il (pelakunya) التغيري اليت تطرأ على ما مل يسم فاعله
1. Apabila fe’el yang tidak disebut fa’ilnya : إذا كان الفعل الذي مل يسم فاعلو-ٔ
- Dibaris hadapankan huruf pertama fe’el sama ada fe’el madhi atau سواء كان ماضيا أو مضارعا: يضم أول الفعل الذي مل يسم فاعلو مطلقا-
mudhori’
- Dibaris bawahkan huruf sebelum akhir fe’el madhi: ( ) ُو ِص َلtelah sampai )ص َل ( ُو ِص َل
َ َو: ويكسر ما قبل آخر ادلاضي-
Dibaris ataskan huruf sebelum akhir fe’el mudhori’ ( )ي نْ تَحىterlipat ) يَْن تَ ِحى ( يُْن تَ َحى: ويفتح ما قبل آخر ادلضارع-
-
َ ُ
Bentuk fe’el majhul (yang bermula dengan ta mutawa’ah atau hamzah wasal) بناء الفعل املفتتح بتاء املطاوعة أو مهزة الوصل للمفعول
Apabila fe’el majhul itu dimulakan dengan: : إذا كان الفعل ادلبين للمفعول مفتتحا
1- Huruf ta mutowa’ah: huruf pertama dan kedua baris hadapan, ) تَ َد ْحَر َج (تُ ُد ْح ِر َج ) وتَ َكسَر (تُ ُك ِّسَر: مثل، ضم أولو واثنيو: بتاء ادلطاوعة-ٔ
cth: ( )تُ ُد ْح ِر َجdigolek, ( )تُ ُك ِّسَرdipecah, ( )تُغُوفِ َلdilupa )وتَغَافَ َل (تُغُوفِ َل
)استَ ْحلَى (استُ ْحلَى) و اقْ تَ َد َر (اقْ تُ ِد َر
ْ : مثل، ضم أولو واثلثو: هبمزة الوصل-ٕ
)وانْطَلَ َق (انْطُلِ َق
2- Huruf hamzah wasal: huruf pertama dan ketiga baris hadapan
cth: ( )استُ ْحلَىdimaniskan, ( )اقْ تُ ِد َرdiberi kuasa, ( )انْطُلِ َقdibawa pergi
Bentuk fe’el majhul mu’tal ain (huruf ketiganya adalah huruf illat:alif, wau, ya) بناء الفعل الثالثي املعتل العني للمفعول
apabila feel majhul tiga huruf yang mu’tal ain: ada tiga bentuk bacaan pada : ثالثة أوجو: فقد ُُِس َع يف فائو،إذا كان الفعل ادلبين للمفعول ثالثيا معتل العني
huruf pertamanya:
)ع (بِْي َع ِ
َ َب، ) قَ َال (قْي َل: حنو،ٔ) إخالص الكسر
ع) وىي لغة بين َدبِري
1. Baris bawah
cth: ( )قِْي َلdikatakan, ( )بِْي َعdijual َ ع (بُ ْوَ َب، ) قَ َال (قُ ْوَل: حنو،ٕ) إخالص الضم
2. baris hadapan .وبين فَ ْق َعس ومها من فُصحاء بين أسد
cth: ( )قُ ْوَلdikatakan, ( )بُ ْو َعdijual – ini ialah dialek bani Dabir dan bani وال يظهر- ىو اإلتيا ُن بلفاء حبركة بني الضم والكسر- ٖ) اإلمشام
Faq’as yang mana kedua-duanya adalah tokoh-tokoh bahasa bani Asad.
3. isymam : bacaan antara baris hadapan dan bawah, ianya tidak Nampak . وال يظهر يف اخلط،ذلك إال يف اللفظ
kecuali ketika menyebutnya
Ada bacaan dalam qiraat tujuh : : قد قرئ يف السبعة قولو تعاىل
Dan difirmankan: "Wahai bumi telanlah airmu, dan wahai langit (hujan)
berhentilah," dan airpun disurutkan,
ٗٗ : سورة ىود
** dibaca isymam perkataan ( )قيلdan ()غيض
)** بإلمشام يف (قيل) و (غيض
Hukum baris huruf pertama bagi fe’el thulathi (kata kerja 3 huruf) mu’tal yang
bersambung dengan domir (ganti nama)
حكم حركة فاء الثالثي املعتل العني املسند إىل الضمري
Apabila disandarkan fe’el tiga huruf yang mu’tal ain – selepas berbentuk majhul
(dibuang fa’il) -kepada ganti nama diri pertama / kedua / ketiga
/ إىل ضمري ادلتكلم- إذا أسند الفعل الثالثي ادلعتل العني – بعد بنائو للمفعول
: الغائب/ ادلخاطب
** Sama ada huruf wau : ( )سامasalnya adalah ()سوم ِ
ِ ت
ُ ْ ُس: (سام) من السوم: حنو،** إما واواي
ت
ُ ْ)ُس
ُ سِ ْم: وجب كسر الفاء أو اإلمشام-
- maka wajib baris bawah huruf pertama atau baca dengan isymam : (
ت
- tidak boleh baris depan ( ت
ُ ْ ) ُُسsupaya tidak menimbulkan kesamaran dengan
fe’el yang mempunyai fa’il kerana ianya berbaris depan sahaja.
:ت) – لئال يلتبس بفعل الفاعل فإنو بلضم فقط ُ ْ(ُس
ُ ال جيوز الضم
cth: ( ت العبد
ُ ) ُس ْمaku telah menawar harga hamba itu ت العبد ُ ُس ْم
بعت
ُ : (بع) من البيع: حنو،** أما ايئيا
** Atau huruf ya : ( )بعasalnya adalah ()بيع
تُ بُ ْع: وجب ضم الفاء أو اإلمشام-
ت
ُ )بُ ْع
ُ ال جيوز الكسر (بِ ْع
- maka wajib baris hadapan huruf pertama atau baca dengan isymam : (
ت) – لئال يلتبس بفعل الفاعل فإنو بلكسر
ُ )بِ ْعsupaya tidak menimbulkan kesamaran dengan
ت
ُ بِ ْع:فقط
- tidak boleh baris bawah (
fe’el yang mempunyai fa’il kerana ianya berbaris bawah sahaja.
الثوب
َ ت
cth: ( الثوب
َ ت ُ )بِ ْعaku telah menjual pakaian
إذا كان الفعل الثالثي دلاضي ادلضع
Apabila feel madhi tiga huruf yang muda’af,
- boleh baris hadapan, bawah dan isymam [hukumnya seperti perkataan ( ])بع )"جيوز الضم والكسر واإلمشام (حكمو مثل "بع
contoh: ( – ) َحبboleh dibaca dengan ( ) ُحبatau () ِحب َحب – ُحب و ِحب: حنو
( – )مرboleh dibaca dengan ( )مرatau () ِمر
َ ُ َمر – ُمر و ِمر
حركة ما قبل عني "افتعل" و " انفعل" معتلي العني عند بنائهما للمفعول
Baris sebelum huruf kedua bagi wazan ( )افتعلdan ( )انفعلyangmana kedua-
duanya mu’tal ain ketika berbentuk fe’el majhul " إذا كان الفعل الثالثي ادلعتل العني على وزن "افتعل" أو " انفعل-
) مثل "الفاء" من بع: ** جيوز الضم والكسر واإلمشام (حكمو
)افتعلatau ()انفعل,
- Apabila feel tiga huruf mu’tal ain atas wazan (
: (التاء) و (القاف) ثالثة أوجو-
** hukumnya sama seperti huruf pertama perkataan ( – )بعiaitu huruf ( )تdan
(القاف) انقاد/ (التاء) اختار:حنو
( )قboleh dibaca tiga bentuk:
ان ُقود اختُور: ٔ– الضم
1- boleh baris hadapan : ( )اختُور, ()ان ُقود ِ
انقيد اختِري: الكسر-ٕ
2- ِ )
boleh baris bawah : ()اختِري, (انقيد حترك اذلمزة دبثل حركة التاء والقاف-ٖ
3- huruf hamzh dibaca seperti baris huruf : ( )ت, ()ق
Perkara yang boleh menggantikan fa’il (pelaku) ketika ketiadaan maf’ul bih
(objek)
ما ينوب عن الفاعل عند عدم وجود املفعول به
- Apabila tidak ada maf’ul bih (objek) dalam ayat itu maka zarf, masdar atau jar
أقيم الظرف أو ادلصدر أو اجلار واجملرور، إذا مل يوجد يف الكالم مفعول بو-
majrur boleh mengganti tempat fa’il (pelaku). مقامو؛
- Syaratnya: semua perkara ini tersebut hendaklah boleh menggantikan fa’il
(pelaku)
أن يكون قابال للنيابة أي صاحلا ذلا: شرط يف كل واحد منها-
، يوم اجلمعة ِ
ُ ٔ) س َري:حنو
contoh :
“Hari Jumaat dilakukan perjalanan”
، رب شدي ٌد
ٌ ض َ ب َ ض ِر
ُ )ٕ
“Pukulan yang kuat dilakukan”
“Zaid dilalui (di hadapannya)”
ٖ) ُمر بَِزيْ ٍد
** Tidak termasuk perkara ini ( – )قابال للنيابةialah perkataan yang tidak boleh
menggantikan fa’il (pelaku) : : ما ال يصح للنيابة- ** احرتز بذلك
1- Zoraf : yang tidak boleh tasrif (perkataan yang nasab sebagai zoraf)
cth: (حر
(س َحَر) و
َ : حنو، )النصب على الظرفية (ٔ) الظرف الذي ال يتصرف (أى ما لزم
َ )س, ()عندك
َ َ َ
ِ
ت ِ ِ
2- Masdar yang tidak boleh tasrif ٌ ْ سْي َر َوق/ س عندك
َ ُجل/ ب َس َح ُر
َ ُرك: فال تقول،)(عندك
cth : ()معا َذ ) فال جيوز الرفع (معاذُ )هلل،) (معا َذ )هلل: حنو، اليت ال تتصرف: (ٕ) ادلصادر
3- Zoraf, masdar dan Jar majrur yang tidak memberi apa-apa maksud ،ٔ(ٖ) ما ال فائدة فيو من الظرف و ادلصدر و اجلار واجملرور
ِ ضر ِ
ت
ٌ ْ)س َري َوق, (ب
ٌ َْ ب ُ ), (س يف دا ٍر
َ ض ِر َ ) ُجل .س يف دا ٍر ِ ِ
َ ُجل،ب
ٌ ض ْر َ ض ِر
َ ب ُ ،ت
ٌ ْ س َري َوق: حنو
cth : (
----------------------------------------------
1
Antara syarat Jar dan majrur boleh menggantikan fa’il :
1- Ianya mempunyai maksud tertentu (Menjadi sifat, dengan idhofat, :من شروط نيابة اجلار واجملرور
Menjadi kata nama khas, Menentukan bilangan – supaya hilang
kesamaran. أن يكون خمتصا بوص أو إضافة أو علمية أو لبيان العدد – ليبتعد عن-ٔ
2- Jar itu tidak dalam satu bentuk sahaja, seperti ()مذ, (“ ) منذsemenjak” اإلهبام
dan (القسم “ )حروفkata sumpah” ) ك (مذ و منذ) و ك (حروف القسم، أال يلزم اجلار طريقة واحدة-ٕ
3- ianya tidak menunjukkan maksud “kerana” seperti ( ), ( )ب لdan ()من ومن، والباء، أال يدل على التعليل كالالم-ٖ
SMU(A) Meheliah, Tumpat, Kelantan 5
Nahu STAM 2020
Meletakkan selain maf’ul bih di tempat fa’il sedangkan maf’ul bih masih ada
إقامة غري املفعول به مقام الفاعل مع وجود املفعول به
1) Mazhab Basrah – kecuali al Akhfasy – mengatakan: Apabila terdapat selepas
fe’el yang tidak ada fa’ilnya : maf’ul bih, masdar, zoraf serta jar dan majrur, أنو إذا وجد بعد الفعل ادلبين دلا مل يُ َسم- إال األخفش- ٔ) مذهب البصريني
maka ditetapkan maf’ul bih di tempat fa’il
تعني إقامة ادلفعول بو مقام، وجار ورلرور، وظرف، ومصدر، مفعول بو:فاعلو
contoh:
Zaid dipukul dengan pukulan yang kuat pada hari Jumaat di hadapan raja di الفاعل؛
dalam rumahnya sendiri.
َ ض ِر
،ب زي ٌد ضرب شديدا يوم اجلمعة أمام األمري يف داره ُ :حنو
- Tidak boleh meletakkan selain maf’ul bih di tempat fa’il sedangkan maf’ul bih
masih ada. Jika perkara ini berlaku ia adalah jarang digunakan ataupun ianya . وما ورد من ذلك شاذ أو مؤول، ال جيوز إقامة غريه مقامو مع وجوده-
muawal (boleh diandaikan dengan ayat yang tersirat)
** Ini berdasarkan qiraat Abu Ja’far : : ** استدلوا لذلك بقراءة أيب جعفر
maksudnya : “Karena dia akan membalas sesuatu kaum terhadap apa yang telah
mereka kerjakan”. ٔٗ :سورة اجلاثية
Seorang penyair berkata: :وقول الشاعر
Tidak mengambil berat tentang kemuliaan kecuali orang yang mulia *** Tidak
menyembuhkan orang yang melampaui batas kecuali orang yang mendapat مل يُ ْع َن بلعلياء إال سيدا *** وال شفى ذا اليت إال ذو ُى َدى
petunjuk.
Naib fa’il (pengganti pelaku) adalah perkataan daripada bab ( )أعطى النائب عن الفاعل يف ابب أعطی
Apabila fe’el muta’addi (kata kerja transitif) kepada dua maf’ul (objek) :إذا بين الفعل ادلتعدي إىل ادلفعولني دلا مل يُسم فاعلو
berbentuk kata kerja yang tidak ada pelakunya:
* Bab ( – )أعطىSetiap fe’el muta’addi (kata kerja transitif) kepada dua maf’ul : فإما أن يكون
(objek), asal kedua-duanya bukan mubtada’ (subjek) dan khabar (prediket) ليس أصلهما ادلبتدأ واخلرب،* من بب (أعطى) – كل فعل تع ّدى إىل مفعولني
* Bab ( – )ظنSetiap fe’el muta’addi (kata kerja transitif) kepada dua maf’ul أصلهما ادلبتدأ واخلرب، – كل فعل تع ّدى إىل مفعولني.)* من بب (ظن
(objek), asal kedua-duanya adalah mubtada’ (subjek) dan khabar (prediket)
- jika ianya bab ( )أعطىmaka perkataan maf’ul pertama daripada kedua-duanya وكذلك الثاين، إن كان من ابب (أعطى) – أنو جيوز إقامة األول منهما-
،عمرو درمها ِ ِ
ٌ وأُ ْعط َي، ُكس َي زي ٌد ُجب ًة:بالتفاق؛ حنو
boleh menggantikan fa’il, begitu juga perkataan maf’ul kedua – ini mengikut
sepakat kata ulamak nahu.
- Pengarang (Ibnu Malik) telah menukilkan adanya kata sepakat semua ahli Nahu
bahawa perkataan maf’ul kedua boleh menggantikan fa’il apabila tida berlaku االتفاق على أن الثانی من ىذا الباب جيوز إقامتو عند أمن نقل ادلصن-
kesamaran maksud ayat.
،اللبس
* Kata-kata Ibnu Malik “adanya kata sepakat semua ahli Nahu dalam masalah
ini” ianya kurang tepat, kerana mazhab Kufah mengatakan maf’ul pertama itu * فإن عُنی بو أنو اتفاق من جهة النحويني كلهم فليس جبيد؛ ألن مذىب
adalah bentuk ma’rifah manakala maf’ul kedua pula berbentuk nakirah, maka
ditetapkan maf’ul pertama yang menggantikan fa’il. تعني إقامة األول؛- الكوفيني أنو إذا كان األول معرفة والثاين نكرة
، أُ ْع ِط َي زي ٌد درمها: حنو
contoh: “Zaid diberikan dirham”
- Pada pendapat mereka : Perkataan maf’ul kedua tidak boleh menggantikan
.درىم زبدا ِ
ٌ أُ ْعط َي: ال جيوز عندىم إقامة الثاين؛ فال تقول-
fa’il,
contoh: “Dirham diberikan Zaid”
Naib fa’il (pengganti pelaku) adalah perkataan daripada bab ( )ظن النائب عن الفاعل يف ابب ظن
- Apabila fe’el muta’addi (kata kerja transitif) kepada dua maf’ul (objek) yang ، إذا كان الفعل متعداي إىل مفعولني الثائي منهما خرب يف األصل كظن وأخواهتا-
mana maf’ul kedua itu adalah khabar pada ayat asalnya seperti ( )ظَن dan
فاألشه ُر عند النحويني أنو ،أو كان متعداي إىل ثالئو مفاعيل ك (أرى) وأخواهتا
sejenisnya, atau
َ
fe’el muta’addi (kata kerja transitif) kepada tiga maf’ul seperti ( )أرى dan
وميتنع إقامة الثاين يف بب (ظَن) والثاين والثالث يف بب،جيب إقامة األول
sejenisnya : Pendapat yang terkenal di kalangan ahli Nahu ialah wajib (أعلم)؛
menjadikan maf’ul pertama menggantikan fa’il dan ditegah menjadikan maf’ul
kedua menggantikan fa’il dalam bab ( )ظَن, maf’ul kedua dan maf’ul ketiga
،قائم
ٌ ظُن زيدا: و ال جيوز- ، ظُن زي ٌد قائما: حنو
،سرجا ِ
dalam bab ( )أعلم. ً ك ُم َ أُ ْعل َم زي ٌد فَ َر َس:حنو
،سرجا ِ
Contoh: 1- Zaid disangkakan berdiri. ً أُ ْعل َم زيدا فر َسك ُم: ال جيوز إقامة الثاين-
2- Zaid diberitahu tentang kuda kamu berpelana
.فرسك مسر ٌج ِ
َ أُ ْعل َم زيدا: ال جيوز إقامة الثالث-
ونقل االتفاق أيضا ابن، نقل ابن أيب الربيع االتفاق على منع إقامة الثالث-
- Ibnu Abu Rabi’ telah menukilkan ahli Nahu sepakat menegah menjadikan
maf’ul ketiga menggantikan fa’il. Ibnu Malik juga telah menukilkan kesepakatan . ادلصن
ahli Nahu tersebut.
- Sebahagian ahli Nahu – termasuklah pengarang (Ibnu Malik) – berpendapat ) إىل أنو ال يتعني إقامة األول ال يف بب (ظن- منهم ادلصن- ذىب قوم-
لبس؛
ٌ لكن يشرتط أال حيصل،)وال يف بب (أعلم
menjadikan maf’ul pertama menggantikan fa’il tidaklah menjadi kemestian
sama ada dalam bab ( )ظنatau bab ()أعلم, tetapi dengan syarat ianya tidak
.سرجا ِ
menimbulkan kesamaran maksud ayat. ً وأُ ْعل َم زيدا فر ُسك ُم،قائم
ٌ ظُن زيدا: حنو
- Menjadikan maf’ul ketiga menggantikan fa’il dalam bab ( )أعلم, Ibnu Abu Rabi’
االتفاق على فنقل ابن أيب الربيع وابن ادلصن:وأما إقامة الثالث من بب أعلم
dan anak pengarang buku ini menukilkan bahawa ahli Nahu sepakat menegah
perkara tersebut. Namun yang sebenarnya bukanlah seperti sangkaan tersebut وليس كما زعما؛ فقد نقل غريىا اخلالف يف ذلك؛،منعو
kerana sebahagian ahli Nahu menukilkan ada perselisihan pendapat tentang
.ك ُمسر ٌج ِ
perkara tersebut. َ أُ ْعل َم زيدا فَ َر َس:حنو
)ظن ظُن زيدا: فال تقول، ظن وأعلم:ني إقامة األول يف بب َ س تَ َع
ٌ فلو حصل لب
Sekiranya ada kesamaran maksud ayat, maka maf’ul pertama dalam bab (
atau bab ( )أعلم, ditetapkan untuk menggantikan fa’il . وال أُ ْعلِ َم زيدا خال ٌد منطلقا، على أن (عمرو) ىو ادلفعول الثاين،عمرو
ٌ
SMU(A) Meheliah, Tumpat, Kelantan 8
Nahu STAM 2020
Sekiranya fe’el itu mempunyai dua ma’mul atau lebih, maka salah satu
daripadanya yang menggantikan fa’il dan yang lain dinasabkan. ونصبت الباقي؛
َ احدا منها مقام الفاعل
ً أقمت و
َ لو كان للفعل معموالن فأكثر-
contoh: ، ٔ) أُ ْع ِط َي زي ٌد درمها: حنو
1. “Dirham diberikan Zaid”
،مرا قائما ِ
2. “Zaid diberitahu tentang umar berdiri” ً ٕ) أُ ْعل َم زي ٌد َع
َ ض ِر
3. “Zaid dipukul dengan pukulan yang kuat pada hari Jumaat di hadapan
raja dalam rumahnya sendiri” .يوم اجلمعة أمام األمري يف داره
َ ب َزيْ ٌد ضرب شديدا ُ )ٖ
-------------------------------------------- س )۲كي نبين األفعال األتية دلا مل يسم فاعلو :
(أ) ادلاضي الثالئي.
-------------------------------------------- (ب) ادلضارع ،ادلاضي ادلبدوء بتاء ادلطاوعة.
-------------------------------------------- (ج) ادلاضي ادلبدوء هبمزة وصل.
-------------------------------------------- سٖ) ما األوجو اجلائزة يف فاء الفعل الثالثي ادلعتل العني عند بنائو للمجهول؟
---------------------------------------- ---- وما احلكم إذا أدت احلركة إىل ٍ
لبس؟ مثل دلا تذكر.
-------------------------------------------- سٗ) كي تُضبط فاء الفعل الثالثي ادلضع عند بنائو للمجهول؟
-------------------------------------------- س٘) ميت ينوب الظرف واجلار واجملرور عن الفاعل؟ وما الشروط الواجب توافرىا
-------------------------------------------- عند النيابة؟
-------------------------------------------- س )ٙاذكر آراء العلماء يف نيابة ادلفعول بو والظرف واجلار واجملرور وادلصدر إذا
ذُكِ ْر َن بعد الفعل ادلبين للمجهول.
--------------------------------------------
-------------------------------------------- س )ٚميت جيوز إقامة ادلفعول الثاين من بب سسا مقام الفاعل؟ وميت ال جيوز؟
--------------------------------------------
س )ٛبني فيما أييت الفاعل وانئبو ،ونوع النائب ،وأعرب ما حتتو خط :
-------------------------------------------- (أ) يقال يف األمثال :أعط القوس بريها ،وأُ ْس ِك َن الدار بنيها
-------------------------------------------- (ب) قيل يف احلكم :الكرمي يعفو إذا استعط ،واللئيم يقسو إذا لوط
--------------------------------------------
س )ٜحول األفعال اآلتية إىل صيغة اجملهول ،وضعها يف عبارات من إنشائك :
-------------------------------------------- (رأی -استقام -يقاوم -الم -يرد -ابيض -استغنی – يضم)
--------------------------------------------
ٓٔ) حول األفعال يف العبارت اآلتية إىل صيغة ادلبين للمعلوم واذكر الفاعل
-------------------------------------------- ادلناسب لكل فعل :
(أ) صيم رمضان
--------------------------------------------
(ب) استقبل شهر رمضان.
-------------------------------------------- (ج) حيل بينهم وبني السوء
--------------------------------------------