NURT SVD 2 (2019) s.

262-273

Pascha mesjanistyczna w Krakowie – historia

i rozwój inicjatywy
Messianic Passover in Kraków – History, Development,
Initiatives

Seweryn Osowski
seweruss@interia.pl
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

Doktorant na Wydziale Historii i  Dziedzictwa Kul-

turowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II
w  Krakowie; członek Gathering in the Holy Spirit
– międzynarodowych spotkań liderów Kościoła ka-
tolickiego oraz liderów nowych charyzmatycznych
kościołów (New Charismatic Churches), a od 2018
członek Rady ds. Dialogu Ekumenicznego i Między-
religijnego Archidiecezji Krakowskiej; absolwent
szkoły biblijnej prowadzonej przez kościół Livets Ord w Uppsali; przy-
gotowuje rozprawę doktorską na temat dialogu Ruchu mesjanistycz-
no-żydowskiego z Kościołem katolickim.

C elem niniejszego artykułu jest przedstawienie  swoistego novum

w  polskiej rzeczywistości religijnej, jakim są trwające od 13 lat
cykliczne wydarzenia religijne, nazywane Paschami mesjanistycznymi,
wzorowane na elementach życia kultowego Żydów mesjanistycznych.
Specyfika zagadnienia wymaga krótkiego wyjaśnienia pojęć „Żydzi
mesjanistyczni” oraz „Pascha mesjanistyczna”. Zarówno pierwszy, jak
i drugi termin stanowi polski przekład nazewnictwa zakorzenionego
od około 50 lat w  religijności wyznawców tzw. Ruchu mesjanistycz-
no-żydowskiego. Jego początki osadzone są na przełomie 60. i 70. lat
minionego wieku. Charakter Ruchu oddaje w  pełni definicja Artura
Juszczaka:
 Pascha mesjanistyczna w Krakowie...
263
„Ruch mesjanistyczno-żydowski (ang. Messianic Jewish Move-
ment) to zapoczątkowany w 1970 r. ruch religijny o strukturze
kongregacyjnej, w której podstawową jednostką organizacyjną
są wspólnoty wiernych, nazywane najczęściej mesjanistycznymi
kongregacjami, synagogami lub kahałami. Ruch zrzesza zarów-
no Żydów, jak i nieżydowskich wyznawców, którzy deklarują
wiarę w to, że Jezus z Nazaretu jest Mesjaszem i Zbawicielem,
oraz pragną swoją religię praktykować w sposób, który w pełni
lub selektywnie oparty jest na zasadach tradycyjnej żydowskiej
obserwancji i ekspresji religijnej”1.
Ruch ten skupia obecnie ponad 400 kongregacji, znajdujących
się głównie w  USA i  Izraelu. Do innych ważnych ośrodków należą
także: Wielka Brytania, Niemcy, Ukraina. Na terenie USA, gdzie działa
około 300 wspólnot, największe znaczenie mają dwie organizacje para-
solowe, zrzeszające rozproszone społeczności. Mowa o organizacjach
Messianic Jewish Alliance of America (MJAA)2 oraz Union of Messi-
anic Jewish Congregations (UMJC)3.
Wyznawcami, zrzeszonymi w  ramach organizacji i  wspólnot 
klasyfikowanych do Ruchu mesjanistyczno-żydowskiego, są Żydzi
mesjanistyczni. A. Juszczak definiuje ich następująco:
„Żydzi mesjanistyczni to osoby zarówno żydowskiego, jak
i  nieżydowskiego pochodzenia, które są wyznawcami religii
stanowiącej synkretyczne połączenie doktryn religijnych
judaizmu i  chrześcijaństwa, interpretowanych w  kontekście
żydowskiej tradycji i  kultury. Żydzi mesjanistyczni tworzą
wspólnoty religijne, w których afirmują tradycyjną żydowską
obserwancję i żydowski styl życia”4.
Żydzi mesjanistyczni za natchnione uważają pisma zarów-
no Starego, jak i  Nowego Testamentu, przez co stanowią one dla
nich najwyższy autorytet wiary. Odżegnując się od chrześcijań-
skiego nazewnictwa, nazywają je Starym i  Nowym Przymierzem.
Jednocześnie respektują święta biblijne, starając się celebrować je
w  perspektywie osoby i  dzieła Jezusa Mesjasza – tak też to odbywa
się w  przypadku żydowskiego święta Pesach, które w  środowisku

1 
A.R. Juszczak, Judaizm mesjanistyczny. W drodze do Kościoła czy do Synagogi?,
Kraków 2019, s. 47.
2 
Zob. www.mjaa.org [dostęp: 20.07.2019].
3 
Zob. www.umjc.org [dostęp: 20.07.2019].
4 
A.R. Juszczak, Judaizm mesjanistyczny…, dz. cyt., s. 56-57.
264 Seweryn Osowski

mesjanistyczno-żydowskim nazywane jest Paschą mesjanistyczną

(Messianic Passover)5.
Nazwa „Pascha mesjanistyczna” jawi się jako nośnik dwóch
rzeczywistości: pierwsza jest zakorzeniona w  judaizmie i  stanowi
o  celebracji święta Pesach, ustanowionego na pamiątkę uwolnienia
oraz wyjścia Izraelitów z  Egiptu. Druga rzeczywistość umocowana
została na kartach Nowego Testamentu i  stanowi pamiątkę Ostatniej
Wieczerzy. To właśnie świętowanie Pesach w  perspektywie odku-
pieńczej ofiary Jezusa Mesjasza upoważnia Żydów mesjanistycznych
do stosowania nazwy „Pascha mesjanistyczna”. Ze świętowaniem tej
Paschy nierozerwalnie powiązana jest celebracja uroczystej wieczerzy
sederowej (sederu), sprawowanej według ustalonego porządku.
Świętowanie Paschy mesjanistycznej od kilkunastu lat
gromadzi w  Krakowie na wspólnych spotkaniach setki chrześci-
jan, wywodzących się z  różnych kościołów: katolików, luteranów,
baptystów, metodystów, zielonoświątkowców, a  także członków
pomniejszych wspólnot wyznaniowych. Każdego roku uczestnicy
tych spotkań zbierają się w  okresie świąt wielkanocnych, aby przy
zastawionych stołach, bez względu na podziały doktrynalne, wspólnie
celebrować wieczór paschalny pod przewodnictwem liderów Ruchu
mesjanistyczno-żydowskiego.
Niniejszy artykuł stanowi pierwszą próbę przedstawienia
najważniejszych aspektów historii krakowskich sederów, których cele-
bracja odbywa się obecnie nie tylko w Krakowie, ale także na terenie
wielu miast Polski.

Seder

Świętowaniu sederu, uroczystej wieczerzy, przypominającej

noc wyjścia Izraelitów z  Egiptu, jest najważniejszym wydarzeniem
religijnym, celebrowanym dorocznie w  domu żydowskim. Znaczna
część przebiegu tej wieczerzy została formalnie uregulowana, stąd
też wywodzi się jej nazwa z języka hebrajskiego, która w dosłownym
tłumaczeniu oznacza „porządek”. Święto wypada w  kalendarzu
żydowskim dnia 14 nisan, który ma miejsce w  marcu lub kwietniu,
w okolicach chrześcijańskiej Wielkanocy. Podczas sederu pojawiają się
liczne motywy symboliczne, odwołujące się do Exodusu i przeżywa-
nia odzyskania wolności. Seder ma również charakter wychowawczy,
stąd duża w nim rola dzieci, które są zaangażowane w celebrowanie
5 
Szerzej na temat ruchu zob. A. Juszczak, Teologia współczesnego judaizmu mesja-
nistycznego na podstawie koncepcji Marka S. Kinzera, Warszawa 2017.
 Pascha mesjanistyczna w Krakowie...
265
wieczerzy6. Podczas spożywanego posiłku pozostawia się przy stole
jedno wolne miejsce dla oczekiwanego proroka Eliasza.
Odmienna symbolika pojawia się podczas świętowania Paschy
mesjanistycznej, która ma wyraźnie chrześcijańskie konotacje. W trady-
cji przekazanej przez Synoptyków świętowanie Paschy powiązane
było bezpośrednio z Ostatnią Wieczerzą, podczas której miały miejsce
kluczowe dla chrześcijaństwa wydarzenia. Co więcej, to właśnie Jezus
uważany jest przez chrześcijan za paschalnego Baranka Bożego, ofiaro-
wanego za grzechy ludzkości7.
Żydzi mesjanistyczni zachowują podstawowe elementy
tradycyjnego sederu praktykowanego w rodzinach żydowskich, podczas
którego spożywa się m.in.: macę (przaśny chleb), gorzkie zioła (chrzan),
charoset (potrawa złożona m.in. z  jabłek, migdałów, cynamonu oraz
orzechów), zielone jarzyny (sałata lub pietruszka), cztery kielichy wina.
Wielu Żydów mesjanistycznych zachowuje także tradycyjne błogo-
sławieństwa, cztery pytania8 dotyczące szczególnego znaczenia nocy
wyjścia Izraela z Egiptu oraz ponownie opowiada historię Exodusu.
Należy podkreślić, że istnieją różne wersje mesjanistycznego
sederu. Mogą one różnić się od siebie przede wszystkim stopniem
zachowania tradycyjnych elementów żydowskich oraz ilością odnie-
sień, podkreślających znaczenie paschalnej ofiary Jezusa9. W  sederze
mesjanistycznym znaczenie i  symbolika Paschy będzie odczytywana
głównie w kontekście przyjścia Mesjasza, a szerzej: Starego i Nowego
Testamentu oraz tego, co odnosi się w  nich do nadejścia Zbawiciela.
Przykładowo – zabicie baranka paschalnego oraz pomazanie krwią
odrzwi domu podczas nocy wyjścia Izraelitów z Egiptu odczytywane
jest w kontekście sensu ofiary Jezusa na krzyżu dla zbawienia ludzko-
ści. Tak jak domy Żydów były chronione przez krew baranka przed
aniołem śmierci, tak samo krew Jezusa widziana jest jako dająca życie
tym, którzy w Niego wierzą10.

6 
Zob. www.jhi.pl/psj/seder [dostęp: 30.04.2019].
7 
Hagada na Pesach, tłum. A. Białęcka-Pluta, Warszawa 2013, s. 5.
8 
Pytania zadaje najmłodsze dziecko: „Dlaczego ta noc jest inna niż wszystkie
inne noce? We wszystkie inne noce jadamy chleb kwaszony lub macę (chleb
niekwaszony), a w tę noc tylko macę? We wszystkie inne noce jadamy wszyst-
kie warzywa, a w tę noc tylko gorzkie? We wszystkie inne noce nie maczamy
[pokarmu] ani razu, a w tę noc maczamy go aż dwa razy? We wszystkie inne
noce jemy siedząc prosto lub opierając się, a w tę noc tylko wspierając się na
boku?” – tłum. [za:] Hagada na Pesach, dz. cyt., s. 14.
9 
D. Juster, P. Hocken, Żydowski ruch mesjanistyczny, Katowice 2015, s. 46.
10 
D. Juster, Powrót do korzeni, tłum. A. Sionek, Kraków 1999, s. 263-264.
266 Seweryn Osowski

Geneza spotkań w Krakowie

Badacz, zajmujący się genezą i rozwojem krakowskich wieczo-

rów sederowych, napotka na spore trudności, wynikające z  tego, że
wśród osób zaangażowanych w  organizację Pasch mesjanistycznych
istnieją rozbieżności co do ich początków oraz dalszej ewolucji. Wydaje
się mieć na to wpływ mijający czas oraz fakt, że osoby organizujące
krakowskie sedery wywodzą się z  różnych społeczności chrześcijań-
skich – wiele z nich jest ze sobą powiązanych na gruncie pracy na rzecz
rozwoju dialogu żydowsko-chrześcijańskiego. Mamy do czynienia
z rzeczywistością sui generis, w której różne podmioty zaangażowane
w  jej tworzenie patrzą inaczej na jej historię. Należy podkreślić, że
celem niniejszego artykułu nie jest szczegółowe wymienianie wszyst-
kich osób zaangażowanych w pracę nad sederami, lecz jedynie próba
ustalenia ich głównych inicjatorów.
Paschy mesjanistyczne w  Krakowie zostały zapoczątkowane
w 2007 roku. Głównym inicjatorem spotkań sederowych był Andrzej
Sionek11, dyrektor Katolickiego Stowarzyszenia En Christo oraz
jeden z  pionierów odnowy charyzmatycznej w  Polsce, który jedno-
cześnie zaproponował, aby pierwsze spotkanie odbyło się w  klasz-
torze św. Franciszka z  Asyżu u  Braci Mniejszych Konwentualnych
w Krakowie12. W organizacji pierwszej Paschy mesjanistycznej główna
rola przypadła w udziale także Irkowi i Maryli Czubak13, małżeństwu
należącemu do zboru zielonoświątkowego Betlejem w Krakowie, które
dzięki posiadanym licznym kontaktom w  Ruchu mesjanistyczno-
-żydowskim (z uwagi na wieloletnie zaangażowanie w służbę na rzecz
Izraela i Żydów) zaprosiło do Krakowa Michaela Schiffmana, jednego
z  liderów mesjanistycznych. Poza głównymi inicjatorami w  przygo-
towanie sederu od samego początku zaangażowane były dziesiątki

11 
Urodzony w 1953 roku w Krakowie, z wykształcenia fizyk i biblista; w latach
1967-1992 zaangażowany w działalność Ruchu Światło-Życie; od 1981 roku był
stałym współpracownikiem ks. Franciszka Blachnickiego; członek Sekretariatu
ds. Nowej Ewangelizacji Archidiecezji Krakowskiej. A. Sionek, Charyzmaty: ak-
tywna obecność Boga w Kościele, Kraków 2017, s. 270-271; wywiad z Irkiem i Ma-
rylą Czubak nagrany 15.07.2019, zbiór własny, dysk 1.
12 
Zob. www.fundacjapolania.pl/aktualnosci/pascha-u-franciszkanow-zydzi-
mesjanscy-w-radiu-krakow [dostęp: 25.06.2019].
13 
Od momentu powstania w 2014 roku Fundacji Polania są cały czas zaanga-
żowani w jej działalność. Irek Czubak jest także liderem zespołu Jarmuła Band,
grającego muzykę żydowską, który wielokrotnie występował podczas organi-
zowanych Pasch mesjanistycznych.
 Pascha mesjanistyczna w Krakowie...
267
osób, wywodzących się z różnych środowisk chrześcijańskich14. Warto
wspomnieć, że inicjatywę cały czas wspierali zaprzyjaźnieni bracia
z klasztoru franciszkanów w Krakowie.
Z uwagi na trudności w ustaleniu roli i stopnia udziału różnych
podmiotów, zaangażowanych w organizację wieczorów sederowych,
wymienia się je tutaj w kolejności alfabetycznej – przy jednoczesnym
zaznaczeniu, że od 2015 roku Fundacja Polania15 widnieje na wszyst-
kich materiałach promocyjnych jako główny organizator Pasch mesja-
nistycznych: Centrum Resurrectionis, En Christo, Fundacja Polania,
Mężczyźni św. Józefa, Fundacja Szkoła Sług Ducha, Fundacja Wspie-
rania Idei Marii Montessori „Ziarnko Maku”, Fundacja Szkoła Sług
Ducha, Głos na Pustyni, Klasztor OO. Franciszkanów, Kościół Chry-
stus Królem w Krakowie, TJCII Polska16, Zbór Betlejem w Krakowie.
Organizatorzy zdecydowali, że forma krakowskich sederów
będzie odzwierciedleniem stylu żydowskiego świętowania, dlatego prawie
od samego początku uroczystość miała charakter biesiadny; uczestnicy
zasiadali przy zastawionych stołach, na których znajdowały się tradycyjne
potrawy żydowskie oraz wino, śpiewano także pieśni religijne. Celowo
wybrano termin organizacji sederów w  okolicach świąt wielkanocnych,
aby poprzez celebrowanie żydowskiego święta w kontekście mesjańskim
ukazać jego znaczenie podczas przeżywanych wydarzeń paschalnych.

Krakowskie sedery mesjanistyczne

Pierwszy wieczór sederowy odbył się 31 marca 2007 roku

w auli bł. Jakuba w klasztorze franciszkanów przy ul. Franciszkańskiej
4 w Krakowie. W wydarzeniu wzięło udział około 60-70 uczestników,
pochodzących z  różnych kościołów chrześcijańskich17. Seder popro-
wadził przybyły ze Stanów Zjednoczonych Żyd mesjanistyczny dr
Michael Shiffman, będący wykładowcą w  seminarium teologicznym
w  Petersburgu (St. Petersburg Seminary and Yeshiva) oraz innych
szkołach teologicznych18.

14 
Ważną rolę odegrał także ks. dr Peter Hocken, który od 2002 roku przyjeżdżał
do prowadzonego przez Andrzeja Sionka ośrodka formacyjnego w Lanckoronie,
gdzie nauczał setki osób o roli i znaczeniu Izraela w Bożym planie zbawienia.
15 
Jej prezesem jest Irek Czubak.
16 
Szerzej na temat organizacji Toward Jerusalem Council II zob. www.tjcii.pl
[dostęp: 25.06.2019].
17 
A. Combik, Zostaw cegły, ruszaj w  drogę!, „Gość Niedzielny” [on-line], www.
wroclaw.gosc.pl/doc/2412984.Zostaw-cegly-ruszaj-w-droge [dostęp: 25.06.2019].
18 
Michael Shiffman jest dyrektorem Chevry, humanitarnej organizacji, która
268 Seweryn Osowski

Pierwsze spotkanie planowano zorganizować przede wszyst-

kim dla liderów różnych kościołów. Natomiast okazało się, że przy-
było na nie jedynie kilku z  nich. Większość uczestników stanowili
członkowie różnych kościołów chrześcijańskich, w  tym osoby, które
przyszły na wydarzenie przypadkiem, zachęcone docierającą z  auli
bł. Jakuba muzyką. Podczas pierwszego spotkania uczestnicy jedy-
nie obserwowali przebieg ceremonii, nie biorąc w  niej bezpośrednio
udziału (nakryto tylko jeden stół, przy którym siedział prowadzący).
Po celebracji odbył się poczęstunek dla wszystkich uczestników w sali
św. Maksymiliana, gdzie można było skosztować sederowych potraw.
Drugi seder miał miejsce 15 marca 2008 roku. Tak jak poprzed-
nio gospodarzami byli krakowscy franciszkanie konwentualni.
Z  uwagi na spore zainteresowanie organizatorzy uzyskali zgodę,
aby wydarzenie przenieść do klasztornych krużganków, które mogą
pomieścić kilkaset osób19. Prowadzącym seder był pochodzący z USA
Żyd mesjanistyczny Jeff Friedman, misjonarz oraz założyciel kongre-
gacji Beth Emanuel w Filadelfii20. W spotkaniu uczestniczyło około 200
osób. Po raz pierwszy dokonano filmowej rejestracji materiału, który
został później wydany na płytach DVD.
Trzecia Pascha odbyła się 4 kwietnia 2009 roku w klasztornych
krużgankach franciszkanów. Głównym gościem i prowadzącym seder
był Michael Zinn, Żyd mesjanistyczny, który wyemigrował ze Związ-
ku Radzieckiego do Izraela, gdzie obecnie pełni funkcję dyrektora
organizacji misyjnej Chosen People21. Wieczór sederowy zgromadził
dwukrotnie więcej uczestników niż w poprzednim roku (na spotkanie
przybyło około 400 osób).

niesie pomoc ubogim Żydom na terenach dawnego Związku Radzieckiego

oraz w  Izraelu. Shiffman prowadził trzy kongregacje mesjanistyczne w  Sta-
nach Zjednoczonych (Ohio, Nowy Jork, Arizona) oraz pełnił posługę rabina
pomocniczego w  Connecticut. Obecnie mieszka w  Cape Coral na Florydzie.
Zob. www.ourrabbis.org/main/members/member-profiles/item/16-rabbi-
-michael-schiffman [dostęp: 11.05.2019].
19 
Zob. www.fundacjapolania.pl/aktualnosci/pascha-u-franciszkanow-zydzi-
mesjanscy-w-radiu-krakow [dostęp: 25.06.2019].
20 
Wraz z żoną przez 16 lat posługiwał w założonej kongregacji. Obecnie zaanga-
żowany jest w służbę na rzecz stowarzyszenia Dzieci Jakuba, mającego za zadanie
dotrzeć z Ewangelią do społeczności żydowskiej na całym świecie. Zob. www.
childrenofjacob.org/team-view/friedman [dostęp: 11.05.2019], www.betlejem.
krakow.pl/v2/2015/06/gosc-specjalny-jeff-friedman [dostęp: 11.05.2019].
21 
Zob. www.chosenpeople.com/site/beginnings-ministry-in-israel [dostęp:
22.06.2019].
 Pascha mesjanistyczna w Krakowie...
269
Czwarty wieczór sederowy został zorganizowany 27 marca
2010 roku. Prowadzącym Paschę był pochodzący z  USA Alan Fried-
man, kantor i lider mesjanistyczny mieszkający w Berlinie22. Podobnie
jak w  poprzednim roku w  spotkaniu w  klasztornych krużgankach
u franciszkanów wzięło udział około 400 osób.
Piąta Pascha mesjanistyczna miała miejsce 16 kwietnia 2011
roku. Głównym celebransem został mieszkający w Izraelu Żyd mesja-
nistyczny Ariel Berkowitz23. Na wieczerzy sederowej, która odbyła się
we franciszkańskich krużgankach, zgromadziła się rekordowa liczba
uczestników, przerastając oczekiwania organizatorów – na spotkanie
przybyło około 600 osób.
Szósty seder odbył się 31 marca 2012 roku. Spotkanie we fran-
ciszkańskich krużgankach poprowadził pochodzący z USA Żyd mesja-
nistyczny Frank Lowinger24. Od tego roku organizatorzy zdecydowali
się ograniczyć ilość uczestników spotkań z  uwagi na niemożność
pomieszczenia wszystkich w  krużgankach. W  sederze wzięło udział
400 osób (pomimo większej liczby chętnych).
Po raz siódmy wieczór sederowy został zorganizowany
23 marca 2013 roku. Głównym prowadzącym był przybyły z  Izraela
dr David Friedman25. Podobnie jak w poprzednim roku w spotkaniu
uczestniczyło około 400 osób. Tradycyjnie miejscem wieczoru sedero-
wego były krużganki franciszkanów.
Ósma Pascha mesjanistyczna odbyła się 12 kwietnia 2014 roku.
Głównym celebransem spotkania było pochodzące ze Stanów Zjedno-
czonych małżeństwo Żydów mesjanistycznych Hylana i Rity Slobod-
kinów26. Wydarzenie zgromadziło we franciszkańskich krużgankach
około 400 osób.
22 
A. Dziarmaga, Wokół ceremoniału Paschy, „Niedziela” [on-line], www.nie-
dziela.pl/artykul/56108/nd [dostęp: 22.06.2019].
23 
Związany z  Israel College of Bible, w  którym nauczał w  latach 1992-2006.
Zob. www.messianicpublications.com/ariel-berkowitz/how-to-study-the-to-
rah [dostęp: 22.06.2019].
24 
Od 1983 roku przewodniczy mesjańskiej kongregacji Brith Hadoshah, znaj-
dującej się w miejscowości Amherst w stanie Nowy Jork. Zob. www.shalom-
buffalo.org/about-us/leadership [dostęp: 22.06.2019].
25 
Autor książek, również na temat relacji polsko-żydowskich. Posiada dok-
torat z  judaistyki, pracował w  jerozolimskim Academic Dean King of Kings
College. Zob. www.mezczyzniwewroclawiu.pl/wydarzenia/wieczor-sedero-
wy-20-03-2013 [dostęp: 22.06.2019].
26 
Hylan jest jednym z  liderów kongregacji Beit Tikvah’s, znajdującej się
w Newcastle w stanie Waszyngton. Zob. www.beittikvah.us/about/staff/hy-
lan [dostęp: 24.06.2019].
270 Seweryn Osowski

Dziewiąty sederowy wieczór paschalny miał miejsce 28 marca

2015 roku. Został on poprowadzony przez mieszkającego w  Izraelu
Żyda mesjanistycznego Michaela Zinna, który po raz drugi celebro-
wał Paschę we franciszkańskich krużgankach. Spotkanie zgromadziło
około 400 uczestników.
Dziesiąta Pascha mesjanistyczna odbyła się 19 marca 2016
roku. Prowadzącym wieczór sederowy był mieszkający w  Stanach
Zjednoczonych Żyd mesjanistyczny Joshua Brumbach27 – jeden z przy-
wódców mesjańskiej synagogi Beth Emunah, położonej w miejscowo-
ści Agoura Hills w Kalifornii. Spotkanie zgromadziło u franciszkanów
około 400 osób.
Jedenasty seder został zorganizowany 8 kwietnia 2017 roku.
Głównym celebransem spotkania został Benjamin Berger, Żyd mesjani-
styczny mieszkający w Izraelu, gdzie wraz z bratem Rubenem prowadzi
w Jerozolimie kongregację mesjanistyczną Kehilat ha’she al Har Syjon
(Kongregacja Baranka na Górze Syjon) 28. Wydarzenie zgromadziło
około 400 osób. Z uwagi na zbliżający się remont krużganków była to
ostatnia Pascha mesjanistyczna, która odbyła się u franciszkanów.
Dwunasty wieczór sederowy miał miejsce 24 marca 2018 roku.
Pierwszy raz Pascha mesjanistyczna została zorganizowana w należą-
cym do zgromadzenia zmartwychwstańców Centrum Resurrectionis
(Kraków, ul. Księdza Stefana Pawlickiego 1), gdzie mieści się Wyższe
Seminarium Duchowne. Prowadzącymi Paschę było pochodzące
z  USA małżeństwo Żydów mesjanistycznych Johna i  Patrice Fishe-
rów29. W spotkaniu uczestniczyło około 400 osób.
Po raz trzynasty Pascha mesjanistyczna odbyła się 13 kwietnia
2019 roku. Podobnie jak w poprzednim roku spotkanie miało miejsce
u  zmartwychwstańców w  Centrum Resurrectionis. Prowadzącymi
wieczór sederowy było pochodzące z USA małżeństwo Żydów mesja-
nistycznych Hylana i  Rity Slobodkinów, które prowadziło Paschę
w 2014 roku. Wydarzenie zgromadziło około 400 uczestników.

27 
Zob. www.messianicjudaism.me/yinon/author/rabbi-joshua [dostęp:
24.06.2019].
28 
Zob. www.armiadawida.com/2017/03/20/usluga-benjamin-berger [dostęp:
24.06.2019].
29 
John Fisher jest przywódcą kongregacji mesjanistycznej Ohr Chadash w Cle-
arwater na Florydzie, wicerektorem ds. akademickich w Petersburg  Semina-
ry and Yeshiva, prezydentem International Messianic Jewish Alliance. Zob.
www.ourrabbis.org/main/members/member-profiles/item/12-rabbi-john-
-fischer [dostęp: 24.06.2019].
 Pascha mesjanistyczna w Krakowie...
271
ROK DATA ILOŚĆ OSÓB PROWADZĄCY
2007 31 III 60-70 Michael Shiffman 
2008 15 III 200 Jeff Friedman
2009 4 IV 300 Michael Zinn
2010 27 III 400 Alan Friedman
2011 16 IV 600 Ariel Berkowitz
2012 31 III 400 Frank Lowinger
2013 23 III 400 David Friedman
2014 12 IV 400 Hylan i Rita Slobodkinowie
2015 28 III 400 Michael Zinn
2016 19 III 400 Joshua Brumbach
2017 8 IV 400 Beniamin Berger
2018 24 III 400 John i Patrice Fisherowie
2019 13 IV 400 Hylan i Rita Slobodkinowie
Zestawienie wybranych informacji dotyczących krakowskich wieczorów
sederowych30.

Szersze perspektywy

Warto podkreślić, że idea organizacji wieczorów sederowych,

zapoczątkowana w Krakowie w 2007 roku, została pozytywnie przyjęta
przez środowisko chrześcijańskie. Obecnie Paschy mesjanistyczne cele-
browane są w różnych miastach Polski, a do największych ośrodków,
organizujących spotkania regularnie poza Krakowem, należą Katowi-
ce i Warszawa. Trzeba wymienić także inne miejscowości, w których
odbywają się albo miały miejsce wieczory sederowe31: Toruń, Gniezno,
Kalisz, Koło, Namysłów, Chmielnik, Nowy Sącz, Nysa, Łódź, Skoczów,
Poznań, Wrocław, Gdańsk, Gorzów Wielkopolski, Ostróda, Mysło-
wice, Radom32. Z  dotychczasowego doświadczenia organizowania
30 
R. Wiktorowicz, Odpowiedź w  sprawie Paschy od Fundacji Polania, korespon-
dencja e-mailowa z 14.05.2019, zbiór własny.
31 
Należy zaznaczyć, że Paschy mesjanistyczne zaczęły być organizowane na
terenie Polski również przez osoby niezwiązane z twórcami krakowskich sede-
rów. Już w 90. latach XX wieku pastor Kazimierz Barczuk zaczął organizować
Paschy mesjanistyczne w małym gronie osób, głównie w świecie protestanc-
kim. Jest to jednak temat, który wykracza poza ramy niniejszego artykułu.
32 
Por. A. Combik, Sederowy Wieczór Paschalny, „Gość Niedzielny” [on-line],
272 Seweryn Osowski

wieczorów sederowych wynika, że znaczna część ich uczestników

bierze udział po kilka razy w celebrowaniu Paschy mesjanistycznej, co
ma związek z  pozytywnym odbiorem wydarzenia. Wiele osób przy-
ciąga też chęć głębszego poznania korzeni swojej wiary – właściwego
zrozumienia tekstów biblijnych w  ich żydowskim kontekście. Okres
świąt Wielkanocy sprzyja tym poszukiwaniom, a dla niektórych udział
w wieczerzy sederowej stanowi przygotowanie do obchodzenia Tridu-
um Paschalnego. Dla części uczestników ważne jest także doświadcze-
nie jedności z osobami należącymi do innych Kościołów33.
Krakowskie sedery mesjanistyczne wpisują się w  szerszy
kontekst powstałego w  II połowie XX wieku Ruchu Żydów mesjani-
stycznych, który, pomimo licznych podziałów w nim występujących,
paradoksalnie ma ogromny potencjał, by tworzyć jedność w Mistycz-
nym Ciele Chrystusa. Doświadczenie licznych spotkań z  liderami
mesjanistycznymi na świecie pokazuje, że przyciągają oni chrześci-
jan, należących do różnych denominacji, którzy mogą dzięki nim
na nowo rozpatrywać korzenie swojej wiary. Niewątpliwie Paschy
mesjanistyczne jawią się jako nowe doświadczenie religijne, stanowiąc
swoistego rodzaju katalizator do zgłębiania tajemnicy wiary i refleksji
nad Misterium Paschalnym. Skłaniają również do rozwoju zaintereso-
wania Ruchem mesjanistyczno-żydowskim, który umiejscawiany jest
na rozdrożu Kościoła i  Synagogi, stanowiąc niejako pomost między
nimi.
Niniejszy artykuł nie wyczerpuje podjętej problematyki.
Może natomiast stanowić podłoże do prowadzenia dalszych badań
nad rozwojem inicjatywy Pasch mesjanistycznych w  Polsce, przy-
czyniając się jednocześnie do poszerzania wiedzy na temat Ruchu
mesjanistyczno-żydowskiego.

www.wroclaw.gosc.pl/gal/spis/ 3048987.Sederowy-Wieczor-Paschalny
[dostęp: 25.06.2019], www.info.wiara.pl/doc/482680.Chmielnik-Zydowskie-
-Swieto-Pesach [dostęp: 25.06.2019], www.pascha2019.evenea.pl [dostęp:
25.06.2019], www.wjednosci.org/tjcii,m4.html [dostęp: 25.06.2019], www.
fundacjapolania.pl/aktualnosci/pascha-u-franciszkanow-zydzi-mesjanscy-w-
radiu-krakow [dostęp: 25.06.2019].
33 
Wywiad z Irkiem i Marylą Czubak nagrany 15.07.2019, zbiór własny, dysk 1.
 Pascha mesjanistyczna w Krakowie...
273
~•~

Seweryn Osowski
Pascha mesjanistyczna w Krakowie – historia i rozwój inicjatywy

Streszczenie
Artykuł przedstawia zagadnienie historii i  rozwoju Paschy
mesjanistycznej w  Krakowie w  latach 2007-2019. Autor dokonuje na
wstępie konceptualizacji pojęć Ruchu mesjanistyczno-żydowskiego
i  Paschy mesjanistycznej, a  następnie przedstawia rys historyczny
wydarzeń, nazywanych sederami, które od kilkunastu lat gromadzą
setki uczestników: katolików, protestantów, zielonoświątkowców,
przedstawicieli wolnych Kościołów. Następnie ukazuje genezę krakow-
skich Pasch mesjanistycznych (wieczorów sederowych), prezentując
je w  zestawieniu chronologicznym. Nakreśla szersze perspektywy,
w  jakich uwidacznia się Pascha mesjanistyczna w  polskiej rzeczywi-
stości religijnej.
Słowa kluczowe: Pascha, Ruch mesjanistyczno-żydowski,
seder, Żydzi mesjanistyczni.

Seweryn Osowski
Messianic Passover in Kraków - History, Development, Initiatives

Abstract
The article presents selected issues related to the history and
development of the messianic Passover in Kraków, in 2007-2019.
These are the paschal meetings that have been gathering hundreds
of participants for several years: Catholics, Protestants, Pentecostals,
representatives of free churches. The first part describes the meaning
of the Jewish Seder; the second shows the origin of “Kraków messianic
meetings” (Seder evenings); the third one presents the chronology of
these meetings. The author shows how the Kraków Seders contributed
to popularizing the idea of messianic Pasches among various churches
and Christian communities in Poland.
Keywords: Church, Passover, movement of Messianic Jews,
Seder, Messianic Jews.