ËÅÊÖ 8

Ãóðâàí ôàçûí öàõèëãààí õýëõýý

Ãóðâàí ôàçûí õýëõýýã ¿çýõèéí ºìíº ãóðâàí ôàçûí õóâüñàõ ã¿éäëèéí

ãåíåðàòîðûí àæèëëàõ çàð÷èìòàé òàíèëöàÿ.
Õóâüñàõ ã¿éäëèéí ãóðâàí ôàçûí ñèñòåìèéã Îðîñûí ýðäýìòýí
Ì.Î.Äîëèâî-Äîáðîâîëüñêèé 1891 îíä á¿òýýæýý. Ãóðâàí ôàçûí ãåíåðàòîð,
òðàíñôîðìàòîð íü á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòààð õÿëáàð õèéöòýé,
àøèãëàëòûí õóâüä íàéäâàðòàé, öàõèëãààí ýíåðãèéã àøèãòàéãààð ¿éëäâýðëýõ
äàìæóóëàõ áîëîìæòîé òóë ºðãºí õýðýãëýäýã.
Ãóðâàí ôàçûí ãåíåðàòîðààñ ãàð÷ áàéãàà ã¿éäëèéã ãóðâàí ôàçûí
õóâüñàõ ã¿éäýë ãýíý. Àäèëõàí äàâòàìæòàé, ôàçààðàà áèå áèåíýýñýý 1200-
ûí çºð¿¿òýé ãóðâàí ñèíóñîèä ã¿éäëèéí ñèñòåìèéã ãóðâàí ôàçûí ã¿éäëèéí
ñèñòåì ãýæ íýðëýíý. Íýã ôàçûí õóâüñàõ ã¿éäëýýñ ãóðâàí ôàçûí õóâüñàõ
ã¿éäëèéí äàâóó òàë íü äàìæóóëàã÷èéí ìàòåðèàëûã õýìíýõ áîëîìæòîé.
Ãóðâàí ôàçûí ãåíåðàòîð íü íýã ôàçûí ã¿éäëèéí ãóðâàí ãåíåðàòîðûã
ººð õîîðîíä íü 1200-ûí ôàçûí çºð¿¿òýé áàéðëóóëñàíòàé àäèë. Àæèëëàõ
çàð÷èì íü öàõèëãààí ñîðîíçîí õ¿÷íèé õàðèëöàí ¿éë÷ëýë äýýð ¿íäýñëýãäñýí.
Ãåíåðàòîð íü ýðãýëäýã÷ ðîòîð, ¿ë õºäëºõ õýñýã ñòàòîðààñ á¿ðäýíý. Ñòàòîð
íü èõ áèå, ò¿¿íèé äîòîð áàéðëàñàí ñîðîíçîí ç¿ðõýâ÷, ç¿ðõýâ÷íèé õîâèëä
ñóóñýí îðîîìãóóäààñ á¿ðäýíý. Îðîîìîã íü ººð õîîðîíäîî 1200-ûí ºíöãèéí
õàðüöààãààð áàéðëàõ áºãººä ò¿¿íèé íýã îðîîìãèéã íü ãåíåðàòîðûí ôàç
îðîîìîã ãýíý. Ðîòîð íü ãîë äýýð ñóóñýí ç¿ðõýâ÷ ò¿¿íèé õîâèëä áàéðëàõ
îðîîìãóóäààñ á¿ðäýíý. Ðîòîðûã ìåõàíèê õ¿÷ýýð ýðã¿¿ëõýä ñòàòîðò ¿¿ññýí
ýðãýëäýõ ñîðîíçîí îðíû íºëººãººð ñòàòîð áà ðîòîðûí îðîîìîãò ãóðâàí
ôàçûí ÖÕÕ èíäóêöëýãäýíý. Ýíý ÖÕÕ íü äàëàéö áóþó äàâòàìæààðàà
èæèëõýí ôàçûí çºð¿¿ íü áèå áèåíýýñýý 1200-ûí õàðüöààòàé áàéíà.
eA=EmASinωt (1)
eB=EmBSin(ωt-1200) (2)
eC=EmCSin(ωt-2400) (3)
Çóðàã 1-ä ãóðâàí ôàçûí ÖÕÕ-íèé ãðàôèê, âåêòîðûí äèàãðàììûã ¿ç¿¿ëýâ.
Ãåíåðàòîðûí îðîîìîã á¿ðò ¿¿ñ÷ áóé ÖÕÕ-èéã êîìïëåêñ õýëáýðýýð
èëýðõèéëâýë:

• • •
E A = E; E B = Ee − j120 ; E = Ee − j 240 ;
0 0
(7.4)

Çóðàã 1 Ãóðâàí ôàçûí ÖÕÕ-íèé ãðàôèê (à), âåêòîð äèàãðàìì (á)

Ãåíåðàòîðûí îðîîìãóóäûí õ¿÷äýëèéí óíàëòûã òîîöîõã¿é òîõèîëäîëä
ãåíåðàòîðûí òóéëóóä äýýðõ õ¿÷äýë ò¿¿íèé ôàçûí ÖÕÕ-òýé òýíö¿¿.
• • • • • •
U A = E A; U B = EB; U C = EC; (5)
Äèàãðàììààñ õàðõàä õóãàöààíû äóðûí ýãøèíä ãóðâàí ÖÕÕ-íèé
íèéëáýð òýãòýé òýíö¿¿ áºãººä À ôàçûí ÖÕÕ õàìãèéí èõ óòãàà àâ÷ áàéõàä
B,C ôàçûí ÖÕÕ-¿¿ä íü ÷èãëýëýýðýý ýñðýã, õýìæýýãýýðýý À ôàçûí ÖÕÕ-íèé
õàãàñòàé òýíö¿¿ ôàçóóäàä ¿¿ñíý. ÖÕÕ-¿¿ä íü õýìæýýãýýðýý òýíö¿¿,
ôàçààðàà 1200-ûí çºð¿¿òýé ñèñòåìèéã òýãø õýìòýé ñèñòåì ãýíý.
Ãóðâàí ôàçûí ãåíåðàòîðûí îðîîìãóóäûã îä, ãóðâàëæèí õîëáîæ
ïðàêòèêò ºðãºí õýðýãëýäýã.
A A
EA
EB
EA

EC •
à á.
C B
EB
C B
EC
Çóðàã 7.2 Ãåíåðàòîðûí îðîîìãèéí îä (à), ãóðâàëæèí õîëáîëò (á)
Ñòàòîðûí îðîîìãóóäûí ýõëýë¿¿äèéã A, B, C òºãñãºë¿¿äèéã X, Y, Z
¿ñãýýð òýìäýãëýíý. Ñòàòîðûí ãóðâàí îðîîìîã íýã öýãýýñ öàöðàã õýëáýðòýé
õîëáîãäñîíûã îäîí õîëáîëò, ãóðâàí îðîîìîã áèò¿¿ õ¿ðýý ¿¿ñãýæ ãóðâàí
çàíãèëààãààð õîëáîãäñîíûã ãóðâàëæèí õîëáîëò ãýíý.
Ñòàòîðûí îðîîìãèéí òºãñãºë¿¿ä íýã öýãò õîëáîãäñîíûã òýã öýã áóþó ñààðìàã
öýã (O) ãýæ íýðëýíý. Ãåíåðàòîðûí îðîîìîãò ¿¿ññýí ÖÕÕ-íèé àëãåáðèéí
íèéëáýð íü òýãòýé òýíö¿¿.
• • •
E A + E B + E C = E + Ee − j120 + Ee − j 240 = 0
0 0
(6)
À÷ààëàë çàëãààã¿é ¿åä îðîîìãóóäààð ã¿éäýë ã¿éõã¿é. Ãóðâàí ôàçûí
õýëõýýíèé à÷ààëëûí ýñýðã¿¿öëèéã îä, ãóðâàëæèí õîëáîëòîîð õîëáîäîã.
Ãóðâàí ôàçûí ãåíåðàòîðûí îðîîìîã áîëîí à÷ààëëûí ýñýðã¿¿öëèéã ººð
õîîðîíä íü õîëáîõ îëîí õóâèëáàð áàéäàã. ¯¿íë:
1. Òýã óòàñòàé îä-îäîí õîëáîëòòîé õýëõýý
2. Òýã óòàñã¿é îä-îäîí õîëáîëòòîé õýëõýý
3. Îä-ãóðâàëæèí õîëáîãäñîí õýëõýý
4. Ãóðâàëæèí-ãóðâàëæèí õîëáîãäñîí õýëõýý
5. Ãóðâàëæèí-îä õîëáîãäñîí õýëõýý

Ãóðâàí ôàçûí ñèñòåì

Ãóðâàí ôàçûí ñèñòåì íü ã¿éäýë ¿¿ñãýã÷ ãóðâàí ôàçûí ãåíåðàòîð,
õýðýãëýã÷, äàìæóóëàã÷ óòàñíààñ á¿ðäýíý. Ôàçûí à÷ààëëóóä íü ººð
õîîðîíäîî òýíö¿¿ áîë òýãøõýìòýé (ZA=ZB=ZC), à÷ààëëóóä íü òýíö¿¿ áèø áîë
(ZA≠ZB≠ZC) òýãøõýìã¿é ñèñòåì ãýíý. Ãåíåðàòîðûí ôàçûí îðîîìãóóäûí
ýõëýëèéã (A,B,C), à÷ààëëûí ôàçûí îðîîìãóóäûí ýõëýëòýé (a,b,c) õîëáîñîí
äàìæóóëàã÷ óòñûã øóãàì ãýíý. Õî¸ð äàìæóóëàã÷èéí õîîðîíäîõ õ¿÷äýë áîëîí
äàìæóóëàã÷ààð ã¿éæ áàéãàà ã¿éäëèéã øóãàìûí õ¿÷äýë, ã¿éäýë ãýõ áà Uø, Iø
ãýæ òýìäýãëýíý. Ãåíåðàòîðûí òýã öýã (0), à÷ààëëûí òýã öýã õî¸ðûã õîëáîñîí
(0′) äàìæóóëàã÷ óòñûã òýã øóãàì ãýíý. Òýã øóãàì äýýð óíàõ õ¿÷äýë, ò¿¿ãýýð
ã¿éæ áóé ã¿éäëèéã òýã øóãàìûí õ¿÷äýë, ã¿éäýë ãýæ íýðëýýä Ioo′, Uoo′-ð
òýìäýãëýíý. Îä õîëáîãäñîí ãóðâàí ôàçûí ñèñòåìèéí õóâüä øóãàìûí áîëîí
ôàçûí ã¿éäë¿¿ä òýíö¿¿.
Iø=IÔ
Òýãø õýìòýé ñèñòåìèéí õóâüä øóãàìûí áîëîí ôàçûí õ¿÷äýëèéí õîîðîíäûí
õàðüöàà áàéíà.
 Uø= 3 UÔ

Øóãàìûí õ¿÷äýë íü ôàçûí õ¿÷äýëýýñ 3 äàõèí èõ. Øóãàìûí õ¿÷äýë¿¿äèéí

ãåîìåòð íèéëáýð òýãòýé òýíö¿¿.
• • •
U AB + U CA + U BC = 0 (7)
Ãóðâàëæèí õîëáîëòûí ¿åä øóãàìûí áîëîí ôàçûí õ¿÷äýë òýíö¿¿.
Uø=UÔ
Òýãøõýìòýé ñèñòåìèéí ¿åä øóãàìûí ã¿éäýë íü ôàçûí ã¿éäëýýñ 3 äàõèí èõ

Iø= 3 IÔ
Îäîí õîëáîëòòîé ãóðâàí ôàçûí õýëõýý
Ãóðâàí ôàçûí ãåíåðàòîð à÷ààëëûã îäîîð õîëáîõûí òóëä ãåíåðàòîðûí
ôàçûí îðîîìãèéí òºãñãºëèéã (X,Y,Z) 0 öýãò, à÷ààëëûí ôàçûí òºãñãºëèéí
öýãèéã 0′ öýãò õîëáîíî. 0,0′ öýãèéã òýã áóþó ñààðìàã öýã ãýíý.
Ãåíåðàòîðûí ôàçûí .îðîîìãèéí òºãñãºë, à÷ààëëûí ôàçûí òºãñãºëèéã
õîîðîíä íü äàìæóóëàã÷ óòñààð õîëáîíî. Ýíýõ¿¿ õîëáîëò íü äºðâºí óòàñòàé
îäîîð õîëáîñîí ãóðâàí ôàçûí ñèñòåì ¿¿ñãýíý. (Çóðàã 3)
Çóðàã 3 Òýã øóãàìòàé îä-îäîí õîëáîãäñîí ãóðâàí ôàçûí õýëõýý

Äýýðõ çóðàãò ¿ç¿¿ëñíýýð À-à, Â-â, Ñ-ñ – øóãàìóóä, 0-0′ - òýã áóþó ñààðìàã
 • • •
øóãàì, Ioo′-òýã áóþó ñààðìàã øóãàìûí ã¿éäýë, I A ; I B ; I C - øóãàìûí ã¿éäë¿¿ä,
• • • • • •
U A ;U B ;U C - ôàçûí õ¿÷äýë¿¿ä, U AB ;U CA ;U BC - øóãàìûí õ¿÷äýë¿¿ä, ZA, ZB, ZC-
à÷ààëëûí ýñýðã¿¿öë¿¿ä.
Ãåíåðàòîðûí ÖÕÕ-íèé ÷èãëýëèéã ôàçûí òºãñãºëººñ ýõëýë ð¿¿ íü
ñîíãîíî. Ãåíåðàòîð, à÷ààëëûí ôàçóóä äýõü ã¿éäë¿¿äèéí ÷èãëýë íü
òýäãýýðèéí ôàçóóä äýýðõ õ¿÷äýë¿¿äèéí ÷èãëýëòýé äàâõöàíà. Õ¿÷äýë¿¿äèéí
÷èãëýë íü ãåíåðàòîðûí, à÷ààëëûí ýõëýëýýñ òºãñãºë ð¿¿ ÷èãëýñýí áàéíà.
ªºðººð õýëáýë ÖÕÕ-íèé ýñðýã ÷èãëýíý.
Øóãàìûí õ¿÷äýë¿¿ä íü äàðààõ òîìú¸îãîîð èëýðõèéëýãäýíý.
• • •
U AB = U A − U B
• • •
U BC = U B − U C (8)
• • •
U CA = U C − U A
Ýíäýýñ øóãàìûí õ¿÷äýë¿¿äèéí ¿éë÷ëýõ óòãà íü ôàçûí õ¿÷äýë¿¿äèéí âåêòîð
ÿëãàâàðòàé òýíö¿¿. Õ¿÷äýëèéí âåêòîðûí äèàãðàìì áàéãóóëàõûí òóëä 0,0′
ãýñýí òýã öýã¿¿äèéí ïîòåíöèàëóóä òýãòýé òýíö¿¿ ãýæ àâúÿ. ªºðººð õýëáýë
êîìïëåêñ õàâòãàéí êîîðäèíàòûí òýíõëýãèéí ýõëýëòýé äàâõöàíà.

.
−U
. B
-UB
U AB
. . UAB
UA U
U ÂÑ U AB
UC
300
BC

UB -UC
à á -UA UCA
.

U CA
Çóðàã 4. Õ¿÷äýëèéí âåêòîð äèàãðàìì
Båêòîð äèàãðàììûã áàéãóóëàõûí òóëä 0 öýãýýñ À, Â áà Ñ öýã ð¿¿ ôàçûí
•
õ¿÷äýë¿¿äèéí ÷èãëýëèéã ñîíãîíî. U AB - øóãàìûí õ¿÷äýëèéí âåêòîðûã îëîõûí
• •
òóëä (òîìú¸î 8) U A - õ¿÷äýëèéí âåêòîð äýýð U B - õ¿÷äýëèéí âåêòîðûã ýñðýã
• •
òýìäýãòýéãýýð íýìíý ( çóðàã à ). U BC ;U CA - øóãàìûí õ¿÷äýë¿¿äèéí âåêòîðûã
äýýðõèéí àäèë áàéãóóëíà. Øèíýýð áàéãóóëñàí øóãàìûí õ¿÷äçë¿¿äèéí
âåêòîðóóä áèò¿¿ ãóðâàëæèíã ¿¿ñãýíý ( çóðàã á ). Ýíý øóãàìûí õ¿÷äýë¿¿äèéí
âåêòîð íèéëáýð íü òýãòýé òýíö¿¿.
• • •
U AB + U BC + U CA = 0 (9)
Ãåíåðàòîðûí ôàçûí õ¿÷äýë¿¿ä õýìæýýãýýðýý òýíö¿¿ ó÷ðààñ øóãàìûí
õ¿÷äýë¿¿ä íü ººð õîîðîíäîî òýíö¿¿ áàéíà. Äóðûí õî¸ð ôàçûí õ¿÷äýë,
øóãàìûí õ¿÷äýëèéí âåêòîðóóä àäèë õàæóóò ãóðâàëæèí ¿¿ñãýíý. Òýãøõýìòýé
ñèñòåìèéí õóâüä øóãàìûí áà ôàçûí õ¿÷äýë¿¿äèéí õîîðîíäûí õàìààðëûã
•
îëîõûí òóëä 0 öýãýýñ U AB õ¿÷äýëèéí âåêòîð äýýð ïåðïåíäèêóëÿð áóóëãààä
òýãø ºíöºãò ãóðâàëæèíãààñ õ¿÷äýëèéã îëáîë:
AB=UAB=2UBCos300
UAB=Uø; UB=UÔ áîë
2 3
Uø= UÔ= 3 Uô; Uø= 3 Uø
2
Ýíäýýñ ä¿ãíýõýä òýãøõýìòýé îä õîëáîñîí ¿åä øóãàìûí õ¿÷äýë íü ôàçûí
õ¿÷äëýýñ 3 äàõèí èõ, øóãàìûí ã¿éäýë íü ôàçûí ã¿éäýëòýé ( Iø=IÔ )òýíö¿¿.
Òýãøõýìòýé ñèñòåìèéí ¿åä øóãàìûí ã¿éäë¿¿äèéí àëãåáðèéí íèéëáýð òýãòýé
òýíö¿¿ áàéíà.
• • •
I A+ I B+ IC = 0 (10)
Ôàç òóñ á¿ðýýð ã¿éõ ã¿éäëèéã Îìûí õóóëèéã àøèãëàí êîìïëåêñ óòãààð
òîäîðõîéëáîë:
• • •
• UA • UB • UC
IA = = I A e − jϕ A ; I B = = I B e − jϕ B ; I C = = I C e − jϕ C
ZA ZB ZC

UA ⎛X ⎞
IA = ;ϕ A = arctg ⎜⎜ A ⎟⎟
ZA ⎝ ZA ⎠
UA ⎛X ⎞
¯¿íèé ìîäóëü íü : IB = ;ϕ B = arctg ⎜⎜ A ⎟⎟
ZB ⎝ RA ⎠
UC ⎛X ⎞
IC = ;ϕ C = arctg ⎜⎜ A ⎟⎟
ZC ⎝ RA ⎠
IA, IB, IC ã¿éäë¿¿äèéí ìîäóëèóä ϕÀ, ϕÂ, ϕÑ – ôàçûí ººð÷ëºëòººð âåêòîð
äèàãðàìì áàéãóóëúÿ.
UA
IÂ
IÀ
IC

I00
 ’

Äèàãðàììààñ õàðàõàä ôàçûí õ¿÷äýë¿¿äèéí ñèñòåì íü òýãøõýìòýé, ôàçûí

à÷ààëëûí ýñýðã¿¿öë¿¿ä íü òýíö¿¿ áèø (ZA≠ZB≠ZC) ó÷ðààñ ôàçûí ã¿éäë¿¿ä
• • •
òýíö¿¿ áèø ( I A ≠ I B ≠ I C ) áàéíà. Ôàçûí ã¿éäë¿¿äèéí ãåîìåòð íèéëáýðýýð òýã
øóãàìûí (Ioo) ã¿éäëèéí âåêòîðûã îëîõ áà ôàçûí ã¿éäë¿¿äèéí ººð÷ëºëò èõñýõ
äóòàì òýã øóãàìûí ã¿éäëèéí óòãà èõñýíý.
Ôàçûí ã¿éäë¿¿äèéí àëãåáðûí íèéëáýð òýã øóãàìûí ã¿éäýëòýé òýíö¿¿ áàéíà.
• • • •
I oo" = I A + I B + I C (11)
Òýãøõýìòýé à÷ààëàëòàé ¿åèéí õ¿÷äýë, ã¿éäëèéí âåêòîð äèàãðàìì
áàéãóóëúÿ. Òýãø õýìòýé à÷ààëàëòàé ¿åä òýã øóãàìûí ã¿éäýë òýãòýé òýíö¿¿ .
• • • •
I OO ' = I A + I B + I C = 0 (12)
UA
IA

IC
ϕ
0
ϕ
UC
UB
IB
Èéìä òýã øóãàìûã ñõåìýýñ çàéëóóëàõàä àæëûí ãîðèìä ººð÷ëºëò îðîõã¿é.
Ýíý ¿åä òýã øóãàìòàé îä õîëáîãäñîí õýëõýý íü òýã øóãàìã¿é îä õîëáîëòòîé
ãóðâàí ôà¿ûí õýëõýýã ¿¿ñãýíý. (Çóðàã 7)
Òýã øóãàìã¿é îä-îä õîëáîãäñîí õýëõýýíèé òýãøõýìòýé à÷ààëëûã òýæýýõýä,
òýã øóãàìòàé îä-îä õîëáîãäñîí õýëõýýíèé õîëèìîã à÷ààëëûã òýæýýõýä
(ãýðýëò¿¿ëãèéí õ¿÷íèé, ãóðâàí ôàçûí, íýã ôàçûí ãýõ ìýò.) õýðýãëýíý.
Òýã øóãàìã¿é îä õîëáîãäñîí õýëõýýíä øóãàìûí ã¿éäë¿¿äèéí ãåîìåòð
íèéëáýð òýãòýé òýíö¿¿.
• • •
I A+ I B+ IC = 0 (13)
Äîîðõ ñõåìä áèåý äààñàí ãóðâàí õ¿ðýý ¿¿ñ÷ ã¿éäë¿¿èéã íü Îìûí õóóëèàð

òîäîðõîéëíî. ¯¿íä:
• • •
• UA • UB • UC
IA = ;I B = ;IC =
Za Zb Zc
Ãåíåðàòîðûí áà à÷ààëëûí òýã öýã¿¿äèéí õîîðîíäîõ õ¿÷äýë
Ãåíåðàòîðûí îðîîìîã áà à÷ààëëûí ôàç íü îäîîð õîëáîãäñîí ãóðâàí

Çóðàã 8 Òýã øóãàìòàé îä-îä õîëáîãäñîí ãóðâàí ôàçûí õýëõýý

Ôàçûí õýëõýýã àâ÷ ¿çüå ( çóðàã 8 ).Äýýðõ õýëõýýíä òîîöîî õèéõäýý õî¸ð
çàíãèëààíû õ¿÷äýëèéí àðãûã àøèãëàíà. Òýã öýã¿¿äèéí (00′) õîîðîíä óíàæ
áóé õ¿÷äýë íü:
• • •
• E A Ya + E B Yb + E C Yc
U OO′ = (14)
Ya + Yb + Yc + YOO′
1 1 1
¯¿íä: Ya = ; Yb = ; Yc = - à÷ààëëûí äàìæóóëàõ ÷àäâàð
Za Zb Zc
1
YOO′ = - òýã øóãàìûí äàìæóóëàõ ÷àäâàð.
Z OO′
Õýðâýý à÷ààëàë íü òýíö¿¿ áàéâàë (Ya=Yb=Yc; Yoo’) òýã øóãàì äýýð óíàõ õ¿÷äýë
íü äàðààõü òîìú¸îãîîð èëýðõèéëýãäýíý.
• • •
• E A Ya + E B Yb + E C Yc
U oo′ = =0 (15)
Ya + Yb + Yc
À÷ààëëûí ôàç á¿ð äýýðõè õ¿÷äýë íü õàðãàëçàõ ÖÕÕ òýíö¿¿.
• • • • • •
U AO′ = E A ;U BO′ = E B ;U CO′ = E C
•
Õýðâýý à÷ààëàë íü òýíö¿¿ áèø áàéâàë ( U oo′ = 0 )
• • •
U AO′ = E A − U OO′
• • •
U BO′ = E B − U OO′
• • •
U CO′ = E C − U OO′
• • •
U AO′ • •
U BO′ • U CO ′
À÷ààëëûí ôàçûí ã¿éäýë íü: I A = ;I B = ;IC = ;
Za Zb ZC
Çóðàã 9-ä ãåíåðàòîðûí áà à÷ààëëûí õ¿÷äýëèéí òîïîãðàô äèàãðàììûã
áàéãóóëëàà. À,a

UBC
EA
Çóðàã 9. UAB
U
O OO’O’
EC
EB
C,c UCA Â,b
Òýãøõýìòýé à÷ààëàëòàé ¿åä à÷ààëëûí áà ãåíåðàòîðûí ôàçûí õ¿÷äýë¿¿ä
èæèë. Òýíö¿¿ áèø à÷ààëàëòàé ¿åä òýã øóãàìààð òýãøèòãýõ (òýã øóãàìûí)
ã¿éäýë ã¿éõ áà òýã äàìæóóëàã÷èéí ýñýðã¿¿öëèéã òîîöñîí òîõèîëäîëä
à÷ààëëûí ôàçóóäûí õ¿÷äýë¿¿äèéí òýãøõýè àëäàãäàíà. Âåêòîð äèàãðàììààñ
õàðàõàä ãåíåðàòîðûí (0) öýãýýñ à÷ààëëûí òýã (0) öýãð¿¿ øèëæèëò ¿¿ñ÷
•
òýäãýýðèéí õîîðîíä òýã øóãàìûí õ¿÷äýëèéí óíàëò( U OO′ ) ¿¿ñ÷ýý.
Òýãøõýìã¿é à÷ààëàëòàé îä õîëáîãäñîí ãóðâàí
ôàçûí õýëõýý
Òýã øóãàìòàé îä õîëáîãäñîí ãóðâàí ôàçûí õýëõýý íü ( Çóðàã 10 ) òýãø-

Çóðàã 10. Ãóðâàí ôàçûí îä õîëáîãäñîí òýã äàìæóóëàã÷òàé öàõèëãààí ñõåì

õýìòýé, èäýâõòýé à÷ààëàëòàé Ya=Yb=Yc=Y àæèëëàæ áàéõàä À ôàçûí
äàìæóóëàã÷ øóãàì òàñàðñàí ãýæ ¿çüå. (Ï-ãàë õàìãààëàã÷) À ôàç òàñàðñíààñ
øóãàìûí áóþó ôàçûí ã¿éäýë IA= 0 áîëõîä Â áà Ñ ôàçûí ã¿éäë¿¿ä íü:
• • • • .
I B = Y U BO′ ; I C = Y U CO′ òýíö¿¿ áºãººä òýã äàìæóóëàã÷èéí ã¿éäëèéí óòãà
* * *
A,a
I 00= I B + I C áîëíî. UAO

* *
Çóðàã 11. I C IB
*

I 00
Cc
Bb
Äèàãðàììààñ õàðàõàä IA=0 ¿åä òýã øóãàìûí ã¿éäýë Â,Ñ øóãàìûí
ã¿éäë¿¿äèéí âåêòîð íèéëáýðýýð òîäîðõîéëîãäîíî.
Òýã øóãàìã¿é à÷ààëëûí ôàç íü îäîîð õîëáîãäñîí ãóðâàí ôàçûí õýëõýýã àâ÷
¿çüå (Çóðàã 12).

Çóðàã 12
Òýã øóãàì áàõéã¿é òîõèîëäîëä Yoo’= 0 áàéíà. 0,0-öýã¿¿äèéí õîîðîíä óíàæ
áóé õ¿÷äýë íü:
• • •
• E A Ya + E B Yb + E C Yc
U oo′ = áîëíî.
Ya + Yb + Yc

Òýãøõýìã¿é à÷ààëàëòàé (Ya≠Yb≠Yc) ¿åä õ¿÷äýëèéí âåêòîð äèàãðàìì íü .9-ð

• • •
çóðàãòàé èæèë áà 0’öýãèéí áàéðëàëûí ººð÷ëºëò U AO′ ;U BO′ ;U CO′ ôàçûí
• • •
õ¿÷äýë, I A ; I B ; I C ôàçûí ã¿éäë¿¿äèéí óòãóóäûã ººð÷ëºãäºõºä õ¿ðãýäýã. Èéì
ó÷ðààñ ãóðâàí óòàñò îä õîëáîãäñîí ãóðâàí ôàçûí õýëõýýã òýãøõýìã¿é
à÷ààëàëòàé ¿åä ïðàêòèêò õýðýãëýäýãã¿é.
Çóðàã 12-ä à÷ààëàë íü èäýâõòýé, òýãøõýìòýé Ya=Yb=Yc=Y ãîðèìûí ¿åä
à÷ààëëûí ôàçûí ã¿éäýë, õ¿÷äýë¿¿ä íü òýãøõýìòýé áàéíà. Èéì íºõöºëä À
øóãàì òàñàðñàí ãýå. Ýíý òîõèîëäîëä Ya=0, Yb=Yc=Y áîëíî. 0, 0’ öýã¿¿äèéí
õîîðîíä óíàæ áóé õ¿÷äýë íü:
⎛• •
⎞
•
Y ⎜U B + U C ⎟ •
U OO′ = ⎝ ⎠ =UA (16)
2Y 2
• •
Çóðàã 13-ä U OO′ õ¿÷äýëèéí âåêòîð íü U A - ôàçûí õ¿÷äýëèéí õàãàñòàé
• •
òýíö¿¿,.¿ëäñýí õî¸ð ôàçûí U BO′ ;U CO′ -õ¿÷äýë¿¿ä íü 2 äàõèí áàãàñàæ,
3
• •
U BC øóãàìûí õ¿÷äýëèéí õàãàñòàé, õàðèí U A õ¿÷äýë òýãòýé òýíö¿¿ áîëíî.
Õàðèí À ôàçûí ã¿éäýë òýãòýé òýíö¿¿, Â, Ñ ôàçûí ã¿éäë¿¿ä íü ôàçûí
õ¿÷äýë¿¿ä áóóðñíààñ 2 äàõèí áàãàñíà. À÷ààëàë íü èäýâõòýé ó÷ðààñ ϕ=0
3
áîëæ, ã¿éäë¿¿ä íü ôàçààðàà ôàçûí õ¿÷äýë¿¿äòýé äàâõöàíà.

A,a

UAB
UA0
0

U00
C,c B,b
’
UC 0 UB
Çóðàã 13 À÷ààëëûí ôàçóóä îä õîëáîãäñîí òýã øóãàìã¿é ãóðâàí ôàçûí
õýëõýýíèé À øóãàì òàñàðñàí ¿åèéí ã¿éäýë, õ¿÷äýëèéí âåêòîð äèàãðàìì.
Çóðàã 7.14-ä à÷ààëëûí “À” ôàç áîãèíî õîëáîãäñîí òîõèîëäëûã àâ÷
¿çüå. À÷ààëëûí 0’ öýãèéí ïîòåíöèàë òýæýýë ¿¿ñãýã÷èéí À öýãèéí
ïîòåíöèàëòàé òýíö¿¿. Âåêòîð äèàãðàìì äýýð 0’ öýã À öýãòýé äàâõöàæ áàéíà.

0’

UC UÂ
U00
0

a. á.

Çóðàã 7.14 À÷ààëëûí ôàçóóä îä õîëáîãäñîí òýã øóãàìã¿é ãóðâàí ôàçûí

õýëõýýíèé À ôàç áîãèíî õîëáîãäñîí ¿åèéí ñõåì (à), ã¿éäýë õ¿÷äýëèéí
âåêòîð äèàãðàìì (á).
Íýã ôàçàä áîãèíî õîëáîëò áîëñîí ¿åä ôàçûí õ¿÷äýë øóãàìûí õ¿÷äýë
õ¿ðòýë èõñýæ òýã öýã¿¿äèéí õîîðîíäûí õ¿÷äýë ôàçûí õ¿÷äýë áîëòîë
• • •
íýìýãäýí õàðèí U AO′ = 0 áîëíî. Èéì ó÷ðààñ I B ; I C ôàçûí ã¿éäë¿¿ä íü

3 äàõèí èõ áîëîõ áà ôàçààðàà ôàçûí õ¿÷äýë¿¿äòýé äàâõöàíà.