Početna Republike Zaslužni Srbi Istorijska čitanka Pravoslavlje Ostalo

Banjalučka regija
Detalji Datum kreiranja: 09 Februar 2015

Strana 8 od 37 Indeks članaka

Banjalučka regija

Šta je Vrbaska banovina?

GRADOVI

Banja Luka

Prijedor
Prijedor kroz istoriju

Kozarska Dubica

Novi Grad

Kostajnica
Gradiška

Laktaši

Srbac
  Novi Grad je bio najveća raskrsnica drumskog i Čelinac
željezničkog saobraćaja u Pounju i u Bivšoj Jugoslaviji,
Kneževo
koji je svoj čvorišni značaj zadržao i do danas kada
Kotor Varoš
predstvalja najveću raskrsnicu između Republike Srpske,
Šipovo
Republike Hrvatske i Federacje BiH. Ovđe su se stalno
ukrštali i ukrštaju se interesi velikih sila, pa je grad bio Mrkonjić Grad

uvijek u graničnom prostoru, od nastanka 1280. godine Prnjavor

do danas. Prvo je bio na granici srednjovjekovne Bosne i Oštra Luka

Ugarske, kasnije turskog i austrougarskog carstva, do Ribnik

današnjih granica poslije cijepanja druge Jezero

Jugoslavije.tvrđava Površina urbanog područja grada NARODNE NOŠNJE

iznosi 26, 5 km, a ukupna površina katastarske opštine Nošnje Bosanske Krajine

469,4 km. Na sjeverozapadu graniči tokom rijeke Une sa KULTURA,OBIČAJI,DRUŠTVENI ŽIVOT

Republikom Hrvatskom, a na jugu i jugozapadu sa Srpski svatovi u Bos.Krajini

seoskim naseljima Rudice, Čađavica i Crna Rijeka. Na Ženske mobe iz Bos.Krajine

istočnoj strani sa selima Maslovare i Blagaj, Japra i Blagaj Čarojice

Rijeka, a sa sjevera sa selima Poljavnice i Mazić.Novi Grad O svetkovanju četvrtka

je samo po imenu novo naselje, jer se u sačuvanim i Strana 29

proučenim dokumentima spominje prvi put 1217. godine, Još jedno Malo Kosovo

mada se istoričati više slažu u mišljenju da je grad Tara ili natra

osnovan 1280. godine. TvrdjavaNaKuliŠire područje grada Selo Azići njegove starine

bilo je naseljeno još u antičko doba o čemu svjedoče Ženidba u Bosanskoj Krajini

arheološka nalazišta u selu Donji Rakani i u dolini rječice PJESMOM I IGROM KROZ KRAJINU

Japre. Prvo naselje nije moglo nastati na današnjem Sve o ojkači

gradskom području jer je bilo izloženo plavljenju rijeka Doliganje

Une i Sane.Grad je najprije nastao iz dva podgrada Glamočko nijemo (gluvo) kolo
/suburbija/ - Podnovi i Ustisana, pod Kulinskim brdom na Sve strane

kojem je stajao tvrdi kaštel akropolskog tipa knezova

Babonjića za nadžor riječnog i cestovnog saobraćaja dolinama Une i Sane koje se
upravo sastaju ispod Kulinskog brda, gđe su prvi začeci Novog Grada.Srednjovjekovne
geografske mape i stari dokumenti vrlo često spominju ovu utvrdu u raznim
varijantama njegovog imena kao Novi Grad, Novo Kastro, Novigradec, Kastrum, Ujvar
itd. Bio je to nevelik, ali u to doba hladnog oružja teško pristupačan grad, s jednom
donžon - kulom sa četiri sprata, oborom, kapikulama i dva kamena zidana objekta za
smještaj posade. Njegovo podgrade Podnovi bilo je smješteno na sjevernim padinama
Kulskog brda (danas Tunjica i Londža), a podgrade Ustisana na danjašnoj lokaciji
željezničke stanice Novi Grad. To je danas gradska četvrt Prekosanje gđe je vjerovatno
bilo riječno pristanište za unsko - sanske lađare.Pad srednjovjekovne Bosne pod tursku
vlast primoralo je knezove Babonjiće, koji su se zbog utvrđenja Blagaj Grada prozivali
blagajski, da stvore savez sa knezovima Zrinskim kako bi se ujedinili i suzbili tursku
invaziju. Zahvaljujući toj privremenoj slozi, ovi velikaši uspjeli su 1483. godine nanijeti
težak poraz turskoj provalnoj vojsci. Međutim, sloga domaćih feudalaca bila je kratkog
vijeka i samo je privremeno odgađala pad Novog Grada pod tursku vlast. Godine 1519.
posljednji put na Kulskom brdu se spominje podgrade Ustisana. Još ranije je bio
ugrožen Blagaj Grad smješten u dolini Sane, istočno od Novog Grada na udaljenosti od
7 km. Turci su 1537. godine definitivno zauzeli Blagaj Grad, iz njega protjerali posadu i
postavili svoje mustafhize. Negđe u to vrijeme pao je i Novi na Kulskom brdu, ali su
Zrinski još krajem petnaestog vijeka izgradili Novi Novi na lijevoj obali Une da bi se
dalje štitili od turskih prodora. To je usporilo tursko nadiranje na zapad, ali nije
spriječilo strahovita pustošenja njihovih provalničkih vojski, koje su ekonomski
upropastile čitavu oblast. Austrijske posade su odoljevale napadima sve do 1556.
godine, kada je poslije pada tvrđave Kostajnica turski vojvoda Malkoč - beg osvojio
grad Novi Novi 1557. godine.Osvajanjem Novog Grada Turci su ovo utvrđenje pretvorili
u važnu vojnu bazu za dalji prodor ka Beču. Izgrađen je most preko rijeke Une, a grad
je vrlo brzo naseljen muslimanskim stanovništvom. Ovaj Novi Grad je ostao pod
turskom vlašću sve do 1687. godine, kada ga je oslobodila banska vojska Petra
Erdedija. Muslimansko stanovništvo prebjeglo je preko Une u Bosnu i na prostoru ade
Jelenice, danas gradski kvart Stari Grad, izgradilo tvrđavu od balvana i nasipa na
prostoru od hotela "Una" do gradskog muzeja. Godine 1726. počelo je zidanje novog
utvrđenja od tesanog, kvalitetnog kamena tako da je po njegovom završetku bio
gotovo neosvojiv za ondašnja napadna dejstva i oružja . Prema postojećim skicama
turska tvrđava Turski Novi imala je zidove visoke 7 m, jarak širok 6 m, a dubok 3 m,
bila je dugačka 200 m, široka 150 m, te imala 5 bastiona /tabija/ i dvije kapikule
/ulazne kule/.U Tvrđavu se ulazilo preko dva mosta - lančanika, a jarkom oko tvrđave
tekla je voda iz Une. Osvojena je samo jedanput 1788. godine, poslije mnogih juriša i
duge opsade dvadesetostruko jače vojske austrijskog feldmaršala Ernesta Gideona
Laudona, zahvaljujući velikoj premoći u ljudstvu i artiljerijskim oruđima. Poslije toga
granica se ipak stabilizovala na Uni tako da su Turci ostali u Novom Gradu sve do
1878. godine.Godine 1878. po odluci Berlinskog kongresa Austrougarska je okupirala
Bosnu i Hercegovinu i tako zauzela, bez otpora, Novi Grad. Okupacione vlasti su 1894.
godine do temelja porušile impozantnu novsku tvrđavu, a njen materijal ugrađen je u
razne javne i privatne objekte. Slijedeće godine, iz političkih razloga, administrativno
mu je promjenjeno ime u Bosanski Novi, koje je nosio sve do 1992. godine kada je
odlukom Skupštine opštine dobio svoje pravo ime Novi Grad."

Zvanična prezentacija opštine Novi Grad

"Politika" 1936.
nastavak
 Dabro-bosanski istočnik, 1889.
 

Svodna

U Svodni, sve u svoje vreme

Tragove su ovde ostavili Rimljani, Iliri i Huni i knezovi Babonjići, tu su se odmarale i

Napoleonove glasonoše i umorne za odmorne konje menjali za vreme njegovog
pohoda na Rusiju
Svodna – Kažu da je u Svodni postojao veliki jendek u koga su se svodile rečice i
potoci. Po jendeku, a zatim svodištu, Svodna i dobi svoje današnje ime. A
stanovništvo? Ono je područje današnje Svodne počelo naseljavati polovinom
devetnaestog veka kada su se u ovom kraju, uz obale Sane, počeli polagati prvi metri
železničke pruge.

Novu saobraćajnicu koja je prošla kroz selo 1868. godine gradili su neimari, Srbi iz
Dalmacije i Like. Mnogi od njih zavoleli su pitominu ovog dela Potkozarja i tu večno
ostali.

Svodnom su hodili i Rimljani, a pre njih Iliri i Huni. Tragove su u ovom kraju ostavili i
knezovi Babonjići koji su došli od Zagreba. U Svodni su ostali sve do 1512. godine,
kada su ovi krajevi potpali pod Turke.

– Priča se da su se u Svodni, za vreme Napoleonovog pohoda na Rusiju, odmarale

njegove poštonoše, glasonoše. U Svodni su, zabeležili su hroničari onog vremena,
menjali umorne za odmorne konje kako bi sa njima nastavljali svoje, stotine
kilometara dugo, putovanje – pripoveda meštanin Drago Lajšić.

Pričaju u Svodni i o više od sto godina staroj osnovnoj školi koja je, odmah po
otvaranju, nosila ime Stepe Stepanovića... O Ljubanu Cvijetiću prvom Srbinu, pilotu
„MIG-a” koji je poginuo osamdeset i prve na nebu ponad Pule... O Nabilu Rihaniju,
koji je došao iz Sirije u Svodno...

– Ima ti u Svodni i toponima poput Aginog polja, Hodžinog brda, Šabanovog bunara,
Hadžijinog mlina... A sve je to u selima i zaseocima u kojima žive isključivo Srbi...
Govori to o vremenu u kome su ovim krajevima hodili i vladali Turci. Oni su otišli, ali
su imena ostala – priča meštanin Branislav Trbojević.

U Svodni je danas i puno neobičnosti. U ovom mestu, dva brata imaju različita
prezimena. Poput Trive Janjetovića čiji je rođeni brat Drago Ješić.
– I to se eto dešavalo, samo zato što su matičari bili polupismeni. Otud i dva rođena
brata sa dva različita prezimena. Kasnije se to nije moglo ispravljati pošto je
zahtevalo daleko komplikovaniju proceduru. U Svodni ti imaš i ista prezimena koja
slave dve različite slave. Jedni Jovanjdan, a drugi Nikoljdan. Sve je to zbog migracija i
bežanija kojih je ovim krajevima bilo otkako postoje – smeje se Lajšić.

U trošnoj kući u kojoj je starina rođen bilo je trideset i troje čeljadi. Samo deda i,
kasnije otac Drage Lajšića, imali su po dvanaestoro dece.

– Nikada i niko u toj zajednici nije nešto ružno rekao. Ni povisio ton. Valjda nas je
muka terala da se zbijemo jedno uz drugo. Danas se čudim kako se u takvim
uslovima moglo, uopšte, i opstati, a kamoli doživeti duboku starost poput bake nam
Jele koja je umrla sa sto deset godina na leđima – naglašava Lajšić.

Meštani su, ne tako davno, Svodnu zvali „sedmom republikom”. Ponekad je Svodna
bila i Sent Luis! Ali Svodna je i naseobina u koju su stigle porodice, čija su se
prezimena završavala na „ić” , poput Adamavića, Žujića, Janjetovića, ... iz Južne
Srbije sa Kosmeta. Oni druge sa „a” na kraju, kao Garača, Beronja, Desnica... došli
su iz Dalmacije, Banije i Like.

– I te porodice su na Baniju, Liku i Dalmaciju izbegle iz Južne Srbije i sa Kosmeta, ali

su dolaskom u nove sredine promenile prezimena... Zbog tih migracija u Svodni,
mestu sa oko tri hiljade duša, danas je čak sto dvadeset različitih prezimena – opet
će Lajšić.

U Svodni je prva crkva sagrađena još u vreme Turaka. Dve su podignute nešto
kasnije. Sve tri bile su brvnare. Turci su zahtevali da se podižu tamo gde ih niko neće
videti te da u njihovoj gradnji ne bude upotrebljen nijedan ekser. Bez obzira što su svi
uslovi bili ispunjeni, Osmanlijama su te bogomolje smetale i odmah su ih zapalile.

– Na zgarištima su podignute nove crkve prekrivene raženom slamom. Kada su ih

Turci pitali zbog čega slamom prekrivaju crkvu, odgovorili su da to rade kako bi šteta
bila manja kada ih zapale. A oni su to zaista uradili odmah po njenoj obnovi – na
kraju će starina Drago Lajšić.

Na seoskom groblju u Svodni, pod srpskom trobojkom na jarbolu, dve granitne ploče
i pet humki. Uz majku Kristinu i oca Radomira u miru božijem počivaju i njihovi sinovi
Dušan, Boro i Drago, srpski borci, herojski poginuli u otadžbinskom ratu.

– Na nadgrobnim pločama petokraka ponad imena oca i majke, a krst iznad imena
njihovih sinova. Sve u svoje vrijeme – kaže Branislav Trbojević.

Slaviša Sabljić
objavljeno: 03/10/2008

 nekad  sad

<< Prethodni

Sledeći >>

republika srpska,

srbi,
banja luka,
Početna

Republike

Zaslužni
Srbi

Istorijska
čitanka

Pravoslavlje

Ostalo
Top