NDURUMO

2
UTANGULI
ZI

Kati
kaKijari
dakil
ichopita(KI
JARIDANo: 1)t
umeelekezananamnay akuji
bumaswaliyafasi
hi
andi
shi (vi
tabuteule)pamoj anami f
anoyamaswal iyaNECTA( wali
oponawasiokuwa
shul
eni)nil
iyoy
ajibu.Kij
ari
dahikiki
tat
oati
ba/sul
uhishokati
kakipengel
echaSARUFINA
UTUMIZIWALUGHAambapohuendamwanaf unziakawezakupataalamazaufaulumzuri
kwamitihaniyandani nail
ey amwishowamwaka( NECTA)KI DATOCHANNEkwasomol a
Kiswahil
iendapoanapit
iakwaumaki niki
j
ij
ari
dahiki.

Hiv
yobasi,it
atumikambinuyamaswal inamajibu(kwabaadhiyami t
ihanii
l
iyopi
taNECTA).Ni
matumainiyangukazihi ii
tawanufai
shawanaf unzi(
Kidat
ochai i
i-
iv)nahat akwawalimu
wenzangu.Mwandi shiamepataelimuy amsi nginasekondar ikati
kashul eyaSekondari
FUJONI( 1997-2008)
,Shuley aSekondariHAMAMNI( 2009-2011),nakupat amafunzoy a
SHAHADAy aualimuB.A.EDkati
kaCHUOKI KUUCHAWAI SLAMUMOROGORO( 2011-
2014).
hi
visasanimwal imukat
ikashul
ey aSekondari
NDURUMO- I
li
yopomkoani Tanga.

Mwishokabisa,mkamili
fuhakunaisi
pokuwaALLAHpekee.Endapoutagunduakasor
oy oyot
e
auushauri
usisit
ekunij
uzakupi
tiamawasil
ianoy
afuat
ayo.e-
mail
:khamis_r
am_ m@yahoo.com
AUteacherkhamismzee@gmail.
com

"
Nak
uta
kiama
and
ali
zime
may
amt
iha
niwaNE
CTAu
tak
aof
any
ikas
ikuc
hac
hez
ij
az
o"

1 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 KISWAHILI -NECTA 2001

SEHEMU B (alama 40)SARUFI NA UTUMIZI WA LUGHA

3.Zitafakari kwa umakini orodha A na B kisha eleza maana ya vifungu

vya maneno katika orodha A kwa kutumia orodha B.

Orodha A Orodha B

i) Ngeli A. Pangani, Asha, usingizi na John

ii) Sentensi Sahili B. Anayesimama ni mvivu

iii) Nomino za pekee C. Chaki

iv) Neno lenye fonimu nne D. PAMUKU

v) Kiambishi cha nafasi ya E. Wanaimba

pili wingi

F. Mnaimba

G. KU-

H. Chai

I. Kariakoo, Tanga, Iringa,na Ali

J. Wewe ni mvivu

MAJIBU

Orodha A i ii iii iv v

Orodha B D J I H F

4 Sentensi zifuatazo zina makosa, ziandike vizuri kwa kuepuka hayo

makosa yaliyojitokeza.

a) Nyinyi wote mna makosa

b) Mhasibu amewakilisha fedha mashuleni

2 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
c) Hupandaga mahindi shamba lote

d) Kinyonga kinabadili rangi.

e) Mama alimpiga mwanae.

MAJIBU

a) Nyinyi nyote mna makosa

b) Mhasibu amewasilisha fedha shuleni

c) Hupanda mahindi shamba lote

d) Kinyonga anabadili rangi.

e) Mama alimpiga mwanawe.

5.Taja mambo matano muhimu ya kuzingatia katika utungaji wa insha.

Eleza umuhimu wa kila jambo.

MAJIBU

i.Kuchagua jambo/mada ya insha yenye maelezo

-Humsaidia mtunzi kueleza mada kwa kina kwa sababu ana ujuzi wa
kutosha juu ya mada aliyoichagua.

ii. Uteuzi wa maneno :

- Ni jambo muhimu kwani maneno huweza kuitofautisha kati ya insha ya

kisanaa na isiyo ya kisanaa. Hata hivyo ni kivutio cha wasomaji. kuwa
na hamu ya kuisoma insha hata kama ni refu sana, ili kujua kilichomo
ndani ya insha husika.

iii. Wazo kuu la insha.

-Mwandishi aijenge insha yake ikiwa malengo mahsusi na lengo kuu liwe
moja. Hii hmpa fursa msomaji kuelewa kwa kina lengo na kusudio la
mwandishi.

i
v.Kui
pangai
nshakat
ikamuundosawi
a:

-Yaani
mwanzowai
nsha,
kii
nicheny
eayambal
imbal
i
,nahi
ti
mishol
ainsha,
ambapokazi
huv
uti
ana
kumpamsomaji
mti
ri
ri
kosahihi
wahabari
husi
ka.

3 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
v. Kuzingatia kanuni na alama za uandishi.

- Husaidia katika kutopotosha maana ya sentensi au habari

6. Istilahi moja inaweza ikawa na majina mawili. Andika jina lingine

kwa kila moja ya dhana zifuatazo :-

a) Sentensi huru. MAJIBU a) Sentensi Sahili

b) kitenzi kikuu. b) Kishazi Huru

c) Kirai nomino. c) Kikundi jina

d) Kitamkwa cha msingi. d) Fonimu

7. Andika nomino tano (5) za ngeli ya LI-YA na kwa kila moja tunga
sentensi ya umoja na wingi.

MAJIBU

i) Chungwa - Chungwa linedondoka Machungwa yamedondoka

ii) Papai - Papai limeoza mtini. Mapapai yameoza mtini

iii) Daftari - Daftari limejaladiwa. Madaftari yamejaladiwa.

iv) Jagi- Jagi lao limevunjika. Majagi yao yamevunjika

v) Bati- Bati hili linang'ara. Mabati haya yanang'ara.

8. Tunga sentensi kisha onesha kishazi huru na kishazi tegemezi.

MAJIBU:

i) Mtoto aliyekuja jana /anaumwa

K/Tg. K/Hr

ii) Wanafunzi walifurahi /walipofaulu mtihani wa kiswahili

K/Hr. K/Tg

4 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
iii) Papai lililoangushwa juzi/ limeoza vizuri sana

K/Tg. K/ Hr

iv) Kilichopotea/ kimeonekana

K/Hr. K/Tg

v) Mti uliokatwa jana asubuhi/ umechanjwa kuni

K/Tg. K/Hr

9.El
ezadhi
mayamofimu“na”i
liyopi
giwamstari
a)AshanaJohnwat aoana. Majibu-a)Kuoneshakauliyakut
endana
b)Ananatasanamtot ohuyu. b)Kusai
diakuundamziziwaneno
c)Nanikat
iyenuanajuakusomav izuri
?c)Kiambishiawali
nafsiy
akwanzaumoj
a
d)Naombamt egemasi ki
oy enuvi
zuri.d)Kiambishiawalinaf
siy
akwanzaumoj
a

 Zingati
a “na”i l
i
yopi
giwa mstar
i9(a)imepigi
wa ki
makosa.Yeny
e dhi
ma y
a
kutendanani
(-an-
)na"a"niki
ambishit
amati
kami l
i
shi
maana.

KISWAHILI
-NECTA2006
SEHEMU“B”(Al
ama20)-Utunziwa l
ugha

3.Chaguaki
funguchamanenokutokaorodha”A”Andikaheruf
iyaj
i
busahi
hikandoy
a
nambayakipengel
echaswal
ikat
ikaki
j
itabuchakochakuj
i
bia

ORODHA“
A” ORODHA“
B”

i
. Hatuay akwanzay
auchanganuziwa A.Sent
ensinyoof
u
sentensi

i
i
. Kanda B.Niki
pashi
ochaki
arabu

i
i
i. Shami
ri
sho C.Shul
e

i
v. “
Mof
imuni
kiambi
shi
” D.Kuar
ishamanenoyasent
ensi

v
. Wi
ngi
washul
e E.Mashul
e

F.Sent
ensit
ata

G.Hukal
iwanamanenoyavi
tenzi

5 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 H.Usemihuunisahi
hi

I
. Usemihuusisahi
hi

J.Kuai
nishasent
ensi

 Maj
ibu:y
aswal
i

ORODHA”
A” i
. i
i i
i
i i
v v

ORODHA”
B” J F B H C

4.Sentensizi
fuatazo zi na makosa.Zi andike vi
zur
ikwa kuepuka hay
o makosa
yal
i
yoj
it
okeza
a)Tuli
kar i
bishwachai r
anginamaandazi
b)Baruaul i
y oni
andi
kiandiohii
c)Wasi chanawaki kewanaitwa
d)Tanzani anzimakwaj umlaitakabi
li
wananjaamwakahuu
e)Wot emunaombwamf i
kebilakukosa

 Maj
ibuy
aswal
i
a)Tul
ikari
bishwachai y
aranginamaandazi
b)Baruauli
oiandikandi
ohii
c)Wasichanawanai twa
d)Tanzaniaitakabi
li
wananjaamwakahuu
e)Nyotemunaombwamuf i
ke

5.El
eza kwakut
oamif
anokuoneshar ej
est
ainay
otumi
kakat
ikasehemuzi
fuat
azo.
a)Hotel
ini
b)Mahakamani
c)Sokoni
d)Hospital
ini
e)Ndaniy amabasi
 Maj
ibuyaswal
i
a)Hot
eli
ni:
Muhudumu: Naniwali
ng’ombe
Mtej
a: Mimihapa,wekamojanachai
mbi
l
i
Muhudumu: Oknakul
etea
Mtej
a: amshanami ri
ndakamatul
i
vyo

b)Mahakamani
Haki
mu: Kwa muj ibu wa ki
fungu namba (
3) cha mwaka 1965
umehukumiwakwendachuochamafunzokwamudawamiakaminnepamoj
ana
fai
niy
ashil
ingi
1,000,
000/
=

6 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 Mshi
taki
wa:
Naombahaki
muuni
sai
diekwahi
l
o,ni
naf
ami
l
ianawat
oto

c)Sokoni
:
Mpagazi
:Naombany uma!naombanyuma
Watu: Pitababa,nji
ayako
Mpagazi
:Mzigobegani…….hodi
!hodi….

d)Hospi
tal
i
ni:
Daktari:
Kuny wadawahii2×3kwa si
ku
Mgonjwa:Asant e dokt
a
Dakt
ari:Doziiki
i
sha kamahomabadout ar
ejeasawa?
Mgonjwa: SawadoktaAsante

e)Ndani
yamabasi
Kondakta:
.Nani
anashukamazi
wa,ki
baha?
Abir
ia1: Mimimaziwa
Abir
ia2:Wekakibaha
Kondakt
a:Wabwagemazi wanaki
bahaki
tuo

SEHEMUC( Al
ama20)
SARUFI
6.Isti
lahi mojai
nawezai
kawanamajinamawi li.Andi
kamaj i
namengi
neyadhana
zif
uatazo.
a)Chagi zo Maji
buyaswal
i(a)Kielezi/
kikundi
b)Shami r
isho (
b)Kikundinomi no(Upandewakiar
if
u)
c)Prediketa (
c)Ki t
enzi/kikundiki
tenzi
d)Mof i
muzawakat i
. (
d)Njeo
e)Kuainisha. (
e)Kubai ni
sha

7.Tumi
aneno”ali
kuwa”kuonesha
a)Kit
enziki
sai
dizi(
Ts) Maj
ibu(
a)Wanafunziwal
i
kuwawanapi gazogo
b)Kit
enziki
shi
ri
kishi(
t) b)Jumaatakuwadarasani
c)Shinal
aneno“ al
ikuwa. c)Dhul
fi
qarhakuwapony umbanikwao

8.Changanuasentensii
fuat
ayokwanji
ay amatawikwakutumi
ahat
uanneza
uchanganuzi
"Mwalimuhodar
iat
akuwaanaf
undi
shavi
zur
i"
 Majibuyaswali

7 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 S.
S

K A

N V Ts T ch

Mwal
imu hodar
i at
akuwa anaf
undi
sha v
izur
i

9. El
ezakwami
fanodhi
mat
atu(
3)zav
iambi
shi

 Maj
ibuy
aswal
i

i
. Kuoneshanaf
si:mf
anomamaanapi
ka.Ni
takuj
a.Unasoma

i
i. Kuoneshanj
eomf
ano

-Al
isoma:
Wakat
iul
i
opi
ta,
Anasoma:
uli
opo,
Atasoma:Wakat
iuj
ao

i
i
i.Kuoneshauy
aki
nishi
naukanushi
:mf
ano

Anasi
nzi
a–uy
aki
nishi
, Hasi
nzi
i
-Ukanushi

i
i
i.Kuoneshahal
i
:mf
ano

-
Aki
pika(
mashar
ti
)-Amepi
ka(
Hal
iti
mil
i
fu)
,-Hupi
ka(
Hal
iyamazoea)

v
.Kuoneshaur
ejeshi
.Jumaamej
ikat
aki
dol
e

v
i.Kuonesha umoj
anawi
ngi
,mf
anoanakul
a-wanakul
a

 ZI
NGATI
O:Chaguadhi
mat
atukamal
i
takav
yoswal
i

KI
SWAHI
LI-NECTA2007UTUMI
ZIWA LUGHA(
Alama20)

3.Chaguaki
funguchamanenokutokaor
odha“B”kinachotoamaelezosahi
hiy
a
maneno/nenokatikaor
odha“
A”Andikaher
ufiyaji
busahihikandoyanambaya
ki
pengel
echaswal
ikati
kaki
ji
tabuchakochakujibi
a

ORODHA”
A” ORODHA“
B”

i
. Ny
any
a A.I
rabu

i
i
. A,
e,
I,
o,
u. B.Shi
na

i
i
i. St
arehe C.I
rabu/Foni
mu

8 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 i
v. Angewahi
angeni
kut
a D.Shi
na/Mzi
zi

v
. I
dadi
yamof
imuzaki
swahi
l
i E.Sent
ensi

F.Sent
ensi
shur
uti
a

G.Thel
athi
ni

H.I
shi
ri
ninat
ano

I
. Nomi
no

J.Nomi
no/
Tat
a

 Maj
ibuy
aswal
i

ORODHA“
A” i
.i
i. i
i
i. i
v. v
.

ORODHA”
B” J C D F H

4.Kat
ikaki
lamoj
ayasent
ensizi
fuat
azooneshakosal
aki
sar
ufiki
shaandi
kasent
ensihi
yo
kwausahi
hi

a)Ki
bokoki
naogel
ea

b)Har
usi
yakakay
enuzi
takuwaDi
semba2006

c)Mwakahuumv
uazi
nany
eshasana

d)Taf
adhar
ini
kopesheshi
l
ingi
elf
ukumi
nit
akur
udi
shi
akesho

 Maj
ibuy
aswal
i

Kosa _ Usahi
hiwasent
esi

a)Ki
naogel
a _ Usahi
hiwasent
ensi

b)Zi
takuwa _ Har
usi
yakakay
enui
l
ikuwa2006

c)Zi
nany
esha _ Mwakahuumv
uai
nany
eshasana

d)Ni
kope-Taf
adhal
ini
kopesheshi
l
ingi
elf
ukumi
nit
akur
udi
shi
akesho

9 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
5.Andi
kai
nshay
eny
emanenomi
amoj
a(100)kuhusumoj
ayamadazi
fuat
azo:

a)Maandal
i
ziy
auchaguzi
mkuuwaoct
oba2005

b)Upi
maj
iwav
irusi
vyauki
mwi

c)Mweny
etenzi
naomohur
ejeangamani

Maj
i
bu(Rej
eauk8)Kat
ikaut
unzi
(ki
j
ari
danamba3)–ki
tabuki
l
ichopi
tachaUANDI
SHI

SEHEMU C(
Alama20) SARUFI

6.Tungat
ungoy
eny
evi
pashi
ovi
fuat
avy
o:-

a)Nomi
no+ki
shanzi
tegemezi
+pr
edi
ket
a+shami
ri
sho

b)Ki
i
makappa+Pr
edi
ket
a+Chagi
zo

c)Ki
rai
nomi
no+Ki
shanzi
hur
u+Ki
shazi
tegemezi

 Maj
ibuy
aswal
i

a)Mgombaul
i
opandwaj
anaumekwat
ajani

b)Amekwendashul
eni

c)Mwanaf
unzi
hodar
iamepewazawadi
ali
pof
aul
umt
ihani

7.El
ezadhi
may
aki
ambi
shi
“ni
”ki
l
ichopi
giwamst
ari
kat
ikasent
ensi
zif
uat
azo

a)Al
i
nisai
dia

b)Waj
umbewapomkut
anoni

c)Wakubal
i
eni

d)Yey
enimv
ivu

e)Ni
nakal
amu

 Maj
ibuy
aswal
i

a)Ki
ambi
shi
awal
ichaur
ejeshi
wamt
endwaumoj
a

b)Ki
ambi
shi
tamat
iki
l
ichobadi
l
inomi
nonakuwaki
elezi

c)Hal
iyakur
uhusu/
kuamur
u

10 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 d)Uy
aki
nishi

e)Ki
ambi
shi
kimi
l
iki
shi
naf
siy
akwanzaumoj
a

8.Bai
nishakaul
itano(
5)zav
itenzi
naki
l
akaul
ii
tungi
esent
esi
moj
a

 Maj
ibuy
aswal
i

i
. Kaul
iyakut
enda:
Mfanoj
umaanal
imashamba

i
i
. Kaul
iyakut
endwa.Mf
ano:
Mtot
oanapi
kiwauj
i

i
i
i. Kaul
iyakut
endana:
Mfano:
Ref
aanachezeshampi
ra

i
v. Kaul
iyakut
endeka:
Mfano:
Mpi
raumechezekav
izur
i

v
. Kaul
iyakut
endwa:
Mfano:
Mwanaf
unzi
amet
olewadar
asani

9.Kwakut
umi
ami
fanoy
asent
ensi
elezadhi
mat
ano(
5)zamof
imu“
ku”

 Maj
ibuy
aswal
i

i
. Kuoneshanj
eoi
l
iyopi
ta.
mfano:
-Ni
li
pokuj kukukut
asi akwako

i
i
. Kouneshaur
ejeshiwamt
endwanaf
siy
akwanzaumoj
a

- Mf kut
anoAl
i azamakanakamahakuj
ui

i
i
i. Kuoneshangel
iyaku(
Kit
enzi
ji
na)mf
ano:

- Kuchezakunapendeza

i
v. Kusai
diashi
nal
aki
tenz
imf Anakul
ano: a

v
. Kuoneshamahal
i
:Mahal
ikul
e

v
i.

KI
SWAHI
LI-
NECTA2008

SARUFINAMATUMI
ZIYALUGHA(
Alama25)

3.Vi
ambi
shiawal
inavi
ambi
shi
tamati
vinauwezowakubadi
l
iumbonamaanay
aneno.Kat
ika
manenoy
afuat
ayoel
ezadhi
mayaki
lakiambi
shi

a)Wat
akapot
umbani
sha. b)Si
elekezi

11 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
  Maj
ibuy
aswal
i

(
a) Wa-
Kiambi
shi
awal
inaf
siy
atat
uwi
ngi

t
a-Ki
ambi
shi
awal
ichawakat
i/uj
ao

ka-
Kiambi
shi
awal
ichaur
ejeshi
wawat
endawi
ngi

po-Ki
ambi
shi
awal
ichaur
ejeshi
wamt
endawi
ngi
/wat
enda

t
u-Ki
ambi
shi
awal
ichaur
ejeshi
wamt
endwawi
ngi

pamban-
Mzi
ziwaneno

-
ish-Ki
ambi
shcheny
edhi
may
akut
endesha

-
a-ki
ambi
shi
tamat
ikami
l
ishi
maana

(
b) Si
-el
ekez-
i

Si
-ki
ambi
shi
awal
ichaukanushi
naf
siy
akwanzaaumoj
a

el
ekekez-Mzi
ziwaneno

i
-Ki
ambi
shi
tamat
i

3.Upat
anishowakisar
ufihuf
anyanomi
nombalimbal
ikuwakat
ikakundimoja.Fi
ki
r i
a
nominotano(5)nakwakut umi
asentensimoj
akwakilanominozipangekatika
makudiyake

 Maj
ibuy
aswal
i

i
. Chungwa(
kundi
/ngel
iyaLI
-YA

Mf
ano:
Chungwal
i
meoza-machungway
ameoza

i
i
. Ki
atu(
KI-
VI)

Mf
ano:
Kiat
uchanguki
mekat
ika-Vi
atuv
yanguv
imekat
ika

i
i
i. Bai
skel
i(I
-ZI
)

Mf
ano:
Bai
skel
ii
mepasukampi
ra-Bai
skel
izi
mepasukami
pir
a

i
v. Ngombe(
A-WA)Mf
ano:
Ng’
ombeanal
i
a-Ng’
ombewanal
i
a

v
. Uasi
(U-
YA)Mf
ano:
Uasi
umeshami
r-
--
-Maasi
yameshami
ri

v
i.

12 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 5.Uchanganuziwa sentensihufanyi
a hat
ua kwa hat
ua .
Uki
tumi
a hat
ua hi
zo changanua
sent
ensii
fuat
ayokwanjiayajedwali

-Wal
ewawi
l
iwat
akuwawamepi
mwav
irusi
vyauki
mwi
hiv
yoaf
yazaozi
takuwanzur
i

 Maj
ibuy
aswal
i

S.
A

SI U S2

K A k

w v Ts T sh N V t V

w v Ts T N V N V t V

wal
e wawi
l
i wat
akuwa wamepi
mwa v
irusi Vya U af
ya zao zi
takuwa nzur
i
uki
mwi

hi
vyo

6.El
ezanj
i
azi
l
izot
umi
kakuundami
sami
ati
ifuat
ayokat
ikal
ughay
aKi
swahi
l
i

(
a) Si
gar
a. == Maj
ibua)Ut
ohoaj
i

(
b) Mwanaj
eshi
. b)Mi
ambat
anoy
amaneno

(
c) Ki
pimapembe. c)Kuangal
i
akazi
yaki
tu

(
d) Pembet
atu. d)Kuangal
i
aumbol
aki
tu

(
e) Mt
utu. e)Mf
ani
showasaut
i

7.“Vit
enzivi
fuat
avyovinaf
uati
anaki
asili
”Toasababuzakut
hibi
ti
shaj
i
bulako,
Kishaupange
vi
tenzihiv
yokutegemeananauzuliwake.(a)Li
ma(b)Ari
fu(c)Ruka(
d)Sal
e(e)Pamoja( f
)
Adhibu(g)Weka(h)Buni(i)St
ahi
mili
(j)Chambua

Maj
i
bu:

-Nikwel
iumetof
auti
anakiasikwasababukunavi
tenzivyeny
easil
iyakibant
uambav y
ohuishi
a
nairabu“a”mwishoni.Na kunav yeny
easiliy
al ughazakigenikamav i
leki
arabu,
aghl
abu

13 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
hui
shi
anai
rabu“
I”au“
U”au“
e”

ASI
LIYAKI
BANTU VYENYEASI
LIYAKI
GENI

(
a)Li
ma (
f)Ar
if
u

(
b)Ruka (
g)Sal
i

(
c)Pamoj
a (
h)Adhi
bu

(
d)Weka (
i)Buni

(
e)Chambua (
j)St
ami
l
i

KI
SWAHILINECTA2009(WALI
OKOSHULENITU)
SARUFINAUTUMIZIWALUGHA(Al
ama25)

3.Vit
enzi v y
aKi swahil
ivi
nat abi
azake.Kwakut
umi
ami
fanoy
asent
ensit
ano(
5)
Oneshatabiat
ano( 5)t
ofaut
izavitenz
i
 Maji
buy aswali

i
. Kuoneshawakat iwat endomf ano:
Anacheza, Ali
cheza, Amecheza, Atacheza
i
i
. Kuoneshat endol enyewel i
tendekal
oMf ano:
Aishaanapi ka
i
i
i. Kuoneshahal i
yat endoMf ano:
Ameondoka( Hal it
imili
fu)–Hui mba( hal
iyamazoea)
i
v. Tabiay akuoneshauy akinishinaukanushi .MFANO
Ni nai
mba–Si i
mbi
v
. Tabiay akuoneshakaul iMf ano:Anasoma, Anasomewan.k
v
i. Kuoneshaur ejeshi wamt endaaumt endwaMf ano:
Al
iyefaul
u, Wal i
mpi ga

4.Kunatof
aut
iganikat
iyamof
imuhur
unamaf
imut
egemezi
.El
ezakwakut
umi
asent
ensinne
(4)mbi
li
kwakil
a mof i
mu

 Majibuyaswali
Mof
imuhuru:
-Niai
nay amof imuinayowezakusi
mamapekey akenakuletamaanakamili
. Pi
a
hai
wezikuvunj
wav unj
wabalihusi
mamapekeenakuwezakul
etamaana.Mf
ano:Mama
auGodoro.i
.Mamaanapikawali
ii
.Josephamenunuagodor
o

_
Mof
imu t
egemezi:Niv
iambaj
engo v
ya neno v
yeny
e maana ki
sar
ufi
.Mf
ano:i
.

14 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 Anacheza
a- Kiambishiawali
nafsi
yatat
uumoja
na- Nj eowakatiuli
opo
chez- Mzi zi
waneno
a- Ki ambishi
tamatikamil
i
shimaana

5.
a)El
ezamaanayavidahi
zov
ifuatav
yo:-
i
.Kinyenyezi Majibu(i
)Ulegevuwamachowakut oonavi
zuri
i
i.Matandu. i
i)Tabakagumul awali
lil
i
pojuu
i
ii
.Matil
aba i
ii
)Mat akwa,Mat araj
i
onia
i
v.Sandali
. iv)Manukat
oy atokanayonamsandali
v.Uzi
mbezimbe. v)Uv i
vuauuny ongekatikakuf
anyakazi

(
b)Tungasent
ensimojakati
kaki l
akidahizo
 Maj i
buyaswal i
i
. Leosi kovizurikwaniki
ny eny
ezi ki
meshi
ka
i
i. Pakuachakulai l
amat andumuekeebabay ako
i
ii
. Mat il
abay anguy abaadaeni kuwadaktar
iwamif
ugo
i
v. Maf utayasandal inayependasana
v. Sumay y
ahameshi kwanauzi mbezimbe.

6.Vitenzivi
shi
ri
kishihukami l
i
shaujumbekati
kasent ensi.Kwakutumiamif
anomi
tano(
5)
thi
bit
ishaukwel
ihuo.
 Majibuyaswali(NIMETOAMIFANOMI NGI)
I
.Hal imanidada. ii
.Almasi simwizi
ii
i.
Huy undiyemwal i
muwetu. i
v.Hikikikikombechange
v.Huy uyukijanawangu. vi.Weweumt ot
owamwal i
mu
vi
i
.Kabatihi
lil
idogosana. viii
.
Ny i
nyihamnang’ ombedume.

7.Fafanuadhanay akiungani
shihuru.Kwakut umi amif
anodhihi
ri
shat of
autikat
iya
ki
ungani
shihurunaainanyingi
nezakiungani
shi
Maji
bu:
i
. Kiungani
shihur
u:-Nimanenoauv ikundiv yamanenoyanayoungatungombil
i
yaanihuwakati
katiyat
ungombi li
nahusi mamakamanenohur umf ano:
(a) Babanamamawnal ima
(b)Mwalimuali
hudhur
iadarasanilakinihakuf
undi
sha
(c)Samir
ahali
pikawali
kwav il
ealihisinjaa

i
i
. Kiungani
shit agemezi :
-Niai na y a ki
unganishiambapo nivil
ev ij
i
neno
vi
tokeavyokatikat
iy anenozima..Vij
inenoambav yohuel
ezeawakat
i,Mahal
i
,
namnay atendonamengi neyo.Mfano:
(a)Ali
porudiali
niambia.(
po)nikiunganishi
tegemezi
(b)Ali
vyofanyasikupendezewa

15 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 KI
SWAHI LI–NECTA2010( wali
okoshulenitu)
SARUFINAUTUMI ZIWALUGHA( Alama25)
3.Elezat ofautizamsingimbi l
i(2)zi
li
zopokatiyakirainaki
shanzi.Toami fanomiwi
likwaki
la
tof
auti:
Maj i
bu:
i.Tofautikatikafasil
i(maana) :
Kir
ainit ungoambay ohaihusishikwapamoj amuundowaki ima-Kiar i
fu(HainamuundoK-A)
l
akiniKishanzi:Nitungoyenyeki t
enzindani
y ake.
Mfano:a.Bi bi/amekwenda/ sokoni?(i
naviraivi
tat
uKN, KT,KE)
b.Mt otoali
yepotea/
ameonekana( Inav i
shanzivi
wil
iK/Tg,K/ hr)

i
i
) Ki
shaziki
nahadhikubwakulikoki
rai
:kwamf anoki
rai
ndi
chokiundachoki
shazi
a)Mtot
oanali
a-(Ki
rainomino+kirait
enzi)
=Tumepat
akishazihur
u(mtotoanal
i
a)
b)Anakwendashul
eni

4. Nikigezoki
piki
nachotumikakati
kakuundangelizakimapokeo?Dhi
hir
ishaut
umi
ajiwa
ki
gezohi
chokwakutungasentensi
tano(5)zangel
itof
auti

Maji
bu:
-Ki
gezochaupatani
showaki sarufindi
chokinachot
umi
kakuundangelizakimapokeokat
ika
hal
iyaumojanawingi.Kwamf ano:
i. (
Yu/a-wa) Mt otoanachezampi ra: Watotowanachezampira
ii
. (
U-I) Mpapai umeangukachini: Mi papaii
meangukachini
ii
i
. ( LI-
YA) Daftar il
imechanwa: Madaft
ariyamechanwa
iv
. (KI
-VI) Kitikimenunuliwal
eo: Vi
tiv
imenunuli
waleo
v. (
I-
ZI) Simui naita: Si
muzinait
a

5.Kwakut
oami
fano,Tajamatumizi mat ano( 5)tofauti
yakiunganishi”kwa”
i. Hutumikakamaki sababi shi.Mfano
-
Ameadhi bi
wakwaut orowake.
ii
. Kuoneshakif
aaaumat umi zimf ano
- Anakulakwaki j
i
ko. Amesafi
rikwandegehadi tanga
ii
i. Kuoneshamahal i mfano:
- Sai
daamekwendakwadaday ake
iv. Kuoneshawakat i.Mfano: Ni meishiKenyakwami akasita
- Nimelimashambahi l
ikwasikumbi li
v. Kuoneshanamnaauj insi.Zainabuanat embeakwamadaha.
vi. Kuonesy hauwiano.Wamef unganamagol isitakwasit a

6.El
ezatofaut
ikatiyavi
ambishiawal
inav
iambi
shit
amat
i.
Toamaoniy
akokuhusudhanay
a
vi
ambishi“
Kati“kati
kaKi
swahil
i

Maj
ibu:
Viambishiawal
i:Nivi
ambi
shiauvi
ambajengovyamanenovi
navyoj
it
okezakabl
ayamzi
ziwa
neno,
ambapohubebadhimatofaut
iki
sar
ufi.
Mfanonenoa-
na-
chez-a(“
a”na"na”
)Kwamuji
bu

16 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
waf
asi
l
ihi
ini
viambi
shi
awal
i
.

Viambishitamati
:Nizil
e mofi
mu zinazoji
tokeza baada ya mzi
ziwa neno,mar a ny
ingi
huoneshaukamil
if
uwamaana,Kuoneshakaulitofaut
i.Mfanoneno“
cheza”chez-
w-a
Mzizi
ni–chez
-
w-
Kiambi
shit
amat ichakauliyakutendwa
a-
Kiambi
shitamatikamili
shimaana

Dhana y
av i
ambishikat i
;Kat i
kaKi swahil
idhanahiihaij
azoel
ekakwa wal
io wengil
akini
i
po.Vi
ambishikat
inivil
ev iambishivyavi
tendwa(Vi
ambishiv
yanafsi
shami
ri
sho)
Mfano:
i
. Anakulachakul akit
amu
i
i. Watotowat akapokujanyumbaniwapechakul
a
i
ii
. Amej ikatakidole
Kwamaneno mengi nenaungananaMt aalamuMohamed A.Mohamed kat i
ka
dhanayaviabishikatikat
ikaki
tabuchakechaSARUFIMPYA

7.“
Mof
imuhuruzinahadhi
yaneno”Fafanuausemi kwakut umi asentensit
ano(5)
tofaut
i.
Majibu:Nikwelikuwamof imuhur uzi nahadhiy anenokwasababuhuwana
umbol i
sil
owezakugawany i
kav yi
ji
sehemuv i
dogov i
dogopasipokupotezamaana.
Mofimuhuruhuwezakuwaai nay oyot
eyanenomf ano.
i
. Mamaanasongaugal i -Mamani mof i
muhur u–Nomi no
i
i
. Nguochafuinat
oahar ufu (Kiv umishi
)
i
i
i. Babanakakawanal i
ma ( kiunganishi)
i
v. Hebut afi
tit
aari
fahiyo (kit
enzikikuu)
v
. Miminimwanafunzihodar i (ki
wakilishi
)

KISWAHILI–NECTA( 2011-
Wal i
okoshul enitu)
SARUFINAUTUMI ZIWALUGHA( Alama25)
3.Tumiakiambishi“KA”kuoneshamat uki
okumi (
10)
i
)Mwal i
muwet uali
i
ngi adar
asanit
ukamsalimia, v i
.akaagizatuji
bukwausahi hi,
i
i)akai
ti
kia, vii
.akakusany amadaf tari
yetu,
i
ii
)akat
ukaribi
shakupokeasomoj ipya, v
iii
.akayasahihisha,
i
v)akaf
undishav i
zurisana, ix.akawapazawadi wot ewal
iofany
avi
zur
i,
v)akat
oazoezi tuf
any e, x.akatuaganakut utakiasi
kunjema.

4.“ Kil
al ughainat abi
ay akuchukuamanenokutokal ughany ingineilikuki
dhimahit
ajiyake
kimsami ati
".Faf
anuakaul ihi
iuki
tumiamanenokumi (
10)y aKiswahi li
.
Maj i
bu:
-Nikwel iusiopi
ngikawakaul ihiyo,ambapo Ki
swahilinacho ki mechukuamaneno mengi
kutokalughazaki genikamav il
e
i.Kalamu ii.Daft
ari ii
i.Tr
eni i v
.Baskeli v .
Televisioni vi
.Meza vi
i.
Shule
vii
i.
Diri
sha ix.Pi
lau x.Bunge

17 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
5.Yapangemanenoyafuatay
okamay anavyoonekanakati
kakamusi,kishael
ezamaanaya
ki
lanenokwakutoamf anommoj awasent ensi
.( a)Fal
safa(b)Barizi (c)Anuwai (
d)
Barubar
u(f
)Aj
uza(g)Fanusi(e)Ki
nda(h)Ghai
bu( i
)Goigoi(
j)Ki
nanda

 Maj i
buyaswal
i
Mpangi
l
iomaananasent
ensi
nikamai
fuat
avy
o:-

(a)-
Ajuza-Bibikizee(Bi kizee)
Sent ensi:Nilimuonaaj uzaakitembeat ar atibu
(b)-
Anuwai -Ainay ambal imbal izavit
u/mambo
Sent ensi:(i
)Kunasababuanuai zinapel ekeaumasi ki
ni
(ii
)Jumaal i
kwendasokoni kununuambogaanuwai
(c)-Barizi-
Kuj i
pumzi sha( Kupungaupepo)
Sent ensi:Nakuonaumebal i
zikijiweni
(d)-
Barubar u-Mv ulanaal iyekwi shabaleghe.
Sentensi: Niiti
emabar ubaruwot ewal iopodar asani
(e)-
Falsafa-Hekmaaubusar a.
Mwal i
mumzeef alsafazakenazi kubal
i
(f)
-Fanusi-Taay akandi l
i
Sentensi :
Kanunuemaf ut akwaajiliyafanusi hii
(g)-
Ghaibu- Kuwambal inaupeowamacho.
(h)-
Goigoi-Ngomay apugwaaumt umv ivu
Sent ensi:Mwanaf unzihuyuamekuwagoi goi si
kuhi zi
- Keshondi oil
esi kuy akuchezagoi goi
(
i)-
Kinanda- Alay amuzi ki i
toayosaut i
kwakuguswany uzizake
Sentensi :Mimi napendakuwampi gaj ikinanda
(j
)–Ki nda–Ni mtotowandegear ukaeambaehaj awezakur ukav i
zur
i
Mf ano: -Kindalandegel inaf undi shwakul a
-Chipukizikat
ikaf anifulani

6.El
ezamaanay aupat
anishowaki sarufi.Fafanuaj ibulakokwakut oamifanominne.
Maji
bu:
-Upat
anishowakisarufiniutaratibuwakupat ani
shaviambishivy
amanenokwal engo
l
akulet
amshikamano/Uwianowamanenokat i
kat ungo.Mf ano:-
i. Kiti
kimet engenezwav izuri
-----Viti
vimet
engenezwav i
zur
i
ii. Huy umzur ianacheka- --
---
-Hawawazur iwanacheka
iii
. Ki atukimechani ka-----
--
--
---
-Viatuv i
mechanika
iv. Hi kiki
bichi--
--
---
--
---Hi vivi
bichi

7.”
Mi semomi ngihutumikakwamadhumuniy akulindaheshi
manakuv ut
amakiniy awatu”
Fafanuausemi huukwakut umiamisemomi t
ano(5)
 Maji
buy aswali:
-
Nikwel imisemohutumikakwamadhumuniy akuli
ndaheshi
manakuv utamakiniy
awat u.
Kwa
mfano
i
.Mungusi At
humani-I
nali
ndaheshimakuwamunguhanasi fazaki
binadamu
i
i.Mpaj iniMungu
i
ii
.Aki l
inimali
. i vMt uniutu. v .Kuf
akufaana-inal
i
ndautukushir
iki
anakumzikamaiti

18 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 KI
SWAHI LI–NECTA2011(
Wasi
okuwashul
enit
u)
SARUFINAUTUMIZIWALUGHA( Al
ama25)

3.Kwakut
umi
ami
fano,
elezachanzochami
simunat
ajamat
umi
zimat
atuy
ami
simu

MAJI
BU
(
a)Chanzochamisimu:
-
i/Hal
iyautanii
l
iyopomiongonimwawat
uutanihuwazakul
etakej
eli
,kusi
fukul
i
kopi
nduki
a.
mfano"Ni
pechai"
.aki
wanamanaapewerushwa

i
i/Mabadil
ikoyakihi
stori
ayanayoi
kumbajamiikat
ikavi
pinditofaut
i.Mf
ano:
-Ki
pindi
chaAzi
mio
l
aAr ushakuli
chi
pukamanenokamaut ai
fi
shaji
,unyonyaj
i.
Kipindichamfumowav yamav
ingi
nchi
nikunamanenomf ur
ukutwa,mpambe,ngangari
,nk

(b)Matumizi
matatuyamisimu:-
i
/Kukuzalugha:
Kunabaadhiy amanenohukubal
ikanakui
ngi
zwakat
ikalughakamamsamiatirasmiwalugha
hiyo.
MfanowamanenokamaDal adal
a,
Mtumba.
Hivisasanimi sami
atii
l
iyokubal
ikakati
ka
l
ugha

i
i
/Kuf
ichaukaliwamaneno:-
-Kunabaadhiy
amanenosiv izur
ikuy
ataj
awaziwazi,
balimi
simuhut
umikakuwasi
l
isha
hil
okwalengolakupunguzaukal
iwamanenohay o.MfanoJumaanakal
amu:Sehemu
yasir
iyamwanaume.(Mashine),
keki
-Vi
azauzazizamwanamke.

i
i
i/Kuhif
adhihistori
ay aj
amii
.
-
Kuna baadhiy a misi
mu / mi
sami
atii
twaj
apo t
u hut
ukumbusha ki
pindiful
ani
ambapo kuli
tokeatuki
of ul
anikwamfano.Mfumo wav y
amav ingimaneno kama
mkerekwet
wamf ur
ukut
wa,ngangar
i

4.Kwaki
latungokat i
yazifuat
azooneshakivumi
shikishabaini
shaai
nay akivumishihusi
ka
(
a)Ki
kombechakakaki mevunji
ka. Maji
bu a)Chakaka-Ki v
umi shicha-A-Ungani
fu
(
b)Wachezajiwenuwanat af
utampira. b)Wenu.- Ki v
umi shikimil
i
kishi
(
c)Msichamr emboanaj i
kwatua. c)Mr embo–Ki vumishichasifa
(
d)Vi
atuvyotev i
mechafuka. d)Vy ot
e– ki vumishichapekee
(
e)Wanafunzi wachachewamenunuav it
abu. e)Wachache-Kivumishichaidadi

5.”Lughainapotumikav i
bay ahuwezakupotoshalengol
amsemaj i
.”
Faf
anuaukweliwausemi
huukwamf anomi t
ano(5).
MAJI BU
-Nikwel il
ugha ikit
umi wa v i
baya huweza kupot
osha l
engo l
a msemaji
,mifano i
fuat
ayo
i
nathibi
ti
shajuuy ahil
o.
i
)LeoJumaamel imabar abara.
i
i)Nyumbai meingianyoka
i
ii)Mwalimumi minimgonj wahi v
yonaombakuondokany umbani
i
v )Mtendaj
iamewaki l
ishafedhazakehar usi
ni

19 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
v
)Josi
phi
neanakul
awal
inaki
j
iko.

6.Faf
anuadhimay a“j
i”kat
ikamanenoy afuatay
o:-
(
a)Ji
tu Maj i
bu:(a)Kuoneshaukubwaj i(Ukubwawaki t
u)
(
b)Uzali
shaji (
b)Kusai di
akatikakunominishav
itenzi
(
c)Anajikwatua (c)Urejeshi wamt enda
(
d)ji
cho (
d)Kuoneshaumoj a

7.Kwakutumi
amifanoel
ezamaanay
a(a)Kamusiwahi
dia(
b)Rej
est
a(c)Mi
semo (
d)Lahaj
a
(e)Lughay
amazungumzo

 Maji
buyaswali
(
a) Kamusiwahi di
ya:
-Niai na ya kamusii l
i
y oandi
kwa kwa l
ugha moj
a.Yaani
misamiat
iyakeimetol
ewauf af
anuzikwal ughahi yohiy
o.Mfano: Ki
swahil
i-
Kiswahi
li
,Ki
enger
eza-
kii
nger
eza,Ki
arabu-
Kiarabu

(
b) Rej
esta:-
Nimt i
ndowal ughaunaotumi
kakati
kamazi
ngi
ramaaum kamav i
l
e
vi
wandani,Hot
eli
ni,Shul
enimit
aaninasehemuzeny
eharakat
iny
ingi
ne.Mf
ano
Nanichaimoja–Rejestayahot
eli
ni/
Mgahawani

(
c) Misemo:Nikaul
ifupi
zaki
sanaazi
tumiwazokwamit
indoaunamnamaal
um kwa
l
engolakul
i
ndaheshima,kuv
utamakiniy
awatuaukujengat
abi
a.Mf
anompajini
mungu

(
d) Lahaj
a:-
Nivi
j
il
ughav i
dogovi
dogovi
l
ivyomondaniy
alughakuumoj
a.Ki
swahi
l
i
ki
nalahaj
anyi
ngikamav i
l
eki
pemba,
Kingazi
j
an.k

(
e) Lughayamazungumzo:-Nilughainayowasl
i
shwakwanji
ayamdomo,Aghlabu
huwakut
ani
shaanakwaanaf ananinahadhi
rai
ngawasiwakat
iwot
ekutokana
namabadil
i
koyateknol
oji
a.

KISWAHILI-NECTA2012(Waliokoshul
enitu)
3.Kwakutumiamif
anodhahi
rif
afanuadhanazi
fuatazo:
(a)Ki
ima (
b)Chagi
zo(c)Shamiri
sho( d)Ut
ohoaji(e)Uruduf
ishaj
i

 Maj
ibuy aswal i
:
(
a) Ki i
ma:-Nisehemuy asentensii
nayot
ajamtendaaumt endwawajambof ulani
ambapoaghl abuhujit
okezakushot
onimwasent ensi
.MfanoNasra/anapenda
kuchezakidanga
K
(
b) Chagi zo:-Nikipashi
ochakiari
fuambachohuj
azanafasiy
akiel
ezi
.
Mfano:Halmaamekwendashambani

20 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 ch

(c) Shami ri
sho:-Nikipashiochaki ar
if
uambachohuj azanafasiyanominoaukirai
nominoy aupandewaki arif
umf ano:
Nurueli
amenunul i
wamadaf tar
imapya
Sh
(d)Utohoaji:-Nikit
endo chakuchuuamaneno/ Msami at
ikutokalughanyingi
nena
kui
ngizakatikalughaf ulanikamamsami atirasmi ilikuki
dhihit
ajiol
al ughahi
yo
(Mawasili
ano).Mfano:-Ki
engerezanenoShirt
-shati
.Ki
arabunenokalamun-Kalamu

(e)Urudufi
shaj
i:-Ninj
i
ayakuundamanenomapyakwakuli
rudi
arudi
anenoausehemu
yanenonikuj i
patiamsami
atimpyakupit
ianenoaukipandehichochanenomf ano
polepol
e,Ki
dogokidogo

4.“Manenohuwezakubadi l
ikakut okaai
namojanakuwaai nanyingi
ne”
Dhihi
ri
shakaul
i
hiikwakubadi li
manenoy afuat ayokwakuzi
ngat iamaelekezoyal
iy
okati
kamabano.
(a)Mkono( Badil
ikuwaki elezi) Maj i
bu:(a)Mkononi
(b)Kwenda( Badilikuwanomi no) (b)Mwendo
(c)Bor a ( Badil
ikuwaki tenzi) (c)Boresha
(d) Ogop (Badilikuwakiv umi shi) (d) Mwaga
(e)Mzazi (
Badilikuwakitenzi ) (e) Zaa
(f)Bisha( Badil
ikuwaki vumi shi) (f)Mbishi
(g)Ref u( Badil
ikuwaki tenzi) (g)Refuka
(h)Linda(Badil
i kuwanomi no) (h)Ml i
nzi
(i
)Kabat i
(Badilikuwakiwel ezi) (i)Kabati
ni
(j
)Uguza( Badil
i kuwanomi no) (j)Muuguzi/Uuguzi

5.Kamusinimuhi mukwamt umi

aj iyey ot
ewal ugha.Tajahojatanozinzzothi
bit
isha
umuhimuhuo.
 Maj ibuyaswal i
:-
i
.Hutusaidiakati
kakuoneshat ahaj
i
asahi hizamaneno( Spell
i
ng)
i
i.Husaidi
akuoneshamaanazamanenombal imbali.Mfano
Fidhuli
-Mtujeuri
/Mt ovuadabu/ Mjuv i
i
ii
.Hutusaidiakati
kakujif
unzalughazaki geni.Hasakwakamusi t
hanianamahul ut
i
i
v.Hutusaidi
akutuoneshamat amshi sahihi y
amneno
-
Baadhi yakamusi huoneshahalihizi(
Pr onouciati
on)
v.Hutuoneshaalamanav i
fupi
shombal imbal i
katikalughahusika
vi.
Hutusaidiakuoneshaainazamanenokamav i
l
enomi no(nm)Kivumishi
,Kit
enzi,(
vt)

6.Kwakut umi
amifanoy aKiswahili
,
Tajasababutanozaut atakati
kamawasil
iano.
Maj
ibu: i
.Kutumi
anenoleny emaanazai diyamoja.
Mf ano:
Babaamel etataa
i
i.Kut
umiamanenoy atoayomaanay auf
ichoaumaanay akisanaa
- Mf ano: Nenonyumba.Jir
ani amenivunj
ianyumbayangu.
- Tunaweza kuel ewa kuwa j i
raniamei bomoa ny
umba y angu
niishioaujir
aniameivunj
andoay angu.

21 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 i
i
i. Kukosekanaaukuwekamkazowakat iwaut umi
ajiwabaadhiyamaneno.
Mfano: Fundi anatengenezabarabara.
-Fundianatengenezavitukwaust adimzuri
.
i
v. Kutumi amaneno ambay o hay
aoneshiwazi waziuhusikawat endo f
ulani
.
Mfano -Jumahut okakilaAlfaj
i
rinambwawakei l
iapat
emazoezi(apate
mazoez iJumaaumbwa? )
v
. Uambi shaj
inamny umbulikohusababishautatawatungo.Mfano:
-Ji
ranianawachezeawanangu. Yaani t
unawezakufahamu
i.Anawapapasamaungoy ao(Mii
li
)
ii.Amechezai l
ikuwaburudishawanangu
iii.Amewar ogawanangu.

7.Kwakut umiamifano,Tajamiundomi tanoy akir

ainomi
no.
Majibu:
-
i
.Kirai
nomi nohuwezakuundwakwanomi nopekeemoj
a.
-
Mfano:-Fat
uma/ anasomav izur
i
KN
i
i
.Nomi nozaidiyamoj azil
i
zoungani shwa. Mfano.
-Babanamama/ wanal i
ma
KN
i
i
i.Huundwakwanomi nonakiv umishi Mfano:-
-Mwalimuwet uanaf undishadar asani
KN
iv
.Nomi nonakishazitegemezi .
Mf ano:
-
Msichanaal i
yeibaki t
abuchangu/ amonekanal
eo
KN

KISWAHI LINECTA2013
SARUFINAUTUMI ZIWALUGHA( Alama25)
3.Kwakuzi ngatiat
ungoul i
zopewa, Bai
nishaainazamanenoy aliyopi
giwamst
ari
.
a)Juzituli
shiri
kimaandamanoy aamani.Maj i
bu(a)Ki elezi
b)Kuchezakwakekunabur udi
sha. (
b)Kitenzi-ji
nai
c)Kijanaml eviamepataaj a. (
c)Kiv umishi
d)Hami si al
ikuwaameki shakwendakul i
ma. (
d)Kitenzi ki
kuu
e)Wal ev i
kongwewamepat amsaada. (
e)Kiwaki l
ishi
f)Mawazohay osiyangu. (
f)Kitenzikishiri
ki
shi
g)Sitakwendakwakeasi lani! (
g)Kiel ezichanamna
h)Amekwendakazi nij
apokuwani mgonjwa. (h)Kiungani shi
i
)Hi kikit
awekwaukumbi ni (i
)Kiwaki l
i
shi
j
)Mbuzi amekwi shakatakamba (j
)Kitenzikisaidi
zi

4.Unganishaj
itungokwakutumiao-r
ejeshi
(a)Mafi
sadiwamekamat wa.Mafi
sadiwamef i
ki
shwamahakamani
(b)Ki
tabuki
menunuliwa.Ki
tabuki
pokabat i
ni

22 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 (
c)Mfadhi
liamepat i
kana.Mf adhil
imkari
musana
(
d)Hukumui metolewa.Hukumuni yahaki
(
e)Mahalipameandal iwa.Mahal i
hapatoshi.
 Maj i
buyaswal i
(a)Mafisadi wali
okamatwawamef i
kishwamahakani
(b)Kit
abuki l
ichonunuli
wakipokabatini
(C)Mfadhiliali
yepati
kanani mkari
musana
(d)Hukumui l
iyot
elewani y
ahaki
(e)Mahal ipali
poandali
wahapat oshi

5.Baini
shakaul izi
nazowakili
shwanavi
tenzi
vili
vyotumikakat i
kasent
ensi
zif
uat
azo:
(a)Refaali
chezeshamechi vi
zuriMaj
ibu: (a)Kauliyakutendesha
(b)Mtotoamev unjwamguu (b)Kaul iy
akut endwa
(c)Wanafunzi wanasomeaki tabu (c)Kauliyakutendana
(
d)Maf ut
ay amemwagi ka (d)Kauliyakutendeka
(
e)Wal ev
iwamepi ganaki
labuni (
e)Kaul iyakutendana
(
f)Mtotoanal i
asana (f)Kauliyakutenda
(
g)Babual i
somewaki t
abu (g)Kauliyakutendwa
(
h)Dadaanampi kiamtotouji (h)Kauliyakutendeka
(i
)Kakaal i
mt uli
zarafi
kiyake (i)Kauliyakut
endesha
(
j)Gazetil
inasomekav i
zuri
. (j)Kauliyakut
endeka

6.Vi shazit egemezihuf any akaziyav iv

umi shinav i
wapokat i
katungo.Oneshaukwel iwa
kaulihiyokwakut umi ami f
anomi nney asent ensi.
Maj i
bu:
-
Ni kwelivishazi tegemezi huf anyakazi y
av i
vumi shiyaanikuvumishaji
nal i
l
il
okokatikatungo.
mfano:
(i
)Mv ulanaal iyepot eaj uziameonekanal eo
(ii
)Wanaf uniwal iyof any ami t
ihaniyaov izuriwamezawadi wa
Bv
(i
ii
)Ng’ombeal i
y evunj ikamguuamechi njwa
Bv
(i
v)Madaf tari
y aliy
ol etwashul eniyamehi fadhiwaof i
sini
Bv
7.Toamaanay akamusi kishafafanuasehemukuut atuzinazoundakamusi .
MAJI BU:
@KAMI SI :niki tabu cheny eor odha ya maneno y ali
yopangwa kial
fabetipamoj a na
kutolewaf asi
lizami sami ati
(maana)nat aar i
fany i
nginezkwakut umialughahusika.

b)Sehemukuut
atuzakamusi
i
.Ut
angul
izi
:Sehemuhiihuwanamuht
asar
iwasar
ufiy
alughahusi
kapamoj
ana
mwongozokwamt umi
aji
wakamusi

i
i.Mati
niy
akamusi
:-Nisehemuinay
osheheniv
idahi
zov
il
iv
yopangwaki
alf
abet
i(A-
Z)na
kut
olewaf
asi
l
iaumaelezohusi
ka.

23 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 i
ii
.Sher
ehe:
-Sehemuhiihuwekwataar
ifambali
mbalikamav i
l
eor
odhazanchinaut ai
fa
kwalughat
ofaut
i(Ki
i
ngereza-
Kiswahi
l
i)Hi
inisehemuili
yokomwi
shonimwakitabu.

KI
SWAHILINECTA-
2013(
wali
okoshul
enit
u)
SARUFINAUTUMIZIWALUGHA(al
ama25)

3.Oneshanominokatikat
ungozif
uatazoki
shabai
nishani ai
nagani yanomi no
(a)HunabudikumshukuruMola Maj i
bu:(a)Mol a-Nominoy apekee
(
b)Mazaoy amestawishambani (
b)Mazao-Nomi noy akawaida
(
c)Uzal
endousisi
tizweshul
eni (
c)Uzalendo-Nomi noy adhahania
(
d)Mpelekemtotondani (
d)Mtot o-Nominoy akawaida
(
e)Nimechoshwanaupweke (e)Upweke-Nomi nodhahania

4.Andi
katungozif uatazokwausahi l
i
(
a)Mweny ekit
ialihairi
shakikao. MAJI BUa)Mwenyekit
ialighai
ri
shaki kao
(
b)Mtotoamedumbuki ashi
moni b)Mtotoamet umbukiashi moni
(
c)Kil
amwanaf unzi anataki
wadeksi. c)Kil
amwanaf unzianataki
wakuchangi
adeski
d)Mamaamenunuadazani yasuf
uri
a. d)Mamaamenunuadazeni /dar
zeni
yasuf
uri
a.
(
e)Mwanaf unzimsaf iamepewazawadi. (e)Mwanaf unzimsaf iamepewazawadi

5.Tambul i
shav i
ambishiv yeny edhimazi l
izowekwakwenyemabanokat ikamanenoy
afuat
ayo:
(a)Hakukumbuka( njeoy awakat iul
iopi
ta) Maj
ibu(
a)Hakukumbuka
(
b)Wamekamat ana( Kaul iyakutendana) ( b)Wamekamat ana
(
c)Akisema( Haliyamashar ti
) (c)Akisema
(
d)Ananiona( Kurejeshamt endwa) (d)Anani ona
(
e)Tuli
washangi l
i
a( Kur eshawat endwa) (e)Tuliwashangi l
ia
(
f)Huimba( Haliyamazoea) (f )Hui
mba
(
g)Wamel ima(Wakat iuliopi
tahaliti
mili
fu) (g)Wamel i
ma
(
h)Wat at
ucheka( Urejeshi wamt endwa) (h) Wat
atucheka
(
i)
Hawakusoma( ukanushi ) (i)Hawakusoma
(
j)
Ameni pigi
sha(Kaul iy akutendesha) (j)Ameni pigisha

6.Oneshamaanat anozaneno“ Kata”nakwaki l

amaanatungasent
ensi
moja.
Maj i
bu:
i
/Kutenganishaki
tukizi
makwakut umi anyenzokat
izi
-Mfano:
-Katamt ipandamti
ii
/Maj aniaukit
ambaaki l
i
chov i
ri
ngwaki wekwachokichwani kuchukul
iamzi
gomf
ano:
-
Chukuakataukazichukuezi
lekunishambani .

i
i
i/Nisehemuwai
shi
owat
uinay
opat
ikanandaniy
awi
l
ayamf
ano:
-Kat
ayaRangwii
nawakazi
t
akr
ibanl
akinne

24 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
i
v/Ki
faachakuchot
eamaj
icheny
empi
nimr
efu.Mf
ano:
-Let
emaj
iyakunj
wandaniyakat
a

v
/Ki
tuki
nachobandi
kwamwi
l
ininakuf
ungwai
l
ikuzui
amaumi
vuaukut
okadamu.
Mfano:
-
j
osephamef
ungwakat
aal
ipopat
aaj
ali
.

v
i/kuf
any
amaamuzi
.Mf anokatashaur
iunaendaAr
ushaamaZanzi
bar
?
Jami
l
aal
i
katashauri
yakwendaDodoma

7.“
Upat ani
showaki sar
ufiniki
gezoki mojawapokat iyav i
gezov y
akuundangel izanomi no"
Thi
bit
ishadai hi
l
okwakut ungasentensiukit
umi angel
izi
fuatazo.
(
a)U-I Maj
ibu: (a)Mt iumeanguka- Mit
i i
meanguka
(b)LI-
YA (
b)Bat il
imepeper
uka– Mabat iyamepeper uka
(c)U-ZI (
C)Uzi umekati
ka - Nyuzizi
mekat ika
(d)I-
ZI (d)Baiskel
ii
meibiwa– Baiskel
izi
mei biwa
(e)U-YA (e)Ugonjwaumeshami ri– Magonj way ameshami ri

KI
SWAHILI-
2014(
Wal
iokonawasi
okuwashul
eni
)
SARUFINAMATUMIZIYALUGHA(Al
ama25)

3.Fafanuautataul
iopokat
ikasentensizi
fuatazo:
-
(a)Mamaanafurahi
apango:
Maji
bu:
-Pangonikodiy
any umbaanayol
ipampangaj i
-Pangoniuwazimdogoaumkubwaki asiul
iopoardhi
ni/
Jabal
i
ni/
Mti
ni

(
b)Mwal i
mual imabar
abar
a
-Bar
abara,nji
aupi
tay
ovyombombal
i
mbal
inawatu
-
Barabara,
Iki
wanamaanamwali
muanal
i
mav i
zur
isana

(
c) Ali
mpigi
angoma:
-Ali
mpigakwasababuyakuchezangoma
-
Alipi
gangomakwaniabayamt umwengine
-
Alimpigakwakut
umiangomakamaki chapi
o/Ki
faa

(
d)Kij
anaamepatafomu
-Amepatakar
atasiyenyekut
akakuj
azwataar
if
azamwombaj
ikazi
-
Mbaondefuy eny
emi guuit
umikay
okukal
ia

(
e)Babaanaunda
-
Kit
endochakutengenezaki
tuful
anikamavil
eki
tink
-
Nikit
endochakupakuaasal
ikati
kamzinga

25 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 4.Tumianeno” Paa”
kat
ikasent
ensikuundadhanazifuat
azo:
(a)Nomino Maji
bu: (a)Paani mj
anjakuli
kokondoo
(b)Kit
enzi (
b)Paaanganimi t
hil
iyaYulendege
(
c)Kiel
ezi (
c)Mpi r
awabaiskeliul
ipasukapaa!
(
d)Kivumishi (
d)Ny umbayapaamoj ninzur
isana
(
e)Shamirisho (
e)Mbwaamemkamat apaa

5.Bainishamzi ziwaasi l
ikwaki
l
anenokat ikamanenoy af
uat
ayo
(a)Anawaandi kisha Maj i
bu:(
a)Mzi zi ni
-andik-
(b)Mki mbizi (
b)Mzi zizni -ki
mbi -
(c) Mlaji (c)Mzizi ni-l
-
(d)Muumbaj i (
d)Mzi zi ni
-umb-
(e)Nisingeli
penda (
e)Mzi zi ni-pend-
(f)Kuburudika (
f )Mzi
zi zni-burud-
(g)Sadi f
u (
g)Mzi zi ni-sadif
-
(h)Aki okota (h)Mzizi ni-okot-
(i
) Wali
chopoka (i)Mzi
zi ni–chopok-
(j
)Ki pambanul iwe (j)Mzi
zi ni–pambanu-

6.Vi
badili
shevi
tenzi
v i
fuat
avy
ovi
wekat i
kakauliy
akutendeka
(
a)Badili Maj ibu: (a)Badili
ka
(
b)Kata (b)Katika
(
c)Komboa (c)komboka/ komboleka
(
d)Zuia (
d)Zui l
ika
(
e)Fika (e)Fiki
ka
(
f)Zoa ( f)Zol
eka
(
g)Jenga ( g)Jengeka
(
h)Remba (h)Rembeka
(i
)Tumi a ( i
)Tumi ka
(j
)Lima (j)Li
mika

7.Faf
anuamaanay aneno”Chenga”Kwakut umiasent
ensitanotofauti
i
/Ai
naauj amii
mojawapoy asamaki :mfanoChengani mtamusanakul ikochewa
i
i
/Kitendochakubanj
aaukupasuakuni /
mt i
.Chengakunihizi
vizuri
usij
eukaji
kata
ii
i
/Ki
tendochakumt or
okamchezaj ikat
ikamchezo.Ronaldoalimpigachengacarlous
iv
/Vi
pandepandev i
dogovyanaf aka.Chukuachengazamhungaukawapewal ekuku
v
/ki
tendochaKuji
fi
chausionekane.Mf anoSaumual i
mchengamamay akeshambani.

KISWAHI
LI-
2014(Wasi
okuwashuleni
)
SARUFINAMATUMIZIYALUGHA(Alama25)

3.Somasent
ensi
zif
uat
azoki
shakwaki
l
amoj
ataj
aai
nagani
yasent
ensi
.

26 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 (a)Mt otoal i
kuwaanakimbizana. MAJI BU(a)Sahil
i.
(
b)Tunasher ehekea (
b)Shurti
a
(
c)Wanaf unzi wanasoma ki t
abu na mwal i
mu anaandi
ka ubaoni (
c) Ambat ano
(
d)Kitabukil
ichonunul
i
waj anakit
alet
wakeshodar
asani (d)Changamano
(
e)Ingeli
kuwav yematungefahamianaleo (
e)shur t
ia

4.Taj
anj
i
ail
i
yotumikakuundamanenoy
afuat
ayo:
-
(a)Megawat i Maj
ibu (
a)Kut ohoa
(b)Tunasherehekea (
b)Nj i
ay auambishaj
i
(c)Kifudif
udi (
c)Ur uduf i
shaji
(d)Kisimawimbi (
d)Mi ambat ano
(e)Ny au (e)Ufanani shaj
iwasauti
(f)Uzali
shaji (f)Nji
ay aumbishaj
i
(g)Pekepeke (
g)Ur uduf i
shaji
(h)Pedeli (
h)Kut ohoa
(i
)Ufagi o (i)kuzingatiamatumizi
yaki
tu(
kuf
yagi
a)
(j
)Kingamwi l
i (j)Muambat anowamaneno

5.Badi
l
ishanomi nozifuat
azoi
l
izi
wev
itenzi
vil
ivy
okat i
kakauliyakutenda.
(a)Hakimu Maji
bu (a)Hukumu
(b)Msamaha (
b)Samehe
(c)Msuluhisho (c)Sul uhi
sha
(d)Kinyambuo (d)Ny ambua
(e)Uhami aj
i (e)Hama/Hami a
(f)Mafi
choni (f)Ficha
(g)Shuhuda ( g)Shuhudia
(h)Masimulizi (h)Si muli
a
(i
)Vichekesho (i)Cheka
(j
)Upendo (j)Penda

6.Tungozi
fuat
azonit
atat
oamaanambilikwaki
lat
ungo.
(
a)Weweunaua?
-
Weweunafany
aki
tendochakuondoauhai
wamt
u
-
Weweunaboma?(Uzi
o/ugo)

(
b)Watot
owanamkimbi
li
ababu
-Watot
owanamfuatababui
l
iwamsali
miewampokee
-
Watotowanamki
mbiababuyaokut
okananasababuf
ulani

(
c)Kakaamenunuataa
-
Kakaamenunuakifaachakuonea(kor
abu/
kandi
l
i)
-Kakaamenunuasamaki ai
twaetaa

(
d)Kumbeni
tembo?
-
Kumbenimyamawapor
ini
ait
waet
embo

27 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 -
Temboni
kiny
waj
iki
nachol
evy
a(pombey
aki
eny
eji
)

(
e)Sawasasaunawezakuandaasherehe
-Sasaunawezakuandaashughul
iyakufur
ahiaj
amboful
ani
-
Sasaunawezakuandaashereheyakit
abu/kamusi

7.Elezamaanayav i
dahizovif
uatavy
okishat
ungasentensimojakwakil
akidahi
zo.
(
a)Lambo ( b)
Sherasi(c)
Makal
a( d)Pogoa ( e)
Umbeja
Maji
bu:-
(a)Lambo
-
Eneokubwalaar dhil
il
ochimbwakwalengolakuhif
adhiamaji
.
Mf ano:
Babaamechi
mba
l
ambokwaaj i
riyamaj i
yamv ua

(
b)Sherasi:
-
Ni
kiongoziwangomaf
ulani
.Mf
ano:
-Ni
mey
apendamal
embay
asher
asi
Yul
e

(
c)Pogoa:-Kulet
atawil
amt i/
Mmeakwakutumi
amkono/mguu/ki
sui
l
ikupal
i
li
ail
iumee
v
izur
imfano:-Jumaamepogoamatawi
yamuembe

(d)Makala:
-Nimat
inizi
nzzoel
ezeaj
ambof
ulani
.Mf
ano:
-Jumal
i
jal
otut
akuwanashi
ndanol
a
uandi
shiwamakalazakiel
imu.

(
e)Umbeja:Umari
dadiau usaf
iiwa mwi
l
ina mav
azimf
ano:
-Umbej
a usi
sit
izwe kwa
wanaf
unzi
shul
eni

KI
SWAHI
LI–NECTA2015(Wal
iokonawasi
okoshul
eni
)
SARUFINAUTUMIZIWALUGHA(Alama25)

3.Wat umiajiwalughay aKiswahi

lihuf
anyamakosamengibi l
ay akudhami r
ia.Taj
aaina
mbil
izamakosahay o.Kwakutoamf anowasentensi
mbi l
ikwakil
akosa
Maji
bu:-
(a)Makosay akisaruf
i:
-
Niyalemakosaanay ofanyamzungumzaj iamamwandi shikat
ikamat amshimsami ati
miuundo nahat amaumbo y amaneno kwakuki ukakanunizasar uf iyaKi swahil
i.
Mfano:-i
.Bal abal
ahiii
nav il
akavingi
.badalaya–Barabarahiiinavirakav i
ngi
ii
.Mwanaf unzihuyuhapendagikujagashuleni
-Mwanaf
unzihuyuhapendi kujashuleni
.

(
b)Makosay akimant i
ki
-Makosa hay a hutokana na upotof
u wa mawazo y
aliy
okusudi
wa yaanimaana
i
pat
ikanayohaidi
riki
kihatakiaki
l
i.
Mf ano:
i.
Chaiimeingianzibadalaya
-
Nziameingiakweny echai
ii
.Nyumbai meingianyokabadalaya -
Nyokaameingi
andaniy
anyumba

28 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
4a)Elezamaanay ar ej
esta
(b)Kwakut oami f
ano t aj
amambo muhi mumat at
uy anay
omwongozamt umi
ajiwalugha
kati
kaut euziwar ejesta.
Majibu:
(a)Rejesta:
-Nimt indowal ughaut
umi
kaosehemuzenyeshughul
iful
aniambayonit
ofaut
ina
l
ughay akawai da.Tunawezakupat amit
indoy
alughavi
ji
weni,
bandar
ini
,hotel
i
nink

(
b)Mambomat atuy anayomwongozamt ukati
kauteuziwar ej
est
a
i
.Mkt
adhawamazungumzo:
-Mazingi
rahumuat hi
rimt umiaj
iwalughakati
kakut euarej
est
akul
i
ngananasehemu
ali
yokuwa.Kwamf ano:-Jeyupohot
eli
niauhospit
ali
?
(Rej
eaukzi l
i
zopitakupatamfano)

ii
.Mahusianabainayamzungumzaji:
-
Hapa i
kiwa na maana,ki
tendo cha sal
amu huweza kuonekana tof
aut
ikubwa y
a
maamkizihayobainay
akij
akwaki j
ananabai
nay amtot
okwamzazi wake

i
ii
.Maday amazungumzo:-Madazinazohusumasual
aaumij
adalayaki
siasahuwana
ut
euziwamaneno/rej
est
azaoambaponit of
aut
inamadazi
nazohusi
ananamamboy a
ki
sayansi
.(Toamf
anokukazanukt
ahi i
)

5.Kat
ikakil
asentensiandikanenomoj alenyemaanasawanamael ezoyasentensi
husi
ka
(a)Mtuanayechunguzauhal if
u
(b)Ng’ombedumeal i
yehasiwa
(c)Chombochausaf i
riki
nachopitajuuyany umba
(d)Mtiunaozaamat unday anayotengenezewakiny
wajichakahawa
(e)Sehemundogoy anchi ili
yochongokanakuzungukwanabahar i
katikasehemuzaketat
u

Maj
i
bu:
(a)Mpel
elezi (
b)Maksai (c)Tr
eni (
d)Mbuni(
e)Rasi

6.El
ezadhimazamof i
mu“ Li”kamai
li
vyot
umi
kakatikasentensizifuatazo:
(
a)Shambal etulikubwasana Maji
bu:
-(a)Kitenzikishi
riki
shi (t
)
(b)Wali
chelewakur udi (b)Njeoy awakat i ul
iopi
ta
(c)Tunal
if
uatili
a (c)Urejeshiwamt endwa( ukubwa)
(d)Li
meharibika (
d)Ngel iy
aLI -
YAkat ikaupatani
sho
(e)Shi
kil
i
a (e)Kaul iyakutenda

7.Andi
kasentensizifuat
azokatikahaliyaukanushi
(
a)Ameshi basana Majibu:
-(a)Hajashibasana
(
b)Wat otowengi wanaogelea (b)Watotowengi hawaogelei
(
c)Mv uai l
inyeshakwawi ngisana (c)Mvuahai kuny
eshakwawi ngisana
(
d)Ki j
anaanakul achakulakingi. (d)Mimi sisomipol
epole
(
e)Mi mi nasomapol epole (e)Mi
mi sisomipolepol
e
 ZINGATI O:-Unapoambi waui pelekesentensikatikaukanushikinachobadi
li
kani
Ki
tenzipekeenasiv inginevyo.Huwezikusema“ Ameshibasana”-“Haj
ashiba
ki
dogo”

29 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 KISWHILI
-NECTA2014(Wasi
okuwashul
eni
)
SARUFINAMATUMI ZIYALUGHA(Al
ama25)

3.Sentensizi
fuatazozi namakosa.Oneshakosaandikasent
ensi
hizokwausahi
hi
(a)Ni
mekwendakwakondonani memkutahayupo
(b)Dhumuni l
aAl i
ni kuishimji
ni
(c)Tunachukuanaf asi hi
ikuwakari
bishahapanyumbani
(d)Nimuhimut ukaelewat arat
ibuzalughayet
u
(e)Mahusianomazur ihujengaundugu.

Maj
ibu:
-(a)
Kosa:Nimemkut
ahayupo
Usahi
hi:
Nimekwendakwakondonasi
kumkut
a

(
b)Kosa:
DhumunilaALI
Usahi
hi:
Madhumuniy
aAl
ini
kui
shi
mji
ni

(
c)Kosa:Tunachukuanaf
asi
Usahihi
:Tunatumi
anaf
asi
hii
kuwakar
ibi
shahapany
umbani

(
d)Kosa:
Undugu.
Usahi
hi:
Mahusi
anomazur
ihuj
engaudugu

(e)Tukael
ewa:
Usahihi
:Ni
muhimut
ukazi
elewat
arat
ibuzal
ughay
etu

4.Kunanj iany
ingizakuundamanenokat i
kal ughayaKiswahi
li
.El
ezanj
i
azi
l
izot
umi
ka
kuundamanenoy afuat
ayo:
(a)Msikwao Maj i
bu: (a)Uhuluti
shaji
(b)Jograf
ia (b)Utohoaji
(c)Chemshabongo (c)Miambat anoy amaneno
(d)Mchezaji (d)Uambi shaji
/mny umbuli
ko
(e)Kisi
mbuzi (e)kutafsi
ri/kut
arjumi/Tar
jama

5.Tumi a maneno yal

iyowekewa kweny e par
andesikuungani
sha sent
ensi
zi
fuat
azo
(Kwali
chaya;Pasina; pamojana;kwasababu)
(a)Kij
anahuyuanai
ngiachumbani :Kijanaanaingiabi
lahodi
(b)Jumahakusali
miawazee.Jumahakuonawazee
(c)Rashi
dinimref
u.Mimi ninamshindakwambi o
(d)Weweni mwanafunzilakini
lazi
maal i
penauli.
(e)Mchezaj
iamerushampi r
a.Mchezajiamefuatautar
ati
bu

Maj
ibu:-
(a)Kij
anahuyuanai
ngiachumbanipasinahodi
(b)Jumahakusali
miawaeekwasababuhakuwaona
(c)Rashi
dinimref
ulichayakumshindakwambio
(d)Weweni mwanafunzil
aki
nil
azimaalipenaul
i

30 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 (
e)Mchezaj
iamer
ushampi
rakwakuf
uat
aut
arat
ibu.

6.(a)El ezakwaufupidhanayautumiziwalugha
(b)Tajamambomat atuyakuzingati
awakat iwakut ual
ughay akut
umia,Ki
shat
oa
mif
anomi wil
ikwakil
amoj a.
Maj ibu:-
(a)Ut umiziwalughaninamnay akuit
umi alughakuli
nganamuktadhahusi
kawa
wazungumzaj ipamojanakuzingat
iakai
dambal imbali
zalughahusi
kakwajamii
.

(
b)Mamboy enyeweni:
-
-Muktadhawamazungumzo( Mazungumzoy
anaf
any
ikawapi
)
-Mahusianobai
nayawazungumzaji
.
-
Maday amazungumzo.

 ZINGATI A:Kwakilanukt
at oamif
anoKati
kamazi
ngir
ay ahospi
tal
itunaweza
kuonaut of
aut
ihuonamazingi
ray
ashul
enink(
Piar
ejeakur
asazil
i
zopit
akupata
maelezo)

7.Fafanua maana y a neno” bichi”kama i l

ivyotumika katika tungo zi
fuatazo kwa
kuzingatiamuktadhahusika.
(a)Nileteeshukalakij
anikibi
chi.Majibu:-(
a)Shukay akijaniil
i
yokoza
(b)Hiliembebadoni bichi. (
b)Imet umikakama“ badohaijai
va/hal
ij
aiv
a
(c)Msi chanahuyunimbi chikabisa. ( c)Mbi chi-
Mwar i/Hajaolewa/Kij
ana/mrembo
(d)Chakul ahi
kiniki
bichi
. (
d)Kibichi–Hakijaiv
a
(e)Kot il
akenibichi
. (e)Bichi-Hali
jakauka

KISWAHI LINECTA2016( Waliokonawasikuwashuleni

)
SARUFINAMATUMI ZIWALUGHA ( Alama25)
3a)Elezamaanay autohoaj
i
(b)Manenoy afuatayoy ametoholewakatikalughagani?
i
/Pichai
i/Dukai ii
/Shuleiv/Rehemav /Shativi
/ Tr
ekt
avi
i/Ikuluvii
i/
Bunge i
x/Achal
i
 Majibu:-
a)Ut ohoajininjiait
umi kay
okuundamanenomapy akwakuchukuaaukuazima
baadhiy amanenokut okalughany enginekwaajiliyakuki
dhimawasi
li
anoya
lughahiyokat i
kaNy anjatof
auti.

(
b)i)Ki
inger
eza ii
)Kihi
ndi i
ii
)Kijer
umani i v
)Kiarabu v
)Ki i
ngerezav
i)Ki
i
nger
eza.
v
ii
)Kigogo/Kiny
amwezi. vi
ii
)Kigogo/Ki
sambaa/Kiganda ix)Kihi
ndi

3.Taj
aainazasent ensizi
fuatazokishaelezamuundouj
engaoki
lasent
ensi
:
(
a)Maishaninisafari
nindefu
(
b)Uki
somakwabi di
iutaf
aulukwaki wangochajuu
(
c)Mtotoali
yezali
wahospi tal
iniameruhusi
wakwendanyumbani
(
d)Nit
akujal
eoi ngawani t
achelewasana

31 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 (
e)Ali
nunuamadaf
tar
ilaki
niki
tabuchaKi
swahi
l
ial
i
pewanamwal
i
mu
 Maj
ibu:
-

(
a)Sent
ensisahi
li
-
Imeundwakwaki
shazi
hur
uki
moj
a(Mai
shani
nisaf
ari
ndef
u)

(b)Sent
ensishur
ti
a
-I
namuundowaushur utindaniyake(Ushur
utiwaKI-
).(Uki
somakwabi
diiut
afaul
u….
)
Upandewakwanzaunat
ajashar
tinaupandewapil
ij
awabul
ashar
ti
)

(c)Sent
ensichangamano:
-I
meundwakwaki shazit
egemeziki
moj
a“Mtot
oal
iyezal
i
wahospi
tal
i
ni”Sambambanaki
shazi
hur
uambachoni "ameruhusi
wakwendany
umbani
".

(d)Sent
esiambatano:
-
Muundo wake:I
na sentesisahi
limbil
izi
l
izoungani
shwa kwa ki
ungani
shiambacho ni
“
ingawa”“Nit
akuj
aleoingawanit
achel
ewa”

(
e)Sent
ensiAmbat ano
-I
meundwakwasent ensimbil
izif
uatazo:
i.Al
inunuamadaf tari
”
i
i.
”KitabuchaKiswahilial
ipewanamwalimu
-
Piakunaki
unganishi “
Laki
ni”ki
li
chounganishasent
ensihi
zonakuwaambat
ano.

5.(
a)Elezamaanay aurejeshikat
ikakit
enzi
(
b)Tungasent
ensiteulezinazooneshaurej
eshi
wa
i
.Mtendanaf siyatatuumoja
i
i.Mtendwa( i
dadi –wingi
)
i
ii
.Mtenda(kitu)

Maji
bu:
(a)Urejeshikat i
kakitenziniv i
l
ev i
ambi shivyeny
edhi may akumrej
eleamt endwa,
Mtenda,aumt endwawaj ambof ulani.Aghlabuurejeshiwakat
ikavit
enzihuji
tokeza
kabl
ay amzi ziwaneno,Mof i
muzifuatazohuwezakukaanaf asi
yaurej
eshikat
ikavitenzi
O,po,mo, ko,cho,ye,
yo, cho,v
yo,i,l
o, n.
k

(
b) i
.Mtotoali
yapoteaameonekana
i
i.Wali
oibaviat
uv y
anguwameonekana
i
ii
.Kit
abukili
chopoteaj
anakimeonekanakabat
ini

6.Andikamanenomat anoambay oyameundwakut okananakufanani

shasaut i.Kwaki
l
aneno
tungasent
ensimoja.
Maji
bu:i.Mt ut
u---–Josephamebebamt utuaki
ji
andaakwendav i
tani
ii
.Piki
piki–--
-Pi
kipi
kihi
inaipendasana
ii
i.Nyau---
-Nyauhuyuusipompachgakul ahukamatav i
faranga
iv
.Mat aputapu-
--
-Mzeelomol omonimpenziwamat aputapu

32 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 v
.Mal
apa-Saki
naamechapwaf
imbokwakuv
aamal
apashul
eni

7.(
a)El
ezamaanay akiambishi
(
b)Bai
nishaviambishivi
l
ivyopokat
ikavi
tenzivif
uatavyo:
-
i.Tunal
ima ii.
Wanatembea i ii
.Godoro
Majibu:
(a) Kiambishi ni mofimu zinazopachikwa kabl a na (au)baada y a mzizi wa
neno.Vi
napopachikwakablayamzi zihuit
wav iambishiawal
inav inapowekwabaaday a
mzizihuwaniv iambishit
amativij
enziaukami l
i
shimaana.Mf ano:-a-na-
chez-
a(-
chez-
)
nimzizi

(
b)i
.Tu-na-
li
m-a
Tu- Ki ambishiawalinafsiy
akwanzawi
ngi
na- Nj eoi
liyopi
ta
l
im- Mzi ziwakitenzi“Tunal
ima”
a-Ki
ambishi
tamat ikamili
shimaana

i
i.Wa-na-
tembe-
a
wa- Ki ambishiawaichanafsiy
atatuwingi
na- Ki ambishichanjeoil
iy
opit
a
tembe-Mzizi
waneno
a- Ki
ambishitamatikamil
i
shimaana

i
i
i.Godor
o.
Nenohi
lisiki
tenzininomi
nohat
ahi v
yo,hi
inimof
imuhur
uisi
yowezakuv
unj
wa
v
unjwavi
pandenakutoamaanaki
sar
ufi
.

KISWAHI LI-
NECTA2017( Wali
okonaWasi okuwa)
SARUFINAUTUMI ZIWALUGHA( Alama25)
3.Katika ki
la sentensii l
iyopewa,or
odha vishanzihuru kat
ika “
saf
u A”
na v
ishazi
tegemezi kati
ka“saf uB”
(a)Ngomahai l
iivi
zurikwakuwai mepasuka
(b)Wat ot
owal ioandikishwawat akuj
akesho
(c)Kiongoziatakayefungamkut anoamepelekeat aar
if
a
(d)Mt awatambuawal iowasikiv
u
(
e)Ki t
abualichopewaki nakurasanyingi

Maji
bu:
SAFU“A“(
VISHAZIHURU) SAFU“
B”(
VISHAZITEGEMEZI
)

(
a)Kwakuwai
mepasuka Ngomahi
ihai
l
iiv
izur
i

33 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 (
b)Wat
akuj
akesho Wat
otowal
i
oandi
ki
shwa

(
c)Amepel
ekewat
aar
if
a Ki
ongozi
atakay
efungamkut
ano

(
d)Mt
awat
ambua Wal
i
owasi
ki
vu

(
e)Ki
nakur
sany
ingi Ki
tabuul
i
chopewa

4.( a)Elezamaanay akiel

ezikwakutoamf anowasentensimoj
a
Majibu:Kielezi
ninenoaumanenoy anayotoataar
if
azaidi
kuhusuki
tenzi
Mfano:
Jami l
aanatembeapolepol
e
E
(b)Kwaki latungouli
yopewapigi
amst ar
iki
elezi
nakishataj
anichaai
nagani.

i
. Darasanikunaut ul
iv
umkubwa- Majibu: i
.Darasani– ki el
ezichamahali
i
i
. Mwanaf unziwanaimbaki masihara ii
.Kimasihara-Kiel
ezichanamna
i
i
i. Mwal i
muamer udiatena ii
i.
Tena- Kiel
ezichaidadi
i
v. Nit
aondokawi kiinayokuja i
v.I
nayokuja- Kiel
ezichawakati
 Zingati
a:Pigiamst ariki
elezihusi
kakishamst ariwachi
ni.Taj
aainahiyoy
aki
elezi
kamai l
iv
y ooneshwa

5.Toamaanat
anot
ofaut
izaneno”
Kibao”
Kishat
ungasent
ensi
moj
akwaki
l
amaanaul
i
yot
oa.

Maj
ibu:
i.Ki
baonikif
aachakuf
yat
uli
amatofali
.Mfano
-
Kibaohi
kiki
nat
oa matof
ali
y al
iyonyooka

i
i
.Kibaoinamaanayamuzi
kimfano:
-Msani
iy ul
e amewat
umbuiza watazamaj
ijukwaanikwa ki
bao chake ki
kal
i
ki
l
ichozi
konganyoyozawal
i
ohudhuri
a

i
i
i.Dhor
ubayakofiapi
gwal
omtushav
uni/usoni
-
Mwali
mualiy
emwadhibumwanafunzikwakibaoameachi
shwakazi

i
v.Niki f
aa kit
umikachokut
engenezea chakul
a(kusukumi
a mkat
o maandazi
/vi
l
eja)
mfano:
-Utakapokwendamj i
nini
nunuli
ekibaonaki
fi
mbochake

6.Mojay
afaidazami simunikuhi f
adhihistori
ayajamii
.
Toamfanommoj awami
simuzagao
i
li
yov
umaTanzaniakatikavi
ipi
ndi vi
fuatavy
o
(
a)Mudamf upibaaday akupatauhuru
(
b)Miakay aAzi
mi olaAr usha
(
c)Nj
aay amwaka1924/ 1975
(
d)Miakay avi
tavyakager a
(
e)Kipi
ndi chahalingumuy amaishabaadayav
itav
yakager
a.

34 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
 Maj
ibu:
(
a)Af ri
kanaizesheni
,uhur
uni kazi
,uhur unakazi
,uhurunaumoja
(
b)Ubepar i
,ukupe,Uber uberu,Uny onyaji
,Ut
aif
ishaj
i,uj
amaanakuj
it
egemea,
ukabail
a.
(
c)Mahi ndiy aYanganaungawanj ano
(
d)Ndul i(
Iddi Amini
Dada)f ashi
sti
(
e)Kuf ungamkanda, Walokole-wapi ganaj
iwali
orudi
salamakut
okav
itani
.

4.a)El
ezamaanay
aki ar
if
u.
(b)Kwakuumi
amifano,t
ajami
undomi
nney
aki
ari
fu

 Maj ibuyasual
i
(a)Kiari
fu:-
Nisehemuy asent
ensii
nay
otoat
aar
if
azaidiy
akiimat unapof
anyauchanganuziwa
sentensihufupi
shwakwamsimbo“
A”MfanoZai
nabuanachomakaranga

(
b)Kiar i
fuhuwezakuwakat i
kamojayami undoi
fuat
ayo
i
.Kit
enzikikuupekeemf ano:
- Bibiyangu/ amefar
iki
-Analia
i
i
.Kit
enziki
sai di
zi(kimojaauzaidi )
naki
tenziki
kuu
Mf ano-Mt otohuyu/anapendakulia
-Nueli
/ali
kuwaanat akakwendakuogelea

i
i
i.Ki
tenzi
kishi
ri
kishi(
t)nashami
ri
shomf
ano
-Huyu/ndiyemwali
muwangu
-Yeye/nimkorofi

i
v.Ki
tenzi
kikuunashamiri
shomf ano
(i) Luj aynah/anapakuawal
i()Neema/
i
i anaf
uanguozake

v
. Ki
ari
fuhuwezakuwanaki tenziki
saidi
ziki
mojaauzai
dishami
ri
shoauchagi
zo.Mf
ano
-Wanafunzihawa/ waogopakwendaofisi
ni
-Thumayrat/anapi
kawal ipol
epole

NECTA2018(wali
okonawasiokuwashuleni
)
SARUFINAUTUMI ZIWALUGHA( Al
ama25)
3.Faf
anuadhanazifuat
azonaki
shatoamfanommoj akwaki l
adhanaul
i
yoyaf
any
a.
a)Neno:
MAJI BU:Nisil
abiaumkusanyikowasil
abizenyekutakwaaukuandikwanakulet
amaana
i
li
yokamil
i.Nenohuwezakuundwakwai r
abumbilipekee,pi
akwakuwepomchanganyi
kowa
i
rabunakonsonanti
.Mfanona,l
akini
,au,mama,kuku,vi
zuri
,kuny
wa,mbwa.

b)Ki
rai
:(Rej
eamaj
i
buNECTA2010-wal
i
okoshul
eni
tu,sual
inamba3)

35 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
c)Ki
shazi:
(Rej
eamaj i
buNECTA2010-wali
okoshulenit
u,suali
namba3)
d)Sent
ensi:Ni
t ungoyenyemuundowakiimanakiari
fu,ambayohutoataar
ifai
l
iyokami
li
ka.
Mfano: Al
inaAshanindugu.Mwalimuanafundi
shadarasanii
ngawahafahamiki
e)Kamusi:(
Rejeamaj i
buNECTA2013-wasiokuwashuleni
,sual
inamba7) .

4.Nyambuamanenoy afuatayoi likupatamanenomawi l

izaidikwakil
aneno.
a)Beba.--
--
--
---majibubebwa, bebeka, bebewa, bebeana/bebana
b)Pokea---
--
--pokewa, pokeleka,pokel ewa, pokeana.
c)rudi
--
--
--
--
--
--rudia,rudi wa,rudi sha,rudishwa.
d)soma---
--
---
--someka, somwa, somesha, someshwa, somea, somo.
e)shughuli-
--
--shughulikia,
shughul i
ka, shughul i
sha,shughuliki
wa.
f)sema--
--
--
---
-semwa, semekana, semesha, semeshana.Nk
g)penda---
--
---pendo,pendana,pendeka,pendwa,pendel ea,pendeza.
h)heshi
mu- --heshimika, heshi mi wa,heshi miana.
i
)pigo---
--
--
--
--pigwa,pi gwa, pi
gana, pi
gi ana,pigi
ka.
j
)pika--
--
---
--
--piki
wa, pikwa, pikiana,pikika.
ZINGATIO:kat ikakuny ambuat unaongezav i
ambishi/mof i
mobaaday amziziwaneno.

5.Bai
nishatabiazamaumboy al
i
yokol
ezwawi nokati
kav it
enziuli
vyopewa.
a)Futaubao. MAJIBUa)Kuoneshaamr i
b)Hutafaul
umt ihani b)
c)Ametualuka. c)urejeshiwawat endwa
d)Mtotohuliamar anyi
ngi. d)Hal i yamazoea
e)Yeyenimwal imu. e)kuoneshauy aki
nishi
f)Mgonjwaamej il
azachini
. f)Ur ejeshi
wamt endaumoj a
g)Wanav i
somav i
tabuvyao. g)kuoneshaupat anishowaki sar
ufi
h)Pakaamepi gwa. h)Kuoneshakaul i yakutendwa
i
)Mt i
imekatika. i)Kuoneshakaul iyakutendeka

6a)Elezamaananadhimay akiungani
shikati
kasentensi.
MAJI BU.ki
ungani
shiniai
nay anenol enyekuungani
shat ungombi l
iauzaidi.Kat
ikasentensi
kiungani
shihuwanadhi may akuunganishatungombi l
iauzaidinakujengasent ensimoja
yenyehadhiyakui
twasentensiambatani/
o.Yuli
aamef aul
uv i
zur
ilaki
niJackli
nehakufaul
u

b)Tungasent
ensi
mbi
l
ikwaki
lakiunganishiki
fuatacho.
i
)Kwasababu. MAJIBUi)Jumaamepi gwakwasababuni mkorof
i
i
i)Kama. i
i)Mwanai dinimkali kamasimba
i
ii
)Ingawa. i
i
i)Nimetumi ambol eakat i
kaki
l
imohi i
kingawamazaosimazur
i
i
v)laki
ni. i
v)Mabal animv iul
v akinimkewakenimchapakazi

7."
Kiambatani
shamanenoninamnamoj awapoy akuzal
i
shamanenomapyakat
ikal
ughaya
ki
swahil
i".Bai
nishanj
iatat
uzakuambat
ani
sha.
MAJIBU:
i
)Njiayakuambat ani
shanomi
nonanomino.Mfanomwana+nchi
=mwananchi
.mwanaj
eshi
.

36 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)
i
i
)Kuambat
anishaki
tenz
inanomi
no.Mf
anochemsha+Bongo=chemshabongo.Pi
mamaji
.
i
i
i)Nomi
notegemezinanomi
nohurumf
anoMcheza+bao=mchezabao.Ki
ti
ndamimba.

Nasahazangukwaupandewasar
ufinaut
umi
ziwal
ugha.(
Alama35)
Kuli
ngananaf omat impy ahuendaki pengel
ehikiki
kai
ngi
zwandaniyakemasualiyauandishi
nahistor i
ayalugha.Hi vyopi
ti
av i
zurivi
pengel
ehivyovi
nne(4)
.Yaani
ji
pindekat
ikamadahizi:
i
)Mawasi li
ano
i
i)Lughay amazungumzonal ughay amaandishi
i
ii
)Kamusi
i
v)Saruf i
v)Tungonauf afanuziwakekwaki laaina.
vi
)Rejista
vi
i)Misimu
vi
ii
)Uundaj iwamanenomapy a
i
x)uandi shiwaBar uar asminazakindugu.
x)Simuy amaandi shi
xi
)Kadi zamiali
ko
xi
i)Uandi shiwaainazot ezainsha
xi
ii
)Hot ubanaRi sala
xi
v)Bar uakwamhar ir
i
xv)Uandi shiwamat angazomagazet i
ni
xvi
)uandi shiwakumbukumbuzami kutano
xvi
i)Hi stori
ayalugha.

Napendakui shi
ahapoi l
akwaupandewaUANDI SHIji
patieki
jar
idanamba3, (ki
l
ichopoTay ari)
Kil
ichoel ekezav i
zurikwami fanokunt u.Ninachoombani ombeeniduanj emami minaf amili
a
yangu, pamoj anawal i
muwangu( aki
wemoMwlMUSSA,Hami ar&BiRi ziki
-FujoniSekondari,
BiShi kha-HAMAMNI ,pamoj anaMwlAbdal l
ahHAMADI&At humaniPONERA-MUM)na
wengi neambaosi kuwat aj
a,walioniwezeshahadikufi
ki
ahapa, i
likuwezakuf ani
kishamal engo
tul
iyoji
ekea.M.Munguakusahi li
shienawekat i
kaKhayratzako.AMI I
N
kazihi inaitoasadakakwakoi liiwesababuy aMweny eziMungukunifutiamakosay anguna
waz azi wanguwal iokwishatangulianawal i
opohai.

NAKUTAKIAMAANDALIZIMEMAYAMTI HANIWAKOWAMWI SHO

NIWAKOKATI KATAALUMA
MWALIMUKHAMISR.MZEE( ABUUDHULFI QAR)0622584844
SHULEYASEKONDARINDURUMO
LUSHOTO- TANGA
S.
L.P383
___
___
____
XXXX_
____
_____
XXXXXXX_ ___
___
____XXXX__
_____
____

37 MWL:ABUUDHUCLFI
QAR(
NDURUMO SEKONDARI
-LUSHOTOTANGA-
S.L.
P 383)