‫تحقیق درس شیمی‬

‫امیرعلی حیدری‬
‫بسم اهلل الرحمان الرحیم‬
‫مس چیست‬
‫فـلز مـس مـعموالً بـه شـکل مـعدنـی یـافـت مـیشـود‪ .‬کـانـیهـایـی مـثل آزوریـت‪ ،‬مـاالکـیت و بـرنـیت هـمانـند‬
‫سـ ــولـ ــفیدهـ ــایـ ــی از جـ ــمله کـ ــالـ ــکوپـ ــیریـ ــت )‪ ،(CuFeS2‬کـ ــوولـ ــین )‪ ،(CuS‬کـ ــالـ ــکوزیـ ــن )‪ (Cu2S‬یـ ــا‬
‫اکـسیدهـایـی مـانـند کـوپـریـت )‪ (Cu2O‬از مـنابـع مـس هسـتند‪ .‬ایـن عـنصر پـس از یـک الیـه الـکترونـی‬
‫‪ d‬دارای ی ـ ــک ال ـ ــکترون در اورب ـ ــیتال ‪ s‬اس ـ ــت و از وی ـ ــژگ ـ ــیه ـ ــای آن‪  ‬چ ـ ــکش خ ـ ــواری و رس ـ ــان ـ ــای ـ ــی‬

‫‪Lorem ipsum dolor sit amet, ligula suspendisse nulla pretium, rhoncus tempor fermentum.‬‬

‫الــکتریــکی بــاال اســت‪ .‬الی ـ ٔه الــکترونــی ‪ d‬کــه پــر از الــکترون اســت چــندان در واکــنشهــای مــیان اتــمی‬
‫وارد نـمیشـود بـلکه پـیونـد فـلزی از طـریـق الـکترون اوربـیتال ‪ s‬صـورت مـیگـیرد‪ .‬بـرخـالف فـلزهـایـی کـه‬
‫دارای الی ـ ٔه ‪ d‬نــیمه پــر هســتند‪ ،‬پــیونــد فــلزی در مــس دارای ویــژگــیهــای پــیونــد کــوواالنــسی نیســت و‬
‫نسبتا ً ضعیف است‪ .‬این مطلب دلیل سختی پایین و شکلپذیری باالی یک تک بلور مس است‪.‬‬

‫مـس در مـقایـسه بـا دیـگر فـلزهـای خـالـص دومـین رسـانـای گـرمـایـی بـاال در دمـای اتـاق را دارد‪ .‬ایـن‬
‫پـدیـده بـه ایـن دلـیل اسـت کـه مـقاومـت در بـرابـر جـابـجایـی الـکترون در فـلزهـا در دمـای اتـاق بیشـتر از‬

‫‪1‬‬
‫پـراکـندگـی الـکترونهـا در لـرزش گـرمـایـی شـبکه سـرچـشمه مـیگـیرد کـه الـبته ایـن لـرزش بـرای یـک فـلز‬
‫ن ــرم نس ــبتا ً ض ــعیف اس ــت‪ .‬ب ــیشین ٔه چ ــگال ــی ج ــری ــان م ــجاز ب ــرای م ــس در ه ــوای آزاد‪ ،‬ن ــزدی ــک ب ــه‬
‫‪ A/m2 ۱۰۶×۳٫۱‬در ســطح مــقطع آن اســت‪ .‬اگــر جــریــان از ایــن مــقدار بیشــتر شــود‪ ،‬مــس انــرژی‬
‫گــرمــایــی بــیش از انــدازهای را پــدیــدمــیآورد‪ .‬مــانــند دیــگر فــلزهــا اگــر مــس در بــرابــر فــلزی دیــگر قــرار‬
‫گیرد خوردگی گالوانیک روی میدهد‪.‬‬

‫کاربرد مس در صنعت ساختمان‬

‫ام ــروزه م ــعماران و ط ــراح ــان از ف ــلز م ــس در ن ــمای خ ــارج ــی س ــاخ ــتمان و ه ــم دک ــوراس ــیون داخ ــلی‬
‫اس ــتفاده م ــیک ــنند‪ .‬اس ــتفاده از ای ــن ف ــلز ب ــه ان ــدازه آل ــوم ــینیوم رای ــج نیس ــت و اک ــسید ش ــدن م ــس‬
‫ط ــراح ــان را ب ــرای اس ــتفاده از آن دچ ــار ت ــردی ــد م ــی ک ــند‪ .‬از ای ــن ف ــلز در س ــاخ ــت اش ــیاء دک ــورات ــیو‪،‬‬
‫انــواع مــجسمه‪ ،‬جــواهــرات‪ ،‬وســایــل روشــنایــی‪ ،‬ظــروف آشــپزخــانــه‪ ،‬خــطوط انــتقال آب و بــخار آب در‬
‫ساختمان‪ ،‬سیم ها‪ ،‬لوله های مسی‪ ،‬لوله کشی منازل و … استفاده میشود‪.‬‬

‫کاربرد مس در صنعت برق‬

‫ی ــکی از به ــتری ــن و ارزانت ــری ــن ف ــلزه ــای رس ــان ــای ج ــری ــان ال ــکتری ــسیته م ــس اس ــت ای ــن ف ــلز ب ــهراح ــتی‬
‫مـیتـوانـد جـریـان بـرق را از خـود عـبور مـیدهـد‪ .‬هـمچنین بـه دلـیل خـصوصـیات فـلز مـس‪ ،‬آن بـه یـکی‬
‫از ایـ ــمنتـ ــریـ ــن فـ ــلزات بـ ــرای اسـ ــتفاده در سـ ــیمهـ ــا و ابـ ــزارآالت انـ ــتقال بـ ــرق تـ ــبدیـ ــل شـ ــده اسـ ــت‪ .‬از‬
‫بــزرگتــریــن مــصرفکــنندگــان مــس در بــین صــنایــع دیــگر صــنعت بــرق اســت‪ .‬از ایــن فــلز در ســاخــت‬
‫کـ ــابـ ــلهـ ــای بـ ــرق فـ ــشار ضـ ــعیف‪ ،‬مـ ــتوسـ ــط و قـ ــوی‪ ،‬بـ ــه عـ ــنوان بـ ــخش اصـ ــلی مـ ــوتـ ــورهـ ــا و مـ ــبدلهـ ــا‪،‬‬
‫آه ــنرب ــاه ــای ال ــکتری ــکی‪ ،‬الم ــپه ــای خ ــالء‪ ،‬الم ــپه ــای اش ــعه ک ــات ــدی و م ــگنترونه ــا در م ــای ــکرووی ــو‬
‫استفاده میشود‪.‬‬

‫کاربرد مس در صنعت کشاورزی‬

‫مــس یــک مــاده ی مــغذی اســاســی و مــورد نــیاز بــرای رشــد بهــتر بــافــت هــای زنــده در گــیاهــان و دیــگر‬
‫ج ــان ــداران اس ــت‪ .‬از ای ــن ف ــلز ب ــرای ک ــنترل ب ــیماری ق ــارچ ــی‪ ،‬اص ــالح خ ــاک ک ــشاورزی‪ ،‬ب ــه ع ــنوان‬
‫محــرک بــرای رشــد مــرغ هــا و جــوجــه هــای پــرواری او قــارچ کــش و مــبارزه بــا حــلزون هــا در گــیاهــان‬
‫استفاده میشود‪ .‬همچنین سولفات مس یکی از پرکاربردترین مشتقات این فلز است‪.‬‬

‫کاربرد مس در صنعت پزشکی‬

‫‪2‬‬
‫از کـاربـرد فـلز مـس مـیتوان بـه اسـتفاده از آن در درمـان کـمخـونـی‪ ،‬دردهـای مـفصلی و تـرمـیم زخـمهـا‬
‫اشاره نمود‪.‬‬

‫کاربرد مس در صنعت استیل‬

‫اس ــتیل‪ ،‬آل ــیاژی از آه ــن اس ــت ک ــه م ــهمتری ــن ع ــناص ــر ت ــشکیل ده ــنده آن ک ــروم و ن ــیکل م ــیب ــاش ــد ک ــه‬
‫وج ــود ح ــداق ــل م ــیزان ‪ ۱۰٫۵‬درص ــد ع ــنصر ک ــروم‪  ‬آن را در ب ــراب ــر خ ــوردگ ــی م ــحاف ــظت م ــین ــمای ــد‪.‬‬
‫گـفتنی اسـت بـمنظور افـزایـش مـقاومـت در بـرابـر خـوردگـی در مـحیط هـای خـاص و افـزایـش مـقاومـت‬
‫درب ــراب ــر اک ــسیداس ــیون‪ ،‬ع ــناص ــری م ــان ــند ن ــیکل‪ ،‬م ــول ــیبدن‪ ،‬ت ــیتان ــیوم‪ ،‬آل ــوم ــینیوم‪ ،‬ن ــای ــوب ــیوم‪ ،‬م ــس‪،‬‬
‫نـیتروژن‪ ،‬گـوگـرد‪ ،‬فـسفر و یـا سـلنیوم بـه ایـن آلـیاژ افـزوده شـود کـه ایـن عـناصـر ویـژگـی هـای خـاصـی‬
‫به این فلز میبخشد‪.‬‬

‫بــعنوان مــثال در تــرکــیبات شــیمیایــی مــیلگرد اســتیل ‪ ۴PH-17‬کــه از دســته اســتنلس اســتیل اســت‬
‫‪ ۵-۳%‬فـلز مـس بـه کـار رفـته اسـت و از ایـن فـوالد بـه دلـیل مـقاومـت بـاالیـی کـه در دمـاهـای بـاال دارد‬
‫در صنایع مختلف استفاده میشود‪.‬‬

‫طال )‪ (Gold‬عنصر شیمیایی با نماد ‪ Au‬و عدد اتمی ‪ ۷۹‬است و یکی از عناصر با عدد‬
‫اتمی باال است ‪ ‬که در طبیعت وجود دارد‪ .‬طال به صورت خالص ‪ ،‬یک فلز درخشان‪ ،‬زرد‬
‫مایل به قرمز ‪ ،‬متراکم ‪ ،‬نرم ‪ ،‬چکش خوار و قابل انعطاف است‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫تاریخچه کشف فلز طال‬

‫طال از نظر شیمیایی یک فلز انتقالی و عضو‬

‫‪ ‬گروه ‪ ۱۱‬است‪ .‬این ماده یکی از عناصر‬
‫شیمیایی با کمترین واکنش پذیری است که در‬
‫شرایط ‪ ‬نرمال جامد است‪ .‬فلز طال غالبا ً به شکل عنصر آزاد به صورت تکه های فلزی یا‬
‫دانه ها ‪ ،‬در سنگ ها ‪ ،‬رگه ها و رسوبات آبرفتی وجود دارد‪.‬‬

‫این ماده در یک سری محلول های جامد همراه با عنصر نقره )الکتروم( وجود دارد و‬
‫همچنین به طور طبیعی با مس و پاالدیوم آلیاژ می شود‪ .‬در ادامه مقاله در نشریه جهان‬
‫شیمی فیزیک توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد‪.‬‬

‫هنگامی که کاشفان اسپانیایی برای اولین بار به ‪ ‬دنیای جدید رسیدند با مردم بومی‬
‫آمریکای جنوبی مالقات کردند‪ .‬این دو فرهنگ توسط یک اقیانوس وسیع از هم جدا شده‬
‫بودند ‪ ،‬آنها هرگز با هم مالقات نکرده بودند ‪ ،‬به زبانهای مختلف صحبت می کردند و‬
‫زندگی کامالً متفاوتی نداشتند‪ .‬با این حال آنها یک چیز مشترک داشتند آنها هر دو به‬

‫‪4‬‬
‫طال احترام می گذاشتند و از آن برای ساخنت برخی از مهمترین اشیاء خود استفاده می‬
‫کردند‪.‬‬

‫درخشش بسیار باال ‪ ،‬رنگ زرد مطلوب ‪ ،‬مقاومت در برابر زنگ زدگی ‪ ،‬قابلیت چکش‬
‫خواری مطلوب همه خصوصیات یک فلز جذاب است که به راحتی در اشیاء زیبا بکار برده‬
‫می شود‪ .‬یکی دیگر از عوامل بسیار مهم که استفاده از طال به عنوان یک فلز جواهرات را‬
‫می طلبد ‪ ،‬سنت است که انتظار دارد اشیاء مهم از طال ساخته شوند‪.‬‬

‫ویژگیهای شیمیایی طال‬

‫طال در برابر اکثر اسیدها مقاوم است ‪ ‬اگرچه در ‪) aqua regia‬مخلوطی از اسید‬
‫نیتریک و اسید هیدروکلریک( حل می شود‪ .‬این فلز در اسید نیتریک که اکثر فلزات از‬
‫جمله نقره را حل می کند‪ ،‬حل نمی شود‪ .‬از این خاصیت مدت هاست برای پاالیش طال و‬
‫تأیید حضور این فلز در اشیاء فلزی مورد استفاده قرار می گیرد و به اصطالح آزمایش‬
‫اسید معروف است‪ .‬این ماده همچنین در محلولهای قلیایی سیانید که در معدن و آبکاری‬

‫‪5‬‬
 ‫استفاده می شود ‪ ،‬حل می شود‪ .‬طال در جیوه حل می شود و آلیاژهای آمالگام را‬
‫تشکیل می دهد اما این یک واکنش شیمیایی نیست‪.‬‬

‫فلز طال از همه فلزات انعطاف پذیر است که می توان آن را به یک سیم با عرض یک اتم‬
‫رساند و سپس قبل از شکسته شدن‬
‫بطور قابل مالحظه ای آنرا کشید‪.‬‬
‫این نانوسیمها در فرآیند شکل گیری‬
‫‪ ،‬تغییر شکل مجدد‪  ،‬انتقال و‬
‫جابجایی بدون سخت شدن بطور‬
‫قابل توجهی قابل تحریف هستند‪.‬‬

‫جالب است بدانید‪:‬‬

‫یک گرم طال را می توان در یک ورق‬
‫‪ ۱‬متر مربعی تبدیل کرد‪ .‬ورقه های‬
‫طال را می توان به اندازه کافی‬
‫نازک زد تا نیمه شفاف شود ‪ ،‬نور‬
‫منتقل شده به در این وضعیت رنگ‬
‫آبی مایل به سبز به نظر می رسد ‪،‬‬
‫زیرا این فلز به شدت زرد و قرمز را‬
‫منعکس می کند‪.‬‬

‫چنین ورق های نیمه شفافی همچنین نور مادون قرمز را به شدت منعکس می کنند و آنها‬
‫را به عنوان سپرهای مادون قرمز )گرمای تابشی( در لباس های مقاوم در برابر حرارت و‬
‫لباسهای فضایی مفید می سازند‪ .‬این فلز رسانای خوبی برای گرما و برق است‪.‬‬

‫طالی خالص برای تحمل فشارهایی که در بسیاری از جواهر سازی ها اعمال می شود‬
‫بسیار نرم است‪ .‬صنعتگران یاد گرفتند که آلیاژ طال با سایر فلزات مانند مس ‪ ،‬نقره و‬
‫پالتین باعث افزایش دوام آن می شود‪ .‬از آن زمان در ساخت جواهرات بیشتر آلیاژ طال‬
‫با یک یا چند فلز دیگر استفاده می شود‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫))نقره((‬

‫ﺗوﻟد‬
‫دوره ھزاره ﭼﮭﺎرم ﻗﺑل از ﻣﯾﻼد )دوره ﺳوﻣری ھﺎ( در ﮐﺗﺎب ھﺎی ﺗﺎرﯾﺧﯽ ﺑﮫ‬
‫ﻧﺣوه ﺳﺎﺧت اﯾن ﻓﻠز اﺷﺎره ﺷده اﺳت‪ .‬در اﯾن دوره روﻣﯾﺎن ‪ ،‬ﯾوﻧﺎﻧﯾﺎن ‪،‬‬
‫ﻣﺻرﯾﺎن و اﯾراﻧﯾﺎن ﺑﺎﺳﺗﺎن ھﻣواره از آن اﺳﺗﻔﺎده ھﺎی زﯾﻧﺗﯽ و ﺗﺟﺎری ﻣﯽ‬
‫ﮐردﻧد‪.‬‬

‫طﺑق ﮐﺷﻔﯾﺎت اﻧﺟﺎم ﺷده اﯾراﻧﯾﺎن ﺑﺎﺳﺗﺎن ﺟزو اوﻟﯾن ﮐﺳﺎﻧﯽ ﺑوده اﻧد ﮐﮫ از ﻓﻠز‬
‫ﻧﻘره اﺳﺗﻔﺎده ﻣﯽ ﻧﻣودﻧد‪.‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺧﭼﮫ ﻧﻘره ‪ :‬ظﮭور‬

‫ﺑﻌدھﺎ ﻣﻌﺎدن ﻧﻘره در اﻣرﯾﮑﺎ و ﻣﮑزﯾﮏ ﺑرای اوﻟﯾن ﺑﺎر ﮐﺷف ﺷد و ﻣوﺟب‬
‫ﭘﯾﺷرﻓت و دﮔرﮔوﻧﯽ ﺻﻧﻌت اﯾن ﮐﺷورھﺎ ﮔردﯾد‪ ،‬ﺑﮫ ﻗدری اﯾن دوران از ﻟﺣﺎظ‬
‫ﻣﺧﺗﻠف دارای اھﻣﯾت ﺑوده ﮐﮫ دوران ﺑﻌد ﮐﺷف اﯾن ﻓﻠز را ﺑﮫ اﺳم ‪Argentina‬‬
‫ﻧﺎم ﮔذاری ﮐرده اﻧد ‪ Argentina ،‬از ﺳﺎلھﺎی ‪ ١٧٩٢‬ﺗﺎ ‪ ١٩۶۵‬ﺳﯾﺳﺗم ﭘوﻟﯽ‬
‫و ﻣﺎﻟﯽ آﻣرﯾﮑﺎ را دﮔرﮔون ﺳﺎﺧت‪.‬‬

‫ﺣواﻟﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﻗرن ‪ ١٩‬ﻣﯾﻼدی اﯾﺎﻻت ﻣﺗﺣده اﯾن ﻓﻠز را ﺟزو ﻓﻠز ھﺎی ﮔران ﺑﮭﺎ‬
‫و ﺑﺎ ارزش ﻗرار داد در آن زﻣﺎن ﻧﻘره در ﺻﻧﺎﯾﻊ ﻋﮑﺎﺳﯽ ‪ ،‬ﺟواھر ﺳﺎزی و‬
‫اﻟﮑﺗروﻧﯾﮏ ﺑﯾﺷﺗرﯾن ﮐﺎرﺑرد را داﺷت‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ﭘﯾﺷروی در ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ھم اﮐﻧون ﮐﺷور ھﺎی ﻣﮑزﯾﮏ ‪ ،‬آﻣرﯾﮑﺎ و ﭘرو ﺟزو ﺑزرﮔﺗرﯾن ﺗﺎﻣﯾن ﮐﻧﻧده ھﺎی‬
‫ﻧﻘره در ﺟﮭﺎن ھﺳﺗﻧد‪.‬‬

‫ﮐﺎرﺑرد ھﺎی ﻣﮭم اﯾن ﻓﻠز اﻣروزه در ﻋﯾﺎرھﺎی ﻣﺧﺗﻠف ﺟواھرات و زﯾورآﻻت ‪،‬‬
‫در ﺻﻧﺎﯾﻊ اﻟﮑﺗرﯾﮑﯽ و ﮔرﻣﺎﯾﯽ ‪ ،‬ﻟوازم ﺟراﺣﯽ ھﺎی ﭘزﺷﮑﯽ و دﻧداﻧﭘزﺷﮑﯽ و‬
‫ھﻣﭼﻧﯾن ﻟﺣﯾم ﮐﺎری و راﮐﺗور ھﺎی ھﺳﺗﮫ ای ﻣورد اﺳﺗﻔﺎده ﻗرار ﻣﯽ ﮔﯾرد‪.‬‬

‫در ﺟدول ﺗﻧﺎوﺑﯽ ﻋﻧﺎﺻر ﻣﻧدﻟﯾف ‪ silver‬را ﺑﺎ ﻧﺎم ‪ AG‬ﻧﺎم ﮔذاری ﮐرده اﻧد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫در ﺟدول ﺗﻧﺎوﺑﯽ ‪ ag‬دارای ﻋدد اﺗﻣﯽ ‪ ۴٧‬در ردﯾف ‪ ۵‬و ﮔروه ‪ ١١‬ﻗرار‬
‫ﻣﯾﮕﯾرد‪.‬‬

‫در ﺗﺻوﯾر ﭘﺎﯾﯾن آراﯾش اﺗﻣﯽ ﻋﻧﺻر ﻧﻘره را ﻣﺷﺎھده ﻣﯽ ﮐﻧﯾد‪ : p ) .‬ﭘروﺗون ‪/‬‬
‫‪ : N‬ﻧوﺗرون (‬

‫و اﻣﺎ ﺗﺎﯾﺧﭼﮫ ﻧﻘره در اﯾران‬

‫در اﯾران ﻣﻌﺎدن زﯾﺎدی در ﻧﻘﺎط ﻣﺧﺗﻠف دارای ﺳﻧﮓ ﻧﻘره ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻧد ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻧد ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺎدن ﻧﺧﻠﮏ در ﻣﯾﺎﻧﮫ ﮐوﯾر ﻟوت در اﻧﺎرکِ ﻧﺎﺋﯾن اﺻﻔﮭﺎن ﮐﮫ ﺟزو ﻣﻌﺎدن‬
‫ﻗدﯾﻣﯽ ھﺳﺗﻧد‪ ،‬از ﻓﻠزات ﮔران ﺑﮭﺎ اﯾن ﻣﻌﺎدن در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯾﺎن ﺑﮫ ﻣﻧظور‬
‫ﺳﺎﺧت ظروف ﻣﻌروف ﺑﮫ ﺳﯾﻣﯾن اﺳﺗﻔﺎده ﻣﯽ ﺷد در دوره ﺳﺎﺳﺎﻧﯾﺎن ھﻧر ﻧﻘره‬
‫ﮐﺎری روﻧق ﻓراواﻧﯽ داﺷت ‪ .‬اﯾن ﻓﻠز در ﮔذﺷﺗﮫ ﺑﮫ ﻧﺎم ﺳﯾم ﻣﻌروف ﺑوده اﺳت‪.‬‬

‫ﻋﺷق را ﯾﺎ ﻣﺎل‬ ‫“ﮔﻔت ﺳﻌدی ﺻﺑر ﮐن ﯾﺎ ﺳﯾم و زر ده ﯾﺎ ﮔرﯾز‬

‫ﺑﺎﯾد ﯾﺎ ﺻﺑوری ﯾﺎ ﺳﻔر”‬

‫ھﻣﭼﻧﯾن اﺳﺗﺎن ﮐرﻣﺎن ﮐﮫ دارای ﻣﻌﺎدن ﺑﺳﯾﺎر زﯾﺎدی ﻣﺎﻧﻧد ﻣﻌدن ﻣس اﺳت از‬
‫ﺳﻧﮓ ھﺎی ﻋظﯾم ﻣس‪ ،‬ﺳرب ﻧﻘره را اﺳﺗﺧراج ﻣﯽ ﮐﻧﻧد‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫در اﯾران ﺷﮭرھﺎی ﻣﺧﺗﻠﻔﯽ از ﺟﻣﻠﮫ ﺗﺑرﯾز و اﺻﻔﮭﺎن‪ ،‬ﻣﺷﮭد در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﮫ ﺳﺎﺧت‬
‫ﻧﻘرھﺟﺎت ﻣﻌروف ھﺳﺗﻧد و اﺳﺎﺗﯾد اھل ﻓن ﺑﺳﯾﺎری در اﯾن زﻣﯾﻧﮫ ﻓﻌﺎﻟﯾت دارﻧد‬
‫ﮐﮫ ﺟزو ﺗﺎرﯾﺧﭼﮫ ﻧﻘره در اﯾران ﻣﺣﺳوب ﻣﯽ ﺷوﻧد‪.‬ﺧﻠوص اﯾن ﻓﻠز در اﯾران‬
‫ﻣﺎﻧﻧد اﮐﺛر دﮔر ﮐﺷور ھﺎ ﺑﺎ ﻋﯾﺎر ‪ ٩٢۵‬ﺳﺎﺧﺗﮫ ﻣﯽ ﺷود‪.‬‬

‫زﯾورآﻻت ﻧﻘره در اﺑﺗدا ﺑﮫ ﺻورت رﯾﻧﮓ ﺳﺎده ﻧﻘره و ﭘس از آن ﺑﺎ ﻧﻘش و‬

‫ﻧﮕﺎر و ﺣﮑﺎﮐﯽ ھﺎی زﯾﺑﺎ ﺳﺎﺧﺗﮫ ﻣﯽ ﺷد‪.‬‬

‫ﻋﯾﺎر ﻧﻘره‬
‫در ﺳﺎﺧت زﯾورآﻻت از ‪ ٩٢٫۵‬درﺻد ﻧﻘره ﺧﺎﻟص و ‪ ٧٫۵‬درﺻد ﻓﻠزات دﯾﮕر‬
‫ﻣﺎﻧﻧد ﻗﻠﻊ ‪ ،‬ﻣس و … اﺳﺗﻔﺎده ﻣﯽ ﺷود ﮐﮫ ﺑﮫ زﯾورآﻻت ﺑﺎ ﻋﯾﺎر ‪ ٩٢۵‬ﻣﻌروف‬
‫ھﺳﺗﻧد‪ .‬اﯾن ﻧﺎﺧﺎﻟﺻﯽ ﺑﮫ ﻣﻧظور اﺳﺗﺣﮑﺎم ﯾﺎﻓﺗن و دوام ﺑﯾﺷﺗر زﯾورآﻻت اﻧﺟﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔردد‪.‬‬

‫ظروف ﻧﻘره ﮐﮫ ﻧﯾﺎز ﺑﮫ اﺳﺗﺣﮑﺎم ﭼﻧد ﺑراﺑری ﻧﺳﺑت ﺑﮫ زﯾورآﻻت دارﻧد از‬
‫ﻋﯾﺎر ﭘﺎﯾﯾن ﺗر ﻣﺎﻧﻧد ‪ ٨۵٠ ، ٨۴٠ ،٨٢٠‬ﺳﺎﺧﺗﮫ ﺷده اﻧد‪.‬‬

‫ﺧواص ﻓﻠز‬
‫از ﺟﻣﻠﮫ ﺧواص ﻧﻘره ﻣﯽ ﺗوان ﺑﮫ ﺗﺎﺛﯾر ﺑر ﮔردش ﺧون‪ ،‬ﺧواص درﻣﺎﻧﯽ ﻏدد‬
‫ﭼرﺑﯽ و ﻋروﻗﯽ‪ ،‬ﺗﺳﮑﯾن درد‪ ،‬ﺿد ﻗﺎرچ و ﺑﺎﮐﺗری ﺑودن آن اﺷﺎره ﻧﻣود‪.‬‬

‫در ﺑﺧش ﻣﻘﺎﻻت ﻧﻘرا درﺑﺎره ﺧواص و ﺧﺻوﺻﯾﺎت ﻓﻠز ﻧﻘره ﺑﮫ ﺻورت‬
‫ﻣﻔﺻل ﺑررﺳﯽ اﻧﺟﺎم ﺷده اﺳت‪.‬‬

‫ﮐﺎرﺑرد ھﺎی ﻓﻠز‬

‫ﺑﯾﺷﺗرﯾن ﮐﺎرﺑرد اﯾن ﻓﻠز در زﯾورآﻻت و ﺗزﺋﯾﻧﺎت اﺳت از طرﻓﯽ اﯾن ﻓﻠز در‬
‫ﭘزﺷﮑﯽ و دﻧداﻧﭘزﺷﮑﯽ ) آﻣﺎﻟﮕﺎم ( ﮐﺎرﺑرد ﻓراوان دارد ھﻣﭼﻧﯾن در ﺻﻧﺎﯾﻊ‬
‫ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﻣﮭﺗر از ھﻣﮫ در ﺳﺎﺧت ﭘﻧل ھﺎی ﺧورﺷﯾدی از ﻧﻘره اﺳﺗﻔﺎده ھﺎی‬
‫زﯾﺎد ﻣﯽ ﮔردد‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫برنج چیست؟‬
‫
‬
‫بـرنـج‪ ،‬آلـیاژی از مـس و فـلز روی مـیبـاشـد کـه نسـبت آن دو در آلـیاژ‪ ،‬تـعیین کـننده نـوع بـرنـج‬
‫اسـت‪ .‬بـرخـی از انـواع آلـیاژ بـرنـجهـا بـرنـز هـم نـامـیده مـیشـونـد‪ ،‬هـرچـند بـرنـز آلـیاژی از مـس و‬
‫قـلع مـیبـاشـد‪ .‬بـرنـج رنـگی تـقریـبا ً زرد دارد کـه شـبیه بـه رنـگ طـال اسـت و در بـرابـر کـدر شـدن‬
‫و لــکهدار شــدن مــقاوم بــوده و بــه راحــتی اکــسید نــمیشــود‪ .‬از ایــن فــلز بــه خــاطــر کــاربــردهــای‬
‫خــاص و شــکل و رنــگ آن در جــاهــای مــختلفی اســتفاده مــیکــنند‪ :‬بــرای مــثال‪ ،‬بــه دلــیل رنــگ‬
‫زرد آن در دکـ ــوراسـ ــیون‪ ،‬بـ ــه خـ ــاطـ ــر اصـ ــطکاک کـ ــم در مـ ــغزی قـ ــفل هـ ــا و بـ ــخاطـ ــر خـ ــاصـ ــیت‬
‫آکوستیکی در سازهای موسیقی از جمله هورن کاربرد دارد‪.‬‬

‫
‬
‫در آن زمــان کــه انــسان هــنوز فــلز روی را نــمیشــناخــت بــا ذوب کــردن مــس هــمراه بــا کــاالمــین‬
‫)س ــنگ م ــعدن ف ــلز روی( ب ــرن ــج ت ــول ــید م ــیک ــرد‪ .‬ب ــرن ــج م ــعموالً ق ــاب ــلیت چ ــکش خ ــواری بیش ــتری‬
‫نس ــبت ب ــه م ــس و روی دارد و ت ــقری ــبا ً دم ــای ذوب آن ب ــین ‪ ۹۰۰‬ت ــا ‪ ۹۴۰‬درج ــه س ــان ــتیگ ــراد‬
‫اســت‪ .‬الــبته ســختی و نــرم بــودن آن مــیتــوانــد بــا تــغییر نســبت مخــلوط مــس و روی تــغییر کــند‪.‬‬
‫مـس داخـل بـرنـج از طـریـق اثـر اولـیگودیـنامـیک خـاصـیت مـیکروب کـشی بـه آن مـیدهـد‪ .‬بـههـمین‬
‫خاطر از برنج به عنوان دستگیره و دیگر فلزات رایج در بیمارستانها استفاده میکنند‪.‬‬

‫امــروزه تــقریــبا ً ‪ ٪۹۰‬از فــلزات بــرنــج بــازیــافــت مــیشــونــد‪ ،‬چــون فــلز بــرنــج خــاصــیت مــغناطــیسی‬
‫ک ــمی دارد و ب ــه راح ــتی م ــیت ــوان آن را از ف ــلزات ــی ک ــه م ــعموالً ب ــا آن ــها مخ ــلوط م ــیش ــود‪ ،‬ج ــدا‬
‫کـرد‪ .‬بـدیـن تـرتـیب بـرنـج جـدا شـده را دوبـاره بـازیـافـت مـیکـنند‪ .‬چـگالـی مـتوسـط بـرنـج ‪ ۸٫۴‬گـرم‬
‫بر سانتی متر مربع است‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫
‬
‫خواص آلیاژ برنج‬
‫
‬
‫بــرنــجهــا آلــیاژ هــای مــس و روی مــیبــاشــند کــه بــراســاس تــغییرات تــرکــیبی و رنــگ ظــاهــری بــه‬
‫ب ــرن ــج زرد‪ ،‬ب ــرن ــج ق ــرم ــز‪ ،‬ب ــرن ــج س ــرب‪ ،‬ب ــرن ــج س ــیلیسیم‪ ،‬ب ــرن ــج ق ــلع و ب ــرن ــج ه ــای ن ــیکلی)ورش ــو(‬
‫تقسیم بندی میشوند‪
.‬‬
‫ب ــرن ــجه ــا ی ــا ه ــمان آل ــیاژه ــای م ــس و روی از ن ــقطه ن ــظر ش ــبکه مح ــلوله ــای ج ــام ــد م ــس و روی‬
‫دارای خواص زیر میباشند‪:‬‬

‫
‬
‫الف( محلول جامد آلفا 
‪:‬‬
‫ایـن شـبکه در سـرمـا چـکش خـوار مـیبـاشـد ولـی چـکش خـواری آن در گـرمـا مـنوط بـه نـداشـنت‬
‫سرب در آلیاژ است‪ .‬چون سرب در گرما به صورت مایع می باشد‪.‬‬

‫
‬

‫‪12‬‬
 ‫ب( محلول جامد بتا 
‪:‬‬
‫در ایـن شـبکه وجـود سـرب کـمتر مـزاحـم مـیبـاشـد و شـبکه خـاصـیت چـکش خـواری خـود را در‬
‫گرما حفظ میکند‪.‬‬

‫
‬
‫ج( محلول جامد گاما 
‪:‬‬
‫این شبکه سخت و شکننده است و خواص عمومی شبکه گاما را دارد‪
.‬‬
‫اگ ــر م ــقدار ف ــلز روی از ‪ %۵۰‬ک ــمتر ب ــاش ــد آل ــیاژ در ن ــاح ــیه ب ــتا ب ــوده و ب ــرای ب ــه وج ــود آم ــدن‬
‫ش ــبکه گ ــام ــا ب ــای ــد م ــقدار ف ــلز روی از ‪ %۵۰‬ت ــجاوز ک ــند‪ .‬ب ــه ه ــمین دل ــیل م ــقدار ف ــلز روی در‬
‫برنجها همواره کمتر از ‪ %۴۷‬است و رنگ برنج به مقدار روی بستگی دارد‪
.‬‬
‫اگـر بـرنـج تـنها از محـلول جـامـد آلـفا تـشکیل شـده بـاشـد در ایـن صـورت خـواص مـکانـیکی بـا‬
‫افــزایــش فــلز روی بــاال مــیرود ســپس بــا افــزایــش بــیش از حــد روی دوبــاره کــاهــش مــییــابــد‪.‬‬
‫اگـر بـرنـج از شـبکه آلـفا و بـتا تـشکیل شـده بـاشـد مـقدار درصـد تـغییر شـکل بـه کـم شـدن ادامـه‬
‫میدهد در حالیکه سختی پیوسته زیاد میشود‪.‬‬

‫
‬

‫‪13‬‬
 ‫کاربرد برنج‬
‫
‬
‫•‪    ‬پیچ و مهره‪ ،‬قطعات رشتهای
‬
‫•‪    ‬ترمینالها
‬
‫•‪    ‬شیر آب
‬
‫•‪    ‬انژکتورها
‬
‫•‪    ‬اتصاالت لوله آب‬

‫‪14‬‬