ĐẠI CƢƠNG

THUỐC CỔ TRUYỀN

TS. BS. Nguyễn Thị Thanh Tú

www.themegallery.com
 MỤC TIÊU

1. Trình bày được khái niệm, nguồn gốc, thu

hái, bảo quảnClick
TCT. to add title in here

2. Trình bày được tính năng dược

Click to add title in here
vật của TCT.
3. Trình bày được các dạng TCT.

www.themegallery.com
 I. KHÁI NIỆM

1 vị thuốc
Thực vật

1 Chế phẩm Thuốc Tác dụng điều trị bệnh

Nguồn Khoáng vật
CT Có lợi cho sức khỏe
gốc

1 bài thuốc
Động vật

www.themegallery.com
 II. NGUỒN GỐC

Lá Vỏ rễ

Thực vật Rễ- Thân rễ

Hoa

Quả - Hạt Thân - Vỏ thân

www.themegallery.com
 II. NGUỒN GỐC- Thực vật

Bạc hà Tía tô

LÁ

Kim tiền thảo Lá lốt

www.themegallery.com
 II. NGUỒN GỐC- Thực vật

Hồng
hoa

Kim
Hoa ngân
hoa

Nghệ
tây

www.themegallery.com
 II. NGUỒN GỐC- Thực vật

Đào
nhân

Quả
Hạt

Táo
nhân
Đại
táo

www.themegallery.com
 II. NGUỒN GỐC- Thực vật

Nhục
quế

Thân
Vỏ thân
Hậu phác

Thạch hộc

www.themegallery.com
 II. NGUỒN GỐC- Thực vật

Nhân sâm

Nghệ
Rễ
Thân rễ
Vỏ rễ

Tang bạch bì
www.themegallery.com Đƣơng quy
II. NGUỒN GỐC - ĐỘNG VẬT

Nhung
Ngô hƣơu
công

``

Toàn yết
Động vật

www.themegallery.com
II. NGUỒN GỐC - KHOÁNG VẬT

Khoáng vật
Long cốt
Chu sa

Thạch cao

www.themegallery.com
 III. THU HÁI

- Quả, hạt: Lúc quả chín

- Hoa: Lúc ngậm nụ

- hoặc bắt đầu nở.
www.themegallery.com
 III. THU HÁI

Xuân Hạ Thu Đông

- Gốc, củ, vỏ, rễ: Mùa đông, đầu xuân cuối thu.
- Mầm, lá: Mùa xuân, hè.
www.themegallery.com
 IV. BẢO QUẢN

- Tránh ẩm thấp, nóng, ánh sáng mặt trời, sâu

mọt.
- Cầnđậy kín thuốc có tinh dầu, phơi chỗ râm
(âm can).

www.themegallery.com
 V. TÍNH NĂNG DƢỢC VẬT
1. Tứ khí: Hàn, nhiệt, ôn, lương, bình

Hàn Nhiệt
(lạnh) (Nóng)

Bình
Ôn
Lương
(ấm)
(mát)
www.themegallery.com
 V. TÍNH NĂNG DƢỢC VẬT
2. Ngũ vị: Tân, toan, khổ, cam, hàm, đạm

Tân (cay) Toan (chua) Khổ (đắng)

Cam (ngọt) Hàm (mặn) Đạm (nhạt)

www.themegallery.com
 V. TÍNH NĂNG DƢỢC VẬT
3. Thăng, giáng, phù, trầm
- Thăng, phù: đi lên, ra ngoài.
- Trầm, giáng: đi xuống, vào trong.

Thăng Phù Trầm, Giáng

www.themegallery.com
 V. TÍNH NĂNG DƢỢC VẬT
4. Bổ, tả
- Hư: bổ.
- Thực: tả

Bổ Tả
www.themegallery.com
VI. CÁC DẠNG THUỐC CỔ TRUYỀN

www.themegallery.com
1. Thuốc thang
* Định nghĩa: Cấu tạo từ các vị TCT và được
bào chế bằng cách nấu (sắc) với nước sạch ở
nhiệt độ 1000C.

www.themegallery.com
1. Thuốc thang
- Ƣu điểm
+ Th«ng dông, phï hîp nhiÒu thÓ bÖnh, løa
tuæi.
+ DÔ gia gi¶m cho tõng bÖnh nh©n vµ theo diÔn
biÕn cña bÖnh.
+ DÔ hÊp thu.

www.themegallery.com
1. Thuốc thang
- Nhƣợc điểm:
+ Mất nhiều thời gian
+ Tốn nhiên liệu
+ Không che dấu được mùi khó chịu
+ Khó uống

- Ứng dụng: Bệnh cấp hoặc mạn tính.

Uống, bôi ngoài, ngâm rửa…

www.themegallery.com
2. Thuốc tán
* Định nghĩa: Lµ d¹ng thuèc bét kh« t¬i ®ưîc
bµo chÕ tõ mét hay nhiÒu vÞ thuèc (®· ®ưîc chÕ
biÕn cæ truyÒn) b»ng c¸ch t¸n mÞn vµ trén ®Òu.

www.themegallery.com
 2. Thuốc tán
- Ƣu điểm:
+ Tiện sử dụng, dễ phân liều
- Nhƣợc điểm:
+ Không gia giảm được.
+ Khó hòa tan, khó hấp thu
- Ứng dụng:
+ Bệnh mạn tính

www.themegallery.com
 3. Thuốc hoàn

* Định nghĩa: Là dạng thuốc rắn hình cầu

được bào chế từ bột thuốc, dịch chiết thuốc và
tá dược dính theo quy định.

- Tá dược dính: nước, dịch chiết dược liệu,

mật ong, hồ tinh bột.

www.themegallery.com
 3. Thuốc hoàn

Hoàn mềm: 6-9g/viên Hoàn cứng: 0,1-0,5g/viên

www.themegallery.com
 3. Thuốc hoàn
- Ưu điểm:
+ Dễ sử dụng, phân liều chính xác.
+ Dễ bảo quản.
+ Che dấu được mùi vị khó chịu
- Nhược điểm:
+ Viên hoàn cứng khó hòa tan, hấp
thu kém
+ Không gia giảm được
- Ứng dụng: Bệnh mạn tính, thuốc kích ứng
niêm mạc dạ dày
www.themegallery.com
 4. Cao thuốc

- Định nghĩa: Là những chế phẩm thuốc

được chiết hoàn toàn từ dược liệu và cô đến
thể chất nhất định.
- Phân loại:
+ Cao lỏng (tỷ lệ 1:1; 1:2...)
+ Cao mềm (độ ẩm 20-25%)
+ Cao đặc (Độ ẩm 10-15%)
+ Cao khô (Độ ẩm < 5%)
www.themegallery.com
 4. Cao thuốc

Cao lỏng Cao

thuốc

Cao mềm Cao khô

www.themegallery.com
 4. Cao thuốc
- Ƣu điểm:
+ Hấp thu tốt
+ Tiện sử dụng
+ Dễ chia liều
+ Bảo quản được lâu
- Nhƣợc điểm:
+ Không gia giảm được
+ Không che dấu được mùi, vị khó chịu
- Ứng dụng: Dùng cho BN mắc bệnh mạn tính
www.themegallery.com
5. Rƣợu thuốc

- Định nghĩa: Là những chế phẩm lỏng được

bào chế bằng phương pháp chiết xuất dược liệu
với rượu trắng hoặc cồn.

www.themegallery.com
5. Rƣợu thuốc
- Ƣu điểm:
+ Chiết xuất được nhiều hoạt chất
+ Bảo quản tốt
+ Là dung môi dẫn thuốc tốt
- Nhƣợc điểm:
+ Đối tượng sử dụng hạn chế: Phụ nữ, trẻ
em, bệnh tiêu hóa, tim mạch
- Ứng dụng: Có thể uống hoặc dùng ngoài

www.themegallery.com
 6. Trà thuốc (chè thuốc)

- Định nghĩa: Là dạng thuốc rắn, gồm một

hay nhiều loại dược liệu đã được chế biến cổ
truyền, phân chia đến mức độ nhất định và sử
dụng dưới dạng nước hãm.
- Phân loại:
+ Trà nhúng
+ Trà tan

www.themegallery.com
 Trà nhúng (Chè nhúng)
- Xay dược liệu, trộn đều, đóng túi lọc
- Ưu điểm: Dễ làm, tiện sử dụng
- Nhược điểm:
+ Khả năng hòa tan hoạt chất kém
+ Hiệu quả điều trị thấp

www.themegallery.com
 Trà tan (chè tan)

- Chiết dược liệu + tá dược, tạo thành dạng

hạt, sấy khô, đóng túi.
- Ưu điểm: Khả năng hấp thu tốt
- Nhược điểm: Không che dấu được mùi vị.

www.themegallery.com
 7. Cốm thuốc
- Định nghĩa: Là dạng thuốc rắn được bào chế từ
bột dược liệu, dịch chiết dược liệu và tá dược dính
để tạo thành hạt cốm theo kích thước nhất định.

www.themegallery.com
 7. Cốm thuốc
- Ƣu điểm:
+ Dễ sử dụng
+ Dễ phân liều
- Nhƣợc điểm:
+ Hấp thu chậm
+ Không gia giảm được
- Ứng dụng lâm sàng: Bệnh mạn tính.

www.themegallery.com
8. Thuốc dạng lỏng

- Là chế phẩm thuốc lỏng, được bào chế từ

dịch chiết của dược liệu, cô đặc, dung để uống
+ Cao lỏng
+ Xiro thuốc: hàm lượng đường cao(>60%),
thích hợp cho trẻ em.

www.themegallery.com
Cao lỏng

Cao th«ng u

Cao ma hạnh

www.themegallery.com
Xiro

Xiro Bæ phÕ chØ kh¸i lé

www.themegallery.com
9. Các dạng khác
 Thuốc viên: được bào chế từ bột thuốc hay
dịch chiết dược liệu với tá dược để tạo thành
các viên: viên nén, viên ngậm, viên nang.

www.themegallery.com
9. Các dạng khác
Thuốc mỡ: Được bào chế từ bột mịn dược
liệu với các tá dược tạo thành dạng mỡ hoặc
keo để dùng ngoài

 Cao d¸n

www.themegallery.com
 THANK YOU!

www.themegallery.com