TEMA 2 : Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup

BIDANG
PEMBELAJARAN

4
Pembiakan
BAB
Reproduction

Konsep PENTING
IMPORTANT concepts

PEMBIAKAN
REPRODUCTION

Pembiakan aseks Pembiakan seks Kehamilan dalam Biji benih dan

Asexual reproduction Sexual reproduction wanita percambahannya
Pregnancy in the Seeds and their
female germination
Belahan dedua Manusia, iaitu
seperti pada bakteria melibatkan testis
Binary fission such (sperma) dan ovari Persenyawaan Bahagian biji benih
as in bacteria (ovum) Fertilisation Parts of seeds
Humans, i.e. involves
Kultur tisu seperti the testes (sperms) Penempelan embrio Proses
pada orkid and ovaries (ova) Implantation of the percambahan
Tissue culture such embryo biji benih
as in orchids Kitar haid pada The process of
wanita Perkembangan zigot germination of seeds
Pertunasan seperti The menstrual cycle ke fetus
pada yis in the females Development of the Percambahan
Budding such as zygote into a foetus memerlukan air,
in yeast Tumbuhan, iaitu udara dan suhu
melibatkan anter Pencegahan yang sesuai
Pembentukan spora (debunga) dan ovari kehamilan seperti Germination requires
seperti mucor (ovul) ligasi dan vasektomi water, air and a
Spore formation Plants, i.e. involves Birth control such as suitable temperature
such as in mucor the anthers (pollens) ligation and
and ovaries (ovules) vasectomy

APAKAH PEMBIAKAN?
WHAT IS REPRODUCTION?

Pembiakan ialah satu daripada fungsi yang paling penting dan asas dalam organisma hidup. Setiap organisma
hidup membiak untuk membentuk individu baharu. Oleh itu, proses pembiakan meningkatkan populasi suatu
spesies.
Reproduction is one of the most important and fundamental functions in living organisms. Every living
organism reproduces to form new individuals of its own kind. Thus, the process of reproduction increases
the population of a species.

41
 NOTA BESTARI
Pembiakan
1. Pembiakan seks ialah satu proses penghasilan individu
baharu melalui percantuman antara satu gamet jantan
dengan satu gamet betina.
2. Pembiakan aseks hanya melibatkan satu individu
sahaja tanpa melibatkan sel pembiakan.
Pembiakan Manusia
1. Sistem pembiakan manusia berfungsi untuk
menghasilkan gamet untuk pembiakan.
2. Sperma akan bersenyawa dengan ovum untuk
membentuk zigot. Kemudian, zigot akan berkembang
menjadi embrio, fetus dan bayi.
BAB
Kitar Haid
4 1. Haid ialah satu proses keguguran lapisan dinding
uterus dan pengaliran keluar darah melalui faraj.
2. Haid mengandungi darah, ovum mati dan lapisan tisu
yang melapik permukaan dinding uterus.
Pencegahan Kehamilan
1. Pencegahan kehamilan biasanya dilakukan oleh
pasangan suami isteri yang tidak bersedia untuk
mendapatkan anak, sudah mempunyai bilangan anak
yang banyak dan ingin menjarakkan tempoh kelahiran
anak.
Bunga dan Pendebungaan
1. Bunga merupakan struktur pembiakan bagi tumbuhan
berbunga.
2. Pendebungaan ialah satu proses pemindahan butir
debunga dari anter ke stigma suatu bunga.
3. Pendebungaan sendiri dan pendebungaan kacuk
adalah dua jenis pendebungaan.
Persenyawaan dan Perkembangan Biji Benih
1. Selepas persenyawaan, ovul akan berkembang menjadi
biji benih manakala ovari akan berkembang menjadi
buah.
2. Biji benih terdiri daripada tiga bahagian, iaitu testa,
kotiledon dan embrio.
3. Embrio terdiri daripada plumul, radikel dan kotiledon.
4. Plumul akan membesar menjadi pucuk manakala
radikel akan membesar menjadi akar.
5. Percambahan adalah satu proses pertumbuhan
embrio dalam biji benih menjadi anak benih.
6. Syarat-syarat yang diperlukan untuk percambahan
ialah dengan adanya air, udara (oksigen) dan suhu
(haba) yang sesuai.
42
Reproduction
1. Sexual reproduction is a process of producing a new
individual through the fusion of one male gamete with
one female gamete.
2. Asexual reproduction only involves one individual
organism without involving reproductive cells.
The Human Reproduction
1. The human reproductive system functions to produce
gametes for reproduction.
2. A sperm fertilise with an ovum to form a zygote. The
zygote then develops to become embryo, foetus and
baby.
The Menstrual Cycle
1. Menstruation is the process of shedding of the lining
of the uterine wall and discharge of blood through the
vagina.
2. Menstrual discharge contains blood, the dead ovum
and a layer of tissue which covered the surface of the
uterine wall.
Birth Control
1. Birth control (contraception) is usually carried out by
couples who are not ready to have a child, already
have many children and want to space out the birth
of their children.
The Flower and Pollination
1. The flower is the reproductive structure of a flowering
plant.
2. Pollination is the process of transferring pollen grains
from an anther to a stigma of a flower.
3. Self-pollination and cross-pollination are two types of
pollination.
Fertilisation and the Development of Seeds
1. After fertilisation, the ovule will develop into a seed
while the ovary will develop into a fruit.
2. A seed consists of three parts, i.e. the testa, cotyledon
and embryo.
3. The embryo consists of the plumule, radicle and
cotyledon.
4. The plumule will grow to become the shoot while the
radicle will grow to become the root.
5. Germination is the process in which the embryo in a
seed grows to become a seedling.
6. The conditions required for
germination are the presence of
water, air (oxygen) and a suitable
temperature (heat).
Nota Grafik
 Standard Kandungan
4.1 Pembiakan seks dan aseks Tarikh:

4.1 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Pembiakan seks dan aseks
Sexual and asexual reproductions
PBD
Masteri

Buku teks m/s 90 – 93

1 Tandakan ( ✓ ) proses penghasilan individu baharu atau anak daripada organisma hidup.  TP1
Tick ( ✓ ) the process of producing new individuals or offspring from living organisms.
Persenyawaan Percambahan Pembiakan
Fertilisation Germination Reproduction

2 Nyatakan dua jenis pembiakan.  TP1 

State two types of reproduction.

Pembiakan dan pembiakan  .
and reproduction.

3 Apakah yang dimaksudkan dengan persenyawaan?  TP2

What is meant by fertilisation?
Proses percantuman nukleus dan untuk membentuk zigot.

BAB
The process of fusion of the nuclei of a and   to form a zygote.

4 Pembiakan seks melibatkan sama ada persenyawaan dalam atau persenyawaan luar. Bandingkan
kedua-dua jenis persenyawaan ini.  TP2
The sexual reproduction involves either internal reproduction or external reproduction. Compare the
4
two types of reproduction.
(a) Persenyawaan dalam
Internal fertilisation
Persenyawaan yang berlaku di badan organisma .
Fertilisation that takes place the body of the organism.
(b) Persenyawaan luar
External fertilisation
Persenyawaan yang berlaku di badan organisma (dalam air).
Fertilisation that takes place the body of the organism (in the water).

5 Kenal pasti jenis persenyawaan yang dialami oleh haiwan vertebrata sama ada persenyawaan dalam,
‘PD’ atau persenyawaan luar, ‘PL’.  TP2
Identify the types of fertilisation experienced by the vertebrates, whether it is internal fertilisation, ‘IF’
or external fertilisation, ‘EF’. 

Ikan Mamalia Reptilia Amfibia Burung

Fish Mammal Reptile Amphibian Bird

6 Apakah kepentingan pembiakan?  TP2

What is the importance of reproduction?
Semua hidupan membiak untuk spesiesnya.
All living things reproduce to their species. Praktis
Kendiri

43
 Tarikh:

4.2 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Pembiakan seks dan aseks
Sexual and asexual reproduction
PBD
Masteri

Buku teks m/s 95

1 Dalam peta pokok di bawah, tuliskan organisma yang diberi berdasarkan jenis pembiakan aseks.
In the tree map below, write the given organisms based on the types of asexual reproductions.  TP2

Yis Bakteria Mucor Planaria Amoeba Hydra

Yeast Bacteria
Paku pakis Lobak merah Halia Tapak sulaiman Paramecium Euglena
Fern Carrot Ginger Starfish

Jenis pembiakan aseks/Types of asexual reproduction

(a) Belahan dedua (b) Pertunasan (c) Pembentukan spora (e) Penjanaan semula
Binary fission Budding Spore formation Regeneration
BAB

(i) (i) Tunas (i) (i)

Bud

4
(ii) (ii) (ii) (ii)

Tunas
Bud

(iii) (d) Pembiakan vegetatif

Vegetative reproduction

(i) (ii)
(iv)

Video
2 Bandingkan pembiakan seks dengan pembiakan aseks.  TP2
Compare sexual and asexual reproduction.

Ciri-ciri Pembiakan seks Pembiakan aseks

Characteristics Sexual reproduction Asexual reproduction
(a) Bilangan induk
Number of parents

(b) Penglibatan gamet (persenyawaan)

Involvement of gametes (fertilisation)

(c) Ciri-ciri anak dan induk

Characteristics of offspring and
parent

44
 Standard Kandungan
4.2 Sistem pembiakan manusia Tarikh:

4.3 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Sistem pembiakan lelaki dan perempuan
The male and female reproductive systems
PBD
Masteri

Buku teks m/s 98 – 99

1 Labelkan organ-organ pembiakan lelaki dan padankan dengan fungsinya.  TP2
Label the male reproductive organs and match which their functions.

Uretra/Urethra Zakar/Penis Kelenjar prostat/Prostate gland

Skrotum/Scrotum Testis/Testis Duktus sperma/Sperm duct
Vesikel semen/Seminal vesicle

Organ/Organ Fungsi/Function

(a) Menghasilkan sperma dan hormon seks jantan

Produces sperms and male sex hormones

(b) Menyalurkan sperma dari testis

Channels sperms from the testis
Memegang dan melindungi testis

BAB
(c)
Holds and protects the testis

(d) Menyalurkan sperma ke faraj

Channels sperms to the vagina 4
(e) Menyalurkan sperma dan air kencing keluar
dari badan
Channels sperms and urine out of the body
(f)
Menghasilkan bendalir bernutrien yang
mengaktifkan sperma dan melindungi
(g) sperma
Produces a nutritious fluid that activates
sperms and protect sperms

2 Labelkan organ-organ pembiakan perempuan dan padankan dengan fungsinya.  TP2

Label the female reproductive organs and match which their functions.

Serviks/Cervix Faraj/Vagina Ovari/Ovary

Tiub Falopio/Fallopian tube Uretra/Urethra Uterus/Uterus

Organ/Organ Fungsi/Function

(a) Menghasilkan ovum dan hormon seks wanita

Produces ova and female sex hormones
(b) Menempatkan dan melindungi embrio
Implants and protects the embryo

(c) Menerima sperma dari zakar

Receives sperms from the penis

(d) Menyalurkan ovum dari ovari ke uterus dan

tempat berlakunya persenyawaan
Channels ova from the ovary to the uterus and
(e) the place where fertilisation occurs
Menyambungkan uterus dengan faraj dan
menghasilkan lendir untuk pergerakan sperma
Connects the uterus to the vagina and produces
mucus for the sperms to move
Praktis
Kendiri

45
 Tarikh:

4.4 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Sistem pembiakan manusia
Human reproductive system
PBD
Masteri

Buku teks m/s 100 – 103

1 Labelkan gamet jantan dan gamet betina./Label the male and female gametes.  TP1

Kepala Lapisan jeli Sitoplasma Nukleus Ekor Membran sel

Head Jelly layer Cytoplasm Nucleus Tail Cell membrane

Q: T: V:

P:
Leher R:
Neck U: W:
Bahagian tengah
Middle region

S: Gamet jantan/Male gamete: X: Gamet betina/Female gamete:

BAB

2 Bandingkan ovum dengan sperma dalam peta buih berganda di bawah.  TP2

4 Compare an ovum and a sperm in the double bubble map below.

(c) Gamet (g) Gamet

gamete (a) Membawa gamete

maklumat
(d) (h)
bergerak bergerak
Carry
move move
information
Sperma Ovum
Sperm Ovum

(e) Dihasilkan (i) Dihasilkan

(b) Sel pembiakan
oleh . oleh .
/
Produced by Produced by
reproductive
. cells .
(f) Sel (j) Sel
(lelaki). (perempuan).
The The
cells (male). cells (female).

Praktis
Kendiri

3 Kenal pastikan perubahan yang berlaku pada lelaki (L) dan perempuan (P) semasa akil baligh.  TP1
Identify the changes that occur in the male (M) and female (F) during puberty.
Pertumbuhan misai dan janggut Mula mengeluarkan ovum dan haid
Growth of a moustache and beard Beginning of ovulation and menstruation
Pembesaran pelvis Peti suara (larinks) membesar
Enlargement of the pelvis Vocal cord (larynx) enlarges
Suara menjadi garau Pembesaran tulang dan otot
Voice becomes deeper Enlargement of the bones and muscles

46
 Standard Kandungan
4.3 Kitar haid Tarikh:

4.5 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Kitar haid
The menstrual cycle
PBD
Masteri
KBAT
Buku teks m/s 104 – 107
1 Apakah maksud haid?
What is meant by menstruation? 
lapisan dinding uterus dan pengaliran keluar
melalui faraj.
The of the lining of the uterine wall and discharge of Video
through the vagina.

2 Lengkapkan peta alir tentang kitar haid dan nyatakan fasa-fasa.  TP2
Complete the flow map about the menstrual cycle and state the phases.

Haid Terurai Menebal Berulang Pengovulan Salur darah Persenyawaan

Menstruation Breaks down Thicken Repeat Ovulation Blood vessels Fertilisation

Hari 18 – 28/Day 18 – 28 Hari 1 – 5/Day 1 – 5

BAB
(d) Lapisan dinding uterus Fasa P (a) Lapisan dinding

4
terus . 27
28 1
2
Phase P uterus ,
26 3
Kitar haid akan 25 4

jika tiada Fasa S 24 5

Phase S
berlaku.
23 6

. The lining of the

22 7

The lining of the uterine wall Fasa Q uterine wall

21 8
Phase Q
continues to . 20 9  ,
The menstrual cycle will 19 10

11

if there is
18
17 12 occurs.
16 13
15 14

no .
Fasa R
Phase R Hari 6 – 11/Day 6 – 11
(b) Lapisan dinding uterus
mula dibina semula dan
Hari 12 – 17/Day 12 – 17 .
(c) berlaku. mula
Lapisan dinding uterus dan terbentuk.
berkembang. The lining of the uterine wall
occurs. The lining starts to rebuild an .
Praktis of the uterine wall and
Kendiri The start to form.
continue to develop.

Fasa pemulihan Fasa subur Fasa prahaid Fasa haid

Repair phase Fertile phase Premenstrual phase Menstruation phase

P: R:
Q: S:

• Semasa haid, seorang wanita perlu mandi seperti biasa dan menukarkan tuala wanita dengan kerap untuk mengelakkan jangkitan
penyakit pada organ pembiakan.
• Kitar haid yang tidak stabil boleh menghalang kehamilan.

• During menstruation, a female should take care of her personal hygiene during menstruation to prevent infection of the
reproductive organs.
• Irregular menstruation can hinder conception.

47
 Standard Kandungan
4.4 Persenyawaan dan kehamilan Tarikh:

4.6 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Persenyawaan dan perkembangan zigot
Fertilisation and the development of zygote
PBD
Masteri
KBAT
Buku teks m/s 107 – 110
1 Lengkapkan peta alir di bawah bagi urutan pergerakan sperma dari testis ke tiub Falopio.  TP2
Complete the flow map below to show the sequence in the movement of the sperm from the testis to the Fallopian
tube.

Testis Uretra
Testis Urethra

Faraj Tiub Falopio

Vagina Fallopian tube

2 Label perkembangan manusia dalam peta alir di bawah.  TP1

Label the development of humans in the flow map below.
BAB

Sperma
Sperm

4 Ovum
Ovum

Proses/Process:
P:  Q:  R:  S: 

   
Terdiri Terdiri Anggota-anggota Fetus yang
Panduan: daripada daripada satu badannya boleh telah
Guide: satu sel gumpalan sel dikenal pasti dilahirkan
Fetus/Foetus sahaja Consists of a Has limbs which A foetus that
Embrio/Embryo Consists of ball of cells can be identified is born
Bayi/Baby one cell only
Zigot/Zygote

3 Lengkapkan peta alir tentang proses persenyawaan yang berlaku di dalam tiub Falopio.  TP1
Complete the flow map about the process of fertilisation that takes place in Fallopian tube.

Sperma Ovum Zigot Nukleus

Sperm Ovum Zygote Nuclei

Sperma-sperma Satu
berenang ke sperma
menembusi membran dan ovum bercantum.
. ovum.
Sperms swim to the terhasil.
One
. of
penetrates the ovum
sperm and ovum
membrane.
fuse. is
produced. Praktis
Kendiri

48
 4 Label struktur dalam uterus di bawah./Label the structures in the uterus below.  TP1

Fetus Bendalir amnion Tali pusat Plasenta Amnion

Foetus Amniotic fluid Umbilical cord Placenta Amnion

(a)
(e)

(b)
Galeri Info
Amnion merupakan
membran yang
(c) mengandungi bendalir
amnion yang dapat
menyerap kejutan atau
gegaran.
The amnion is a membrane
(d)
containing amniotic fluid
that absorbs shocks or

BAB
vibrations.

5 Berdasarkan maklumat yang diberi, namakan bahagian yang berlabel X dan Y, dan padankan dengan
fungsi.  TP2 4
Based on the given information, name the parts labelled X and Y, and match with their functions.

Fungsi/Function
Menempel embrio pada dinding uterus
Implants the embryo to the uterine wall
X:
Menyalurkan makanan dan oksigen

dari ibu ke embrio
Channels food and oxygen from the
Y: mother to the embryo

Menghubungkan embrio kepada
plasenta
Connects the embryo to the placenta

Membekalkan makanan dan oksigen

Video kepada embrio
Supplies food and oxygen to the embryo

6 Namakan proses-proses yang berlaku berdasarkan pernyataan yang diberikan.  TP1

Name the proceses that take place based on the given statements.

Penempelan Persenyawaan Pengovulan

Implantation Fertilisation Ovulation

(b)
Sperma
Sperm • Proses percantuman antara
(c) sperma dengan ovum.
The process of fusion of a
sperm with an ovum.
• Proses pelekatan
embrio pada
dinding uterus. (a)
The process • Proses pembebasan ovum
of the embryo daripada ovari.
attaching The process of releasing
to the wall of the an ovum from the ovary.
uterus.

49
 Standard Kandungan
4.5 Faktor yang mempengaruhi perkembangan fetus dan bayi Tarikh:

4.7 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Kepentingan penjagaan pranatal
Importance of prenatal care
PBD
Kontekstual
KBAT
Buku teks m/s 111 – 114
1 Lengkapkan jadual dengan nutrien yang diperlukan oleh ibu mengandung untuk kesihatan
diri dan fetus yang sihat./Complete the table by filling in the nutrients required by a pregnant
mother for her own sake health as well as for her foetus.  TP2
Nota
Protein Kalsium Besi (ferum) Asid folik Fosforus Ekstra
Protein Calcium Iron Folic acid Phosphorus

Nutrisi/Nutrition Kepentingan/Importance

(a) Untuk perkembangan sistem saraf yang sempurna pada fetus

For proper development of the nervous system in the foetus

(b) Untuk membina sel darah merah bagi mengangkut oksigen ke fetus
To build red blood cells to transport oxygen to the foetus
BAB

(c) Untuk menguatkan tulang dan gigi fetus

4
To strengthen the bones and teeth of the foetus

(d) Untuk membina tisu fetus

To build foetus tissues

2 Mengapakah anda berfikir bahawa seorang ibu mengandung perlu mengelakkan daripada pengambilan
alkohol, dadah dan ubat tertentu, dan merokok?  TP2
Why do you think that pregnant mother should avoid from alcohol, drugs and certain medicines, and
smoking?

Untuk mengelakkan atau .
To prevent in the or .

3 Baca pertuturan seorang doktor dengan seorang ibu mengandung di bawah.

Read the conversation between a doctor and a pregnant woman below.

Saya bercadang untuk

memberi susu formula kepada Banyak kelebihan menyusu
anak selepas kelahiran. berbanding susu formula.
I plan to give formula milk to Antaranya...
my child after birth. Many advantages of
breastfeeding over formula
milk. Among them...

Praktis
Kendiri

Tandakan ( ✓ ) nasihat yang mungkin diberi oleh doktor tentang kepentingan susu ibu.  TP2
Tick ( ✓ ) the advice might be given by the doctor about the advantages of breast milk.
Susu ibu mengandungi nutrien seimbang untuk bayi.
The breast milk contains balanced nutrient for baby.
Susu ibu mengandungi antibodi untuk melindungi bayi daripada penyakit.
The breast milk contains antibody to protect the baby against diseases.
Susu ibu mengandungi lebih banyak karbohidrat berbanding susu formula.
The breast milk contains more carbohydrates compared to formula milk.
Penghadaman makanan bagi bayi menjadi lebih baik.
Food digestion for the baby is better.
Hubungan ibu dan bayi menjadi erat dan emosi bayi menjadi baik.
Mother and baby relationships become close and baby's emotions become good.

50
 Standard Kandungan
4.6 Kemandulan dan pencegahan kehamilan Tarikh:

4.8 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Penyelidikan tentang pembiakan manusia
Research on human reproduction
PBD
STM
KBAT
Buku teks m/s 115 – 118
1 Berikan peralatan, bahan atau kaedah yang digunakan dalam pencegahan kehamilan. Pilih jawapan
yang betul untuk menerangkan fungsinya.  TP4/KBAT
Give the devices, substances or methods used in birth control. Choose the correct answers to explain their
functions.

Spermisid Ligasi Implan Kondom Pil perancang keluarga

Spermicide Ligation Implant Condom Contraceptive pills
Alat kontraseptif dalam uterus (IUCD) Vasektomi
Intrauterine contraceptive device (IUCD) Vasectomy

Peralatan/Bahan/Kaedah Fungsi
Device/Substance/Method Function
(a) Alat yang diletakkan di dalam Untuk menghalang (persenyawaan,
uterus perempuan penempelan embrio, pengovulan).

BAB
A device placed inside the uterus To prevent the (fertilisation,

4
of a female implantation of an embryo,
ovulation).

(b) Pil mengandungi hormon yang Untuk menghalang (pengovulan,

dimakan oleh perempuan persenyawaan, penempelan embrio).
Pills containing hormones that is To prevent (ovulation, fertilisation,
taken by a female implantation of an embryo).

(c) Sarung getah yang dipakai pada Untuk menghalang sperma

zakar lelaki daripada memasuki (serviks, ovari,
A rubber sheath worn on the uterus, faraj).
penis of the male To prevent sperms from entering the
(cervix, ovary, uterus, vagina).

(d) Sejenis gel yang disapu pada Untuk membunuh (ovum, sperma)
faraj perempuan yang memasuki (serviks, tiub
A gel applied on the vagina of the Falopio, uterus, faraj).
female To kill (ovum, sperms) that enter
the (cervix, Fallopian tube, uterus,
vagina).

(e) Tiub kecil mengandungi hormon Untuk menghalang (pengovulan,

yang dimasukkan ke dalam kulit persenyawaan, penempelan embrio).
lengan atas To prevent (ovulation, fertilisation,
Small tube containing hormones implantation of an embryo).
that is inserted under the skin of
the upper arm

51
 Peralatan/Bahan/Kaedah Fungsi
Device/Substance/Method Function

(f) Duktus sperma dipotong dan diikat Duktus Untuk menghalang sperma daripada
hujungnya sperma bergerak keluar dari (uretra, testis)
Sperm
The sperm ducts are cut and tied up duct
ke (uretra, testis).
To prevent sperms from moving out
from the (urethra, testis) into the
Testis/Testes (urethra, testes).

(g) Tiub Falopio dipotong dan diikat Tiub Falopio Untuk menghalang (ovum, sperma)
hujungnya Fallopian tube daripada memasuki (serviks, uterus,
The Fallopian tubes are cut and tied tiub Falopio, faraj).
up To prevent (ovum, sperms) from
Ovari entering the (cervix, uterus, Fallopian
Ovary
tubes, vagina).
BAB

2 Seseorang lelaki atau perempuan yang tidak mempunyai anak dikatakan mandul.  TP2
A male or female who cannot have children is said to be sterile.

4 (a) Tandakan ( ✓ ) sebab-sebab yang mungkin berlakunya kemandulan pada lelaki.

Tick ( ✓ ) the possible causes of sterility in the male.
Praktis
Kendiri
Tiada sperma atau sperma terlalu sedikit Berlebihan rembesan hormon seks
No sperms or too few sperms Excessive secretion of sexual hormones
Sperma tidak matang atau mati terlalu awal Kerosakan testis atau duktus sperma
Immature sperms or the sperms die too early Damage to the testes or sperm duct
(b) Tandakan ( ✓ ) sebab-sebab yang mungkin berlakunya kemandulan pada wanita.  TP2
Tick ( ✓ ) the possible causes of sterility in the female.
Kitar haid tidak teratur Tiub Falopio tersumbat
Irregular menstrual cycle Blocked Fallopian tube
Ovum tidak matang atau mati terlalu awal Pengovulan tidak berlaku
Immature ova or ova die too early No ovulation
Serviks tersumbat Ketidakseimbangan hormon
Blocked cervix Hormone imbalance

3 Padankan cara-cara untuk mengatasi kemandulan dengan penerangannya.  TP2

Match the ways to overcome sterility with the explanation. 

Cara Penerangan
Way Explanation
(a) Nutrisi Untuk meningkatkan penghasilan sperma atau ovum.
Nutrition To increase the production of sperms or ova.
(b) Persenyawaan in Membetulkan bahagian kecacatan organ pembiakan.
vitro Rectify the deformity of the reproductive organ.
In vitro fertilisation
(c) Rawatan hormon Mengambil makanan berkhasiat yang kaya dengan
Hormone treatment vitamin dan mineral.
Taking nutritious food which is rich in vitamins and minerals.
(d) Pembedahan Persenyawaan sperma dan ovum dilakukan di luar badan
Surgery dan embrio yang terhasil dimasukkan ke dalam uterus
perempuan (bayi tabung uji).
Fertilisation of the sperm and the ovum is conducted
outside the body and the embryo produced is put into the
female’s uterus (test tube baby).

52
 Standard Kandungan
4.7 Pembiakan tumbuhan Tarikh:

EKSPERIMEN
4.9 INKUIRI Struktur bunga PBD
Penemuan
The structure of a flower
KBAT Inkuiri
Buku teks m/s 120  Aktiviti 4.7
Tujuan (a) Memerhatikan dan mengenal pasti struktur bunga
To observe and identify the structure of a flower
(b) Memerhatikan ovul dan butir debunga
To observe the ovules and pollen grains

Bahan dan Bunga raya (atau bunga lain), pita selofan, pisau cukur, kanta pembesar (kanta tangan),
Radas mikroskop
Hibiscus flower (or other flowers), sellotape, razor blade, magnifying glass, microscope

Prosedur 1 Buat satu keratan membujur sekuntum bunga (contoh bunga raya).
Cut a longitudinal section of a flower (for example a hibiscus flower).
2 Lekatkan hasil keratan bunga tersebut di ruang yang disediakan dengan pita selofan
dan labelkan bahagian-bahagian bunga itu. (Anda boleh melekat bunga pada sehelai
kertas dan kemudian lekatkannya pada muka surat ini jika ruang tidak mencukupi.)

BAB
Place the cut flower in the space provided. Tape it with sellotape and label the parts of
the flower. (You may stick your flower on a piece of paper and then attach it to this page
if the space provided is not enough.)
4
Pemerhatian Pistil (organ betina)/Pistil (female organ) Ovul/Ovule Stigma/Stigma
Stamen (organ jantan)/Stamen (male organ) Ovari/Ovary Sepal/Sepal
Tangkai bunga/Flower stalk Stil/Style Ranggi/Petal
Filamen/Filament Anter/Anther

Stigma
Anter
Stamen Stigma
Anther
(organ jantan)
Stamen Filamen
(male organ) Filament

Stil Pistil (organ betina)

Style Pistil (female organ)
Ranggi
Petal

Sepal
Sepal Ovari
Ovary
Tangkai bunga
Flower stalk Ovul
Ovule

Struktur bunga/The structure of a flower

Perbincangan 1 Apakah bahagian tumbuhan yang menghasilkan biji benih untuk pembiakan?  TP1
What is the part of the plant which produces seeds for reproduction?

2 Namakan bahagian-bahagian jantan bunga, iaitu stamen.  TP1

Name the parts of a stamen which is a male reproductive organ.
dan/and .
3 Namakan bahagian-bahagian betina bunga, iaitu pistil.  TP1
Name the parts of the pistil which is a female reproductive organ.
, dan/and .

53
 4 Nyatakan bahagian bunga berdasarkan fungsi dalam jadual di bawah.  TP2
State the parts of the flower based on the functions in the table below. 

Bahagian bunga Fungsi

Parts of the flower Function
(a) Menarik perhatian serangga untuk pendebungaan
Attracts insects for pollination
(b) Melindungi bunga pada peringkat kudup
Protects the flower during the bud stage
(c) Memegang anter
Holds the anther
(d) Menghasilkan butir debunga
Produces pollen grains
(e) Mengandungi gamet jantan/sel pembiakan jantan
Contains the male gamete/male reproductive cell
(f) Menerima butir debunga
BAB

Receives pollen grains

4 (g)

Memegang stigma untuk menerima debunga
Holds the stigma to receive the pollen
(h) Menghasilkan ovul
Produces ovules
(i) Mengandungi gamet betina/sel pembiakan wanita
Contains the female gamete/female reproductive cell

5 Apakah jenis gamet yang terkandung dalam butir debunga dan ovul?  TP1
What types of gametes are contained in a pollen grain and an ovule?
(a) Butir debunga/Pollen grain :
(b) Ovul/Ovule :

6 Fazrul memerhatikan permukaan stigma yang melekit dan sesetengah butir debunga
yang berduri kasar atau tajam. Terangkan pemerhatian Fazrul tersebut.  TP3/KBAT
Fazrul observed the stigma surface which is sticky and some pollen grains which have
rough or sharp, thorny surfaces. Explain the observations of Fazrul.

Praktis Untuk membolehkan melekat pada bunga.

Kendiri To enable the to stick onto the of a flower.

Kesimpulan 1 Organ jantan bunga adalah yang terdiri daripada dan

.
The male organ is the and it consists of a and  .
2 Organ betina bunga adalah yang terdiri daripada ,
dan .
The female organ is the and it consists of a  , and
 .

MESTI BACA!
Bunga uniseks ialah bunga yang hanya mengandungi stamen atau pistil. (Contoh: bunga betik dan jagung).
Bunga biseks mempunyai kedua-dua stamen dan pistil dalam bunga yang sama (Contoh: bunga keembung dan
bunga raya).
Unisexual flowers are flowers which only have stamen or pistil (examples: papaya dan maize flowers). Bisexual flowers
have both stamen and pistil in the same flower (examples: balsam and hibiscus flowers).

54
 Tarikh:

4.10 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Pendebungaan sendiri dan pendebungaan kacuk
Self-pollination and cross-pollination
PBD
Masteri
KBAT
Buku teks m/s 121 – 122, 125 – 126
1 Apakah yang dimaksudkan dengan pendebungaan?  TP2
What is meant by pollination?
Proses pemindahan dari ke  .
Praktis
Process of transferring from the to the  . Kendiri

2 Bezakan pendebungaan sendiri dan pendebungaan kacuk.  TP4/KBAT

Differentiate the self-pollination and cross-pollination.

Lebih Tinggi Rendah Bunga sama

More High Low Same flower
Kurang Pokok sama Pokok berlainan
Less Same plant Different plants

BAB
Ciri-ciri
4
Characteristics

Pendebungaan sendiri Pendebungaan kacuk

Self-pollination Cross-pollination
(a) Tempat berlaku
Place it occurs
(b) Kepelbagaian pada tumbuhan
baharu/Variety in new plants
(c) Kualiti biji benih atau buah yang
terhasil/The quality of the seeds or
fruits produced
(d) Rintangan terhadap penyakit pada
anak pokok
Resistance to disease in new plants

3 Kelebihan pendebungaan kacuk membolehkannya diaplikasikan secara meluas dalam bidang pertanian.
Wajarkan penggunaan pendebungaan kacuk dalam bidang pertanian.  TP5/KBAT
The advantages of cross-pollination enable it to be widely applied in the field of agriculture. Justify the
uses of the cross-pollination in agriculture.

Bermutu Matang Meningkatkan Kepelbagaian Rintangan

Quality Mature Increase Variety Resistant

Pendebungaan kacuk digunakan untuk pengeluaran
tanaman, untuk memperoleh tanaman yang lebih  , untuk
memperoleh tanaman yang mempunyai terhadap perosak
dan penyakit , untuk memperoleh hasil tanaman yang
lebih awal dan untuk memperoleh pada tumbuhan baharu.
Cross-pollination is used to yields of crops, obtain crops with
higher  , obtain crops that are to pests and diseases ,
Pokok padi/Paddy plant
obtain crops that earlier and obtain in new plants.

55
 Tarikh:

4.11 AKTIVITI Agen pendebungaan PBD

Penemuan
PERBINCANGAN The pollinating agents
Inkuiri
KBAT
Buku teks m/s 123 – 124
1 Tandakan ( ✓ ) agen-agen pendebungaan.
Tick ( ✓ ) the pollinating agents.
Air Tanah Angin Serangga/Burung
Water Soil Wind Insects/Bird

2 Bandingkan ciri-ciri bunga.

Compare the characteristics of flowers.

Bunga yang didebungakan oleh haiwan (serangga atau burung)

Flowers pollinated by animals (insects or birds)
BAB

4 Bunga raya Bunga melor Bunga matahari

Hibiscus flower Jasmine flower Sunflower

Bunga yang didebungakan oleh angin

Flowers pollinated by wind Galeri Info
Air ialah agen
pendebungaan bagi
tumbuhan akuatik
seperti teratai.
Water is the pollinating
Bunga jagung agent of aquatic plants
Maize flower such as the lotus.

Bunga lalang
Lallang flower

Agen pendebungaan/Pollinating agents

Ciri-ciri
Characteristics Haiwan (serangga/burung) Angin
Animals (insects/birds) Wind
1 Saiz bunga/Size of the flower
2 Warna/Colour
3 Bau/Scent
4 Filamen/Filament
5 Stigma/Stigma
6 Anter/Anther
7 Tangkai/Stalk
8 Nektar/Nectar
9 Bilangan dan ciri butir
debunga
Quantity and characteristics
of pollen grain

56
 Tarikh:

4.12 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Persenyawaan dalam tumbuhan
Fertilisation in plants
PBD
Masteri
KBAT
Buku teks m/s 126
1 Terangkan proses persenyawaan pada tumbuhan.  TP4/KBAT
Explain the fertilisation in plants.

Persenyawaan Ovul Melekit Gula Buah

Fertilisation Ovule Sticky Sugary Fruit
Gamet jantan Gamet betina Zigot Bercantum Bijih benih
Male gamete Female gamete Zygote Fuses Seed

(a) Stigma adalah dan mengandungi larutan

untuk perkembangan butir debunga.
Butir debunga
Pollen grain The stigma is and has a solution for
the pollen grains to develop.

BAB
Video
(b) Tiub debunga membawa dan tumbuh ke arah

Tiub debunga
Pollen tube
yang mengandungi
The pollen tube carries the
.
and grows towards
4
the  , which contains the  .

(c) berlaku apabila tiub debunga tumbuh ke

dalam ovul. Gamet jantan dalam tiub debunga
dengan gamet betina dalam . terbentuk.
Ovul berkembang menjadi manakala ovari
Ovul
Ovule berkembang menjadi .
occurs when the pollen tube grows into the ovule.
The male gamete in the pollen tube with the
female gamete in the  . A is formed.
An ovule develops to become a while the ovary
develops to become a  .

2 Lengkapkan peta alir di bawah untuk menunjukkan pembiakan seks tumbuhan berbunga.  TP2
Complete the flow map below to show sexual reproduction of a flowering plant.

Ovul Debunga Embrio Anak benih Persenyawaan Zigot

Ovule Pollen Embryo Seedling Fertilisation Zygote

Tumbuhan
berbunga
Flowering
plant
(proses/process)

Anak pokok
Young plant

57
 Tarikh:

4.13 AKTIVITI
PERBINCANGAN
Struktur biji benih
The structure of a seed
PBD
Masteri
KBAT
Buku teks m/s 127
1 Label struktur luar dan struktur dalam biji benih.
Label the outer and inner parts of the seed.

Hilum Kotiledon Plumul Radikel Mikropil Testa

Hilum Cotyledon Plumule Radicle Micropyle Testa

(d)
(a)

(e)

(b)
(f)
BAB

(c)
(g)

4 Struktur luar/Outer structure Struktur dalam/Inner structure

2 Namakan bahagian biji benih berdasarkan fungsi dalam jadual di bawah.  TP2
Praktis
Name the parts of the seed based on the functions in the table below. Kendiri

Bahagian biji benih Fungsi

Part of seed Function
(a) Melindungi biji benih
Protects the seed
Seed coat
Kulit biji

(b) Membenarkan udara dan air masuk ke dalam biji benih

Allows air and water to enter the seed
(c) Melekatkan biji benih pada dinding ovari (buah)
Attaches the seed to the ovary wall (fruit)
(d) Menyimpan makanan untuk percambahan biji benih
Stores food for seed germination
Embryo
Embrio

(e) Tumbuh menjadi pucuk

Grows into a shoot
(f) Tumbuh menjadi akar
Grows into a root

3 Tandakan ( ✓ ) bahagian biji benih yang membentuk embrio.  TP1

Tick ( ✓ ) the parts of a seed that form the embryo.
Plumul Testa Mikropil Radikel Kotiledon
Plumule Testa Micropyle Radicle Cotyledon

MESTI BACA!
Testa/Testa
Dalam monokotiledon seperti biji benih jagung, terdapat bekalan makanan
yang disebut endosperma yang terpisah daripada kotiledon. Kotiledon/Cotyledon
In monocotyledon such as maize seed, there is usually a supply of food, called Plumul/Plumule Embrio
endosperm, but separate from the cotyledon. Embryo
Radikel/Radicle

58
 Tarikh:

EKSPERIMEN
4.14 INKUIRI Peringkat-peringkat percambahan biji benih PBD
Pengukuhan
The stages of germination of a seed
KBAT Masteri
Buku teks m/s 128
Tujuan Memerhatikan peringkat-peringkat percambahan biji benih
To observe the stages of germination of a seed

Bahan dan Biji benih kacang hijau, pita selofan, botol kecil atau bekas, kapas (kertas tisu atau habuk
Radas kayu)
Green beans, sellotape, small bottle or container, cotton wool (tissue paper or sawdust)

Prosedur 1 Cambahkan kira-kira 10 biji benih kacang hijau di atas kapas basah.
Germinate about 10 green beans on some wet cotton wool.
2 Perhatikan peringkat-peringkat percambahan biji benih itu.
Observe the stages of germination of the seeds.
3 Perhatikan percambahan anak benih mulai keesokan hari selama lima hari berturut-
turut, lekat dan rekodkan. (Anda boleh lekatkan anak benih pada sehelai kertas dan
kemudian lekatkan pada muka surat ini jika ruang yang disediakan tidak mencukupi).

BAB
Observe the germinating seedlings on the next day for five consecutive days, paste and
record. (You may stick the seedling on a piece of paper and then attach it to this page

4
if the space provided is not enough).

Pemerhatian
Hari pertama/First day Hari kedua/Second day

Radikel
Radicle

Video 1 pecah, 2 tumbuh ke bawah.

tumbuh keluar. The grows downwards.
The breaks, the
grows.

Hari ketiga/Third day Hari keempat/Fourth day

Kotiledon
Kotiledon Cotyledon
Cotyledon

3 ditolak 4 tumbuh
naik ke atas. Plumul keluar dari kotiledon.
Plumule
The
Plumul is The
Plumule
pushed upwards. grows out from the
Radikel cotyledon.
Radicle Radikel
Radicle

Daun hijau
Green leaf Hari kelima
Fifth day
Kotiledon 5 Batangnya semakin panjang dan membentuk
Cotyledon
daun hijau. semakin mengecut dan akhirnya
digugurkan.
Akar The stem grows longer and the forms green leaves.
Root The becomes smaller and finally falls off.

59
 Perbincangan 1 Radikel tumbuh keluar daripada biji benih melalui bahagian biji benih yang paling
lemah. Namakan bahagian biji benih itu./The radicle grows out of the seed through the
weakest spot of the seed. Name the part of the seed.  TP2

2 Bahagian tumbuhan yang manakah akan bertumbuh menjadi akar dan pucuk?  TP1
Which parts of the plant will grow to become the roots and shoot?
(a) Pucuk/Shoot: (b) Akar/Root:
3 Mengapakah kotiledon menjadi semakin mengecut semasa percambahan?  TP2
Why does the cotyledon become smaller during germination?
dalam kotiledon telah digunakan oleh biji benih untuk .
The in the cotyledon is used by the seeds for  .
4 Susun peringkat percambahan biji benih dengan menulis nombor 1 – 5.  TP2
Arrange the stages of seed germination by writing number 1 – 5.

Radikel tumbuh ke bawah Biji benih menyerap air melalui

The radicle grows downwards mikropil/The seed absorbs water
through the micropyle
BAB

Kotiledon menjadi
semakin mengecut dan Testa merekah

4 gugur The testa breaks

The cotyledon becomes Plumul tumbuh ke atas
smaller and drops off The plumule grows upwards

5 Label jenis-jenis percambahan biji benih dan berikan contoh-contoh tumbuhan.  TP3
Label the types of seed germinations and give the examples of plants.
Percambahan epigeal Percambahan hipogeal
Epigeal germination Hypogeal germination

(a) Pucuk (b)

Kotiledon
Kotiledon Shoot Cotyledon
Cotyledon

Kotiledon kekal di dalam tanah.

Kotiledon di luar tanah.
Cotyledons remain in the ground.
Cotyledons outside the ground.
Contoh tumbuhan: ,
Contoh tumbuhan: ,
,

Examples of plants:  ,
Examples of plants:  ,
Praktis  ,
Kendiri

Kesimpulan 1 Kotiledon membekalkan semasa percambahan.

The cotyledon supplies during germination.
2 berkembang menjadi pucuk manakala berkembang menjadi
akar.
The develops into the shoot while the develops into the root.

AKTIVITI HANDS-ON
Eksperimen Wajib 8: Syarat-syarat percambahan biji benih (rujuk silang m.s. 185 – 186)
Compulsory Experiment 8: The conditions of seed germination (cross-reference pp. 185 – 186)

60