Fi̇nansal Yöneti̇m 9 Bölüm

Finansal Yönetim
9. Bölüm
Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal Araçlar,
Menkul Değer Yatırımlarının Yönetimi
Yrd. Doç. Dr. Adnan GÜZEL

Yıllık Program
Finansal Yönetim
1 – İşletmelerde Finans Fonksiyonu ve Paranın Zaman Değeri ve Maliyeti
2 – Finansal Planlama, Yatırım Kararları ve Yatırımların Değerlendirilmesi
3 – Finansman, Finansman Kararları ve Finansman Kaynakları
4 – Sermaye Maliyeti ve Sermaye Yapısı
5 – Kar Dağıtım Kararları ve Kar Dağıtım Politikası
6 – Finansal Tablolar ve Finansal Analiz
7 – Varlıkların (Çalışma-İşletme Sermayesinin) Yönetimi
8 – Özel Finansman Teknikleri
9 – Finansal Sistem, Finansal Piyasalar ve Araçlar
10 – Menkul Değer Yatırımlarının Yönetimi
11 – Risk Yönetimi ve Türev Piyasa Araçları
12 – Portföy Yönetimi ve Türev Piyasa Araçları
13 – Özel Konular
14 – Final Sınavı
THK Üniversitesi İşletme Fakültesi
Finansal Sistem
Tasarruf Sahipleri
Piyasa kısaca alıcı ve Yatırım ve Finansman Aracı Kuruluşlar

Araçları -Bankalar Hukuki Ve İdari Düzen
satıcıların karşılaştıkları -Para -Aracı Kurumlar Çalışmayı Düenleyen
birbirleriyle iletişim - Mevduat -Borsalar -Kurallar
-Kredi -Yatırım Ortaklıkları -İlkeler
kurdukları mübadelenin -Hisse Senetleri -Yatırım Fonları -Denetim
gerçekleştiği yer olarak -Tahviller -Sosyal Güvenlik Mekanizması
-Tahvil Türevleri Kuruluşları
tanımlanabilir. -Hisse senedi -Sigorta Şirketleri
Türevleri -Genel Fin.Ortaklığı,
Çok çeşitli piyasa türleri -Sosyal Güvenlik -Kooperatifler
Fonları -Finansman Şirk.
olmakla birlikte konumuz -Depo Sertifikaları -Portföy Yönetim Şrk
gereği sadece finansal - vb -Yatırım Danış.Şr.
piyasalar ve alt -İpotek Finansman
Kuruluşları
bölümlerine değineceğiz. -vb
Finansal piyasalar para ve
sermaye piyasası olarak
Yatırımcılar - Tüketiciler
iki bölüme ayrılır.
PARA PİYASASI FAİZ SERMAYE PİYASASI

Finansal Piyasalar
Kaynak ihtiyacı olan girişimciler ile birikim sahibi yatırımcılar arasındaki kaynak alış verişini sağlayan
kurumlar, yatırım ve finansman araçları ile bunları düzenleyen kurallardan oluşan yapıya finansal piyasa denir.
Para Piyasaları Sermaye Piyasaları
Para piyasası kısa süreli fon arz ve talebinin Sermaye piyasası ise orta ve uzun vadeli fon
karşılaştığı piyasadır. Burada süre genellikle bir arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Bu
yıl ve daha kısa bir süreyi kapsamaktadır. Para nedenle, Sermaye piyasası, temel olarak orta
piyasasının özelliği kısa vadeli olmasıdır. Para ve uzun vadeli araçlardan oluşur. Vade genelde
piyasalarında vade genellikle bir seneyi aşmaz. bir yıldan uzundur. Sermaye piyasası araçları
Araçları; para, döviz, repo-ters repo ve bir yıla hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman
kadar vadeli menkul kıymetlerdir. bonosu gibi menkul kıymetlerdir.
Para piyasasından sağlanan kısa vadeli fonlar
genellikle işletmelerin dönen varlıklarını finanse
etmede kullanılır. Para piyasası kendi içinde
örgütlenmiş ve örgütlenmemiş para piyasası
olarak ikiye ayrılabilir.
Etkin bir finansal piyasa, tasarrufların verimli yatırım alanlarına yönlendirilmesinde önemli rol oynar. Sermaye
piyasasında yatırımcılar, birikimlerini belli bir getiri beklentisi ile yatırım araçlarında değerlendirirler.
Girişimciler ise hisse senedi veya borçlanma senedi ihraç ederek finansman ihtiyaçlarını karşılarlar. Tüm bu
işlemler aracı kuruluşlar vasıtasıyla gerçekleşir.
Finansal Piyasalar
Para Piyasaları
FARKLAR PARA PİYASASI SERMAYE PİYASASI
Sermaye Piyasaları
Süre Kısa süreli fon arz ve talebinin Uzun süreli fon arz ve talebinin
karşılaştığı piyasadır. karşılaştığı piyasadır.
İşlev Geçici nitelikteki likidite sıkıntısının Sabit yatırım ve net işletme
giderilmesi için başvurulur. sermayesi gereksinimi için
başvurulur.
Kaynak Fon kaynakları devamlılık Fon kaynakları devamlılık gösteren
göstermeyen resmi, ticari ve vadesiz gerçek tasarruflardır.
mevduattır.
Araç Fon alışverişinde kullanılan araçlar Fon alışverişinde kullanılan araçlar
para, kredi, döviz, altın, hazine hisse senedi, tahvil gibi menkul
bonosu ve ticari senetlerdir. değerlerdir.
Faiz Kısa süreli fon alışverişi sözkonusu Uzun süreli fon alışverişi sözkonusu
olduğundan risk ve dolayısıyla faiz olduğundan risk, dolayısıyla faiz
oranı düşüktür. oranı yüksektir.

Finansal Piyasalar
Piyasalar Araçlar
 Döviz Efektif Piyasası  Spot Döviz İşlemleri
Döviz ve Efektif  Bankalararası Döviz Piyasası  Vadeli (Forward) İşlemler
Piyasası  BİAŞ Altın Piyasası  Gelecek (Futures) Döviz Piyasaları
 Döviz Opsiyonları
 Mevduat Piyasası  Para,

 Mevduat,
 Bankalararası Para Piyasası
 Kredi
Para  Bankalararası TL Piyasası  Hazine Bonoları,
Piyasaları
 Kamu Borçlanma Araçları Piy.  Finansman Bonosu,
 Özel Kesim Borç.Araç.Piy.  Banka Bonoları
 Altın
 Kredi Piyasası
 Tahvil Piyasaları  Devlet ve Özel Sektör Tahvilleri

Sermaye
 Hisse senedi Piyasaları  Türev Ürünler
Piyasası
 TCMB APİ  Hisse senetleri
 BİAŞ VİOP  Tahvil ve Hisse sen.Türevleri
Uluslararası  Uluslararası Para Piyasaları  Equities, Eurobondlar, Krediler,
Finansal  Uluslararası Sermaye Piyasaları Para,
Piyasalar  Off-shore Piyasalar
OTC  Bankalararası Tahvil, Repo,  Döviz, Para, Altın, Tahvil, Bono

Piyasalar Para ve Döviz Piyasaları
 Serbest Döviz ve Altın Piyasası

Para Piyasaları
İşlemler açısından finansal piyasalar; birincil ve ikincil piyasalar olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır.
Birincil piyasalar dolaşıma ilk kez çıkarılan finansal araçların oluşturduğu finansal pazarlardır. İkincil piyasalar
ise, daha önce ihraç edilmiş menkul değerlerin işlem gördüğü, yani yeniden alım satımının yapıldığı
piyasalardır.
İkincil piyasalar iki şekilde organize olmuşlardır. İlki, belli bir merkezde menkul kıymet alım satımının
yapılmasıdır. Örneğin, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İkincisi, sermaye piyasası daha çok, gelişmemiş
ülkelerde, borsa dışında, dealerlerin alım satım yaptıkları tezgah üstü (over the counter) piyasalar’dır. Tezgah
üstü piyasalar belli bir kurum olmayıp, bir tür alım satım yöntemidir.
İkincil Piyasaların en eski ve yaygın örgütlenme biçimi Borsa’lardır. Borsalar alıcı ve satıcıyı belli bir mekanda
bir araya getirerek alım-satım yapılmasını sağlamaktadır.
İkinci el piyasalar her ne kadar geniş bir kaynak yaratmazlarsa da sermaye piyasasının gelişmesi ve etkin
çalışmasında önemli bir rol oynarlar. İkinci el piyasaların etkin (efficient) olması, teoride, fiyatların varolan
bütün bilgileri yansıtması şeklinde tanımlanmaktadır. Bir başka anlatımla bir yatırımcı, elde ettiği bir bilgiye
dayanarak belli bir piyasada alış ve satış yaptığında kar elde edemiyorsa, yani fiyatlar zaten bu bilgiyi
yansıtıyorsa, o piyasa etkindir.
Etkinliğin temel unsurları; likidite, menkul kıymetin fiyatını etkileyebilecek bütün bilgilerin en hızlı ve en ucuz
şekilde bütün yatırımcılara ulaşması ve işlem maliyetlerinin düşük olmasıdır.
Para Piyasaları
İkinci el piyasalarla ilgili değerlendirmeler yapılırken en çok kullanılan kavramlar derinlik, (cari fiyatın üst ve
altında emirlerin bulunması), genişlik (alım satım emirlerinin belirli bir büyüklüğü aşması) ve duyarlılık (geçici
dengesizliklerden doğan fiyat oynamalarına karşı yeni emirlerin derhal gelerek dengeyi yeniden kurması)dir.
Finansal piyasaların para ve sermaye piyasası olarak ayrımı kuramsal olarak cazip görünmesine rağmen, bu
ayrımın ülkemiz finansal piyasalarının incelenmesi açısından yeterli olmayacağı da düşünülmektedir. Çünkü bu
ayırım, vadelerin genellikle kısa olduğu ülkemizde, semaye piyasasındaki pekçok unsurun gözden kaçmasına
yol açmaktadır. Onun yerine mali piyasalar arz ve talep unsurlarına göre sınıflandırılabilir. Türk mali sisteminde,
Para ve Sermaye Piyasaları genel ayırımına bağlı olarak, 8 değişik alt piyasadan söz etmek mümkündür.
1. Döviz ve Efektif Piyasası

2. Mevduat Piyasası
3. Bankalararası Para Piyasası
4. Kamu Borçlanma Araçları Piyasası
5. Özel Kesim Borçlanma Araçları Piyasası
6. Kredi Piyasası
7. Hisse Senedi Piyasası
8. Düzenlenmemiş Para Piyasası
Ancak, bu sınıflandırma finansal piyasaları vade açısından bir ayırıma tabi tutmamaktadır. Aynı piyasa,
hem kısa hem de uzun vadeli fon akımlarını içerebilmektedir. Bu çalışmada, finansal piyasalar ve buna bağlı
olarak finansal araçlar, fonksiyonel olarak sınıflandırılmış ve bu sınıflandırma çerçevesinde (Mevduat Piyasası,
Kredi Piyasası ve Düzenlenmemiş Para Piyasası hariç) kısaca değinilmiştir.
Para Piyasaları
Örgütlenmiş para piyasası: Örgütlenmiş para piyasasının aracı kurumları bankalardır. Örgütlenmiş
para piyasasının araçlarını ticari senetler ve mevduat oluşturmaktadır.
Örgütlenmemiş para piyasası: Örgütlenmemiş para piyasası banka dışında kalan kişi ve kuruluşların
işletmelere kısa vadeli fon sağladıkları piyasadır. Bu tür piyasalar örgütlenmediği gibi bazen yasal
düzenin dışında da kalmaktadır. Buna örnek olarak tefeci piyasası verilebilir. Bir ülkede para
piyasası yeteri kadar gelişmemiş ve kaynaklar kıt ise örgütlenmemiş para piyasası ağırlık kazanır.
Para piyasasında faaliyet gösteren kişi ve kuruluşlar:

Ticari Bankalar: Para piyasasında ticari bankaların önemi bu bankaların bilançolarına bakılarak
rahatlıkla anlaşılabilir. Pasiflerinin büyük bir kesimini vadesiz mevduat dolayısıyla paranın kendisi
oluşturur. Diğer büyük kesimini ise vadeli mevduat oluşturur. Aktiflerine bakıldığında ise, verilen
krediler ile birlikte pazarlanabilen değerler bulunur.
Bankaların para piyasasında bulunma amaçları şu şekilde sıralanabilir:

 Bankanın likiditesini dikkate alarak, borç ödeme gücünü sağlamak.
 Yüksek getiri sağlama amacıyla atıl fonları değerlendirmek.
 ihtiyaç olduğu takdirde, mümkün olan en düşük maliyetle fon sağlamak.

Para Piyasaları
Merkez Bankası : Birçok ülkede para sistemi Merkez Bankası aracılığı ile düzenlenir. Merkez
bankasının en önemli amaçları arasında ekonomik büyüme, fiyat istikrarı, dış ödemeler dengesi
eşitliği vb. gibidir. Bu amaçların sağlanması nedeniyle Merkez Bankası aşağıdaki araçları kullanılır:
 Açık piyasa işlemleri; para piyasası araçlarının alınması ve satılması (hazine bonosu)
 Yerel para karşılığında döviz alınıp satılması
 Ticari bankaların merkez bankasından borçlanma maliyetinde değişiklik yapmak
 Ticari bankaların ellerindeki mevduatları karşılığında tutmaları gereken karşılık miktarını
değiştirmek
 Ticari bankaların çeşitli aktif ve pasiflerinde özel düzenlemeler yapmak
Görüldüğü gibi, merkez bankası yalnızca açık piyasa işlemleriyle para piyasasında doğrudan işlem
yapmaz. Aynı zamanda ticari bankaları denetleme görevini de üstlenir.
Finansal olmayan kuruluşlar: Büyük kuruluşlarda para piyasasında faaliyet gösterirler. Çünkü
onlarında korumak zorunda oldukları bir likidite pozisyonları bulunur. Bunların amaçları bankalarla
aynıdır.
Firmalar ve Bireyler: Bir bankada hesabı bulunan veya elinde hazine bonosu, devlet tahvili
bulunduran gerçek ve tüzel kişiler de para piyasasında faaliyette bulunurlar.
Sermaye Piyasaları
 Yatırım kuruluşları
 Kolektif yatırım kuruluşları
 Sermaye piyasasında faaliyette
bulunacak bağımsız denetim,
değerleme ve derecelendirme
kuruluşları
 Portföy yönetim şirketleri
 İpotek finansmanı kuruluşları
 Konut finansmanı ve varlık
finansmanı fonları
 Varlık kiralama şirketleri
 Merkezî takas kuruluşları
 Merkezî saklama kuruluşları
 Veri depolama kuruluşları
 Kuruluş ve faaliyet esasları
Kurulca belirlenen diğer
sermaye piyasası kurumları

Sermaye Piyasaları
Sermaye piyasasını düzenleyen ve denetleyen kamu kurumudur. SPK’nın temel görevi piyasanın
işleyiş kurallarını belirlemek, piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamak, ilgili kurumların belli
kurallar çerçevesinde faaliyet göstermesini sağlamak ve yatırımcıların haklarını korumaktır.

Menkul Kıymetler
Menkul Kıymet kavramı;
1) Payları,
2) Pay benzeri diğer kıymetler i
3) Söz konusu paylara ilişkin depo sertifikalarını,
4) Borçlanma araçlarını
5) Menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçlarını
6) Söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikalarını
ifade eder.
Para, çek, poliçe ve bono menkul kıymet olarak değerlendirilmez.

Menkul Kıymetler
- hisse senetleri
- hisse senedi türevleri, - altın, gümüş ve platin bonoları,
- varantlar, - varlığa dayalı menkul kıymetler,
- geçici ilmühaberler, - gelir ortaklığı senetleri,
- yeni pay alma kuponları, - gayrimenkul sertifikaları,
- tahviller, - tertip halinde çıkarılan ve 2 yıl
- hisse senedine dönüştürülebilir veya daha uzun süreli ipotekli borç
tahviller (HDT), ve irat senetleri,
- değiştirilebilir tahviller (DET), - Borsa yatırım fonu katılma
- tahvil türevleri, belgeleri
- tahvil faiz kuponları, - Şemsiye fonu katılma belgeleri
- hazine bonoları,
- katılma intifa senetleri,
- kar ve zarar ortaklığı belgeleri,
- banka bonoları,
- Banka garantili bonolar,
- finansman bonoları,
Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydi Değer Olarak İşlem Görmesi
Sermaye Piyasası Kanununun 10/A maddesi ve Seri:IV, No:28 Tebliği ile düzenlenmiştir. Kanun sermaye
piyasası araçları ve bunlara ilişkin hakların; özel hukuk tüzel kişiliğini haiz Merkezi Kayıt Kuruluşu
tarafından kayden izleneceğini hükme bağlamıştır.
Kayıtlar, Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından, bilgisayar ortamında, üyeler itibariyle tutulur. Hak
sahiplerinin kayıtları, üye hesapları ile bağlantı kurularak izlenir. Merkezi Kayıt Kuruluşu üyeleri; Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), ihraçcılar, aracı kuruluşlar, yetkili takas ve saklama kuruluşları ile
Kurul tarafından belirlenen diğer kuruluşlardır.
Kayden izlenen sermaye piyasası araçları üzerindeki hakların üçüncü kişilere karşı ileri
sürülebilmesinde, Merkezi Kayıt Kuruluşuna yapılan bildirim tarihi esas alınır. Payların devrinin,
ortaklıklar tarafından pay defterine kaydında, ilgililerin başvurusuna gerek kalmaksızın Merkezî Kayıt
Kuruluşu nezdinde ihraçcılar itibariyle tutulan kayıtlar esas alınır.
Ortaklıklar ve fonlar tarafından yapılacak ihraçlarda hisse senetleri ve katılma belgeleri bastırılmaksızın
ve buna bağlı olarak ciro ve/veya zilyetliğin geçirilmesine gerek kalmaksızın, mülkiyet devirleri,
merkezde kayıt ile gerçekleştirilir.
Sermaye piyasası araçlarının 31.12.2007 tarihi sonuna kadar ihraçcı kuruluşlara, aracı kuruluşlara veya
sermaye piyasası araçlarının kaydını tutacak MKK’ya teslim edilmesi zorunludur.

Hisse Senetleri – Tanımı, Ekonomik İşlevleri ve Nitelikleri
Literatürde esham, aksiyon veya pay senedi olarak da adlandırılan hisse senetleri; anonim
ortaklıkların ihraç ettikleri, anonim ortaklık sermaye payını temsil eden kıymetli evrak niteliğine
sahip senettir.
Hisse senetlerinin ekonomik işlevleri:
a) Hisse senetleri, geniş halk kitlelerinin küçük tasarruflarını büyük işletmeler içinde bir araya
getirerek hızlı bir kalkınma için gerekli sermaye birikimini sağlar.
b) Hisse senetleri, üretim araçlarının ve iktisadi işletmelerin mülkiyetini geniş halk topluluklarına
dağıtmak suretiyle iktisadi refahı geniş bir tabana yayarlar, daha dengeli bir gelir dağılımı
sağlarlar.
c) Hisse senetleri, halkı, ekonomik kararlarda az çok söz sahibi yaparak demokrasinin iktisadi
yanını tamamlar.
d) Hisse senetleri, halkın tasarruflarına ek gelir sağlarken bunu faiz yoluyla değil, enflasyona karşı
dayanıklı, enflasyonla birlikte değerlenen bir yatırım yoluyla sağlar, hem yatırım, hem de gelirinin
değerini enflasyona karşı korur.
e) Hisse senedi, aracıyı ortadan kaldıran bir finansman aracıdır. Bir şirket, yatırım veya işletme
sermayesi olarak büyük meblağlı fonlara ihtiyaç duyduğu zaman, bu fonları hisse senedi
ihracından başka hangi yoldan sağlasa, bunun bir aracılık maliyeti vardır.
Pay (Hisse) Kavramı
Pay; ortaklığın sermayesini temsil eden ve sahibine ortaklık hakkı veren menkul kıymettir.
Pay Benzeri Menkul Kıymetler; sermayede temsil edilmesi zorunlu olmayan, sabit bir getiri
taahhüdü barındırmayan, pay sahipliği haklarından birini ya da bir kısmını veren ve bu
nitelikte olduğu Kurulca belirlenen menkul kıymetlerdir.
Sermaye Piyasası Kanunu’nda, halka açık anonim ortaklıklarda sermaye piyasası araçlarının
halka arz ve satış esnasında alıcıya teslimi şartı getirilmiştir.
Ortaklara ait mevcut pay senetlerinin halka arzı ve kayıtlı sermayeli ortaklıkların bedelli
sermaye artırımlarında satış anında, kar payı ve iç kaynaklardan yapılan sermaye artırımında
ise Kurulca onaylanmış ihraç belgesinin ortaklığa verildiği tarihten itibaren on beş gün içinde
teslim edilir. Esas sermayeli ortaklıklarda ise sermaye artırımının ticaret siciline tescilinden
itibaren, hamiline yazılı pay senetleri otuz gün, nama yazılı pay senetleri ise doksan gün
içinde teslim edilir.

Hisse Senedi Çıkarabilecek Kuruluşlar
Anonim Şirketler
Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler (sermayesi paylara

bölünmüş komandit ortaklıkların hisse senetleri halka arz yoluyla
satılamaz)
Özel kanunla kurulan kurumlar (T.C.M.B., bankalar, anonim şirket şeklinde

kurulmuş iktisadi devlet teşekkülleri, Kamu İktisadi Teşekkülleri (KİT),
bağlı ortaklıklar, sigorta şirketleri

Hisse Senedi Sahibinin Hakları ve Yükümlülükleri
Kar Payı Hakkı; Pay sahibinin en önemli mali haklarından biridir. Kar payı, pay sahibinin,
kazanılmış haklarından olmakla birlikte sınırlandırılabilir. TTK’ya göre kanuni ve ihtiyari yedek
akçelerle, kanun ve esas sözleşme gereğince ayrılması gereken diğer paralar safi kardan
ayrılmadıkça, kar payı dağıtılamaz.
Yeni Pay Alma Hakkı (Rüçhan Hakkı); Ortağın mevcut sermayedeki payı oranında artırılan sermaye
kısmından da aynı oranda pay alma hakkını ifade etmektedir. Bu hak, şirketin SPK’nun belirlediği
bir süre içinde, eski pay senetlerinin şirkete ibrazı yoluyla kullanılır. Rüçhan hakkı ortak yönünden
kar ve tasfiye payına katılma ya da oy hakkı gibi kazanılmış bir hak değildir. Rüçhan hakkı iki
şekilde ortadan kaldırılabilmektedir. Esas sermaye sisteminde genel kurul, kayıtlı sermaye
sisteminde esas sözleşmeyle yetkili kılınmış ise yönetim kurulu rüçhan haklarının kullanımını
kısıtlayabilir veya kaldırılabilir.
Tasfiye Bakiyesine Katılma Hakkı; Bu hak, tasfiye sonucunda bir artığın kalması halinde geçerlidir.
Her pay senedi sahibi, bu artığa payı oranında iştirak eder. Pay senedi değerinde meydana gelen
artış ve kullanılmayan rüçhan hakkı kuponlarının satışından sağlanan gelir de pay senetlerinin
sağladığı diğer mali haklar arasında sayılabilir.
Şirket Yönetimine Katılma Hakkı ; Bu hak, şirket yönetim kurulunu seçmek ve hatta bu kurula
seçilmektir. Şirket genel kurulu, şirketin ana organı olarak hemen her konuya müdahale edebilir.
Hisse Senedi Sahibinin Hakları ve Yükümlülükleri
Oy Hakkı; TTK’ya göre pay sahibinin kazanılmış hakkıdır. Her hisse senedi sahibine en az bir oy
hakkı verir.
Bilgi Alma Hakkı ; TTK’ya göre pay sahiplerinin bilgi alma hakkı, esas mukavele ile veya şirket
organlarından birinin kararıyla engellenemez veya sınırlandırılamaz. Ayrıca pay sahipleri şüpheli
gördükleri konularda murakıpların dikkatini çekmeye ve gerekli açıklamaları istemeye yetkili olup
genel kurul toplantısından itibaren bir yıl süreyle de kar ve zarar hesabı, bilanço ve yıllık raporu
inceleyebilirler
Sır Saklama Borcu ; Her pay sahibi sonradan ortaklıktan ayrılmış olsa da, şirket sırlarını saklamak
zorundadır
Sermaye Borcu;
 İştirak taahhüdünde bulunan bir ortak taahhüdünü yerine getirmekle yükümlüdür. Taahhüt ettiği
hisselerin bedellerini şirket yönetim kurulunun tespit ettiği tarihlerde yatırmak zorundadır. Aksi
halde kendilerinden temerrüt faizi talep edilebilir, ortaklıktan çıkarılabilirler, yatırdıkları miktar
üzerindeki haklarını kaybedebilirler, cezai şartlara muhatap olabilirler, tazminat ödemek
durumunda kalabilirler.
 Sermayesi tamamen ödenmemiş bir şirket iflas eder veya tasfiyeye tabi tutulursa, şirketin
borçlarını ödeyebilmesi için pay sahiplerinden taahhütlerinin henüz ödemedikleri kısmı talep
edilebilir. Böylece, payları devralan aynı taahhütleri de devralmış olur.
 Bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı hisse senetlerini elinde tutan kimse, pay defterine
kaydedilmekle şirkete karşı geri kalan bedeli ödemekle yükümlü olur.
Hisse Senetleri Fiyat Tanımları
Nominal (İtibari) Fiyat; Pay senedinin yazılı olan fiyatıdır. Toplam sermayenin miktarını
belirleyebilmek ve bununla ilgili muhasebe kayıtlarını yapabilmek için pay senedinin ilk
çıkarılışı sırasında ortaklık yönetimi tarafından verilen değerdir. TTK'ya göre pay senedinin
nominal fiyatı en düşük 1 Kr. olabilir.
İhraç Fiyatı; Hisse senetlerinin, şirket tarafından çıkarılışı aşamasında satışa sunulduğu
fiyattır. Türkiye'de genel olarak, şirketler çıkardıkları yeni hisseleri nominal fiyatla satmakla
beraber, borsa değeri yüksek olan hisse senedini çıkaran şirket, nominal değerin üzerinde
bir emisyon fiyatı da belirleyebilir. Özellikle yeni bir sermaye artırımında rüçhan hakkının
kullanılmasından sonra arta kalan bölümün halka arz edilmesinde, emisyon fiyatı normal
fiyatın üzerinde saptanmaktadır.
Piyasa Fiyatı; Bir pay senedinin sermaye piyasasında alınıp satıldığı fiyat, o pay senedinin
piyasa fiyatı olarak tanımlanır. Arz ve talep koşullarına göre oluşur. Eğer borsa mevcutsa;
borsa fiyatı ile eş anlamlı olarak kullanılan fiyattır.
Borsa Fiyatı; Borsada işlem görmeye başlayan hisse senetlerinin, borsadaki arz ve talep
koşullarına göre oluşan fiyatıdır. Borsanın işleyişine göre fiyatlar günlük olarak belirlenir ve
açılış, kapanış, en düşük, en yüksek, ortalama günlük fiyat gibi türlere ayrılır.
Hisse Senetleri Değer Tanımları
Defter Değeri; Bir işletmenin özsermaye toplamının pay senedi sayısına bölünmesiyle
belirlenir. (Özsermaye; ödenmiş sermaye, ihtiyatlar toplamı, dağıtılmamış karlar, yeniden
değerleme değer artış fonları ve bu türdeki diğer fonlarla karşılıklardan oluşur.) İşletmenin
özsermayesi ödenmiş sermayesinden yüksekse, defter değeri nominal değerden yüksek, aksi
durumda yani sermayenin eksiği durumunda ise nominal değerden düşük olacaktır.
Tasfiye Değeri (Likidasyon Değeri); Şirket varlığının belli bir süre içinde zorunlu satışı ile
sağlanabilecek değerden tüm borçlar ödendikten sonra kalan miktarın, hisse senedi sayısına
bölünmesi sonucu bulunan değerdir. Tasfiye değeri piyasa değerinin araştırılmasında
önemlidir. Çünkü şirketin hisse senetlerinin piyasa değeri için, tasfiye değeri alt sınırı
oluşturacaktır. Bu durumda hisse senetlerinin piyasa değeri, tasfiye değerinin altına
düştüğünde ise, o işletmeyi likide etmek en akılcı yol olacaktır.
İşleyen Teşebbüs Değeri; işletmenin bir bütün olarak, çalışır durumda devredilmesi halinde
bulacağı değerdir. Tasfiye değeri; piyasa değeri için alt sınırı oluştururken, işleyen teşebbüs
değeri de üst sınırı oluşturur.

Hisse Senetleri Değer Tanımları
Net Aktif Değeri; Pay senedinin belirli bir faaliyet dönemi sonunda (genellikle bir yıl)
düzenlenen bilançodaki net aktif tutarı ile tanımlanmasıdır.
Alternatif Gelir Değeri; Ortaklar tarafından oluşturulan sermayenin, şirket içinde şirket
sermayesi şeklinde kullanılmayıp, başka bir yatırım alanında değerlendirilmiş olması halinde,
hisse senetlerine yatırılan sermaye miktarı ile elde edilebilecek alternatif gelirden bir paya
düşen gelir tutarını açıklar. Türkiye'de alternatif gelir değeri belirlemesi, genellikle banka faizi,
devlet tahvili gelirleri ile karşılaştırılarak yapılmaktadır. Menkul kıymetler piyasasındaki araçlar
çoğaldıkça alternatif gelir hesaplamaları da çeşitlenmiş olmaktadır.
Gerçek Değer; Bir pay senedinin gerçek değeri, o pay senedinin ait olduğu işletmenin
varlıkları, karlılık durumu, dağıtılan kar payları, sermaye yapısı gibi değişkenlerin belirlediği
değerdir. Gerçek değer, bir anlamda yatırımcıların, işletmenin gelecekte gelir yaratma
potonsiyelini ve kendilerinin bu hisse senedinden bekledikleri kazanç oranını gözönüne
alarak, işletmenin pay senedine biçtikleri, mevcut koşullar altında söz konusu hisse senedi
için normal buldukları değerdir.

Hisse Senedi Türleri – Hamiline ve Nama Yazılı Hisse Senetleri
Bu ayırımın önemi hisse senetlerinin devir işlemlerinde ortaya çıkmaktadır. Hamiline yazılı
hisselerde devir işlemi teslimle tamamlanır. Nama yazılı hisse senetleri ise, esas mukavelede
aksine hüküm olmadıkça devrolunabilir. Nama Yazılı hisselerin devri ciro edilmiş senedin
devir alana teslimi ve şirketin pay defterine kaydedilmesi ile mümkündür.
Esas sözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça anonim ortaklıklar sisteminde aslolan nama
yazılı hisse senetleridir. Bu hisse senetlerinin ortak sayısının tespitinde, ortakların tanınması
ve takibinde, malvarlığının korunmasında, ortaklığın yabancılaşmasının önlenmesinde,
senedin kaybolması halinde, genel kurul toplantısına katılmada, vergi kaybını önlemede
çeşitli yararları bulunmasına karşılık, ortaklık payının devrindeki güçlükler, halka açılmayı
engelleme, gizliliği sağlayamama bakımından sakıncaları vardır.
Senedin hamili kim ise, o kimsenin hak sahibi sayılacağı anlaşılan hisse senetleri hamiline
yazılı hisse senetleridir. Hamiline yazılı hisse senetlerinin gerçek anonimliği sağlama, devir
kolaylığı, sınai mülkiyetin yaygınlaşmasına yardım etme, tasarruf sahibi açısından gizlilik
temin etme gibi yararı bulunmakla birlikte, senedin kaybedilmesi ve çalınması halinde, hak
sahipliğinin kanıtlanmasındaki güçlükler, genel kurul toplantılarına ilgisizliği teşvik ve güç
boşluğu doğurma, senet üzerinde rehin, intifa haklarının kurulması için senetlerin teslimi
zorunluğu bakımından sakıncaları bulunduğu söylenebilir.
Hisse Senedi Türleri – Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri
Hisse senetleri, ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa sahiplerine eşit haklar sağlarlar. Bu
tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir.
Bir kısım hisse senetleri ise adi hisse senetlerine nazaran kâra iştirak ve genel kurulda oy
kullanma bakımından ana sözleşme ile sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabilir.
Esas sözleşme ile imtiyazlı hisselere kârdan belli oranda özel temettü dağıtımı öngörülebilir,
rüçhan hakkı kullanımında, oy hakkında, tasfiye sonucuna katılmada, organ üyeliklerine aday
göstermede v.s. bazı ayrıcalıklar tanınabilir.
Ancak Yatırım Ortaklıkları kurucu intifa senedi, oydan yoksun hisse senedi, yönetim kurulu
üyelerinin seçiminde oyda imtiyaz hakkı tanıyan hisse senetleri dışında imtiyaz veren hisse
senedi ihraç edemezler.

Hisse Senedi Türleri – Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri
Yeni taahhüt veya ödeme yolu ile çıkarılan, diğer bir deyişle bedelli artırıma konu olan
hisseler ya kuruluş aşamasında çıkarılırlar ya da sermaye artırımlarında, rüçhan hakkı
kullanımıyla eski ortaklar tarafından veya halka arz yoluyla üçüncü kişiler tarafından satın
alınırlar. Bu hisseler karşılığında ortaklık dışı kaynaklardan ortaklığa ödeme yapılmış olur.
Yedek akçe, dağıtılmamış kar, yeniden değerleme değer artış fonu, gayrimenkul satış
kazançları veya iştiraklerdeki değer artışlarının sermayeye eklenmesi nedeniyle çıkarılacak
hisse senetleri için yeni bir ödeme veya yeni bir taahhüde gerek yoktur.
Burada aslında mevcut payların değerleri yükseltilmekte ve gerçekte iç kaynaklardan bir

ödeme yapılmaktadır. Bu durumda yeni hisse senetleri eskisinin uzantısı olduğundan,
bedelsiz hisse senetlerini edinme hakkı eski ortaklara yani pay sahiplerine aittir.

Hisse Senedi Türleri – Primli ve Primsiz Hisse Senetleri
Türk hukuk sisteminde nominal değeri bulunmayan hisse senedi ihracı söz konusu değildir.
Öte yandan itibari (nominal) değerinden aşağı bir bedelle hisse senedi ihracı da mümkün
değildir. Üzerinde yazılı değer ile ihraç edilen hisse senetlerine primsiz, nominal
değerlerinden yüksek bir bedelle ihraç edilen hisse senetlerine primli hisse senedi denir.
Primli hisse senedi ihracı için ya esas sözleşmede hüküm bulunmalı ya da genel kurul
tarafından karar alınmalıdır.
Kayıtlı Sermaye Sisteminde ise, esas sözleşme ile yetki verilmiş olmak üzere, yönetim kurulu
kararı ile primli hisse ihraç edilebilir. Primli hisse senedi ihraç edilmesi halinde oluşacak
emisyon primleri vergiye tabi olmaktadır.

Hisse Senedi Türleri – Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri
Bu durumda, kuruluş hizmeti karşılığı olmak üzere, ana sözleşme hükümleri gereğince, şirket
kârının bir kısmını iştirak hakkı temin etmek üzere ve daima kurucuların adlarına yazılı olmak
şartıyla ihraç edilir.
İntifa hisse senetleri, şirket genel kurulunun alacağı kararla bazı kimselere çeşitli hizmetler ve
alacak karşılığı olarak kuruluştan sonra verilen ve sermaye payını temsil etmeyen hisse
senetleridir.
Şirket kârından kanuni yedek akçe ayrıldıktan sonra bütün hisselere ödenmiş sermayenin
%5'i oranında kanuni birinci temettü ödenmeden, gerek imtiyazlı hisselere, gerekse sermaye
payını temsil etmeyen kurucu ve intifa hisse senetlerine özel temettü ödenmez, ödenebilecek
miktar da kalan kârın %10'unu geçemez.
Yeni TTK ile 2013 sonrası kurulan Anonim Şirketler, halka arz öncesinde kurucu intifa
senetlerini bedelsiz olarak iptal ederler.

Hisse Senedi Türevleri – Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgeleri (KZOB)
Kâr ve zarar ortaklığı belgelerinin çıkarılmasındaki temel amaç, menkul kıymetler piyasasında
değişime konu olan araçları çoğaltmak ve çeşitlendirmektir.
 Bu belgeler, kâr ve zarara katılma ve ortaklık hakkı vermekle beraber, hisse senedi
sayılamazlar.
 Kar ve zarar ortaklığı belgeleri, sahiplerine şirket yönetiminde oy hakkı vermez.
 Hisse senedinin tersine bu belgeler vadeli olup vade bitiminde anapara ve kar payı belge
sahiplerine geri ödenir.
 İhraç edilecek KZOB'ların üzerine, kara ve zarara katılacağı ve bu belgelere kar garantisi
verilemeyeceği açıkça yazılır.
 KZOB'lar hamiline veya nama yazılı şekilde ihraç edilebilir.

Hisse Senedi Türevleri – Katılma İntifa Senetleri (KİS)
 Ortaklıklar tarafından nakit karşılığı satılmak üzere ihraç edilen, net kardan pay alma,
tasfiye sonucunda kalan tutara katılma veya halka açık olmayan ortaklık tarafından yeni
çıkarılacak payları alma hakkı tanıyan pay benzeri menkul kıymetlerdir.
 KİS’ler nama veya hamiline çıkarılabilmektedir.
 Esas sözleşmede hüküm bulunmak koşuluyla, genel kurul kararı ile süresiz olarak
çıkarılabilir. (Genel Kurul tarihi ile SPK başvuru süresi 6 ayı geçemez.)
 Ortaklıkların ihraç edebilecekleri KİS’lerin toplam ihraç tutarı, ödenmiş ya da çıkarılmış

sermayenin yüzde ellisini geçemez.
 KİS’ler, ihraç eden ortaklık tarafından geri satın alınıp yeniden satılamazlar

Hisse Senedi Türevleri – Oydan Yoksun Paylar
Ortaklıkların sermaye artırımı ile ihraç edebilecekleri, oy hakkı hariç, sahibine kar payından
ve istendiğinde bedelsiz pay alma hakkında imtiyaz dışındaki diğer hususlarda imtiyaz ve
diğer ortaklık haklarını sağlayan, istendiğinde belirli bir vade veya vadelerde, sabit veya
değişken oranda ortaklığın oy hakkına sahip paylarını satın alma ve ortaklık payları ile
değiştirme hakkı veren paylardır. Hamiline veya nama yazılı şekilde ihraç edilebilir.

Varantlar
Varant, elinde bulunduran kişiye dayanak varlığı ya da göstergeyi, önceden belirlenen bir fiyattan,
belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın nakit uzlaşı ile kullanıldığı
menkul kıymet niteliğinde bir sermaye piyasası aracı olarak tanımlanmaktadır. Varantlar, borsada
kote olan finansal araçlar olup, hisse senedi gibi kolayca alınıp satılabilmektedir. Varantların
dayanak varlığı hisse senedi, endeks, döviz, emtia vb. olabilmektedir.
Call Varant: Varant sahibine dayanak varlığı alma hakkını verir.

Put Varant: Varant sahibine dayanak varlığı satma hakkını verir.
Kullanım Fiyatı: Dayanak varlığın önceden belirlenmiş olan fiyattan alınması veya satılmasıdır.
Vade: Varant sözleşmesinin geçerli olduğu süredir.
Avrupa Tipi Varant: Varant sahibi hakkını sadece vade bitim tarihinde kullanabilir.
Amerika Tipi Varant: Varant sahibi hakkını, Varantın vade sonuna kadar herhangi bir süre içinde
kullanabilir.
Gearing Rasyosu: Varant kaldıraç sağlayan bir finansal üründür. Bu nedenle Varantın fiyatındaki
değişimler dayanak varlığın fiyatındaki değişimlerden daha fazla olabilir. Gearing, dayanak varlığın
fiyatı ile Varant fiyatının rasyosudur.
Delta: Delta, Varantın fiyatındaki değişim ile dayanak varlık fiyatındaki değişimin rasyosudur. Başka bir
deyişle, dayanak varlık fiyatının bir birim değişmesi sonucunda Varant fiyatının ne kadar azalacağını ya
da artacağını gösterir. Teorik olarak, call Varantların deltası 0 ile 1 arasında, put Varantlarınki ise 0 ile -1
arasındadır. Efektif Gearing (Esneklik): Gearing ve Deltanın çarpımı olup, dayana varlıkta meydana
gelen %1’lik değişimin Varantdaki yüzdesel değişimini göstermektedir.
Varantların Avantajları
Riskten korunma ve riski yönetme: Bir opsiyon olan varantlar, ekonomik dalgalanmaların yarattığı risklerin
ortadan kaldırılması ya da azaltılmasını sağlamaktadır. Varantlar, spot piyasalarda meydana gelebilecek fiyat
değişimlerine karşı yatırımcıları koruma özelliğine sahiptir.
Sınırsız kazanç, sınırlı zarar (kaldıraç etkisi): Zarar edilecek miktar, varanta ödenen ücret ile sınırlıdır. Örnek;
ABC aracı kurumunun, XYZ şirketinin hisse senedini dayanak varlık yaparak, vade tarihi 1 Haziran 2014 olan
Amerikan tipi, alma hakkı veren (call) varant ihraç ettiğini düşünelim. Bugün itibariyle XYZ senedinin işlem
fiyatı 19 TL’dir. İhraç edilen varantta XYZ senedinin kullanım fiyatı 20 TL olarak belirlenmiştir. Varantın fiyatı
ise 2 TL’dir. Yatırımcı 2 TL’den 1.000 adet varant satın alıyor. XYZ hisse senedinin fiyatının vade tarihine
kadar hiçbir anda 22 TL’nin üzerine çıkmaması halinde (20+2 TL), yatırımcı hiçbir şekilde bu hakkını
kullanmayacaktır. Yatırımcının zararı ise sadece varanta ödediği meblağ (2*1.000=2.000 TL) ile sınırlı
olacaktır. Amerikan tipi bu varantın dayanak varlığı olan XYZ hisse senedinin fiyatının 15 Mayıs 2014 tarihi
itibariyle 24 TL’ye yükseldiğini düşünelim. Varantın fiyatı 5 TL’ye çıkmış olsun. XYZ hisse senedinin
fiyatındaki %26 artış (=24/19 TL), kaldıraç etkisiyle varantın fiyatındaki artışı %250 (=5/2 TL) yapmaktadır.
Hem düşen hem de yükselen piyasalarda kazanç elde etme olanağı:

Dayanak varlığı satın alma hakkı veren varantlar (call), yükselen piyasalarda kazanç elde etme olanağı
sunarken, satma hakkı veren varantlar (put), düşen piyasalarda kazanç elde etme olanağı sunmaktadır.
Likidite: Finansal varantlar, şirket varantlarına nazaran daha likit sermaye piyasası araçlarıdır. Büyük ölçekli
ihraçlar ve fiyatlandırmada ihraççıların oynadığı rol (aynı zamanda piyasa yapıcısı olmaları) bu menkul
kıymetlerin likiditesini sağlamaktadır.
Varantların Dezavantajları
Uygun dayanak varlık seçimine rağmen zarar riski:
Varantın fiyatını etkileyen çok çeşitli faktörler söz konusudur. Dayanak varlığın fiyat hareketleri
elbette varant fiyatını da etkilemektedir. Ancak fiyatı etkileyen tek değişken dayanak varlığın fiyatı
değildir. Örneğin, bir hisse senedini satın alma hakkı veren bir varantın fiyatı, dayanak varlığını
oluşturan hissenin fiyatında artış olmasına rağmen, diğer faktörlerin etkisiyle düşebilir.
Kaldıraç etkisi:
Kaldıraç etkisi varantların önemli avantajlarından biridir. Bu etkinin, varantlardan limitsiz kar elde
edilmesini sağladığı konusundaki açıklamalar yukarıda yer almaktadır. Zarar ise ödenen varant
fiyatı ile sınırlıdır. Ancak zarar miktarı sınırlı olmakla birlikte, zarar oranı, dayanak varlığın fiyat
değişim oranından çok daha yüksek olabilmektedir.
Geçerlilik süresinin sınırlı olması:
Hisse senedi yatırımcıları, zaman limitli yatırım konseptine aşina değildir. Yatırım yaptığı hisse
senedinin orta ve uzun vadede performansını bekleyebilmektedir. Varantlar sınırlı süreli olduğu
için hisse senetlerinden farklıdır. Vade bitimi ile birlikte varantın varlığı da sona ermektedir.

Ortaklık Varantları
Ortaklık Varantları sahibine,
•Payları BİST’de işlem gören herhangi bir ortaklığın paylarını veya,
•Payları BİST’de işlem gören kayıtlı sermaye sistemine tabi ihraççı hisselerini, önceden
belirlenen bir fiyattan vade sonunda alma hakkı veren ve payları BİST’de işlem gören halka
açık anonim ortaklıklarca ilgili sermaye piyasası aracının halka arzı sırasında ihraç edilen
sermaye piyasası aracıdır.
Vadesi 2 aydan az, 5 yıldan fazla olamaz. İtibari değeri 1 kuruştan aşağı olamaz.
Kullanım Hakkı: Vadesinin bitimini takip eden ilk iş günü
Kullanım Süresi: 30 günü geçemez
Kullanım Fiyatı: Satın alma hakkının kullanılması halinde, bir hisse için ödenmesi gereken
fiyattır.

Aracı Kuruluş Varantları
Aracı kuruluş varantı, elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden
belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı
veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet
niteliğindeki sermaye piyasası aracıdır.
•Varantın dayanak varlığını, BİST 30 endeksinde yer alan hisse senedi ve/veya BİST 30
endeksi kapsamında yer alan birden fazla hisse senedinden oluşan sepet oluşturur.
•Dayanak göstergesi ise Borsa İstanbul (BİST) tarafından oluşturulmuş hisse senedi
endeksleridir.
•Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul) tarafından uygun görülmesi halinde, yukarıda belirtilen
dayanak varlık ve göstergeler dışında kalan konvertibl döviz, kıymetli maden, emtia,
geçerliliği uluslararası alanda genel kabul görmüş endeksler gibi diğer varlık ve göstergeler
de varanta dayanak teşkil edebilir

Aracı Kuruluş Varantları
Varantlara İlişkin Esaslar
•Varantların aracı kuruluşlar vasıtasıyla satışı, bunların Borsa’da işlem görmeleri ve Borsa
tarafından işlem görmeye kabul ile ilgili kuralları karşılamaları zorunludur.
•İhraç edilecek varantların vadesi iki aydan az, beş yıldan fazla olamaz.
•İhraçcılar varant ihracında, kendi sermayelerini temsil eden hisseleri dayanak varlık olarak
kullanamazlar.
•Varant ihraçları kaydi olarak yapılır. İhraçcıların MKK üyesi olmaları zorunludur.
Varantların Alım Satımına İlişkin Esaslar
•Varantların alım satımı, BİST mevzuatı çerçevesinde belirlenecek işlem esasları

kapsamında BİST’in uygun göreceği ilgili pazarda piyasa yapıcılık esasına dayalı olarak
yapılır.
•Piyasa yapıcısı aracı kurum likidite sağlamak üzere, sürekli alım-satım kotasyonu vermek
zorundadır.
•Varantların alım satımına aracılık, alım satım aracılığı yetki belgesine sahip aracı
kurumlarca yapılır.

Tahviller – Tanım – Tahvillerin Sağladığı Haklar ve Sorumluluklar
SPK’ye göre İhraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyip sattığı ve nominal değerinin vade
tarihinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü içeren, vadesi 365 gün veya daha uzun
olan borçlanma aracına denilir.
Tahvil hamilinin bir şirkete kullandırdığı sermaye yabancı sermayedir. Tahvil hamili, tahvili
çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Tahvil hamili şirketin aktifi üzerinde
alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Şirketin yönetimine katılamaz. Buna karşılık
şirketin brüt karından öncelikle tahvil sahiplerinin faizleri ödenir. Tahvil sahipleri
alacaklarını aldıktan sonra şirketin malvarlığı üzerinde hiçbir hak iddia edemezler.
Tahvil hamili ile şirket arasındaki hukuki ilişki vade sonunda sona erer. Tahvil hamili tahvili
çıkaran şirketin kar-zarar riskine katılmaz. Şirket zarar etse de günü gelince belli miktardaki
anapara ve faizlerini alır.
Tahvil yatırımcısı için riskler,
 Tahvil ihraç eden şirketin tahvil anapara ve faizlerini ödemeyecek duruma gelmesi,
 İkincil piyasada işlem gören tahvillerin, piyasa faiz oranlarındaki dalgalanmalara bağlı
olarak fiyatlarının artması ya da azalmasıdır.
İlk risk meydana geldiğinde yatırımcılar, tahvil bir borç senedi olduğundan, borcun anapara
ve faizlerini gereğinde yargı yoluna başvurmak suretiyle de tahsil edilebilir. Şirketin iflası
veya tasfiyesi halinde de, tasfiyeden önce borçlar ödeneceği için, tahvil hamilleri hisse
senedi hamillerinden önce alacaklarını alırlar. Tahvil alacakları icra, iflas ve tasfiyede yeteri
kadar korunmuş değillerdir. Ticaret kanunumuz tahvili bono, çek ve poliçe gibi mütalaa
etmemiş, öncelik bakımından adi borç senedi gibi ticari senetlerin gerisinde bırakmıştır.
İkinci riske ilişkin olarak, öncelikle tahvilin fiyatlamasından bahsetmek gerekecektir. Tahviller
belli bir faiz oranıyla ihraç edildiğinden, kupon tarihlerinde ve vade sonunda elde edilecek
faiz gelirleri ile ana para ödemesi bellidir. Bu nedenle söz konusu gelirlerin elde edileceği
tarihlerdeki tutarların uygun bir “iskonto” oranıyla indirgenmesi sonucunda tahvilin bugünkü
değeri hesaplanabilir. Burada önemli olan “iskonto” oranı olarak hangi oranın
kullanılacağıdır. Tahvilin ilk ihracında bu oran tahvilin üzerinde yazılı olan faiz oranıdır.

Ancak tahvil ihraç edildikten sonra, ekonomideki ve ihraçcı şirketin mali yapısındaki
gelişmelere bağlı olarak “iskonto” oranı, tahvilin üzerinde yazılı olan orandan farklı olarak
piyasada belirlenecektir. Böylece tahvilin itfa tarihine kadar olan değeri, faiz oranlarındaki
değişikliklere paralel olarak değişecektir. Başka bir deyişle, ekonominin ve/veya ihraççı
şirketin riski azaldığında faiz oranları düşecek ve tahvilin değeri yükselecektir. Tersi
durumda, yani ekonominin ve/veya ihraçcı şirketin riski arttığında, faiz oranları yükselecek
tahvillerin fiyatı düşecektir. Ancak bu faiz oranındaki azalış ya da artışlar, ihraççının
ödeyeceği faiz tutarında bir değişikliğe neden olmayacaktır. Diğer bir deyişle, yatırımcı,
kupon ödeme tarihlerinde tahvilin üzerinde yazılı olan faizi elde edecektir.
Durumu bir örnekle açıklayacak olursak, iki yıl vadeli ve yıllık %15 faizle ihraç edilen bir
tahvili ihraç tarihinde alan bir yatırımcı 1.000 TL’lık yatırımı karşılığında yıllık 150 TL yıllık faiz
geliri elde edecektir. İhraç gününde piyasa faiz oranlarının yükselmesi nedeniyle tahvilin
değeri piyasada varsayalım 200 TL’ye düşecektir. Bu düşük fiyattan (yüksek faizden)
piyasadan tahvil alan ikinci bir yatırımcı da, faiz olarak 150 TL alacaktır. Ancak ikinci yatırımcı
başlangıçta daha az anapara yatırdığı için yıllık getirisi % 20 (200/1000) olacaktır.

Tahvil sahibi enflasyonun kendisinden alıp götürdüğü değerden daha fazla faiz aldığında reel
olarak getiri elde etmiş olur. Elde edilen gelir enflasyonun altında kaldığında ise tahvilin reel
getirisi "0" olabileceği gibi negatif hale de gelebilir. İşte bu nedenle başta enflasyon olmak
üzere, genel olarak ekonominin ve/veya ihraçcı şirketin riskliliğini artıran bilgiler tahvilin
değerini düşürecek, tersi bilgiler tahvilin değerini artıracaktır.
Bu konuda yatırımcılara bilgi vermek üzere “Derecelendirme” kuruluşları hizmet vermektedir.

En çok bilinen derecelendirme kuruluşları Moody’s ile Standart&Poors’tur. Bu kuruluşlar
şirketlerin açıkladıkları mali tabloları kullanarak onların “ana para” ve “faiz” ödeme güçlerine
ilişkin çeşitli notlar verirler ve şirketlerin ve ülkenin yaşadığı gelişmelere göre de bu notları
azaltıp artırabilirler.
Genel olarak bir şirketin notu kurulu bulunduğu ülkenin notundan daha yüksek olamaz.
Derecelendirme kuruluşları ülke ekonomisinin ve şirketin mali durumunu gözönüne alarak
derecelendirme işlemini yaparlar. Bu işlem sonucunda notun yükselmesi borç ödeme
gücünün artışı anlamına geldiği için tahvillerin riski azalmış olacağından faiz oranları
düşecek ve tahvilin değeri artacaktır. Aksi durumda, notun azalması borç ödeme gücünün
azalması anlamına geleceğinden tahvillerin riski artmış olacağından faiz oranları yükselecek
ve tahvillerin değeri düşecektir.
Tahviller – Tahvillerde Değer Tanımlamaları
Nominal Değer; Tahvilin üzerinde yazılı değerdir.
İhraç Değeri; Primli olarak ihraç edilen ve/veya erken alanlara faiz oranı içinde indirim
uygulanan tahvillerde İhraç değeri = (Nominal değer - %5 Kanuni indirim + Erken satış primi)
olur. •Bu şekilde hesaplanan ihraç değeri satışın son günü yaklaştıkça nominal değere doğru
yaklaşır ve son gün (nominal değer - %5) olur. •Ertesi gün de faiz işlemeye başlar.
Piyasa Değeri ;
 Paraya çevrilebilir olmasa dahi, her tahvilin piyasada her an için bir değeri vardır. Bu değer
(anapara + son faiz ödemesinden beri işlemiş günlük faiz) toplamıdır.
 Tahvilin net yıllık faizi 365 ile bölünüp geçen gün sayısı ile çarpıldığında işlemiş net faizi
bulunur.
 Tahvilin nominal faiz oranı cari faiz oranının altında ise, piyasada borsa değeri başabaş
(nominal) değerinin altındadır.
İskontolu işlem
 Normal olarak tahvillerin üzerinde bir miktar işlemiş faiz bulunduğu için, işlemiş faizle
birlikte genellikle başabaşın üstünde fiyat bulur.
 Tahvilin nominal faiz oranı cari piyasa faiz oranının üstünde ise, piyasa ya da borsa değeri
nominal değerin üstünde oluşur.

Tahviller – Tahvil Yatırımcısı İçin Riskler
 Tahvil ihraç eden şirketin tahvil anapara ve faizlerini ödemeyecek duruma gelmesi (iflas
riski),
 İkincil piyasada işlem gören tahvillerin, piyasa faiz oranlarındaki dalgalanmalara bağlı
olarak fiyatlarının artması ya da azalması (faiz oranı riski),
 Yabancı para üzerinden düzenlenen tahvillerde kur riski,

Tahviller – Tahvillerin İçermesi Gereken Kayıtlar
Anonim şirketler tarafından çıkarılacak tahvillerin aşağıdaki kayıtları içermesi gerekir.
 Şirket ünvanı, konusu, merkezi ve süresi, ticaret sicil numarası

 Esas sermaye miktarı
 Ana sözleşme tarihi ve bunda değişiklikler yapılmışsa bunların da tarihleriyle tescil ve
ilân edildikleri tarihler
 Şirketçe tasdik edilmiş son bilançoya göre şirketin durumu
 Evvelce çıkarılmış ve yeni çıkarılacak tahvillerin nominal kıymetlerinin tutarı, yenilerin
itfa şekli, her tahvilin itibari kıymetiyle faiz oranı, nama veya hamiline yazılı olduğu,
vadesi
 Tahvil çıkarılmasına dair genel kurul kararının tescil ve ilân tarihi
 Şirketin menkul ve gayrimenkullerinin, evvelce çıkarılan tahvillerden veya diğer bir
sebepten dolayı rehnedilmiş veya teminat gösterilmiş olup olmadığı
 Tahvillerin ana sermaye ve faizlerinin ödeme şartları ve varsa itfa planı
 Şirketi temsile yetkili en az iki imza.

Tahviller – Tahvil Alacaklısının Hakları
 Kuruluştaki vesikaların doğru olmaması esas sermaye hakkında yanlış beyanlarda

bulunulması ayın nev'inden sermayeye değer biçilmesinde hile yapılması gibi
hususlarda, kurucular ile kurucuların fiillerine iştirak edenler aleyhine yahut bu hususta
ihmalleri görülen ilk idare meclisi ve denetçiler aleyhine dava açmak;
 Yönetim Kurulu'nun ve dışarıdan atanan müdürlerin sorumluluğunu gerektiren hallerde
buna ilişkin dava açmak;
 Ortaklık alacaklısı sıfatlarından dolayı, ortaklık esas sermayesinin azaltılması halinde,
alacaklarının ödenmesini veya teminat gösterilmesini istemek
 Ortaklık pay sahipleri sayısının beşten aşağı düşmesi, ortaklığın kanunen gerekli
organlarından birinin mevcut olmaması veya genel kurulun toplanmaması hallerinde
durumun düzeltilmesini istemek; aksi takdirde “ortaklığın feshi” için mahkemeye
başvurmak
 Ortaklık alacaklısı sıfatıyla, esas sermayenin üçte ikisini kaybeden ortaklığın feshini dava
etmek
 Anonim ortaklığın nev'i değiştirmesi, yani limited ortaklığa çevrilmesi halinde
alacaklarının ödenmesini veya teminat gösterilmesini talep etmek

Tahvil Türleri - Devlet Tahvilleri, Özel Sektör Tahvilleri
Maliye Bakanlığı tarafından belli amaçlarla ve Hazinenin dönemsel ihtiyaçları için çıkarılan iç
borçlanma tahvilleri uzun vadeli, hazinenin dönemsel ihtiyaçları için çıkarılan hazine bonoları
ise kısa vadelidir.
Özel sektör tahvilleri dahil tahvillerin vadesi 1 yıldan az olmamak üzere serbestçe
belirlenebilir.
Hazine bonoları kısa vadeli, çok defa kuponsuz; tasarruf bonoları orta vadeli tahvil
mahiyetinde olup ihraç şartları ve faiz oranları değişiktir.
Uzun vadeli devlet tahvilleri her zaman işlemiş faiziyle birlikte paraya çevrilebildiği için faiz
oranları daha düşüktür.
Devlet tahvilleri ihalelerde teminat olarak kullanılabilir.
Belediyeler ve kamu kuruluşlarının çıkardığı tahviller de devlet tahvilleri sayılır.

Tahvil Türleri - Devlet Tahvilleri, Özel Sektör Tahvilleri
Maliye Bakanlığı tarafından belli amaçlarla ve Hazinenin dönemsel ihtiyaçları için çıkarılan iç
borçlanma tahvilleri uzun vadeli, hazinenin dönemsel ihtiyaçları için çıkarılan hazine bonoları
ise kısa vadelidir.
Özel sektör tahvilleri dahil tahvillerin vadesi 1 yıldan az olmamak üzere serbestçe
belirlenebilir.
Hazine bonoları kısa vadeli, çok defa kuponsuz; tasarruf bonoları orta vadeli tahvil
mahiyetinde olup ihraç şartları ve faiz oranları değişiktir.
Uzun vadeli devlet tahvilleri her zaman işlemiş faiziyle birlikte paraya çevrilebildiği için faiz
oranları daha düşüktür.
Devlet tahvilleri ihalelerde teminat olarak kullanılabilir.
Belediyeler ve kamu kuruluşlarının çıkardığı tahviller de devlet tahvilleri sayılır.

Tahvil Türleri – Primli Tahviller - Başabaş Tahviller - İskontolu Tahviller
İhraç edilen bir tahvil üzerinde yazılı değerle satışa çıkarılıyorsa, bu başabaş tahvildir.
Nominal değerinden daha yüksek bedelle satışa çıkarılan tahvillere primli tahvil denir.
Bunun aksine, nominal değerden daha düşük bedelle satışa çıkarılan tahvillere ise iskontolu
tahvil denir.
Ticaret Kanunumuz hisse senetlerinin nominal değerden daha aşağı bedelle ihraç edilmesini
yasakladığı halde tahviller için böyle bir engel yoktur. Tahvil ihraçlarını düzenleyen diğer
mevzuatımız da tahvillerin nominal değerlerinin %5'i kadar düşük bedelle ihracına izin
vermektedir. Ayrıca satışın son gününden yani faizin işlemeye başladığı tarihten önce satın
alanlara, erken satın alma süresine isabet eden faiz kadar indirim yapılabilmektedir.

Tahvil Türleri – İkramiyeli Tahviller – Nama ve Hamiline Yazılı Tahviller - İndeksli Tahviller
Tahvillerin satışını teşvik etmek için faiz ve erken satış priminden başka para ikramiyeleri de
verilebilir. Ancak her ne isim altında olursa olsun, alıcılara sağlanacak menfaatler tahvilin itfa
tablosunda belirtilen faiz ödeme tutarının içindedir. Türkiye'de, tahvil sahiplerine nakdi
ikramiyeli çekilişler de dahil, her ne nam altında olursa olsun, faiz dışında bir menfaat
sağlanamaz.
Tahviller bütün menkul kıymetler gibi nama ve hamiline yazılı olabilirler. Halka arz
edilmeksizin satılmak üzere ihraç edilecek tahvillerin nama yazılı olarak çıkarılmaları sermaye
piyasası mevzuatı çerçevesinde zorunludur.
İndeksli tahviller hızlı enflasyon yıllarında görülen bir tahvil uygulamasıdır. Değişken faizli
tahvillerde yalnız faiz oranı enflasyona karşı korunmaktadır. Anaparayı korumakta, dövize ya
da altına indeksli tahviller daha güvenceli olmaktadır. Bu tip tahvillerde ihraç tarihi ile vade
günü arasında altın fiyatlarında ya da belli bir dövizin kurundaki artış yüzdesine göre anapara
arttırılarak tahvil sahibine ödenir.

Tahvil Türleri – Paraya Çevrilme Kolaylığı Olan Tahviller – Garantili ve Garantisiz Tahviller
Özel sektör tahvillerinin normal olarak belli bir vadesi vardır. Halihazır mevzuatımıza göre bu
vade 1 yıldan az olmamak üzere serbestçe belirlenir. Çıkarılan tahvillerin bedellerinin vade
sonunda halka geri ödenmesi genellikle bir defada olmaz. Normal iktisadi şartlar altında 5
seneye varan bir itfa planı dahilinde tahvil bedelleri geri ödenir. Bazı tahvillerde ise tahvillerin
ihracından itibaren belli bir süre geçtikten sonra istenildiği zaman işlemiş günlük faiziyle
birlikte paraya çevrilme imkanı vardır. Bazı tahvillerde bu imkan her an kullanılabilir,
bazılarında ise şirkete talepte bulunulması halinde bu tahviller itfaya dahil edilerek faiz
ödeme tarihinde kupon ödemesiyle birlikte itfaya tabi tutulur.
Çıkarılan tahvillerin satış şansını arttırmak için bir bankanın veya şirketin bağlı olduğu
holdingin garantisi sağlanır. Banka veya holdingin garantisi, çıkarılan tahvillerin anapara ve
faizlerinin vadelerinde geri ödenmesini kapsar. Ayrıca tahvili çıkaran şirket büyük ve tanınmış
bir holdingin bağlı kuruluşu olduğu halde kendisi şirket olarak tahvil piyasasında tanınmamış
olabilir. Bağlı olduğu holdingin garantisinin de satış ilanlarıyla belirtilmesi tahvillerin satış
şansını arttırabilir.

Tahviller – Tahvil ve Hisse Senedi Kıyaslaması – Hukuki Açıdan Farklar
TAHVİLLER HİSSE SENETLERİ
1 Borç senedidir. Mülkiyet senedidir.
2 Tahvil sahibi, tahvil çıkaran Hisse senedi sahibi, hisse

kuruluşun uzun vadeli senedini çıkaran kuruluşun
alacaklısıdır. ortağıdır.
3 Tahvil sahibinin bir şirkete Hisse senedi sahibinin şirkete
sağladığı sermaye yabancı sağladığı sermaye özkaynaktır.
sermayedir.
4 Tahvil sahibi, alacak hakkına Hisse senedi satın alarak
sahiptir. Yönetime katılamaz. şirketin ortağı olan hak
Şirketin brüt kârından, önce tahvil
sahipleri, kendilerine tanınan
sahiplerine faiz ödenir. Sonra,
tüm ortaklık haklarından
hisse senetlerine temettü ödenir.
Tahvil sahipleri alacaklarını yararlanabilirler.
aldıktan sonra, şirketin mal varlığı
üzerinde hiçbir hak iddia
edemezler.

5 Tahvilde kesin bir vade vardır, bu Hisse senedinde vade olmadığı

vade sonunda tahvil sahibi ile gibi, hisse senedi sahibi ile şirket
şirket arasındaki hukuki ilişki sona arasındaki ilişki ebedidir, sadece
erer. hisse senedinin sahibi değişebilir.
6 Tahvilin getirisi belli ve sabittir. Hisse senedinin getirisi, hisse

(Değişken faizli tahvillerde faiz senedi değerinde meydana gelen
oranları ancak iktisadi şartlar artış ve şirketin dağıtacağı kar
değiştiğinde mevzuat değişikliği ile payıdır. Ancak senet sahibinin hangi
değişebilir.) yıl ne kadar gelir elde edeceği,
hatta gelir elde edip edemeyeceği
belli değildir.
7 Şirketlerin çıkarabilecekleri tahvil Bir şirketin çıkarabileceği hisse
miktarı sınırlıdır. senedi sayısı (halka açık
şirketlerde SPK izni hariç) hiçbir
kayda tabi değildir.
8 Tahviller, mevzuatta itibari Hisse senetleri, itibari değerin

değerinin altında bir değerle altında bir fiyatla satılamazlar.
(iskontolu olarak) ihraç edilebilir.

9 Tahvil çıkaran şirket, tahvillerinin Oysa, bir tertip hisse senedinden

bedellerini tamamen tahsil henüz ödenmemiş apeller kalsa bile,
etmedikçe ikinci tertip tahvil ikinci bir tertip hisse senedi ihraç
çıkaramaz. edilebilir.
10 Tahviller, şirketler dışında devlet Birer katılma payını ifade eden

ve belediyeler gibi tüzel kişiliğe hisse senetleri anonim şirketler,
sahip kamu kuruluşları tarafından anonim şirket statüsündeki
da çıkarılabilir. kuruluşlar ve özel kanunlarla kurulan
kuruluşlar tarafından ihraç
edilebilirler.
11 Tahviller, bir itfa planı dahilinde Hisse senetlerinde itfa söz konusu
itfa edilir. değildir. Hisse senetleri sermaye
azaltımı yoluyla azaltılabilir. Hisse
senetlerinin tamamen itfası ise,
şirketin tasfiyesi demektir.

Tahviller – Tahvil ve Hisse Senedi Kıyaslaması – Ekonomik Açıdan Farklar
Tahvil ile hisse senedi arasındaki en önemli ekonomik fark risk konusudur. Tahvil sahibi
tahvil ihraç eden şirketin kâr-zarar riskine katılmaz. Tahvil sahibi için risk, ancak şirketin
tahvil anapara ve faizlerini ödeyemeyecek duruma gelmesi halinde söz konusudur. Bu
durumda da, hisse senedine karşı avantajlıdır. Tahvil bir borç senedi olduğuna göre, borcun
anapara ve faizleri gereğinde yargı yollarına başvurmak suretiyle tahsil edilebilir. Şirketin
iflası veya tasfiyesi halinde de, tasfiyeden öncelikle borçlar ödeneceği için, tahvil sahipleri
hisse senedi sahibinden önce alacaklarını alır. Hisse senedi sahipleri ise, ancak şirketin mal
varlığından bütün borçlar ödendikten ve tasfiye masrafları çıktıktan sonra, kalanı, hisseleri
oranında paylaşırlar.
Hisse senedi sahipleri ise tamamen risk altındadır. Bu risklerden biri temettü alıp almama
riskidir. Hisse senedi yatırımı tahvillere nazaran daha riskli bir yatırım konusudur. Tahvil ve
hisse senetlerinin önemli bir ekonomik farkı da, tahvillerin sabit gelirli, hisse senetlerinin de
değişken gelirli olmasıdır. Tahvillerde faiz oranlarını devlet tayin eder. Faiz oranlarının
enflasyonun altında tutulduğu çok görülmüştür. Bu durumda tahvilin gerçek geliri sıfır
olabileceği gibi, 1978-1980 yılları arasındaki dönemde görüldüğü gibi negatif hale de gelebilir.

Tahviller – Anonim Şirketlerde Tahvil İhraç Tavanı
 Halka açık anonim ortaklıkların ihraç edebilecekleri tahvil ve sermaye piyasası aracı
niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin toplam tutarı, Halka açık ortaklıkların ihraç limiti,
özkaynak tutarının beş katını geçemez. Ortaklığın konsolide finansal tablo hazırlaması
durumunda ana ortaklığa ait özkaynak tutarı dikkate alınır.
 Halka açık olmayan ortaklıkların ihraç limiti, özkaynak tutarının üç katını geçemez.
Ortaklığın konsolide finansal tablo hazırlaması durumunda ana ortaklığa ait özkaynak
tutarı dikkate alınır.
 Derecelendirme kuruluşlarından talebe bağlı olarak, notlandırma ölçeğine göre yatırım

yapılabilir seviyenin en yüksek ilk üç kademesine denk gelen uzun vadeli derecelendirme
notu alan bankalar ve finansal kuruluşlar ile Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman
Şirketleri için hesaplanacak ihraç limitleri yüzde yüz oranında artırılır.

Tahviller – Tahvillerin Satışı
 Halka arz edilecek tahvillerin satış süresi kayıt belgesi tarihinden itibaren 6 iş gününden az
olmamak ve 3 ayı geçmemek üzere izahnamede gösterilir. Sürenin son gününün resmi tatil
gününe rastlaması halinde işlemlere izleyen ilk iş günü bitimine kadar devam edilir.
 Halka arz edilmeksizin satılmak üzere ihraç edilecek tahvillerin nama yazılı olarak
çıkarılması şarttır.
 Halka arz edilmeksizin satılan tahvillerin satış süresi, kayıt belgesi tarihinden 6 iş
gününden az olmamak ve 1 ayı geçmemek üzere Kurul’ca belirlenir.

Tahvil Türevleri – Kâra İştirakli Tahviller
İhraçcılar, tahvillerde verilecek dönem kar payının belirlenmesinde aşağıdaki esaslardan

birini seçebilir:
a) Faiz ve buna ek olarak, tahvil tertibi için belli edilen kar payı yüzdesine göre hesaplanan
tutardan tahvile düşecek payın ödenmesi,
b) Kar payının faizden daha az olması halinde, faiz ödenmesi; faiz getirisine eşit veya daha
fazla kar payı Tahakkuk etmişse, kar payının ödenmesi,
c) Bir faiz öngörülmeksizin tahvil tertibi için belli edilen kar payı yüzdesine göre hesaplanan
tutardan tahvile düşen payın ödenmesi.
Tahvillere Ödenecek Kâr Payının Belirlenmesi:
Pay senetleri halka arz edilmiş veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklar açısından
tahvillere ödenecek kar payı, Kurulca belirlenen ilke ve esaslara göre ayrılacak birinci temettü
miktarını azaltamaz. Bu ortaklıklar tahvillere ödenecek kar payını birinci temettüye esas baz
üzerinden hesaplayabilirler

Tahvil Türevleri – Pay Senedine Dönüştürülebilir Tahvil (PDT)
Ortaklık tarafından çıkarılan ve ihraçcı ortaklığın sermaye artırımı suretiyle çıkaracağı paylara
veya izahname ve sirkülerde belirtilen esaslar çerçevesinde temin edilen ihraçcı paylarına
dönüştürme hakkı veren menkul kıymetlerdir. HDT’nin vadesi 1 yıldan az olamaz. HDT’lerin
hisse senetlerine dönüştürülmesi vade başlangıç tarihinden itibaren en erken 365 gün sonra
yapılabilir.
Dönüştürme fiyatı, PDT sahiplerinin tahvillerini pay senetlerine dönüştürmeleri halinde bu

pay senetlerine uygulanacak fiyattır. Dönüştürme oranı, pay senedine dönüştürme sırasında,
PDT’nin nominal değeri karşılığında verilecek pay sayısını gösterir.
Payları borsada işlem gören ortaklıklarca ihraç edilecek PDT’lerin tahsisli olarak satılması
durumunda uygulanacak dönüştürme fiyatının belirlenmesinde, payları borsada işlem gören
ortaklıkların tahsisli sermaye artırımlarına ilişkin fiyat tespit esasları uygulanır. İhraç edilmiş
PDT’lere ilişkin dönüştürme işlemleri, ortaklığın ve mevcut ortakların hak ve menfaat kaybına
neden olacak şekilde gerçekleştirilemez.
Pay senetleri halka arz edilmiş veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklar açısından
tahvillere ödenecek kar payı, birinci temettü miktarını azaltamaz. Bu ortaklıklar tahvillere
ödenecek kar payını birinci temettüye esas baz üzerinden hesaplayabilirler
Tahvil Türevleri – Değiştirilebilir Tahviller
İhraçcı tarafından çıkarılan ve payları borsalarda veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem
gören diğer ortaklıklara ait paylarla değiştirme hakkı veren menkul kıymetlerdir.
DET’in vadesi 365 günden az olamaz. DET’lerin hisse senetleriyle değiştirilmesi vade
başlangıç tarihinden itibaren en erken 1 yıl sonra yapılabilir.
Değiştirme fiyatı, DET sahiplerinin tahvillerini pay senetleri ile değiştirmeleri halinde bu pay
senetlerine uygulanacak fiyattır.
Değiştirme oranı, hisse senedi ile değiştirme sırasında DET’in nominal değeri karşılığında
verilecek pay sayısını gösterir.
İhraç edilmiş DET’lere ilişkin dönüştürme işlemleri, ortaklığın ve mevcut ortakların hak ve
menfaat kaybına neden olacak şekilde gerçekleştirilemez.

Bonolar – Finansman Bonoları
Finansman bonoları, ihraçcıların borçlu sıfatıyla düzenleyip ihraç ederek iskonto esasına
göre sattıkları menkul kıymettir.
Finansman bonolarının vadesi 1 yıldan fazla olamaz.
Finansman bonoları, ihraçcı tarafından belirlenen vadeye uygun iskonto oranları ile iskonto
edilerek bulunan fiyat üzerinden satılır.

Bonolar – Altın, Gümüş ve Platin Bonoları
Altın, gümüş ve platin bonoları, Borsa İstanbul Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası üyesi
bankalar ile kıymetli maden aracı kurumlarının belli miktarda kıymetli maden cinsinden ihraç
ederek iskontolu veya iskontosuz olarak sattıkları menkul kıymettir.
Altın, gümüş ve platin bonolarının vadesi 60 günden az 1 yıldan fazla olamaz.
Altın, gümüş ve platin bonolarının satış bedeli, esasları izahname ve sirkülerde belirtilmek
kaydıyla, Türk Lirası, döviz veya kıymetli maden olarak tahsil edilir.
Altın, gümüş ve platin bonolarına ilişkin ödemeler, kıymetli madenin borsasında oluşan
ağırlıklı ortalama fiyatı esas alınarak, Türk Lirası veya döviz cinsinden ya da ihraç sırasında
fiziki teslim öngörülmüşse kıymetli maden cinsinden aracı kuruluş vasıtasıyla yapılır.

Bonolar – Banka Bonoları
Banka bonoları, kalkınma ve yatırım bankalarının bu Tebliğ hükümlerine göre borçlu sıfatıyla
düzenleyip ihraç ederek iskonto esasına göre sattıkları menkul kıymettir.
Halka arz edilecek olan banka bonolarının vadesi 60 günden az 1 yıldan fazla olamaz. Tahsisli
satılacak banka bonolarının vadesi 15 günden az 360 günden fazla olamaz.
Banka bonoları, kalkınma ve yatırım bankaları tarafından belirlenen vadeye uygun iskonto
oranları ile iskonto edilerek bulunan fiyat üzerinden satılır.
İhraç edilmiş banka bonoları ikinci el piyasada, bu banka bonolarını ihraç etmiş banka
tarafından da alınıp satılabilir.

Diğer Borçlanma Araçları – Varlık Finansmanı Fonu
İhraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, VDMK sahipleri
hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır.
Fon portföyüne aşağıdaki varlıklar dahil edilebilir;
a) Bankaların ve finansman şirketlerinin, ipotekli konut kredileri haricindeki tüketici

kredilerinden, ipotekli kredilerden, motorlu kara taşıtları kredilerinden, proje finansmanı
kredilerinden ve kurumsal kredilerinden kaynaklanan alacaklar,
b) Finansal kiralama yapmaya yetkili kuruluşların yaptıkları finansal kiralama

sözleşmelerinden doğan alacaklar,
c) T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığının gayrimenkul satışından kaynaklanan

alacakları,
ç) Fon portföyünde yer alan varlıklardan elde edilen nakdin değerlendirilmesi amacına
yönelik olarak yapılan nakit benzeri kısa vadeli yatırımlar, (üç aydan kısa vadeli ters repo ve
mevduat ile likit fonlar, TPP İşlemleri vb…)

Diğer Borçlanma Araçları – Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler
VDMK, fon portföyündeki varlıklar karşılığında ihraç edilen borçlanma senedidir.
VDMK, Fon içtüzüğünde hüküm bulunmak şartı ile Fon kurulunun talebi ve ilgili borsanın
uygun görmesi üzerine menkul kıymet borsalarında işlem görebilir.
VDMK ihraçları, Fon kurulu tarafından aşağıda belirtilen kriterlere göre farklı haklara sahip
olan sınıflardan oluşturulabilir.
a) Varlıkların vadesi,
b) Varlıkların anapara veya faiz ödeme zamanları, faiz türü,
c) Anapara veya faiz ödemelerinde öncelikler,
ç) Tasfiye prosedürüne ilişkin haklar,
d) Kredi riski,
e) Kurulca uygun görülecek diğer kriterler

Diğer Borçlanma Araçları – İpotek Teminatlı Menkul Kıymetler (İTMK)
İTMK, ihraççının genel yükümlülüğü niteliğinde olan ve teminat varlıklar karşılık gösterilerek
ihraç edilen borçlanma senedidir Bankalar ve ipotek finansmanı kuruluşları tarafından ihraç
edilebilir İhraççının talebi ve ilgili borsanın uygun görmesi üzerine menkul kıymet
borsalarında işlem görebilir.
İhraççılar, İTMK’lerin teminatı olan varlıkları, diğer varlıklardan ayrı olarak, oluşturacakları
teminat havuzu içinde izlemekle yükümlüdür.
Teminat Havuzu:
Yapı kullanma izni alınmış konut ve diğer gayrimenkuller üzerine ipotek tesis etmek suretiyle
teminat altına alınmış alacaklar İkame varlıklar ve bunların riskten korunması amacıyla
yapılan sözleşmelerden oluşur.
İkame Varlıklar:
Nakit, DİBS, Hazine kefaletiyle ihraç edilmiş menkul kıymetler Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma
Teşkilatına üye ülkelerin merkezi yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların
kefaletiyle ihraç edilen menkul kıymetler
Diğer Borçlanma Araçları – Varlık Teminatlı Menkul Kıymetler (VTMK)
VTMK, İhraççıların genel yükümlülüğü niteliğinde olan, alacaklar ve duran varlıkların teminatı
altında ihraç edilen borçlanma senetleridir.
İhraççı kuruluşlar, ihraç limiti, teminat gösterilebilecek varlık türleri ve değerleme esasları
Kurul’ca belirlenir.
Kurul, ihraççının bir teminat sorumlusu belirlemesini zorunlu tutabilir. Teminat sorumlusu,
teminat havuzundaki varlıkların mevcudiyetini, niteliklerini izlemek ve tespit ettiği hususları
ihraççıya ve Kurul’a bildirmekle yükümlüdür.

Devlet Tahvilleri – Hazine Bonoları
Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS); Devletin 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç
Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna dayanarak, bütçe açıklarının finansmanı amacıyla
çıkarmış olduğu borçlanma senetlerinin genel adıdır.
Devlet Tahvili: Devletin 1 yıl ve daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak amacıyla, itibari
kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.
Hazine Bonosu: Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu
olarak işlem gören borçlanma senetleridir.
 Hazine bonolarının dönemsel faiz ödemeleri olmadığı için kupürlü (kuponlu) ihraç
edilmezler. Bunların faiz ödemeleri nominal değer üzerinden iskonto edilerek fiyata
yansıtılır.
 Vadeye kadar değeri nominal değere ulaşacağı için aradaki fark faiz geliridir.
 Kuponsuz olarak ihraç edilen Devlet tahvilleri için de aynı esaslar geçerlidir.
 Hazine bonoları ve kuponsuz Devlet tahvilleri iskonto esasına göre ihale yöntemi ile satışa
sunulurken kuponlu olan tahviller PAR değeri (100 TL) üzerinden satışa sunulmaktadır.
 Devlet tahvilleri ve Hazine bonoları vadeleri dolmadan paraya dönüştürülemez,
 Ancak ikincil piyasalarda alınıp satılmaktadırlar.
Devlet Tahvilleri – Hazine Bonoları
Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilen DİBS’ler genel olarak vadeleri dolmadan paraya
dönüştürülemezler. Bununla birlikte DİBS’ler, vadeleri boyunca ikincil piyasalarda kişi ve
kurumlar tarafından alınıp satılmaktadırlar.
DİBS’ler, hem kamunun kaynak ihtiyacının giderilmesinde hem de para ve sermaye

piyasalarında önemli birer araçtırlar. Bu yönüyle DİBS’ler para politikalarının yürütülmesi, faiz
oranlarının oluşması ve ekonomideki fon hareketlerinde önemli bir role sahiptir.
DİBS’ler ihraç edildikleri para birimi cinsine göre de yaygın olarak sınıflandırılmaktadırlar. Zira
ülkemizde, Hazine Müsteşarlığı tarafından döviz ve TL üzerinden iç borçlanma senedi ihraçları
yapılabilmekte, döviz üzerinden ihracı gerçekleştirilen senetler ya döviz cinsinden ya da dövize
endeksli olarak ihraç edilmektedir. Döviz cinsi ve dövize endeksli senetler arasındaki en
belirgin fark, döviz cinsinden senetlerin borçlanma ve ödemelerine ilişkin işlemlerin dövizle
yapılmasına karşın dövize endeksli senetlerin borçlanma ve ödemelerinin belirlenen kur
üzerinden hesaplanan TL üzerinden yapılmasıdır.

Devlet Tahvilleri, Hazine Bonoları - İhraç Süreci ve Yöntemleri – İhale Yöntemi
Hazine Müsteşarlığı ihraç edilecek senedin, ihale tarihini, valör tarihini, vade ve faiz yapısını
belirler ve ihale gününden en az bir gün önce Hazine Müsteşarlığı’nın
(http://www.hazine.gov.tr) internet sayfasından kamuoyuna duyurulur.
İç borçlanma ihaleleri genellikle Salı günleri yapılmaktadır. İç borçlanma ihaleleri tüm tüzel ve
gerçek kişilere açıktır. İhalelere tüm bankalar, aracı kurumlar, şirketler, özel finans kuruluşları
ve bireysel yatırımcılar katılabilmektedir. Katılımcılar, ihale günü saat 12:00’ye kadar, minimum
1.000 TL nominal (1 TL’nin katları şeklinde) tutarlı tekliflerini (döviz cinsi borçlanmalarda min.
10.000 birim döviz) TCMB’ye iletirler. Katılımcılar fiyat teklifinde bulunmakta olup her katılımcı
ihaleye birden çok teklifle katılabilir.
İhaleye katılanlar (Piyasa Yapıcı bankalar hariç) teklif ettikleri miktarın % 1’ini, ihaleden önce
teminat olarak yatırmak zorundadırlar. Valör günü DİBS almaya hak kazandığı halde
yükümlülüğünü yerine getirmeyen katılımcıların teminatlarına Müsteşarlık tarafından el
konmaktadır. Ayrıca, söz konusu katılımcıların sonraki ihalelere teklif vermek istediklerinde %1
yerine %20 teminat yatırmaları gerekmektedir. % 20 teminat yatırdığı halde aynı davranışı
tekrarlayan katılımcılar %100 teminat yatırmak zorundadırlar. Dövizli ihalelerde teminat TL
olarak yatırılmaktadır. Bu süreçte kullanılacak döviz kuru ihaleden önce TCMB tarafından
açıklanmaktadır.
Devlet Tahvilleri, Hazine Bonoları - İhraç Süreci ve Yöntemleri – İhale Yöntemi
Kamu Kuruluşlarına ve Piyasa Yapıcısı olan bankalara ihale öncesinde ihale sistemine göre;
ihalede oluşacak fiyattan ya da ortalama fiyattan teklif verme yani Rekabetçi Olmayan Teklif
(ROT) verme hakkı tanınmıştır. İhale günü saat 10:30’a kadar ROT yolu ile DİBS almak isteyen
kamu kurumlarının almak istedikleri net tutarı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na faksla
bildirerek % 1 oranında teminatı yatırmış olmaları gerekmektedir. ROT satışları ihale günü saat
11:00’de kamuoyuna duyurulur.
İhale günü TCMB’ye gelen tüm teklifler saat 12:00’den sonra yüksek fiyattan düşük fiyata
(düşük faizden yüksek faize) göre sıralanır. Ayrıca, teklif listelerinde her fiyat seviyesinde elde
edilecek kümülatif hasılat, satılacak nominal tutar, ortalama, basit ve bileşik faiz oranları
görülebilmektedir. Bu sayede ihale farklı (tek fiyat-çoklu fiyat) değerlendirme yöntemleriyle
incelenebilmektedir. İhale listesi TCMB tarafından hazırlandıktan sonra değerlendirilmek üzere
Hazine’ye gönderilmektedir. Hazine, mevcut koşullar çerçevesinde tüm teklifleri inceler ve
ihalede kabul edebileceği en düşük fiyatı belirler. Bu fiyat, kesme noktasıdır. Bunun üzerindeki
tüm teklifler kabul edilecek; altındakiler ise reddedilecektir. Hazine kesme noktasına karar
verdikten sonra tüm teklif sahiplerine bildirilmek üzere TCMB’ye iletir.

Devlet Tahvilleri, Hazine Bonoları - İhraç Süreci ve Yöntemleri – Tap Yöntemi
Bu yöntemde Hazine, yatırımcıların istedikleri zaman satın alabilecekleri, senedin türü, vade ve
faiz yapısını önceden belirlediği senetleri Merkez Bankasına depolamaktadır. Yatırımcılar
Merkez Bankasından alana kadar bu senetlerin mülkiyeti Hazine’ye aittir. Merkez Bankası
“TAP” satışları süresince sadece aracı ve depolayıcı görevi görmektedir.
Bu yöntemle yapılan ihraç süresi, bir gün olabileceği gibi, senetler daha uzun süre ile satışta
kalabilir. Senetlerin birden fazla gün satışta kalması durumunda, ilan edilen faiz oranı
üzerinden her gün için fiyat belirlenip bu fiyatlar üzerinden satış gerçekleştirilir.
Piyasa Yapıcılığı Sistemi uygulandığı dönemlerde Piyasa Yapıcılığı Sözleşmesi gereği TAP
satışlarından sadece Piyasa Yapıcı bankalar yararlanabilmektedir.

Devlet Tahvilleri, Hazine Bonoları - İhraç Süreci ve Yöntemleri – Doğrudan Satış Yöntemi
Hazine; kamu kurumları, bankalar ile diğer finansal kuruluşlara doğrudan satış yöntemi ile
DİBS ihraç etmektedir. Özelliği başlangıçta kime, ne kadar ve hangi koşullara sahip senetlerin
satılacağının belli olmasıdır.
Kamu kurumları, bankalar ile diğer finansal kuruluşlar senet taleplerini Hazine’ye iletmektedir.
Söz konusu talep Hazine tarafından değerlendirilmekte ve piyasa koşulları çerçevesinde
senedin faizi belirlenerek karşı tarafla da mutabakat sağlanarak senet ihracı
gerçekleştirilmektedir.
Daha önce ihraç edilmiş olan bir senet için de doğrudan satış söz konusu olabilmektedir.
Senedin ihraç fiyatının üzerine işlemiş faizi de eklenerek hesaplanan fiyat üzerinden ihraç
gerçekleştirilmektedir.

Devlet Tahvilleri, Hazine Bonoları - İhraç Süreci ve Yöntemleri – Halka Arz Yöntemi
Yatırımcı tabanının genişletilmesi amacıyla, kamu bankaları, özel bankalar ve aracı kurumlar
aracılığı ile halka doğrudan DİBS ihracı gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemle hem piyasaya yeni
bir enstrüman sunulmakta hem de alıcı tabanı genişletilerek bireysel yatırımcılara da fırsat
verilmektedir. Piyasa Yapıcılığı Sistemi uygulandığı dönemlerde, halka arz yoluyla satışlara
sadece Piyasa Yapıcı bankalar aracılık edebilmektedir.
Halka Arz yönteminde Hazine öncelikle, ihraç edilecek senet için koşulları belirler. İhraç
koşulları, ihraç miktarı, senedin vade ve faiz koşulları, halka arza aracılık edecek bankalar ve
aracı kurumlar, bunlara ödenecek komisyon oranı ile senetlerin ne kadar süre boyunca satışta
kalacağı hususlarını içermektedir.
Halka arz yolu ile satılan senetler, ilan edilen süre boyunca satışa açıktır. Hazine ihraç edilecek
senetlerin günlük fiyatlarını her gün için belirler ve Merkez Bankası kanalı ile aracılık yapan
kuruluşlara ve kamuoyuna bildirir.

Gelir Ortaklığı Senetleri (GOS)
Gelir ortaklığı senetleri ;köprü, baraj, elektrik santralı, karayolu, demiryolu, telekomünikasyon
sistemleri ile sivil kullanıma yönelik deniz ve hava limanları ile benzerlerinden, kamu kurum
ve kuruluşlarına ait olanların gelirlerine, gerçek ve tüzel kişilerin ortak olması için çıkarılacak
senetlerdir.
GOS ile ilgili SPK ve TTK'da bir düzenleme yoktur. Tasarrufların Teşviki ve Kamu
Yatırımlarının Hızlandırılması Hakkında Kanun ile tanımlanmıştır.
Kanunda tanımlanan menkul kıymetler arasına gelir ortaklığı senetlerinin de dahil edilmesine
ihtiyaç duyulmasının nedenleri;
–Altyapı yatırımlarına devlet bütçesi dışında kaynak sağlamak,
–Özellikle faiz geliri elde etmekten çekinen ve haram sayan tasarruf sahiplerine gelir ortaklığı
ismini kullanmak suretiyle ulaşmak,
–Enflasyon hızı aşağıya çekildiğinde, yüksek ve sabit faizli devlet tahvillerinin hazineye
getirdiği faiz yükünü hafifletmek.
Gelir ortaklığı senedi ulaşım, haberleşme, enerji kesiminde kamuya ait olan alt yapı
tesislerinin gelirlerini ilgilendirmektedir. Bu gibi tesislerin mülkiyeti ve işletmesi ile ortaklık
senedi alanların hiçbir ilgisi yoktur

Gelire Endeksli Senetler (GES)
Getirileri, Kamu İktisadi Teşebbüslerinden elde edilen ve Bütçe'ye aktarılan Hasılat Paylarına
endekslenmek suretiyle oluşturulan, ihracı ile, Hazine Müsteşarlığı'nca ihraç edilen Devlet iç
borçlanma senetlerinin çeşitlendirilmesi ve yatırımcı tabanının genişletilmesi amaçlanan
yatırım aracıdır.
Gelirlere Endeksli Senetler (GES) ile getirisi Devlet gelirleriyle ilişkilendirilen bir yatırım aracı
yaratılmış olmaktadır. Söz konusu senetlere uygulanacak asgari kupon ödeme garantisi
sayesinde yatırımcının gelir payındaki değişimden olumsuz etkilenmesi önlenmiş olacaktır.

Yatırım Fonları - Tanım
YATIRIM Menkul Kıymet

FONLARI Yatırım Fonları
Borsa Yatırım
Fonları
Serbest Yatırım
Fonları
Yabancı
Garantili Yatırım Fonları
Şemsiye Fonlar
ŞEMSİYE Girişim
FONLAR FONLAR Sermayesi
Yatırım Fonları
Menkul Kıymet
Şemsiye
Fonları
Gayrimenkul
Yatırım Fonları
Koruma Amaçlı
Şemsiye Fonlar
EMEKLİLİK
YATIRIM
FONLARI

Kanun hükümleri uyarınca tasarruf sahiplerinden katılma payı karşılığında toplanan para ya
da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre, oluşturulan
portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından içtüzük ile
kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır.
Şemsiye fon, katılma payları tek bir içtüzük kapsamında ihraç edilen tüm fonları kapsayan
yatırım fonudur. Şemsiye fon içtüzüğünde yer alan esaslara uygun olarak, her katılma payı
ihracı için ayrı bir izahname ve yatırımcı bilgi formu düzenlenmesi şartıyla, şemsiye fona
bağlı alt fonlar oluşturulur.
Yatırım fonunun mal varlığı, kurucunun Kanun’dan, ilgili tebliğden ve fon içtüzüğünden
doğan yükümlülüklerini yerine getirmesi ve sorumluluğunu karşılaması dışında hiçbir amaçla
kullanılamaz. Fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü şahıslar
tarafından haczedilemez.

Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç

yatırımının üzerinde belirli bir getirinin belirli vadelerde yatırımcıya geri ödenmesinin,
garantör tarafından verilen garantiye dayanılarak taahhüt edildiği ve şemsiye fon şeklinde
kurulan fonlar “Garantili Fon”,
Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç

yatırımının üzerinde belirli bir getirinin belirli vadelerde yatırımcıya geri ödenmesinin, uygun
bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlandığı ve şemsiye
fon şeklinde kurulan fonlar “Koruma Amaçlı Fon” olarak adlandırılır.
Şemsiye Fon; payları tek bir içtüzük kapsamında ihraç edilen tüm alt fonları kapsayan fonu,
Alt Fon; bir şemsiye fon içtüzüğüne bağlı olarak her katılma payı ihracı için ayrı bir izahname
ve sirküler düzenlenmesi gereken fonları ifade eder.

Yatırım Fonları – Katılma Belgeleri
Katılma belgesi, belge sahibinin kurucuya karşı sahip olduğu hakları taşıyan ve fona kaç pay ile
katıldığını gösteren kıymetli evrak niteliğinde bir senet olup kaydi değer olarak tutulur. İçtüzüğünde
kurucu dışındaki aracı kuruluşlarca serbestçe alım satımı öngörülen A tipi yatırım fonlarının katılma
belgeleri menkul kıymet sayılır.
Katılma belgesi, temsil ettiği değerin tam olarak nakden ödenmesi şartıyla satılabilir. Katılma
belgelerinin itibari değeri yoktur. Fon pay değeri fon toplam değerinin tedavüldeki katılma
belgelerinin kapsadığı pay sayısına bölünmesiyle elde edilir.
A tipi fonlarda ve likit fonlar dışındaki B tipi fonlarda, katılma belgesi alım- satımlarında içtüzük
hükümleri uyarınca verilen alım- satım emirleri, emrin verilmesini takip eden ilk hesaplamada
bulunacak pay fiyatı üzerinden yerine getirilir.
Katılma belgesi sahipleri belgelerini fon içtüzüklerinde belirlenen esaslara göre fona iade etmek
suretiyle paraya çevirebilirler. Ayrıca borsanın uygun görmesi üzerine menkul kıymet niteliği
verilen fonların katılma belgeleri borsada işlem görebilir.
Özel fon katılma belgeleri borsada işlem göremezler, bu katılma belgelerinden fona geri dönenler
ancak başlangıçta içtüzükte belirlenen kişi ve kuruluşlara satılabilir.

Yatırım Fonları – Fon Portföyünün Oluşturulması
Şemsiye fon’da aşağıdaki varlıklar ve işlemlerden oluşan portföyler yer alır:
a) Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye'de kurulan ihraççılara ait paylar, özel sektör
ve kamu borçlanma araçları,
b) TPKK Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı
özel sektör ve kamu borçlanma araçları ile ihraççı payları,
c) 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat, katılma hesabı ve mevduat
sertifikaları,
ç) Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı
olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları,

Yatırım Fonları – Fon Portföyüne Alınabilecek Kıymetler
Şemsiye fon’da aşağıdaki varlıklar ve işlemlerden oluşan portföyler yer alır:
d) Fon katılma payları,
e) Repo ve ters repo işlemleri,
f) Kira sertifikaları,
g) Gayrimenkul sertifikaları,
ğ) Varantlar ve sertifikalar,
h) Takasbank para piyasası işlemleri,
ı) Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri,
i) Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri,
j) Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları

Yatırım Fonları – Yatırım Fonu Kurabilecekler
Sermaye Piyasası Kanunu 55. madde kapsamında ancak anonim şirket statüsündeki Portföy
Yönetim Şirketleri tarafından yatırım fonu kurulabilmektedir.
Fon malvarlığının, fonun yönetim stratejisi doğrultusunda, fonun yatırım yapabileceği

varlıklar konusunda yeterli bilgi ve sermaye piyasası alanında en az beş yıllık tecrübeye
sahip portföy yöneticileri tarafından, yönetilmesi zorunludur.

Yatırım Fonları – Yatırım Fonu Tipi
Fon içtüzüklerinde belirtilmek suretiyle, portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az
%25’ini, devamlı olarak özelleştirme kapsamına alınan KİT’ler dahil Türkiye’de kurulmuş
ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar A tipi, diğerleri B tipi olarak adlandırılır ve bu
tipler fon türleri ile birlikte belirtilir.

Yatırım Fonları – Fon Türleri
a) Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak;
1) Yerli ve/veya yabancı kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan fonları
kapsayan şemsiye fonlar "BORÇLANMA ARAÇLARI ŞEMSİYE FONU",
2) Yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar
"HİSSE SENEDİ ŞEMSİYE FONU", (Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak MKYO
payları hariç olmak üzere BİAŞ’ta işlem gören paylardan oluşuyorsa “Hisse Senedi Yoğun
Fon” olarak kabul edilir.)
3) Borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye
piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KIYMETLİ MADENLER
ŞEMSİYE FONU",
4) Diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonları kapsayan
şemsiye fonlar "FON SEPETİ ŞEMSİYE FONU“,
b) Portföyünün tamamı devamlı olarak, vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek
para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve portföyünün günlük olarak hesaplanan
ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonları kapsayan şemsiye fonlar “PARA
PİYASASI ŞEMSİYE FONU",

Yatırım Fonları – Fon Türleri
c) Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları,
altın ve diğer kıymetli madenler ile diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası
araçlarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar “KATILIM ŞEMSİYE FONU",
ç) Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonları

kapsayan şemsiye fonlar "DEĞİŞKEN ŞEMSİYE FON",
d) Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonları kapsayan
şemsiye fonlar "SERBEST ŞEMSİYE FON“,
e) Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç

yatırımının üzerinde belirli bir getirinin bilgilendirme dokümanlarında belirlenen esaslar
çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesi;
1) Uygun bir yatırım stratejisine ve garantör tarafından verilen garantiye dayanılarak taahhüt
edilen fonları kapsayan şemsiye fonlar "GARANTİLİ ŞEMSİYE FON",
2) Uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlanan
fonları kapsayan şemsiye fonlar "KORUMA AMAÇLI ŞEMSİYE FON"
olarak adlandırılır.
Yatırım Fonları – Alt Fonlar
i) Fon portföyünün en az %51’ini devamlı olarak,
Kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırmış fonlar “Tahvil ve Bono Fonu”,
Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye’de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine

yatırmış fonlar “Hisse Senedi Fonu”,
Belirli bir sektörü oluşturan ortaklıkların menkul kıymetlerine yatırmış fonlar “Sektör Fonu”
İştiraklerce çıkarılmış menkul kıymetlere yatırmış fonlar “İştirak Fonu”
Belli bir topluluğun menkul kıymetlerine yatıran fonlar “Grup Fonu”
Yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırmış fonlar “Yabancı Menkul
Kıymetler Fonu”
Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere
dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlar “Kıymetli Madenler Fonu”, ulusal ve uluslararası
borsalarda işlem gören altın ile altına dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlar “Altın
Fonu”,
Yatırım Fonları – Alt Fonlar
ii) Portföyün tamamı;
Hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye
piyasası araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin
%20’sinden az olmayan fonlar “Karma Fon”
Vadesine en fazla 180 gün kalmış likiditesi yüksek sermaye piyasası araçlarından oluşan ve
portföyünün ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonlar “Likit Fon”
Portföy sınırlamaları itibariyle yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonlar “Değişken
Fon”
iii) Portföyün en az %80’i devamlı olarak;
Baz alınan bir endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı en az
%90 olacak şekilde, endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla
seçilen bir kısmından oluşan fonlar “Endeks Fon”,
Diğer yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonlar “Fon
Sepeti”,
Yatırım Fonları –Portföy Değeri, Toplam Değeri, Pay Değeri, İtibari Değer, Bilgi Formu
• Fon Portföy Değeri, değerleme gününde portföyde bulunan varlıkların işlem gördükleri
borsalarda oluşan fiyatları dikkate alınarak hesaplanmaktadır.
• Fonun toplam değeri, fon portföy değerine, fonun alacakları eklenmek ve borçları düşülmek
suretiyle belirlenmektedir.
• Birim Pay Değeri, katılma paylarının alım satımınıa esas teşkil eden fiyattır. Fon toplam
değerinin katılma paylarının sayısına bölünmesiyle elde edilir.
• Fonların katılma paylarının itibari değeri yoktur.
• Yatırımcı Bilgi Formu: Yatırımcıların fonun yapısını, yatırım stratejisini ve risklerini makul
ölçüde anlayabilmeleri ve bilgiye dayalı olarak yatırım kararları alabilmeleri amacıyla
hazırlanır. Bu form, asgari unsurları ve standardı Kurul tarafından belirlenen ve yatırım
kararının alınmasında etkili olabilecek nitelikteki temel bilgileri içerir.

Yatırım Fonları – Fon Portföy Sınırlamaları
(1) a) Fonun toplam değerinin %10’undan fazlası bir ihraççının para ve sermaye piyasası araçlarına
ve bu araçlara dayalı türev araçlara yatırılamaz.
Bu oranın hesaplanmasında ipotek ve varlık teminatlı menkul kıymetler dikkate alınmaz ve bu

varlıklara yapılacak yatırımlar için oran %25 olarak uygulanır.
b) Fon toplam değerinin %5’inden fazla yatırım yapılan ihraççıların para ve sermaye piyasası
araçlarının toplam değeri fon toplam değerinin %40’ını aşamaz.
c) Fon toplam değerinin %20’sinden fazlası Kurulun finansal raporlama standartlarına ilişkin
düzenlemeleri kapsamında, aynı grubun para ve sermaye piyasası araçlarına yatırılamaz.
ç) Fon portföyüne bir ihraççının borçlanma araçlarının tedavülde olan ihraç miktarının %10’undan
fazlası dahil edilemez. Bu oranın hesaplanmasında ihraççının tüm borçlanma araçlarının,
borçlanma aracının fon portföyüne dahil edildiği tarihteki tedavülde olan ihraç tutarının piyasa
değeri esas alınır.
d) TCMB, Hazine Müsteşarlığı ve ipotek finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen para ve
sermaye piyasası araçları için bu fıkrada yer alan sınırlamalar uygulanmaz. Bu bent kapsamında
tek bir varlığa yapılan yatırım, fon toplam değerinin %35’ini aşamaz.
(2) Fon tek başına hiçbir ihraççının sermayesinin ya da tüm oy haklarının %10’undan fazlasına, aynı
yöneticinin yönetimindeki tek bir kurucuya ait fonlar ise toplu olarak, hiçbir ihraççının
sermayesinin ya da tüm oy haklarının %20’sinden fazlasına sahip olamaz.
(3) a) Yöneticinin yönetim hakimiyetine sahip olan,
b) (a) bendinde belirtilen tüzel kişiler ile yönetici yetkililerinin yönetim hakimiyetine sahip
olduğu,
c) Yöneticinin yönetim hakimiyetine sahip olan gerçek kişilerin yönetim hakimiyetine sahip
olduğu ihraççıların ihraç ettiği para ve sermaye piyasası araçlarının toplam değeri fon toplam
değerinin %20’sini aşamaz.
(4) Aracı kuruluş ve ortaklık varantları ile sertifikalara yapılan yatırımların toplamı fon toplam
değerinin %10’unu aşamaz. Tek bir ihraççı tarafından çıkarılan varantlar ile sertifikaların
toplamı ise fon toplam değerinin %5’ini aşamaz.

(5) Fon toplam değerinin en fazla %10’u, 12 aydan uzun vadeli olmamak şartıyla, bankalar
nezdinde açılan mevduat/katılma hesaplarında ve mevduat sertifikalarında değerlendirilebilir.
Ancak tek bir bankada değerlendirilebilecek tutar fon toplam değerinin %3’ünü aşamaz.
Katılım fonlarında bu fıkranın birinci cümlesinde belirtilen oran %25, ikinci cümlesinde
belirtilen oran ise %10 olarak uygulanır.
(6) Kurucunun Kurulun finansal raporlama standartlarına ilişkin düzenlemeleri kapsamında

yer alan grup şirketlerinin borsa dışında halka arzına aracılık ettiği ortaklık paylarına, borsada
işlem görmesi şartıyla, ihraç miktarının azami %10’u ve fon toplam değerinin azami %5’i
oranında yatırım yapılabilir.

Yatırım Fonları – Fonun Sona Ermesi
Fon, aşağıdaki nedenlerle sona erer:
a) Bilgilendirme dokümanlarında bir süre öngörülmüş ise bu sürenin sona ermesi,
b) Fon süresiz ise kurucunun Kurulun uygun görüşünü aldıktan sonra altı ay sonrası için
feshi ihbar etmesi,
c) Kurucunun faaliyet şartlarını kaybetmesi,
ç) Kurucunun mali durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflaması, iflas etmesi

veya tasfiye edilmesi,
d) Fonun kendi mali yükümlülüklerini karşılayamaz durumda olması ve benzer nedenlerle

fonun devamının yatırımcıların yararına olmayacağının Kurulca tespit edilmiş olması.

Yatırım Fonları – Fonun Sona Ermesi
a) Bilgilendirme dokümanlarında bir süre öngörülmüş ise bu sürenin sona ermesi,
b) Fon süresiz ise kurucunun Kurulun uygun görüşünü aldıktan sonra altı ay sonrası için feshi
ihbar etmesi,
c) Kurucunun faaliyet şartlarını kaybetmesi,
ç) Kurucunun mali durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflaması, iflas etmesi

veya tasfiye edilmesi,
d) Fonun kendi mali yükümlülüklerini karşılayamaz durumda olması ve benzer nedenlerle fonun
devamının yatırımcıların yararına olmayacağının Kurulca tespit edilmiş olması.
• Kurucunun iflası veya tasfiyesi halinde Kurul, fonu uygun göreceği başka bir kuruluşa tasfiye
amacıyla devreder. Saklayıcı kurumun iflası halinde, kurucu fon varlığını Sermaye Piyasası
Kurulu’nca uygun görülecek başka bir kuruluşa devreder.
• İflas veya tasfiye durumları dışında fonun başka bir kurucuya devri ancak Sermaye Piyasası
Kurulu’nun uygun görüşünün alınması kaydıyla mümkündür.
Borsa Yatırım Fonları
• Borsa Yatırım Fonu, katılma belgeleri borsa pazarlarında işlem gören, fonun oluşturma
sürecine doğrudan katılan yetkilendirilmiş katılımcıların (SPK tarafından uygun görülen aracı
kurum ve bankalar) fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak biçimde, portföyde
bulunan menkul kıymet ve nakdi bir araya getirerek karşılığında fon katılma belgesi alabildiği
ya da en az asgari işlem birimine karşılık gelen fon katılma belgelerini saklamacı kuruluşa
iade edip karşılığında fonun içindeki menkul kıymetlerin payına düşen kısmını alabildiği,
riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre portföy işletmek amacıyla kurulan
malvarlığıdır.
• Borsa yatırım fonları, endeks fon şeklinde kurulabilir.
• Fon, Kurul tarafından uygun görülen bir endeksi baz alarak endeks kapsamındaki menkul
kıymetlere, bu menkul kıymetlerin endeksteki ağırlıklarını dikkate alarak yatırım yapabilir.
• Endeks Fon olarak kurulabilen borsa yatırım fonları, portföyünün en az %80’i devamlı olarak
baz alınan ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen bir endeks kapsamındaki
menkul kıymetlerden oluşan ve Tebliğin ekinde yer alan formüle uygun olarak yapılan
hesaplama çerçevesinde, baz alınan endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki
korelasyon katsayısı en az %90 olacak şekilde, baz alınan endeksi takip etmek üzere kurulur.
Serbest Yatırım Fonları (Hedge Fonlar)
Katılma payları sadece Tebliğ’de tanımlanan nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan
fonlar ise “Serbest Yatırım Fonları” (Hedge Funds) olarak adlandırılır.
Henüz Türkiye'de sermaye piyasası, bankacılık ve para piyasasında çok sık rastlanılan ve ismi
anılan bir yapı olmamasına rağmen, özellikle, yabancı yatırımcı ağırlığının söz konusu olduğu
menkul kıymetler piyasasının zaman içerisinde derinlik kazanması, artan likitide ve SPK (Sermaye
Piyasası Kurulu) ile BİST (Borsa İstanbul) düzenlemeleri ile kurumsal nitelikli yatırımcının daha
esnek stratejilere dayalı yatırım imkanlarına sahip hale gelmesi "Hedge Fund" kavramının kısa
sürede yaygınlık kazanmasına neden olmaktadır.
Bugün Hedge Fund endüstrisi, yönetilen toplam varlık değeri itibariyle 1 trilyon Amerikan
Dolarının üzerinde büyüklüğe sahip ve dünya genelinde tahmini olarak 10.000 Hedge Fund yapısı
bulunuyor. Bu fonların önemli bir kısmı, vergi avantajları, iyi yapılanan hukuki ve teknik altyapı ile
cazip operasyonel maliyetler dolayısıyla "Channel Islands" olarak tanımlanan grupta yer alan
Cayman, British Virgin Islands (BVI), Guernsey gibi ada ülkelerinde kurulmuştur.
SPK tarafından yapılan modernizasyon/güncelleme ile birlikte, 2006'dan itibaren Türkiye'de On-
shore Hedge Fund (Serbest Fon) yapılanmalarının yurt içinde ortaya çıkmaları ve faaliyet
göstermeleri mümkün hale geldi.

Serbest Yatırım Fonları (Hedge Fonlar)
• Hedge Fund, farklı risk/getiri oranları vaadeden finansal yatırım enstrümanlarının farklılık arz
eden niteliklerinden istifade ederek menkul kıymetler piyasası ile borçlanma araçlarının yatırıma
konu olduğu piyasa arasındaki korelasyonu minimize eder. Kendi yatırım operasyonları esnasında
verimi yukarıya çeken opsiyon ve sermaye piyasası imkanlarından faydalanır,
• Hedge Fund, yatırım getirisi, volatilite ve piyasa riski gibi kavramlar hakkında oldukça duyarlıdır,
bu tipteki fonların stretejistleri, piyasada ortaya çıkması olası değer kayıplarını riskten korunma
sağlayan piyasa araçları ile minimize etme yoluna gider,
• Hedge Fund yapıları özellikle finansal yatırımlar ve sermaye piyasaları alanında ileri yetkinlik ve
tecrübeye sahip uzmanlar tarafından yönetilirler,

Özel Fon
Katılma belgeleri önceden belirlenmiş kişi ve kuruluşlara tahsis edilmiş fonlar “Özel
Fon” olarak adlandırılır.

Gayrimenkul Sertifikaları
Gayrimenkul sertifikası, ihraçcıların bedellerini inşa edilecek veya edilmekte olan gayrimenkul
projelerinin finansmanında kullanılmak üzere ihraç ettikleri, nominal değeri eşit, hamiline yazılı
menkul kıymettir. Bu sertifika sahipleri gerekli sayıda sertifikaya sahip olarak vade sonunda inşa
edilecek gayrimenkulü devralabilirler ya da ilan edilen faizi elde edebilirler.
Asli Edim : Gayrimenkul sertifikasında belirtilen sürede mülkiyetin gayrimenkul sertifikası

sahibine geçirilmesi yükümlülüğüdür. Asli edimi kullanmak isteyen sertifika sahipleri, sertifikada
belirtilen tarihlerde almak istedikleri bağımsız bölümün gerektirdiği sayıda sertifika ibraz etmek;
ihraçcı ise, belirtilen sürede gayrimenkulün mülkiyetinin tesisini ve teslimini yapmak zorundadır.
Birden fazla kişi yeterli sayıda sertifikayı ibraz ederek müşterek mülkiyet esasları çerçevesinde
asli edimin yapılmasını talep edebilir.
Tali Edim : Asli edimin yerine getirilmesini belirlenen süreler içerisinde talep etmeyen sertifika
sahiplerine, anapara ve faiz ödenmesini veya gayrimenkulün sertifika sahiplerince talep
edilmeyen bölümünün banka tarafından açık artırma ile satılarak sertifika sahiplerine
dağıtılmasıdır.
Cezai Şart : Sertifikaya konu olan projenin gerçekleştirilememesi veya tamamlanmasının

gecikmesi halinde yerine getirilmesi taahhüt edilen yükümlülüklerdir.

Kira Sertifikaları
Varlık kiralama şirketi; aracı kurumlar, bankalar ve kaynak kuruluşları (“Kaynak kuruluş”, sahip
olduğu veya kiraladığı varlıkları, kiralamak üzere varlık kiralama şirketine devreden anonim
şirketlerdir.) tarafından münhasıran kira sertifikası ihraç etmek üzere kurulmuş olan anonim şirket
olarak tanımlanmıştır.
Kira sertifikası; varlık kiralama şirketinin satın almak veya kiralamak suretiyle devraldığı varlıkların
finansmanını sağlamak amacıyla düzenlediği ve sahiplerinin bu varlıklardan elde edilen gelirlerden
payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymet, kira sukuku olarak belirtilmektedir.
Kira sertifikası, kaynak kuruluşun, bir varlık kiralama şirketi aracılığı ve devret-kirala-devral
yöntemiyle, mülkiyetlerindeki veya kiralamak suretiyle devralacakları varlıkları kullanarak
finansman sağlamalarına imkan veren bir enstrüman olarak düzenlenmiştir.
Varlık kiralama şirketleri, kaynak kuruluşlardan devraldığı varlıkları tekrar kaynak kuruluşa
kiralamak suretiyle kira geliri elde etmek, söz konusu kira gelirlerine dayalı olarak kira sertifikası
ihraç etmek ve kira süresi sonunda ilgili varlığı kaynak kuruluşa devretmek amacıyla aracı
kurumlar, bankalar ve kaynak kuruluşları tarafından kurulabilecektir.

Depo Sertifikaları
• Depo sertifikaları menkul kıymetlerin ihraç edildiği ülke dışındaki başka ülkelerde de halka arz
edilmesinde kullanılan ve asıl menkul kıymetleri temsil eden belgelerdir.
• Bu belgelerin dayandığı menkul kıymetler ihraçcının ülkesindeki bir saklama kuruluşunun kasalarında
muhafaza edilmektedir.
• Depo sertifikası sahipleri yasal olarak bütün kar payı alma haklarına sahiptirler ve bu kar paylarını
kendi ülkelerindeki para birimi olarak alırlar.
- ADR (American Depository Receipt),
- GDR (Global Depository Receipt),
- EDR (European Depository Receipt)
ADR’ler Dolar cinsinden ABD’de ihraç edilir ve Nitelikli Kurumsal satılabileceği gibi, Tezgahüstü
Piyasalarda veya borsalarda da işlem görebilir. EDR’ler Euro cinsinden ihraç edilmekte, genellikle
Londra ve Lüksemburg borsalarına kote olmakta ve takas işlemleri Euroclear sistemi aracılığıyla
gerçekleşmektedir. GDR’ler ise ADR ve EDR’lerin bir karışımı olarak her iki piyasadan (Amerika ve
Avrupa) fon bulmaya yarayan bir başka depo sertifikası türüdür.
Ülkemizde Yabancı ve yerli Sermaye Piyasası Araçlarının Depo Sertifikaları yoluyla halka arzı
mümkündür. Depo sertifikalarının temsil ettiği yabancı sermaye piyasası araçları, yetkili saklama
kuruluşu nezdinde MKK’nın hesabı bulunması halinde MKK’nın bu hesabında saklanır.
Finansal Piyasalar

Mevduat
Bankalara ve benzeri kredi kurumlarına istenildiğinde ya da belli bir vade ya da ihbar süresi sonunda
çekilmek üzere yatırılan paralardır.
Hiçbir kayıt ve şarta bağlı olmaksızın

Vadesiz Mevduat istenildiğinde çekilebilen hesaplardır.
Vadeli Mevduat Banka İle Mevduatı yapan arasında kararlaştırılan

vadeden itibaren çekilebilir.
İhbarlı Mevduat Mevduatın Sahibi mevduatını çekeceği tarihi belirli bir

süre önce bankasına bildirmek zorundadır.
Mevduat, ticaret bankalarının en önemli kaynağıdır. Bankalar halktan topladıkları küçük tutarda paraları
firmalara kredi olarak vermek, şirketler kurmak, bunların sermayelerine katılmak gibi yollarla
ekonomiye aktarırlar. Resmi Mevduat hariç, mevduata uygulanacak faiz oranları banka ile müşteri
arasında serbestçe belirlenir.
Ancak, bankalar müşterilerine verebilecekleri azami faiz oranlarını ilan tarihinden önce TC Merkez
Bankası’na bildirmek ve uygulayacakları azami mevduat faiz oranlarını tüm şubelerde müşterilerinin
görebileceği şekilde ilan etmek zorundadırlar.
Döviz Tevdiat
Vadeli Döviz Mevduat Hesabı, belirli bir süre sonunda, faiz getirisi ile birlikte geri çekilmek üzere
açılmış mevduat hesabıdır.
*Vade sonunda kazanacağınız faiz hesap açılışında bellidir.
*1 hafta, 1,3, 6 ve 12 ay vadelerde hesap açabilirsiniz.
*Amerikan Doları, Avrupa Para Birimi (EURO), İsviçre Frangı, İngiliz Sterlini cinsinden Vadeli
Mevduat Hesabı açabilirsiniz.
*Vadesinden önce bozulan hesaplara faiz ödemesi yapılmaz.
Vadesiz Döviz Tevdiat Hesabı , Türk Lirası'na dönüştürülebilen her türlü yabancı para birimi
üzerinden belli bir vadeye bağlı olmadan açılabilen mevduat hesabıdır.
Vadesiz döviz mevduat hesabı açtırarak yatırımlarınızı konvertibl (çevrilebilir) dövizlerde

değerlendirebilir, hesabınızdan dövizli havale yapabilirsiniz..

Borsa İstanbul
Borsa İstanbul Pay Piyasasında alım satım işlemleri, yalnızca bu faaliyet konusunda Sermaye
Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi almış ve Borsa üyesi olan aracı kuruluşlar tarafından
yapılabilmektedir. Yatırımcıların Borsa’da şahsen alım-satım yapamazlar.
Pay Piyasası’nda Pazarlar
 Ulusal Pazar, Kurumsal Ürünler Pazarı, Borsa Yatırım Fonu, Varant, Rüçhan, İkinci Ulusal Pazar,
Gözaltı Pazarı, Toptan Satışlar Pazarı, Serbest İşlem Platformu
Borsa İstanbul – Pay Piyasası
Hisse senedi sahipleri temel olarak iki türlü gelir elde edebilir: sermaye kazancı ve kâr payı.
Sermaye kazancı, hisse senedinin değerindeki olası artıştan elde edilen gelirdir. Diğeri ise, şirket
yıl sonunda kâr ettiği takdirde, bunun dağıtılmasından elde edilen temettü (kâr payı) geliridir. Hisse
senedi Borsa’da işlem gören şirketler kâr dağıtıp dağıtmamak konusunda serbesttir. Borsa
şirketleri kârını nakit olarak veya hisse senedi ihraç ederek dağıtabilir.
İşlem Miktarı
Bir piyasada, bir seansta ya da belli bir dönemde alınıp satılan (el değiştiren) menkul kıymet
adedidir. Borsa'da, her işlem günü, her iki seansın işlemleri için ayrı ayrı hisse senedi bazında
işlem miktarı yayınlanır. Farklı pazarlarda işlem gören menkul kıymetlerin gerçekleşen işlem
miktarları toplandığında, BİAŞ'nin o günkü işlem miktarı ortaya çıkar.
İşlem Hacmi
Gerçekleşen her sözleşmedeki işlem miktarı ile işlem fiyatlarının çarpılması sonucu bulunan
hacimdir. Tüm hisse senetlerinin işlem hacimleri toplamı, Pay Piyasasının (PP) toplam işlem
hacmini oluşturur.

İşlem Birimi
Bir sermaye piyasası aracının, kendisi ya da

katları ile işlem yapılabilecek asgari sayısını
ya da değerini ifade eder. Pay Piyasasında
işlem birimi olarak lot kullanılır. 1 lot 1 adet
hisse senedi veya 1 TL nominal değerli
hisse senedine denktir.
Hisse Kodu Ve Özellik Kodu
Hisse senetleri piyasası bilgisayarlı alım

satım sisteminde (Sistem) hisselerin işlem
görebilmesi için Hisse Senetleri Müdürlüğü
tarafından o hisseye özgü bir hisse kodu
verilir. Bu kod şirketin unvanıyla uyumlu
olacak şekilde dört veya beş karakterden AKBNK > Akbank
(harf/sayı veya ikisinin birleşiminden) ARCLK > Arçelik
oluşturulur. EREGL > Ereğli Dem.Çelik
VAKBN > Vakıfbank
Pay Piyasası’nda işlemler Fiyat ve Zaman
önceliğine göre gerçekleştirilir.
Fiyat Önceliği
Sistem’de işlem görmek üzere bekleyen

emirlerden daha düşük fiyatlı satış
emirlerinin, yüksek fiyatlı satış emirlerinden;
daha yüksek fiyatlı alım emirlerinin, düşük
fiyatlı alım emirlerinden önce işlem
görmesini sağlayan öncelik kuralıdır.
Zaman Önceliği
Girilen emirlerde fiyat eşitliği olması

halinde, Sistem’e zaman açısından daha
önce kaydedilen emrin daha önce işlem
görmesini sağlayan öncelik kuralıdır.

Baz Fiyat Aralığı - TL Fiyat Adımı – TL
Fiyat Adımı
0,01 – 5,00 0,01
Fiyat adımı, her hisse senedi fiyatı için bir 5,02 – 10,00 0,02
defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat 10,05 – 25,00 0,05
değişimidir.
25,10 – 50,00 0,10
Fiyat Aralığı 50,25 – 100,00 0,25

100,50 – 250,00 0,50
Her hisse senedi için, seans içinde işlem 251,00 – 500,00 1,00
görebileceği en düşük (taban) ve en yüksek 502,50 – 1.000,00 2,50
(tavan) fiyatlar, o hisse senedi için "Fiyat
1.005,00 ve üzeri 5,00
Aralığı"nı oluşturur. Hisse senetleri
piyasasında (lot ve özel emirler için), fiyat
Örneğin; hisse senedi fiyatı 5,02 TL’nin üzerinde
aralıkları, bir önceki seans ağırlıklı ortalama
ise fiyat adımı 5,02 – 5,04 – 5,06 ….. şeklinde
fiyatın %10 altı ve üstü ile sınırlıdır.
olacaktır. Bu hisse senedine 5,03 emir fiyatı
girilemez. Hisse fiyatı 10,05 TL oluncaya kadar
yada 5,02 TL’nin altına düşünceye kadar fiyat
adımı değişmeyecektir.
Seans Kavramı : Bir menkul kıymetin, ilgili olduğu pazarda,
işlemlerinin başlatıldığı an ile bitirildiği an arasında geçen süre
“Seans” olarak adlandırılır.
2.Seans 14:00 – 17:40
Borsa'da işlem gören menkul kıymetler, her gün belirli saatler Açılış Seansı 14:00 – 14:15
arasında alınıp satılmaktadırlar. Bu işlem sürecine "Borsa Seansı" Emir Toplama 14:00 – 14:10
adı verilmektedir. Aynı pazarda işlem gören tüm menkul Açılış Fiyatlarının 14:10 – 14:15
kıymetlerden işlem yöntemi aynı olanların seansı aynı anda başlar Belirlenmesi ve İşlemler
ve biter. Sürekli Müzayede Seansı 14:15 – 17:30
Kapanış Seansı 17.30 – 17:40
1.Seans 09:30 – 12:30
Emir Aktarımı 17:30 – 17:33
Açılış Seansı 09:15 – 09:45 Emir Toplama 17:33 – 17:36
Emir Toplama 09:15 – 09:40 Kapanış Fiyatlarının 17:36 – 17:38
Açılış Fiyatlarının Belirlenmesi ve 09:40 – 09:45 Belirlenmesi
İşlemler Kapanış Fiyatından 17:38 – 17:40
İşlemler
Sürekli Müzayede Seansı 09:45 – 12:30
Tek Fiyat Seansı 14:15 – 17:33
Tek Fiyat Seansı 09:45 – 12:30
Emir Toplama 14:15 – 17:30
Emir Toplama 09:45 – 12:25
Tek Fiyatın Belirlenmesi 17:30 – 17:33
Tek Fiyatın Belirlenmesi 12:25 – 12:30 Tek Fiyattan İşlemler 17:38 – 17:40

Açılış Seansı
Belirli bir zaman dilimi boyunca emirlerin herhangi bir eşleşme yapılmaksızın Alım-Satım
Sistemi’ne (Sistem) kabul edildiği ve bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerçekleşmesini
sağlayan tek bir fiyat seviyesinin (Açılış Fiyatı) hesaplanarak, tüm işlemlerin bu fiyat seviyesinden
gerçekleştirildiği tek fiyat yöntemiyle çalışan özel bir seans uygulamasıdır.
Açılış seansı temel olarak iki aşamadan oluşur:
1. Emir toplama: Bu süre zarfında emirler Sistem’e iletilir ve öncelik kurallarına göre sıralanır.
Eşleştirme yapılmaz. Bu süreçte piyasa izleme ekranları kapalıdır. Hisseye gelen emirler ve
dolayısıyla hesaplanan açılış fiyatları kimse tarafından görülemez.
2. Açılış fiyatının belirlenmesi ve açılış işlemlerinin gerçekleştirilmesi: Bu süre zarfında Sistem’de

yer alan alış-satış emirleri üzerinden yapılan değerlendirme ile açılış fiyatı belirlenir ve fiyat-zaman
önceliği açısından uygun durumda olan emirler, karşılığında yeterli miktarda emir bulunması
şartıyla, açılış fiyatından işleme dönüşür. Açılış fiyatlarının hesaplanması ile birlikte işlemler yapılır
ve bu bilgiler yayınlanır.

Eski Ve Yeni Özellik Kodları
Hisse senetleri borsada işlem gören bir şirketin bir önceki hesap dönemine ait temettüyü ödemeden
sermaye artırımı yapabilir. Bu durumda, ihraç edilen hisse senetleri üzerinde bir önceki hesap dönemine
ait temettü hakkı bulunmamaktadır. Bu hisse senetleri “Yeni” olarak adlandırılır ve “Y” özellik koduna
sahiptirler. Bir önceki hesap dönemine ait temettü hakkı bulunan hisseler ise “Eski” olarak adlandırılır
ve “E” özellik koduna sahiptirler. “Eski” ve “Yeni” hisse senetleri arasındaki fark temettüdür.
Emir İyileştirilmesi – Kötüleştirilmesi - İptali
Emir iyileştirilmesi kavramı alış emirleri için emrin fiyatının yükseltilmesi, satış emirleri için ise emrin
fiyatının düşürülmesi anlamına gelmektedir. Emir iyileştirilmesi hisse senedinin işlem sırasının geçici
olarak kapalı olduğu durum haricinde istenilen her an yapılabilir.
Emir kötüleştirilmesi kavramı alış emirlerinin fiyatının düşürülmesi, satış emirlerin fiyatının yükseltilmesi
anlamına gelmektedir. Emir iptalinin serbest bırakılması ile birlikte emir kötüleştirme tüm seans süresi
boyunca yapılabilmektedir.
Emir iptali, emir miktarını azaltma ve emir fiyatını kötüleştirme uygulamaları cari(en iyi alış veya satış)
fiyat kademelerindeki emirler üzerinde yapıldığında yüz binde 1, cari fiyat kademelerinden farklı fiyat
kademelerindeki emirler üzerinde yapıldığında milyonda 2,5 oranında ücretlendirilmektedir.
Kapanış Seansı
Kapanış seansı sadece ikinci seans sonrası uygulanmakta olup, birinci seans sonrasında
uygulanmamaktadır.
Kapanış seansı, normal seans sürecinden kalan -kotasyon hariç- tüm emirlerin aktarılması
suretiyle, belirlenmiş zaman dilimi boyunca yeni emirlerin de herhangi bir eşleşme yapılmaksızın
Sistem’e kabul edildiği ve bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerçekleşmesini sağlayan
tek bir fiyat seviyesinin (Kapanış Seansı Fiyatı) hesaplanarak, tüm işlemlerin bu fiyat seviyesinden
gerçekleştirildiği, tek fiyat yöntemiyle çalışan özel bir seans uygulamasıdır.
Kapanış Seansı Aşamaları:
· Emir aktarım aşaması – (3 dakika, 17:30 – 17:33)

· Emir toplama aşaması – (3 dakika, 17:33 – 17:36)
· Fiyat belirleme ve kapanış seansı işlemleri aşaması – (2 dakika, 17:36 – 17:38)
· Kapanış fiyatından işlemler aşaması – (2 dakika, 17:38 – 17:40)

Hisse Senetlerinin Gruplandırılması
Sermaye Piyasası Kurul’unun aldığı karar doğrultusunda BİAŞ’da işlem gören hisse senetleri
gruplandırılmıştır.
Payları B listesi kapsamında değerlendirilen şirketler;
 Halka açık piyasa değeri 10 Milyon TL’nin ve dolaşımdaki pay sayısı 10.000.000 adetin altında
olan şirketlerin,
 Halka açık piyasa değeri 45 milyon TL ve fiili dolaşımdaki pay oranı %5’in altında olan şirketlerin,
 Borsa fiyatı birim pay değerinin 1,5 katı ve üzeri olan yatırım ortaklıklarının,
 (Girişim Sermayesi ve Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları c maddesi kapsamı dışındadır.)
Payları C listesi kapsamında değerlendirilen şirketler;
 Halka açık piyasa değeri için alt ve üst sınır belirlenmeksizin Gözaltı Pazarı’nda işlem gören
şirketlerin
 Fiili dolaşımdaki pay sayısı 250.000’in altında yer alan şirketlerin
 Borsa fiyatı birim pay değerinin 2 katı ve üzeri olan yatırım ortaklıklarının
 Yukarıda yer alan şirketler dışındaki şirketler A listesi kapsamında değerlendirilmektedir.
BİAŞ’da payları işlem gören şirketlerin gruplarına göre paylarının alım satım esasları farklılık
göstermektedir.
A Grubu B Grubu C Grubu

Sürekli müzayede Sürekli müzayede Tek fiyat sisteminde
sistemine göre işlem sistemine göre işlem işlem görürler. İstisnai
görürler. görürler. olarak Piyasa Yapıcılık
İşlem Yöntemi
İşlem Yöntemi
uygulanabilir.
Kredili işlem ve açığa Kredili işlem ve açığa Kredili işlem ve açığa

İlave İşlem Esasları satışa konu olabilirler. satışa konu olmazlar. satışa konu olmazlar.
Veri yayın ekranlarında Veri yayın Veri yayın

hisse senetleri ile ilgili ekranlarında hisse ekranlarında hisse
bekleyen emirlerde senetleri ile ilgili senetleri ile ilgili
Veri Yayın Ekranları derinlik bilgileri 5 satır bekleyen emirlerde bekleyen emirlerde
olarak gösterilir. derinlik bilgileri 5 satır derinlik bilgileri tek
olarak gösterilir. satır olarak gösterilir.

Borsa Fiyatı : Borsa’da işlem görmeye başlayan hisse senetlerinin Borsa’daki arz ve
talep koşullarına göre oluşan fiyatıdır.
Yatırımcının Borsadaki amaçlarından birisi düşük fiyattan hisse senedini alıp, yüksek
fiyattan satmaktır. Bu şekilde oluşan kar, değer artış kazancı olarak nitelendirilir.
Örnek:100 adet Vakıfbank hisse senedini 4.60 TL den aldığınızı varsayalım. Ödemeniz
gereken bedel 100 x 4.60= 460 TL olacaktır. 100 adet Vakıfbank hisse senedini daha sonra
5.10 TL den sattığınızı düşünürsek alacağınız rakam 510 TL olacaktır.
Dolayısıyla 510-460=50 TL değer artış kazancı elde etmiş olacaksınız. Bu kazanç yaklaşık
%10,8’lik bir kazanca denk gelmektedir.


Hisse senedine yatırım yapanların bir diğer amacı da temettü geliri elde etmektir.
Temettü : Ortaklıkların dönem içinde elde ettikleri kardan mevcut ortakların pay alma
hakkıdır. Söz konusu hak , hisse senedine bağlı ‘Kar Payı Kuponları’ karşılığında ve ayrıca
hisse senedi ibrazına gerek kalmaksızın kullandırılır. Borsada işlem gören şirketler kar
payı dağıtmaları halinde nakit ve/veya hisse senedi şeklinde dağıtılabilir.
Örnek: Vakıfbank hisse senedi aldığınızı varsayalım. Elinizde 1000 adet Vakıfbank hisse
senedi olsun. Vakıfbank %28.10 net temettü dağıtma kararı almıştır.
Bu durumda alacağınız temettü tutarı 1000x0.2810= 281 TL olacaktır.

Sermaye Artırımı: Bir şirketin esas sermayesine karşılık olan hisse senetlerinin bedelleri ödendikten sonra
Genel Kurul kararı ile yeni hisse senedi çıkarılarak şirket sermayesinin arttırılmasıdır. Sermaye artırımı iki
şekilde gerçekleşir:
Bedelsiz Sermaye Artırımı - Bedelli Sermaye Artırımı
Bedelsiz Sermaye artırımı, şirketlerin kendi iç kaynaklarını (emisyon primi, yeniden değerleme değer artışı,
yedekler, iştirak ve duran varlık satış karları, temettü) kullanarak yapmış oldukları ve ortaklarından ilave
kaynak talep etmeden bedelsiz olarak hisse senedi dağıttıkları sermaye artırım türüdür.
Hisse senedinin belli oranda bölünmesi sonucu fiyatın aynı oranla düşmesi ve elde olan adet miktarının da
aynı oranla katlanması sözkonusudur.
Örnek: %100 bedelsiz hisse veren xxx şirketinin sermaye artırımı öncesi fiyatı 6 TL, elimizde de bu hisseden
20 adet olsun. Hisse bölündüğü gün 3 TL baz fiyatla işlemlere başlar ve elimizdeki hisse senedi 40 adet olur.
Sermaye Artırımı ve Temettü
Borsa’da işlem gören şirketlerin bedelli ve/veya bedelsiz sermaye artırımına gitmesi halinde hisse senetlerinin
fiyatı, Borsa tarafından, yapılan sermaye artırımı oranında yeniden düzeltilmekte ve hisse senetlerinin
fiyatında bedelli ve/veya bedelsiz sermaye artırımından sonra ortaya çıkan hisse sayısına bağlı olarak azalma
olmaktadır. Bu işleme hisse senetlerinin bölünmesi, sonradan oluşan fiyata ise bölünmüş fiyat denilmektedir.

Sermaye Artırımı Örnek;
A hisse senedinin 01.09.2010 tarihindeki en son ağırlıklı ortalama fiyatının 2.64 TL

olduğu varsayımıyla ;
a) %50 temettü
b) %25 bedelli
c) %50 bedelsiz
d) yukarıdaki seçeneklerin tamamının aynı gün yapıldığında, 02.09.2010 tarihinde
baz fiyat;
Sermaye Artırımı Fiyat
% 50 temettü = 2.64 – 0.50 = 2.14

% 25 bedelli = (2.64 + 0.25) / (1+0.25) = 2.31
% 50 bedelsiz = 2.64 / (1+0.50) = 1.76
Tamamı = (2.64 - 0.50 + 0.25) / (1 + 0.25 + 0.50) = 1.36

Borsa İstanbul – Gelişen İşletmeler Piyasası
Gelişme ve büyüme potansiyeline sahip şirketlerin sermaye piyasalarından fon sağlamak

amacıyla ihraç edecekleri menkul kıymetlerin işlem görebileceği şeffaf ve düzenli bir
ortam yaratmak amacıyla kurulan piyasadır. GİP, gelişme ve büyüme potansiyeline sahip
ve düşük maliyetle fon ihtiyacını karşılamak isteyen şirketler için ara bir piyasa olarak
oluşturulmuştur. GİP’te alım-satım işlemlerinin gerçekleştirilmesinde temel olarak “Piyasa
Yapıcılı Sürekli Müzayede” işlem yöntemi uygulanır. Piyasa yapıcısı bulunmayan işlem
sıralarında “Tek Fiyat” işlem yöntemi uygulanır.
Risk Bildirim Formu
Üyeler, müşterilerinin GİP’te işlem görecek menkul kıymetlerin birincil ve ikincil piyasa
işlemlerine aracılık yapmadan önce, şirket paylarının GİP Listesi’ne kabul edilme kriterleri,
piyasa danışmanı uygulaması, kamuyu aydınlatma hususunda GİP ve Pay Piyasası (PP)
arasındaki farklılıklar ve GİP’te işlem görecek menkul kıymetlere yatırım yapmanın riski
ve karşılaşabilecekleri diğer riskler konusunda yatırımcıları bilgilendirmekle
yükümlüdürler. Bu çerçevede üyeler, müşterilerin emirlerini GİP’e iletmeden önce
müşterilerine GİP Risk Bildirim Formunu imzalatmak zorundadır.

Borsa İstanbul – Serbest İşlem Platformu
Serbest İşlem Platformu, Kurul kaydında bulunan fakat daha önce Borsa’da payları işlem
görmeyen şirketlerden finansal büyüklüğü ve ortaklık yapısı dikkate alınarak Kurulca
belirlenecek olanların paylarının BİAŞ Hisse Senetleri Piyasası’nda işlem görebilmesi için
oluşturulmuştur.
Platformda “tek fiyat sistemi” uygulanır ve bir gün içerisinde 4 kez fiyat belirlenir. İşlemler
Hisse Senetleri Piyasası pazarlarında uygulanan seans saatleri içerisinde gerçekleşir.
Platformda işlemlerin başlayacağı ilk gün, ilk seans şirket payları serbest marj ile işlem
görmeye başlar, işlem gerçekleşinceye kadar serbest marj uygulanır. Paylar brüt takas
uygulamasına tabidir.
Risk Bildirim Formu
Platformda işlem yapacak yatırımcılara, işlem görecek paylara yatırım yapmanın riski ve
karşılaşılabilecek diğer riskler konusunda ”Risk Bildirim Formu’nun imzalatılması
zorunludur.

Borsa İstanbul – Pay Piyasasında Halka Arz
Halka açılma veya halka arz, bir anonim ortaklığın (şirket, ortaklık) kaynak ihtiyacını
karşılamada başvurduğu bir “Doğrudan Finansman” yöntemidir. “Halka arz”, payların çok
sayıda ve önceden bilinmeyen yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla satışı olarak
tanımlanabilir.
Payların yatırımcılara satışı 3 şekilde yapılır:
Talep Toplama
Sabit Fiyatla Talep Toplama
Fiyat Teklifi Alma Yoluyla Talep Toplama
Fiyat Aralığı Yoluyla Talep Toplama
Borsada Satış(Birincil Piyasa)

Sürekli Müzayede Yöntemi
Sabit Fiyatla Talep Toplama ve Satış Yöntemi
Değişken Fiyatla Talep Toplama ve Satış Yöntemi
Talep Toplamaksızın Satış

Borsa İstanbul – Varant Piyasası
Varant: Elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan
belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi
teslimat ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracını ifade
eder.
Varant satın alan yatırımcı ödediği bedel karşılığında bir dayanak varlığı değil, o dayanak varlığı
alma ya da satma hakkını satın alır.
Dayanak Varlık: Varantlar yapılandırılmış ürünler sınıfında yer alan ve menkul kıymetleştirilmiş
opsiyon özelliklerini taşıyan ürünlerdir. Varantlar, finansal bir varlığa ya da göstergeye dayalı olarak
çıkartılırlar. Varantların alım ya da satım hakkı verdiği bu finansal araçlar “dayanak” olarak
adlandırılır.
Aracı Kuruluş
Varantı
Bir Hisse Senedine Para Birimine

Sepete Dayalı Endekse Dayalı
Dayalı Dayalı

Varantlar, yatırımcısına hisse senetlerinin Varantların fiyatlandırılmasında hangi hesaplama

sağladığı yöntemi kullanılırsa kullanılsın mantık aynıdır: Varant
fiyatı kar olasılığının bugünkü değeridir. Varant
− Kar Payı Hakkı fiyatlandırılmasının temel ilkesi şudur:
− Yeni Pay Alma Hakkı (Rüçhan Hakkı)
− Tasfiye Bakiyesine Katılma Hakkı Varantın daha fazla kara geçmesinin ihtimali artar ise
− Şirket Yönetimine Katılma Hakkı varantın değeri de artar. Bu ihtimali arttıran veya
− Oy Hakkı ve Bilgi Alma Hakkı azaltan beş değişken vardır.
Fiyatı Belirleyen Unsurlar
gibi hakları sağlamazlar.
 Beklenen oynaklık,
Varant satın alan yatırımcı hisse senedini
 Dayanak varlığın fiyatı
almış olmaz, hisse senedini alma ya da
satma hakkını elde etmiş olur.  Vadeye kalan gün sayısı
 Faiz oranları
 Beklenen temettü oranı
 Kullanım fiyatı

Dayanak Varlığın Fiyatı: Dayanak varlığın fiyatı yükseldikçe alım varantlarının fiyatı artarken satım
varantlarının fiyatı düşmektedir.
Varantın İşleme Koyma (Kullanım)Fiyatı : İşleme koyma fiyatı yükseldikçe alım varantlarının fiyatı
azalırken, satım varantlarının fiyatı artar.
Vadeye Kalan Gün Sayısı : Vadeye kalan gün sayısı arttıkça, hem alım varantlarının hem de satım
varantlarının fiyatı artar.
Volatilite : Volatilite dayanak varlığın fiyatının ne ölçüde dalgalandığını gösteren bir kriterdir.
Dayanak varlığın volatilitesi (oynaklığı) arttıkça hem alım hem de satım varantlarının fiyatı
artmaktadır. Aynı koşullardaki iki varanttan sadece volatilitesi yüksek olanın diğerinden daha
değerli olması beklenebilir.
Piyasa Faiz Oranı : Faiz oranı yükseldikçe alım varantlarının fiyatı artarken satım varantlarının fiyatı
azalmaktadır.
Temettü : Dayanak varlığın ait olduğu şirketin ödediği temettü arttıkça alım varantlarının fiyatı
azalırken, satım varantlarının fiyatı artmaktadır.

ALIM varantı, yatırımcısına belirli bir tarihte ilgili dayanak varlığı belirli bir fiyattan ALMA hakkı
verir. Yatırımcının alım yükümlülüğü yoktur.
ALIM VARANTI ÖRNEĞİ:
Dayanak Varlık GARAN Vade sonunda GARAN spot fiyatı 6.00 TL’nin
üzerindeyse, ihraççı varant sahibine spot ve kullanım
Varant ALIM fiyatı arasındaki farkı öder.
Spot Fiyat 6.00 Eğer 6 ay sonunda GARAN 8.50 TL. ise, ihraççı varant
başına 2.50 TL öder. Yatırımcının net kazancı 1.75
Kullanım Fiyatı 6.00 TL’dir.
Eğer vade sonunda GARAN spot fiyatı 6.00 TL ve
Vade 6 ay altında ise, varant değersiz olarak son bulur.
Varant Fiyatı 0.75TL Yatırımcının sermaye riski 0.75 TL’lik varant primiyle
sınırlıdır.
Çarpan 1:1 Yatırımcının başa baş noktası 6.75 TL’dir.

SATIM varantı , yatırımcısına belirli bir tarihte ilgili dayanak varlığı belirli bir fiyattan SATMA
hakkı verir. Yatırımcının satım yükümlülüğü yoktur.
SATIM VARANTI ÖRNEĞİ
Dayanak Varlık GARAN Vade sonunda GARAN spot fiyatı 6.00 TL’nin
altındaysa, ihraççı varant sahibine spot ve kullanım
Varant SATIM fiyatı arasındaki farkı öder
Spot Fiyat 6.00 Eğer Vade sonun da GARAN 4.00 TL ise, ihraççı
varant sahibine 2.00 TL öder.
Kullanım Fiyatı 6.00 Yatırımcının net kazancı 1.39 TL’dir.
Vade 6 ay Eğer vade sonunda GARAN spot fiyatı 6.00 TL ve

üstünde ise varant değersiz olarak son bulur.
Varant Fiyatı 0.61TL Yatırımcının sermaye riski 0.61 TL’lik varant primiyle
sınırlıdır.
Çarpan 1:1
Yatırımcının başa baş noktası 5.39 TL’dir.

Borsa İstanbul – Borçlanma Araçları Piyasası (Tahvil ve Bono Piyasası)
Kamu harcamalarının istenilen düzeyin üstünde, gelirlerin ise bu düzeyin altında kalması, devleti
başka kaynaklar aramaya iter.
Bazen beklenmedik harcamalar aynı sonucu verir. Devlet ihtiyaç duyduğu bu farkı iç ve dış
piyasalardan faiz ve/veya başka koşullar karşılığında borç alır.
Hazine Bonoları, devletin bir yıldan kısa vadeli finansman gereksinimlerini karşılamak amacı ile
çıkartılan iç borçlanma belgeleri olarak tanımlanmaktadır.
Devletin bütçe açıklarının dönemsel finansmanını sağlamak için çıkardığı borçlanma senetlerinden;
ihraç edildikleri tarihten 1 yıl ve uzun vadeli olanlara ise Devlet Tahvili adı verilmektedir.
Anapara ve Faiz ödemesi devlet garantisindedir. Borçlu Türkiye Cumhuriyeti devletidir.
Faiz oranları yükselirse, Hazine bonosu ve devlet tahvillerinin değeri düşebilir ve vade tarihinden
önce satılması gerekirse beklenenin altında getiri elde edilebileceği gibi anaparadan da kayıp
olabilir.
DİBS’lerde Faiz Kazancı ve Alım Satım Kazancı olmak üzere iki tür gelir söz konusudur.

Sabit getirili HB/DT'lerde yatırımcı vade sonunda ne kadar bir faiz geliri elde edeceğini yatırım
yaptığı anda bilir ve vade sonuna kadar elde tutulması halinde bu getiri garantilidir.
Örnek:
03.10.2014 vadeli devlet tahvilinden 185,000 nominal (vade sonunda oluşacak değer demektir)
almak için 179,351 TL ödemişseniz, bilirsiniz ki 03.10.2014 tarihi geldiğinde hesabınızda 185,000 TL
para oluşacaktır. Yani kazancınız 5,649 TL olacaktır.
Vadesi dolmadan ana paranızı kullanma ihtiyacı duyduĝunuzda tahvillerinizi her an Tahvil Bono
Piyasasında satma imkanınız mevcuttur. Bu durumda alış tarihinden itibaren hakkınız olan günlük
faizi alırsınız.
Ancak; satış faiziniz aldığınız faizden düşük olursa KAR, satış faiziniz aldığınız faizden yüksek
olursa ZARAR oluşur.

Vadesinden Önce Satışta Kar
Örnek: 15.10.2014 vadeli devlet tahvilini 7,14 faiz ile satın aldınız. Vadesini beklemeden satmak
istediniz; Bono piyasasında bu vadenin faizi 7,14’nin altında ise mesela; 7,07 ise tahvilinizi
bozduğunuzda kazanç elde edersiniz.
185,000 nominal için 7,14 faizle 179,351TL ödediniz

185,000 nominali 7,07 faizle bozdunuz 179,405 TL hesabınıza yatacaktır.
Kazancınız; 179,405-179,351=54 TL olacaktır.
Vadesinden Önce Satışta Zarar
Örnek: 03.10.2015 vadeli devlet tahvilini 7,08 faiz ile satın aldınız. Vadesini beklemeden satmak
istediniz; Bono piyasasında bu vadenin faizi 7,08’in üzerinde ise mesela; 7,14 ise tahvilinizi
bozduğunuzda zarar edersiniz.
185,000 nominal için 7,08 faizle 179,398 TL ödediniz

185,000 nominali 7,14 faizle bozdunuz 179,351 TL
hesabınıza yatacaktır.
Zararınız; 179,398-179,351=47 TL olacaktır.
Sabit getirili menkul kıymetler,

alacaklılık hakkı sağlayan, belirli
meblağı temsil eden, dönemsel
gelir getiren, misli nitelikte, seri
halinde çıkarılan, ibareleri aynı
olan ve yatırım aracı olarak
kullanılan borçlanma senetleridir.
Sabit getirili menkul kıymetler
vade sonuna kadar elde
tutulduklarında belirli bir getiriyi
garanti ederler. Dolayısıyla
yatırımcı vade sonunda ne kadar
faiz geliri elde edeceğini yatırım
yaptığı anda bilmektedir.
Sabit getirili menkul kıymetler

ihraç eden kuruluşların niteliğine
göre kamu ve özel sektör menkul
kıymetleri olarak iki alt gruba
ayrılır. Kamu menkul kıymetlerinin
en büyük bölümünü Hazine
Bonosu ve Devlet Tahvilleri
oluşturur.

Nominal Değer : Tahvilin üzerinde yazılı değerdir. Bu değer sabit olup, hiçbir zaman değişmez.
Vade sonunda tahvil hamilinin eline geçecek anaparadır.
Piyasa Değeri : Tahvillerin piyasa değeri, piyasa tarafından belirlenen faiz ve kıymetin
vadeye kalan gün sayısına göre değişen anlık fiyattır.
Borçlanma Araçları Piyasası (BAP) hem kesin alımsatım işlemleri hem de repo ters repo işlemleri
için tek organize piyasadır. BAP’da, bir tahvil veya bononun fiyatındaki değişiklikler iki temel
nedenden kaynaklanmaktadır:
a) Vadeye yaklaşılması nedeniyle oluşan fiyat artışları,

b) Piyasa faiz oranlarındaki değişmeler,
BAP işlem saatleri
Aynı gün valörlü işlemler 9:15 – 12:00/13:00 – 14:00

İleri tarihli işlemler 09:15 – 12:00/13:00 – 17:00

 Mevduat ürünleriyle karşılaştırıldığında, yatırımcı, piyasadaki değişmelere göre elindeki

senedin vadesi dolmadan alım-satım işlemini yapabilir.
 Senedin faiziyle birim fiyatı ters orantılıdır. Bir başka deyişle, faiz düşerse birim fiyat
yükselir, faiz yükselirse birim fiyat düşer.
Faiz Birim Fiyat
 Bu durumda, yatırımcı DİBS satın alırken yüksek faizden (düşük fiyattan) almak, DİBS
satarken ise düşük faizden (yüksek fiyattan) satmak ister. Dolayısıyla, yatırımcının elinde
DİBS`i varsa faizlerin düşmesi lehine, faizlerin yükselmesi ise aleyhinedir.


5,000 TL olan bir yatırımcı bankadan 107 gün vadeli (vadesine 107 gün kalan) % 7.12 net iskonto oranı üzerinden bir
hazine bonosu satın almak istediğinde:
100
B = ------------------ = 97.955.-TL
1 + (0,0712 x (107/365))
G
(5,000/97.955) x 100 = 5,104.00-TL nominal değerli hazine bonusu B = --------------------
(5,104/100)X 97.955= 4,999.62-TL peşin değerli hazine bonosu alabilecektir. 1 + ( r x (c/365))
5,104.00 – 4,999.62 =104.38 -TL dönem sonunda faiz elde edecektir.
B = Hazine Bonosunun bugünkü

(alım) değeri
G = Hazine Bonosunun gelecek
(vade sonu = nominal) değeri
r = İskonto oranı
c = Vadeye kalan gün sayısı

Borsa İstanbul – Borçlanma Araçları Piyasası (Repo ve Ters Repo Piyasası)
Repo; bir kurumun, herhangi bir menkul kıymeti (HB,DT vb.) başka bir kuruma
ve ya kişiye belirlenen tarihte ve belirlenen bir fiyattan geri alma taahhüdü ile
satmasıdır.
Ters repo ise, bir menkul kıymetin geri satım vaadi ile satın alınıp, işlem bitiş
zamanında geri satılması işlemidir. Ters repo yapan parayı kullandıran taraftır.

Yatırım Fonları
Fon portföyündeki menkul kıymetlerin değer artışları portföy değerine günlük olarak yansıtıldığı
için işlemiş gelir ile birlikte istendiği anda paraya çevrilebilmektedir.
Gün sonunda portföyde bulunan menkul kıymetler değer artış ve eksilişleri katılma belgelerine
yansıtılarak bir fiyat tespit edilmektedir. Bu bir adet katılma belgesinin fiyatı demektir.
Örnek: Gün sonunda Likit fon için 25.910638 fiyat belirlenmiş olsun;
500 TL paranız ile 500 :25.910638= 19 adet Likit Fon alarak 492.30 TL ödersiniz. Hesabınız da
bulunan 19 adet fon her gün ilan edilen fon fiyatı üzerinden değer kazanır. Diyelim ki 10 gün sonra
fon fiyatı 27.175662 oldu; o zaman portföy değeriniz 19x27.175662=516.33 TL olacaktır. Dolayısıyla
516.33-492.30=24.03 TL kazanç elde edersiniz.

Anapara Korumalı Yatırım Fonları
Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının
üzerinde belirli bir getirinin belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesinin, uygun bir
yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlandığı ve şemsiye fon
şeklinde kurulan fonlar “KORUMA AMAÇLI FON” olarak adlandırılır.
Korumalı Fonlarda alım “halka arz” yoluyla yapılmaktadır.
Halka arz döneminden sonra fon payı almak mümkün değildir.
Fonların içerisinde borsa dışında işlem gören sözleşmelerin olmasından dolayı, korumalı fonlar
vade sonuna kadar olan sürede belli dönemlerde fon fiyatı ilan edilir. Fon sahipleri her ayın
izahnamede önceden belirlenen işgünlerinde fondan çıkış yapabilirler.
Anapara koruma garantisi ancak yatırımcının vade sonunu beklemesi ile mümkün olur. Vade
sonu gelmeden yapılan çıkışlarda anapara koruma garantisi yoktur. Vade sonunda yatırımcı
getiriye katılma oranında getirden faydalanır.*
*Katılım oranı; Vade sonunda yatırımcının XAU/USD değerinin yükselişinden elde edilecek gelire
hangi oranda katılacağını gösteren yüzdesel değerdir. Katılım oranı alınan opsiyonun fiyatına
bağlıdır ve halka arz sonrası açıklanan oranın değişmesi söz konusu olmayacaktır.
Eurobond
 Devlet ya da şirketlerin, kendi ülkeleri dışında uluslararası piyasalarda yabancı para birimleri
üzerinden satışa sundukları, uzun vadeli borçlanma aracıdır.
 Dolar ve Euro cinsinden piyasaya sunulur.
 Eurobondlar kupon ödemeli kağıtlardır.
 Euro cinsinden olanlar yılda bir kez, USD cinsinden olanlar yılda iki kez kupon faizi öderler.
 Vadeleri 1 yıldan 30 yıla kadar değişmektedir.
Eurobondlar iki tür kazanç sağlar:
 Faiz Kazancı
 Alım Satım Değer Artış Kazancı

Eurobond

Eurobond
Bay A 15.01.2030 vadeli USD cinsinden ihraç edilen Eurobonddan 100,000 USD’lik satın
alacaktır.
Kupon Faizi : %11.875
Satış Fiyatı : 144,500
İşlem Tarihi : 29.10.2010
Gün Sayısı : 75
Anapara: 100,000x144,500/100 = 144,500.- USD
Bir. Kupon Faizi: 100,000x(11.875/100)x(75/360)=2,473.-USD
Top.Tah.Ed.Tutar : 144,500+2,473 = 146,973.- USD
Kupon Faizi : 100.000 x (11.875/100) = 11,875 USD (Yıllık)
Örneğimizde 146,973.-USD tahsil edilerek, 100.000 nominal değerli 15.01.2030 vadeli
Eurobond satıldı. 15.01.2014-15.01.2030 tarihleri arasında 6 ayda bir 5,937.5 USD her yıl
için 11,875 USD kupon faizi vade sonunda ise 100.000 USD anapara ödemesi yapılacaktır.

Borsa İstanbul - Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası
Dünya altın standartlarına uygun İsviçre’de veya İstanbul Altın Rafinerisi’nde bastırılarak
piyasaya sürülen 0,999 ve 0,0995 saflıkta ve sertifikalı veya Borsa İstanbul Altın Piyasası ile 1 Kg
ve katları şeklinde altın alınıp satılmaktadır.
Hazine Müsteşarlığı tarafından tanımlanan ve standartları belirlenen kıymetli madenler Borsa

İstanbul Altın ve Kıymetli Madenler Piyasası üyeleri arasında açık, düzenli ve serbest rekabet
şartları içerisinde alınıp satılmakta, oluşan fiyatlar Borsaca kayıt altına alınarak ilan edilmektedir.
Borsa İstanbul’da;
 Standart, standart dışı, cevherden üretim altın, gümüş, platin ve paladyum üzerine spot
işlemler yapılmakta,
 Ödünç ve sertifika işlemleri yapılmakta,
 Elmas ve kıymetli taşların işlem görebildiği Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası
bulunmaktadır.

Menkul Kıymetlerde Vergilendirme
Tam Mükellef Gerçek Kişi Tam Mükellef Sermaye Şirketi
Hisse senedi alım-satım kazancı (menkul kıymet Stopaj oranı %0’dır Stopaj oranı %0’dır.
yatırım ortaklığı hisse senedi hariç) BİAŞ’de işlem gören ve görmeyenler
için, söz konusu gelir kurum
kazancına dahil edilir.
Kaldıraçlı alım-satım işlemleri (foreks gelirleri) Geçici 67 stopajına tabi değildir. Geçici 67 stopajına dahil değildir.
Elde edilen kazanç beyan edilir. Kurum kazancına dahil edilir.
Özel sektör tahvili Yurt içinde ihraç edilenler; %10 stopaja Yurt içinde ihraç edilenler;stopaj oranı
alım-satım kazancı dahildir. %0'dır.
Kurum kazancına dahil edilir.
Hisse senedi veya hisse senedi endeksine dayalı Stopaj oranı %0’dır. Stopaj oranı %0’dır.
BİAŞ’de işlem gören varantlar Beyan edilmez. Kurum kazancına dahil edilir.
Diğer varantlar Stopaj Oranı %10 Stopaj Oranı %10

Menkul Kıymet Yatırım fonu katılma belgelerinin %10 stopaja tabidir ve beyan edilmez. Stopaj oranı %0’dır.
fona iadesi geliri
Kurum kazancına dahil edilir.
VOB’da ve tezgahüstünde hisse veya hisse Stopaj oranı %0’dır. Stopaj oranı %0’dır.
senedi endeksine dayalı olan sözleşmeler Beyan edilmez. Kurum kazancına dahil edilir.
Diğer Sözleşmeler Stopaj Oranı %10 Stopaj Oranı %10

HAFTAYA
DEVAM
EDECEĞİZ…

Fi̇nansal Yöneti̇m 9 Bölüm

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fi̇nansal Yöneti̇m 9 Bölüm

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Finansal Yönetim

Yrd. Doç. Dr. Adnan GÜZEL

Piyasa kısaca alıcı ve Yatırım ve Finansman Aracı Kuruluşlar

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

 Mevduat Piyasası  Para,

 Tahvil Piyasaları  Devlet ve Özel Sektör Tahvilleri

OTC  Bankalararası Tahvil, Repo,  Döviz, Para, Altın, Tahvil, Bono

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

1. Döviz ve Efektif Piyasası

Para piyasasında faaliyet gösteren kişi ve kuruluşlar:

Bankaların para piyasasında bulunma amaçları şu şekilde sıralanabilir:

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Menkul Kıymet kavramı;

Para, çek, poliçe ve bono menkul kıymet olarak değerlendirilmez.

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Hisse senetlerinin ekonomik işlevleri:

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler (sermayesi paylara

Özel kanunla kurulan kurumlar (T.C.M.B., bankalar, anonim şirket şeklinde

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Burada aslında mevcut payların değerleri yükseltilmekte ve gerçekte iç kaynaklardan bir

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

 Kar ve zarar ortaklığı belgeleri, sahiplerine şirket yönetiminde oy hakkı vermez.

 KZOB'lar hamiline veya nama yazılı şekilde ihraç edilebilir.

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

 KİS’ler nama veya hamiline çıkarılabilmektedir.

 Ortaklıkların ihraç edebilecekleri KİS’lerin toplam ihraç tutarı, ödenmiş ya da çıkarılmış

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Call Varant: Varant sahibine dayanak varlığı alma hakkını verir.

Hem düşen hem de yükselen piyasalarda kazanç elde etme olanağı:

Geçerlilik süresinin sınırlı olması:

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Ortaklık Varantları sahibine,

•Payları BİST’de işlem gören herhangi bir ortaklığın paylarını veya,

Kullanım Hakkı: Vadesinin bitimini takip eden ilk iş günü

Kullanım Süresi: 30 günü geçemez

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Varantlara İlişkin Esaslar

Varantların Alım Satımına İlişkin Esaslar

•Varantların alım satımı, BİST mevzuatı çerçevesinde belirlenecek işlem esasları

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Tahvil yatırımcısı için riskler,

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Bu konuda yatırımcılara bilgi vermek üzere “Derecelendirme” kuruluşları hizmet vermektedir.

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

 Yabancı para üzerinden düzenlenen tahvillerde kur riski,

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

Anonim şirketler tarafından çıkarılacak tahvillerin aşağıdaki kayıtları içermesi gerekir.

 Şirket ünvanı, konusu, merkezi ve süresi, ticaret sicil numarası

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi

 Kuruluştaki vesikaların doğru olmaması esas sermaye hakkında yanlış beyanlarda

THK Üniversitesi İşletme Fakültesi