KPSS Türkçe Ders Notları

SÖZCÜKTE A N L A /^
c
Bu kcnuyfa ilğUi h e r yit ortala~
rv\a "3 joru" sorutm aktadır.
JJ.
Sözcük
Sözcük, b ir kavram b îr de stfs yönü olan kaynaşmış b ir düşünce ve ses bileşimidir.
Anlam lı en küçük dil birim i olan sözcükler kullanıldıkları yerde d eğ er kazanır H e r türlü iletişimi
sağlamada önemli işlevler yüklenirler Sözcükler iletişimde yüklendiklerine, ifade ettiklerine, sezdirdih
lerine kısacası, işlevlerine ^öre anlam çeşitlerine ayrılır.
Sözcük V üze yin d e A n la m
So2cük Düzeyinde Anlam B oyutları
A
Oerçek Anlam /êcaz Anlam 1
Tem el A nlam Yon Anlam
h O e rç e k A n lam
3 i r sözcüğün tek başına doşündürebildıği anlam lara g erç ek anlam denir
"Tobor» Sözcüğünün tek başına dOşOndOrebildiği anlamlardan bazılarım ^relim ~
A yağ ın a lt yüzü;
Çok yOrOmekten ta b a n la rı şişmişti.
^ Osto kapalı b ir yerin ayakla basılan yüzü:
Odanın tab an ın ı birinci stnıf p arkeyle kap lattı
'Taban~ sözcOğûnOn örneklediğimiz bo anlamlan, bu Sözcüğün gerçek anlam kümesinde y e r a lır

Çok anlamlı sözcüklerde gerçek anlam ikiye ayrılır: Tem el Anlam . Yan Anlam,
a. Tem el Anlam:
Temel anlam, sözcüğün akla ilk gelen, herkes tarafından öncelikle hatırlanan, dondurulmuş on*
lam ıdır Temel anlamı, ‘sözcük aracılığıyla dil o rtam ın a yansıtılan ilk ve en eski kavram ’ olarak da
tanımlayabiliriz.
Örneğin, 'd a f ' sözcüğünün tem el anlamı 'ağacın gövdesinden ayrılan kollardan h e r b iri'd ir "Kız-
mak" eyleminin tem el anlamı da. 'ısıtılan ya da ısınan b ir nesnenin sıcaklığının çok artması~dır
_______________ HpCAniA sızın iÇifi Bilgiler ÖABT Akademi

Sosyal JÂYirocıı
^ Odzlerf iylce bozulmuştu, iğneye iplik, tokm akta zorlanıyordu.
Kolundaki bıçak yarast oldukça derindi.
^ K elebekler b ir çiçekten, b ir ba$ka çiçeğe uçuyordu.
Yukarıdaki örneklerde "iğne. ya ra , uçmak" s ^ c ü k le ri tem el anlam larıyla kutlanılmıştır 3 u sözcük

lere ion radan yeni anlam lar eklenmiş olsa da bunların tem el anlam ları te k fir ve yem yan anfamtann
da belirleyicisidir
b. Yon A n lam
Sözcüğün tem el anlamının dıştnda ancak tem el anlam ıyla ilgili olarak kazandığı yeni ve farklı
anlam lara yan anlam denir
Sözcüğün tem el anlamıyla yan anlam lan arasında, az yo da çok. m utlaka b ir ilgi, b ir yakınlık
vard ır D u ilgi biçimsel, işlevsel yo da hem biçimsel hem işlevsel olabilir
B i r sözcüğün tem el anlamıyla bunun çevresinde oluşan yan anlam ları "gerçek anlam ' olarak da
adlandınim aktadır taunlar, aynt dilden olan kimselerce bilinen, donmuş anlam lardır
Şimdi tem el anlama örnek gösterdiğimiz "îğne. ya ra , uçmak sözcüklerini yan anlam larıyla gö~
relim:
Yan Anlam
A krebin iğnesi kuyruğundadır.
^ Ağacın gövdesinde balta y a ra la n vardı.
K e n tin üze rin de a lç a k ta n b ir polis h e lik o p te ri u ç u y o rd u
T e rim A n lam
3 i 'r bilim , s a n a t s p o r y a da m eslek dalına ilişkin öze l k a v ra m la rı k a rş ıla y a n sözcüklere fe r im

d e n ir N ic e lik ve n ite lik o la ra k d ili z e n g in le ş tire n bu g ö s te rg e le r bilim , te k n ik , s a n a t hukuk, spor. din.
tıp g ib i özel ala n la rd a sıklıkla kullanılan k a v ra m la rd ır
^ S ö zcü kle ri e k ilişkisine g ö re inceleyeceğiz, (d il bilgisi)
^ Oçgenda o£i fcorwsu h a fta y a işlenecekmiş, (m atem atik)
^ O yun c u la r se n a ryo yu beğenm edi, (tiy a tro , sinem a)
^/Â Y IN C IL IK Sosyal
. Bilgiler ÖABT Akademi
Hocaai/v doijıJetruian h m \£İa A M ..
CP
’ BURASI d N E M L İ
Tenm anlamlı sozcokier cümlede kallanım hnno ^ r e bu anlamlarından uzaklanarak

m ecaz anlam kazanabilir
\ B u konuda hâlâ kafcm da soru i b r e t l e r i var

f^ e c a z
^ 0 /oyo b ir de bu açıdan bakmak g ere kir
tA ecaz
Z. A \« c a z (Değişm ece) A n lam
3 i r sözcüğün gerçek anlamından sıyrılarak, b ir ilî ya da benzetm e sonucu. bc$ka kavram lar
yerine kulhnılm asıyla kazandığı anlam a da m ecaz (değişmece) an lam denir
$im di de tem el ve yon anlam larını örneklediğimiz iğne, yara, uçmak" sözcüklerinin m ecaz on*
lam larım (ynekleyelim.
^ Z5u huysuzun dilinden iğne eksik olmazdı hiç.
^ Y aram ı delm eyin diyerek çekip gitti.
\4 Uzak köylerimizden ku$far gibi / H e r s^>ah çocuklar size uçar.
•fc p " BURASI Ö N E m A
Sözcüğün tem el anlam ıyla onun çevresiruie o/u$on yan anlam lan arasında sıkı b ir ili$ki
vardır. Oysa m ecaz anlamda, sözcük tem el anlamından tam am en sıyrılarak başka b ir
sözcüğün yerine kullanılır. O m eğin. ~Heline yünden b ir kuşak sarmışft.'^ cümlesinde "ç e v re ' f
sini çevirm ek, çep e çe vre dolanmak" tem el anlam ıyla kullanılan ‘sarm ak’ sözcüğü. ' A t e ş ' ^
h e r yanı sardı, cümlesinde yayılıp etkisi a ltın a almak, kaplamak", 'O rd u düşmanı sardı
cümlesinde 'çevrelem ek, dolayında y e r almak, kuşatm ak’ yan anlam larında kullanılm ıştır. \
B u kullanım larda sözcük farklı anlam ları yansıtsa da tem el anlamındaki 'çevirm ek, dolan
m a k ' kavram larının yan anlam ların do belirleyicisi olduğu görülm ektedir. O ysa aynı sözcük.
'B ü oyun çocukları d a sarm istı.' Cümlesinde tem el anlamından sıyrılarak 'hoşuna gitm ek,
zevkini okşamak" m ecaz anlamını kazanmıştır. Sözcüğün, tem el ve yan anlam larına egemen
\ olan "çevirm ek, dolanmak" kavram larını m ecaz anlamında göremiyoruz. O hâlde, sözcüğün
A yon anlamı, tem el anlam ıyla ilgi kurulabilecek n ite lik te d ir B u anlam ilgisi kurulam ıyorsa
l^ ^ o z c û k ya m ecaz anlam ıyla kullanılm ıştır ya da s$ seslidir. _______________________
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

_________________________________________ j?ÂYINCILIK
Q )
A \ec o z T ü r h r i
A \e c o r anlam sadece sozcûk düzeyinde deîf: ta m h m o . deyim, a rg o ve cümle düzeyinde de

görülebilir:
^ Y e n / yö n eticim i' ^ d o la n d ırıc ı, ç a r- "Rüzgâr eken, ^ Vovraru$hr>yla öğref*

zin d avran ışları şı esnafını iyice f ır f ın a biçer. meninin ^zûne g ir '
hamdı. k a fa y a almıştı. m eyi ba%ord>.
a. I^ e n ze tm e (T efb ih )
Sözün gücünü artırm a k, anlamı zenginleştirm ek için araların d a herhangi b ir ilgi, benzerlik bulunan
iki $eyden. genellikle güçlü o h n ın ozelllklerint güçsüze ak tarm aya b en zetm e denir.
b ir deyimle benzetm e: birden çok kavram / o rta k özellikte karşılaştırm adır.
D e ğ irm e n misali d ö n e r başım.
^ Kendisine benzetilen: d eğirm en
T ^n zeyen : bas
^ 3 e n z e tm e yona dönmek
^ b e n z e tm e edatı: misal
fc. A n lam (D e yim ) A k ta rm a la r ı
3 i r Sözcüğün b e n z e tm e am a cı ta ş ıy a r a k başka b ir sözcük y e rin e kullan ım ıd ır
1. İnsandan D o ğ a y a A k ta rm a : İnsana özgü özelliklerin doğaya aktarım ıd ır
^ 'D en izin cö m ertliği, içten liğ i burada doğup büyüyenlerin kişiliğine yansıyor cümlesinde insana
özgü "cöm ertlik ve içtenlik" kavram ları denize aktarılm ıştır
BURASI ÖNEMU
/nson organ adlarının doğaya verilm esi de insandan doğaya b ir a k ta rım d ır
K ö r kuyu.
^ O m it 3 u m u .
^ A Y IN C IU K . Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

CP
2. 'Doğadan insana A k ia rm o : P o ^ y o özgO özelliklerin insan için kullanın)iyla oluşturulur.
O. köylünün kafasındaki k a ra n lık la n ay d ın la tm a k ta n zevk alan b ir insandı' cümlesinde do~

^ y a özgü o h n 'karanlık ve aydınlık' kavram ları insana aktarılm ıştır
3. "Doğadan D o ğ a y a A k ta rm a : D o ğ aya ilişkin b ir kavram doğaya ilişkin başka b ir kavran>a

a k ta rılır
'Oök birden kükredi, sonra yağm ur boşandı üstümüze" cümlesinde 'kükrem e' sözcüğü, tem el
anlam ıyla aslana özgüyken gök'e ak tarılarak m ecaz anlam kazanm ıştır
H. D u y u la r A ra s ı A k ta rm a : 3 i r duyu organının algılayabileceği b ir özelliği, başka b ir duyu

organına ak ta rm a k tır
'Çocuğun bakısındaki sıcaklık beni e tk ile d i' cümlesinde, dokunma (duyusuna ih ^ in 'sıcaklık’
kavram ı görm e duyusuna ak tarılm ıştır.
c. A d A k ta rm a s ı (A \e c a z 'i t ü r s e l )
3 i r sözün, b enzetm e am acı güdülm eden kendisiyle ilgili başka b ir söz yerine kullanılmasına a d
a k ta rm a s ı (m ecaz-ı m ûrsel) denir
B u m ecaz türü, söyleyiş kolaylığı sağlamak için, genellikle eksiltili anlatım lara boşvurnta biçiminde
gerçekleşir 3 ir k a ç örnek verelim:
^ 3 i r nesnenin parçasını söyleyip bütününü anlatma:
Dalgalan sen de şafaklar gibi e y sanlı hilali (Hilal, bayrak yerine kullanılmış)
\ 3 , r nesnenin bütünOnû söyleyip parçasını (b ir bölümünü) anlatm a'
Vapur Koned^'a yanaştı (Kortak. vapur iskelesi, h atta iskelenin de b ir bölümü yerine kullanılmış)
M H i r nesnenin adını söyleyip içindekini anlatmar.
İki tabak yedi, doymadı. (Tabak, içindeki yiyecek yerine kullanılmış)
3 < r sanatçının adını söyleyip yapıtlarını anlatma:
/^ e lih C evd et'i okumalısınız. C evdet'in yapıtların ın yerine kullanılm ış)
d. K in a y e (D eğinm ece)
3 lr sözü hem gerçek hem de m ecaz anlama gelecek biçimde kullanarak amacı, üstü örtülü
olarak anlatm aya denir.
K inayede asıl vurgularvnak istenen. S02ûn m ecaz anlam ıdır
B u sınavda pek çok öğrenci terledi.
. HtfMAin Sosyal
ftan iCİA /ABilgiler
Âk ÖABT Akademi
- ^^lÂYINCILIK
CD
'T e rU n w " sözcüğü, bu cümlede 'derinin gözeneklerinden sızan, kendine ozÔ b ir kokusu o/an
yapışkan, renksiz tuzlu sıvının salgılonması' anlomımn ycnında 'çcılısmak. emek harcam ak' diye belirle"
yebıfeceğimız m ecaz anlamım da çağn ştırm akfad ır
^ BURASI ÖNEAALt ---------------------------------------------------------------------------
Torkçede bulunan deyim ve atasözlerinin çoûr)da kinaye vardır.
^ Yozane gülmek
^ burnundan solumak
e. d oku n d u rm a (T a riz )
D /rin / eleştirmek, iğnelemek am ac ıc a b ir sözü karşıtını vurgulayacak biçimde kullanmaya ta r iz

denir
‘Onda bu incelik oldukça es< dostu az olur cümlesinden sözü edilen kimsede İn c e lik " olmadığı
anlaşılıyor B u sözcümün yerine "kabalık’' sözcüğü kullanıldığında cümlenin anlamı değişmiyor
i. A b a r tm a (M ü b a la ğ a )
3 ı r durumu gerçek ölçüsünden az ya do çok gösterm eye nyübalağa (ab artn to ) denir.
BURASI ÖNEMU
_______
A bartm ad aki aşırılık gerçek ölçOnan çoğaltılması yönünde olabileceği gibi, gerçek ölçünün
azaltılm ası yönünde de olabilir.
N eredeyse koya parçası k a d a r büyüktü h e r yağan ddu.
k a d a r yazın ı/ar. nasıl okuyacağım ben bunu?
Öyle b ir bağırdı k i faş taş üstünde kalmadı.
g. V o la ylam a
B i r tek sözcükle anlatılabilecek b ir varlık ya da nesneyi, daha etkili ve güzel b ir anlatım la

birden çok sözcükle ve herkesçe bilinen şekli ile anlatm aya dolaylam a denir.
^ S ila h — ' ■■■ ^ D e lik ti d e m ir
B o //k V e r y a kuzusu
K ıbrıs iM Y a v ru vatan
A ta tü rk ^ Ulu ö n d er
j^ M Sosyal Bilgiler ÖABT

\N C m K _____________________________________ HJOJA.AAkademifcar «tftA^lUfc.
CP
h û o z e l /Adlandırm a
K/mt varlıklardan, nesnelerden söz edildiğinde doğacak fcorfcu. ürkme, iğrenm e gibi duyguların,
köto izlenim ve çağrışımların önlenmesi am acına yöneten değiştirm edir
Cinler, p e rile r iy i s a a tte olsunlar. Oç h a r fli
V erem İnce h astalık
^ Baykuş H a y ırlı kus
BURASI ÖNEAVj
A nlam genişlemesiyle, ak tarm a o/orofc belirlenen a n h m olaylarıyla, değişik yol ve

etk en lerle sözcükler birden çok kavram ı karşılayabilir 3 i r sözcüğün birden çok kavram ı
karşılamasına çok anlam lılık d en ir
Tem el anlamı ~&ağ olmak: canlılığını, hayatını sürdürmek" otan "yasamak " sözcüğünün
sonradan kazandığı anlamlardan bazılarım görelim
V a rlığ ın ı s ü rd ü rm e k lâzı hayvanlar soğuk iklim lerde yaşar.
^ O tu rm ak. eğlesrr>ek: H ep küçük b ir sahil kasabasında yaşam ak istedim.
^ Oeçinmek: B o kazançla yaşam ak kolay değil
di» S ürüp gitm ek, anım sanm ak O ölmedi: içimizde hep ya şa ya cak
Sözcüklerde A n la m liişkife ri
1. £ ş A n lam lı (Anlam daş) Sözcükler
23ir cümlede b ir i d iğ e rin in yerine kullanıldığında cüm len in anlam ında hiçbir de ğ iş ik lik y a ra tm a y a n
Sözcüklere eş a n la m lı s ö z c ü k le r denir
örnek
k a ra / siyah
E ş Antamtı
ö rn e k
/ ırak
(Anlamdaş)
Sözcükler ö rn e k
be yaz f ak
B i r sözcümün b ir başka sözcüğe eş anfam oluşturması, o sözcüğün cümlede kazandığı anlama

bağlıdır 3 u yönden. Türkçe sözcüklerin de kullanıldıkları cüm lelerde üstlendikleri anlam larıyla birbirinin
yerine kullanılacak biçimde eş anlamlılık özelliği kazandığı görülebilir

ÂeİÂfMAÂAA iuin <£tı\. ■■ — y ^ A Y lN C IllK
CD
A$aîdakl cO m hierde “so^/om" sözcüğünün kazandığı anlam lara bakalım:
D ı r eşya hem ucuz hem sağlam olabilir mi?
^ Yoşt epeyce var. am a oldukça sağlam b ir insan.
S ağ lam biridir, korkmadan teslim edebilirsiniz bu i$leri ona.
"Sağlam" sözcOğünün yerin e :
} cümlede '‘dayanıklı
î 1 Z cümlede 'sağlıklı 5 cümlede “güvenilir
3
sözcükleri getirildiğinde cümlelerin anlamında b ir değişme olmaz çünkü y e r değiştiren sözcükler
o cüm lelerde eşit kavram ları karşılam aktadır
BURASI ÖNEMU
£ ş anlamlı sözcüklerin b irlik te kullanımı cümlede duruluğu bozar ve an latım bo

zukluğu oluşturur.
X Akadenrtıye aldığımız sıralar hem dayanıklı hem de sağlam.
B / r sözcük h e r zaman başka b ir sözcükle eş anlamlı olmaz. 3 a z e n aynı sözcük \

fa rk lı cüm lelerde eş ya da fa rk lı anlam lar da taşıyabilir. Cümlenin gelişine g ö re \
eş anlam lılık durumu değişir.
'Çocuğun kara gözleri, büyüleyiciydi.' cümlesindeki "kara" yerm e ^siyah" diyebiliriz
Ancak 'A h alnımın k a ra yoz;sı/ sözündeki ’’kara" yerine "siyah'' getirilemez. Çünkü
'k a ra " sözcüğü cümlelerin ikisinde de farklı anlam lar veriyor
d olayısıyla ikinci cümlede m ecaz anlam a geldiği için yerine ~siyah~ sözcüğünü g e ti-
(^êmiyoruz_____
Z. Yakın A n lam lı Sözcükler
Eş anlamlı gibi görünm elerine karşın anlam yönünden birbirine yakın olan am a aynı anlamı
taşımayan sözcüklere yakın anlam lı sözcük d en ir
3u Sözcüklerde, anlam farklılığı vardır. 3 u nedenle yakın anlamlı sözcüklerin a y rı değeri vardır.
Yakın anlamlı sözcüklerle eş anlamlı sözcüklerin karıştırılm ası anlatımın gücünü düşürür
j?(YAYINCILIK Sosyal Bilgiler ÖABT

. Akademi ftzııv ı(ut M J ık .
Yakın Anlamlı
Sözcükler
^ soû*: / ayoz ^ K ızım sana küsmüş (Kesinlik).

«V
''m üzüntü / Sfkıntr 'V* Kızım sana kıninvş (Esneklik).
y»1
o ^ ra ^ m a k / didinm ek. ^ Ktzım sono gûc«fvn/ş (Üzü/me/^J
A. ^ K ızım sona darılm ış (Oücenip görüşmez olmak).
BIKASI ÖNEMLİ
■ 0 ^
Yofcın anlamlı sözcüklerin aynı cümlede kullonılması anlatım bozukluğuna neden olmaz
^ Kasadaki çürük dom atesleri seçip h ir kenara ayırın.
3. K a r ş ıt (Z ıt) A nlam lı Sözcükler
H ır cümlede b iri diğerinin yerine kollamldığında cümlenin anlamını Öncekine gOre k a rş ıt hâle
dönüştüren sözcüklere k a rş ıt anlamlı sözcükler denir
BURASI ÖNEiMU
B / r sözcüğün b ir başka sözcüğe k a rş ıt anlam oluşturması, o sözcüğün cümlede kazandığı

anlam a bağlıdır Y an i aynı sözcük değişik cümlelerde, değişik anlam lar kazandıkça o
sö zc ü ^ n Âors»f anlam ları d a değişir.
“Bogün hava çok Sıcak' cümlesindeki ~$ıcak" sözcüğünün z ıt anlamlısı ”soğuk~tur.
A ç ık re n k le r ona çok ya kışırd ı' cümlesindeki ~açık~ sözcüğünün k a rş ıt anlamlısı 'koyu'dur.
BUkASI ÖNEAU^
Sözcüklerin olumlu-olumsuz biçim leri b irbirlerin in karşıtı değildir.
“almak~ sözcüğünün ka rş ıtı "almamak~ değil, " v e rm e k 'tir
~ ta flı“ sözcüğünün ka rş ıtı 't a t s ız “ değildir.
İki sözcüğün (kökeni ne olursa olsun) anlamdaş, yakın anlamlı veya z ıt anlamlı olabilmesi
için aynı anlam özelliğini taşım aları gerekir.
M e s e lâ , siyah ile beyaz, ancak ikisi de gerçek (tem el) anlamda oldukları zaman z ıt
anlamlı olurlar. H a fif olmayan anlamındaki ~ağır~ sözcüğünün a ğ ır olmayan anlamındaki
" h a H fle z ıt anlamlı olabilmesi için ikisinin de gerçek (tem el) anlamda kullanılması
gerekir.
.
Sosyal«UBilgiler
JoİAbuuUA Sızın ian fck ÖABT Akademi . j?(YAYINCIUK
C »)
£ ş 5es/i (Sesteş) Sözcükler
Sesleri aynı, onlom hrı tamamen <//$fc/s/2 sözcüklere eş sesfi sözcükler denir.
£$ sesli sözcükler ay rı köklerdir 3 o nedenle bu sözcükler sözlüklerde ay rı ay rı ^ fe r ilir

Anlom lan orosmdo hiçbir ilişki bulunmaması da a y rı kökler olmalarından kaynaklanır
M '3 û tü n söylenenleri güzelce y o r* cümlesinde "yaz sözcüÔ 'y a zm a eylemini" e m ir yoluyla
karsılom akiadır.
^ '/M evsim lerin en güzeli yoz.' cümlesinde "y a z' sözcüğüyle yozılıs yönünden aynılığına karşın,
anlam açısından ayrılığ ı vardır.

<\
N i A yakkabının bağı çözülmüş. / 3 u bağ dedesinden kalmı$.
BURASI ÖNEAALÎ
Sestes S özcüklerle çok anlam lı s ö zcü kle ri k a rış tırm a m a k ge re k. C<^nkü çek a n la m k
s ö z cü kle r a ra sın da an la m b a ğ ın tısı va rd ır.
Çocuğun yüzü sararm ıştı. (T em e l anlam )
^ Kâğıdın arka yüzü kirliydi. (Yan anlam )
^ 3 u kadar yüzsüz olacağını dü$ünmemi$tim (/'Accoz anlam )
BURASI ÖNEMLt
Seste$ sözcüklerle kökteş sözcükleri karıştırm am ak g ere kir Kökteş sözcükler arasında
anlam ilgisi v a rd ır
Savaş, bans, ek%i. boya, srıô. eski. toz...
5. N it e l ve N ic e l A n lam lı Sözcükler
D / r varlığın, kavramın ölçülebilen, sayılabilen, azalıp artab tIen durumunu bildiren sözcüklere nicel
anlamlı: ölçülemeyen. sayılamayon durumunu bildirenlere de n ite l anlamlı sözcükler denir
3 ü y ü k b ir e v alm ışlar geçen yıl.

N icel
^ N e ş eli insanları çok severim.

N ite l
y ^ A Y lN C lL lK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

A/jatmu/i/iA <.»ıa ,/-jK AİMe.
CP
BURASI ÖN€AUİ
A ynı sözcük farklı cümlelerde nicelik yo dc nitelik g österebilir Z3u deî$me çok anz,
hm lılığın b ir sonucudur.
*%» Kopıyj küçük b ir kız açtı, (nicel anlam lı)
^ 3 e n ı küçük düşürmekle ne kazandın? (n itel anlam lı)
6. û ’enel u'e ö z e l A n la m lı Sözcükler
3 i r varlığın çoğunu ya d a bütününü kapsayan, kavram ların tamamım anlatan sözcüklere ^ e n e t

varlıkların tamamını değil de b ir kısmını anlatan sözcüklere de özel anlamlı sözcükler denir
O en el
i
ö ze l
canlı
ûenel
cümlede sözcükler özelden genele ya do genelden özele doğru sıralanabilir.
J ^ s k e tb o l. son zam anlarda en çok ilgilendiği spordur, (özelden genele)
S n sevdiğim ve en çok ilgilendiğim spor, basketboldür, (genelden özele)
^ O e n e l anlamlı b ir sözcüğün, b elli b ir y e r ya d a durum için kullonılmosma dor (özel) anlamda
kullanma d en ir
û a l. sevginin ifadesidir, cümlesinde g ü r sözcüğü genel anlam da kullanılmıştır.
'/b asan ın üzerindeki gül. sona g elm iş' cümlesinde "gül" sözcüğü belli b ir golü kars>lodığı için
d a r anlam da kullonılmıştır.
7. S o m u t ve S o y u t A n lam
3 i r sözcük, duyu organlarından b iri yoluyla algılanabilen b ir varlığı gösterirse "somut anlomlı".
duyu organları yo/uy/o algthnam ayıp do zihinde v a r olan kavram ları g österirse “soyut anlam lı' sözcük
adını a lır
O t. taş. hava. ses. koku, çiçek... (somut anlam)
Ozüntü. sevgi, korku, kin. dostluk. İnsanlık-, (soyut anlam)
HocArm Sosyal
ftzuv lOn Bilgiler ÖABT Akademi j^ A Y IN C IL lK
BURASI ÖNEMLt
3 l r sozcûk kullanıldığı cüm leye göre somuf ya da soycrf anlam taşıyabilir.
Soûk bir" m eşrubat şimdi çok iyi giderdi. (Somut)
Kardeşim in şoûfc tav ırları beni ondan uzaklaştırdı. (Soyut)
^ S o yu t b ir kavram ın gözle görünür kıhnmcsı için somut anlamlı b ir sözcükle a rr

latılm aşına somutlaşma denir.
"K u ra lla rı çiğnem ek hastalıktır." cûmlesirtde ~kurallar“ sözcOÔ so yu ttu r fa k a t ~çiğ~

nem ek" eylem iyle somut b ir varhga benzetilerek eğ retilem e yapılmış ve som utlaştırm a
sağlanmıştır.
Sözcük ö b e k le r i
J. İkilem eler
B i r Sözün anlam ôcünd ve etkisini artırm ak: anlamı abartm ak, pekiştirmek: yaklaşıklık anlamı
katm ak am acıyla aynı sözcüğün yir>elenmesine. aralarında anlam ya da ses bakımından ilişki bulunan
Sözcüklerin b irlikte kullanılmasına ikilem e denir.
BURASI ÖNEMLt
İkilem elerin arasına hiçbir noktalam a işareti konmaz.
O û rü l g ü rü l doğru O ürül, g ü rü l yanlış
S o rt s a fi doğru S a rı • sor» —^ yanlış
İkilem elerin A nlam sal K uru luşları
A y m sözcüğün te k ra rıy la oluşanlar:
^ Y o v o j youos yürümek, hızlı hızh konuşmak, sakin sakın dinlemek, a ğ ır a ğ ır çıkm ak.
£ ş anlam lı sözcüklerin te k r a r ıy la oluşanlar:
‘% t F a k ir fukara, ses seda, hısım akraba, güçlü kuvvetli- .
Yakın anlam lı sözcüklerin t e k r a r ıy la oluşanlar:
Y ala n yanlış, eş d o s t incik boncuk, kılık k ıy a fe t açık seçik..
j^ A Y lN C lL IK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi ivuA ifiiA Al4ık

.HpCAwi.
(S>
K a r ş ı t on/om /ı s ö z c ü k le rin t e k r a r t y la o lu ş a n la r.
^ İ le r i ^ e r i konuşm ak, s o ^ sola dönm ek, iy i k o fû geçinm ek, oz çok anfamak-
3 i r i a n la m lı d iğ e r i an la m sız ik i sözcükle o lu ş a n la r:
^ C ş k i p ü skü elbize. u fa k te fe k çocuk, e ğ r i b û ^ ü y o l.
A n la m ş ız s ö z c ü k le rle o lu ş a n la r.
^ A b v k scbu k söz/er. m ırın k ırın etm ek, o tu r c u b a r yemek...
A \ j" s o ru e d a tıy la o lu ş a n la r.
^ K o rk u n ç m u k o rk u n ç b i r gün. te m iz m i te m iz b i r o n lû k „
Y a n sım a s ö z c ü k le rin te k ra rla n m a s ıy la o lu ş a n la r.
^ V ız ır vızır, h o ru l h o ru l, ş t n l ş t n L
BURASI ÖNE/MLÎ
D o ra d o d u yu la n se sle rin t a k lit e d ilm e siyle o/üşan sözcü kle re yan sım a d e n ir
S uyu n Ş ırıltısı insanı d in le n d irir.
Kedinin acı miyavlaması ile uyandım.
3 u C ız ırtıy ı durdurun a rtık .
cO m lelenndeki a lfı ç iz il s ö z cü kle r b ir e r yansım adır

. H ocanın 4A Â (^ ı\/İa r. s<zm »ftn a ld iı. . jÂYlNClLIK
C «)
Z. P c y ıW « r
3 e lli b ir durumu, belli b ir kavram ı gösterm ek için kuHonıhn oz anfamından az çoA o yrı b ir onfam
taşıyon. kalıôsmıs. hafk/n o rta k dil ürünü olan sözlere deyim denir
^ D e y im le r kalıph$mı$ sözlerdir Sözcüklerin ye rleri değiştirilem ez ve b ir

sözcüğün yerine e% anlamlısı getihlem ez-
'Sen ne k irli bohçasındır bilmez m iyim ' cümlesinde geçen ~kirfi bohço
deyiminin doğrusu 'k ir li çıkı dır.
y ^ D e y im i oluşturan sözcüklerin arasına ba$ka sözcük yo d a sözcük grupları

V fl girebilir. B u tip kullanım larda deyim gözden kaçırılmam alıdır.
'Kendini başkaları için a te ş e atm om alısın' cümlesinde ~k«ndini ate şe

atm ak~ deyiminin arasına başka sözcükler g irm iştir
F ^ 0 / r deyim in kullanıldığı cümleye anlamca uymaması da an latım bozukluğu

nedenidir.
işi dayım çözer: çünkü onun eli uzundur h e r yerd e adam ları vardır
cümlesinde "eli uzun olm ak’ deyimi hırsız anlamına g elm ektedir Oysa bu cüm'
lede çevresi geniş anlamına gelecek biçimde kullonılmıştır Kullandığımız deyim
V
N
•O
I böyle b ir anlam içerm em ektedir
^ Kim i d eyim ler ise ikileme biçiminde kurulurlar.
A ğ ır aksak. A p a r topar..
>.
V
Û
^ D e y im le r genel ku ral bildirmez, yol gösterip öğOf vermez. Y alnızca b ir
durumu en kısa yoldan ve en e tk ili b ir biçimde anlatm aya yarar. Deyim ,
bu yönüyle atasozünden ayrılır.
'İşleyen dem ir ışıldar
'Akacak kan dam arda d u rm az' sözleri otasözûdür. ku ral bildirir.
'A rm u t piş. ağzım a düş.'
'N e kokor. ne b u laş ır' sözleri deyim dir, ku ral bildirmez.
\ ^ D e y im le r gerçek anlam, m ecaz anlam ve kinayeli olmak üzere anlamla"

rin a göre üçe ayrılır.
N e re d e akşam o rad a sabah (g erçek anlam )
D ilin e dolamak (m ecaz anlam )
1 3 u n n jn d a n solumak (kinayeli)
^ A Y IN C ILIK . Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

. HıX4run (An .
3. A fa iö z Is r i
Uzun h ir gözlem ve deneyim sonucu söylenen, kısa. Ozlû. anonim sözlere "atasözü" denir
^ H e r atasözü b ir gene! ku ral niteliğindedir, ö ^ û t verici ve yol gösterici

b ir özellik taşır.
O ûlm e komşuna g e lir ba$ına.
Jl 3 / n bitsen de b ir bilene danış
A ta sö zle ri halkın malıdır, atasözlerinin söyleyeni belli d e lild ir.
A rp a unundan k a d a y ıf olm az
lûgOnOn i$ ini y a n n a bırakm a.
JM
^ D e y im le r gibi bunlar da kalıplaşmış sözlerdir, bu nedenle bünyeferindeki
■3 b ir sozcok a tılıp yerm e yenisi g etirile m e z ve sözcüklerin sıralaması
N
•O değistinlem ez-
c
c “Yalancınm mumu ya tsıya kadar y a n a r' atasözünde 'mum' yerine ‘ısık’
T
V s o zc û ^ n o kullanamayız
N
10
r\
3
\ a A tasözlerinin b ir kısmı yalnızca gerçek anlam ıyla kullanılmıştır.
D o s t ile ye iç: alışveriş etm e
D a ğ dağa kavuşmaz, msan insana kavuşur.
^ P e k ço k atasOzu d e ğişm ece (m ecaz) anlam a g e le ce k b iç im d e kullan ılır.
İ h baş b ir kazanda kaynamaz.
Y e rin ku h ğ t vardır.
BURASI Ö N EM Lİ
A tasö zleri b ir kural niteliği taşır insanlara ders v e rir doğabilecek olumsuzluklar k a r'
şısında insanları uyarır.
^ A yağ ın ı yorganına göre uzat.
\ı Y azın başı pişenin kışın aşı pişer.
D e y im le r b ir durumu anlatm ak ıçın kullanılır: yargı taşımaz, ders vermez.
\ E le v e rir öğüdü, kendi ke se r soğûdo.
\ i Ham am a g id e r kurnaya, düğüne g id e r zurnaya âşık olur.
H. Kalıplaşm ış Sözcük ö b e k le ri (G ru p la rı)

H e r sözcüğün b ir anlamı olduğu gibi, sözcüklerin b ir a ray a g elerek oluşturduğu sozcûk öbekle'
rinin de anlamı vardır
örneğin, ~tşık~ sözcüğü ’^cisimleri görmeyi, renkleri a y ır t etm eyi sağlayan fiziksel en erji' anla'
mındadır. "Tutm ak sözcüğü de elde bulundurmak, ele almak anlamındadır, lîz bu iki sözcüğü 'tsık
tu tm ak " biçiminde b ir sözcük öbeği hdline g e tirir ve "Şiirleriyle gençlere ısık tutuyor." dersek bu
SÖZ. 'yol gösterm ek, aydınlatm ak' anlamına g elir
Sosyal Bilgiler ÖABT
_______________ _________________________________ Akademi
__________________________ _ j?fVAYINCIUK
I » C O f^ L £ V e A N L ftf^
X I
^ 8u k o n u y la İfgİU h e r y it o r t a İ a -
/ m a "5 " s o ru " s o ru lm a k ta d ır.
Cümle
Sözcükler, tek t>o^hnn<ı b ir anlam toşısalar d a b ir Jû^ünce yo da duygu iletm ede yetersiz
kalırlar
Zihnim izde yargısal b ir bütünlük kazanan düşünce ya da duygunun dil o rtam ın a yansımasına
(söze dönüşmesine) cOmle denir.
1. C üm leyi A n la m a ve Yorum lam a
a. Cüm lenin Konusunu S ap tam ak
’Sanatçı gerçeğin örtüsünü kaldırır am a gerçeği kendi gözdyfe germ em izi is te r cümlesine:
' 3 a cümlede üzerinde durulan nedir?' sorusunu yönelttiğim izde su yanıtı alırız k i bu konudur:
'Sanatçının gerçeği yansıtma biçimi'
b. Cüm lenin Vurgusunu b e lirle m e k
Vurgu, cümledeki kimi öğeleri diğerlerine göre daha çok önemseyip öne çıkarm aktır Vurgula'
mak istediğimiz öğeyi genellikle yükleme yaklaştırırız. Yani cümlede yükleme en yakın öge en çok
vurgulanan öğedir:
A
Vj 3 u yıl A n ka ra 'y a i ^ n gideceğim.
kı$i
^ B u yıl ben A n k a ra 'y a gideceğim,

ye r
^ D e n A n kara'ya bu yıl gideceğim

zaman
c. Y a h n A n lam lı C ü m leler
A y n ı düşüncenin, eş veya yakın anlamlı sözcükleri kullanarak en az ıkı a y rı biçimde ifade edil
mesidir
^ H o s a rm a k k a ra rlı olm aya ve bunu yasama ak tarm aya bağlıdır.
^ Boşorm o isteğini beynine kazıyıp davranışına yonsıtam ayanlar yenik düşmek zorunda kalır.
J ^ A Y tN r.n 1K Sosyal Bilgiler

__________________ ÖABT
. yipCfiAAkademi
iT^ iÇtA __________________
B U J U S I ÖNEAALİ
A y n ı düşünce b ir cümlede mecaz, diğerinde düz anlatım la verilebilir.
A \ac o z a n latım D c a an lafım
‘I ^ K ıyıy ı 2 ^zden kaybetm eye cesaret

‘i ^ H ayatın da ris k le ri göze ala
edem eyen insan yeni okyanuslar mayan insan başarılı olamaz
keş/edemez.
•İ4İ
d. A n lam c a ü ir b ir iy le Çelişen C ü m leler
A ynı konuda söylenmis iki cümleden b m diğerini ^ ç e r s iz kılıyorsa aynı onda ikisinin de anlam '
la n geçerli olamıyorsa bu cüm leler anlamca çelişkilidir
Türk resmi. A lp le rin Ötesinde değil. T o ro s la rın eteğinde aranmalıdır.
Yasadığın yerin pek önemi yok. canın n eyi isterse onu tuvaline almalısın
Z. Cüm lede Yansifılan K avram ı. D u y u y u , düşün ceyi K a v ra m a
a. İçerikle liğifi C üm leler
İçerik, b ir eserde anlatılan duygu, düşünce ve hayallerin bütünüdür ' Sanatçı neyi an la tıy o r^ ya
do N e anlatılmıştır'^ sorulan içerikle ilgilidir
^ 'Romanda kent insanlarının bireysel yaşam ları ve bunun y a ra ttığ ı bunalım lar anlatılmış.
b. Oslupla İlgili C ü m leler
l^ ir ya zar ya da b ir eserin dil ve anlatım özelliklerine üslup denir Üslubun iki boyutu vardır.
3 i h yazarın tekniği, kurgusuyla: diğeri dil ve anlatım özellikleriyle ilgilidir H erhangi b ir m etne yönelt
tiğimiz 'Nasıl anlatılmış'^, sorusuna dil ve anlatım la ilgili aldığımız yanıt, yazarın üslubunu o rta y a koyar
\ ilk öykülerinde sıfatlardan, soz sanatlarından kaçan yahn dili ve a y rın tıla rı gözlemlemedeki
ustalığı ile d ik ka t çekti.
c. V arsayım "bildiren C ü m leler
Varsayım, g erçekte olup olmadığına. oln>ayacağına bakılmaksızın b ir olay ya da durum u b ir süre

için v a r kabul e tm e k tir Varsayım anlamı, 'diyelim ki. f a r z edelim, t u t ki. tu talım , kabul edelim" gibi
sözcüklerle sağlanır
\4 3 ö y le olduğunu kabul edelim, sonra ne yapacaksın?
d Olasılık b ild ire n C ü m leler
Olasılık (ihtimal) anlamı taşıyan cüm leler "belki, galiba, sanıyorum. ~ebilmek. zannederim , h e rh a h
de" gibi sözcükler ile kurulur ve bu gibi cüm leler kesinlik ifad e etm ez.
D u dağlar, yörede bolca bulunan bazaltın renginden dolayı bu ismi almış olsa gerek.
__________________ ftan Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

iiÂsk___________________________________________________________ j?(YAYI N C I L[ K
C »)
IS , ^
e. ö n Y a r^ i C ü m leleri
'B ir kimse veya durumla ilgili olarak belirli olay veya görontolere dayanarak önceden edinilmiş
olumlu veya olumsuz yar^ı (peşin hüküm) ifade eden cümlelerdir.
*%i ^ r ü r görm ez yine b o ^ m p ça ^rac ak .
f. ö n e r i A n la ta n C üm leler
Û n eri. iair g ezm e k ü z ^ e cvıe sürülen düşüncelerdir. Tavsiye niteliği taşır
^ B a ş a rılı olmak isteyen biri, önce azim li olmalı: daha sonra da sistem li çohşmchdtr
g. e le ş tir i C ü m leleri
0
S le s tiri b ir kişinin, b ir eserin olumlu veya olumsuz yönleriyle değerlendirilmesidir. Sınavlarda ise
daha çok olumsuz değerlendirm e ifadeleri karşım ıza çıkar.
^ O plansız, d a ra c ık s o k a k la rın te k k a tlı ahşap e v le rin in kü çü cü k a rs a la rın d a ş im d i in sa n la rın

Sikiş te p iş yaşadığı ço k k a tlı a p a rtm a n la r y ü kse liyo r.
h. £ ş itlik A n lam ı Taşıyan C ü m leler
£şitlık. b ir şeyin hak geçm eyecek şekilde bölüştürülmesi, paylaşması: b ir bütünden herkesin aynı
oranda pay alması dem ektir
Cim ayı ortasından ikiye bölüp yansını ona uzattı.
i. Ç ıka rım C ü m leleri
3 i r yargıdan h areketle başka b ir yargıya varma, başka b ir yargıyı çıkarm a işidir
^ Y a z a r beş yılda sekiz kitap çıkardı, bu da onun ü re tic i kişiliğini gösteriyor.
f. û erçekleşm em iş B e k le n ti C ü m leleri
B e k le n ti b ir olgunun sonunda gerçekleşmesi beklenen sonuç, bireyin, belli ş a rt ve durumların

alacağı biçim ler veya kendisinden beklenenler konusundaki on görüşü anlamına gelir
B iz i bu s e fe r daha sıcak karşılayacağını düşünmüştük,
k. Ş aş ırm a C ü m leleri
Şaşırm a, ne yapmak gerektiğim bilememek, nasıl davranacağını kestıremem ek. h a y re t e tm e k tir
^ Ispanaktan yaş pasta do yapıyorlarmış, inanamıyorum!
yÂYINCILIK Sosyal Bilgiler

__________________ _____ÖABT
_ Akademi ı*»» (tUıfc---------------------- ^
&
I. Aşam olt S i r P u ro m u Jîldiren C ü m lele r
Anam alı b ir o nhm içeren cOmleİ6rd&. b ir durumun gitgide ilerlemesi, artm ası yo d a gerilem esi
ve azalması anlamı vardır
\ i Z ava llı kadın sürekli zayıflıyor, h e r geçen gün b iraz daha koçûlüyordu.
m. Tasarı A n la ta n C ü m leler
Tasan, b ir kimsenin yapmayı dOsOndo^Q $ey. olması veya yapılması istenen b ir $eyin zihinde
aldığı biçimdir.
Önümüzdeki yaz ta tilim i V idim 'de geçirm eyi düşünüyorum
3. Cüm lede A n la tım
a. Tanım C ü m leleri
Tanım lam a b ir kavramı, b ir durum u özellikleriyle belirleme, işlevini gösterm e ya da onu benzer-
lerinden ayıran yönlerini gösterm eye d en ir
Tanım cümleleri ~ 0 u nedir?~. " 3 u şey nedir?" gibi sorulara yanıt verir.
özlem. kavuşma gerçekleşm eyince giderek büyüyen ve inşanı yiyip b itire n b ir duygudur.
BURASI ÖNEMLİ
D ı r kavramın tersi söylenerek de tanım yapılabilir
P o n y o masaldan başka b ir şey delildir.
b. ö z n e l Y arg ılı C ü m leler
öznede, yani söz söyleyen kişide oluşan: nesnelerin gerçeğine deîl. kişilerin duyû ve düşüncelerine
bağlı olan, bu nedenle de kişiden kişiye değişebilen yargılardır
A h m e t Haşim'in 'Sonbahar şiirindeki kişileştirm e de çok ilgi çekicidir. (3 e n c e )
^ ~9. H a ric iy e Kokuşu. P ey am i S o fan ın en güzel eseridir. (3 a n a göre)
c. N e sn el Yargılı C ü m leler
K iş ile re g ö re değişmeyen yarg ılard ır 3 u tü r yargıların, yorum ve değerlendirm e içermeme,

kanıtlanabilir özellikte olma, herkes için aynı anlamı taşıma, okla ve m antığa dayalı olma gibi özeh
İlkleri vardır
Topluluk bu ilk oyurtdan sonra ikinci oyunun hazırlıklarına boşlamış.

Hûcam dcijihAdAn SiZıı\ »an ^jÂYlNCJ LIK
20
d. D e ğ e rle n d irm e C ü m leleri
D eğerlendirm e özelliği iaşıyon cümlelerde anlofıcr. b ir yopıt. b ir sanatçı, b ir o la y h ilgili ohmf<j
ya da olumsuz belirlem eleri anlatır.
^ Sfroı/rnsfc^; insanın, baharın içine saldığı zincirden kopmo arzusunu dile g e tire n eşsiz b ir
sanatçıdır.
e. K a r p ilık Jİild iren C üm leler
3 irb irin e k a rş ıt durum ları ya do yargıları birlikte veren cüm lelerdir K arşıtlıklara y e r vermek,
anlatım ı belirgin kıiar
^4 D e rin boğazlara girdiğinde coşup köpüren ırmaklar, düze inince miskinleşir.
f. D o ğ ru d a n ve D o laylı A n la tım lı C ü m leler
D o ğ ru d a n A n latım : Kişilerin şOylediği ya da şözün söylendiği biçimde, olduğu gibi aktaron cûm~
lelerin anlatım ına denir.
D o la y lı A n la tım ö /r kişiye a lt sözün, anlamı değiştirilm eden ancak anlatıcının kendi ifadesi
içinde e ritile re k aktarılm asına denir
^ Toplantıda başkan: 'A rtık tutum lu olmamız gerekiyor, dedi. (D o ğ ru dan)

<\
M Toplantıda başkan, a rtık tutum lu olmamız g erektiğ in i b elirtti. (D o laylı)
g. Jietim lem e Cümlesi
Okunduğunda akılda b ir resim, b ir izlenim oluşturabilen cümlelerdir.
^ Yeşilin açığından koyusuna değin bütün to n larıyla bezenmiş ağaçların süslediği yamaçlardan,
tep elerd en geçtik. (O ö rm e)
Cümlede A n la m İlişkile ri
I. N e d e n * Sonuç ///$^ı7ı C ü m leler
3 i r cümlede ifade edilen yargılardan birinin neden, diğerinin sonuç olabilecek biçimde kuHanıh
masıyla o rta y a çıkan cüm leler neden ~ sonuç anlamı taşır
^ Cve geç kaldığı için annesi kızdı.
^ Sınavda heyecanlandığından bazı so ru lan yapanKidı.

yÂYIN CILIK____________________________________ Akademi
&
Z. A m a ç * 5o n «ç İlişkili Cüm leler:
Sonuç bildiren b ir yargıyla o sonucun hanî amaçla yofMİdığını anlatan b ir başka yargıdan oluşan
cüm lelerdir 3 u i li ^ i ‘-mek / -ntak için, -mek / -mak üzere, ‘ mek f -mak amacıyla, diye' ilêçleri ya
da '-e . *o’ ekiyle kurulur
İzmir'den buraya sizi ^ r m e y e gelmiş.
B ü tü n bu a k ın tıla ra stnavı kazanahm diye katlandık.
BURASI ÖNEMLÎ
Neden * sonuç cümleleriyle am aç * sonuç cümleleri birbirine benzer N eden * sonuç
cümlelerinde neden gerçekleşir ve bunun sonucu o rta y a çıkar Am aç - sonuç cümlelerinde
ise sonuç bellidir ama güdülen amacın gerçekleşip gerçekleşmediği belirsizdir:
'•« P a r a kazanmak için y u rf dışına g itti, {am aç ~ sonuç)
^ P arasız kaldığı için y u rt dışına g itti, (neden ■ sonupj
3. A ç ık lam a ilişkili C üm leler
3 i r kavram, durum ya da olguyla ilgili bilgi verm ek am acıyla kurulan cümleler, açıklama nitelikli
cüm lelerdir
^ S o ru lan bilemedi demek ki yeterin ce çalışmamış.
H. Koşul İlişkili C üm leler
3 i r durumun, yargının oluşmasını, gerçekleşmesini, b ir diğer yargı ile anlatılan koşulun olmasına
bağlayan cüm lelerdir
^ /M üzikte arm oni p arç alan ır ya da bozulursa eserin niteliğ i de değişmiş olur, (dilek • koşul
kipi ile)
^ İnsanlarla iyi geçindikçe sevilir, sayılırsın, (z a r f • fiil eki ile)
5. K a rş ıla ş tırm a C ü m leleri
Karşılaştırm a, blrbirleh yle ilişkili iki varlık, iki kavram ya da herhangi iki şeyi, o rtak olan ya da
olmayan yönleriyle an latm aktır 3 a ğ la ç . ilgeç. b e lirte ç le r kullanılarak kurulur
\ İki satırlık b ir konuşma, b ir k a ra k te ri on sayfalık b ir betim lem eden daha başarılı b ir biçimde
çizebilir.
\ Sen de ablan k a d a r başarılı b ir öğrencisin
Hocanın daUthu\d*r>. Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi yÂYlNClLlK

22
Cümlede A n la m - S iç jm İlişkisi
1. Olumlu Cürrtft
Yüklemin bildirdiği yaram ın gerçekteştiîni ya da gerçekleteceğini bildiren cOmfeferdir.
^ özO jerçe/c yabama dayolı iiy a tr o yapıtları, doğrudur ve güzeldir. İOlumlu a d cümlesi)
Onun yazarlıktaki b a ^ n s ı. ^ ı l e m gücünden geliyor. (Olumlu eylem cümlesi)
Olumİu cOm leler ikiye o y rılır:
3 iç im e e ve A n lam c a Olumlu Cümle: 3 iç im c e Olumsuz. A n lam c a Olumlu Cümle:
Hiçim ce olumsuzluk bildiren hiçbir sözcük 3ıç im ce olumsuzluk bildiren sözcük

(yok. deîl) ya da ekin ('me / ~ma. -mez / (yo/c. değil) ya da ek ('m e/'m a. -mezJmaz)
/ ~maz) kullanılmadığı ve yüklemin blh bulunduğu halde, olumlu yargı bildiren
dirdiği is ya da olusun gerçekleştiğinin, cüm lelerdir
gerçekleşeceğinin belirtildiği cüm lelerdir
^ Yaptığınız h atala rı görm üyor d e'
Ne
duk.
zam andır gelm enizi bekliyor"
i ğilim. (görüyorum )
Z. Olumsuz Cümle
Olumsuzluk, eylem cümlelerinde işin. oİuşun gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini: ad cümlele’

rinde ise varlığın yo do kavramın bulunmadığını b elirtm e ktir
^ Eski günlere dönmek mümkün d eğ il a r tık (Olumsuz a d cümlesi)
^ /(onuyu çok iyi an lam ad ım (Olumsuz eylem cümlesi)
Olum suz cüm leler ikiye a y rılır:
b iç im c e ve A n lam c a Olumsuz Cümle: B içim ce Olumlu. A n lam c a Olumsuz Cümle:
^ O e l de bu yaram azlara la f anlat!

Bu cüm lelerin yüklemi '-me. ’mez'
(anlatontazsm )
oiumsuzluk ekleriyle çekimlenir veya 'yok.
^ B u n la rı bana nasıl söylersin^
değip sözcükleriyle kurulur.
(söyleyem ezsin * sö ylem em eliy
3osan. zannedildiği kadar kolay din)
elde edilen b ir şey değildir.
^ A Y IN C IIIK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

72
5. S o ru Cümtes»
3 / r /$ı/ı yapılıp yapılmadığını sormak, b ir nedenini öğrenmek, durumla ilgili bilgi edinmek
ya da kuşkuyu gidermek., gibi am açlarla kurulan cümlelere soru cümlesi denir
H angi arkada$lonn daha çalışkan?
Soru Cüm lesi
& e rç e k S o ru Cümlesi: Sözde S o ru CO/nlesi:
Yor>«# g erektiren, soruyu soranın Y an ıt gerektirm eyen, cümleye

y a n ıt beklediği soru cümleleridir. 'şaşma, küçümseme. inann>ayı$. beklen
mezlik. azlem ' gibi anlam lar katmak,
bo düşünceyi onaylatntak için kurulan
^ lir a y a ne zam an geleceksi' soru cüm leleridir
niz^
^ K im demiş onu çok sevdiği

mi? (“R e d d efm e)
H. Ünlem Cümlesi
Korku, acıma, şaşırma, sevinme, kızm a gibi ansızın be/iren duygulan anlatm aya yarayan cüm lelere
anlam lan yönünden ünlem cümlesi denir.
VI Oh. okul b itfi. ra h a t b ir nefes alalım!
5. Cümle Tam am lam a
Eksik bırakılan cümleyi tamamlarken: sözcüklerin anlam larına ve aldığı eklere d ikkat etm em iz
g e re k ir Anlam sal ilişki bakımından bu çok önemlidir A nlam bütünlüğü bczulmamalıdır T ^ ğ la n tı için
en uygun bağlaçlar ya da e d a tla r seçilmelidir
^ 'Okulumuz V lcle'nin durmadan akan, zaman zaman ta ş k ın bulanık, zaman zaman — sularına
bakıyordu'
B u cümleye anlam ve anlatım akışına göre "taskin“ ve 'b u la n ık ' sözcüklerinin anlam ca karşıtlan
gelmelidir.
taşkın
bulanık
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi . j?ÂYlNCIUK

2H
PA-R A&T^FTA A N L A T I/^ - A N L A /^ - YAPI

C ü ________________
Bu konuyta ifgiU h t r yt( ortala*v\a
" 1 2 - 1 4 soru "’ soru ln xa kta d ir. j
A n la fım T ü rle ri
S / r p a ra g ra fta kullanılacak a n h tım türü, o p a r a ^ a fın d a içinde y e r alacağı m etnin varlık sebebi
ve ezellikleriyle yaktn ilişkilidir Söz j« /ım / niteliği gereği 'olay merkezinde geli$en b ir edebi tO r olan
hikâye, daha çok öykûleyici ve b etim leyici y e r y e r de açıklayıcı anlatım la oluşturulmak durumundadır.
3 u hikâyenin bazı paragrafların d a a r t orda gelişen eylem ler onlattlarak öyküleme: bazı p a ra g rafların
da b ir doğa görûnüşit ya da b ir kişinin fiziksel özellikleri dile g e t i r i l e r i betim lem e: bazı p ara g rafla
rında da bilgi verm e amacı güdülerek açıklam a yapılabilir Sonuçta bu hikâyenin genelinde kullanılan
anlatım türO öyküleme o/so da m etinde betim lem e ve açıklama p ara g rafların a da y e r verilebilecektir.
3 e fim le y ic i a n io tım " '^ ^
^ C ^ T a rtıs m a c Oyküleyicı anlatım
$im di bu anlatım biçimlerini İnceleyelim:
1. A ç ıklayıcı A n la tım
A çıkİo yıcı onlatım do şu ö ze llik le r bulunur:
^ D il sadedir, b en zet ^ D « rs kitapları, ansik" Düşünceyi rırme

gelişti,
m elere. e ğ re tile m e ' hpedı ya da d iğ er yollarından ia n ım la -
le re ve d iğ er soz bilimsel yapıtlarda bu ma. örneklem e, fanık
sanatlarına fazlaca anlatım biçimi kuHanr gösterm e, karşılaştır^
başvurulm az lir. N e sn el b ir anlo~ ma, sayısal v e rile rd e n
tım la okur bilgilendi y a ra rla n m a gibi yol
rilm ek istenir. lara başvurulur.
j?(YAYlNCIUK Sosyal Bilgiler ÖABT

. Akademi
MeİAhifiJAA Si2tn itUfak.
■75
ikizde, yazılı ilk Öyküler D e d e K o rk u t H ikâyeleri olarak kabul edihr. N e zaman ve ik<m '
4
ia ra fırd a n yazıldığı tam olarak bilinmemekle birhkte elimizde bazı ipuçları vard ır Kitabın
asıf odi K ita b 'i D edem K orkud A id L ısan 'i Taife't Oğuzhan dır. Oğuz boylan arasında
oh%an olayların destansı öykülerini an latır Nazım, nesir (şıtr. düzyazı) ka rışıktır A d ı geçen
Dede Korkut. Oğuzların 3 o y a t boyundandır, h e r öykünün sonunda o rta y a çıkar, dualar
okur, şiirler söyler (kopuz ekliğinde)
Jj
Z. T a rtış m a c ı A n la tım
D inleyenlerin ya da okuyanların kanılarını, d u y ^ . düşünce ve davranışlarını değiştirm ek am acıyla

başvurulan anlatım biçimidir
Ö u anlatım biçimi sorular ve cevaplar içerir. soHêt havası ta ş ır 3 u anlatım biçiminde

genellikle öznel ifa d e le r kullanılır.
^ Tartışm acı ve açıklayıcı anlatım çoğu kez İç içedir fa k a t tartış m a öncelikle b ir düşünüş ve
anlayış çatışınasının ürünü olması yOouyle açıklamadan a y r ılır
1 Kimılerir>e gore neden Tevfik F ik re t 'büyük' b ir şaird ir de A h m e t Haşim yalnızca

"iyi’dir? Yahya Kemal, neden yıllarca koçühüldüğû hâlde hâlâ sapasağlam ayakta durabiliyor
N eden biliyor musunuz? Çünkü biz o nlan gerçek değerlerine göre ele ainyamışız d a ondbn.
i
Oysa ele alınan ve işlenen konular b ir sanatçı için tek ölçüt olamaz. C^^nkü konu sanatçılar
için o rta k b ir malzemedir. A yr» konuyu iki a y rı sartatçı işleyebilir. A m a bunlardan b iri kalıcı
olurken öteki unutulup gidebilir
3. 3 e fim /e y ic i A n la tım (Tasvir £ fm « )
Sözcüklerle resim çizm e olarak nitelenebilecek betimleme, varlıkların ya da nesnelerin gözlem

lere dayanılarak b u y u c u n u n hayalinde canlandınlmaşıdır
Her tepeden a y rı b ir Safranbolu görünüyor D ö rt mevşım. d ö rt a y rı Safranbolu

yaşıyor burada. K o rların altındaki S afran bo lud a hiç üşünmez diye düşünüyorum. Çünkü
ahşabın sıcaklığı var yerlerd e bazen ta b u t bazen beşikse ahşap', burada sUs/Ci b ir
favan göbeği ya da e tr a fa sabun ve m eyve kokulan yayan b ir ra ftır : h e r b iri b ir sanat
eseri, rengârenk yatakların konduğu yüklüktür: kodınlann genç kızlık, gelinlik ürünleri el
işlerinin saklandığı çeyiz sandığıdır.. Iûnun için 5a^ranjbo/u evlerinde ahşap, insanın içinde
sıcak duygular uyandırıyor jj
, M â İm â m j İ Sosyal
smn hc>
a Bilgiler ÖABT Akademi . j 5ÂYINCILIK
26
H. öyküleyici A n lo ttm (H ikâye C im e )
Okuyucuyu o h y içinde yaôtmok am acıyla oîaylann. e y h m e donoşmüş olcuların anlatım ıdır
__________________________
D iğ e rie ri arkasından. 'C y v a h f dediler. '6-yvah!' ö u n u yapmamalıydı, içlerinden, n e re d e y

ss suy<3 atlayan kadar genç ve tecrübesiz ofan biri: 'Aidırm ayınf dedi. O m ahir b ir dalgıçtır. '
' P c rirt su/ora dalmaktan yüzme bilm eyenler yauiklanır. m ahir dalgıçlar d eğ il' B / r zaman..
■' H irk a ç zaman.. 3 ır k a ç zaman daha... N e genç balıkçı göründü ne de siyah inci. 3 i r telaş
' kalabalt^ında Nil'in m erham etsiz koynuna dalan a rk a d a s h n genç balıkçıyı suyun üzerine
ölüme yakın b ir baygınlığın kucağında çıkardılar. Ağzından burnundan ı/s kulaklarından kan’
lo r bolalmaktaydı. 'Vurgun ye d i' dediler ümitsizlikle. 'K urtulm az, kurtulsa da sağlam kalm az'
BUftASI ÖNEMLİ
3 e tim le m e y le öyküleme arasın d a b e n ze r n o k ta la r vardır:
öykülem enin te m e k d eğ ilen ve birbirini takip eden olaylardır C üm leler ger>ellikle

kısadır ve bu cümlelerin yüklemleri çekimli eylem lerdir 3 e tim le y ic i anlatım da ise zaman
adeta durmuş: anlatılanlar sanki bir fo to ğ ra f karesir>e sığdmlmı$tır.
Püşünceyt ö 'e liş tirm e Yolları
A n latım biçimi hangisi olursa olsun amaç, karşım ızdakilere duygu. dû$Once ve tasarılarım ızı ile t
m e k tir 3 u n u da düfûnceyi geliştirm e yo llarıyla gerçekle^tirebiliriz.
1. Tanım lam a
U / r varlık, b ir kavram belirgin özellikleriyle ta n ıtılır Tanım cümleleri genellikle “d e n ir“ yüklemi ^
veya -d ir eylemiyle biter.
B u cüm leler ' 3 u nedir?~ ya da "B u kimdir?" sorularına yanıt v e rir ^
3 llg e insan, kendi düşüncesine, kendi düşüncesi olduğu için önem vern^sl. kuşkuyla
f
bakması gereken insandır
yÂYINCILIK Sosyal Bilgiler ÖABT

___________ « 7ınAkademi
■/Xn MAtk
Z. ûrnefc/sme
B / r dQ%Qnceyi »nondıncf kılmak, desteklem ek için, örneklere başvurma yoludur: bcylece düşünce
ve duydular somutlanır
B ert h e r okuduğum rom anda asıl kendime yaklaştığım a inanıyorum. H e r b iri çok yanlı
gerçeğim izi belli b ir yönden a ç a r bana. N eden sOz ederse etsin, beni, başkalarını, yasamayı
ta n ıtır 3 a lz a c 'Eugenie C ra n d e tı’yi yazmasaydı. êcem gündüzüm bencillerle ^^çtiğ î hdide
nerden bilecektim bencilliği? 'K ızıl ile K a ra ' olmasaydı benim de öz geçmişimden haberim
olmayacaktı. O osta ^ e rlın g ile kuzeyi dolasmasaydım. en soğuk ğeçen kışlan bite sevmez,
b ah ar gelince de t a r a ğ ın coşkusuna kapılmazdım ki.
3. Tanık O ö s ferm e
E le alınan konuyu inandırıcı kılmak, desteklemek ıçin. alanında bilgisine, deneyim ine güvenilen
ünlü kişilerin düşüncelerine başvurm adır
m
Tanık gösterm ede atasözlerinden de yararlanılabilir.
^ ö rn e k S
' ,
Çocukları ve gençleri daim a kendileri için faydalı oiacak şeylerle mesguf etm ek
lazımdır. Alain. İnsan, yapacak ve yıkacak b ir şeyle meşgul olmazsa can sıkıntısından |U
/] p a tla r d e r S p or eğlence, okuma, sanat.. 3 u n la r hem bedeni, hem de ruhu oyalayan ve

te rb iy e eden vasıtalardır
'
^
BURASI ÖNEMLİ
H e r alıntı tanık gösterm e değildir A lıntının tanık gösterm e olabilmesi için yazarın
görüşlerini doğrulaması g ere kir
H. K a rş ıla ş tırm a
K arşılaştırm a üç biçimde yapılır:
a. b e n z e rlik le rd e n Y a ra rla n m a
3 ird e n çok kavram ın benzeyen yönlerini karşılaştırm aya denir
______________________________ ___________________________________________________
A n d re /âu raisıya göre hikâye, romandan ço#c tiy a tro y a yakın b ir tü rd ü r T iyatro gibi
onun da sağlam b ir çatıya, örgüye, becerikli b ir sona, kısacası b ir 'perde ye ihtiyacı vardır.
Hikâyeden film çıkarmak, romandan film çıkarm aktan daha kolay değildir
. H o ca jw A e ü ıitirjU ifi <uur.

Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi . j?ÎYAYINCIllK
7£
b. K o r^ ıH ıklard a n Y a ra rla n m a
lîrden ôk kavramın yo da aynı varlığın yalnız ka rg ıt yönlerini btr arad a belirtm edir
y ç
Öm ek
\| E debiyatın konu%u insandır, d e l d i r , ed eb iyat botûn olanaklarıyla İnsanı tanıtm aya ■]

. yönelm iştir C leştihnin konusu ise eserdir: am acı eseri tanıtm ak ve değerlendirmektir,
e d e b iy a tta dolaysız b ir ya ra tm a söz kornosudur Eleştirm en İse dolaylı ya ra tan kişidir
Yargılanan b ir eser olmadıkça eleştir/ de olmaz
c. İlişki K u rm a
İlişki kurmada, a y rı zam anlarda o rta y a çıkan birbirine benzeyen iki olaydan sonraki, öncekine
bağlanarak an latılır
I
"Fiyatlara resm en zam yaf>amayınca lokantacılar porsiyonlardaki yemek m iktarlarını
j azaltm a yolunu tutm uşlar E lb e tte tu ta rla r çOnkü önlerinde ö m e k var. 3 i r zam anlar hO'
i kümet. kok kömürünün fiyatını artırm ış görünmemek için tonu dokuz yüz kiloya indirmişti, r,.
Lokantacıya niye kızıyoruz? Üzüm üzüme baka boka kararır, değil mı? ^ ''
d. Sayısal V e rile rd e n Y a ra rla n m a
Verilen bilgiler araştırm a, inceleme, test, istatistik gibi çalışmalar sonucu elde edilen sayısal
verilerle desteklenerek p a ra g ra fta kullanılır.
ö rnek
O iınlük alışveriş ye ri alışkanlıkları bakımından incelenen ailelerin X ZUl i pazarlardan \ \

ve m arketlerden. X 9'u m arketlerden. X &9.9’u da sadece pazarlardan alışveriş ettikle rin i
belirlenm iştir 3 u . pazarların çeşit ve fiy a t bakımından çekiciliğinin yanı sıra, kırsal kesim
alışkanlıklarının bu konuda devam ettiğ in i gösterm ektedir , ','1
A n la tım N ite lik le ri
I. A çıklık
A nlatılanın kuşkuya, belirsizliğe y e r verm eyecek biçimde anlaşılır olm a özelliğidir Voşûncelerin
kolayca anlaşılabilmesi: o düşüncelerin iyi düzenlenmiş, anlatımının açık seçik olmasına bağlıdır Açık
olm ayan aniatım lor için, “kapalı anlotım". "bulanık onlatım~ "karanlık anlatım " gibi nitelendirm eler de
kullanılır
y^YAYlNCILIK Sosyal Bilgiler ÖABTHacoran

Akademi SL2İHuun. iA dık __________________
29
An(atım<ia açıklık: SĞzcûkferin. d eyim h rin uygun yerd^ v& anlamda, noktalam a ibaretlerinin eksik'
siz ve yerli yerinde ku//ont/mosty/o sağlanır.
Toprak yo /<7 dokoldû.
^ Toprak, y o h döküldü.
I (I. cümlede özne, toprak b ir yola dökülmektedir. II. cümlede ise toprak, b ir yola d&-
kolm ektedir V i r ^ l kullanılmazsa bu anlam o r tay a çıkar.)_______
2. D u ru lu k
Vuruluk. düşünceyi yeterli sözcük ya da sözcük öbeği kullanarak anlatm adır V u ru anlatımda,
gereksiz sözlere y e r verilmediği için bu anlatım aynı zamanda özlülük niteliğini de taşır
_____________________ ____________________________________________________
^ 3u z o r ve ç e tin şa rtlard a herkes çalışamaz. ı _ ^
■'/ ^ D e lk i ben de sizinle g eleb ilirim o raya
3. Yalınlık
Yalınlık, anlatım ın süsten, gösterişten, özentiden, basmakalıp söyleyişlerden uzok olması niteliğidir.
Sadelik
Anlatım da, anlamı kolay sezilemeyen sözlerle yabancı sözcüklere y e r verm em e niteliğidir Sade
b ir anlatım, ^ u r u sözlüğe baktırm az.
5. Akıcılık
Akıcılığı sağlamak için okurken kulağa hoş gelmeyen, akışı engelleyen aynı ya da yakın seslerden
oluşmuş sözcüklerin kullanılmaması: sözcük, cümle ve düşOncelerln birbirine kaynaşması: düşüncelerin,
duyguların iyi sıralanması, tu ta rlı b ir düzen içinde verilmesi g ere kir
6. Sûrükleyicilik
Yapıtı elden bırakamamak. b ir solukta bitirm e isteği duymak, h e r sayfada 'Şimdi n e olacak?"
sorusunu kafam ızdan atamamak, o yapıtın sürükleyici olduğunu g österir
1 Özlülük
A z sözle çok şey anlatm a niteliğidir G ere kli olduğu ka d a r sözcük kullanarak (buyucuyu düşün'
düren, onun söylenenlerden y o h çıkarak çağrışım lara ulaşmasına olanak veren, derinliği ve anlam
yoğunluğu olan anlatım, özlü b ir anlatım dır
__________________ «CZ(A(An Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi J ^ A Y IM r iH K

30
t. Yoğunluk
D ı r anlafım ın doôns^l ve Ju yjt/so / yönden zenîniiÛjir. A z %6z\e derin düşünceleri ça^n$tırm<ık~

t ı r 3 a ş k a b ir söyleyişle b ir m etnin birden fazla anlam katm anına sahip olmasıdır
9. D o ğ allık
D o ^ llık b ir duygu ya da düşünceyi içten êldiî ya do olduğu gibi anlatmadır. A n cck doğallık,
sanat yapmama, basitlik ve sıradanlık da demek değildir. A nlatım ın dû$Onceye uygunluğu dem ektir
10. Özgünlük
Duygunun, düşüncenin, kavramın yo da b ir gerçeğin anlatımının, an latana Özgü nitelikler ta s r

masına özgünlük d en ir özgün yazılarda sanatçı, başkasının yazılarından farklı ü rü nler o rta y a koyar
“P a r a g ra fta A nlam
'P a ra g ra f, b ir yazıda b irbfrlehyle anlamca ilgili cümlelerden oluşan düşünce birim idir
ty i kurulm u| b ir p arag rafta ;u ö ze llik le r bulunur:
^ Her cümle kendinden H e r Cümle p a ra g ra fta ^ P a ra g ra fın ger>elindeki

öTKeki ve sonraki c ü n r verilm ek istenen ona düşünceye a y k ırı b ir
leyle dil. anlatım ve an düşünceyi d e s te k le r Cümle p a ra g ra fta yer
lam yönünden ilişkilidir. açıklar niteliktedir ya almaz.
da p a ra g ra fta k i bîr
cümle ana düşüncenin
kendisidir.
BURASI Ö N EM Lt
P a r a g r a f sorularını y a n ıtla rk e n şunlara d ik k a t ediniz:
^ önce soru kökünü okuyunuz, p ara g rafı bu gözle değerlendiriniz.
^ P a ra g ra fı iyice okuyup kavram adan seçeneklere geçmeyiniz: son aşamada, yine de

problem yaşıyorsanız seçenekleri okuduktan sonra p a ra g ra fı b ir daha okuyunuz
^ P a ra g ra fta geçen an a h ta r sözcük ya da söz öbeklerine d ik ka t ediniz, ikileme, deyim.

Söz öbeğinin cümleye k a ttığ ı anlam lara d ik ka t ediniz.
^ N o ktalam a işaretlerin in hakkını vererek p a ra g ra fı ofcuyonuz
P arçan ın hangi teknikle (tümdengelim • tü m evarım ) yazıldığını bulmaya çalısınız.
^ “D eğildir, çıkarılamaz, ulaşılam az değinilm em iştir gibi olumsuz İfad elere d ikkat ediniz.
^ A Y IN C IU K Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

. y\ac*r»A d o ü ıietrjU A ((ztn
CP
"P a ra ^ ra ffa Yapı
P a r a y a f he m g /r/j. ^ l i^ m e ve sonuçtan olu$an b ir p lan a hem de b ir anlam b û t û n lû ^ n a sahiptir.
). & ir iş Cûmİ9Si
Konunun yo da p a r a y a f t a işlenecek ana düşüncenin öne süroldoğû genel b ir yargı cümlesidir

Kendisinden sonraki cümleler, giriş cümlesine anlam ı/e anlatımca bağlıdır
S lestirm sn larin görüşlerine güvenmeyen sanatçının başarılı o laca^r

0 no inanmıyorvm.
j»
V) M
| î
^ T ürk şiirinde kullanılmış birçok ölçü vardır.
i
■■* o
1 §
/ i l
^ Okumayan insanlar ile h iç b ir işin başanlam ayaca^ını birçok insan
kabul ediyor.
c ^ d e ş tirm e n in bu görüşüne güvenmeyen sanatçı başarılı olamaz.

3
^ 5 ..
C =» ^
c 2 jî
S o S
^ R undan dolayı, okumayan insanlar ile h içbir İş başarılamayacağını
§^■3
•b ^ c savunuyorum.
O S
ô -SI
o o \ Türk şiirinde kullanılmış ölçülerden b iri budur.
C=»
Şiir, güncele öteki sa n a t ürü nlerin d en daha yatkındır. Ş iir beklemez, bekleyemez.
Zam anın nabzı gibidir şiir İster bireyden çıksın yola, ister toplumdan, belirli b ir dünyanın
tarihse! koşullarının yürek atımını v e rir
JA J
Hoc^nut Sosyal Bilgiler

fitzın <£v\ fiM . ÖABT Akademi . j^ A Y IN C lU K
3Z
2. O tlistne Cûmfasi
P a r a g ra iia êli$me bölomo. daha önce anlatıfantann örnekleme, tan/k gösterme, benzetm e gibi
yollarla desteklendiği bölümdür 3 u bölüm, aynı zamanda, cüm leler arasında bağlantt kurm aya y a ra r
Sözcükler zamanla, çeşitli sebeplerle, çok değişik kavram ları ka rs ılar hâle gelebiliyor
/ Söz gelimi. önceleri s ır f koyun, sığır, deve gibi hayvonlann topuna birden m al denirken,
bo sözcük bugün daha çok. h e r türlü taşınabilen se rv e t anlamında kullanılmaktadır Çünkü
b ir zam anlar çobanlıkla geçinen dedelerim iz se rv e t olarak yalnız bu büyükbaş hayvanları
tanıyorlardı: basko kültür çevreleriyle tem asa geçince s e rv e t olarak başka nesneleri de
öğrendiler / 3 ö y le c e mal sözcüğü kültür değişimi sonunda öteki nesneleri de içine aldı.
3. Sonuç ^ ûm /« 5i
P a ra g ra fta anlatılanların özetlendiği cümledir Kısa ve özlü b ir anlam ifade eden bu cümleye
çoğu kez kısaca, sözün kısası, denilebilir ki. sonuç o la ra k gibi bağlayıcı sözcüklerle başlanır.
Omek
Sanatçılar eserlerine yapılan ele ştirile ri nedense kabul etm ek istemiyorlar. Çok açık
gaflarını bile b ir tü rlü görm ek istem iyorlar ’C v e t ama. fa k a t hayır, şey. yani, tabi ki de
diğiniz yanlış laflarıyla İşi idareye çalışıyorlar ililm iy o rla r ki iyi sanatçı olmak, eleştiriye
açık insanların harcıdır d e ş tirilm e d e n b aşarılı olm ak olanaksızdır. ____ ^
Düşüncenin Akışını D o zan C üm leler
H e r cümle kendinden önceki ve sonraki cümleyle hem anlam hem de yapı bakımından ilişki
içerisindedir 3 u yüzden b ir p aro g ro fta dil ve düşünce bağlantısı iyi kurulmamışsa, anlatımın okısı
bozulur. P arag ra fın içerisinde belirtilen düşünceden farklı b ir düşünceye değinen cüm leler düşüncenin
akışını bozar
_ , ---------- ^ U
(I) 3 u kitop. yaşamının değişik dönemlerinden seçilmiş ürünlerden oluşuyor (II) A ğ ırlık \ '
}910'lerden önce yazdığım şiirlerde. (IH) Son beş yılda dergilerde birçok şiir yayımladım
ancak bu şiirleri kitaba almadım. O V) Anılarım da do b elirttiğ im gibi bunlar kendimle uzun ı
b ir hesaplaşmadan sonra oluşan şiirler. (V ) Dolayısıyla beni bütün yöntem lerim le okurlarım a t
tan ıtacaktır
3u parçanın üçüncü cümlesi düşüncenin akışını bozuyor. Çünkü I. ve II. cümlede

kitaptaki şiirlerden soz edilmiş. III. cümlede ise kitap ta olmayan şiirlere değinilmiş. IV.
cümlede ise yine kitapta olanlara geçilmiş. V. cümledeki 'bunlar sözü b ir önceki cümleye
bağlı olduğunu açıkça 'ortaya koym uştur III. cümle çıkarılırsa anlam düzelir
^ ^ A Y IN C Il- IK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

__________________________________ siaiA iciA <»Wık,
33
5. P o ro g r o /ı ikiya D ö /m «
3ü kotvjyfa ilgili soruhrdo iki ay rı düşüncenin işlendiği b ir p arç a v e rilir ve bu parçanın iki
p ara g rafa bölünmesi istenir
Sanatçının m ektuptan b ir a ray a g etirilerek b ir kitap oluşturulmuş. (I) Oluşturulan

kitap iki bölüme ayrılmış. 01) H ih n c i bölümde sanatçının çeşitli kişilere yazın alanında
yazdıkları, ikinci bölümde ise ona yazılanlardan alıntılar y e r alıyor. (Ill) Sanatçı şiiri, düz
yazıdan daha çok seviyor (IV ) 3 i r mektubunda. '$iirln b ir tek dizesi bile, koskoca bir
yazının anlatm ak istediğini b ir çırpıda anlattverfr d iyor fV ) 3 u söz de onun şiire ilişkin
g ö rü le rin i kısaca açıklıyor
"Parçada III cümleye kadar sanatçının m sktuplanndan oluşan b ir kitabın özellikleri:

III. cümleden sonra ise sanatçının sevdiği tü r üzerinde duruluyor. Yani yeni b ir konuya
geçiliyor B u da ikinci p ara g rafa geçilmesini g ere ktire n b ir durum dur
6. P a r a g r a fa Cümle Ckleme
3 i r paragrafın başına, ortasına ve sonuna getirilecek cümle, kendisinden önceki veya sonraki
cümleyle dil ve düşünce yönünden bağlantılı olmalıdır
insanların beğenileri birbirine uymoz, 3 e lk l o kırm ızıdan hoşlanıyor, sız yeşili

seviyorsunuzdur 3 e lk i o. W ag n e rin müziğini beğeniyor, siz /'Mozart'ı yeğllyorsunuzdur
ûördü klen n den ve dinlediklerinden aldığı ta t sızinkine uym uyor diye karşınızdakini
ze\^sizlikle. kabalıkla suçlamaya hakkınız yoktur
"Paragrafta asıl anlatılmak istenen farklı beğenilen olan insanların davranışianm n do

farklı olacağı, bundan dolayı da insanların suçlanmaması g erektiğ id ir Değişik renklerden
, hoşlanan, değişik m üzikler dinleyen insanlar değişik davranışlar sergileyeceğine göre boş
j, bırakılan yere C^nkü insanların beğenileriyle d avran ışları arasında ilişki vardır." cümlesi
J j ı ya da benzer anlama gelen b ir başka cümle getirilm elidir
7. B i r Sorunun Cevabı Olan P a r a g r a f la r
3 i r de paragrafın ana düşüncesinin sorulan soruyla uyum içinde olması, parçanın sorunun cevabı
niteliğinde olması g erekir
B u sora, birçok yazara sorulmuştun Soruyu yanıtlayanlar arasında. 'Kendim için y a z r

yorum." diyenler de vardır C ğ e r bu tü r b ir yanıtı benimsemiş olsaydım, okurlarım ı kendimle
bütünleştırlrdinx yani. "Onlar demek, ben dem ek' derdim. Oysa ben. beni anlamak için özel
b ir çaba gösterecek olanlara sesleniyorum.
3 u parçada yazar. 'Oysa ben b e n antamak için özel bir ç o ^ gösterecek olanlara seslent-
yorum.* diyerek a k tif okuyitculara hrtap etiiğtnı belirtmektedir üöyiesine b ir yanıt "Yapttlannızı
oluştururken hangi t ü r okuru hedefhyorûnuzT sorusuna karşılık verilmiş olabilir
. HoC4tw \ iAn Bilgiler ÖABT Akademi

Sosyal . j?ÂYİNCILIK
3H
’P a r a g ra fta Konu
Q ir p a ra g ra fta ele alman, üzerinde duralan. hakkında sOz söylenen olay, nesne, düşünce, durum
ya da kavram a konu diyoruz.
H e r şeyden önce, ilaçlarla iiglU bütün konularda olduğu gihi. burada da halkın eğitim i'
ne büyük önem verilmelidir. O e re k kurslar gerekse kitle iletişim araçlarıyla m otorlu araç
sürücülerine bazı ilaçların tehlikeli olabileceği öğretilm eli ve bu ilaçların etkisi geçinceye
kadar sürücülerin arab a kullanmamaları önerilm elidir Türkiye'de henüz tra fik kazalarında,
kandaki ilaç düzeyini saptayacak lab oratu varlar ^liştirilm ediğin den. bazı kazaların neden'
le ri karanlıkta kalmakta ya da gözden kaçm aktadır
& u p a rç a d a ne an latılm ak tad ır?
'Trafik kazalarında ilaç kullanımının rolü
BURASI ÖNEMLİ
P arag ra fın konusu ana düşünceyle ilgilidir Konuyu bulduğumuzda ana düşünceyi, ana
■düşünceyi bulduğumuzda konuyu daha kolay saptayabiliriz.
BURASI ÖNEMLİ
P a ra g ra fta konu sorularında cevabı önce zihnimizde belirlemeli sonra bunu seçenekler"
de aramalıyız. P arag ra fın konusu genelde ilk cümleden bulunabilir ancak örnekle başlayan
’ p ara g raflard a konuyu paragrafın genelinde aramalıyız.
'P a ra g ra fta fiin a "Düşünce
3 / r p a ra g ra fta işlenip geliştirilen tem e! fikre ya da feom/nun belli b ir yönünün ele alınmasıyla
verilmek istenen mesaja ona düşünce denir
Ana Düşünce Cüm lesinin Ö ze llik le ri
Ana düşünce cümlesi ^ O en ele //jşk»n b ir ya r- % P a ra g ra fta k i yardımcı

konuyu değil, genel b ir gınm ifadesidir, o la s r düşünceleri kapsayan T
yargıyı bildirir, konudan İlk ya da açıklama en geniş düşünce cü n r
h are ke tle yazarın sa' anlamı taşımaz. leşidir.
vunduğu
açıklar.
j?(YAYINClUK
tem el görüşü
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi fauA

HtfCAniA .
J
A n a dO$Once. para^ra^m giriş, gelişme ya do sonuç cümlelerinde verilebileceği gibi p a ra g r a fın
tam am ın a da yoy//m«$ olabilir B u durum da seçeneklere bakmadan verilm ek istenen mesajı (ana
düşünceyi) belirlemeliyiz.
■I ^ 'r yazar. Yazdıklanm ı dağdaki çoban da anlasın, profesör de yavan bulm asın' \Vı
i diyordu, /^êvlananın dile g etirdiği b ir başko gerçeği de göz ard ı etm eyelim . "Anlattık- •!'.
■î larınız. karşınızdakinin anlayabildiği kadardır 6.vet sorun: dönüp dolaşıp anlayabilmekte
I
düğümleniyor
A n a düşünce: Kişilerin kavram a düzeyleri birbirinden farklıdır
‘P a ra g ra fta Y a rd ım a Vû$Qnceler
Yardım cı doşünceler. ana düşünceyi destekleyen, açıklayan, örnekleyen, ana düşüncenin daha iyi
anlaşılmasını sağlayan yargılardır
V\, Yazı, sözden üstündür K ü ltürün gerçek okulu yazıdır Y azı bulunmamış olsaydı. fnson//ik
kendini bu derece tanımayacak, uygarlık yerinde sayacaktı. Çünkü yazı, duyguların, dü
şüncelerin. bilgilerin, zekânın fotoğrafı, düşünen kafaların gölgesi, insanoğlunun ölüme karşı
bulabildiği tek ça re d ir 'Söz u çar yazı k a lır Yazı, insan aklının en güzel buluşudur
Bu p aragraftaki yardımcı düşünceler:
\ Yoz,. aygorhŞ,^ ,1er-

yazı
lemesini sağlamıştır, j Y a zıy a ak tarılan bilgi
ile daha İy i tanımış-
ve düşünceler unutuh
i ____ Ü :;: nvjktan kurtulur.
P a r a g r a f t a T an ıtılan ya do Konuşan K işi ö ze llik le ri
B azı p ara g raflard a b ir sanatçı, yazar ya da herhangi b ir inson<hn söz edilir, bu h ş ıle r
kendilerinden ya d a b ir başkasından söz ed erler
0 ^ ^ ^ BUkASI ÖNEMLt ---------------------------------------------------------------------------------
3u tü r sorularda kişiyi tan ıtan an a h ta r sözler veya soz g rupları iyi belirlenmeli,
özellikle belirtilm ek istenen özellik iyi saptanm alıdır B a ze n parçada tanıtılan kişinin özelliği
■olm ayan a y rın tı da sorulmaktadır.
. Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

dtİAhuuütr» ftan iu n aUiK jÂYINClLlK.
36
O m ck
OrtO sohip o lm uştu. B / r m um ya g ib iyd i. S abahtan ok$om<ı k a d a r io k a k ' - ^,

lo rd a d o la ş ıy o r kendini, yap an kiş in in y ü z ü m gülüm sem e çızm«y» u n u ttu ğ u b ir oyuncak. ,
I b ir korkuluk gibi hissediyordu, /ô tosıkletiyie k e n t merkezinde, kentin a rk a sokaklarında
j sürüklenip duruyordu, /^ to s ık le tle r d e n yalnızca b ir bara girm ek ve bedenine y a kıt almak ■
c
i için iniyordu.
Hedefsiz Yalnız
Parçada so2ü edilen

kişinin ö ıe iiik ie ri
S!
JL
"P a ra g ra fta Jâşhk
3 a ş lık paragrofın adıdır, yani o p ara g rafın konusunu en açık biçimde tanıtan b ir simgedir P a
ra g r a f b ir düşünce birim i olduğu için başlık d a bu düşünceyi b ir iki sözcükle özetleyebilecek nitelikte
almalıdır.
V ü n y a bugüne kadar, çok yazandan ve az okuyandan ib a re tti. 0u a r tık değişecektir

Ö le n i m zorunluluğu, ru h lara aydınlığı g e tire c e k tir 3 u n d a n sonra bütün ilerlem eleri, oku-
muş kimseler y a ra ta c a k tır tA addi ve manevi iyiliklerin genişliği, tüm zekâların genişliğine
e ş ittir
P a r a g r a fın başlığı: 'Okumanın ö nem i’ olabilir
j^ A Y tN C IL lK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

. HfiCAwt üiioA 0U(tk.
3T
B -^ / s e s 3 IL & IS I
\ 8u k o n u y ia ifğ iti h e r y ıf o r t a t a -
/ m a " i -2 so r« " s o ru tm a k ta d ır.
' .............. U . ----------------------------
Sesler
Ses: B i r dilin en küçük birim idir
Sesler ses yolundan çıkışlarına ^ r e ikiye a y r ılır
l Ö nlüler
Önlüler, ses yolundan hiçbir enje/e uğrama<ian çıkarlar Tek ho$hrıno okunur ve hece öleb ilirler Tûrkçede
S Onlü vardır, a, e. ı, İ, o, ö, U, û.
H unhrdon dordo ince (e. i. ö, q ), dördü kolin (a. ı, o, u) ünlüdür
\
jD u d o k lo rın durumuna gO rei ^ Vüzler Yuvor/ok/orl
A ğzın açıklığına ^öre ^ &enlSİer\ D a r/e r lO enifier V a rla r
—k ^ Kaltnlar] a / o 1 u
|P y/in durumuna göre İnceler i « ö 1 ü
. 1
o. H û yü k Onlü Uyumu
Önlülerin kalınlık incelik yönünden ^ s te r d iğ i uyumdur Tûrkçede sözcümün ilk hecesindeki ünlû
kalınsa diğ erleri de kalın: ilk hecesindeki üniû inceyse diğer ünlüler de ince o lu r 23t/ k u ro h büyük
ünlü uyumu denebileceği gibi kalınlık ~ incelik uyumu da denir
"Kalınca, duyarsız, barışm ak, uyumsuzluk, korkak" sOzcükleri kalın ünlülerden: 'sensizlik, çözüm
süz. bilmek, kesici, keklik" sözcükleri ince ünlülerden oluşmuştur B u sözcükler büyük ünlü uyumuna
uymaktadır.
HoMniA Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

$tzın lOn MAdf. .j^ A Y lN C lL lK
3 9
3 ü y ü k Onlü Uyumu İle İlgili ö z e l V u ru m la r
Tek heceli sözcüklerde b ir tek ünlû b u lu n d u ^ için ünlo uyumu aronmoz.
& ei, yaz, 6v. gül. aç, kol. bes...
^ '3irle$ik sözcüklerde boyok anla uyumu aranm az
u yurgezer. A ta fû r k . A n ıttep e...
Türkçede e k le r eklendikleri sözcüklerin son hecelerindeki ünlüden e tk ile n ir ve eklerin üntCr

le ri deötsime uörar.
^ Örnek ^
'scbohki. sabohleyin. bekliyor, yeşilim frak. a n latırk en ' örneklerinde görüldüğü gibi. ~yor.
"ken. "ki. 'le y in ve ( ) m fıra k " ek leri değişime uğram adıkları için boyûk ûnlû uyumu
kuralına te rs düşmüştür.
I^ 'öğlenki. oğlenleyin, geceleyin, baktyor. kirm iztm tirak, eğlenirken örneklerinde gö’
roldoğa gibi "•yor. -ken. -ki. -leyin, -m tıra k " ek leri yine d eğ iş in e uğrantamıs ancak
eklendikleri sözciiklerin ünlülerinden dolayı büyük ünlü uyumuna te rs düşmemiştir.
b. Küçük Onlü Uyumu
Önlülerin sözcükte düzlük-yuvarlakhk yönünden gösterdiği uyumdur Türkçede b ir sözcüğün ilk

hecesinde daz ünlülerden b iri (a. e. ı. i) varsa takip eden hecede de düz ünlü 6u/unur:
<7. e. I. i cr. e. 1. 1
(düz ünlü) (düz ünlü)
b e - Ur - te - mek yo - n ıt
duz dOz ditz dOz düz doz

ûnlû ünlü ünlü ünlo ûnla ünlo
3 ı r sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak ünlülerden b iri (o. ö. u. varsa d iğ er hecede ya düz *
geni$ Onlü (o. e ) ya da d a r * yuvarlak ünlü (u. o) bulunur.
e (düz ' geni$ ünlüler)

o. ö. u.
u. û (d ar - yuvarlak ünlüler)
ko - ru ~ yu - cu
yuvarlak
ünlü d a r ' yuvarlak ünlü
ku ‘ cak * la * mok
yuvarlak
düz ünlü
ûnlû
- ^ d ü z geniş ünlü
Â YIN C ILIK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

^ 3 9
BUkASI ÖNEMLt
■yor ^ k i kim i zaman büyük ünlü uyumana uysa dc koçok QnİQ uyumuna h e r zomon fcrs
doêr. ’'koşuyor, hopluyor. ağlıyor..." sözcükleri Tûrkçedir. Ancak bunlar '- y o r ' ekinden dolayı
ünlü uyumuna aykırıdır.
B U kASl Ö NEM Lİ
‘ o ve d" OnlOİeh çok heceli T ürkçe sözcüklerin yalnızca ilk hecesinde bulanabilir. 3 a kurala
uymayan tüm sözcükler yabancı kökenlidir ve küçük ünlü uyumuna uymaz, telefo n , radyo,
televizyon. ofobOs. otomobil, ko o peratif..
Ö nlülerle İlg ili Ses O layları
a. Onlü Vüsm esi (H e ce Vû^mesi)
İkinci hecesinde d a r OnİO (l. i, u. ü ) bulunan bazı sözcüklere, ünlüyle başlayan b ir ek ş iir s e ,
ikinci hecedeki d a r ünlü düşer.
BURASI ÖNEMLİ
H e ce düşmesine uğrayabilecek sözcüklerle kurulan ikilem elerde bu ses olayt ^ rç e k le s m e z

omuz omuza, burun buruna
Sözcük tü retilirken. yani yapım eki alırken ünlü düşebilir,
^ ^ h v ı r ' ım
^ Sözcükler birleşirken ûnlo düşmesi olabilir.
^ ^ ^ o r -e rte ^ ----------
^ ^ ^ k a h v a lt ı
. HocAniA Jeât^n4Üu\Sosyal
iuun ıfitn aUBilgiler
hlf^ ÖABT Akademi y ^ ^ Y IN C IL IK
^ Yordim ct e y h m ie k u ru h n kim i birleşik ey/am /erde ünlü düşmesi meydana gelir.
^ ^ ^ b re tm e k ^ ^
"ile, İmiş, is€. idi. iken" sözcükleri ünsüzle biten sözcüklere eklenirken başlonndcki 'i' onlosû
düşer.
^ ^ ^ b e s ir- i l e -------------- ^ \ ^ b e ş t r i e ^ ^ ^
yok-imiş ^ ^ ^ y o fc m u ;
BURASI ÖNEMLt
Dı'r/eşıfc şözcûk kuraltanyla oluşmuş oncok ölçü zorlomosfndan ya da söyleyiş kolaylığından

kaynaklanan ünlü düşmeleri de ^ z le n ir . 3 a n la r da yazıya geçebilir.
"K a ra c o ğ la n , noldum , nolaytm~. n a b e r. nolsun...~
b. Onlü Türem esi
^ "m. p. r . s“ şeşlerinin yardım ıyla pekiştirilen sözcüklerde onlo tü rem esi görülebilir.
^üpfÔndOz
^ ^ ^ p a s a g la m ^
^ ’ -cık (‘ cik) ekiyle tü re tile n kim i sözcüklerde ünlü türem esi meydana gelir.
c az'cık azıcık
d a ra c ık "^ ^
BURASI ÖNEMLÎ
K im i pekiştirm elerde ünlüyle b irlikte ünsüz tü rem esi de görülebilir,

sırılsıklam, çırılçıplak...
jÂ Y IN C lL IK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

. HoCAnn deMfuVİ/fA dzin hf(n oUlık.
&
c. ünlü Darofmosı
^ "o / «“ c/ürgen/ş Onfûleriyle biten e y le m le r "-yor" eki aldığında sözcümün sonundaki ünlo.
d a r (in fü ye (ı. t. u. û) dOnü$ûr.
^ ^ ^ k le -y o r
^ ^ ^ b o ş lo 'y o r ^ ^ ^ - b o g //y o r * ^
BURASI Ö N E M LÎ
*y" kaynoşt/rm a ünsûzO “de-, y e r' ey iem leri d ıv r ^ o dOz - geniş (o*«) önlüyle b iten e y
lem lere ^ Id iğ in d e sadece konu$n>ado daralm a olur, yazıda olmaz, yazıda koUanılmı^sa yazır
yantf$ına yol açar.
^C^ o ğ r i T ^
istiyecek ^ isteyecek
^ arzuluyan ^ arzulayan
eURASI ÖNEAUl
23o«» sözcüklerde "'yor eki kullanılmadığı hâlde, ünlû daralması ^ a b ilir. 'Y e ' ve d e ''
sözcüklerine ünlü ile başlayan ek geldiğinde a ray a 'y~ kayna$fırm a ünsüzü ^ ir e r ve bu
kayn aştırm a ünsüzü sözcükleri k ^ ü n d e k i “e 'ie rl "/''ye dönüştürür
d e 'y e diye. de~y~en diyen
B U R A S I Ö N C /M U
Ünsüzle biten sözcüklere "yor“ ek i eklendiğinde o raya giren d a r ünlü, ünlü daralmasınj^
örneklem ez.
^C^ k - ı ~ Y ^ ^ ---------- ‘j — < \^ o ik ty o r^
in -j-y o r^ ........
d. ünlü Değişm esi
^ T ürkçede sözcükler ek aldığında, köklerinde deîsikUk olmaz. B u ku ral iki sözcük için ge~
çersızdir:

. _ H 0C*rtn iM AbırUİAfı. iuart ıÇin M Âlk .Â Y IN C IL IK
C?)
^ <^S O no i'c 's e n ' sözcükleri
yönelme durum eki {-e)
fcono a\dik\arınâa kö kteki ‘e
ûn/OSÜ *a‘ yo d ö n ü ş ü r
2. Ö n sö zle r
Türk alfabesinde ZJ ünsüz i/ardır B u n la r V onlosünûn yardım /yla söylenebilir
C OnsOzler b. c. ç. d. f. 5. h. ). k. f. m. n. p. r. s. s. t v. y.
Ünsüzlerle İlg ili Ses O layları
1. Onsûz Yumuşaması (Değilim i}.
S e r i - süreksiz ünsüz (ç. k. p. +) ile biten b ir sözcükten sonra ünlüyle başlayan b ir ek gelirse
sözcüklerin bozılanndc sonda bulunan ünsüzlerden
C ö ■ 'C E i C Z i '* C i ö
^ ^ ^ d o h p -tn
kapak- k o p o ^ l^ ^
j^ A Y lN C lL lK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

. Hifca/uA do{j»hv'ÂAı^ iizity M M ..
H3
BURASI ÖNEAALÎ ------ -----------------------------------------------------
^ K(mı tek heceli sözcüklerde yumuşama olmaz
^ \^ r k - û ^ ----- _______________________________________ ^ < C ^ 5 Û f û ~ ^
Ö zel adlarda yumuşama olm az
^ I)ı7/m/ze. yabancı dillerden girm iş birçok sözcükte yumuşama olmaz.
< Ç .^ ^ u frc ^
Z. Ünsüz 3«nze$m «Si (5«rt/e$m esr)
Tûrkçede s e rt ünsüzlerle (ç. i. h. k. p. t s. ş) bifen sözcüklerden sonra "c. d. g~ ünsüzleriyle

boşlayan b ir ek ('ci. "ce. ’cik: ~î. ~gin: ~di. ~de, ‘d e n .) g elirse ekin basındaki V . d, g ünsüzleri,
kendilerinden önce gelen s e rt ünsüzlerden etkilenerek s e rile ş ir ve bu ünsüzlerden
C Z i^ -< 2ö
C Z i ‘ C>£>
^dnû$ûr. Ü u n a s e r f ünsüz benzeşmesi" ya d a ünsüz se rtleş m es i' denir.
< stnıf-da > -------------- l - C sınıfta
^ ^ ^ k c k -d a n ------ ^
B U R A S I Ö N E M U _____ ___________________________________ ______________________. — ■
^ Bu kural. sayıların rakam la yazılışlarında da geçerlidir. D uno gOre ra ka m lar eûnur

ve okunuşu p. ç. t. k. f. h. s. 5 harflerinden b iriy le biterse, ek ler de sertleşir. 3 u n a
uyulmozsa yazım yanlışı yapılmış olur.
S a a t 05.00'de geldim. (Yanlış)
S a a f 0 5 .0 0 'te geldim (D o ğ ru )
3 u ku ral kısaltm alara g etirile n e k le r için de geçerlidir.

T C V A Ş -fa
D O T A Ş 'to n
'Birleşik sözcüklerde ünsüz benzeşmesi olm az

başbakan
d ik d ö rtg en
____________ Hocduvn Sosyal

uzın iAn MBilgiler ÖABT Akademi
M _______________________________________________ y ^ K f l N C IIIK
C5)
y ünsüz D o yn es i
^ ünsüzü ite b ite n s ö z c ü k le r "~cık. ~cik. -c e k ' e k in i aldığınd a sözcüğün şortundaki 'k " sesi
düşer.
^ ^ ^ s ı c a k ' c ı k . -------------- ^ ^ ^ s ıc o c ıf e j^
^ "k" OnsQzQ ile b ite n sözcükler, " r yap ım e k in i a lıp e yle m y a p ılırk e n sözcüğün sonundaki k
ünsüzü d ü şeb ilir.
H. Ünsüz Türemesi:
^ 15azı fe k heceli sözcükler ünlü ile başlayan b ir ek aldıklarında veya “etm ek, eylemek, oh
mok..." yardım cı eylem leriyle birleştiklerin d e asıl sözcüğün sonundaki ünsüz ikizle şir J ^ n a
ünsüz tü rem es i denir.
---------- ^^ ^ d d etm ek^ ^
^ ^ ^ g l ' O İ m a î T ^ -------------- ^ ^ ^ J y a lh lm alT ^^
^ 'Pekiştirm elerdeki "m. p. r , s ünsüzleri tü rem e olarak kabul edilir.
te m iz —----------- ^ ^ ^ ^ e r te m iz
movı
K a y n a ttırm a H a r fle r i (K o ru yucu Ünsüzler)
a. "ş” K a y n a ş tırm a ünsüzü
^ Üleştirm e sayı sıfatlarınd a kullanılır.
Iki'S 'er. a l t r y a r .
b. "s" K a y n a ş tırm a Ünsüzü
Üçüncü te k il kisi iyelik ekinden önce kullanılır. D a h a çok isim tomlamalorında tam lanan
g re v in d e k i sözcükte görülür.
Çocuğun oda'S'i
c. “n" K a y n a ş tırm a Ünsüzü
^ Z am irlerd en sonra ek geldiğinde kullanılır
O ’-n'a h a b e r verin.
İyelik eklerinden sonra höl eki g elirse kullanılır.
y ^ A Y lN C IL IK Sosyal
___ Bilgiler ÖABT Akademi
/tala U iA Ja n tta in . f it i M A A
iB
C o c u ^ a n k it a b r n 'i olm ışlor.
^ Tam layan eklerinden önce kullanıhr
S o b a -n v n k a p c ğ t d ü ^m û ^
d " y ' k a y n c ^ fırm a ünsüzü
^ Y u karıdaki ku ro llann dii<nda olan h e r yerd e “y" kaynaştırm a h a rfi kullanılır.
O d o 'y a girdim .
^ u d a k Ortsûzlerinin lênzeşm esi (m - b Uyumu)
"b~ dvdak OnsOzü kendinden önce gelen diş ünsüzü ’’n" yi ”m" ye dönüştürür.
con'baz — ^ c cambaz
BURASI ÖN€MU
Ö zel ve birleşik isimlerde, ro tb e isim lerinde bu ku rala uyulmaz.
^ 3 in b a ş ı ^ İstan b ul
Ulama
Onsûzle biten sözcükten sonra on/ûy/c başlayan b ir sözcük g e lin e , iki sözcük birbirine bağlanarak
okunur 23c/no ulam a denir
^Senden ay rıld ığ ım an h a y a t benim için b itff.” cümlesinde ûç yerd e ulama yapılmıştır.
BURASI ÖNEMLİ
Sözcükler arasında herhangi b ir n<^talam a işareti varsa ulamo yapılmaz.
Yangın, iki s a a tte güçlükle söndürüldü.
HfiCfifius Sosyal
fWA i(tn Bilgiler ÖABT
- - -Akademi y ^ A Y lN C t llK
Y /q Z /A \ (/A \L /^ } K U V . A L L m i
i
^ B tT k o n M y /fl iİQİli h t r y it o rta ta - \
' m<» " 1 - 2 s o ru " s o ru tm a k ta d ır. /
-----------------f i r -----------------
3 i r dilin sözcüklerini yozıyo geçirirken uyu/on kurallara yazım (im la) k u ra lla n denir
3ûyük H a r f le r in K u lla n ıld ığ ı Y e r l e r
I. H e r cümle bOyûk h a r fle h aslar
S an afsız ya şa m a k boş ve a n la m u z y a la m a k tır.
BURASI dNEAALt
Tırnak veya p arantez içindeki cüm leler daima büyük h c rfle baytar. Noktalama, tırn ağ ı ka~
pafm odan tamamlanır, tırn ağ ı veya parantezi kapattıktan sonra küçOk h arfle devam edilir
Yahya K e m a l "Şiir benim için v a z^ ç ilm e zd ir." demiştir.
2. ö z e l a d la r bûyûk h a rfle baslar.
\ K ifi a d ve soyadı: Y u s u f Z iy a Uysaler, ^ m e t ...
\ * Y e r ad ları: Aûş Ovası, f^ e r iç t4ehri...
^ Ülke a d la n : Torkıye. Dalgaristan...
K ita p , derî. g a z e te a d la n : Çalıkuşu. H ü rriy e t gazetesi. H e ce dergisi. .
BURASI Ö N EM Lİ--------------------------------------------------- ----------- -------------------^

.. ] V
Y apıt adlan ve başlıklarda geçen bağlaçlar küçük h crfle baslar 3ashğın tamamı b o y o T T
h arfle yazılmışsa bağlaç ve e d a tla r da boyük h a rfle yazılır: \
H a lit Ziya. A \avı ve Siyah rom anıylo ününe Qn katm ıştır. ^
’s/ıv/q5 ve BAnış \ ^
^ Kurum , kuruluş adlan: İstanbul Üniversitesi .
BURASI ÖNEMU
Kurum, ^:oru/u5 adlarına gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz.

Ç ankaya K aym akam lığından
y ^ A V IN C IL lK - — Sosyal
---- Bilgiler ÖABT Akademi
HacAıuıt Â M ^ kAah tir,» i/itı MJÂ.
mf
M
&
^ D i/ ad ları: Türkçe...
^ P in ve A\c2/>«p a d la n : Istamiyet...
^ H a y v a n la ra v e rilen Oz«/ ad lar. Yumyum...
Ç B U R A S I ÖNEAMJC^------ ----------------------------------------------------------------------------------------------
Özel adlara bağlı unvan ve lakof>lar özel adlardan önce de sonra da êlse dainrta büyük
h a rfle ba$lor
V a v a y h A v u k a t A li D e y ilgilenecek.
B U R A S I ÖNEJMLİ
'Ay. &Oneş. V ü n y a ' ve diğer gezegen adları gökbilimle ilgili anlamıyla kullanılırsa büyöf
harfle, diğer durum larda küçük h a rfle ba$lar.
A r t ık 'Dûnya'nın Oünes'e uzaklığı biliniyor.
Sen benim güneşimsin.
3. Yön bildiren adlar. yönOnO bildirdiği addan ön<e g elirse büyük, sonra gelirse kûçûk h a rfle
başlar.
D oğu A n ad o lu yu baştan sona gezdim.
\ D u d erste Anadolu'nun doğusunu göreceğiz
Y er-yön bildiren sözcükler e ğ e r b ir insan topluluğunun yerini tu tuyorsa büyük h arfle baş
latılmalıdır.
'Doğudan gelecek h a b e rle ri m e ra k la bekliyoruz.
H. T a rih le r arasında kullanılan gün ve a y a d la rı bûyOk h a rfle başlar. (Tarih, kesin olarak
belliyse büyük h a rfle yazılır.)
20 Şubat Î99H Sah günü b ir oğlu oldu.
^ Tûraya h e r yıl şu b at ayında g elirler
BURASI Ö N EA U l
A\ı7/? ı/e dini bayram larla özel günlerin isimleri büyük h a rfle başlar.
C u m h u riy e t H a y ra m ı ö ğ r e tm e n le r O ûnü Rom ozon H a y ra m ı
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi . jj^YAYINCILIK

" V e ’ nin Yazımı
olan ~de~ h e r zam an a y rı y a z ılır "da'' biçimine de gırehıJır ancak bu bağlacın ünsüzü
kesinlikte se rtlen m e z
A
S«n/r» sözlerin d e onu kararından döndoremez.
^ Y a rın k i yarışm aya Osman do katılacak
BUR>^SI ÖNE/MLİ
Jâğlaç olan "de" cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz, anlamda kûçOk bir^
değişiklik olabilir.
ü iz im ta k ım (d a) sezonu aç tı.
V u ru m eki olan '-de" cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur
ö ğ re tm e n im i dershane (de) bekledim.
BURASI ÖNEAALt
3 a ğ lo ç olan "de": "bile. dahi, üstelik, am a. f a k a t” gibi anlam larda kullanılabilir:
^ & 6 y le ko lay s o ru la n ben d e (bile) çözebilirim .
Yazısını okudum d a ( fa k a t) ne dediğini anlamadım.

V u ru m eki o/on “•de"’, kendinden önceki sözcüğe birledik yazılır, ünlü uyumuna ve ünsüz
benzeşmesi kuralına uyar.
^ D e rs h a n e m izd e d e rs le r sabah d<ûzda baslar.
^ A ra d ığ ın ız b ilg ileri bu k ita p ta bulabilirsiniz.
"KCnin Yazımı
Ay
^ 3 a ğ la ç olan “ki" h e r zaman ay rı y a z ılır
Vüzenh çalışmalıyız ki sınavda b a ia rıh olalım.
BURASI ÖNBtALİ
K im i sözcüklerle ~ki‘ bağlacı birlenip kalıplaşmıştır, 'kı'nın bu sözcüklerden a y rı yazılması

yazım yanlışına neden olur:
hâlbuki, mademki, oysaki, m eğerki, sanki, belki, çünkü, illaki

y ^ fÂ Y IN C lL lK ______________________ _—__—_ Akademi
H^CMur. dc^Â(^rM4U^^^xinı£^ı^ ______
&
BURASI ÖNEMLİ
’ki ekini alan sözcüklere "-fe r' eki getirildiğinde o rta y a anlamlı b ir sözcük çıkar A m o “IkT*
baklacından sonra "'ler" eki getirilemez.
D a h ç ed ek i g ö lle r coştu. (3 a h ç e d e k ile r anlamlıdır, 'k i' e k tir ve birleşik yazılm alıdır)
S en i özlediki b u ra y a gelmiş. (Ozledikiler. anlamsızdır: ki’ b ağ la çtır ve a y rı yazılm alıdır)
" A \ r S oru 6.dafm m Yaztmı
3 u edat: kendisinden dnce/U sözcükten ayrı, kendisinden sonraki ek lere bitişik yazılır
B « n ı y e terin ce an lıy o r musunuz?
BURASI ÖNEMU
O zei adlardan sonra geldiğinde özel odlarla, 'm i' arasına kesme isoreti konmaz.
Sona bu olayı A li'm i a n la tft? Yanlış
^ S an a hu olayı A li mi a n la ttı? —^ P o ^ ru
İkilem elerin Yazımı
İkilemeyi oluşturan sözcükler a y rı yazılır ve ikilemelerin arasına noktalam a ibareti konmaz.
A şağı * yu karı bütün işlerim izi b itird iK (Yanlış)
A şağı yu karı büfOn işlerim izi bitirdik. (D oğru)
'P e kiştirm e le rin Yazımı
Pekiştirm eli sözcükler daima bitişik yazılır
T e rte m iz b ir sayfa açalım a rtık hayatımızda.
/A asm avi g özleriyle bakıyordu yüzüme.
. H oU u\ır. Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi ___ _____ . J ^ A Y I N C I I IK

C ») ■I
__________ m
S a y ıla rın Vozıtnı ^
^ ^ ^ P e n e m e ve a n la tı tü r ü yazılarda, ö ze l m e k tu p la rd a k e s in lis i b u lu n m a y a ı^
küçü k s a y ıla r yazı ile g ö s te rilir.
En sorumda, o tu z fce? yrlhk öz/em sena e rA _______________________________ ^
^ 3ilim se l yazılarda. kesirJik aranan konularda sayt rakanyla gösterilir.
Türkiye'nin en azım nehri olan Kızılırmak 1355 km'dır.
^ Sayılar yazıyla yazıldığında basamd^lar ayrı ayrı yazılır.
B u iş için kırk iki kişi başvurdu
^ Cek. senet üzerine yazılan sayılar birleşik yazılır.
3 u daire için yüzondörtbin T L lik b ir senet imzaladım.
\ Çek sıfırlı bûyûk sayıların ona basamadı rakamla, d i ^ r holümü yazıyfc

yazıl<îlir.
A nkarada H milyon insanın yaşadığı zannediliyor.
^ Say»/aro gelen ekJer sayının okunuşuna gore getirilmelidir.

3 a n a y d e geleceğini söylemişti. (Yonhş)
3 ono y t e geleceğini söylemişti- (Doğru)
3 irle ş ik Sözcüklerin Yazımı
'is D irle ş irk e n ses düşmesine uğramış kaynana. (kayın~ana) k a y n a ta (k a y ın -a ta ) gibi sözcükler
ile dilim ize Arapçadan girmiş olup birleşirken ünlü düşmesi ya da ünlü türem esi olan ''dev
r e t '. kaydet~, hapset-, kahret~. kayboh, hisset~." gibi sözcükler bitişik yazılır.
BURASI ÖNE/MU
E tm ek, olm ak yardımcı eylem leri önündeki adlarla birleşirken önündeki adda b ir ünlü
düşmesi yo da b ir ünsüz türem esi varsa bitişik, yokso ay rı yazılır:
e m re tm e k , h a s ta olmak..
^ Anlam ca kaynaşmış "elver-, b a ş v u r- ö n g ö r-, va rs a y -,” gibi kaynaşmış eylem ler bitişik yazılır.

y ^ A Y IN C IL İK __________________________________________ H oc* mAkademi
. d^fpifuİÂTt oytw }/>#» aI/Ui
(p
^ K urallı birleşik fiiU er bitişik y a z ılır
Yapıverdi, A lıverd i, öpüver. Koşuver... (Tezlik birieşik fiili)
Yapabildi. Yürüyebiliyor, Çalışabilmiş .. (Yeterlilik birleşik fiili)
3a ka ka ld ı. S üregelm iştir. Koşodursun... (Süreklilik birleşik fiili)
Jâytlayazdı. Dûşeyazdı. Öleyozdı... (Yaklaşm a birleşik fiili)
^ “üs#-, a lt. üzeri, baş. p e rv e r. p e re s i, zad e , name, o to . te le , hane" îbi sözcüklerle kurulan
a n la tıla r bitişik yazılır,
ayaküstü, akşamüstü, suçüstü...
başparmak, başçavuş, elebaşı...
b ir t a k ım sÖzcÜ^Û belgisizlik h ild iriy o rta bitişik yazılır, 'b ir'’ sözcüğü ~tahm~ sözcüğünün
sayışını b elirtiyorsa a y rı yazılır.
J ^ n i b irta k ım düşünceler kararım dan vozgeçiremez.
Cve yeni b ir ta k ım aldım.
^ İçinde bulunduğumuz gün ve dönem dışında belirli b ir ta rih i g österen "bu g ü n ' sözcoğo
ay rı yazılır.
HugOn sizinle görüşmeyi düşünmüyorum
Kurtuluş Savaşının başlamış o ld u ^ bu günlerde herkes perişan durumdaydı.
^ "şey" sö zcO ^ hiçbir zaman başka b ir sözcükle birleşik yazılmaz,
h içbir şey. çok sey...
^ O rgan ad larıyla insana özgü isim ve sıfatla rla kurulmuş "aslanağz}, keçiboynuzu, kuşburnu,
camgüzeli" gibi hastalık, eşya, b itki ve hayvan ad lan bitişik yazılır.
K ısa ltm a la rın Yazımı
Sözcüklerin baş harflerinin oZ/nmasty/o oluşturulan kısaltm alar daima büyük h a rfle başlar ve
a ray a nokta konmaz. 3 u kısaltm alara ek getirilirken, h arflerin ifade e ttiğ i sözcükler söylenmez sadece
h a rfle r okunarak g e tirilir
Eşim T V K 'n d a işe başladı, (Yanlış)
^ Cşim T D K 'd e işe başladı. (D oğru)
________________HocMtn Sosyal
som tan Bilgiler ÖABT Akademi
_____________________________________ j5\YAYlNCILIK
BURASI ÖNEMLt
C lem ent ve ölçü isimlerinin kısaltmasındo. tam am ı bOyOk h a rfle yazılan kısaHmalardc
nokta kullanılmaz Uurn/n dı$ında tam am ı büyük h a rfle yazılmayan d i^ er hsaltm alarda
nokta kullanılır
C (Karbon). F e {Oem ir). m (m e tre), cm (san tim etre)..
A r. (A rapça). P ro f. (P ro fes ö r), vb. (vebenzeri). vs. (vasaire)...
S a tır Sonunda S özcüklerin 3ö/ünm es/
B / r sözcûfc sa fir sonuna geldiğinde hecelenerek bölünür 3 itiş ik yazılan birleşik sözcükler hece”
lerfne ayrılırken basit b ir sözcûkmûs gibi a y rılır
................... D em et ................... D e m e
evler......... fYon/ış) tevier.__ _ (D o ğ ru )
Ses O la y la rıy la İlgili Vazım K u ra lla rı:
^ Onsoz değ ilim i (yumuşaması) yazıya y a n s ıtılır ancak Özel adların yumuşaması yazıya yan
sıtılmaz.
A h m e d in yanlış
A h m e t'in — > doğru
^ S e r t OnsOzlerİn benzeşmesi yazıya yansıtılır,
sim fci yanlış
sim itçi —4 doğru
D udak ansûzlerinin benzeşmesi (iç ses benzeşmesi) yazıda gösterilm elidir,
sünbol yanlış
sümbül doğru
p " BURASI ÖNeMLt
Kım< özel adlarda ve birleşik sözcüklerde n il yazılış doğrudur.
S afram b o iu —^ Yanlış S afran b o lu Doğn

j ^ A Y I N C I U K _____________________________ ____________________ Hocama M a b t rJ jin suxn lon «{A k .
53
\ OnlQ düşmesi yazıda gCstsrıUr.
fik iri yon/ış
fik r i do^ru
^ "y" kaynaştırm a ünsüzünden kaynaklanan söyleyişteki daralm a yazıya yansıttimaz.
^örm iyecekm iş yanlış
^ r m e y ^ c e k m if doğru
Söyleyişte bazı sözcüklerde y e r değiştirm e (göçüşme, m e ta te z ) o h r ancak b an lar yazıya

yanşıtıln>amafıdır.
yaniız yanlış
yalnız doğru
C - - orjinal orijin al herkez

- > h«rk«s
s ta je r s ta jy e r ızdırab ıstırap
- >
entellektûel en telektü el ispat ispat
koreografı koreografı k irb it k ib rit
herhangibtr herhangi bir kiprik kirpik
hiç b ir hiçbir n alet
lanet
b ir takım birtakım {v—^ mahsun
mahzun
b ir kaç birkaç maydonoz maydanoz
b ir çok birçok laylon naylon
yada ya da raslantt ra stlan tı
birden bire birdenbire ^^=»s sarmısak sarımsak
herşey h e r şey ^1=1 süpriz sürpriz
hoşgeldin hoş geldin ^_, şöför şoför
^ asvalt a s falt fosfor ta s v ir
^ T çenber çember ^ tra ş tıro%
- >
direk direkt (doğrudan) yalnış yaniiş
— >
eş^cı ekşi ^ yaniız yalnız
- >
e spin espri fia t fiyat
filim flhn fayiz faiz
KoC4A1A (£Vl Bilgiler ÖABT Akademi

Sosyal . jj^ A Y ÎN C IL IK
3H
1^ ^ N O KTALA/Â IŞAnETLE'RI
_________ t
S u k o n u y İa İtg ili h e r y ı( o r t a t a -
^ m a " 1 - 2 , soru*' s o ru lm a k ta d tr.
N o ktalam a İş a re tle ri
Yaztda ka n ş ıklık h n n önüne ^ ç m e k . yanlış okumayı önhn\ek. okumayı ve anlam ayı kohyfaştırm ak.
cümlenin yapısını ve duraklam a yerlerin i belirlemek, sozon vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtm ek
için kullanılan işaretlere nok-talama iş a re tle n denir
N o k ta ( . )
^ Y a rg ı bildiren, tamamlanmış cüm lelerin sonuna konur.
. A r tık ana dili büsbütün işitilm ez olmuştu.
^ Ü a zı kısaltm aların sonuna konur.
. P ro f. V o ç . V r . 1st. s. vb...
BURASI Ö NEM Lİ
Ölçme birim lerinin kısaltm alannın sonuna nokta konmaz.
A \. cm. g. kg, I. C. Fe
^ S ayılardan sonra sıra b elirtm ek için ~‘ nci' ekinin yerine kullanılır.
-. 50. yıl k u tla n ıla n gerçekleştirildi.
^ Üçlü gruplara a y rılan sayılar arasına konur.
\ ms^ûoo
^ T a rih le rd e gûn. a y ve yıl bildiren rakam ların arasına konur.
BURASI Ö NEAU l
A y ad lan yazıyla gösterilirse nokta kullanılmaz:
Z9 £ k im m 3
y ^ ^ Y IN C lL IK ---- dejdUmÂAn
Sosyal Bilgiler ÖABT axm ı£uı
Akademi
55
S a a t bildiren saydarda sa at ile dakika arasın a ko n u r
0S 30
*%. I3 ır yazının m addelerini g österen rakam ve harflerden sonra konur.
II. A
^ 3 ıb lıy o g ra fy a d a h e r künyenin sonuna konur.
Agâh. S im L even t. T ü rk b ilin d e û e liş m e ve Sadeleşme C v re le ri. A n k a ra 1 9 ^ .
/M a te m a tik te çarpı iso retl yerine konur.
" , 15 • 60
V irg ü l ( . )
C üm lede b irb iri ardınca sıralanan, eş görevdeki sözcük ve sözcOk ^ u p la n arasına k o n u r
Uzun boylu, sarışın, gözlüklü ve sevimli b ir ço cu kta (S /fa tla r arasına konulm uştur)
\ » A ra la rın d a biçim ce ve anlamca ilgi bulunan (sıralı) cüm lelerin arasına konur.
■ C em al 3 e y çantasını kap attı, yerinden kalktı, mahcup b ir sskilde oradan ayrıldı.
^ Cüm lede özel olarak vurgulanması g ereken Öğelerden sonra ko n u r
^ k ıs a n d a , bazı g a ze te c ile r uzun sûre beklemişti.
^ Uzun cüm lelerde yüklemden uzak dosmüs olan özneyi b elirtm ek İçin (özne ile yüklem arasına
başka ö ğ e le r girm işse) özneden sonro kullanılır.
. Coc^k. soğuk b ir kış günü ayrıldığı ve uzun zaman haberini dahi alamadığı köyünü
a r tık unutm uştu
\ B i r sözcüğün kendinden sonraki sözcükle ilgisi olmadığını gösterm ek için kullanılır.
İh tiy a r, bekçiye m üdür beyin içeride olup olmadığını sordu.
^ A nlam a güç kazandırm ak için tek ra rlan an sözcükler arasın a ko n u r
A k ş a m yine akşam, yine akşam.

O ö llerd e bu dem b ir kamış olsam.
Kendisinden sonraki cüm leye bağlı olan 'hayır, yofe. evet. peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay,
e lb e tte ' gibi sözcüklerden sonra ko n u r
E vet, kırk seneden b e ri dilimiz, m erhale m erhale Türkçeleşiyor.
4K
H itap lard an sonra kullanılır.
^ E fendiler, bilirsiniz ki h aya t demek, mücadele, müsademe dem ektir.
- H t c a i v Sosyal
A d oBilgiler
i ^ n ÖABT
d a /Akademi
i u z u \ t c u K ^/ÂYINCILIK
ee
^ Piro soztehn ve a ra cüm lelerin (içe içe biHe$ik cüm lelerde iç cümlenin) basında ve sonunda
kutlanılır.
.. Cihan yıkılsa, em in ol. bu cephe sarsılmaz. (A ra cümle)
. A rk a sıradakilerden biri, jdr/üfc/ü olanı, b ir soru sordu. (A ra söz)
^ T ırnak içine alınm ayan alın tı cüm lelerden sonra ko n u r

«s.
H epinizi ço#: iyi tanıyorum, dedi.
Yazışm alarda, başvurulan makamın adından sonra konur:
; Türk T arih Kurum u 3askanfı^ına.
^ S ayıların yazımında ondalık bölüm leri ayırm ak için kullanılır
\ Z IH
^ 3 ıb lly o ^ ro fik künyelerde y a za r adı. eser adı. besim ev i vb. m addelerin arasına konur. B asım
y e ri ile ta rih i arasına virÔİ konmaz.
'<■. F a lih “R ıfk ı A ta y. Tuna K ıyıları. “Rem zi K ita p Cvi. İstanbul I93&
F = ' BURASI ÖNEMU

• j/: *V' ,4«
^ /^ e t in içinde "ve. veya, yahut" bağlaçlarından önce de sonra do virgül konnrıaz:
B e n A ta tü rk 'le iki veya Qç d efa k a rş ıla ttım
^ A \ettn içinde te k ra rlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konm az
Y a bu deveyi gütm eli ya bu diyardan gitm eli.
Cüm lede p ekiştirm e ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül

konmaz.
imlamız, lisanımız düzelince lisanımız da kafam ız düzelince düzelecek, çünkü o da

ancak o nlar k a d a r bozuktur, fazla değili
^ / ^ e t in içinde ~-»nca / -ince" anlamında z a r f'fiil görevinde kullanılan mı i mı' ekinden

sonra virgül konmaz:
O yle zek ile r vardır, konuştular mı ağızlarından bal ak ıy o r sanırsın
Ş o rt ekinden sonra virgül konm az
Tenha köselerde ağız ağıza konuşuri<.en yanlarına b iri gelecek o lu rsa hemen su
suyorlardı.
\ ^ içinde z a r f'fiil ek leriyle o/aşfarü/m us kelim elerden sonra virgül konm az
/^ y d a n lığ a va rm ad an b ir iki d efa İsm ail kendisini gördü mü diye kahveye boktı.^
j ^ A Y lN C lU K . Hoctımn
dd.*is^r^ÂA^ (m n M/bk..
&
N o kfah V irg ü l ( : )
^ Cümle içinde virgüllerle ayrılm ış tü r veya takım ları birbirinden ayırm ak için konur.
E rk ek çocuklara t> o ^ n . Orhan: kız çocuklara ise İnci. Yonca ad lan verildi
^ Ö ğeleri orasında virgül bulunan sıralı cüm leleri birbirinden ayırm ak için konur.
Sevinçten, heyecandan içim içince sıkmıyor, bağırmak, kahkahalar atm ak, ağlamak isti
yorum.
^ Özneden sonro b en zer sözcükler virg ü llerle sıralanıyorsa özneyi ayırm ak için özneden sonra
kullonılır.
Hakan: /'Mehmet. Ali. A h m e t ve C m re'yi öptü.
İki N o k ta ( : }
^ Kendisir)den sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konar.
Y e n / h a rfle r alındıktan sonra eski yazı ile b ir tek kelim e bile yazmayan iki kişi
görm üşûm dür A ta tü rk ve Inönül
^ Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna ko n u r
Kendim i takdim edeyim: /M eclis kâtiplerındenim .
\ edebî es erle rd ek i karşılıklı konuşmalarda, konuşan kl$inin adından sonra konur.

3 ılg e Kağan: Tûrklerİm . işitir^
Ü s tten gök çökmedikçe

a ltta n y e r delinmedıkçe...
^ /M a te m a tik te bölme işareti ye rin e kullanılır.
\ ^ = 2Û
BURASI ÖNE/MLt
İki noktadan sonra bakımsız b ir cümle geliyorsa bu cümle büyOk h arfle baslar: a r t ardo
ö rn ekle r sıralanıyorsa ilk örnek küçük h arfle başlar:
^ Tam kapıdan çıkmak üzereyken sordu: Aksam erken gelecek misin?

Nrt İnceleyeceğiniz sözcükler sonlar, gelmek, nakletmek, gidedurm ak.
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi j!!Â Y iN .» rn n ^

4
Oç N o k ta ( ^ )
4
^ A r t a rd a örnek/erin sıralandığı cOmleterde b en zer örneklerin sürdürülebileceğini ifade etm ek
4
için cümte sonunda küUonıiır.
. F iille rin bazıları isimlerden f(jrem i$fir. başlamak, çoğalmak.
4
^ İşitm em iş veya bitirilm em iş cüm lelerin sonuna konur. T a zıla rın d a okuyucunun cümleyi zih~ 4
ninde tamamlaması beklenir.
\ i & ö k san. foprok san. çıplak ağaçlar s a n .
^ Söylenmek, belirtilm ek istenmeyen ve kaba sayılan, söylenmesi ahlaken çirkin görülen söz
cüklerin yerine ko n u r
O laya . 3 ö y in oğlunun da adı kan^mı$.
^ H erhangi b ir m etinden alınan cümlenin öncesi ve sonrası olduğunu, aralard a da alınmayan ■

kısım lar olduğunu b elirtm ek için ku llanılır
•• '.A nn elerin in esvaplarını k ızla r giyer, büyükannelerinin m ücevherlerini to ru n lar takardı...

3 a h a n n yeîl çim enleri üzerinde, se yir yerlerinde kadınlar tıpkt b ire r gelincik çiçeği
gibi p a rla rla rd ı.'
S oru İş a re ti ( ? )
^ Soru anlamı taşıyan cümle ve sözcüklerden sonra kullanılır.
T e n im le alışverişe kim gelecek?
^ Y a n ıtı zaten içinde d a n soru cüm lelerinde de soru işareti kullanılır.
H aksız mıyım? L id e rle r içinde A ta tü rk gibisi var mı7
p " BURASI ÖNEMU
İçinde soru sözcükleri veya soru eki bulunan am a anlamca soru cümlesi olmayan cümle~
lerde soru iş a re ti kullanılmaz:
Kaça aldım, şimdi hatırlam ıyorum , (soru sözcüğü nesneye dâhil)
3 a z ı cüm leler de soru sözcüğü olmadığı hâlde soru cümlesidir 3 a cümlelerin soru anlamı
^
vurgu ve tonlam a ile belirtilir.
Y o 5»d i 2?
l^ ir bilginin şüfêyle karşılandığı veya kesin o/mo<yı^/ durum larda y a y ayraç içinde kullanılır.
. Ankara'dan Konyo’yo (7) sa atte gitmiş.
^ lîlinm eyen yer. ta rih vb. durum lar için kullanılır.
Yunus £ m r« (JZHO?-J32Û).
J ^ A Y lM n ilK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi ar,»,

^ 5 9
Ünlem İş a re ti ( ! )
^ İçinde ünlem ifadesi (sevinç, ûzünfû. korku, h ayret, heyecan, vb. ani coşkunluklar) bulunan:
seslenme, h itap ve u yarı bildiren cüm lelerden ve sözcüklerden sonra gelir.
$ i$ tl Sus bokayım!
B U kA SI Ö N E M İ
Önlem i b r e t i, ünlem ifadesinden hemen sonra kulhntlabıleceği gibi cümlenin sonunda

kullanılabilir:
Eyvah, geç kaldım!
^ CyvahI O e ç kaldım^
^ P a ra n te z içinde kullanılan ünlem iş a re ti ala y etm e, h afife alma, küçümseme, inanmama,

kinaye anlam lan katar.
^ Isteseym is bu kitabt b ir gOnde b itirirm iş (!) am a ne yazık k i vakti yoikmuş.
Kesme İş a re ti ( ' )
^ ö z e l ad lara eklenen çekim eklerini ayırm ak için kullanılır.
/M ustafa K e m a le
B U M S I ÖNEMLt
W ______________
Kurum, kurulup ve ye ri isimlerine g etirilen çekim ek leri kesme işaretiyle ayrılmaz.
^ İstanbul Ü niversitesi T^ktörlüğüne. A ta tü r k Lisesinde...
B U R A S I Ö N Em J.
^ Yabancı odlara g etirile n yapım ve çekim ekleri okunura göre belirlenir ve kesme işaretiyle
^ ayrılır.
Shakespea r e m
BURASI ÖNEMU
Yabancı ad lar hariç d iğ e r özel adlara yapım ve çokluk e k le ri g etirile re k yapılan sözcükler
boyok h a rfle baslar ve ekleri de kesme işareti ile ayrılmaz. 3 u eklerden sonra gelen
e k le r de işareti ile ayrılmaz.
Türkçülüğün. Ankaralıdan. Avrupalılaşm ak. M u s ta fa Kem allerden

C ffl)
^ BüyüJk h crflerfe yapılan kısaltm alara g e tirile n e k le r okunuşa göre b elirle n ir ve kesme işer
re tiy le aynh r.
. DSt'ye. OSS'de. T C P P y e . T J^ f^/^'n in .
BURASI ÖNEMLİ
Sonunda nokta bulunan ktsaltmclardan sonra kesme işareti kulhmlmaz. € k s ö z c û ^ n o#cu*

nuşuna göre belirlenir.
^ vbJeri. madsi. Alm ân. Ing.yi
^ S ayılardan sonra gelen e k le r kesme işaretiyle ay rılır. S ıro sayılarında hem nokta hem kesme
kullonılmoT.
\ ın z d e .
üleştirm e sayılan rakam la değil. yoTiyla gösterilir.

ıj'ı v". r.
V, Onar, b eşer yûz yirmişer, yüz ellişer milyon...
\ l k , s&zcûk sonradan birleştirildiğinde ve (özellikle şhrde vezin g ereği) bu sözcüklerden ikin'

çişinin ilk ûnlüsO düşürüldüğünde duşen ünlünün yerine kullanılır.
■ , Karacaoğlan K oracoğlan
^ ö zellikle b elirtilm ek istenen ek. h a r f ve sözcüklerden sonra kullanıltr.
. Doz) sözcüklerde b'nin m 'ye dönüştüğü görülür.
^ Aldığı ekle b ir başka sozcok ile kanştırılabilecek olan sözcük köklerinden sonra kullanılır.
Dilgi'nin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir.
BURASI ÖNEMLÎ
Ö zel ad lar için yay ayraç içinde b ir açıklama yapıldığı zaman kesme işareti yay ayraçtan
sonra konur:
\ Yunus E m re f/2 W ? -/5 2 0 > ntn.
T ırnak Iş a re fi ( " " )
B o jk o birinin yazışından veya sözünden, hiç değiştirilm eden yapılan ak ta rm a la r tırn ak içinde
gösterilir.
Yaşlı kadın. "Y etişinT diye bağırdı.
y ^ ^ Y lN C Ilt K Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

_ Hatuüun AeiatMÂM azm tcût /lUde.------------
&
^ C üm le içinde Cfzellıkle b elirftim ek istenen sözler fım a k İçine ahnm
^ B /rç o ^ u “edebiyat"' kavram ını yeni öğreniyordu.
\ » K ita p isim leri ve yazı başlıkları yazıda tırn a k içinde ^ s t e r ilir .
A h m e t H am di Tanpınar'ın fek denemesi. T3«ş Ş e h ir'd ir.
Tek T ırn ak İş a re ti ( ' ‘ )
^ D oğrudan yapılan ve fım a k ibareti İçinde g österilen sözlerin İçinde başka b ir alın tı söz
daha varsa bu da fe k tırn a k iş a re ti ( ' ' ) içinde verilir.
E d e b iy a t ö ğ retm eni " Ş iirle r içinde H a n D u v a r la r ı' gibisi v a r m i?' dedi ve F a ru k

N a fiz in bo güzel şiirini okumaya başladı.
\ Tek tırn ak b ir de d il yazılarında örnek olarak verilen sözcüklerin anlam larım gösterm ek
için kullanılır.
>ı*y^
. O'öktürk A n ıtla rın d a geçen bodun 'm illet, kavinn'. sab 'söz', to k e ti ‘fam am en gibi
sözcükler a rtık kullanılmamaktadır.
Y ay A y ra ç ( ( ) )
^ Cüm lenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgili olm ayan açıklam alar için kullanılır.
✓
. Anadolu kentlerini, köylerini (K ö y sözünü de çekinerek yazıyorum ) gezsek bile görmek
için değil, kendim izi g österm ek fçfn geziyoruz.
BURASI ÖNeWLİ
/
Y ay ay ra ç içinde bulunan özel isim ler ve yargı bildiren an latım lar bityük h a rfle başlar ve
sonuna uygun noktalam a işareti g e tirilir
BURASI ÖNEMLİ
Hakkında açıklam a yapılan söze a it ek. a y ra ç kapandıktan sonra y a z ılır
Yunus £ m r e (IZHff?- m O Y n in ..___________________________________________________________
^ T iy a tro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve gös’

ferm e k için kullanılır.
İh tiy a r - (Y avaş yavaş Kaym akam a yaklaşır) N e oluyor beyefendi"^ A llah rızası için
bana da anlatın-
Hocanın iUİAbfndM: Sosyal

'f*" Bilgiler ÖABT Akademi
6Z
^ A \m iı\a n n a k ta rıld ığ ı e s e ri ve y a y a z a n g ö s te rm e k iç in ku H o n ılır
^ £ ş /n var. a şiyan ın var, b a h a rın v a r k i b e k le rd in
K ıy a m e tle r k o p a rm a k n e y d i e y bolbol. n e d ir d e rdin?
İ/A e h m e t C rso y)
^ D ı r yazının m a d d e le rin i jö s t c r c n soyr ve h a rfle rd e n so n ra kapom o a y ra c ı k o n u r
\ I) }) A) a)
K ö şe li A y r a ç ( [ ] )
^ A y r a ç iç in d e a y ra ç kuflanılm ası g e re k e n d u ru m la rd a d ış ta kö$efi. iç te y a y a y ra ç ku lla n ılır.
K ü tü p h a n e m ize T ü rk e d e b iy a tı t a r ih i k ita p la rı IC n b a ş ta "Resim li T ü rk E d e b iy a tı

T a rih i ( N ih a t S am i 3 a n a rlı)J alınm alı
K ısa Ç iz g i ( ~ )
^ S o tır sonunda, y e r kalm adığı iç in y a rım kalan S özcüklerin bölünm üş olduğunu, ya n i devam ının
a lt t a oldu ğun u g ö s te rm e k iç in s a tır sonunda k u lla n ılır.
^ sessiz
ce f if r e y e f it r e y e a ğ lıyo r.
r — BURASI ÖNEAALİ _________________________________________ ,
^ 3 ir le $ ik s ö z cü kle r de te k sözcük g ib i te lâ ffu z e d ile re k he celem e yapılır.
................................ h c n r
m eli .................
S ö zcü kle r s a tır sonunda ve başında b i r te k h a r f kalaca k şe kild e bölünm ez. A ş a ğ ıd a k i'
g ib i k u lla n ım fa r y a n lış tır
___________ o*
ra b a y la ................
V o ğ ru s u şöyle o la c a k tır
________________ _ ara~
b a y la ......................
^ ö z e l a d la rla ve ra k a m la rd a kesm e iş a r e ti s a t ı r sonuna g e liy o rs a ve ke sm e iş a re tin r

den s o n ra k i kısm ın a lt s a tıra ge çm esi g e re k iy o rs a b u du ru m d a kısa ç iz g i k u lla n ılm a z
________________ _ bu yaz A n k a ra
y o ........................... .......................................................................................... ^
^ C ü m le iç in d e k i o ra söz ve a ra c ü m le le rin başına ve sonuna konur.
• ; ö ğ r e n c ile r sınavda s o ru la n s o ru la n -ö z e llik le T ü rk ç e ş o r u la n n r iy i oku m alılar.

jJ y Y A Y IN C a iK __________________________________________ Hösatnm <wrv ________________
63
^ 3 i r olayın, d u ru m u n haşlanga; ve b itiş in i b ild ire n ta r ih le r in ve s o a ftö rin a ra sın a ko n u r.
^ K u rtu lu p S avacı (191S'19Z2). T ü rk ulusu nun ye n id e n d o û ş m Q cade ie tidir.
^ B f'rb ırı'y /c 1/51 k u ru la n ik i is/m a ra s ın d a kutla nılır.
A n ye rika ~ lra k Savaşı b izi d e yakın dan ilg ile n d irm iş tir.
^ “R a k a m la r a ra sın d a k u lla n ıla ra k ’ yakla$ ık‘ on/om ( v e rir.
.. İ9~20 ya sla rın d a
^ A d re s le rd e s e m t ile ş e h ir is m i a ra s ın a k o n u r
3 a tık e n t ■ A N K A I ^
\ P /,/ / b ilg is in d e e y le m kö k ve g ö v d e h r in i ifa d e etm e d e , s ö z c ü k le ri e k le rin e ayırm ada, e k le r i

te k basına g ö ste rm e d e ve s ö z c ü k le ri hecelem ed e k u lla n ıh r
. oku’, y a r . g ö n d e r, s e v in d ir-
y a z 'd rk . yohc<rluk.
'de. -i. -ki.
U zan Ç iz g i ( — }
K a rş ılık lı kon uşm a lard a konuşm anın ve konuşm acının d e ğ iş tiğ in i b e lirtm e k iç in c ü m le le rin başında
( s a tır başında) kullanılır. K on uşm a çizg isi de d e n ir
- Sen m isin A li Usta?
- €vet
£ ğ ik Ç iz g i ( / )
^ Ş iirle rd e n a lın tı yapıldığında, yan yan a yazılan m ıs ra la rı a y ırm a k iç in k u lla n ılır.
■ S^n. kaça n ü rk e k ce ylâ n sın dağda. / 2^ n . p e şin e düşm üş b i r canavarım ^ f İs te rs e n

d ü n y a y ı ç a ğ ır im dada: / S en va rs ın dünyada, b i r de b e n va rım !
^ A d re s le rd e a p a rtm a n ve d a ire n u m a ro /a r(y/o s e m f ve ş e h ir is im le ri a ra sın a konur.

' ; S o m e r Sofc N u : Î5 / 11
K ız ıla y / A N K A 'R A
^ D i l b ilg is in d e e k le r in ûnlo ve onsoz u y u m la rın a g ö re a ld ık la rı fa r k lı ş e k ille rin i g ö s te rm e k

iç in k u lla n ılır:
-a // •«. *on // -en.
/'M a te m a tik te bö lm e iş a r e ti o la ra k k u lla n ılır
.. )0Ö / H - 25
__________________ H^>C4rÂd<Me^ri^J^{^3aAı£^r.^^dl^ ----- - ^ /^ \Y IN C IL IK

C «)
-•I
« T SÖZCÜKTE YfiiP!
I'
V B u k o n u y la iİ ^ H i h e r y ı l o r ta la ^ -
^ m a " I sorM” sorultvıaktadıır.
\ı
K ök
H i r sözcükte « k o h n O g sle r c /k o n ld ık ta n son ra g e riy e kolan anlam lı en küçü k b in m e kök denir. m

3 i r sözcüğün kökü nü b e lirle rk e n : e k le ri çık a rd ık ta n so n ra kolon bölüm ün anlam lı olmasına, k a h n
bölüm le sözcüğün ek alm ış b iç im i arasında anlam ilişkisi bulunm asına d ik k a f e im e liy iz
A ra b a c ılık sözcüğünün kökü a r a b ya d a a r a o lo m o z Ç ü nkü b u n la rın a ra b a sözcüğüyle h iç b ir

m.
an la m iliş k is i yoktu r. A r a b a sözcüğünün kendisi k ö k tü r
K ökler *
E y le m K ö k le ri
J
I. A d k ö k le ri:
^ V a rlık , durum , n ite lik , n ic e lik b ild ire n k ö k le rd ir, sen. kOfO. m oso-
Z. C yİem k ö k le ri:
£ iç. o/u$. h a re k e t, d u ro m b ild ire n k o k le rd /r. kes~. yûrO~. bu/*...
BURASI ÖNEMLİ
£ y le m kö k le rin e -m ak. -m ek e k i g e tir ile b ilir am a o d kö k le rin e g e tirile m e z.
Jôzı k ö k le r hem a d hem de e yle m kökü ö ze lliğ i to sıy o b ilirle r. B u n /o ro o r t a k kö k (kökteş sözcük)
de n ir: boya. yam a, güven, t a t .eksi. eski, sıv'a. a ğ rı..
O rta k k ö k le r a d k ö k ü y a da e y le m kökü o la ra k an la m ca i>ırfcırjy/e iliş k ilid ir:
İy i b ir sıva u sta sı a rıyo ru m , (ad)
A p a rtm a n ın dışını sıvataca ğız (eylem )
Sosyal Bilgiler
jÂYINCILIK___________________ ÖABT
_______ Akademi
65
O rta k k ö k le n s e tte ş k d d e rfe k a rış tırm a m a k g e re kir. S cst«ş k ö k le r in ~ ^

yazılışla rı ve sö y le n iş le ri aynı olsa d a a n la m la n fa rklıd ır. ^
^ H e m e n ce cik y ü rü k ız a r ır
Âd'
^ Sağlığın İçin yQxOyormu$sun

_____________ Eylem
E k fe r
Sözcük tü r e tm e k ya do sözcüğün g r e v in i b e lirle m e k için kullanılan b içim v e ric i ses ya da

seslere e k denir.
J. Ç e kim E k le r i
S özcüklerin, cü m le d e ki d iğ e r sö zcü kle rle iliğ is in ! ve g ö re v in i b e lirle y e n e k le re ç e kim e k le r i d e n ir
a. A d Ç e kim E k le r i
A d soylu kö k y a da ^ v d e v le r e e kle n ip o n la rın câ m le d e ki g r e v le r in in b e lirle n m e s in i sağlayan

e klerd ir.
E ki - lo r ( - le r )
O e n e ! o ia ra k tQ r a d la rın a e k le n e re k aynı tü rd e n b ird e n ço k va rlığ ı

b e lir t ir
^ Y e n i e v i iç in p a h a lı p e r d e le r a lm ıştı. (
^ Söze aşağı y u k a n . ya kın o lm a anlam ı k a ta r.
T a n ıkla r, o tu z y a ş la rın d a b ir adam ı o la y y e rin d e n uza kla şırke n ö r

d ü k le rin i sö yle d ile r.
^ Söze sa y^ı ve b e n z e rlik anlam ı k a ta r.
\ a /'M ehm et l^ e y . o d a s ın d a la r mı7
^ O rh a n V e lile r h e p yaşayacak!
^ Ö ze l a d la ra ve a k ra b a lık a d la rın a e k le n e re k a ile ' k a v ra m ı b i ld i r ir
3 a akşam S in o n ta rd a kalacağım
^ Söze a b a rtm a anlam ı k a t a r
^ A d a m k a n la r iç in d e y a tıyo rd u .
^ Söze yin e le m e anlam ı k a ta r.
S ab ah ları e rk e n uyanırdı.
.H fM J v n «lan iAn /İ jtBilgiler

Sosyal â.
ÖABT Akademi , j^ A Y IN C lL IK
b. A d P u ra m C k le ri
Belirtme Durum Eki ” -ı (-i. -u , -u)'’
^ B e //rtm « d u ru m e k in i a la n sözcük y a do sözcok i l k l e r i cüm lede be~

l i r t l l i nesne g ö re v in i ü s tle n ir.
. Ş o fö r, a rk a k o ltu k la rın b irin d e o tu ra n y o lc u y u hem en ta n ım ış tı
B U R A S I Ö NEAALt -
C üm lede n«sn« g ö re v in d e k i ö ğ e y i bu lm a k için yüklem e '7V«yt7. K im i? " s o ru la n yö n e ttile b ilir.
Yönelme Durum Eki " - a (-e)*'
C ü m le iç e ris in d e g e n e llik le d o la y lı tüm le ç, k im i zom on d a z a r f tü m le c i

yapar.
. 3 e n bu a ra b a y a gOzOm g ib i bakarım . ( V D
' ■> H a ft a y a A n k a ra 'y a gidecekm iş. (Z T )
B U R A S I ÖNEAALt
e k le n d iğ i sözcük y a d a sözcük öb e ğ in in do la ylı tü m le ç olması için ~Neye7. Kim e?, N e re y e ? "

so ru la rın a y a n ıt ve rm e si g e rekir.
Bulunmo Durum Eki "-d o (-d e . - t a , - te ) ’*
^ C ü m le iç e ris in d e g e n e llik le dotayh tüm le ç, k im i zam an da z a r f tü m le c i

yapar.
. F"llm deki o la y la r S u riy e s ın ırın d a g e ç iy o r. (D T )
. A h a rd a tü m ç iç e k le r y e n id e n can la nır. (Z T )
Çıkma (Ayrılma) Durum Eki ‘’ -dan (-den. -ta n . -ten)'’
^ C ü m le iç e ris in d e g e n e llik le d o la y lı tüm le ç, fcımı zam an da z a r f tü m le c i

yapar.
Sınoı// kazandığım ı a rk a d a ş la rım d a n öğ ren dim .
^/ÂY IN C IH K. Sosyal Bilgiler ÖABT

__________________________________ «(W» Akademi
.
(E>
BURASI ÖNEAUl
^ Ç ıkm a (a y rıim a ) d u ru m e k i -d a n (-den. -fa n . -te n ), ktm ı k u lh n ım la n n d a çıkm a (a y rılm a )

dışınd a da an la m b iid frir.
^ 'Ç o c u k la rd a n b irk a ç ı seni s o ru y o rd u cü m le sin d e h e lir file n sö zcü kte çıkm a d u ru m e k i

-d a n ('d e n . -fa n . -te n ), ta m la y a n e k i 'in ( 'in ) y e rin e k u lla n ıla ra k e k le n d iğ i adı b e lir t ili
o d tam la m a sın d a ta m la y a n y a p m ıştır.
^ ‘Ş oşfctn/tkfo n ne ya p tığ ın ı b ile m e z o lm u ş tu ' cü m le sin d e e k le n d iğ i so z^ n e d e n anlam ı

k a tm ış tır.
c. T a m la y a n e k i *;n(*/n. ~un. ~Qn)
H i r adın anlam ını d a h a b e lirg in kılm ak için b ir başka ada e klen en ve ta m la n a n ın kim e, n e ye
iliş k in olduğunu b e lirte n '-(ı)n ekine ta m la y a n e k i d e n ir
S e n bu g ö m le ğ in re n g in i beğenm edim .
BURASI ÖNEMLİ
T am layan d u ru m eki. ilg i e k i d iy e d e a d la n d ırılır D e n ve b iz k iş i z a m irle rin d e ~im (-im)

eki. ta m la y a n e k i o la ra k kullan ılır:
^ 3 e n lm o ku lu m k e n t m e rke zin d e n ço k u za kta
d. İy e lik E k le r i
A d la ra ve o d soy/u sözcükiere e k le n e re k o n fa n n kim e. neye, kaçıncı kişiye a it oldu ğun u h e h rte n

e k le re iy e lik e k le r i d e n ir
İy e lik Ekleri
Ö 1?A/£K
^ -(ihn: 3 i r i n c i te k il iy e lik e k i '|^ ı p a ro ’ m. ceb’ im
^ ö m e K
^ -(ih : İk in c i te k il iy e lik e k i ^ p a rc rn
^ Ö HN£K
^ -/ (-İ. -u. O çûncû te k i! iy e lik e k i " ı p a rc rs 'i. c e b 'i
^ C yR N E K
^ -(ihniz: "D irin c i ço ğ u l iy e lik e k i c e b 'im iz
^ ÖRNCK
^ -(ih iT . ik in c i ç o ğ u l iy e lik e k i «^ı p a rtrn tz
^ C rR N E K
^ -la n ('le ri): OçûncO ç o ğ u l iy e lik e k i p a ra - la n
.HocAAnn Sosyal
fiztn Bilgiler ÖABT Akademi jÂ Y IN C lL lK
m
BURASI ÖNEMLÎ
£ v f ç e k Ô zsl boyadı~ cüm lesinde e k i "onun" sözcüğüyle ta m la m a o lu ş tu rm u y o r: iye lik"

e k i değil, d u ru m e k id ir
’ £ v t o k u h u za ktı.'’ cüm lesinde ise " ' r e k i "o n u n ' sözcüğüyle ta m la m a o /o ş fu ru y o r; iye lik
e k id ir
e. //51 £ k i (-ki)
A d tam lam asında tam lananın y e rin i tu fa n il^ i e k i " - k r h e r zam an ta m la ya n ekm d en f-ın. -in.
•un. -ü n ) so n ra g e t ir ilir
^ K a p ın ın kolu sağlam: sen f> e nce re ninkin i o n o r
i. £ y le m C ^ k im E k le r i
E yle m kök y a da g ö v d e le rin e e k le n e re k o n la ra zaman, d ile k ve kisi anlam ı k a ta n eklerd ir. 3 u

e k le n a la n e y le m le re ç e k im li e yle m d e n ir
K ip E k le r i
K ip le r h a b e r (b ild irm e ) ve d ile k (iste m e ) k ip le ri olm ak ü ze re ikiye c y r ı lı r
I. H a b e r K ip le r i
Z a m a n e k le rin in hepsine b îrd e n h a b e r k ip le ri d e n ir H a b e r h p le r i şun la rdır.
a. ö ğ r e n ile n (d u y u la n / m is li) O eçm İs Z am an : E y le m le re "-mış *m<?. 'm us. •m ö ş ' e k le r i g e t i'

r ile r e k sağlanır.
E v le r i yanmış, (bankasından duym a)

v*v
S en i so rm u şla r, (başkasından duym a)
v\
A a a ! C o fo b ım kaçm ış (son rad an fa rk ın a v a rm a )
b. & ö rQ İe n ( d tli) O e çm iş Z am an : E y le m le re "•dt. -di. -du. -dü. -tı. - t i. -tu . ~tü“ e k le r i g e tir ile r e k
ya p ılır. A n la ta n k iş i h a re k e te b iz z a t fa n ık o lm u ş tu r, e y le m i g ö rm ü ş tü r.
' -i A y ş e d e b izim le geldi.
c. Ş im d ik i Zam an: E y le m e ‘ - y o r " e k i g e tir ile r e k yap ılır. E y le m ile a n la tış a y n ı zam anda g e r
çe kle şir.
N.1 Ç o c u k la r yin e kavga e d iy o r.
BURASI Ö N E A M İ---------------------------------------------------------------------------------------
-m a k ta , -m e k te e k i de eylem e şim d iki zam an anlam ı k a ta r
^ İM tfe n sessiz o lu n şu an d e rs ça lış m a k ta y ım .
^^^YAYINClLtK Sosyal
,, . , __Bilgiler ÖABT
. Akademi _______
(S>
d &zni% Zam an: C y le m le re " "r. 'a r . - « r " e k le r i g e tir ile r e k yapılır.
H e r sabah yü rü rü m .
BURASI Ö NEM LÎ
O eniş zam anın olum suzu '-m ez. - m a z d ır A n c a k I t e k il ve i^ o ğ u l çe kim le rd e ’’ m e .'m a '
peklini alır.
g e lir s in iz g e lm e zsiniz
e. O e le c e k Z a m a n C y ie m le re "~ecek . "a e a k" e k i g e tir ile r e k yap ılır.
S ana o la n aşkım ı h a ykıra ca ğ ım .
Z. V tle k K ip le ri:
E yle m in ge rçe kle şm e sin i ya d a ge rçe kle şm e m e sin i dilek, isiek. g e re k lilik veya e m ir ka v ra m la rı
iç e ris in d e b e lli b ir zam an anlam ı taşım adan v e re n k ip le rd ir
a. U ile k ’ Ş a r f / K o s u t k ip i: C y le m le h n kö k y a da g ö v d e le rin e ~'se rsa~ e i

g e tir ile r e k yapılır.
\ A h şu sınavı b i r kozansam ! (is te k )
\ i Y a ra m a z lık yap arsa n b ir daha senJ g e t ir m e n (koşul)
b. İs te k kip i: C yle m kö k y a do g ö v d e le rin e “•«. •o " e k i g e tir ile r e k y a p ılır
S cnm /e y in e g ö rü ş e lim
"c. G e re k lilik K ip i: E y le m kö k ya d a g ö v d e le rin e '-m e li. g e tir ile r e k

L o lu ş tu ru lu r.
^ % im diye eve vorm ış olm alı, (olasılfk. ih tim a l)
d. E m ir K ip i: E y le m in g ö s te rd iğ i h a re k e tin e m ir b iç im in d e yapılm ası

g e re k tiğ in i ifa d e e d er. E k i y o k tu r.
^ S ö yle yan ım a g e ls in (5 .te k il /ctşı e m ir e k i)

'İS
\ i İç e r i g irin iz . (Z .tekil k iş i e m ir ekO
,H a c 4 w i <<0UİwuUaSosyal Bilgiler
Sızın iCın MMtk ÖABT Akademi . j?<(YAYINCiLIK
«I
<5)
K/ş» C k le ri
•I
Ç e k im li eylem d e e yle m i yapant ya do durum un, olucun içinde olanı b e lirte n «/» /e rdir
}. T ekil $ahis: ç a h $ -ry o r-u m
Z T ekil $ah>s: ç a li 9‘ ry o r~ s a n ^
^ 3. T ekil şahıs: ç a h ş -ry o r ^ ^
^ /. C o ğu / $ahıs: ç a lı$ 'ry o r-u z
^ ^ 2. C o û / şahıs: ça lı$ -ry o t^s u n u z ^
^ 3. C o $ u l şahıs: ç a h ş 'r y o r - la r
BURASI Ö N EM Lİj -
'w ınfi » m ıy jn - wm « HM>av:M^!r
^ İy e lik e k le riy le kişt e k le r in i k a rış tırm a m a k g e r e k ir İy e lik e k le ri a d la ra v/'e ad so ylu

sö zcü kle re e k le n ir: 'b e n im , senin, onun, bizim , sizin. an lo rın ~ z a m irle riy le ilg ilid ir.
^ K iş i e k le riy s e e y le m le re e k le n ir, "ben, sen, o. biz. siz, o n la r " z a m irle riy le ilg ilid ir.
\ - 0 ta r ih te ilk k ita b ım sat/şa s u n u ld u ' cü m le sin d e ki a ltı ç iz ili sozcûğûn a ldığı ek. be nim
z a m iriy le ilg ili o / d u ^ iç in iy e lik e k id ir.
^ 'K e n d im e y e n i b i r ce p te le fo n u alayım .' cü m le sin d e ki e y le m in aldığı ek. ben z a m iriy le

ilg ili o ld u ğ u iç in k iş i e kid ir.
O lum suzluk eki (~me / **mo)
E yle m le re yapılm am a, bulunm am a, ge rçekleşm em e anlam ı k a ta n eklerd ir.
O. b u iş te n h iç a n la m ıy o r
Size asla ya rd ım etm eye cek.
6 k 6yi>em
A d la n \/e a d soylu sö zcü kle ri com len in y ü k le m i yapan e ktir. I3 u ek h a b e r yo da d ile k k ip le rin e
g ö re çekim lenm iş e y le m le re de e k le n e b ilm e k te d ir 3 u d u ru m d a e yle m i h ik â y e (’ idi), r iv a y e t (-İm iş) ve
koşu l ("ise) b irle ş ik çekim ine sokm aktadır.
y ^ W Y lN C IL lK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

■ Haa«A»<ı ÂdsİMAjur, <ib h i£u\
&
Om ek
ç a lış ıy o r • id i —^ ç a tışıyo rd u \\
^ ç a lış ıy o r ' im iş ça lışıyo rm u ş
^ ç a lış ıy o r - ise ç a lışıyo rsa
£.k eylem , a d la rı ve a d soy/u s ö zcü kle ri yckIe m y a p a rke n b e lir li ge çm iş xa m a n (~idi), b e lirs iz
ge çm /ş za m a n (-imiş), koşu l (’ ise) ve geniş za m a n (-im. 's in , 'd ır. 'iz . s in iz , - d ır la r ) aniam ıylo çekim ler.
B U M S I ÖNEMU
C k e yle m hem a d la ra hem de e y le m le re g e tirile b ile n b ir çekim e k id ir
Z. Yapım E k le r i
S ö zcü kle rin an la m larını d e riş tire n , sözcük tü re tm e y e y a ra y a n e k le re ya p ım e k i denir.
Yapım e k i a la ra k ye n i b ir an la m kazanm ış sözcüklere gö vde denir.
^ A v c ılığ a nnerakım y o k tu r.
A v ' çı ~ M ' a ) gövde

ad y£ yA çê
kAkû
^ ' l | 3 u sözcü kte 'İ lk yapım e k i g ö v d e ^ e k le n m iş tir
. H o c^ ın Sosyal
ftziA iciA aBilgiler
U ık ÖABT Akademi ^ A Y IN C I U K
72
a. A d d a n , a d fO r e f^ n y a p ım e k le ri:
A d la ra ve a d soy/u feok y o da ^ v d e le r e g e le re k o n la rd a n ye n i on/om *

do a d la r tû r e ie n e k le rd ir A d d a n a d yap an e k le rin b o z ıla n şun la rdır:
^ -c a ('ce}. İnsanca. F ra n s ız c a .
^ -s a l (sel}. k<jn\sal. p a ra s a l.
^ s t z (s iz ): canstz. soru nsu z.
i ^ *msı yeşilim si, «ksım sf-
b. A d d a n , e yle m t ü r e t e n ya p ım e k le t^
\ A d la ra ve a d soylu k ^ k ya da g ö vd e le re g e le re k o n la rd a n e y le m le r
tü re te n yap ım e k le r id ir A d d a n e yle m yapan e k je rin b a zıla rı şun la rdır:
'O {'«}■ konar, y a s a '.
^ -a f (-el}. bo$ol-, çok(ğ)ah.
o
I
M -da ('de}, m ırılda-, sokırda-^
Y ~la (~le} düzle-, başla'...
to
T3
T
JJ c. C ylem den. e y le m t ü r e t e n ya p ım e k le ri:
V
§•
>
\f^ E yle m le re ve eylem kök ya do g ö v d e le rin e g e le re k o n la rd a n y e n i e y
le ml le r tü r e te n yapım e k le rid ir 6.ylem den eylem yapan e k le rin b o zılo n
/z>m
şu n la rd ır.
k a z ıt’ , b o y a t-.
^ ~alo ('ele}, e şe le ', s ilk e le '-
^ 'd ı r ('d ir}. b e z d in , y a p t ı r .
^ 'iK 'il} oçıh. ya zıh .
i
d. C 'ê m de n. a d t ü r e t e n ya p ım e k le ri:
y
\ E y le m k < ^ yo da g ö v d e le rin e g e le re k o n la rd a n y e n i an la m da ad
ve a d so ylu sözcük tü r e te n yap ım e k le rid ir.
^ -on ( 'e n } bilen, gören..
^ ~m (~im } yazım, se çim .

\ ı 'a k ('ek}, konak, sunak-
I \ : g ı (~gi} b ilg i, silgi, yazg ı.
J?ÂYIN CIUK Sosyal Bilgiler ÖABT

.H o c *Akademi
n u \ d e { * h in d a ı\ ânn <on .
Y a p ıla n Iâ k ım ın d a n S ö z c ü k le r
V a p ıları Bokımındon S ö zc ü k le r
V
B a s it S özcükler T ü re m i; S özcükler B irlc fik S özcükler
T r^
\ K ö k d u ru m u n d a olan, ç e ' Kök yo da g ö vd e le re 3 ir d e n çok sözcümün
yen i b ir kavram ı karşı-
k im aki alabilen, yapım yapım e k i g e tir ile r e k t ü
lam ak üzere birle$ip ka-
ekt a lm a ya n sözcü kle rdir: r e tile n sö z c ü k le rd ir
lıplaşmastyla <û$an söz'
c û k le rd ir.
\ k ö tü , gü ç can sız
^ bul-, ge/" \ i b ilin ’ , b i ld i r - \ hanım eli, geçer

kondu, k a h v a ltı
T îrleşik S ö z c ü k le r
i. A n la m K a y m a s ı Y o /o yio O ludan 3 ır /e ş fk S ö z c ü k le r :
B ır/« ş ık ^ z c ü k le r in b ü y ü k çoğunluğunda. b irle $ e n h e r ik i sözcük de k e n d i an la m ın ın dışına

k a ym ıştır.
\ i H anım eli. Aslanağzı. Kadınbudu...
^ 3 lr ie ş ik sözcüğü o lu ş tu ra n h e r ik i sözcük de k e n d i an la m ın da kutlanılm ış o la b ilir.
^ l^ ilir k iş i. U y u rg e ze r. T o p lu m b ilim ..
3 lr le $ ik sözcüğü m e yd a n g e tir e n sö zcü kle rd e n b ir i k e n d i anlam ında, d iğ e ri k e n d i anlam ının
d ışın d a kullan ılm ış o la b ilir.
^ A te ş b ö c e ğ i. 3 a s ım e v i. 3aşçavuş...
Z. T ü r K a y m a s ı Y o lu y la O luşan 3 ir le ş ik S ö z c ü k le r
S ö zcü kle rd e n b irin in y a da ikisin in t ü r ö ze lliğ in i y itir e r e k fa rk lı t ü r ö ze lliğ i kazandığı b irle ş ik

s ö z c ü k le rd ir
^ 3 e lir t iş iz o d to m la m a st b iç im in d e ya p ıla n la r.
^ C ö re k o tu . Aslanağzı. D ilb ilg isi...
T akısız a d ta m la m a sı b iç im in d e yap ılan lar.
A ta tü r k . K ad ıköy. A n ıtk a b ir...
^ S ıfa t ta m la m a sı b iç im in d e yap ılan lar.
^ S /vr/s/ne k. Y alın a ya k. K ocatepe...
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi j?(YAYlNClUK

Cw)
^ C ü m le b iç im in d e kalipla$anlor.
^ /M ira sye d i. İm a m b a yıld ı..
D / r ad. b i r e y le m kökünün b irle ş lp kaynaşm asından yap ılan lar.
^ € r o l. Şenol. K arnıyarık...
İk i e yle m kö kü n ü n b irle n ip ka yn a tm a sın d a n oluşanlar.
Ç e k y a t U yu rge zer, û e fg it. b iç e rd ö v e r...
\ ik i yansım a sözcüğün b irle ş ip kayn atm asınd an o luônlar.
^ Ç ifç ıt. O ırg ır. C ırc ır. P ırp ır...
^ H i r i ad. b ir i e yie m sid e n oluşanlar.
C a n k u rta ra n . D a ld a kuran...
i
3. Ses D e ğ işm e si Y o lu yla O luşan b ir le ş ik S ö z c ü k le r
3u yo lla oluşan bileşik sözcüklerde ses düşm esi ya da ses tü re m e s i g ö rü lü r
a. Ses V û ş m e s i Y o lu y la O lu şa n la r:
^ ^ ^N e * için
^ ^ ^ îa z a r * e r t ^ ^ ^ ^ P o z g rte s T ^ ^
* o /fT ^
b. Ses T ü re m e si Y o lu yla O luşa nlar:
H a llo l'
^ A Y IN C 1 L [K Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

.HoMfun tioinletAjUm azın «tUck
‘4 ’ SÖZCÜK TünLE H İ
V B u k o n u tjta % / / / h e r y t l o r t a h - -
m a " 1 s o r u " s o r u tm a k t a d ı r .
T
A d ( İs im )
C a nlı ve consrz v a rlık la rı, d u y ^ u ve dOÔnceleri. ç e ş itli d u ru m la rı b ild ire n $özcOktere a d Osım)
d e n ir K ısacası v a rlık la ra a d o la n sözcü kle re d e n ir Ev. masa. akıl. yol. çocuk.-
1. V a r lık la r a V e rili^ fe rin e O ö re A d la r
a. ö z e l A d la r
\ b. C ins A d la r
D ü n y a d a te k olan. e$f. b e n z e ri bu* A y n ı c in s te n v a rlık la rın o r ta k adına

lu n m a ya n v a rlık la rın a d la rın a özel cins a d d e n ir
J a d d ^ n ir
^ Kalp. gOz. kol. iğne. amca. ç a ta L
^ ^ C i^ e m A rs la n . D o n cu k. A ^ rı
P o g /. T ü rk . Z ir a a t ü a n k a s ı.
Z. V a rlık la rın S a yısın a & ö r e A d la r
a. T e k il A d la r : V a rlık la rın sayısının fe k olduğunu b e lirte n o d la rd ır
Cv. okul, öğ ren ci. yo/_
BURASI Ö N EM LÎ
T ekil d u ru m u n d a k i t ü r a d la r cü m le d e ki kullan ım ın a b o ^lı o la ra k ge ne lle m e y o lu y la ç o ^ u l-

b ir an la /n d a ta ş ıy a b ilir
^ A ^ç ye n id e n canlandı. (T e k a â ç)
^ A ^ a ç yasken e d ilir. (T üm a ^ ç l a r )
b. Ç o ğ u l A d la r : V a rlık la rın sayısının b ird e n fazla old u ğ u n u b e lirte n a d la rd ır T ekil a d la rın sonuna
"~ la r / ~ler~ ç o ğ u l e k le ri g e tirile re k o lu ş u r
^ Cv/er. o k u lla r çocuklar,.
c. T o p lu lu k A d ı: 3 ıç im bakım ından te kil, an la m yönünden düşünüldüğünde ç o ğ u l olan a d la rd ır
^ O rdu. sürü, m ille t bölük, ekip...
H 0C4b^t/^ Sosyal Bilgiler________________________

«ıZiA «On dUUc ÖABT Akademi ÂYINCILIK
•5 )
BURASI ÖNEAALİ
3 a z ı a d h r cüm lede kufia rnlışlonn a g ö re bazen te k il ba zen de to p lu lu k adı ola b ilir:
O kufun ba hçe sind e to p oynadık. (T e k ii ad)
^ O^cu/ bu h a fta sonu g e z iy e gidecek. (T o p lu lu k adı)
3. V a rlık la rın N ite liğ in e (O luşuna) O ö re A d la r
S o m u t A d la r S o y u t A d la r
3 e $ d u yu organım ızdan h e rh a n '

Beş duyu organım ızdan h e r
g i b iriy le a lgıla yabild iğim iz v a r'
hangi b iriy le algılayam adığım ız
lık la rın a d la rın a d e n ir fa k a t v a r oldu ğun a inandığım ız
^ Ses. hava. t$tk. masa. ev. v a rlık la rın a d la rın a d e n ir
k o ku .
t ^ /^ e le k . akıl, özlem , düşünce,
a z a n ta .
A d la r d a K ü ç ü ltm e
"'•c ik ' e k in i a la ra k b ir va rlığ ın ^ü çû ^ olduğunu a n la ta n a d la rd ır C ü m le ye ~minik. u fa k , k ü ç ü k '

anlam ı kaza nd ırır:
K ü fe c ik , m inicik, dam lacık, kitapçık...
BURASI ÖNEAALÎ f-
'-c e ğ iz " e k i de k ü ç ü ltm e anlam ı k a ta r.
\ S is li b ir dağ ete ğ in d e , is li b irk a ç e v c e ğ iz vardı.

~-cik" e k i k ü ç ü ltm e anlam ından ta m a m e n s ıy rıla ra k , s o m u t v a rlık a d la r tü r e t ir .
^ A rp a c ık , g e lin cik, to m u rc u k kızılcık, e lm a cık kem iği, sözcük, bağcık.

K ü ç ü ltm e e k le ri a y n ı zam anda 'ş e fk a t, sevgi. acım a~ a n la m la n d a k a ta r.
%\n Ç o cukca ğız ik i g ü n ye m e k yem em iş. (A cım a )
■A
A n n e c iğ im se n i çok se viyo ru m . (S evgi)
A d T a m la m a la rı
İk i veya daha fazla adın, ye n i b ir anlam m eydana g e tire c e k şekilde b ir lik te kullan ılm asıyla oluşan
söz g ru p la rın a a d tam lam ası denir.
A d ta m la m a la rın d a ilk oda ’‘ta m la y a n ’ , /k in c i oda "tam lanan'^ d e n ir
^ A Y IN C I U K Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

. Hocanın ddaifiruU n Sı£ın «fiin «tUık.
fa m ta m a h r t d ö rd e a y r ılır :
i. T a h s ız A d T am lam ası: T am layan ve tam lanan, ta m la m a e k le rin i alm az. Tamlayan, tam lananın
hangi m addeden yapıldığını veya ne ye benze diğ in i b ild irir.
saç (ipek g ib i saç)
t'y a n t'n a n
te n c e r e (çe likte n yapılm ış te n c e re )
t yan t'n o n
Z. b e lir t is i z A d Tam lam ası: Tam layanın e k alm adığı an cak tam lananın e k (-1. -i. -u. ’ O ) aldığı
a d ta m la m a sıd ır Tam lanan ü çü n cü ki$i iy e lik e k in i alır.
H ayat "Dünya g ö rü y ü oyun'M
t'y a n t'nan fy a n tn a n t'y a n t'nan
3. 3 e l i r t i l i A d T am lam ast: Tam layan (vn. -in. -u a ~Qn) ve tam la na nın (‘ k •/. •«. 'ü ) ek aldığı a d
ta m la m a la rın a d e n ir
Y üzû kJer-in £ ‘fendi~s~i kadın~ın ses'İ H a y a t 'in a n la m -ı
t'y a n t'n a n t'y a n t'nan t'y a n t'nan
H. Z in c irle m e A d T am lam ası: £ n az û ç addan o h ş a n a d to m la m a la rın a d e n ir
d e f tl^ n A ğ r.f. D a ğ ın ın e te ğ i İs ta n b u l t iy a t r o la r ı n ı n b u n a lım y ılla n
BURASI Ö N EM Lİ
^ Z in c irle m e a d tam lanrtalarında ta m la y a n b i r a d tam la m asınd an olu$abılir.

G e ce ko n d u m a h a lle le rin in so ru n u
^ Z in c irle m e a d ta m la n ta la n n d a ta m la n a n b i r a d tam la m asınd an ofu sabilir.

T a tlın ın ^ e k e r o ra n ı
^ Z in c irle m e a d ta m la m a la rın d a hem ta m la y a n hem de ta m la n a n b i r a d tam la m asınd an

o lu ş a b ilir.
T iy a t r o o y u n c u la rın ın g ü n lü k is le r i
Z a m ir le r (A d ılla r)
A d ın y « r/n ı tu ta n , ad ın y e rin e kullan ılab ile n sözcü kle re d e n ir A n la m kapsam ı en geniş sözcü kle r
d ir 3 e / ı r li y a do b e lirs iz h e r t o r la varlığın, ön ced en sözü e d ile n h e r şe yin adının y e rin e k u lla n ılo b ilir
Sözcük ve ek h â lin d e k i z a m irle r o lm a k ü ze re ik iy e ayrılır.
.Hocanın /ielM fuuİAn ftziA

Sosyal Bilgiler
<o a A d ık ÖABT Akademi YAYINCILIK
7^
i. S özcü k 3 iç im in d 9 k i Z a m ir le r
S özcü k 3 iç /m in d « k i Z a m ir /e r
K i f i (Şahıs) İ f a r e f Z a m ir le r i S o ru Z a m ir le r i ü e l^ is iz Z a m ir le r
Z a m ir le r i ---------------------------------------7 ^ (3 e lg i5 iz llk )
a. KJ$İ (Şahıs) Z a m irle ri: İnsan a d la rın ın y e rin i tu fa n z a m irle re d e n ir K i$ i z a m irle rin in sayısı
a ltıd ır
4
'v< 3 ir in c i te k il k i^ İ • 3 e n (Söz sö yle ye n ) • 0 e n bu rü y a y ı daha ön ce de g ö rm û ^ fü m
İk in c i ie k il k i f i * S en (Söz söylen en) • S en de n ö ğ re n d im gö nü lde n sevm eyi.
OçOncü te k il k iş i • O (A n ıla n ) * “R û z ^ r değil, o d u r haykıran.
|1 ' '' i 3 i r ln c i ç o ğ u l k l$ i ' B iz (Söz s ö yle ye n ) ■ 3 iz d ik o hücum un b ü tü n a şkıyla kan atlı.
I ' 'î» İk in c i ç o ğ u l k iş i • 5/2 (Söz söylenen) • S iz in le h iç b ir kon ud a a n la şa m ıyo ru z

î
O çüncû ç o ğ u l k iş i • O n la r (A n ıla n )' B u kon ud a o n la r b iz i d e s te k liy o r.
B U fM S I Ö N B M L t
wsTif l '» m
P ön üs/û/o k z a m iri o la ra k da ad la n d ırıla n ve ki$i z a m irle rin in y e rin i tu ta b ile n ~kendi~ söz
cüğ ü k is i z a m iri o ia ro k kab ul e d ilir 3 a z e n ~kendi" sözcüğü y e rin i tu ttu ğ u k iş i z a m iriy le
b irlik te k u lla n ıla ra k anlam ı p e k iş tir ir
B u yazıyı k e n d im yazdım.
B u yazıyı ben k e n d im yazdım. (P e k iş tirm e )
BURASI Ö NEAUİ
J
Tam layanı düşm üş a d ta m la m a la rın ın ba zıları hem ik in c i te k il hem de üçü ncü te k il kiş
anlam ı y a n s ıtır ve an la m b e lirs iz liğ i o r ta y a ç ık a r B u n o y o l açm am ak iç in ta m la ya n ı k u t
lanm ak ^ r e k l r
^ E lin d e n d a l g ib i d ü şe rke n ü m it (S enin / O nun)
b. İ ş a r e t Z a m irle ri: V a rlık la rı g ö s te re re k o n la rın ad la rın ın y e rle rin i tu ta n z a m irle re d e n ir
T ü rk ç e d e en çok k u lla n ıla n iş a r e t z a m ir le r i ş u n la rd ır: 3 u . şu. o. bunlar, şunlar, ontar. bura. şura,
ora. burası, şurası, orası, burada, şurada, orada, buradan, şuradan, oradan, bu rayı, şurayı, ora yı, b u ra la r
şuralar, oralar, ö te k i, b e rik i, karşıki. öyle, böyle, şöyle..
j?(YAYINCILIK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

Hocaiuk A J ik . .
(S>
Ş u o /o r da sizin o/sun.
^ ö t« k ın f bona ver.
^ 'b u ra s ı da fe n a deîl.
ö y le le rin d e n h e r zom on kaçanır).
BURASI ONEMLÎ
T "D ö y le . şöy/c. öy!e~ S özcükleri ku lla n ılırın a j o r e ba zen od. bazen s ıfa t bazen z a m ir bazen
z a r f g ö re v i ü s tle n ir
\ O. h e r zam an b ö y le d ir. (İsim )
\ B ö y l e s in i h iç görm eJ/m . (/$ o re f z a m iri)
3 ö y le a d a m la r h e r zam an b a şa rır, ( iş a r e t s ıfa tı)
^ B u b ö y le olmaz. İZ o r f)
~0" ve 'O n lo r~ sö zcü kle ri hem k iş i za m iri, hem de iş a re t za m irid ir. sözcükler, insan
a d la rın ın y e rin i tu ta r s a /cışf za m iri: insan dışındaki v a rlık la rın y e rin i tu ta rs a iş a re t z a m irid ir
^ O na te le fo n edeceğim . (K iş i z a m iri)
^ O nu hem en çöp e atın. ( İş a re t Z a m iri)
BURASI Ö N E M L İj-----------------------------------------------------------------------------------
1'»1 " ■ M......... .. ■ I' "" l'g ^
“ 3 u , şu" s ö zcü kle ri insan y e rin i tu ts a b ile k iş i z a m iri olmaz.
^ Y a zıyı bu yazdı. ( İş a re t Z a m iri)
^ 3u sene de şu başkan olsun. ( İş a re t Z a m iri)
c. S o ru Z a m ir le r t A d ın y e rin i tu fa n so ru sözcü kle rine s o ru z a m iri d e n ir
E n ç o k k u lla n ıla n s o ru z a m ir le r i ş u n la rd ır: K im . kim ler, ne. n e le r nere, neresi, ne reyi, nereye,
nerede, nereden, kaçı, kaçımız, kaçınız, hancısı, hangim iz, h a ng ile ri, kaçıncı, kaçta , kaçtan..
Yanında n« g e tird in ?
^ l^ u n la rı sana kim a n la ttı?
H a n g is in i is te d iğ in i anlamadım.
^ S o ru /o n n ka çı cevaplandı?
^ N e re d e n g e lip n e re y e g idiyo ruz?
.H X 4n w Sosyal
Sixtn <4tA Bilgiler ÖABT Akademi .^ A Y IN C a iK
CD
BURASI ÖNEMLİ
"K im " sözcümü h e r zam an so ru z a m irid ir V iğ e r s o ru sö zcü kle rin in ç o ^ u cüm lede k u lh n r .
It^ lc n n a ^ ö re zam ir, s ıfa t veya z a r f okıbiUr.
^ “P o zo rd a n ne aldın? (S o ra z a m iri)
^ Bofcon ne jû n êlecek"^ (S o ru s ıfa tı)
^ N e b a k ıy o rs u n tu h a f tu h a f? (S o ru z a rfı)
d. U e / j/ s ir Z a m ir le r (He/gisizJik): H a n ^ i v a riık la rın y e rin i t u ttu ğ u ta m o la ra k b e lli olm aya n

z a m irle re d e n ir
£ n ç o k k u lla n ıla n b e lg isiz z a m ir le r ş u n la rd ır: 3 o zısı. bazıları, kim isi, k im ile ri, b iri, b iris i, b in le ri,
başkası, başkaları, birçoğ u, birkaçı, b irta kım ı, b irç o k la n , çoğu, hepsi, herkes, birazı, h e r b iri, h e rh a n g i
b iri. Ö teberi, sunu bunu, sondan bundan, şey. şeyler, h iç b iri, kimse, falan, fila n, tomû..
^ 3QtQnQnQ g ö rm e d e n b i r ş e y diyem em .
^ H e r b i r i a y rı ö z e llik le r ta şır.
^ H iç b ir in i baskasınm y e rm e koyam am
2. £ k b iç im in d e k i Z a m ir le r
a. İy e lik Z a m irle r i: A d la rın sonuna ge le rek, o a d la rın k im e ve ne ye a it oldu ğun u b ild ire n iye lik
e kle ri, o y n ı zam anda iy e lik z a m iri o la ra k da a d la n d ırılır İy e lik z a m irle ri “ benim , senin, onun,
bizim , sizin, o n la rın " S özcüklerinin y e r in i tu ta r.
T e k il K iş ile r: '
^ 3 i n n c i te k il iy e lik : B e n ('im . -im. -um.-Om) ' K ita b 'im . ara ba -m \
^ İk in c i te k il iy e lik : Sen (*m. -in. *un. ’ On) • K ita b 'in . ara ba -n
^ ü çü n c ü t e k il iy e lik : O (~ı. ~İ. "u. "ûJ * K ita b 'i. araba~sı ■ i

Ç o ğ u f K iş ile r : ^
^ H ir in c i ç o ğ u l iy e lik : 3 i z (-ımız. 'im iz 'um uz. -üm üz) ’ K ita b -ım ız ara ba rm ız
^ İk in c i ç o ğ u l iy e lik : Sız ('inız. -iniz, ‘ u n u z -ünüz) • K ita b 'in ız . a ro b crm z
O çonco ç o ğ u l iy e lik : O n la r (~lan. -le ri) • K ita p ~ la n . araba~ları
b. İlg i Z a m iri: A d ın y e rin i tu ta n "‘ k r e kin e ilg i z a m iri d e n ir ve da im a kendisinden ö n ce ki

sözcüğe b itiş ik y a z ılır
^ O rhan 'ın puam n a nazara n H a k a n ’ın k i daha yüksek.
^ C e m a lin d e f te r i se n in kin d e n daha düzenli.
BURASI ÖNEMU
İlg i z a m iri a d ta m la m a la n n d a to m la n cn ın y e rin i t u t a r
\ S izin e v ço k güzel, b iz im k i b ira z dar. ( 3 iz im e v)
y ^ ^ Y lN C IL lK Sosyal Bilgiler ÖABT

- H ooAkademi
^ ia
(p
Yapjs/na O ö re Z a m ir le r
3 a s i f Z a m ir le r J ^ irle $ ik Z a m ir le r ö h e k İ9 $ m if Z a m ir le r
!* ■ I r* 1
Kök h a lin d e o la n veya l^ ir d e n fazla sözcüğün £ n az ik i sö zcü kte n oluşan
çe kim e k i alm ış z a m irle ' b irle ş m e s iy le oluşan za’ ve a y n yazılan z a m irle rd ir
r e d e n ir m ir le r d ir \ Şu bu. ö te k i b e rik i.
it ir a z ı , b irk a ç ı. hiç~ fa la n fila n , ne k a d a rı.
D e n . sen/, bu. şu. s iz '
le r . kaçı, bazısı, b i r i- b ir i, ö b ü rü , b ir ta k r h e rh a n g i b ir i, şun da n
mı... bundan, h e r bıV L
- .
S ıf a t (ö n A d )
S ı fa t: V o H tkla rt n ite le ye n , o n h r ın d u ru m la rın ı açıklayan, o n la rı d e ğ işik y o lla rla b e lir te n sözcüklere

denir.
_S ıfgt}Q r 6 ö re v ve A nlam ları Yönünden Şu Ş e kild e S ıra la n ır
/. N ite le m e s ı fa tla n Z. l^ e lir t m e S ıfa tla rı
,; ^ U n va n s ıfa tla n İş a r e t s ıfa tı
, ^ P e k iş tirm e s ıfa tla n ^ 3 e lg is iz ( 3 e lir s iz ) s ıfa t
S o ru s ıfa tı
Soy» s ıfa tı
■ A s ı l sayı s ıfa tı
.1 S ıro sayı s tfa tı
M K e s ir sayı s ıfa tı
. O le ş tirm e sayı s ıfa tı
'Â F * BURASI ÖNEMLİ
S ıfa tın ö n ü n d e ki a d la r d ü ştü ğ ü n d e s ıfa t a d la ş ır
^ D a h ç e d e b i r ^ ü z e l gö rdü m , (g ü ze l kız)
Ç e k im i yap ılan s ıfa tla r ad la şır:
^ G ü z e lle r iç in d e b ir seni s e ç tim (g ü ze l k ız la r)

. HoC4riA doİAhi'UİAn $uua «on M dık . .^ A Y IN C IIIK
1. N lft la m e S ı fa tla n
V o rlık la n n du rum la rını, b iç itn le rin i. rg n k h rin i: nasıl o id u k h n n ı b ild ire n sıfa tla rd ır. Ö u s ıfa tla r "no*
Sı/” sorosuno cevap verir. B u s ıfa tla r s o y u ttu r, nite le yicid ir.
^ /M ahallem izin to m b ik bakkalı, m a rk e tle re inat, hâlâ çalışıyor.
^ Ç alışkan ve zeki in san lar olm asaydı bu ülke de olmazdı.
^ B u m a v im tıra k ışığın kaynağını m e ra k e tm işlerdi.
BURASI ÖNEMLİ
N ite lik b ild ire n sözcü kle r b ir adı n ite le rs e s ıfa t (ön ad}, b ir eylem i, eylem siyi, za rfı, s ıfa ti'
n ite le rs e z a r f (b e lirte ç ) adını a lır
^ I^ d a ğ ın d a n g ü z e l s ö z le r doköldö. (N a s ıl sözler?) —> s ıfa t
^ 3 u ş iir i d iğ e rle rin d e n daha ^ z e l okudu. (N a s ıl okuduk) —> z a r f
a. U n van S ıfa tla r ı
K ip le rin m esleklerini, cin siye tfe rin i. m akam larını, lakaplarını b e lirte n s ıfa tla ra d e n ir
I3ozen addan önce, bazen son ra gelir.
C ovus /M e h m e t A li Onbaşı. O a zi Osm an Pasa...
S U kA S I Ö N EM Lİ
S ıfa tla r ~-cik. -cek. 'sî. -msı. ~m trak~ e k le rin i a la ra k azalm a. küçO lm e' bazen de "acım a"
a n h m ı ka za n ır A z a ltm a yo da kü çü ltm e gO revi-ê kullanılan bu e k le r nesnenin n ite lik le rin in
azaldığını (küçüldüğünü) g ö s te r ir
^ 3 û y ü k ç e b ir binada o tu ru y o rla rm ıs . (Y a k ın olm a anlam ı v a r)
^ T a tlım s ı b ir elm a yedim . (Yofcm o/m o anlam ı v a r)
b. P e k iş tirm e S ı fa tla n
A n la m c a g ü çle n d irilm iş s ıfa tla ra d e n ir Ç oğunlukla n ite le m e s ı k la r ı n d a g ö rü lü r
^ S ıfa t o la n sözcüğün ilk sesli h a rfin e k a d a r ofan a d alınır. 3 u kısm a 'm. p.

r. s ' se sle rin d e n uyg un olanı e kle n ir. C id e e d ile n bu kısım b ir ön ek o la ra k
s ıfa tın başına g e tir ilir .
ye m y e ş il ova. düm düz yol. y a p a y a ln ız in san ...
İkile m e le r, b i r adın önüne g e lip onu n ite le rs e ikile m e y o lu y la p e k iş tirilm iş

s ıfa t elde e d ilm iş olur.
ışıl ışıl gö zle n, d e r li to p lu ev. uzun m u uzun boy...
^ A Y IN C IL IK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi $C£MKMS Â if . .

(S
>
2. J ^ e lirfm e S ı^ o H o n
V o r tık h n iş a r e t soyı. soru, be iîsızflk o n h m la n y la b e lirte n s ıfa tla ra d e n ir D ö rd e a y rth r
a. iş a r e t S ı fa tla n
V a rlık la rı iş a re t yo lu yla b e lirte n s ıfa tla rd ır S öyleyen kişinin, şozünü e t t iğ i nesneye uzaklığına
g ö re d e ğ iş ir D o t ü r s ıfa tla r ism e 'h a n g i' soru sun un s o ru lm a sıyla b u lu n u r
Is a r e t b ild ire n sö zcü kle r: 3 u . $u. o. öteki, b e rik i, d iğ e ri. Oyle. böyle, şöyle...
^ B u s o ru y u k im cevaplayacak?
O e ş y a la rı n e re y e g ö tü rü y o rs u n ?
\ O u k i s o ru la ra geçiniz.
BURASI ÖNEMLt ----------------------------------------------------------- --------

r
" - k r e k iy le yapılm ış s»fot/or y e r ile zam an b ild ir ir ve iş a re t s ıfa tla rın ın için d e y e r a lır
^ E v d e k i he sap ç a rş ıy a uym az. ( Y e r b ild irm iş )
^ M i s a f i r le r a kşa m ki y e m e ğ i çok beğenm iş. (Z a m a n b ild irm iş )

iş a r e t z a m irle ri ile »soref s ıfa tla n b irb irin e k a rış tın im a m a fıd ır S ıfa tla r a d la rın önüne ge~
le re k adı n ite le r ya d a b e lirtir, z a m irle r (adıllar) ise adın y e rin i t u t a r İş a re t s ıfa tla rıy la
iş a re t z a m irle rin i a yırm a k iç in v irg ü l ya do çekim e k le ri k u lla n ılır
^ B ö y le çocu k görm edim - (S ıfa t)
^ 3 ö y le s in i gö rm ed im . (Z a m ir)
b. B e lg is iz S ı f a t la r
B i r adı. ona ke sin lik kazandırm adan b e lirte n s ıfa tla ra d e n ir A d la rın n ice lik yö n ü yle b e lirsizlikJe rin i
ifa d e eden s ıfa tla rd ır
£ n ço k k u lla n ıla n la n ş u n la rd ır: B irç o k , bazı, b irka ç, nice. bir. b iraz, pek. az. her. falan, fila n, h iç b ir
başka, he rha ngi, kim i, boton. tüm ..
^ K im i insanlar, sadece k e n d ile rin i düşünür.
^ O nunla h e rh a n g i b ir g ü n g ö rü ş ü rü m a rtık .
Y a p tığ ınızı b ir ta k ım in san lar, ka b u lle n m iyo r.
BURASI ÖNEMLÎ
"B ir~ Sözcüğü ke sin lik onlam ı to ş ırs a sayı s ıfa tı o lu r K e s in lik b ild irm e zse belgisiz s ıfa t
g ö re v in i ü s tle n ir
^ B i r ç o c a ^ u m v a r. (S ayı s ıfa tı)
^ 3 ı r gü n g e lir im e lb e t. (B e lg is iz s ı fa t)
B e lg is iz s ıfa tla r çekim e k i a ld ıkla rın d a belgisiz z a m ir olur.
, ^ S e n d e n ç e k tiğ im k a d a r h iç b ir şeyd en çekm e dim , ( s ıfa t)
\ H iç b i r i bu s o ru n u n ce va b ın ı v e re m e d i, (z a m ir)

, HoCdAin iloLlipfAÂAn Stun tan M M . ^ A Y IN C IL IK
c. S oyı S ı f a i h n
V a H ık lc n soy/ yotu yla b e lirte n s ıfa tla ra d e n ir "Dörde aynU r:
S a y ı S ı f a ila r ı
A t ı l S ayı S ır a S ayı 0 /e ş + irm e S oyı K e s ir S ayı

S i'fa fla r t S ıfa tla n S ı fa tla r ı S ı f a t la n
A s ıl S ayı S ıfa tla n : Tam s a y ıla rla yap ılan s ıfa tla rd ır. B u t ü r s ıfo tio r ism e ~kaç" so*
ru su n u n s oru lm asıyla b u lu n u r
\ Y o z yıl. y e tm iş m ily o n 10 cm ip...
^ S ır o S o yı S ı fa tla n : A s ıl sayı s ıfa tla rın ın sonuna ” -(ı)ncı. ~nci. -ncu. -n cö " e k le ri ^
g e tir ile r e k y a p ılır T2>u t o r s ıfa tla r ism e 'k a ç ın c ı' sorusunun s o ru lm a sıyla b u lu n u r
Y e d in ci h a fta , b irin c i yıl...
\a 77. yıl. 1 1 in c i bölok. b ir in c i ^Qn...
BURASI ÖNEAUİ
"S onuncu, o r fo n c o . ilk. son. a h . û s t" sö zcü kle ri de sıra sayı s ıfa tı o la ra k k a b u l e d ilir:
^ E v in o r t a n c a ço cu ğ u ço k kıskanç. (K a çın cı çocuk?)
O le ş tirm e S a yı S ıfa tla r ı: Tam s a yıla rın sonuna “-a r. - e r ' e k le ri g e tirile r e k y a p ılır 3 u
t o r s ıfa tla r isme 'k a ç a r soru sun un soru lm asıyla b u lu n u r
O ç e r ki$i. ik iş e r elma, y e d iç e r ki$i. e lliş e r mı/yon...
BURASI ÖNEMU
'T e k e r, ç if t e r , y a rım ş a r" sö zcü kle ri de o le s tirm e sayı s ıfa tı o la b ilir:
\ Ç if t e r sıra o ld u k h a sta n e n in kapısının önünde. (K a ç a r sıra?)
j^ A Y IN C tU K Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

. hocMKA Si*u\ ian .
K e s ir S a yı S tfa H o n : 3 i r b ü tü n ü n e ş it p a rç a la rın d a n b e lli b ir bö lü m ünü 90 s*
fe rm e y e y a ra y a n s ıfa tla ra denir. 3 u tü r s ıfa tla r itm e ’ k a ç ta kaç. ne k a d a r"
s o ru la rın ın soru/m osıy/o b u lu n u r
yv
Nj Y ü zd e b i r ih tim a l, y a rım ekm ek, ç e y re k ( d ö r tte b ir ) ekm ek. XZ5 p a y .
BURASI ÖNEMLt
B u soy» s ıfa tla rın ın dışında b ir de 'to p lu lu k sayı s ıfa tı" d e diğim iz b ir s ıfa t daha va rd ır.
Na D ö rd ü z çocuk, ik iz b e b e k.
d. S o ru S ı fa tla n
V a rlık la rın ve k a v ra m la rın ö z e llik le rin i soran, a d la n s o ru y o lu y la b e lirte n , cevabı da s ıfa t olan
sözcüklere "s o ru s ıfa t/" d e n ir
H a n ^ i Çılgın bana z in c ir vu ra ca km ış şaşarım .
K a ç ın c ı s ın ıfta o ku yo r?
K a ç a r k iş ilik g r u p la r h â lin d e gideceğiz?
BURASI Ö N E M L İ------------------------------------------------------------------------------ ---------
S o ru s ö zcü kle ri adı b e lir tir s e sıfat, adın y e rin i tu ta r s a zamir, e y le m i b e lir tir s e z a r f olur.
N e gü n İs ta n b u l'a gide cek? (s ıfa t)
3 iz e o ra d a n ne alm ış? (za m ir)
^ N e ba kıyorsan ? (z a rf)
A d h ş m ı^ S ı-fat
N ite le m e s ıfa tla n , cüm lede n ite le d ik le ri a d la r düşünce bu o d la rın g ö re v in i y ü k le n e re k a d la ş ırla r

A d ın g ö re v in i üstle ne n bu s ıfa tla ra adlaşm ış s ıfa t d e n ir
^ û e n ç fe r d in a m ik o lu r, (genç in s a n la r)
^ T e m b e lle r çalışmaz, (te m b e l ö ğ re n c ile r)
Z a r-fla r ( 3 e /ir fe ç /e r )
C y le m le ri. e y le m s ile ri, a ıfa tia r ı ve z a r f tü rü n d e olan başka s i^ c ü k le ri anlam yönünden p e k iş tire n
y a da k ıs ıtla y a ra k sın ırla ya n sözcük tü r ü d ü r
HoMwn Sosyal<tUtk
Bilgiler ÖABT Akademi . j?(YAYINClLlK
^ A de m , a k lilı d o y ra n ıy o r.
Z o r/ Eylem
^ A da m , a k tifi d a v ra n a ra k İşini yOrütOyor.
Z a rf Cyfemsi
^ A da m , ç o k a k ıllı b irin e benziyor.
Z a rf S ıfat Zam ir
^ A da m . bu iş te ç o k akı)h d a vra n d ı.
Z a rf Z a rf Syiem
O ö re v ve A n la m R a k ım ın d a n Z a r f la r
D u ru m Z a r f la r ı A U k f o r (ö lç ü . N ic e lik . A z Iik 'C o k h k ) Z a r f ı
S o ru Z a r f la r ı
1. D u r u m Z a r f la r ı
C ylem veya e -ê m sile rin yapılış b içim in e açıklık g e tire n z a rfla ra d e n ir O eneHikie "n a s ıl şorusuna
cevop v e re n z a rfla rd ır.
\ E ğ r i o tu ra lım d o ğ ru konuşalım .
^ Ç o c u k ç a h a re k e t ed iyo rsun.
’ B U R A S I Ö N E M L t --------------------------------------------------------------------- --------------------------------------
Ü a z ı n ite le m e z a rfla rı ikile m e veya e d a t o b e ^ i seklinde ola b ilir:
İn s a n la r konuşa konuşa, h a y v a n la r k< îo şa koklasa anlaşır.
Y o rg u rr g ib i g ö rü n ü y o rs u n
BURASI Ö NCM Lİ
N ite lik b ild ire n sözcü kle r b ir adı n ite le rs e S(fat. e y le m in ya da e ylem sin in b ir du ru m u n u
n ite le rs e z a r f olur.
^ 0 u h e y e c a n lı söz. d in le y e n le ri ş a ş ırttı, (s ıfa t)
T o p la n tıd a d iğ e rle rin d e n daha h e y e c a n lı kon uştu, (z a rf)
jk v A V j K ir İt 11^ Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

HocitolK daİAİoınAAK. iixui tjCÂr, .
(5 >
o. K e s in lik Z a rH a n : İy ilik le rin iz in ka rşılığ m ı m u tla k a göreceksiniz,
b. O h s th iık O h fim a l) Z a r f la n : H e lk i ben de sizinle ge lirim .
€. Y a kla şıklık Z a r-fla n : l$irrt he m en he m en b itti, (yaklaşıklık)
d. Y in e le n u i Z a r f l a r ı ' ik id te h ir k a r s ım a ç ık ıy o r
e. O le s tirm e Z a r f la n : U ç a k la r ik i le r ik iş e r g e ç iy o rd u üstüm üzden.
2. Z a m a n Z a r f la n
E ylem ve e y le m s ile rin yapılıp zam anını b ild ire n z a r fla r d ır Z a m a n z a r fta n eylem ve e y le m s ile ri
n ite le y e re k "ne za m a n “ sorusuna ceva p verir.
H a r lı c a la r ş u n la rd ır: G e çe n oy. geçer\ y\\. g e ç e n h a fta , ge çen gün. g e çe n a s tr g e le ce k sene,

ge le cek h a fta , b ira z sonra, bugün, henüz, on gOn önce. dûn. b u sabah, b ira z önce, şimdi, dem in, ş im '
dilik. ile rid e . $u a n d a -
^ H e n ü z is im iz b itm e d i.
yy
^ O ku lu g e le c e k sene b itire c e ğ im .
^ K â m il d ü n aksam te le fo n e tti.
^ A y d a b i r a g ra r bu ra la ra .
BURASI ÖNEMLt
Z a m a n b ild ire n sözcükler, eylem e ya do eylem siye y ö n e ltile n ~Ne zam an7“ sorusuna y a n ıt
v e rir le rs e zam an z a rfı: zam an k a vra m ın ı k a rs ıla rs a t ü r yönünden a d o lu rla r
^ E rk e n d e n yat. sabah yo la çıkaca ksın

Zaman Z arfı
^ S a b a h y e n i u m u tla rın d o ğ u su d u r
Ad
A d ve s ıfe t ta m la m a la rı cüm le için d e zam an z a rfı o la ra k k u lla n ıla b ilir
^ E rte s i gün ba$ladı. gün dogm adan yolculuk.

S ıfa t tamlaması
^ G e c e y a rfs ı b i r p a tla m a oldu.

A d tomlaması
3. /M ik t a r (ö lç ü . N ic e lik . A z lık ■ Ç o k lu k ) Z a r f ı
E y le m le rin ve e y le m s ile rin m ik ta rın ı b ild ire n z a rfla rd ır. 3 u z a rfla rın en ö n e m li ö ze lliğ i e yle m ve
e yle m sile rd e n b cşka s ıfa tla n ve z a r f la n d a n ite le yebilm esidir. /M ik ta r z a r fla n d ö rd e a y r ılır ve 'n e
kadar~ soru sun a ceva p v e r ir le r
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi . j?sYAYINCIUK

o. £ $ İflik Z a r f la n : " K a d a r" ve ''d e n fi" e d a tla rıy la o/u 5on ve e y le m le rle e y le m s ile ri n ite le y e n
ö b e k le rd ir
T renim k a d a r ça h sırsa n b a ş a n lı o/ursun.
\ O d o ba ha sı g ib i y ü rü y o r.
BURASI ÖKtEMLİ
'K a d a r ' e d a tıy la oluşan öbekler, adı n ite le y e re k s ıfa t ola b ilir:
^ 3 a c a k k a d a r b o yu yla bana k a fa tu tu y o r, (s tfa t)
b. O stü n lü k Z a r f la n : E yle m leri, eylem sileri, s ıfa tla n ve z a r fla n n ite le y e n 'd a h a ' sözcüğüdür
O senden d a h a çabuk b itir d i, (üstün lü k: z a r fta n önce)
P a f w g ü ze l b i r a ra b a aldı, (üstün lü k: s ıfa tta n önce)
BURASI ÖNEMLİ
"D a h a " sözcüğü " b ir " sözcüğüyle öbekleşince. b ir i$tn te kra rla n a ca ğ ın ı a n la tır ve yin ele m e
z a rfı olur.
23u sınavda şansım ı b ir daha de neyeceğim . (Y in e le m e z a rfı)
3 e k le d iğ ım m is a fir le r daha gelm edi. (Z am an z a rfı)
Son y ı l s ın ıfta n daha k im le r a y rıld ı. (N ic e lik z a rfı)
c. £ jy û s fü « /û k Z a r f ı: S ıfa tla n ve z a r fla n n ite le y e n 'e n " sözcüğüdür
£ n ya kın a rka d a şı benim , (en ü s tü n lü k s ıfa tta n ön ce)
^ £ n ço k çalışan can lı k a rın c a d ır (en ü s tü n lü k z a rfta n once)
d. A ş ır ılık Z a r f la n : S y le m le rin ve e y le m s ile rin a n la m la rın a d o ğ ru d a n veya z a r f h r a ra a h ğ ıy la

a şırılık anlam ı k o ta n z a r fla r d ır B u z a r f la r a y rıc a n ite le m e s ıfa tla rın ın da an la m la rın a aşırılık
k a z a n d ırır E r. çok kullan ılan la rı şu n la rd ır: O a y e t çok. az. azıcık, biraz, birazcık, oldukça, pek.
fazla, fazlaca..
^ b u g ü n le rd e ço k az u yu yo r, (aşırılık, z a rfta n önce)
^ O a y e t ça lışka n b ir insandı (aşırılık, s ıfa tta n ön ce)
^ d e r g iy i ç ık a rm a k iç in e p e y ça lış tık , (aşırılık, eyle m d e n ön ce)
H. Y e r-Y ö n Z a r f la n
E yle m ve e y le m s ile rin ge rçekleşm e y e n n ı ve yön ün ü b ild ire n z a r fla r d ır Y er~yön z a rfla rı: İçeri,
dışarı, yufcon. aşağı, ile ri, g e ri. öte. b e n ..
jJ ^ A Y lN C llIK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

&
A rk a d a ş la r, iç e r i g ir e r m isiniz?
^ S«st d u y a r duym az aşa ğı İndim.
- BURASI ÖNEA«J ------- ---
D u sö zcü kle rin y e r-y ö n z a rfı olabilm esi iç in m u tla k a yalın hâlde olm ası ve e yle m y o da
e y le m s iy i b e lirtm e s i g e re k ir 3 u n la r h e rh a n g i b ir ek a ld ıkla rın d a z a r f cJm aktan ç ık a r a d
o tu r, a y rıc a bu sO zcükler b ir adı n ite le d iğ in d e s ıfa t o lu r
^ İç e ri g ir. (Z a rf)
^ İç e r iy e g ir. (İsim )
^ İç e r i o d a ya g ir. (S ıfa t)
5. S o ru Z a r f la n
C ylem ve e y le m s ile ri s o ru y o lu yla b e lir te n z a rfla rd ır. S o ru z a rfla rı: N e. ne zaman, niçin, neden,
niye, ne kadar, hanı, ne diye..
A k ş om e v e k a ç ta g e hrsin?
^ İs le r i ne za m a n b itire c e k s in iz ?
" N a s ı r sözcümü adı n ite le rs e sıfat, e y le m i n ite le rs e z a r f olur.
^ N a s tI h a tırla m a z s ın o tOrkOyû? (Z a rf)
^ N a s ıl b i r günde ç ık ıp g e le c e k s in (S ıfa t)
p * BURASI ÖNEMLİ -------------------------------------------------------------------------------------
ö z n e y i, tü m le ç le ri ve y ü k le m le ri iş a r e t y o lu yla b e lirte n 'i$ te ' sözcüğüne d e 'g ö s te rm e

T an rrft"
z fı dAanif-
e n ir
İşte , b ü tü n çalışm anın k a rs ıh ğ
Ifg e ç le r (E d a tla r)
Tek basına b e lirg in b ir anlam ı olm ayan, s ö z cü kle r a ra sın da de ğişik anlam ilg ile r i kuran, ancak bu
y o lla b ir anlam kazanm ış g ib i g ö rü n e n söz c ü k le rd ir
P * BURASI ÖN6MLÎ
llg e ç o la ra k b ilin e n sözcü kle rin k im ile ri, kullanım a göre. ad. s ıfa t y a do b e lirte ç o la ra k da
karsım ıza ç ık a b ilir 3 u n la n n içinde hem ilg e ç hem bağlaç o la ra k k u llo m la n la n d a v a rd ır
Sözcüğün, sözün, sözdizim indekı y e rin e g ö re adlandırılm ası g e re k tiğ i u n u tu lm a m a lıd ır)

eg)
dZ Îİ9eçler
0.^
v / ffe
Â)
V o ^ r o (•« P o g ru )
Yo/niz. /^nco^: K a rş ı (-« korş») ' ■
0 * /)
O X ,. Içsn
,
ü z e re ^ " ' ’✓ \
V V J S ,v . y ^ J
-■ • K a d a r mi \,"
I he
3 a ^ la ç o ia ro k gö revd es sözcükleri, sözcük ö b e k le rin i b a ğ la r {V c b a ğ la c ı ^ ib i)
llg e ç o la ra k d u ru m , a ra ç , b ir lik te lik , ne de nlik. k o rs th k h h k ilg ile ri kurar.
^ 3 a ^ la ç g r e v in d e k i ‘ ile " d e n s o n ra v i r ^ l O konulm az.
^ İle i l ^ c i y l e k u ru lm u ş fO m le çle rd e ile n in y e r in i k im i zam an ' f i e k i tu ta b ilir .

•A,
^ . V ik k a tle dinledi.
D ik k a t li dinledi.
^ Ü z ü n tü y le g itt i.
Ü z ü n tü lü g itt i.
B u t ü r ku lla n ım la rın olum suzu d a "*s/z" e k iy le ya p ıla b ilir:
^ V ik k a fs iz d ird iy o r
Z. Y alnız, A n c a k
iB u sö zcü kle r ba ğ la ç o la ra k kullanıldığında am a. $u k a d a r ki, lâ k in b a ğ h ç la n n ın i$fev'/nı ü s tle n e re k

k a rş ıt y a d a a y k ırı y a rg ıla n b a ğ la r
3u ise b a şlıyo ru m a n c a k (ya ln ız) bugün b itire m e m .
Ilgeç o la ra k kullanıldığında, k e n d ile rin d e n so n ra k i sözcük ya da sözcük ö b e k le riy le yüklem a r a ’

stnda sınırlam a (özg ülük) ilgisi k u ra r:
^ 23a kita b ı y a ln ız o ra d a bu la bilirsin iz.
3. û ib i
A s ıl işlevi, k a v ra m la r a ra sın da b e n z e rlik ilg is i k u rm a k tır (K a rş ıla ş tırm a ilg is i de k u ra b ilir ) Kulla~
nım a g ö re şoyle ö m e k J e n d in le b ilir
^ A s la n g ib i b i r adam, k a le m g ib i b ir şe y . (-« b e n z e r)
D c n /m g ib i kon uşu yor, (b e n z e r b iç im d e )
J
J?(VAYINCIUK .am ^J,lc
&
3 i z i ^ r d o ğ ü g ib i ka çtı. (h«m en. ta m o a n d a ..)
^ İn sa n g ib i yaşam ak is tiy o ru z , (y a k ış ır b iç im d e )
^ O la y la rı yasam ış g ib i a n la ttı ('im isçe sin a . g e r ç e k te Öyle o lm a y a n a m a Ö yU görO nen)
^ O nun g ib ile r d e n başka ne b e k le n ir? (es. ö rn e k , o n it e lik t e o la n )
^ B o n o d o ğ r u g ib i g e lm iş ti, (sanm ak)
Y a ğ m u r d in e r g ib i oldu, ( b ir d u ru m a , d u y g u y a y a d a n ite liğ e ya kla şm a k)
3u konu u z a y a c a k g ib i, (olasılık)
^ S o o f Qç g ib i y e rin e s a a t ü ç s u la rın d a y a d a ü ç e d o ğ r u d e n m e lid ir
^ ben - c ile y in . çocu k * su, ç ıld ırm ış - ça sın a , s ö zc ü k le rin in s a n la n n d a k i e kle r, "g ib i" ilg e c in in
iş le v in i ü s tle n m iş tir.
^ "S a n k i k ü çü k b i r ç o cu k g ib iy d i." cü m le sin d e s a n k i y o d a g ib i s ö z c ü k le rin d e n b ir i g e re ksizd ir.
^ S iz on İatın ca. film i g ö rm ü ş g ib i oldum, (k a d a r)
H. İç in
K o n u şm a k İç in geldim , (a m a cıyla , m a ksa d ıyla )
^ K o r k t u ğ u iç in g itm e m iş, (-d e n d o la y ı a n la m ıy la ne d e n - sonuç ilg is i)
Sızın iç in b ir k ita p g e tird im , (özgü, a y rılm ış )
3 e n ım iç in d e ğ iş ik b i r insandı. (dOsÜncesince, gö z Önüne a lın ırs a , ~e g ö re _)
S iz in iç in iy i ş e y le r dü şün üyo ru m , (hakkında. İlg ili o la ra k )
^ 3 u c e k e t s e n in iç in büyük, (o ra n la )
^ 3 u n u n iç in ka ç lir a ödedin? (k a rş ılığ ın d a )
^ N e le r yapm adık şu v a ta n için, (u ğ ru n a , y o lu n a )
^ K ita b ı ü ç g ü n iç in aldım , (s ü re )
5. Kadar
^ A d a m b i r d e lik a n lı k a d a r h a re k e tliy d i, (ölçüsünde, d e re c e s in d e ^
A v u ç iç i k a d a r y e r (b ü yü klü ğ ü n d e )
^ 3 i z i k a p ıy a k a d a r uğurladı. (de K d e ğ in )
fi
\ » S e s in i d u yu n ca yüzü nü g ö rm ü ş k a d a r oW um (g ib i)
^ N e k a d a r a k ıllı o lu rsa n ız o lu n y in e de çalışın, (de nli, ö lçü d e )
^ 3 e n o k a d a rın ı düşün m em iştim , ( m ik ta r, d e re c e )
Y a ş a d ığ ı k a d a r daha yaşa yaca k d e ğ il y a l (s ü re )
^ S m ıH a o n k a d a r ö ğ re n c i vardı, (b e lirs iz b i r n ic e lik )

92
6. V o ğ r u (~e d o ğ ru )
^ O k u h d o ^ r u g id iy o rd u , (ka rşı, yön ön ee )
^ A k ş a m a d o ğ ru y o ğ m u r haşladı- (yakın, y a k ın la rın d a )
^ D o ğ r u sözcOğOnOn ad. s ıfo t. h e lırt& ç o la ra k k u lla n ım la rı daha yaygındır.
1. K o rş ı (-e
^ H a v u z a k a rş ı o tu rd u k . (yüzQnû b i r y e re ya d a b i r şeye d o ğ ru ç e v ire r e k )
B /z e k a r f i tu tu m u d e ğ iş ti, ( ilg ili o la ra k )
S a b a h a k a rş ı dönm üşler, (ya kın )
8. O ö re (■« gföre)
^ S a ç la rın ı gûnürt m odasına g ö re k e s tirm iş , ( b ir şeye u y g u n o la ra k )

•#v
Y a s a la ra g ö r e bu b i r s u ç tu r, (u y a rın c a , g e re ğ in c e )
^ V u y d u ğ u m a g ö re taşına cakla rm ış, (b a kılırsa , he sa b a k a tılır s a )
0 u k a y n a ğ a g ö re b iz im d o ş û n d o k le rim iz yanlış, (göz önünde tu tu lu n c a )
^ S ana g ö re kim hakit? (s o ru lu rs a , dûşüncesince. sen - ee J
^ A y a ğ ın a g ö re b i r aya kkab ı bulam adı, (uyg un )
9. Ö ze re
^ û it m e k ü z e re h a zırla n ıyo r, (erek, om aç)
O ’e r ! v e rm e k ü z e re k ita b ım ı a la b ilirs in , (koşul)
Sabah o lm a k ü z e re (yofc»n olm c. ya kın la şm a J

♦v
D a h a Önce b e lir t ild iğ i ü z e re _ (gibi, bu yolda , b u b içim d e )
BüM SI ÖNEAALt----------------------------------------------------------
B e rr. önce, sonra, başka, özge. yana, dolayı, ö to ro ... sö zcü kle ri de 'd e n d u ru m takısıyla
ö b ekleşere k biçim ce ilgeç öb eğ i o lu ş tu ru r A n c a k bu öbekler, genellikle, zam an b e lirte c i ya
d a neden anlam lı d u ru m b e lirte c i tü m le c i s a yılm a kta d ır
10. mı
S onuna g e tirild iğ i cüm le ya da sözcüğe: söyleyişe, to n la m a y a g ö re soru, şaşma, yadsım a anlamı

k o ta r.
\ B u Su iç i lir mı7
O kulda an ne m i g ö rm e y e y im mP
S o ru anlam ıyla rica , e m ir c ü m le le ri yapar:
^ 3 o n a b ir ç a y v e r ir misiniz?
N C lLIK - -- - Sosyal
- ■ - ■Bilgiler ÖABT
Ho Akademi
c a m a « i n « î a _________________
^ D ı r o r s«ss/z o lu r m t/su m /i?
Y in e le n e n s ö z cü kle r a ra sın d a anlam ı p e k i$ tih r a b a rtır :
^ Z e n g in m İ zen cin !
O u z e l m i gü zel!
3 e lir l i ge çm iş zam onlı b i r cü m le ile b a fk a b ir cüm le a ra sın d a y e r aldığında b irin c is in e ko$ul ya

da neden, /kincisine de sonuç n ite liğ i v e rir:
'P o litik a n ın tir y a k is i o ldu n m u ç e k ilm e k o n u r k m c t g e lir insana.
^ “B ö y /e a rk a d a ş lık m ı o lu r? S iz ç a ğ ırırs ın ız da g e lm e z m iy im T ö rn e k le rin d e o ld u ğ u g ib i

sözde s o ru c ü m le le ri k u r a r ve c ü m le y e olum lu, olum suz k e s in lik an la m ı k a ta r.
3 a ğ la ç la
‘ r
C ş g ö re v li sözcü kle ri, sözcük ö b e k le rin i ö ze llikle c ü m le le ri ba ğ la m a ya ya ra ya n , b u n la r arasında

anlam ve b içim yönünden b a ğ la n tı sağlayan sözcük ya d a sözcük ö b e k le rin e ba ğ la ç d e n ir
1. de
Ay
D a h a ö n ce ge çm iş b i r cüm le y a d a «ş g ö re v li öge ile s o n ra k i arasır>da ‘ d e n b a şka a n la m ıyla
iliş k i k u ra r.
.. 3 e n d e geldim .
D e f t e r de aldım .
^ A z a rla m a , yalvarm a, küçüm sem e, yakınm a. Övme a n la m la rın d a ik i c ü m le y i bağlar.
^ H e r ş e y i tam am m ış g ib i o to m < ^ ıl d e alacakm ış.
. Sözüm ü tu ta c a ğ ın ı sö yle d i d e tu tm a d ı.
C o lışa yım d o ba k n e le r yapacağım .
^ K o ş u l b ild ire n e y le m le rd e n so n ra bile, d a h i anlam ına g e le re k koşu lu n g e ç e rli olm adığım
a n la tır.
A r t ı k g ö n lü m ü alsa da d e ğ e ri yok.
^ K o r ş ıt an la m lı c ü m le le ri p e k iş tir e re k b a ğ la r
. D ö tO n y ıl gezm iş de şim d i iş bu lrn aya kalkışm ış.
^ K im i b ile ş ik c ü m le le ri, am a. f a k a t a n la m ıyla b ir b ir in e ba ğlar.
'■. N o tla rım ı is te d i d e verm edim .
^ K im i ilgeç. b a ğ la ç ve b e lirte ç le rd e n so n ra g e le re k an la m ı g ü ç le n d irir.
^ S avunm ası h iç d e y e t e r li değil.
K e n d is in d e n ö n c e k i e y le m i u la ç durumur>a soko r.
^ Ç a lış tı d a başardı. (Ç a lışıp b a ş a rd ı)
^ 3 ı r şe yin y e rin e g e ç e b ile n ik i cü m le n in e y le m le rin i b irb ir in e b a ğ la r
^ S en o t u r d a ben g id e y im

Cö
2. ki
A n la m ca ilg ili c û m le İe ri b irb irin e b a lla r.

. d e rle r k i m em ba su la rın ın h e r b ir i b in d e rd e devadır.
^ Özneyi, tü m le c i g ü ç le n d ire re k cü m len in te m e l bÔm O ne bağlar.

•. Siz k i b e n i ta n ırs ın ız
O ye rd e n k i h e rkes kaçar, sen de k a ç
\ Oy/e. o kadar, o d e n li g ib i ö ğ e le rd e n sonra, ku lla n ıld ığ ı cüm leye g ü ç k a ta r.

ö lü m ö y le b ir kapı k i h e r d o ^ n v a rlık m u tla k a o ra d a n geçiyor.
\ İk in c i cü m le d e ki ya rg ın ın b irin c id e k i e y le m in yapılışı sırasında g ö rü le re k sc$ıldığını b ild irir.

G e ld im k i k im s e le r y o k
K apağı kaldırm ış k i sandık bomboş.
\ İk i cüm lede a n la tıla n d u ru m la rın u yu şm ad ığ ın ı b ild irir.

^ Ç iğ yem edim k i ka rn ım ağrısın.
^ Y akın m a y a da kınam a g ib i d u y g u la r a n la tm a k için b ir cü m le n in sonuna g e t i r i l i r

O b e n i sevm ez k il
Sana güven ilm e z k il
\ B i r soru cü m lesin in sonuna g e tirild iğ in d e ku şku y a da endişe a n la tır

^ B u m j bana b ıra k ırla r mı kı?
O na ceza v e r ir le r m i kİ?
K im i sö zcü kle rin sonuna b ir e k g ib i e kle n e re k b irta k ım b e lirte ç le r, y e n i ilg e ç le r o lu ş tu ru r.

\ B e lk i. çünkü, halbuki, m adem ki, sanki . gibi.
^ O lm ak ya rd ım cı e yle m in d e n son ra kullan ıldığın da olasılığı p e k iş t ir ir

. ö z le m iş o la c a k k i b u ra y a k a d a r gelmiş.
Öyle, o k a d a r sö z le riy le k u ru lm u ş ö b e kle rd e n son ra kullan ıldığın da a ş ırılık anlam ı v e n r.

O yle h a re k e tli k i y e rin d e du ram ıyor.
B a ğ fo ç lo rı. b a ğ la y ıc ılık g ö r e v le r i yö n ün de n ü ç bö lü m de to p la y a b iliriz :
a. Yalnız g ö re vd e s ö ğ e le ri b a ğ la y a n b a ğ la ç 'i l e ' dir.
b. Yalnız a n lo m ca ilg ili c ü m le le ri b a ğ la y a n b a ğ la ç la r:
A m a. fa k a t, ancak, yalnız, oysa, h iç de ğilse, b u nu nla b ir lik te , k a ld ı ki, ne v a r /(l, y e t e r ki.

n e d ir ki. g e r ç i _ (ka rş ıtlık , bağdaşm azlık)
^ A m a bağlacı, p e k iş tirm e g ö re v in d e de k u lla n ıla b ilir
O günden son ra onu h iç am a h iç g ö rm ed im
^ Çünkü. z ira , m adem , m adem ki, d e ğ il m i k i ~ (ne de nlik)
^ O la ki. varsa yalım , d iy e lim k i . (olasılığa d a y a lı koşul)
^ ö y le y s e , o halde, a n la ş ılıy o r kî. kısaca, yani, açıkçası, dem ek , (öze tlem e , ö z e t o la ra k )
^ Hem. hem de. bile. de. ü ste lik, h a tta , a y rıc a . (anlam ı p e k iş tirm e )
^ A nlaşılan, yoksa, görün üşe b a kılırsa . (olasılık)
y^YAYINCILIK . Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

/İ/âAlmujdn Cınn i/nn »İÂA.
95
c. Hem ö ^ e /e rt he m da a n la m ca ilg ili c ü m lc I^ ri b a ğ la y a n b a ğ la ç la r:
^ Y o do. y a h u t v e y a - (seçm e a y ır ftlı e ş d e ğ e rlik anlam ı)
^ Yer .. yo. hem _ hem . ne _ ne. is t e r _ is te r , d e - de. g e re k _ g e re k .. (zo ru n lu seçme,

is te ğ e bağlı seçme, olum suzluk o n la m /a n )
^ V e . ki. ise b a ğ la ç la rı a y n ı b iç im li e k le rle k a n s tıriim o m o lıd ır.
^ İse, b ile $ ik ya p ılı c ü m le le rd e k a rş ıla ş tırm a a y ırtıs ıy la y a rg ıla r a ra sın d a ki k a rş ıtlığ ı g ü ç le n d irir.
^ Ö ğ re tm e n b a ğ ırıyo r, o ise s ırıtıy o rd u .
Ü n le m le r
3 » r d u ru m y a d a o /o y karşısında ansızın b e lire n korku , şaşma, sevinme, kızma, acım a g ib i d u y

g u lo rı bazen de doğa se sle rin i ya n sıtm a ya y o ro y o n sö zcü kle rd ir
Ü nlem ler
Ünlem O la ra k K ulla nılan

A s ıl Ö nlem ler
Sözcük ve C ü m le le r
I. A s ıl Ö n le m le r
3 u n la r d o ğ ru d a n J o ^ ru y o ünlem o la ra k kullanılan sö z c ü k le rd ir K im ile ri seslenm e (hey. ey. hişt.

b re . h o ş t k im ile ri de d u yg u (o. oh. am an, ay, eh. eyvah, of. oh. vah, v a y ..) yon sıfm a ya y o r a r
2. Ö nlem O la ra k K u lla n ıla n S ö z c ü k le r ve C ü m le le r
3 u n la r v u rg u ve to n la m a yo/ay/o ün le m d e ğ e ri kazanmış anlam lı sözcük ya da c ü m le le rd ir
Ü nlem d e ğ e ri kazanan sözcük g ö re v d e ğ iş tir m iş tir D u n la rın cüm le d e ğ e ri ta şıya n la rın ın sonuna
ünlem iş a re ti (!) konur. B u t ü r cü m le le re ü n le m cü m le si denir.
N e k a d a r d a y a r a n ı z b ir çocu k!
Ü n lem ler, a d soylu sö zcü kle rin b ir b ö lü ğü o ld u kla rın d a n durum , iy e lik ve ç o ğ u l e k le rin i a la ra k
o d la r g ib i k u lla n ıla b ilir.
___________________________________
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi ^ A Y IN C IL IK
C?)
5 Y L £ /v \ (F İİL )
- C i
\ 8u konuyia ifgiti her yıİ orta ta -
ma " 1 - 2 soru" sorutmaktadır.
---------------X
V a rh k h n n y a p tık la rı idleri, h a re k e tle ri veya içinde b u lu ndu kla rı d u ru m la rı h ir kipe (yani zam ana f l
veya b ir dileğe) ve k işile re b a ğlayara k b ild ire n sözcüklere e yle m ( fiil) d e n ir
E y le m le rd e K iş i (ô h is)
C yiem in b ild ird iğ i is. m u tla ka canlı veya cansız b ir v a rlık (özne) ta ra fın d a n y a p ılır İs te bu varlığ a
eylem in kişisi d e n ir
K i;i E kle ri
(Eylem tabanı -«■Kip e ki * Kişi eki)
1. T ip K /? i C kJe ri
Z. T ip K ıç / E k le r i
I ^ I. T e k il sohıs (ben}, ^ h d r n t
3. T ip K i? / E k le r i
^ g e l - (i) - y o r * um
2. T e k il s^hıs fscnjr ge hd i-n
' ^ g e l - (jJ - y o r - sun ^ ğ e l ’ (i) ' e • y - iım
^ 3. T e k il sohıs (o}, g e h d h -
g e l ■ (i) • y o r -
\ g e l - (i) - I ' Sın
^ /. Ç o ğu l şohıs (biz), ^ h d i 'k
\ * 2. Ç o ğu l sobıs (s iz } ğ e h d i’ ni'^
\ g e l - (i) - y o r - uz ^ ' * '
\ g e l - OJ - y o r * sunuz i t ^ 3 *^ ‘ ® '
^ 3. Ç o ğ u l sohıs (on la r). g e h d H e r
_./[ ^ g e l ■ (i) - y o r - lo r 3® ' * ® ‘
’ e ’ le r
E y le m le rin Olum suz Ş e k ille ri
Olum suzluk eki. e yle m le re yapılmam o. bulunm am a, ge rçekleşm em e a n h m ı k o ta r
E yle m tab a n ı + olum suzluk e k i (~ma. -me. -maz. -m ez) + k ip + jo h /s e k i
^ S fiv ‘ me ' d i ■ m
^ O e l ■ m e ’ y in
^ A Y IN C I Ü K .Hoc4i\ia
tlaljibiiulMr, $tzın ian M d A .
&
BUR/^SI ÖNEMLt
û e n iş zam anın d u m suzu b irin c i s o M o r d a ~~me. 'm a ' d i^ r le n n d e ise ~-mez. 'm a z ite yapılır.
Y ap ■ m a z - mış. O ku ~ m o * m
C ylem de K ip
E y le m le rin yapılıp am acını ve zam anını b ild ire n e k le rle almı$ o ld u k la rı b içim in e "k ip " d e n ir
Eylem de Kip
H a b e r (Z a m a n ) K ip le r i V ile k K ip le r i
f
^ & e ç m iş Z am an ^ O e re k lilik
\ -d i ^ -m eli.
~miş * -m o lt '
^ Ş im d ik i Z a m a n \ /sfeJk
"O y o r ( \ -e. -a
^ O e le ce k Z a m a n ^ Ş a rt
~ecek. 'o c e k • \ ı s e . - ta
\ « & e n iş Z a m a n E m ir
^ -() r / -m «z , . ^ E k i yok
/. H a b e r (Z a m a n ) K ip le r i
a. d i'li ge çm iş zam a nın k iş ile re g ö re ç e k im i ş ö y le d ir:
K iş i T e k il 1
>
i B a k ftm t\ n 3 a k tık
n. 3 a k f ın 3 a k fın ız
*> V
m. 3 a k iı Ir k tı la r ,
t i , i J
.H M iVA doİAİflAjOUK fiSA Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi .^ A Y IN C a iK

99
b. m iş li ge çm iş zcn ta n ın kim ilere j ö r e ç a k lm i s ö y le d ir:
K if i T e k it
I. O kum uşum O kw »u$uz
n. O kum ussun O kum ussunuz
m. Okumuş O kum uşlar
c. Ş im d ik i zam a nın k iş ile re ^ r e ç e k im i ş ö y ie d ir:
K iş i T e k il
I. A ç ıy o ru m A ç ıy o ru z
II. A ç ıy o rs u n A ç ıy o rs u n u z
III. A ç ıy o r A ç ıy o r la r
d. G e le c e k zam a nm k iş ile re gr^re ç e k im i ş ö y le d ir:
K iş i T e k il Ç oğu^
I. A ç a c a ğ ım A ç a c a ğ ız
II. A ç a c a k s ın A ça ca ksın ız
III. Açacak A ç a c a k la r
-J .
e. Creniş zam a nın k iş ile re g ö re ç e k im i ş ö y le d ir:
O lum suz Ç oğul O lum suz
A çm a m A ç a rız , A ç m a y ız
II. j A ç a rs ın i A çm azsın A ç a rs ın ız A çm azsı

\ I
III. \ A çar i A çm a z A ç a r la r ■ A ç m a z la r
j^ A Y IN C lU K Sosyal Bilgiler ÖABT

. Akademi ft2(n ıCin .
&
B U R A S I Ö NEAALÎ
U y a n : '-r~ e k i yolnızcc o lu m lu çe kim le rd e k u lla n ılır Olum suz çe kim le rd e b u k ip in o/umsuza

"-ma~z. -me-z~ e k iy le yo p ılır
2. V ile k K ip le r i (T a s a rla m a k ip le ri):
S y le m in dilem ini b ild irir, zam an an la m ı ta p m a z.
a. is te k k ip in in k ip le r e g o r e ç e k im i ^ ö y le d ir:
A la lım
A la s ın /z
A la la r
b. ^ i le k - ş a r f k ip in in k ip le r e g ö re ç e k im i ^ ö y le d ir:
Ço§»^
O ifs e k
O ifs e n iz
O if% eler
c. O e re ld ilik k ip in in k ip le r e g ö r e ç e k im i ş ö y le d ir:
K ip T e k il
I. 3 iln > e liy im 3 ilm e liy iz
II. İr ilm e lis in 3 ilm e lis in iz
III. İr ilm e li T îlm e life r
,HoC4ıW Sosyal
ftan tOr.
Bilgiler ÖABT Akademi . j^ A Y IN C lL lK
100
d. E m ir k ip in in k if ile r s ^ ö r e ç e k in ti ^ ö y le d ir:
^ Ç oğu/
O a lin
O e h in le r
p " BüJtASI ÖNEMLİ
P //e k k ip le ri h e rha ngi b ir zam an kavram ını ta ^m a d ı^ı için b u n la rla yapılan b irle şik zamanlı
e y le m le r ^ r ç e k t e y a te k zaman oo/omr ta% ırlar y a d a h iç zam an anlam ı taştnnazlar
£ k 6 y lem
A d soy/a s ö zcü kle ri yüklem yapan ya da e y le m le rin b ird e n çok k ip e k iy le ç e k im in i sağ la yan ek
d u ru m u n d a ki e yle m le re e k e y le m d e n ir £ k e yle m ~Kmek) şeklind e ifa d e e d ilir
^ /. £ k e y le m in g e n iş zam anr. 'd ı r
Z. £ k e y le m in g ö rü le n ge çm iş za m a n ı (h ikâ ye h ~dı
3. S k e y le m in d o y u la n ge çm iş zam a nı (r iv o y e fh ’ mı$
^ H. € k e y le m in ş a r t ı (koşul): "Sa
Ek e yle m le rin ikt tem el görevi v a rd ır:
\ A d ve a d soylu sözcO kiere g e le re k ’ \ t H a s it zam a nlı e y le m le ri, b irle ş ik z<

o n la rı yü kle m y a p a rla r. m a n ii y a p a r, (-d ır e k i d ış ın d a k ile r)
H a y a t yaşa yınca g ü z e ld ir. S en i çoAc * fı) y o r - d U id i) '
j^ A Y IN C lL IK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

.Homaia ÂeHât^ndOA ı£İAd d t k .
( n )
b ir le ş ik Z a m a nlı Ç e k im le r
£ k e y /e m /e r eyle m le re k ip e kin d e n so n ra g e le re k, o n h n b irle $ lk zam anlı (çekim li) y a p a r
3 ir le ş ik zaman, b a s it zam anlı b ir eylem e hik&ye. riv a y e t ve ko$ ul e k le rin in g e tirilm e s iy le y a p ılır
Kj&aca b irle $ ik zam anlı b ir e yle m û ç de ğişik şekilde k u ru lu r:
a. H ik â y e 3 i r l e f i k Z am an : E yle m kö k veya ^ v d e le r in e h e rh a n g i b ir k ip e k i g e tirild ik te n sonra

'id i“ h ikâ ye e k i g e tirile re k o lu ş tu ru lu r
E y le m ta b a n ı + K ıp e k i + id i + $ahıs e k i ^
^ g e h d i'y ‘ d i-m (bilin en geçm iş zam anın h ikâ ye si) ^
M ’ ^
g e h m iş -ti-m (ö ğ re n ile n ge çm iş zam anın h ikâye si) ^ ;
p / ^ g e l'i-y o r-d u - m (şim d iki zam anın hikâyesi) \ n
^ g e h r r - d i- m (geniş zam anın hikâyesi)
g e h e c e k -fi-m (gelecek zam anın hikâye si)
n ^ g e h s e 'y ~ d i-m (dilek ş a r t k ip in in hikâyesi) n
7 ^ g c h e - y d i'm (is te k k ip in in hikâye si)
^ g e l-m a li-y -d i-m (g e re k lilik kip in in hikâyesi)
r ' ^ j ^ BUR ASI Ö NEM Lİ
E m ir kipinin e k i olm adığı için b irle şik zamanı olm az
b. R iv a y e t B ir le ş ik Z am an : E yle m kok veya g ö vd e le rin e h e rh a n g i b ir k ip e k i g e tirild ik te n son ra

"im iş ' r iv a y e t eki g e tirile re k o lu ş tu ru lu r
E y le m tab a n ı + K ip e k i + im iş + Şahıs e k i
Sosyal Bilgiler
. Hocoaia Â iifih v id jın stan «an
ÖABT Akademi
______________________________________________________ y ^ A Y l N C l L l K
102
^ g[a/-mİş-mî5'S İn (ö ğ re n ile n geçm iş zam anın r iv a y e ti)
^ H ~ y o r~ m u $ -s u n (şim d iki zam anın riv a y e ti)
^ g e H -r-m is -s in Cgönış zam anın riv a y e ti)
H \ g e /'« c « k 'm /ş 's /rt (gelecek zam anın riv a y e ti)
'% ı g e h s e -y m iş -s in (d ih k ş a r t k ip in in riv a y e ti)
^ g« /-e -y-m f$ -sin (is f« k kip in in riv a y e ti)
^ g e h m e li-y 'm iş 'ş in (g e re k lilik kip in in riv a y e ti)
e. Ş a r f (K o şu l) B ir le ş ik Zam an: £ yfe m k ^ k veya g ö v d e le rin e h e rh a n g i b ir k ip e k i g e tirild ik te n

so n ra 'ise '' ş a r f e k i g e tirile re k o lu ş tu ru lu r
£ y /g m ta b a n ı + K ip e k i + ı'se + $ohtS ekt
ç n
^ g e l‘ di-y~se (bilin en geçm iş zam anın ş a rtı)
^ ge hm iş-se (ö ğ re n ile n geçm iş zam anın ş a rtı)
S t ^ g e H - y o r-s a (şinndiki zam anın ş a rtı)
^ g e H 'r s e (geniş zam anın ş a rtı)
^ g e h e c e k s e (geiecek zam anın ş a rtı)
g e l- m e li- y s e (g e re k lilik k ip in in ş a rtı)
BURASI dM E A U l
İstek, d ile k 'ş a rt ve e m ir kipinin ş a r t bileşik zaman çe kim i yo^:tur
B U ftA S I Ö N E M L Î
û e n iş zaman çe kim i ~ 'd ir" eki ek e y le m d ir fa k a t e yle m le ri b irle şik zam anii yapmaz. Çünkü
sadece Oçdncü şahıslarda kullanılıyor.
O e l- e c e k 't ir ^ S e v -m ıj-fıV
^ ^ ^ A Y iK ir n u ^ Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

. H mmtua ^(eUixA<(4A As a
^1 0 3
C y fe m le rd e A n la m (Z am an - K ip ) K a ym a sı
B / r k ip in k e n d i anlam ı dışında, b ir başka k ip in anlam ını v e re c e k b i r biçim de kullanılm osıno eylem

k ip ind e an la m kaym ası ya d a zam an kaym ası denir.
A n la m kaynrıasına u ğ ra y a n başlıca k ip le r şun la rdır.
a. Ş im d ik i Z a m a n K ip in d e A n fa m K a ym a sı: Ş im d iki zam an k ip i ''y o r " : ^ ç m i ş zaman, ge le cek

zom an ve geniş zam an k ip i y e rin e k u lla n ıla b ilir
O nu y o ld a g ö r ü y o r ve selam v e rm iy o r. ( D i'li g e çm iş za m a n y e rin e )
N in e m te y z e m e b i r m e k tu p y a z ıy o r ve be nt ş ik â y e t e d iy o r. ( ^ İ ş ' l i g e çm iş za m o n y e rin e )
^ H e r p a z a r b u ra y a g e liy o r ve b iz im le s o /ıb c t e d iy o r. (O eniş z a m a n y e rin e )
^ 3en y a rın g e liy o ru m . (O e le c e k zam a n y e rin e )
b. O en iş Z a m a n K ip in d e A n h m K a y m a s ı: O en iş zam an k ip i ~-r. -ır. -İr. -u r. ‘ tir. -a r. 'e r", ^ ç m i ş

zaman, ş im d ik i zaman, g e le ce k zam an ve e m ir k ip i y e rin e k u lla n ıla b ilir
O ü n le rd e n b i r gOn kasa ba ya y a ş it ba şit b i r adam g e lir. İO e çm iş zam a n y e rin e )
^ /''\e ra k etm e, b ira z d a n g e lir. (O e le ce k za m a n y e rin e )

<\
Ş im d i sen de b e n i d ü ş ü n ü r m ûsûn? (Ş im d ik i zam a n y e rin e )
O ra y a g id e r. H am za'yı b u lu rs u n (£ .n v r k ip y e rin e )
c. O e le c e k Z a m a n K ip in d e A n la m K a ym a sı: O e le ce k zam an k ip i '-a c a k . ~ecek" geçm iş zaman,

g e re k lilik ve e m ir k ip i y e rin e k u lla n ıla b ilir
^ F a t ih İş ta n b u l'u a ta c a k ve O sm a n h la n n 'B a lk a n la rd a k i v a rlığ ı kesinle şece k. (O eçm iş zam a n

y e rin e )
3 e n i a ra y a n A y ş e olaca k. ( O e r e k lilik k ip i y e rin e )
^ 3 u r a y ı d e rh a l fe m izte ye ce ksin . ( £ m ir k ip i y e rin e )
d. İs te k K ip in d e A n la m K aym a sı:
^ T>ersi d ik k a tle d in le ye lim . ( £ m ir k ip i y e rin e )
e. O e r e k lilik K ip in d e A n la m K aym a sı:
^ 23u g ü z e l günde d ış a rı çıkm alıyım , (is te k k ip i y e rin e )
. H oc4İa v \ Sosyal
iıziA o ın jiUBilgiler ÖABT Akademi
< k ________________________________________ y^YAYINCILIK
m
Eylemde Yapı
B û S İt E y le t n l^ » — ^ H e rh a n g i b ir yapım e k i almamı$. ba$ka b ir SĞZCOk/e de b ir"
/e$memr$ köfc d u ra m u n d c k i e y h m h r d ir
OlZNCK
\ O e h y o r . o k tr. sev~. kıvır~. çe v ir-, kavu ş', yaptım , ie v iy o ru m .

^ ge le ceğim . çizm ı$ler. koçm ohydı. okum azsan..
\
b. Türemiş Yapılı
Eylemler: C ylem ya da a d k ö k le rin e yapım eki ^ f ir ile r e k tü re file n
e '^ e m le rd ir
ÖRNCK
3 e n U m se '. a çık'la . m o r-a r. a v la r, in c e 'f'. ç a ^ /a ‘ . p o H o '. g o H e '.

şınhdo". hav-la~, m e 'le '. fısıhdar. kov~ala~. boş"/o*t. u ç'u ı^. y a f - r y .
^ a k‘ rt~ . d a y c r n . s e v i ı r . __________________________________ _
c. Birleşik
^ Yapılı Eylemler ^ İki ya da daha fa z h s o z c Q ^ n b ir a ra y a ^ l e r e k o lu ş tu rd u k -
la n e yle m le rd ir. Oç yo lla yapılır:
/. Y a rd ım c ı £ y le m le K u ru la n 3 /r/e $ /fc E y le m le r:
A d soylu b ir sözcükle ya rd ım cı e yle m in ( e t’ , oh. eyle-, kıl- ) o lu ş tu rd u ğ u b irle ş ik e y le m le re d e n ir
^ s a b re tm e k ^ y a rd ım e tm e k
BURASI ÖNEMU
Yardım c/ eylem le o lu ş tu ru la n b irle şik eylem le rde ses düşm esi veya ses tü re m e si (kusuyorsa,
e yle m b itiş ik yazılm a lıdır C ğ e r ünlü düşm esi veya ünsüz tü re m e si olm u yo rsa a y rı yazılır.
^ his e t t im —*> h i 5S « tfim
k a y ı f o ld u m ka yd o ld u m
f a r k e t t im f a r k e t t im
BUftASI ÖNEAUl
Y ard ım cı eylem o la ra k kullanılan ~et~, e yle-, oi", hh ~ e y le m le ri a şıl eylem o la ra k da kul

lanılabilir. 3 u n la n a y ı r t edebilm ek için an la m ca kalıplaşm ış o lu p o lm a d ıkla rın a bakılm alıdır.
^ S izce b izim bu e v ka ç p a ra e d e r f Ceder?: 't u t a r ? . 's o t ıh r T ' g ib i a n la m la r taşım ak

t a d ır )
E v le n d ik te n y e d i y ı l so n ra ç o c u k la rı o ld u Coldu": ^d ü n ya ya gelm ek". ~doğm ak" g ib i

a n la m la r ta ş ım a k ta d ır)
J ^ A Y IN C IU K
. H o c a n ın d<Âh'J\ÂAr\ «izin ı^n .
105
Z. K u r a llı B/r/cş»fc £ y/« rw /« r;
E n az ik i SĞzcûğûn b e lli b ir k u ra la J ö re b irle şm e siyle o h ş a n hirle$ îk e y le m le rd ir 'D ilim izde çok

d e ğ işik k u ra llı b irle ş ik e yle m vardır. K u ra llf b irle ş ik e y le m le rin e n y a y ^ m o ia ra k ku lla n ıla râ n şu n la rd ır:
o. T e zlik £ y le m i:
C ü m le ye çab ukluk anlam ı k o ta r 'D oim o brffŞik yazıUr. (£ y /« rfi T aba n/ + W v e rm e k + K ip E k i

+ K iş i £ k i)
^ B o n o b ir ç a y a lıv e r. (T ezlik, çab ukluk)
^ J îrd e n ka rststn a ç ık ıv e rd i. (A pansız)
^ Onu b i r k e n a ra a tıv e rm is le r. (önem sem em e, gelişigıüzel yapm a)
b. Y e fe rlifik C ylem i:
Y e ie b ılm e anlam ı ta ş ır ve d a im a b itiş ik y a z ılır (£ y le m Tabanı + (e) b ilm e k + K ip E k i + K iş i

£ k i)
^ A h m e t bu iş i b a ş a ra b ilir, (b a ş a rm a y a gûcO y e te r. Y e te r lik )
'\ci 3 u im kân ve ş e ro it. ço k n a m o s a it b ir m a h iy e tte te z a h ü r e d e b ilir. (E tm e s i olası. Y e te r lik

- O lasılık)
Y a n ın ıza g e le b ilir m iyim ? İz in v e r ir m isiniz? (İs te k istem e , r ic a e tm e )
^ H e rk e s k e n d i ı'sıy/e ilg ile n e b ilir. (H u n a iz i var. y e te rlik • iz in ve rm e )
BURASI ÖNEAUJ:
Y e te rlilik e y le m le rin d e ge n e llikle o/osı/>^ anlam ı g6 rû\ûr. 3 u nedenle y e te rlilik eylem lerini,
bulunduğu c ü m le le rd e olasılık z a rfla rın ın kullanılm ası d il yanlışlığına y o l açar.
^ Y a rın k ö y e g id e b ilirim . (D o ğ ru )
B e lk i y a r ın k ö y e g id e b ilirim . (Y a n lış)
Y e te r lilik e y le m in in olum suzu şu ş e k ild e y a p ılır:
^ û ü c ü y e tm e z lik anlam ı k a tıy o r s a

^ b o ş a r • a • b il ' i ’ r ~ bosor ' a ~ma ' z
a ç ~ a ' b il - i ‘ r • im = a ç ' a ' m a ' m
O o c ü y e tm e z lik ih tim a li iç e riy o rs a :
yaz ' a - b il ' i ' r ' im = yaz * o * m a ' y • o ' b il ' i ' r ^ im
. o k u • y - a ' b il ' i ' r ' te r = o k u ■ y * a * m a ~ y ' a ' b il - i - r - le r
^ İs te ğ e bağlı o lu ş ta ih tim a lin yüzde e lli olduğu b e lirtiliy o rs a :
^ d oğ • a ' b i l • i ' r ~ doğ * m a ' y ' a ' b i l ' i ' r
ol ' o ' bi l ' i ~ r ^ ol ‘ ma * y ■ o * 6 ^/ ' J ‘ r
stan i d n n iBilgiler
Sosyal
H û£û u h d a İA y ın J M J ık ÖABT Akademi ^yVAYINCILIK
106
c. S ürerJilik £ytem£
J3u cytem terde »şın beHi b ir süre devam e t h ^ i anlam ı \/ardır. (£y/em Tabanı + (eJ kalntak. d u rm a k.
^ Im c k + K ip E k i + K /ş j £ k i)
^ Ç o cuk o tu rd u ğ u y e rd e uyu yaka lm ış.
3 a k a k a h rım g id e n h e r g e m in in ardından.
^ S en v it r in le r e b a k a d u r. b e n b ira zd a n g e iirim
C skiden b e ri b ö y le o n la fıla g e lm iy
B U l ^ S I ÖNEAALt
S û re rlilik e ylem in in olum suzu az da olsa yapılır.

/y
^ Uyuyofco/momıs. y o l kap alı o ld u ğ u iç in gecikm iş.
BUkASI ö n e a a U
S ü re rlilik e y/e m i şu şekilde de yap ılır.
£ y le ın Tabanı +■ {~ıp. ~ip. 'u p . ~ûp) kalm ak, d u rm a k , g e lm e k + K ip £ k i + K fş j £ k i
^ O e çe n a ra b a la ra ba kıp d u rd u .
^ O lduğum uz y e rd e dö n ü p d u ru y o ru z .
d. Y aklaşm a E yle m i:
B u e yle m le rd e 'o lm a d ı am a az daha olacaktı, az kalsın o lu y o rd u a n la m la n v a rd ır Y aklaşm a e y '

le m le ri b itiş ik y a z ılır Y aklaşm a e y le m le rin in anlam ı olum su zdur 23ü nedenle yaklaşm a e y le m le ri a y rıc a
olum suz yapılam az. (E yle m Tabanı + («) y a z m a k + K ip E k i + K jş i E k i)
^ /M e rd iv e n d e n in e rk e n düşeyazdı. (A z ka lsın d ü ş ü y o rd u )
^ T r a fik te y k e n öleya zdı. (N e re d e y s e ö lü y o rd u )
^ 'Ç e şm im d e n aka n h u n ile s a ğ a r d o la ya zd ı
/^ê clişte ge cen ge ce yin e kan o lo y o z d i' (B a k i)
e. Is te k le n m e E yle m i:
3u e y le m le rd e 'is te k d u y m a ' anlam ı v a rd ır İy e lik e k i ald ıkla rın d a n do ia yı da im a a y r ı ya zılır

(E yle m T abanı + («sj) g e lm e k, (e ce ğ i) tu tm a k + K ip E k i + K iş i E k i)
O nu g ö re s im geldi.
^ K ita b ı okuyasım geldi.
yÂYINCILIK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

AıijlSn,r,Aaf, «.gj» İA«ı Jtirfıfc
&
3. A n la m c a K a yn a şm ış 3 ir le ş ik £ y /c m /« r (D a y im H â lin d e k i I^ irle s ik E y le m le r):
S ö zcü kle rin g e rç e k a n la m la rın d a n sıyrıim o sıylo y a n i mecoT a n h m S a k fjlh n ılm a s ıy h oiu$an b irle şik
e y le m le rd ir 3 u e y le m le r "'m e k - m a k ' m a s ta r e k in i o la b ile n d e y im le r ve a d soylu sözcü kle rle b ir
e y le m in b ir a ra y a ^ I m e s iy le o h s t jr 3 u n la r d a sö zcü kle rin tü m ü ya da b ir i g e rç e k anlom m ı y it ir i r
Şu y o lla rla y a p ılır:
^ G e rç e k anlam ında b ir a d ve g e rç e k anlam ının dışında b ir eylem kullanılarak:
. K e n d in i k a yb e tm e k, hoşuna g itm e k . f>ara yem ek, ş e h it düşmek, d e ^ e r b içm e K .

1
%
^ O e rç e k anlam ının dışında b ir a d ve g e rç e k anlam ında b ir e yle m kullanılarak:
■ O özü nü k o rk u tm a k . b//e ^ın e güvenm ek, aya ğına gelmek..

\i Tüm ü g e rç e k anlam ının dışında kullan ılara k:
T<js< ta ra d ı toplam ak, d e liy e dönm ek, baş kaldırm ak, k a lp kırm ak, kan ağlam ak.
\m BUR>\SI ÖNEMLİ
Ad e yle m in g e rç e k anlam ını y itir d iğ i a n ca k d e yim o lu ş tu rm a y a n ve b itiş ik yazılan b irle ş ik

e y le m le r d e vardır.
V azg eç'. v a rs a y , e lv e r , ö n g ö r- b a ş v u rm a k
BURASI ÖNEAUİ
C ü m len in ö ğ e le ri in c e le n irk e n b irle ş ik e y le m le r b ir b ü tü n o la ra k e le a lın ır
A d a m , son un da y o la geldi.
özne Z a r i t. Y üklem (b irle ş ik eylem )
£ y le m d e (F iille rd e ) Ç a tı
C ü m le d e kullanılan e y le m le rin özneye veya nesneye g ö re g ö s te rd iğ i d u ru m la ra d e n ir
I. N e sne * Y ü kle m İlişkisi
r a i le r cü m le d e nesne a lıp alm a m a la rın a g ö re fa rk lılık g ö s te r ir N e sne afan veya a la b ile n eylem -
le re "g e çişli" . ala m a ya n e yle m le re ise "geçissiz~ f iil ifa d e si k u lla n ılır
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi .^ A Y IN C IL IK

iO S
O rto m i ^ o rm e k iç in (şı^ı ya ktt.
Y u k a rıd a k i cüm lede 'y a k tı' yü k h m d ir. Ş im d i hu yü kle m in n«sn« ahp aim odığtno
bakalım
'N e y i y a k tıT '5 '^ '" nesne
O holde y a k tı ey/em i n«so« alm ıştır. Z3u d u ru m d a f i i l ^sçi^lid ir.
{ . Y o rg u n lu k ta n o tu rd u ğ u m y e rd e kalakaldım .
M C ü m lesind e nesne olm adığı için 'ka la ka ld ım ' e y le m i geçi$sızdir
ÖNlEAUJt
Boz» e y le m le r cüm led e ku lla n ılırke n nesne a lır la r fa k a t nesne cüm lede yazılm az U u d u '
ru m d a bu e y le m le r de g e ç iş lid ir
^ Sabah o ku ld an g id ip g e tird ik .
Y üklem
cüm lesinde okuldan g e tir ir k e n b i r nesnenin, varhgm o ld u ğ u kesindir. V a rlığ ın fa m o la ra k ne
olduğu bilin m e d iğ in d e n y e rin e z a m ir "o n u s^^zcüğünü k u lla n ıra .
' ^ okuldan g id ip onu g e tird ik ,

g e t ir d ik e y le m i h e r ik i ö rn e k te d e ge çişlid ir.
a. O ld u rg a n F iille r
û e ç is s iz e yle m le re ” t . 'e r. ~ar. ' t . ~ tır“ e k le rin in g e tirilm e s iy le e y le m le r geçt$lı hâle g e tirilir.
î ^ Ç o cu k uyudu.
' geçişsiz
^ Ç ocuğu u y u t - tu.
g e çişli
b. e t t ir g e n F iille r
Oeçısl> e y le m le rin ~‘ t, ~ır. ~ tır, 'e r . 'a r " e k le riy le t e k r a r g e ç iş li hâle g e tirilm e s in e d e n ir
^ Ç a bu cak o la y ı a n la ttı.
geçişli
\* Çabucak olayı a n la t ~ f ı r -dt.
geçişli
j? Â Y !N C lU K Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

KoctuuM de{Aİetr.d^ m iA .
109
3. O z n t “ Y üklem İlişkisi
C yle m le n n ö zn e le rle g ird iğ i anlam ve k u ra l ilişkisidir.
a. £ fk e n F ili
}‘ C ü m led e i$ i yapan g e rç e k
e d ilir.
özne v a rd ır. O iz li özne de ^ r ç e k özne k a b u l'
^ D e n bu k ita b ı okuehm .
^ Y a rın yem ek yap aca ğız.
b. £ .d il^ e n F iil
O e rç e k öznenin o lm ayıp sözde öznenin o ld u ğ u y a n i cOmiede yapanın b ir

başkasının olduğu e y le m le rd ir.
K o v ^ e d e n le r a p a r t o p a r d ış a rı a tıld ı. ^ S u ç lu la r yakalandı.
c. VönÛ şlü F iil
İşi yap cn özn en in yin e y a p tığ ı iş te n ke n d isin in e tk ile n m e s id ir
Sınavı kazanan çocu k şevindi.
A y n a n ın ka rşısın d a ta ra n d ı.
'D ö n ü ş lü f u lle r 'n ” e k le riy le yapılır.
^ 3 a b a m akşam yıkandı.
d. İşte ş F iil
E y le m d e iş in b ir lik t e v e y a k a rş ılık lı yapıldığını b e lir te n fiile rd ir.

3 ir d e n fa z la iş i yap an (özne) vard ır.
1
^ F u tb o lc u la r sahada to p o y n a d ıla r. ( 3 ir lik t e )
İşte ş
\ İk i kadın saç soça d ö vüştü. (K a rş ılık lı)
İşte ş
p * B U kA S I Ö NEM Lt
İşteşlik, f iil kö k le rin e g e tirile n ‘ *ş, 'iş . 'iş . *u 5. -üş" e k le riy le y a p ılır
^ O layı uzun uzun t a r t ı ş t ı k . ^ T a r a fla r savaştı.
*5^C5 d e ğ il
^ O e l yo lcu o tu ru p b e ra b e r ağ la şalım . ^ B ü fü n ç o c u k la r b a rış ıy o rla r.

iş te ş işteş d e ğ il
. Hocam n Sosyal
n x in ı£«n M Bilgiler
M. ÖABT Akademi .j? (Y A Y IN a U K
5YL£A\SİL£-R (FİİLİM5İL£-R)
V Bu konuyta İiğiH h e r yit ortala-

^' ma " 1 s o ru ” sorutmaktadır.
E yle m k ö k /e n n e ç c ç ıt/j e k te r ^ t i h h r e k o iu ^ ttjru k tn o n h m c a ey/e m ö ze lliğ in i y itirm e m iş ancak

biçim ce a d s ıfa t ve z a r f o la n sözcü kle re e yle m si d e n ir
B O R /^S I Ö N E M L İ
E y le m s ile r anlam ca e y le m ö z e llik le rin i k a y b e tm e s e le r de e y le m le r ^ ıb i çe k tme 3 "~

m ezler.
^ E y le m s i e k le ri, eylem d en c d tü r e te n yap tm e k le rid ir.
^ E y le m s ile r yapıca tü re m iş a d so ylu sö zcü kle rd ir.
ğel ~ m ek g e lm e k
eyle m e yle m si e k i ad
J. İsim • F iil ( / ^ a s f a r )
H e riio n ^ i b ir eylem e 'm e k . -m ak. -m e. -m a. -ış. -iş. -uş. ~üş e k le rin in g e tirilm e s iy le ya p ıltr
\ O iş le rin i b itir m e k le nTesgul-
^ S e n in k ita p okuyuşuna seviyorum .
B U R A S I Ö N EAAU
Ö o z f sö z cü kle r is im -fiil e k le riy le y o p /ld /k h n hâ ld e zam anla ka lıp la ştıkla rın d a n a r t ı k isim
fiil d e ğ ille rd ir. Y a n i eylem si d e ğ il a r t ı k isim lerdir.
kazm a ^ d o lm a ^ O kum a salonu
Z. S ı f a t - F u l ( O rta ç )
F iille re -an. -en. -ast. -esi. -m ez. -m oz. ‘ er. -a r. -dik. ‘ ecek, -aca k. -mtş. -m iş e k le rin in g e tirilm e
siyle yapılır.
C üm led e k u lla n ıld ıkla rın d a s ıfa t g ö re v in d e d ırle r
^ O e le n adam b e n im babam.
^ S o ra rm ış y a p ra k la rı topladı.
jj^ A Y IN C IL IK
.
Akademi
d a i^yın d o n SMiiA t4w aU Jk
(m )
B U M S I Ö N EM Lt
'-e c e k . -a ca k. -ve. -» 115, -m/ş* e k le rin e d ik k a t edilm elidir. Ç o nkû h u e k ie r a ym zamai

h a b e r k ip le riy le b e n z e rlik ^ s i e r i r l e r
^ ö ğ re tm e n im iz ge le cekm iş. (H a b e r k ip i)
^ O e le c e k g ü n le r b iz im d ir. (S ıfa t - f iil)
- B U R A S I Ö N E M L İ ----------------------------------------------
Ü 02 I e y le m s ile r k a lıp la ttık la rın d a n a r tık isim le$m işlerdir.
Y a k a c a k s a tın aldık.
P o /m « s d u ra ğ a yana$tı.
3. 3 o ^ • F a i ( Z a r f ■ F iil)
F iille re bağ ■ f i i l 'ip . 'ip . *up. -üp. -a ra k . -e re k . -ınca. -ince. 'u n c a . -ünce, -dıkça. -d ikçe , 'm ede m .
-m adam , -e. -a. -eti. -ah. -k e n e k le rin in ^ t ir ı lm e s iy le o /u ş fu ru /u r
Sök#n b iz i g ö rm e d e n g itm e y in .
^ K u rb a n k e s ilirk e n çok üzülürm üş.

•Ay
K o şo /C050 e v e geldik.
^ J ia k ıp d u rm a y ın y a rd ım edin.
\ O o y rıla lı o n y ıl oldu.
. Hoc*r.tn ddjt^nnJjin Sosyal

ipin Bilgiler
— ÖABT Akademi y ^ A Y l NCI Ll K
| W C O f 'K L E 3 İL & İS İ
X
\ Bu konuyta ilgiİi h e r yit o rta la -
y m a " i - 2 s o r u " s o ru (rA .a k ta d ır.
C üm le
3 ir duyguyu. dûşünceyJ. yarg ıyı, is te ğ i to rn o la ra k a n la ta n söz dizisine cû m le d e n ir C üm lede

b ir yo rg t bulunm alıdır. Y a rg ın ın bulunduğu sözcük veya sö zcü kle r cü m len in ana öğ esi o la n yüklem i
o lu ş tu ru r
BURASI Ö N E M U
3 /r Söz dizisin in cüm le olabilm esi için ya rg ı b ild irm e s i g e re k ir Y üklem cü m le n in ana
öğesidir. 3 u n u n dışında cüm led e e y le m i g e rç e k le ş tire n veya eyle m d e n e tk ile n e n b ir i de
'b u lu n m a lıd ır 3 u da cüm len in ö zn e sid ir Ö zne ve yü kle m cü m le n in a n a ö ğ e le rid ir
C ü m len in ö ğ e le r i
A n a ö g e ie r
h Y üklem
C üm led e y a rg ıy ı o r ta y a koyan te m e l s ö z c ü k le rd ir Y üklem olm azsa cüm le olm az, û e n e lfik le cüm
le nin sonunda bu lu n a b ile ce ğ i g ib i cüm len in basında veya o rta s ın d a da b u lu n a b ilir Y üklem te k başına
cü m le yi m eyd an a g e tire b ilir:
^ O id iy p r^ m . —^ C ü m le
Yüklem
^ S a b a h la rı e rk e n ka lk a rım .
Y üklem
BURASI Ö N EM Lİ
Y ü k le m le r fiille rd e n de m eyd an a g e le b ild iğ i g ib i isim den de m eyd an a g e le b ilir İs im le r bu

ö ze lliğ i e k f iil o la ra k ka za n ır
^ 0 e n /m a ra b a m g ü z e ld ir
BURASI ÖNEMLİ
Y üklem b ird e n ço k sözcükten m eydana g e le b ilir
^ H e d e fim g ü z e l y a s a m a k tır.
^^YAYINCILIK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

J M A İm n Â a n «lai»! t a n a \AJc
(m )
2. özne
K ulla nılan cü m le d e yü kle m in b ild ird iğ i iş i yap an O jedir. Y üklem e s o ru la n "Kjm ?. Ne7~ so ru la rın a
cevap v e r ir
^ İ m a n la r do ğa r, b ü y ü r ve ölür.
^ (3 e n ) S u jü n ço k neşeliyim .
Ozrıe g e rç e k ^ iz li ve sözde özne olm ak ü ze re û ç a y rı şekilde ifa d e e d ilir
^ S ın ıfın c a m la n silindi.
Sözde özne Y üklem
Y u k a rıd a k i Ö rn e kte 'S ilin e n ne?" soru sun u yüklem e y ö n e lttiğ im iz d e ~Sm ıfın c a m la n " özrte o la ra k
karsım ıza ç ık ıy o r V e rile n ö rn e k te c a m la r ken di kendine silin e m e ye ce ğ in e ^ r e is i yapan b e lli d e ğ ild ir
3 ü nedenle “sın ıfın c a m la n " sözde öznedir.
^ (D e n ) K ita p la rım ın h e p sin i okudum,

^ iz li özne
\ B u soruyu bana H a tic e çözsün

^ rç e k özne Yüklem
^ S u kıs gecesinde s o ^ yakıldı.

sözde özne Yüklem
Y a rd ım c ı ö k e le r
1. B e l i r t i l i N e sne
Y üklem e so ru la n 'N e y i7 . K im i? " so ru la rın a cevap v e r ir B e l ir t ili n e s n e le r cüm led e ku llan ıldıkla rın da
^ n e llik le “•/. *», *u. -ö " s e s lile rin i a lır
B u a y a k k a b ıy ı s a tın a la lım
^ T e le v iz y o n u kap atalım , d e rs çalışalım .
2. B e lir t is iz N e sne
Y üklem e so ru la n “N e?" sorusuna ceva p v e rirle r. C ü m le için d e e k alm azla r: yalın hâlde b u lu n u rla r
k a h v a ltıd o ç o rb a içtim .
K ırta s iy e d e n k a le m aldık.

H x jln in dUİMxru(j^ suxn ıHn - y ^ ^ Y IN C IL IK
B U M S I ÖNEMLÎ r
3 e f ir fis iz nesne ^ n e l l i k h yüklem e yakın hulunur.
3. P o /o y /f T ü m le ç (Y e r Tam layıcısı)
C üm led e hu lu ndu kfarınch " s . -de. -de n” h â l e k le rin i a lır la r Yük/em e so ru la n "Kim e?. Kimde?.
K im den?, Neye?. Neyde?. N eyde n? .J so ru la rın a cevap v e r ir
H ışım la eve ^ ird i.
O kuld an e rite n ayrıld ık.
BURASI ÖNBfALİ
I .ııpııp.ıiJB
Yer ta m la yıcıla rı g e n e llikle e yle m in g e rçe kle ştiğ i, a y rıld ığ ı veya yö n e ld iğ i y e ri b e lir t ir
C üm lede '-e. -de. -den h â l ekin} alan h e r sözcük d o h y h tü m le ç o lm a ya b ilir:
^ S a b a h a buluşur, d e rs çalışırız.
Z a rf T
H. Z a r f T üm leci
C ü m le ye s o ru la n "N e zaman?. Nası!?. Niçin?. N e kadar?. Neden?. N e şekilde? _ g ib i s w u h r a

cevap verir.
\ A k ş a m o lm ad an k ö y e in m eliyiz.
^ S cssızcc İ ç e r i g ird i.
BURASI ÖNEAMİ --------------------------------------------------------------------------------
Cüm lede z a r f g ö revinde kullanılan "aşağı, yu ka rı, ile ri, g e ri, d ış a rı g ib i sözcü kle r e
a ldıkla rın da z a r f o lm aktan ç ık a rla r
Ç o c u k la r d ış a rıy a çtk m ıj.

V o la y lı T.
BURASI ÖNEAU^
C üm lede ba ğlaçla r ve seslenm e b ild ire n ünlem tü rü n d e n sözcü kle r cüm le dışı u n s u r olara k
kab ul e d ilir
C üm lede h e rh a n g i b i r öğenin ard ın da n ik i v irg ü l veya ik i kısa çizg i arasına açıklam a

am açlı sözcü kle r y a z ılır B u n o "a ra söz" denir. A r a söz cüm leden bağımsız k ullan ılır
^ A blam , o r ta n c a olanu bugün h a sta n e ye kaldırılm ış.
A d a n a 'y a * bü yüdüğü k e n te - yerleşm iş.
j?»YAYINClLlK .HocArwx
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi iAn /dJJh,.
^115
B U tİA S I ÖN£ML±
C üm led e v u rg u la n m a k iste n e n öge yOkJeme y a k la itın h r . E d a t tü m le c i öğ esi son yılfai

z a r f tü m le c i o la ra k ka b u l ed ilm e ktedir. " ne ile, ne gibi, ne İçin ' so ru la rın a kargılık ^ l i r .
^ S e n senin iç in yasadım.
A r k a d a ş la r ı ile sin em a ya ^ i t t i.
C üm le Ç e ş itle r i T ü r le r i
C ü m le le r anlam larına, şekille rin e, d iz iliş le rin e ve yü k le m le rin e g ö re ç e ş itlilik ^ s t e r i r
Cümle Ç e ş itle ri
Y ü k le m le rin e O o re C ü m le le r^. Y a p ıla n n a O ö re C ü m le le r
Cyi.'em ( F iil) C ü m le s i Bası#' C üm le

İsim (A d ) C ü m le s i 3 î r le ş ik C ü m le
O ge V iz iliş le r in e & o re
K u ra llı CPcrz) C ü m le
D e v rik (K u ra ls ız ) C ü m le
I. Y ü k le m le rin e Cröre C ü m le le r
a. E yle m (F iil) cüm lesi
Y üklem i " ç e k im ir h ır fiild e n oluşan c ü m le le rd ir
^ H iz lm yolum uzu kim se kesemez.
Sensiz ya p a m ıyo ru m .
b. İsim (A d ) C ü m lesi
Y üklem i e h e y le m (ek‘ fiil) ile çekim len m iş ad soylu b ir sözcük o la n cü m le le re isim (ad) cüm lesi
d e n ir
3u a ra b a b e n im d ir.
^ E v b a h ç e n in o rfa s ın d a y d ı.
Z. Ö ê D iz iliş le rin e û ö r e C ü m le le r
C ü m le le rd e ö ^ l e r b e lirli b ir ku ra la g ö re dizilir. S ö y /e c e cüm lede an la m b e lli b ir k u ra la g ö re

s a fla n ır ö g e dizilişine g ö re c ü m le le r ik iy e a y rılır
a. K u r a llı (dü z) cüm le
Y ü kle m i sonda b u lu nan cüm lelerdir.
^ A li ç o k a ğ ır h a sfa la n m ıs.
E v in önünü sü p ü rm ü ş le r.
- hiûCdruA Sosyal
fıziA tCiA Bilgiler ÖABT
— Akademi y ^ A Y I NCl Ll K
b. D a v r ik (K u ra ls ız ) C üm le
Y üklem i o rta d a veya ba$ta bulunan cüm ledir.
^ û id iy c r u m gondoz je c e
^ S e v m iş tim seni gOn doğarken.
\ B i r nâm e d u y a n m dudaklarından.
3. Y a p ıla rın a O i r e C ü m le le r
Yapt bakım ından c ü m le le r b a s it ve b irle ş ik cü m le d iye ik i baslık a ltın d a in c e le n ir
m BUftASr ÖNEMLİ
Sözcük yapısıyla cüm le yapısı k a rış tırılm a m a lıd ır Sözcük yapısı d e nildiğin de basit, tü re m iş,
.b irle ş ik cüm le a ra n m a lıd ır C ü m le yapısında ise sadece b a s it ve b irle ş ik cüm le a ra n m a lıd ır
a. B a s it C üm le
Tek y a r^ ı (eylem ) b ird ire n c ü m le le rd ir
^ ö ğ re n c i e lin d e kin i düşürdü.
BUftASI Ö N E M İ
B a s it c ü m le le r kısa olm ak z o ru n d a değildir.
^ B iz im b u ra la r yaz a ylarınd a, soğuk kış a y la rın d a sıcak o lu r. —^ B a s it cüm le
b. B ir le ş ik C üm le
& ir iş ik B ir le ş ik C ü m le
Yan cüm le ve te m e l cüm led en oluşan b irle ş ik c ü m le d ir Y an cüm le için d e e yle m si (fiilim si) bulunan,
te m e l cüm le ise yü kle m in için d e bu lu ndu ğu c ü m le d ir
^ B u gelen be nim arkadaşım .
iv f a t * fiil eki)
Yan cümle Temel cümle
Ç a lışm a kta n h iç bıkmadım,
(isim ■ fiil eki)

Yan cümle Temel cümle
k f l i B ile ş ik C üm le
" k r bağlacının kullanıldığı c ü m le le rd ir
^ O ö rü y o ru m k i gülüyorsun.
^ B a n a e yle g e liy o r k i siz sınavı kazanacaksınız
^ ^ A Y IN C IL IK . . Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

dMji>xndAn <ıaw ian AAk
&
Ş a r t lı 3irfc$ ı'lk C üm le
~"S€. -s o ' e k le riy le yapılan ve içinde ko û l (ş a rt) anlam ı bulunan c ü m le le rd ir
V a k tin d e g e lirse n iz kaza nınıntz.
^ C rk e n u ya n ırs a b e n i ça ğ ırın
3anun d ıv n d a b ird e n ço k cü m le n in öge o rta k lığ ı yüzünden b irlik te k u lh n tid ığ ı cO m leler de

v a rd ır 3 u cü m le le rd e b ird e n ço k ç e k im li yüklem bulunur. 3 u c ü m le le rin yüklem dışında d iğ e r bazı
ö d le r i o rta k tır Yalnız sıralı bağımsız cüm lede o rta k öge yofcfor C ü m le le r b irb iH e rin i anlam ca
ta m a m la m a kta d ır
S ıra lı b a ğ ım lı C üm le
Pespe$e sıralanm ış cüm lele rde n yüklem dışında b ir öğ esi o rta k s a bo yle cü m le le re s ıra lı ba ğım lı
cüm le d e n ir
^ (Sen) C lin i ka ld ır, b e n i d inle

Y ûkltm Yülktem
Y u ka rıd a ki ö rn e k te sıralanan ik i yüklem o rta k o la ra k özn eyi ku tla n m ıştır (Sen)
ö ğ re tm e n im eve g itti, sen de gideceksin-
Y u k a n d a k i ö rn e k te o rta k öge d o le 'll tü m le ç tir
S ıra lı 3 a ğ ım s ız C üm le
S ırala na n cü m le le rd e a rk a a rk a y a sıralanan ka ç cüm le va rsa h e r cü m le n in kendir>e a it ögcs/

o lu r D iğ e r b ir d e yişle a ra la rın d a o r ta k ö g e bulunm az. Sadece anlam sal bağ b u lu n u r ve ik in c i cüm le
b irin c is in in anlam ını p e k iş tirir.
^ A z konuşun, ben susayım.
^ 3 » r a t b ir y iğ it k u rta rır, b ir y iğ it b ir v a ta n k u rta r ır.
3 o g /> C ü m le
l^ ğ la ç la r lo b irb irin e bağlanan c ü m le d ir
^ H e m k o n u şu yo r hem oyn uyo r.
C o k ç a lış tı f a k a t b a şa rılı olamadı.
BUkASI ÖN6MLÎ
H e r bağlaç cü m le yi bağlı cüm le yapmaz. C üm lede kullan ılan bağlaç y ü k le m le ri b irb irin e
bağlannalıdır
^ N e p a ra y ı v e r iy o r ne de g itm e m iz e m osade ed iyo r.
______ HiKAwt Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

«lUık JÂVINCIEIİC
us
A N L A T IM BO ZUKLUĞ U
\ S u k o n u ^ i^ İli h e r yıl orta fa -

/ m « " 3 - 5 s o r« ” sorultvâktadtr.
— ----------------------------
A nlatım Bozukluğu
3 o ğ d a 5 tk lı^ U yulm am ası S onucu Or~ b a ğ la ş ı k lı ^ U yulm am ası S on ucu O r*
ta y a C'fôn A n la tım 3 o z u k Iu k la n (A n ta y a Ç ıkan A n la tım b o z u k lu k la rı CDil
lam 3 o h m ın d o n A n la tım Bozu^c/uû) b ilg is i b a k ım ın d a n A n la tım b o z u k lu ğ u )
O e r^ k s iz Sözcük K utlonım ı Ö zne E k s ik liğ i
Yan//ş A n /a m d o Sözcük K u lh n ım t Y üklem E k s ik liğ i
^ S özcö ^û n Y apısındaki Yonh$lık ö z n e - Y üklem U yum suzluğu
^ Y e rin d e kullan ılm aya n Sözcok veya ö k e N esne E ksikliğ i

le r (Söz P /zrm / Y an lışla n) V o la y lı T üm leç E k s ik liğ i
^ ; A n la m c a Ç e lile n S ö z c ü k le rin B i r A ra d a ■ 2 o r f T üm leci E k s ik liğ i
K u lla n ılm a n
Ç a tı U yum suzluğu
'D eyim ve A ta sö zü Y anlışları
■■ E k E yle m E k s ik liğ i
^ û e re k s iz Y ard ım cı C ylem K ulla nım ı
Y ard ım cı E ylem E ks ik liğ i
/M a n tık H a ta la rı
Tam lam a Y anlışları
Z a m ir E ksikliğ in d e n K a yn a kla n a n A n la '
t im b o z u k lu k la rı
K a r$ ıla $ tırm a H a ta la rı
N o k ta la m a C ksikliğ i
b a ğ d a ş ık lığ a U yulm am ası S onucu O r ta y a Ç ıkan A n la tım 3 o z u k lu k la n
(A n la m 3 a k ım ın d a n A n la tım 3 o z u k lu ğ u )
b a ğ d a şıklık, sö zcü kle rin ifa d e e t t ik le r i anlam iliş k is id ir b i r m e tin d e sö zcü kle r anlam ö z e llik le rin e
d ik k a t ed ilm e de n ku lla n ılırsa bağdaşıklığa a y k ırılık o lu ş u r ve cüm led e a n la tım bakım ından bozukluk
nrteydana ê lir.
jJ f^ Y IN C IL IK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

doİÂbtAditr im n iCVKM d A .
. .
(S>
i. O a re k s iz S özcü k Kullanım »
I D / r cüm led e a n la m la n aynı o la n veya anlam ca b in d iğ e rin i iç e re n sö zcü kle rin b ir lik te kullanılm ası
a n la tım bozukluğuna y o l a ç a r S ö y le y e c e k le rim iz i en az sözcükle a n la tm a ya " d u r u a n la tım ' d e n ir
C üm led e g e re k s iz sözcük bulunm ası d u ru lu ğ u bo zar
^ 3 u ilçe, b ö lg e ye özgü y e tis e n a ltın ç ile ğ iy le tan ın ır.
O nu an la m ak iç in çab a g ö s te rd im am a a r t ı k b u nd an s o n ra bu çabayı
g ö ste rm e ye ce ğ im .
^ 23u ö ğ re n c im iz hem çok g o ze l şa rkı s ö y le r he m de aynı zam a nd a

kCiçOklûğûnden b e r i p iy a n o çalar.
'V
B ü t ü n ö m rü m b o yu n ca sen in g e ri g e lm e n i b e kle dim
2. Yûtn/ıj A n la m d a S özcü k K u lla n ım ı
a. A n la m la rı veya yazılım ları çok benzer o la n s ö z c ü k le rin k a rış tırılm a s ı cü m le n in an la m

b ü tü n lü ğ ü n ü bozar.
V* 23u ilç e d e b in a la r g e rç e k te n ço k ya kla şık yapılm ış (yakın)
A k d e n iz l ^ lg e s in in ken dine özg ün g e le n e k le ri va rd ır, (özgü)
\ 3u ik i m üzisyen a ra sın d a h iç b ir a y rıc a lık yok. (a y rım )
^ K a r yo lu kapadığı iç in g e ç it to p ra k yo ld a n sağlanıyordu, (geçiş)
b. S ö zcü kle r, a n la m la rın a u y g u n k u lla n ılm a d ığ ın d a a n la tım b o z u k lu ğ u oluşur. Sözü söyleyenin,

ku lla n d ığ ı sözcüğün a n la m ım ta m b ilm e m e sin d e n k a yn a kla n ır.
Ç e v re b ilin c in d e n yo ksu l k iş ile r yüzünden b ö lg e d e ki a ğ a ç sayısı azaldı.*,

(yoksun)
3 e n c e . sizin bu ih a le y i k a y b e tm e şansınız h iç yok. (ih tim a lin iz )
^ B iz e yapılacak h e r t ü r lü baskı b iz i yolum uzdan a h ko ya m a ya ca ktır. (h iç b ir)
'■'< 3 a g e n ç le ri azım sam ak, o n la rın b a şa rılı o la c a k la rın a inanm am ak d o ğ ru

değil, (küçüm sem ek)
3. S özcü ğü n Y ap ısın da ki Y anlışlık
3 i r Sözcük, d il b ilg isi k u ra lla rın a a y k ırı tü r e tilir s e a n la tım bozukluğu d o ğ a r 23u t ü r sözcü kle rin
bulunduğu c ü m le le r a n la tım ın ö ze llikle rin d e n "a kıcılık" ilke siyle te r s d ü şe r
. HoCdfvn Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

itzcn lOn 4U ık .j^ A Y J N C lU K
«
120
«
E m re 3 e y . 6u ç e h ird e on beş y ıld ır b t r b e r c ilik yap ıyor, (b e rb e rlik )
^ D û k k d n d a h h e r şc y t pahaU landırm ıssm ız. (pa ho lılo^tırırn^sın ız)
^ l^ ilin ç le fm e n in ^ rç e k le $ m e s i e ğ itim • ö z e t im le sağ la naca ktır, (b ilin çle n m e n in )
^ A ra m ız d a k i konuşm ayı ç ir k in le tm e y e lim lo tf e n (ç irk in le ş tirm e y e lim )
H. Y e rin d e K u lla n ılm a y a n S özcü k v e y a ö k e le r (Söz D iz im i Y a n lış la n )
D i r sczcöğûn. cüm len in akışına veya anlam ına u yg u n y e rd e kuHamlmamast a n la tım bozukluğuna
yol açar
^ H e r yolda ko la n insana ya rd ım cı ol. (Y o ld a kalan h e r insana ya rd ım cı o l)
^ E lm a la r ço k suda ka ld ığ ı için çürüm üş, (suda çok)
^ A r if , seneye yükse k m a kin e m üh en disi olacak, (m akine yükse k)
5. A n la m c a Ç e lişe n S ö z c ü k le rin D / r A r a d a K u lla n ılm a sı
3 i r cüm lede an la m ca b ir b irin e te rs o la n sözlerin b ir lik te kullanılm ası cüm len in anlam bü tü n lü ğ ü n ü
b o za r O en ellikle kesinlik * olasılık ya da yaklaşıklık * ^ r ü lü r
^ A n la t f ık la n bundan aşağı y u k a rı fa m b ir a s ır evvelm iş.
^ Ş üphesiz sa n a tçı bu alanda ço k b a şa rılı e s e rle r v e rm iş olm alı.
^ K e s in lik le s ö y le y e b ilirim k i bu g ö re v in ü ste sin d e n g e le b ilir.
^ O ö n d e rd iğ ım h e d iy e y i em inim bugüne k a d a r alm ış olm alısınız.
6. V e y im ve A ta s ö z ü Y a n lışla rı
D e y im le r a ta s ö z le ri kalıplaşm ış ve ha lk diline, k ü ltü rü n e yerleşm iş sözcük g ru p la n d ır B u yüzden,

d e yim ve a ta s ö z le h n d e k i s ö z cü kle r kesinlikle d e ğ iştirile m e z.
^ H e r a ğ ız d a n b ir ses ç ık a rs a bu sunam b itm e z, (kafadan)
^ A c ık tım , m id em z il ça lıyo r, (ka m ım )
^ Or>o ayak bağı o lu y o r, iş in i çabuk b itir m e s in i s a ğ lıy o rd u , (b itirm e s in e en ge l o lu y o rd u )
^ /H c rfV n ya p tığ ı ş e y le r annesinin h a y re tin e g id iy o rd u , (yap tığ ı şe yle re annesi h a y r e t e d iyo rd u )
7. O e re k s iz Y a rd ım c ı E yle m K u lla n ım ı
J
T ü rkçe d e d o ğ ru d a n eylem o ia ro k çekim len eb ile cek b ir sözcüğün yard ım cı eylem a la ra k ç e k im '
lenm esi y a n lış tır
^ E n ço k is te k a la n ş a rk ıy ı d in le d ile r (iste n e n )
^ U m u t e tm e , sona dö ne ceğ ini sanm ıyorum (U m utlanm a)
^ S enden şüphe e t t iğ im iç in üzgünüm, (şüphelendiğim )
^ S en in d ü ş ü n c e le rin bana e t k i e tm e z (beni e tk ile m e z )
S. /M a n tık H a ta la r ı
İy i ve sağlam b ir cüm len in te m e l m a n tık ilk e le rin e uyg un olm azsa a n la tım bozukluğu yapılmış
o lu r
^ÂYIN CILIK Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi <wn t«n.

( m )
^ V ü kse k sesle m ozık d in le m e k k a la k la ra z a r a r v e rir. (Y ü k s e k se sli m üzik d in le m e k k u la k la ra

z a r a r v e r ir )
^ S e n in le d e ^ îl ş e h ir iç in d e g e z m e k d ü n y a tu ru n a b ile çıkılm az. (S en in le d e ^ il d ü n ya tu ru n a

çıkm ak, ş e h ir İçin d e b ile g e zilm e z)
^ I> e ğ il b ir lo km a ekjnek. b i r ta b a k yem ek b ite bulamaz. (D e ğ il b ir ta b a k ye m e k b ir lokm a

ekm ek b ile bu la m az)
9. Z a m ir E k s ik liğ in d e n K a y n a k la n a n A n la tım ’b o z u k lu k la rı
3 a z ı cü m le le rd e kişi z a m iri kullanılm adığı ta k tir d e b ir an la m b e lirs iz liğ i o r ta y a ç ık a r CQ m lenin

başına hem "se nin he m d e “onun” z a m irin i g e tire b lliy o rs a k o ra d a b ir an la m b e lirs iz liğ i v a rd ır 3 u tip
cü m le le rd e k i an la m b e lirs iz liğ in i g id e rm e k iç in cüm len in uyg un b ir y e rin e k iş i za m irin in (senin - onun)
g e tirilm e s i g e r e k ir
^ 3 o n o ne s ö y le y e c e ğ in i b iliy o ru m , (senin / onun)
^ O ğluna İy i bakm ası iç in C a vid a n H a n ım d a n ric a d a bulundu.

^ O e le c e ğ in i ben duym uştum .
^ S ına vda b ir in c i oldu ğun a ço k se vin d im
10. K a r ş ıla ş tır m a H a fa la n
3 i r cüm lede b ird e n fazla anlam çıkm asına neden o la n ka rş ıla ş tırm a , açıklığı b o za r ya n i a n la tım
bozukluğuna neden o lu r
^ Adam , p o litik a y la ka rısın d a n ç o k ilg ile n iy o r.
3 u cüm led en o ç an la m ç ık a rıla b ilir:
^ H e m ad am hem de ka rıs ı p o litik a y la ilg ile n iy o r.
^ A d a m ın p o litik a y a g ö s te rd iğ i ilgi, ka rıs ın ın g ö s te rd iğ i ilg id e n fazladır.
A d a m k o n s ıy ta az. p d iiik a y lo fa z la ilg ile n iy o r.
^ 25en t iy a t r o y u F a tm a 'd a n çok seve rim .

♦V
O n la rı sizden az ta n ıy o ru m
S a n a tla b ilim adam lığı fa rk lı ş e y le rd ir.
(S a n a tla b ilim veya sa n a tçılıkla - b ilim adam lığı k a rş ıla ş tıra b ilir) C üm le. 'S a n a tla b ilim aynı şe y
d e ğ ild ir veya 'S a n a tçılıkla b ilim adam lığı a y n ı şey d e ğ ild ir şeklind e d ü z e ltile b ilir
11. N o k ta la m a £ .ksikliğ i
A dlaşm ış s ıfa tla rd a n , s ıfa t - fiille rd e n so n ra ya d a özn eyi b e lirle m e k için özneden son ra v irg ü l
kullanm ak g e re k ir: kullanılm azsa cüm lede anlam ik iliğ i o lu ş a b ilir
^ Y a b a n cı ad am a h e r ş e y i a n la ttı. (Y abancı, adam a h e r ş e y i a n la ttı)
^ K ü ç ü k ağ acın e tra fın d a dö nü yordu . (K oçük, a ğ acın e tra fın d a d ö n ü y o rd u )
^ O e n ç yabar>ctya d o k to ru n e v in i t a r f i e t t i, i& e n ç . yab an cıya d o k to ru n e v in i t a r i f e t t i )
Sosyal Bilgiler
-- ÖABT Akademi • J ^ V A V iM n ı ıı^
Î22
b a ğ la ş ık lığ a U y u lm a m a s ı S o n u c u O rta y a Ç ık a n A n la tım 3 o z u k lu k la r ı ( D il
J ^ İİg is i b a k ı m ı n d a n A n la tım 3 o z u k lu ğ u )
1. özm E k s ik liğ i
S ıro lı ya â c bıHe^ık yaptlı cü m le le rd e gö rülür. 3 u t ü r cü m le le rd e y a rd ıla r te k özneye b a lla n m a k

is te n ir E.ğer Özneler forkl»y$a a n la tım bozukluğu m eydanc ^« lir.
^ /M ağazanın in şa a t/ e y lü l ayın da b ite c e k ve (m ağaza) fa a liy e te g e ç e c e k tir.
^ (/ir a ja ^ız/t g ire n a ra c ın (a s fiğ i paf(a<^ı ve ( a ra c İ kaza yaptı.

Na H e rk e s kaza yı s e y re d iy o r, (kim se ) y a rd ım e tm e y i düşünm üyordu.
^ F ilm in g ü z e lliğ i h e rk e s i e tk ile d i çü n kü (film ) g ü ze l ç e k ilm iş ti.
Z. Y üklem E k s ik liğ i
F a rk lı yüklem a la n sıralı, bağlı ya d a b irle ş ik cü m le le rd e yü kle m le rd e n b irin in kullanılm am osından

kaynaklanır.
^ O kuf b itin c e ne b e n onu (ara dım ) ne de o b e n i aradı.
\ a bana d e r t (verdi), ben o n a m u tlu lu k verdim .
^ K a h v a ltıd a p e y n ir, e km e k (ye d ik) ve ç a y iç tik .
^ O n la r hana (bakıyordu), ben o n la ra b a kıyo rd u m
3. Ö zne ■ Y üklem üyum suzSuğu
3 ı r cü m le d e Özne i(e yüklem : k is i ve te k illik • çoğ ulluk bakım ından uyg un olm alıdır. Özne, insan
dışındaki b i r v a rlık ve çoğulsa yü kle m in te k il olm ası g e re k ir
^ O o z le rim y a ş a rd ıla r, (ya şa rd ı)

^ Y ü rü m e k te n a y a k la rım a ğ r ıy o r la r , (a ğ rıy o r)
^ O ku la g id e ce ğ im i sen d e o d a b iliy o rd u , (b iliy o rd u n u z ) (ik in iz de)
^ O dada b i r ben b i r de o yaşlı kadın ka lm ıştı, (ka lm ıştık) (ikim iz)
BURASI Ö NEM Lİ
Özne, insan dışındaki b ir va rlıksa ve çoğulsa fa k a t k iş ile s tifilm is s e yüklem ç o ğ u l da o la b ilir
• A b a r tıla r gökyüzünde a d e ta dans e d iy o rla rd ı.
"N e .. n e b a ğ la c ın ın b u lu n d u ğ u c ü m le le rd e yü kle m o lu m lu o lm alıd ır.
N e bende ne onda p a ra y o k (Y a n lış)

N e bende ne onda p a ra var. CDoğru)
H. N e sne E k s ik liğ i
E yle m kö ke n li y ü k le m le rin ba zıları nesne a lır ba zıları ise almaz. 3 u bozukluk b irle ş ik ya da
sıralı cü m le le rd e g ö rü lü r
^^(yaYINCILIK
.H
Akademi s»»nocam iiçvk /l U ı k _______________
123
S uçlun un e v in i b a s tıla r, (su çlu yu ) ya k a la y ıp p o lis e te s lim e ttile r .
Na B u konuda ça h s a n ia r a ra la rın d a an la şıp k a r a r ife re c e k le r ve ( k o r a r lo n m ) u y ^ la y a c a k la r .
^ K e n d is in e b ü tü n a rk a d o s la n m ad ına te ş e k k ü r e d e r ve (k e n d is in i) te b r ik e d e rim
O n h r /M e h m e t'e ço k g ü v e n iy o r ve (onu) ço k s e v iy o rla r.
5. D o la y lı T ü m le ç E k s ik liğ i
b ir le ş ik y a do sıralı cü m le le rd e g c rü le n b ir a r^ a tım b c a u k lu û d u r 3 u t ü r c ü m le le rd e dolaylı

tü m le ç a la b ile n e y le m le ri d o la ylı tü m le çsiz kullanm ak a n la tım b o z u k lu ^ n a sebep o lu r
^ O la y la rd a n son ra k e n te g irıs ve ( k e n tte n ) ç ık ış la r k o n tro l a ltın a alındı.
^ Ç u ku ro v a 'n ın to p ra k ı insanı d i r ilt ir , (in sa n a ) u m u t v e rir.
^ (ö ğ re tm e n le rd e n çok ş e y b e k liy o ru z fa k a t (o n la ra ) d e ğ e r ve rm iyo ru z.
B u y e rd e n n e f r e t e d iy o rd u an cak (bu y e r e ) d a rd a ka lın ca ge liyo rd u .
6. Z a r f T ü m le c i E k s ik liğ i
H irle s ik y a da sıralı cü m le le rd e g ö rü le n b ir a n la tım b o zukluğu du r B u t ü r c ü m le le rd e z a r f t ü n r

le d a la b ile n e y le m le ri z a r f tü m le çsiz kullarunak a n la tım bozukluğona sebep o lu r
^ D ı r daha onu g ö rm e k ve (on un la) kar$ılo$m ak is te m iy o r.
Na H iç b ir zam an ke n d in i düşünm edi, (h e r za m a n ) a ile s in in m u tlu lu ğ u iç in çalıştı.
^ K ö tü b ir ş ii r yazdığım da b e n i e le ş t ir ir ve (b e n im le ) ta rtış ırd ı.
S e n in s o ru n la rın ı çözm e ye ça lışıyo r, (s o ru n la rın la ) başa çıkm a k iç in u ra ş ıy o ru z
1. Ç a tı U yu m suzlu ğu
3 lr le ş lk cü m le le rd e eylem ve e y le m s ile rin çatısın ın e tk e n * e d ilg e n lik yönünden uyuşm am asından

doğan a n la tım bozukluğudur. Tem el cüm led eki e yle m ile yan cü m le d e ki eylem sin in e tk e n ya da edilgen
olm ası g e re k ir
^ B i r p o ş e t oyu nca k a lın a ra k çocu ğu z iy a r e t e t t i, (a la ra k)
^ H e r ne k a d a r ş e h ir dışına ta şın m ışsa d a b e kle n e n h u zu r bulunanm m ışfı. (taşınılm ışsa)
^ T o p la n tıd a hep ayn ı konu ta rtış ılıy o r, s a a tle rc e aynı ş e y le r kon uşu yordu - (kon uşu luyo rdu )
^ iy i ş iir le r y a z m a k is te n iy o rs a bu ş iir le r in d il ve a n la tım ın a Özen g ö s te rilm e lid ir, (yazılm ak)
S. £ k E yle m E k s ik liğ i
Y üklem i e k eylem le k u ru la n b irle ş ik veya bağlı cü m le le rd e ek e yle m in e k s ik liğ i a n ia tım bozukluğu

o rta y a ç ık a rır
A h m e t B e y o ld u kça t i t i z d i ) fa k a t k ib ir li d e ğ ild i
^ K a rd e şi, ç o k z e kı(yd i) a m a a k ılh d e ğ ild i
^ S a b a h la n bana uğ ra r{d ı). işe b ir lik t e g id e rd ik.
T eyzem ye m e k p iş irİy o r(d u ). b iz d e ona y a rd ım ed iyo rduk.
9. Y a rd ım c ı E y le m E k s ik liğ i
ö z e llik le sıralı ve bağlı cü m le le rd e yard ım cı e y le m le rin unutulnyası cüm lede a n la tım bozukluğuna
y o i a çm a kta d ır
- Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi
iCv\ 4Wsk IK
^ o . o#\u/urK/ b itir in c e y e de k sabırU (o lm a lı) ve y ılg ın olm am alı
^ Sabaha k a d a r dans ( e t t ile r ) ve m üzik d in le d ile r.
B o z j y iy e c e k le r, s a ^ lı^ ı y e rin d e (otan) ve ya$lt o lm a ya n k ı$ ile rc e Ö zellikle ye n m e lid ir.
ÎO. T a m la m a Y on/ı?/on
Tam lam ayla ilg ili y a n lışlıkla r d e ğ işik ş e k ille rd e karşım ıza ç ık a b ilir
o. s ıfa tla b ir a d ın o rta k

a n la tım ı b o z a r (T a m la n a n SksilOiği):
ta m la n a n a
V o ğ a (o la y la n n ı) ve to p lu m sa l o la ğ a n inceledik.
ba ğlanm a sı
1
A s k e r i (o k u lla ra ) ve d e v le t c ^ u lla n n a g iriş sınavı yapılacak.
O en çlik. d u ygu sal (so ru n ) ve k iş ilik s o ru n la rı ya şıyo r
b. Ç o ğ u l an la m ı ta ş ıy a n b i r s ı fa tt a n s o n ra g e le n a d te k il
o lm a lıd ır:
)
Z3/zdc ik i ç e ş it d ü ş ü n ü rle r vardır. ( 3 ız d e ik i ç e ş it d ü şü n ü r v a rd ır)
D û tû n t e d b ir le r alındı, (te d b ir)
V s ^ Ü irç o k f e s tiv a lle r dü zen len di b u sene, (fe stiva l)

c
o
>
T a m la y a n C k i (vn. ’ in. -un. -ü n ) C ksikliğ i:

1
H e r önüne g e le n (in ) aklın a esen sözcüğü d ilim ize k a tm a y a çalışm ası yanlıştır.
3 u d u y g u la riın ) g e ç ic i ve insanı y a n ıltıc ı olduğu b ilin m e lid ir
B üyük çab a h a rc a n a ra k yazılan e s e rle riin ) b ilim se l b ir yaklaşım la d e ğ e r

le n d irilm e s i g e re k ir
d. T a m la y a n S ks ik liğ i:
Ç o cu k İlg i is te r çün kü (çocu ğu n) ilg isizliğ e tah am m ülü y o k tu r

1
3u şe h ird e ki im a n la r (ş e h rin ) havası k a d a r s ıc a k tır
Tanıdığı ır K i^ a la rd a n a lışve riş y a p a ra k (o n la rın ) p a ra kaza nm a larını sağladı.
B U R A S I Ö N E M ll -
T am lam alarda bazı ö rn e k le rd e de ta m la n a n e k in in kullanım ı a n la iım bozukluğur)a y o i a ç a r
^ Y ü z le rc e çalışanım ızdan b iris is in , (b iris in )
j^ A Y lN C lL IK .Hoc4A(n
Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi StziA v(*r. .

KPSS Türkçe Ders Notları

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KPSS Türkçe Ders Notları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SÖZCÜKTE A N L A /^

Sözcük, b ir kavram b îr de stfs yönü olan kaynaşmış b ir düşünce ve ses bileşimidir.

Sözcük V üze yin d e A n la m

So2cük Düzeyinde Anlam B oyutları

Tem el A nlam Yon Anlam

3 i r sözcüğün tek başına doşündürebildıği anlam lara g erç ek anlam denir

"Tobor» Sözcüğünün tek başına dOşOndOrebildiği anlamlardan bazılarım ^relim ~

Çok yOrOmekten ta b a n la rı şişmişti.

^ Osto kapalı b ir yerin ayakla basılan yüzü:

Odanın tab an ın ı birinci stnıf p arkeyle kap lattı

'Taban~ sözcOğûnOn örneklediğimiz bo anlamlan, bu Sözcüğün gerçek anlam kümesinde y e r a lır

_______________ HpCAniA sızın iÇifi Bilgiler ÖABT Akademi

Kolundaki bıçak yarast oldukça derindi.

^ K elebekler b ir çiçekten, b ir ba$ka çiçeğe uçuyordu.

Yukarıdaki örneklerde "iğne. ya ra , uçmak" s ^ c ü k le ri tem el anlam larıyla kutlanılmıştır 3 u sözcük­

anlam lara yan anlam denir

A krebin iğnesi kuyruğundadır.

^ Ağacın gövdesinde balta y a ra la n vardı.

K e n tin üze rin de a lç a k ta n b ir polis h e lik o p te ri u ç u y o rd u

3 i 'r bilim , s a n a t s p o r y a da m eslek dalına ilişkin öze l k a v ra m la rı k a rş ıla y a n sözcüklere fe r im

^ S ö zcü kle ri e k ilişkisine g ö re inceleyeceğiz, (d il bilgisi)

^ Oçgenda o£i fcorwsu h a fta y a işlenecekmiş, (m atem atik)

^ O yun c u la r se n a ryo yu beğenm edi, (tiy a tro , sinem a)

Tenm anlamlı sozcokier cümlede kallanım hnno ^ r e bu anlamlarından uzaklanarak

\ B u konuda hâlâ kafcm da soru i b r e t l e r i var

^ 0 /oyo b ir de bu açıdan bakmak g ere kir

Z. A \« c a z (Değişm ece) A n lam

^ Z5u huysuzun dilinden iğne eksik olmazdı hiç.

^ Y aram ı delm eyin diyerek çekip gitti.

\4 Uzak köylerimizden ku$far gibi / H e r s^>ah çocuklar size uçar.

•fc p " BURASI Ö N E m A

l^ ^ o z c û k ya m ecaz anlam ıyla kullanılm ıştır ya da s$ seslidir. _______________________

Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

A \e c o r anlam sadece sozcûk düzeyinde de^if: ta m h m o . deyim, a rg o ve cümle düzeyinde de

^ Y e n / yö n eticim i' ^ d o la n d ırıc ı, ç a r- "Rüzgâr eken, ^ Vovraru$hr>yla öğref*

b ir deyimle benzetm e: birden çok kavram / o rta k özellikte karşılaştırm adır.

D e ğ irm e n misali d ö n e r başım.

^ Kendisine benzetilen: d eğirm en

fc. A n lam (D e yim ) A k ta rm a la r ı

3 i r Sözcüğün b e n z e tm e am a cı ta ş ıy a r a k başka b ir sözcük y e rin e kullan ım ıd ır

1. İnsandan D o ğ a y a A k ta rm a : İnsana özgü özelliklerin doğaya aktarım ıd ır

/nson organ adlarının doğaya verilm esi de insandan doğaya b ir a k ta rım d ır

^ A Y IN C IU K . Sosyal Bilgiler ÖABT Akademi

O. köylünün kafasındaki k a ra n lık la n ay d ın la tm a k ta n zevk alan b ir insandı' cümlesinde do~

3. "Doğadan D o ğ a y a A k ta rm a : D o ğ aya ilişkin b ir kavram doğaya ilişkin başka b ir kavran>a

H. D u y u la r A ra s ı A k ta rm a : 3 i r duyu organının algılayabileceği b ir özelliği, başka b ir duyu

^ 3 i r nesnenin parçasını söyleyip bütününü anlatma:

\ 3 , r nesnenin bütünOnû söyleyip parçasını (b ir bölümünü) anlatm a'

M H i r nesnenin adını söyleyip içindekini anlatmar.

İki tabak yedi, doymadı. (Tabak, içindeki yiyecek yerine kullanılmış)

3 < r sanatçının adını söyleyip yapıtlarını anlatma:

/^ e lih C evd et'i okumalısınız. C evdet'in yapıtların ın yerine kullanılm ış)

K inayede asıl vurgularvnak istenen. S02ûn m ecaz anlam ıdır

B u sınavda pek çok öğrenci terledi.

^ BURASI ÖNEAALt ---------------------------------------------------------------------------

Torkçede bulunan deyim ve atasözlerinin ço^ur)da kinaye vardır.

D /rin / eleştirmek, iğnelemek am ac ıc a b ir sözü karşıtını vurgulayacak biçimde kullanmaya ta r iz

N eredeyse koya parçası k a d a r büyüktü h e r yağan ddu.

k a d a r yazın ı/ar. nasıl okuyacağım ben bunu?

Öyle b ir bağırdı k i faş taş üstünde kalmadı.

B i r tek sözcükle anlatılabilecek b ir varlık ya da nesneyi, daha etkili ve güzel b ir anlatım la

^ S ila h — ' ■■■ ^ D e lik ti d e m ir

j^ M Sosyal Bilgiler ÖABT

Cinler, p e rile r iy i s a a tte olsunlar. Oç h a r fli

Yukarıdaki örneklerde "iğne. ya ra , uçmak" s ^ c ü k le ri tem el anlam larıyla kutlanılmıştır 3 u sözcük

^ Oeçinmek: B o kazançla yaşam ak kolay değil

£ ş anlamlı sözcüklerin b irlik te kullanımı cümlede duruluğu bozar ve an latım bo